GJURM MRGIMTARSH

"TI DUHET T SHKOJSH N SHKOLL PR MSUES,SE KUDO Q T PUNOJSH KE MEI PAS TRE MUEJ PUSHIM VERES E VJEN E RRIN M MUA N BJESHK" - JAN KTO FJALT Q MI THONTE Q KUR ISHA N SHKOLLN FILLORE NNA IME, QAMILJA, T CILS PO IA KUSHTOI KT LIBR. AUTORI

PRMBAJTJA
Recensione 14 Ngjarje dhe data 58 Komente dhe mendime 92 Personalitete dhe biografi 126 Mbresa dhe reportazhe 166 M bashkatdhetaret ton n Amerik 186 (,]far sht then pr shkrimet e mija 236

DY FJAL T AUTORIT

Nga Alpet SHqiptare, fundi i shek XIX

Mbaj n mend kur isha nxns i Normales n Pej,kur profeso Rt e gjuhs shqipe na detyronin t'a lexonum cdo libr e ta msonim Prmendsh cdo vjersh t rilindasve tane,t mrgimtarve tan t Mdhenj. I parashtroja vehtes shum pyetje : Si kan mundur ata njerz t jen aq produktiv n mergim? T vetmuar! Si kan gjetur koh pr t shkruar aq shum? Si kan pasur durim? cka i ka shtyr ata t bjn aq shum shkrime? cka s'm binte ndrmend t pyetja Sl Pon mbeteshin gjithnj pyetje pa prgjegje!? Prgjegjen e gjeta vetm ather kur u bra edhe vet mrgimtar i till:N moshn dyzetvjecare arrijta n New York t SHBA. sht e teprt t them s u detyrova t shkoj atje. Askush nuk shkon n mergim m dshir. Kjo le t merret vesh njher e prgjithmon! Se si e ndien vehten njriu n dhe t huaj m s miri e ka pershkruar poeti i ri nga Vuthajt, Ever Ulaj n vjershn m titull"I Huaj: Eci rrugeve i mrzitur e i vetmuar rreth meje njrez q s'i njoh e s'i di askush s'm shoqron n kt qytet t huaj ndezi nj cigare ndonse nuk e pi lmdem rrugve e s di ku shkoj Askend nuk njoh e askush s'm njh askend nuk pres q t'a takoj askush s'm thot mirmngjes

Zot pse qenka kaq e vshtir T jesh i vetmuar mes njrzve t gjall a s shihni s jam n mesin tuaj 0 njrz t mir m thoni nj fjal M thrrasin vee klubet e kafent brenda er rakie dhe tym i zi nj ast edhe m joshin por hapin s'e ndali e ndez edhe nj cigare ndonse nuk e pi Dhe i till sillem deri naten von kur rrugicat e errta kan rn n qetsi n mendje them o vendi ku linda vetm tek ti e ndiej veten njri."

Nga Alpet Shqiptare, fundi i shek.XX (Sokol S. Dedushaj)

Pra nett e shumta, t gjata e pa gjum. Koh e tepert e lire e pak pun. N vetmi, i mrzitur, pa shoqri,dhe i prvluar nga malli pr familje, N ankth e kujtime s cka po ndodh e cka mund t ndordh m Atdheun e m t'afermit ton? Filluan t m vijn letra edhe nga nxnsit e nga fmijt e mi SA pr ilustrim po i shnoj ca prej tyre: "Mir dita i nderuari kujdestarfj klases-R.D.)Q n nxenesit e tu t pershndesim nga Kosova n Amerikn e largt, por prap je afr neve s nuk po t harrojm asnjher. Njheri t pyesim si je m shndet dhe t urojm shrim e pastaj kthim sa m t shpejt (Kur u largova nxnsve u pata thn s po shkoj pr sherim n Amcrik-R.D.) N nxnsit tu gjindemi shndosh e mir, por m mendje t Ti. N kujdestar po shkojm mbas porosive tua q na i le:Po msojm, kujdestaren e kemi t mir por po shpresojm s do t ktheheni sa m shpejt t nxenesit e tu e nuk do t na harrojsh Tjetr gj s'po dim qka m t shkrue vetm priti t falat m mija here nga nxenesit e tu... Presim prgjegjen sa m shpejtlju urojm shrim dhe kthim sa m t shpejt. Prshndetje nga: A. eku. B. Sel manaj Sh.BErisha,kl.VII (2) Qyshk,18.05.1989" Ndrsa vajza ime e madhja-Ardiana m shkruante: "I nderuari Babi tungjatjeta! Ja pra vndosa t shkruaj kt letr e shpresoj s do t m pergjigjesh. Ka kaluar nj koh c gjat nga thirrja jote n telefon. S'pari t pyessi je m shndet,si po e kalon ,a po lodhesdhe a po merzitesh? Si po t duket Amerika tam' mbasi je banor i saj? M trego s si e kalon kohn e lir-nse e ke? Kha t gjith jemi mir:Mami, Niti e Arbrorja. Edhe n VItomirice jan mir t gjith. Perpos situats s tendosur q po vazhdon. Pothuajse sht gjendje luft. Perdit ka t vdekur. JA, n ushtri shqiptart po i vrasin.ja n rruge,ja npr shkolla fmijt po i helmojne etj. Polic scrb ka n cdo kend. T armatosur deri n fyt. c'sht m e keqja, gjuhen shqipe deshirojn ta heqin prej prdorimit. Ns e heqin gjuhn shqipe nga prdorimi ather ku do t jet fundi pr n?! Perpos m luftuar pr t drejtat tona, s'na mbetet gj tjetr! Edhe Situata ekonomike po vshtirsohet. Prdite shtrejtime t reja! Po cti Djsh, kshtu e ka kjo dreq JugosIIavije Babi, ktu po e prfundoj, s'di cka t them m,perpos t uroj fat dhe lumturi n jet.Kalofsh mir!DHe,shum t fala. Pej, 25.05.1990. Ardianja. Kurse vajza e vogel, Arbrorja shtonte: "Babi i dashur,sot vndosa q t shkruaj disa fjal s ashtu m zuri malll pr TyiDuke i pare t gjith fmijt prane eterve t tyre e une dhe vellau im gjithnj pa babe,E duke t dashur shum,m shpirte t et shcm pr baba! Ta dish s une pa Ty m s'muj ,Ti e din s une t dua m s shumti n bote e besoj s edhe TI m don mua baba i dashur! Une m nj mende e kam br plan s'pari m kryer shkollen e mesme, e m von sl ie thuash Ti,ose t vij une t Ti ose t vijsh Ti ktu. Okej babi? Nuk e di s si sht br kha! Jeta e shtrejt.e mrzitshme,dhe e lodh shme! M kto fjal po e prfundoj, mendoj s t kam lodhur, por t lutem men do shum pr mua sic: po mendoj une pr Ty. Po ti drgoj edhe kto tri fotografi t mija dhe t prshndes shum.shum Pej 17.06.1997(e diele) Arbrorja jote!"

Shprehjet dhe vuajtjet e ktyre femijve pr msuesin dhe baban, m mrzitnin dhe shqetsimet e tyre pr gjendjen e krijuar n Kosov me lendonin n shpirte! Andaj duhej die t ndrmerrnja ta ndryshoja kt gjendje q s'ishte vee brenge e imja, por edhe e mijra e mijra shqiptarve an e knd bots. Dhe.sic thot n nj rast veprimtari i mirnjohur Kol M.BErisha:"...pr t mos ln zbrazti pr tortura psikike ndaj vetvehtes. T mos e mundoja vetveten m mendime llojllojshe, e duke u pajtuar m fatin". i kisha vetm dy rruge: a)T'a pranoja disfatn. Ta mallkoja vetvehten pse kisha lindur! Pse kisha shkuar n shkolle? Pse e kisha lodhur trurin m gjith ato msime? E tani ta mbushnja t njjtin m alkcol, droge e tym duhani duke ndejtur m dit e net t tera npr "klube", alias kafi qa, prane tavolinave m letra t bixhozit n dor, n tym duheni dhe t dalish m n fund i vdekur nga gjthe ajo tymnaje...Nuk ishin t pakt intrlektualet n mergim q perfundonin n kt menyre!! b)Mos t dortzohesha, MOs t'a lejoja trurin t ndryshkej-dshir kjo e atij q e kishte detyruar t'a leshoje shjtpin, toprakun, atdheun,familjen,nxnsit etj. DHe pr fat, un e zgjodha rrugn e dyt Fillova t lexoj,s si thot Kadare:"...N robri njrzit lexojn m shum s n liri. sht nj lloj, ashtu sic do t lexosh m shum n burg, s po t jesh i lire."(3) Pra e mora librin, gazetat, lapsin, letrn dhe makinn e shkrimit. Ktu sprovohej karakteri i njriut. Njriu m karakter t fort nuk dorzohej. Nuk t kan ln t'ua prciellish njohurit e tua nxnsve n shkoll s'mundin t pengojne q ato njohuri t'i qesish n letr. Dhe, kshtu n vend q njohurit tua t fituara gjat koh, m shum mundime e pengesa,t'ia percellshe nxnsve, sic kisha br pr 20 vite ma rradh, tani do t'i expozoja para ish nxnsve t mi, para nj mrgate t madhe dhe t etshme pr dije, pr t vertetn historike, para opinionit t gjr shqiptar, para gjenratave q do vinin... Fillova m leximin e librit t Xhafer Shatrit:"Nj veshtrim i pergjithshm mbi politikn serbe n Kosov",botuar n Zvicr, t cilit libr ia bra nj recension t gjre. Punimin e dorzova n redaksin e Radio, "Zeri i Kosovs" duke i lutur ata q t'a dergonim pr botim n revistn "Alternativa" q kishte filluar t DOtohej n l.ublan. Duhej t'a drgonin m fax. S'vonuan e filluan ta lexonin edhe n emisionet e radios s tyre, n vazhdime! Beri jehone t madhe, saq erdhn udhheqsit e klubit "Jusuf Gervalla" e m'u luten t shkruaj edhe pr Radio "Zrin e Malsis"!! Ua plotsova dshirn menjher. Edhe atyre t Radio "Zrit t Liris" e kshtu m radh. Nj bashkfshatar i zgjuar, q posa kishte ardhur nga Kosova-Musa Hasani Selimaj, i cili i perci llte m admirim shkrimet e mia ma terhoqi verejtjen q ato t'i botoj npr gazeta s:"n radio ndgjohet njher e kurrme, ndrsa n gazet mbetet si dokument..." M tha ai,tani i ndjeri.(Vdiq m von n nj aksidet komunikacioni diku n Ballgari, duke u kthyer nga Amerika...) E ndgjova dhe fillova t'ia drgoj "Illyrise" e cila posa kishte filluar t botohej n New York. Pastaj/'Flaks s Vllazrimit" n Shkup,"Zeri i s vrttes "n Nju Xhersi,e kshtu m radn. "Zeri e mori dheun"-ka pase thene nj daj i imi. (Njfar Mash 0 Hukut, q kishte pase ikur nga Martinajt n Shqipri, pas okupimit italian. Atje ishte paraqitur si Bajraktari i Martinajve.Italianet e kishin prvehtsuar dhe kur arrijti ajie Bajraktari i vrtet-SHaban I Hasangjekaj ,pas bashkimit t Plav-Gucis m Shqiprin (1941) Itallant s njihnin pr bajraktar fare. Bajraktar e kishim Mashin. E kur Shabani e qortonte ,Nashi iu prgjgjt: "Zani e ka marr dheun, Bajraktar e s'sht teje m u mbledhe! Por po rrim sic; jemi:Un bajraktar pr Italiant e ti pr katundin Martinaj .Atje s't przlhem...!?) Pra, m duel zri si "historian" aq sa fdluan redaksit e ndryshme t m shkraajn edhe letra e t krkojn t'u drgoj punime. I botonin pa asnj diskutim. Bile gazeta" Kosova" e Tirans me cmroi edhe korrespodent t saj n NY. (4)Ktu poshte po i shenoj ca nga kto letra (si deshmi e asaj q e ceka m lart)t radhitura sipas kohs kur? jan shkruar: Shkup.e hene 9 mars 1992 I nderuari z.Dedushaj, Po ua drgojm disa nga numrat e gazetes "Flaka"n t ciln n pes vazhdime u botua fejtoni juaj, i cili ndr lexuesit tan zgjoi interesim t madh.(Fjala sht pr fejtonin m titull:"Krahina e Plavs dhe Gucis gjat lufterave ballkanike" botuar n at gazet nga data 22 shkurt deri m 8 mars 1992-R.D,) Njherit, duke Ju prshnderur vellazrisht dhe duke Ju deshiruar shndet t mir, Ju ftojmq edhe t metutje t bashkpunoni m n... Prshndetje nga mbar kolektivi yn Haki SELIMI,redaktor,dv. P.s.Pr pages s'ka nevoj.N u mbetemi borxhlinj. Tiran, m 17.05.1992. Zoti Rexhep, Po ju drgojm nr.2,1992 t revists "Studime Historike",ku kemi botuar edhe recensionin tuaj pr librin e XH.Gosturanit. Zoti Rexhep.botimi i revists u b m shum vones s tashm dihen nga t gjith proceset demokratike q po kalon Shqipria... PERSHENDETJE: REDAKTORJA E REVISTES HATLIJE BALLHYSA, DV

Shkup, .20 janar 1993 I nderuari zoti Dedushaj, Ksajt radhe Ju prshndesim edhe m nj bol nu Tuaj In Serioz t mirseardhur pr Redaksin dhe lexuasit tan.("Flaka"9 20 |anar' 93) Presim bashkpunim t frytshm duke Ju dshiruar shndet dhe jet t gjat e t lumtur m tr familjen... Prshndetje t przemrta:Haki Selimi.redaktor i fejtonit dhe Abdylhadi Zylfiqari, redaktor i rubriks s politiks s brendshme. FALNDERIM: Pr kontributin a dhn,pr venjn n dispozicion t SHAP KOSOVA n mnyr t vecant pershendesim profesorin e studiuesin e historise, z.Rexhep Dedushaj, i cili jep kontribat n mbarevajtjen e gazetes "Kosova". Gazeta"Kosova" nr.l4(92), Tiran,shtaton 1995 f,3 Tiran, m 12 janar 1996 I dashuri dhe i nderuari z.Rexhep Fillimisht dshiroj t uroj przemrsisht vitin e Ri 1996, gzuar (....) Po t drgoj kt letr duke marr shkas nga ideali i prbashkt demokratik kombtar, shqiptar t cilin e kam konstatuar n ciklin e shkrimeve tuaja. T njoftoj s ciklin e plot t shkrimeve tuaja pr shprngu Ijen e shqiptarve nga trojt e tyre etnike, nga Plava e Guciae pei lundova s botuari,cuditerisht edha m mbylljen e edicionit t gazetes ton pr vitin 1995. Momentalisht nuk kam asnj shkrim, stiidim, huliimttm e informacion tuajin pr t vazhdaar kt vit e kjo na shqetson pr arsve s lexuesit tashm jan mesuar m emrin Tuaj, pra presim e nuk sht mir q t heshtni n gazeten "Kosova". Do t dcsh.i t kei koj falje pr ndonj gabim teknik e ortoqrafik q mund i' |et !><i 0 pa qlllm e pa dashje gjat botimit t lendes tuaj. M korekturen kemi pasur probleme. Luteni na shkruani pr gazetn ton t prbashkt. Jemi n pritje t bashkpunimit pr vitin 1996, ku edhe po shpresojm q problemi i Kosovs t marr pr s mbari, M dergo 2 cop fotografi, njern do ta kthej s bashku m karten e gazetarit t gazetes "Kosova" n Amerik. Duke prfunduarju krkoj ndjes s e zgjata pak... M respekt:Daut DODA dv. Kryeredaktor igaz. "Kosova"n Tiran

Shoqata Panshqiptar "VATRA"NY. Gazeta "DIELLI"

I dashuri Rexhep, Ju uroj t gjitha t mirat .EDhe pse jeni i angazhuar tek revista "Trojet Tona",besoj q nak do t'i shmangeni "Diellit". Nr.Janar-shkurt shkon n shtyp m 20 shkurt. NY .7 shkurt 1996 T fala:Anton CEFA.dv. Editori "DIELLIT" Ps.Shkrimet mi dergoni n adresen time: A.C.8 Van Nesta Sq., Ap.B2 Ridgewood.NY.07450 I dashuri Rexhep.

Jam mir dhe ju dshiroj t gjitha t mirat. Kisha planifikuar t botoj n kt numr artikullin tuaj: "Noli dhe Vatra..." por m mbeti pr arsye vendi. Besoj ta botoj n nr.e janar-shkurtit. -Kami pase biseduar pr nj recension t shkurt t librittuaj: "Krahina e Plav-Gucis..." t cilin do ta shkruante ndonj msues i juaji. Si duket, nuk u realizua kjo pum. -Kam marr nj letr prej jush dhe nj nr.t gazetes "Kosova" Ju falnderoj. Tash pr tash nuk e shoh t mundshn botimin e intervistes q sygjeroni sepse "Dielli" duke dal rralle nuk ka arritur t reazoj intervista m njerz t shkencs e kulturs... NJ. 20 shkurt 1997 Shum t fala e suksese Anton efa

I nderuari Rexhep. Letrn tnde e morm dhe 1 kopje librL.dhe vndosm t komunikojm m Ju. Sic thoishit mbasi Shefqeti (Shefqet Ademaj-R.D.) sht larguar n Teksas. Z.Rexhep,ana finansiare e Shoqats sht keq. Presim nga Ju abonent, prhapjen e gazetes, e prvec abonentve edhe ndihma finansiare mbasi rrezikohmi pr t'mos e nxjerr gazetn. Bisedo m bashkatdhetart:Deme Balidemaj, e ndonj tjetr dhe urgjentisht na ndihmo! Tiran,16.09.1997 T fala nga t gjith NE Gaz."KOSOVA" Reshat Nexhaku I dashuri Rexhep, T dshiroj shendet e t gjitha t mirat! Kemi marr prekohsh artikullin tnd lidhur m pasqyrimin e "Lahuts.." t ngjarjeve t kohs s Lidhjes s Prizrenit n Plav e Guci. Mendova s do t gjej koh pr t'a shkurtuar prgjysm, s sht shum i gjat, po nuk gjeta. Po e shkuttove vet, do ta botoj. Un si duket nuk po gjej koh. M vjen keq por nuk kam si t'ja bej. 9 gasht 1998 T fala,mbarsi e suksese: Antoni(Cefa) i". I lrgesat n adres t re.

Ndrsa m gazeten kombtare "BOTA SOT", q asokoh botohej n leen I vura kontaktet nprmes t kesaj letre: "Zoti Skender(Bucpapaj), u prshndes dhe u prgzoi pr punn qr brui. Jemi t lumtur m sjelljen e prditeshme t gazetes Suaj n 11 i Keni br pun shum t madhe,sepse "Illyrin" e pati marrur N,IIin Skishim cka t lexonim m ktu! M plqejn shum sidomos lil i Imet tuaja, t z.Dervishi dhe A.Baleta. 11 N jam autori i librit:"Krahina e Plav-Gucis npr shekuj" NY, 1993 dhe i asaj "Shprngulja e Shqiptarve t Plav-Gucis", NY l' I' 17. |am i disponuar t bashkpunoj edhe m gazeten TUaj. T ihohlm si po i pritni shkrimet e mia-kuptohet,jan shkrime historike MM tematike nga Alpet Shqiptare, Thermopylet e Shqiprise... Nentor 1998,NY. Rexhep DEDUSHAJ, m nderime. Si: M 6 mars 1999,e botuan punimin tim t pare m titullin: "Pillet e shkolls shqipe n Guci" -m rastin e 7 marsit Dits s msuesit.(Shih gaz.n fjal f.12.) Ne baz t gjith asaj q u tha m lart, del s punimet e mia jan botuar n shum gazeta e revista shqiptare an e mbane trojeve tona dhe n diaspore,sic jan: 1. Rilindja-Prishtin, 2. Illyria-New York, 3. Zeri i s vertetes-Nju Xhersi, 4. Flaka-SHkup, 5. Koha-Prishtin, 6. Studime HIstorike-Tiran, 7. Kosova-Tiran, 8. Urtia-Tiran, 9. Albanian Heralld-Detroit, 10. Dielli-NY 11. Trojet Tona-NY. 12. Bota Sot-Zvicer,Prishtin, 13. Shqiperia Etnike-Zvicr, 14. Gazeta:"55"-Tiran

Ca nga kto punime jan prkthyer dhe i ka botuar gazeta Boshnjake-Amerikan "SABAH", q del n NEW York pr cdo jave.(5) T shtojm ktu s botuesi i revists "SHQIPRIA ETNIKE" n Zvicr, atdhetari, publicisti dhe shum i prndjekuri e shumhere i burgosuri, KADRI OSMANI(Kadri MAni), n prkushtimin e nj libri t vet q ma drgonte nga Zvicra shkruante sa vijon:(6) Shokut tim t profesionit, t idealeve c t ilegales, zotni Rexhep Dedushajt, n shienj respekti, kujtimi, mirnjohje dhe miqsie t prjetshme. 19.3.2004-03-20 Kadri Mani Nga t gjtha botimet e mia npr gazetat dhe revistat e tshnuara, nj pjes e madhe e tyre sht perfshire n 4 librat e mia t botuara n NY. KUrse pjesa tjetr e mbetur, po paraqit et m kt libr. Jan kto punime jovetm m tematik historike por edhe nga lamit tjera t shkruara n periudha t ndryshme kohore.T'i shohim... Dhjetor 2006, N. Y. Autori: Rexhep DEDUSHAJ

(1)

Enver Ulaj: "Tri dhembjet e mia i kam n Shkoder", Shkoder 2000 (2) Kole M.Berisha: "Ditari i nj izo!anti"-Prishtin 2002,f.l41. (3) "Ulyria"NY.nr.795. (4) RDedushaj: "Shprngulja e Shqiptarve t Plav-Gucis" NY.1997 (5) Gaz.boshnjake: "Sabah"NY. Edicioni iviteve 2003-2004 (6) Kadri Mani: "NUSET TONA", roman, Prishtin 2003

RECENSIONE DHE POLEMIKA LIBER SHUMEIRENDESISHEM (M rastin e botimit t librit: "Aradha Partizane" Bajram Curri Pristin 1985} Libri Arradha Partizane "Bajram Curri" i gzoi pa mas dasham iret e librit, sidomos ata q merren m histori e posacrisht n arsimtaret e kesaj lende, sepse e kemi n dor nj tekst mjaft t rendesishem pr nj periudh t caktuar t epopes son t lavdis hme t LNC-s n Kosov e m gjr dhe mjaft t pasur m fakte historike, vieren e t cilit nuk e paksojn as disa gabime, t cilat mund t jen t shtypit ose t dokumentave q jan perdorur. N disa sosh po ndalem edhe un, i bindur s kshtu i kontribuoj permirs imit m rastin e ribotimit eventual t tij,,, Gjat leximit t pjess t librit q bn fjal pr Plaven e Gucine, vrehet s jan br disa leshim n shenimin e disa topo nimeve dhe pjes marrsve nga kjo trev n kt aradh, psh; n f.105 thuhet:"Aradha aktivitetet politike i zhvilloi n Jesenic, Cerem, dhe fshatra tjera". N shqipet fshati quhet Jasenic e jo Jesenice. Kurae fshati Cerem sht n Shqipri. N f.108 permendet fshati Mali, i cili gjithashtu nuk egziston. N libr thuhet: "nj pjes e aradhes vendoset n fshatin Male, pje sa tjetr hyn n Plav dhe vendoset n shtepin e Hajro Shahmanit" Pr lexuesin q e njeh kt trev mbetet e paqart ku sht vcndosur ajo pjse e aradhes, pr cilin fshat sht fjala? Po n kt faqe (108) permendet lumi Gjurica q n shqipet quhet (ijyriqi (perkatesisht Lumi i mir.). (Shih;Prej lumit Gjyrica e deri n Vuthaj...") Kur sht fjala pr nj pjes n kt arradh dhe ato q e ndihmojne at nga kjo trev, ka mjaft gabime n emrat dhe mbiemrat e njerzve:Kshtu n f.105 permendet Amir Muratagiq dhe familja e tij nga Hoti i that e vertete duhet Muratagaj. N f.151 n listen e emrave t cetes partizane "B.Curri" t formua n prill t vitit 1943, nen nr.rendor 9 gjendet emri i Mehm et Dermanit, nga Malsia, sic thuhet aty, e n t vertete fjala sht pr Mohmet Dermanin (emri i babs) GJonbalaj nga Vuthajt. Ose nen nr i endor 39 gjendet Avdyl BEkteshi, q autori e paraqet nga Shkodra, e fjala sht poashtu pr nj vuthjane AVdyl Bekteshin (emri i babesj Allmetaj, i vellai i SAdik BEkteshit Ahmetaj, i shtpis s Bajraktarit t Vulh.ijve, madje edhe n kt libr n f.142 thuhet "Mehmet Hoxha e Bajraktari (Sadik Bekteshi) ishin larguar n nj drejtim". Cka do t thot s ai s ka marr rastsisht pseudo nimin "Bajraktari". Ktu sht fjala pr t rinj nga fshatrat e Plavs dhe Gucis q gjat sundimit antipopullor t Jugosllavis borgjeze kan ikur n Shqipri pr tu shkolluar e pas okupimit t vendit si shum t rinj Kosovar kthehen e luftojn kunderokupatorit n vendlindje-n tyre,cka do t thot s SHkodra ka qen vendbanim i prkohshem i tyre.

N nr.rend.60 sht HAjro SHahmanoviqi nga PLava, por t populli dhe n faqet e ktij librit e gjejm m mbi emrin Shahmani e jo Shahmanoviqi. N nr, rend.62 sht Jusuf HAxhipagiqi nga PLava.Slgurisht fjala sht gabimisht s duhet t jet Rexhepagiqi. N f.154 nen nr. rend.91 sht emri Ibrahim Jullahuli e duhet Mullahuli. Edhe n listen emrore t batalionit partizan "Bajram Curri" n f.153 nr, rend.37 sht BEjto SHahmanAviq e fjala sht pr B. SHahmanin t vellain e HAjrit... sht interesant sesi n listen e luftetarve t kesaj arradhe nuk gjendet SAdik Bekteshi (komandant i arradhes "Curri-RExhep SHih f.126,142,143) pastaj RExhep HAka dhe ZYmer Halili t cilt gjat shtjellimit t materjes s librit jan njerz m influence: Rexhep Haka (Hasangjekaj nga Martinajt -R.D.) permendet n f. 103 kur thuhet:"ai bashk m QAmil Brbvinen, Xh.HAnen, M.GIliqin, H Shahmanin etj.arriten q ta bindin parin e ksaj ane kunder okupatorit, ndrsa n f.127 permendet s agjutant i SHtabit t arradhes partizane "CurriRexhepi,"e njherit edhe komandant i batalion it "Perlat RExhepi". Zymer HAlili (emri i babes J Balidemaj nga Martinajt e gjejm n f.127 t librit si zavendskomesar dhe sekretar t byros s par tis n batalionin "P.Rexhepi" pastaj t arradhes "Curri-RExhepi", N f.132, m 16 janar 1944 bashk m M.Mickoviqin, XH.VOkshin, G.CAv darbashen, e Z.Rexhen e perciellin sekretarin e komitetit krahinor t PKJ pr Kosov e DUkagjin, P.Joviqeveqin pr Andrievice. Si po shihet,nga libri del s Krahina e Plav-Gucis kishte mjaft pjesemarrs n LNC. "Rilindja" 13 januar, 1986 f.13 E VRTETA PR DELEGATT E KONFERFNCES S BUJANIT Konferenca e Bujanit. mbajtur n fshatin m t njjtin emr m 31 dhjetor 1943 dhe 1 - 2 kallnor 1944. sht njra ndr ngjarjet e shnuara t historis s popullit shqiptar q jeton n trojt e tij n nj nga pjeset e vendit gjer tani t quaitur Jugosllavi. Pr kt konferenc dhe kundr saj sht shkruar dhe sht folur shum viteve t fundit. Dihet s pse sht br ajo dhe kush e ka br at.ksaj rradhe do t merremi m cshtjen s cka u tha gjat gjith ksaj zhurme monotone pr prbrjen e delegatve t ksaj konferenc. Pothuajse t gjith historiant shovenist serbo-sllav e kontestojn prkatsin autoktone Kosovare t delegatve. Njri ndr ta, mbase m i zeshmi, sht V. Glishiq. Sipas tij, prej 49 delegatve pjermarrs n kt konferenc."... nga territori i Shqipris moren pjes 10-15 veta dhe nj nga territori i Malit t Zi, kshtu qe pjesa drmuese ishte shqiptare, madje kryesisht t ardhur nga Shqipria, ose q kan qen shtetas t Shqipris (Grupi i Gjakovs - Sic), thot n nj rast ky zotri. Pikpamje t paqarta po ashtu, nj gj q e pohoj m keqardhje, kan mbajtur ndaj ksaj porblematike edhe disa autor shqiptare. Njri ndr kta sht Dr. Hakif Bajrami. Ky, duke mos qen i qart (padefinuar) n kt drejtim shnon s "Vete nja 10 veta nuk ishin nga Jugosllavia, mirpo ishin antar t PKJ". Esht shum e habitshme s pse kta historian. sidomos ata Kosovare, nuk u prpoqn ta verifikonin s prej nga ishte secili delegat, gjegjsisht s ku ka qen i lindur, pasi q kjo ka pasur mundsi t bhej m q ende ka njerz t gjall q kan pjes marr n t dhe i kan njohur t gjith delegatt. Mbshtetur n dokumentacionin dhe n bisedat m pjesemarrs, mund t vrehet m saktsi s tre prfaqsues, pjesemarrs t asaj konferenc dhe nnshkrues t dokumenteve dhe q u zgjodhn edhe antar t kshillit NC pr Kosov dhe Dukagjin, si pasoj e ksaj mbledhjeje, ishin nga fshatrat e Plavs dhe t Gucis, jo nga Shqipria -Shkodra apo Malsia, sic po trajtohen n shkrime t ndryshme viteve t fundit. Kta quhen: Sadik Bekteshi, Mehmet Dermani dhe Zymer Halili. Sadik Bekteshi (emri i dyt sht emri i babait) Ahmefaj (emri i fundit tregon llagapin e tij), i lindur n Vuthaj, bir i shtpis s Bajraktarit t Vujthave, nj gj q mbiemrin "Bajraktari" e mbante edhe gjat luftes si pseudinim, pra jo rastesisht. Q nga viti 1930, nga terrori i Diktaturs Monako-fashiste t 6 janarit 1939, detvrohet t emigroj n Shqipri dhe vendoset n Shtoj, Shkoder n vitin 1937 inkuadrohet n lvizjen prparimtare t Shkodrs. Shtpia e tij n Vuthaj ishte baz e sigurt e partizanve q shrbente pr lidhjen e lvizjes antifashiste t Shqipris m at t Plavs dhe t Gucis, t Kosovs dhe m gjr. Prej 9 nntorit dhe gjer m 14 dhjetor 1943, n shtpin e tij n Zarunic t Vuthajve qndroi arradha partizane "Prlat Rexhepi", komandant i s cils ishte vete Sadiku. Sadiku n mbledhjen e Bujanit mori pjes edhe n diskutim. Mehmet Dermani (emri i fundit sht emri i babait) Gjonbalaj (llagapi i Mehmet Dermanit), po ashtu nga Vujthat, emigroi n Shqipri n vitet e rregjimit profashist t Karagjorgjevicve. Q nga ditt e para merr pjes aktivisht n lvizjen antifashiste t popullit ton dhe dallohet n arradhn partizane "Perlat Rexhepi" t Shkodrs. Zvmer Halili (ky i fundit sht emri i babait) Balidemaj (sot thirret Martini), lindur n fshatin Martinaj t Plavs, q, si dy t part, kishte emigruar n Shkodr dhe atje ishte br aktivist i dalluar n lvizjen antifashiste. Se Zymer Halili ishte m t vrtet nga fshati Martinaj dshmon edhe ky citat q gjindet n librin "Vatra sa Komova": "Ardhja e Zymerit (Balidemajt - R.D.) dhe kontakti i tij m Martinajt e sidomos m Balidemajt, njohja e tij m disa njerz t caktuar, q e dobishme pr lvizjen, organizimin e akcioneve dhe udhheqien e atyre akcioneve n Guci" Zymeri, pose ktyre, ishte kuadr udhheqs i arradhes partizane "Prlat Rexhepi". N saje t ktyre t dhnave, mund t perfundohet s nuk ishte vetm nj delegat nga Malin 1 Zi, sic e quan krahinn e Plavs dhe t Gucis Glishiqi m shok (e ka fjaln pr Bejto Shahmanin nga Plava), por ishin kater

sish: Sadik Bektesh Ahmetaj, Mehmet Derman Gjonbalaj, Zymer Halil Balidemaj dhe Bejto Shahmani, ky i fundit vllau i dshmorit Hajro Shahmanit. i cili u vra bashk m Hysni Zajmin n Plav m 9 nntor 1943). Me nnshkrimet e veta, kta tribune popullor u treguan m sa e sa her ardhacakve sllav s krahinat e Plavs dhe t Gucis, kan qn q nga viti 1831 kur u shkputn nga Pashalleku i Shkodrs pas shuarjes s tij, jan dhe do t jen pjes e pandar e trungut Kosovar. Ne saje t bisedave t zhvilluara m Maxhun Nimanin - Docin, Sadik Btkteshin, Mehmet Dermanin e Zymer Halilin, t cilat pata rast t'i ihvllloj n Tiran n maj t vitit 1971, dhe m Bajto Shahmanin n Plav, del s nga Shqipria ka pasur fare pak prfaqsues n mbledhjen e Bujanit nga Shqipria. Kta ishin Beqir Nou, Veli Nimani Doci dhe i vellau Maxhuni dhe mbase edhe ndonje tjetr, jo 10-15, si i gjejme n shkrime t ndryshme. M pare u botua ngaz. "Rilindja" 16.01.1989 "/.cri i s ventetes" NY dhjetor 1991 XHELADIN GOSTURANI. IAKUP FERRI DHE LUFTA PR MBROITIEN E PLAVS E T GUCIS. SHTPIA BOTUESE 8 NNTORI. TIRAN. 1982. F.140 Kto dit pata rastin. t lexoj librin Jakup Ferri t shkruar nga Xheladin Gosturani. Ky sht nj libr shum i qlluar dhe i rndsi-shm, q paraqet nj epope t lavdishme nga historia e popullit ton, dhe flet pr nj trim legjendar t ksaj historie, Jakup Ferrin, e luft-rat e tij. Rndsia e ktij libri sht e shumfisht: sht botuar n momentin e qlluar, kur populli shqiptar n Kosov thrret m z t lart: Jakup Ferri o ku je? ka jep m kuptuar s pr kt popull t shumvuajtur pr t satn her po prsritet historia. sht botuar ather kur historijografia cetnike serbo-malazeze po mundohet t fshij nga historia do luft e do betej t popullit ton. Me qindra libra, fletushka e pamflete, libra t bardh e t verdh, n mnyr shpifse po mundohen t, hedhin posht e t prdhosin Lidhjen e Prizrenit e sidomos betejat q jan br nn udhheqjen e saj pr ruajtjen e trsis s tokave, shqiptare, posacrisht Luftn pr mbrojtjen e Plavs dhe t Gucis apo sic njihet n popull m emrin Lufta e Nokshiqit. Jan t shumte Llalliqt, Jovanoviqt, Gjakoviqt e disa t tjere q shkruajn pr kt periudh t historis son t lavdishme, ku Luftn e Nokshiqit s'e prmendin fare ose e paraqesin si luft t turqve t veshur m rroba shqiptare kundr lufts s drejt "t malazve!?" Keto shpifje ky libr i demanton trsisht, m fakte t pamohueshme m emra e mbiemra t shqiptarve shqiponja sic q Jakup Ferri m shok, q i thyen vendimet e Kongresit t Berlinit, dhe ia bene t qart Bjzmarkut s kush qen shqiptart e ku ndodht Shqipria, t ciln deri atehere ai e njihte vetm si shprehje gjeografik.Duhet shtuar ketu s libri n fjal ka edhe ca t meta pr t mos thene gabime q sic duket kan ardhur nga kto shkaqe. a) Nga mosnjohja e autorit m gjeografine, gjegjsisht topografine dhe toponimet e vendit (krahines) ku sht zhvilluar ngjara. b) Nga mosnjohja e personave q ai prmend nga cilat familje jan si dhe favorizimi i disave m tepr s meritojn, n krahasim m ata q s'i prmend fare ose i prmend n mas t pamjaftuar, cka ka nxitur reagime t familjet n fjal. c) E t gjitha kto kan ardhur nga pamundsia e autorit njihet m folklorin, legjendat e gojdhnat etj., q kan mbetur n ndrdijen e njerzve q nga ajo koh e gjer m sot, apo m mir t themi nga mosnjohja e t gjitha (e trsishme) burimeve dhe fakteve t marra nga vendi ku ka ndodhur ngjarja, ka sht krejtsisht e kuptueshme dhe e pranueshme bazuar n rrethanat politike dhe mundsit e autorit ta vizitoj kt krahin. Prandaj un si historian, i lindur e i rritur n at krahin, disponoj lakte e dshmi t tilla q besoj s do t'i plotsojn kto t meta t ktij libri dhe mund t prdoren m von m rastin e ribotimit t tij. Le t'i shikojm m radh: Autori, Xh. Gosturani, n faqen 15 t ktij libri n mes t tjerash thot: ... nga ku buron Limi q derdhet n lumin Morava n Bosnj? Dihet s lumi Morava s'sht n Bosnj, por n Serbi. Ndrsa lumi n Bosnj n t cilin derdhet Limi sht Drina, q pastaj derdhet n Danub. N faqen 16 thot: .. .lumit Luces e duhet Luces. Mund t jet ky edhe gabim i shtypit. Po ashtu n faqen 16 konstaton: .. .ku bashkohet lumi i Bistrics m lumin e Vrunjs, shtrihet qyteti motr i Plavs: Gucia. Jo Vrunja, por Vruja. Ky lum pr t cilin flet autori nuk quhet Bistrica, por Sheu (Prroni) i Dolit (fshat afr Gucis), ku ndodhet edhe kisha e njohur katolike-shqiptare e Kelmendasve, kisha e Dolit. Po ashtu m Vrujn afr Gucis bashkohet edhe Gercari apo Gricori, sic sht quajtur at-her dhe q formojn lumin Luca. Ndrsa lum m emrin Bistrica nuk ka fare n kt krahin. N faqen 38 thot: .. .fshatin Zagragj i Gucis duhet Zagraj n shqip, s Zagragj i thon sllavt?! Madje prmbi kt fshat edhe sot n bjeshkn e quajtur Vali quhet nj shkrep-Maja e Vajzs, prej kah sht 11 iikullisur vajza shqiptare q e grabiti banda malazeze n Zagraje (ego./agragj), sic e prshkruan rastin autori n fjal. N faqet 78, 96 e 97 prmend emrin e fshatit Martinoviqi ose Martinoviq, q po ashtu autori e prdor gabimisht, sic e quajn serbisht Ishatin Martinaj, q gjendet n mes t Plavs e t Gucis, rrz Vizitorit, i banuar m Kelmendas. I pari i tyre sht quajtur Martin, e fshati mban emrine tij, e q m pare e ka pasur Trepa. Pra n shqip i lunet Martinaj, rrallher Martnoviq e kurrsesi Martinoviq. N faqen 87 autori thot: N nj telegram t Ministris s Jashtme ie Turqis drguar ambasads osman, n Vjen, thuhej s .. .malazezt kan sulmuar natn e dates 26 dhjetor fshatin Meta, q gjindet n nj largsi prej nj ore nga Plava.... Fjala sht pr fshatin Meteh rrz Qafs s Diellit. Kshtu pra del s t huajt(gazetart e diplomatt) i emrojn gabimisht ca vendbanime n kto an sic ndodh rasti, p.sh., m Metehin Meta, NokshiqinNevshok,Pepajt - Pepic (shih n faqet,108, 86. - sipas diplomatit austro-hungarez) etj. Kshtu q njerzit

e kan veshtir t orientohfen s pr cilin fshat sht fjal prandaj cdo autor duhet t kt kujdes t'i sqaroje. Madje edhe n librin Historia e popullit shqiptar (pjesa e dyt) Nokshiqi quhet Nevshok, Pepajt -Pepiq e kshtu m radh, cka do t ishte mir q edhe aty t prmirsohen ato gabime, s populli e njeh Luftn e Nokshiqit e jo Nevshokut. I pari i ktij fshati sht quajtur Nok, e jo Nev. Vlen t permendet ktu s n serbisht Nokshiqi quhet Novshiqe Pepajt Pepiqe, Metohu Meteha etj. N faqen 82 autori thot: N Plav, q nga Xhamija e Pepaje e deri n Arzhanic vepronte... Duhet t jet q nga Qafa e Xhamis prmbi Pepaj e deri n Arzhanic vepronte... Del ktu s fjalia sht prkthyer t thuash tekstualisht nga serbishtja. Kur dihet s serbisht i thon Qafs s Xhamis: Xhamija Pepiqa, sikurse i thon Qafs s Diellit: Dio?! N faqen 97 thot, ... kishte urdhruar (fjala sht pr Jakup Ferrin shn. i R.D.) q forcat shqiptare n vijn e pare t frontit t lshonin pozicionet q nga Qafa e Previse, pr s gjati Visitorit e deri t Xhamia e Pepaje? Pra edhe ktu prsritet gabimi i mparshm. Duhet: Qafa e Xhamis mbi Pepaj e jo Xhamija e Pepaje. sht ktu fjala pr nj, qaf mali m kt emr (Qafa e Xhamis) n mes t fshatit Murin e Pepaj e jo Papaj si e gjejm n libr. Bile e njjta qaf mali permendet drejt, ashtu sic duhet n faqen 134 t librit. Kjo do t thot s fshati Pepaj, n kt libr paraqitet n disa trajta: Pepaj (f. 82), Papaje (f. 97), Pepiq (f. 108). N faqen 98 sht edhe nj gabim pr shkak t mosnjohjes nga autori t toponimis s vendit ku thot: Forcat armike t futura n thellsi, sipr nga Prelimpali dhe posht Sjekirices, duke prparuar gjithnj drejt Pepaje (?), Arzhanics, Velikes e Nokshiqit, u gjendn n nj rrethim t vrtet. Fshati Pepaj (e jo Pepaje) sht n ann e majt t Limit, rrz Visitorit e s'ka t bj m vendet e tjera q ai i prmend e q jan n ann e djatht t Limit, rrz Cakorrit. Ma merr mendja s fshati Pepaj sht dashur t prfshihet n konstatimin e dyt t autorit q vijon: ....Zbritn (sigurisht malazezt shn. i R.D.) n viset fushore t bregut t Limit, duke arritur deri n Martinoviq (duhet Martinaj shn. i R.D.) e Brezovic dhe duhet ,t shtohet dhe Pepaj, pasi jan njri afr tjetrit (m Brezovicen). Dihet s ktu sht fjala pr forcat malazeze q kishin) msyr Gucin, t komanduara nga Todor Milani, (ans s majt, t Limit) q kishin prball forcat e Ali pash Gucis, kurse ato q i prmend m pare autori (ans s djatht t Limit) ishin t komanduara nga Mark Milani, q u gjendn n nj rrethim t vrtet nga Jakup Ferri. Fshati Pepaj, n faqen 108, nga nj diplomat austro-hungarez n Shkodr quhet edhe Pepic (emrtim sllav i ktij fshati). Lexojm: .. .ndrrajet Velikes e Pepicit? Duhet theksuar s kshtu e quajn kt fshat edhe autort n Historin e Popullit shqiptar pjesa e dyt, cka sht shum gabim q sllavizonet nj fshat i banuar m shqiptare t fisit Berish. Autori edhe bjeshkn Vjzitor e shkruan n trajtn Visitor, cka s'sht e drejt. N libr e prmend shpesh edhe fushn Komaraj q n sllavisht e quajh Komoraca. Kjo fush n shqip quhet Komarusha. Kto ishin disa t meta t librit q i prkasin piks a). T'i saohim ato t piks b): N faqen 37 autori konstaton: Jakup Ferri e Ali pash Gucia organizpjn nj mbledhje t t gjith krahines n fush t Kovait. S pari, t prmendim s vendi quhet Liyadhi i Kovacit, q gjendet n mes t Martinajve e t Gucis (populli n t e ruan m xhelozi nj shkmb (gur) edhe sot si kujtim ku ka hipur e folur Ali pash Gucia.) Kjo ngjarje duhet t plotsohet edhe m kt detaj: Ali pash Gucia nuk pi mol t vendosej aty asgj pa ia sjelle n tubim plakun Ahmet Zeneli Gjonbalaj nga Vuthajt, i cili lngonte n shtrat dhe e sjellin duke e bajt mi' n Vig. Edhe sot pleqt thon s Ahmeti i tha: Pash a s'po don mi' m lan nie vdek-a?. E Aliu ia ktheu: S'kemi koh m vdek, s Itdheu sht n rrezik. Dhe sic tha Ahmeti u veprua: t qitet I ushtrimi n Malsi e Rek Prandaj populli Ahmet Zenelin e njeh si kishilltar t Ali pash Gucis. Ndrsa Gosturani's'e prmend fare n libr kt patriot kshilltar. Pr qitjen e kushtrimit pr ndihm tregon edhe knga popullor: Q'ashtu Plava letr ka shkrue Krejt Kosovs ja ka ue: 'Oj Kosov, ti kjofsh bekue: A po vjen'ti m m'ndihmue, a po m'duhet m u farue? N faqen 75-76 thot: Nga'Rugova erdhn forcat m udheheqsit c njohurl popullor, kryetrimat ele Shabani' e Zhuje Selmami. Duhet t prmenden patjetr edhe Kadri Bajri, Dem Isufi e i nipi i tij, Rexhe Aydia i Shkrelit t Rugovs. Pr trimrit e tyre na tregon edhe knga popullor: Kadri Bajri n'kambe ish ue: Shpejt dy djem n 'Peje m 'i ue, Karadaku m 'ka rrethu,

Toknteme knjazit nu ja lshoj Tokn e babs s'mujm m e lshue jan kto gjame qi po i bjen era? Po liftojn Rrugova e Peja, Na u ka rras serbi tu dera, Dem Isufi trim sifjera, si sokol po i nimon Rexha, Rexhe Avdia; zogu i atit Fyt pr fyt m djelt e Markut. Djeit e Markut po bajne be: Me ksi trimash kurrsjem pre; Madje nj rresht t ksaj knge e prmend edhe vete autori n 100. N faqen 77 autori thot: Nga Hoti i Plavs kishin arritur at m prijsit: Curr Mehmeti dhe Mehmet Asllani N krahinn ton edhe fmijt e din s Hotit n Nokshiq i ka trimi m flet, Alush Smajli. Kt e dshmon edhe knga populare: Alush Smajli i Hotit Kujt, Sot mbi serb m'asht cue lugat, sjell m'tagana sa ku ash tue muejte Si po t'xierrte huj npr shpat; Edhe sot permendet n popull fjala e tij: Bafti i zotit, pushka e Hotit, sht kjo ajo fjal q trimi e ka thn kur mori yrysh n Nokhiq. Ktu s'kemi aspak pr qllim t'i mohojm trimrit e atyre q rmend autori, por cdo njri duhet t ket vendin e vet n histori. N faqet 77-78 thot: N Vuthaj, nj fshat n perndim t Gucis, n at koh m 140 shtpi, ishin mobilizuar t gjith burrat m kryebajraktarin e 11 bajraqeve, trimin e rrall Mehmet Muien. Jemi t bindur s autori e ka fjaln pr kryebajraktarin e 11 bajraqeve t Kelmendit, s Vuthajt s'kan vee 1 bajrak. Po n faqen 78 ai konstaton: Martinoviqi (Martinajt shn. i R.D.) kishte arritur m prijsin Hysen Balia Askush n kt fshat nuk di gj pr t. Ai as q ka ekzistuar fare. Gjithkush e di s t gjith Martinajt n kt luft i ka udhhequr trimi legjendar, Bali Dema, emrin e t cilit sot e mban nj mhall (vllazri) e tr pr mbiemr - Balidemajt. Prap n kt faqe (78) autori thot: Pepajt kishin prijs Ali Noven, Arzhanica ishte organizuar n 15 vjec e lart m prijs Hus Kastratin e Daut Musin? Sigurisht kto dy fshatra kan hyr n luft bashk pasi jan nn nj bajrak, t udhhequr nga kta trima kur dihet s Ali Nova ishte i Arzhanics e jo i Pepajve. Po ktu (faqe 78) del s: N Guci vepronte Adem Mekuli, m shtat vllezrit. Esht theksuar gabimisht mbiemri Mekuli s duhet Merkuli (sot Merkuliqi). Mekult jan nga Nokshiqi, p.sh., akademilcu Kosovar Esat Mekuli. Ndrsa Merkulajt jan bajraktart e Gucis, sic e thot edhe vete autori n faqen 102. N faqen 82 ai thekson: .. .ndrsa n Krahinn e Gercarit vepronte Bali Dema, pra kryetrimi i Martinajve. sht fakt s Martinajt, Vuthajt e t Vermoshit e gjer n Qaf t Xhamis mbi Pepaj, t komanduar nga Ali pash Gucia, q kishte pr zevendes Bali Demn. E pakica prej ktyre anve kan marr pjes n Luftn e Nokshiqit ku luftoi Plava m rrethin, Malsia, Rugova e Rrafshi i Dukagjinit t udhhequr nga jakup Ferri. Dihet sigurisht s prej Vuthajve ka marr pjes bariu Bajram Musa (Dedushaj), q gjndej rne dhen n Zabel prmbi Plav. Ai u kish nxjerr dhenve pr 6 dit san, shkoi n Nokshiq e i preu 3 kren, t vetmit krena q i kan pasur Vuthajt t ekspozuar n Koder t Smajl Ags (ku sht shkolla fillore sot) n Guci, n mesin e 300 krenve q ishin sjell ktu si trofe nga kjo betej e lavdishme. Dhe n fund, n faqen 115, autori thot: At nat shum mysafir t ardhur nga krahinat e ndryshme, bashk m Ali pashn, kaluan natn t Hysen Begu (xhaxhai i Aliut). Ktu kemi t bjm m nj problem mjaft t paqart, m t cilin merret shpesh edhe historiografia shoviniste malazeze. Puna qndron kshtu: origjina e Ali pash Gucis sht mjaft kontestuese. Dihet s t part e tij jan t ardhur nga Gruemiri i Shkodrs. Nj far Shaban begu i Sanxhakbeut t Shkodrs, Sylejman pash Bushatit, caktohet diku n fund t shek. XVII si sundimtar i Gucis. Pasardhs i tij q u dallua m s shumti nga kjo familje ishte Gjyl-beu, po ashtu bashkpuntor i Mustafa pash Bushatit, e nip i tij sht Ali pash Gucia. Pasi q m prejardhje nga Gruemiri i Shkodrs dhe nga kjo an sht edhe familja tjetr feudale, Rexhepagajt e Plavs (sot Rexhepagiqt?), ather shum historian sllav, e bashk m ta edhe kjo familje (Rexhpagajt) i paraqesin s jan t nj familjeje, cka s'ka kurrfar baze. sht e sigurt s kto dy familje feudale kan qen t miqsuara(m' martes) midis tyre. Prandaj konstatimi i Gosturanit, s Hysen Begu (Husi i Shaban Begut-Rexhepagaj) ka qen xhaxhai i Aliut sht i pabaz. Mund t ket qen ndoshta xhaxhai i gruas s Aiiut, ose daja e, tij (xhaxhai i nns s Aliut), e kurrsesi i vete Aliut. Nga Dinosha e Tuzit ka luftar SELMAN HAKA "Studime Historike" - Tiran, 1991 nr.2 NIE LIBERIRENDESISHEM:

"ORGANIZIMII VIETR SHOOROR TEKSHQIPTART" I AUTORIT KAHREMAN ULQINI Vepra n fjal sht nj studini mbi traditn e organizimit shoqror t shqiptarve n shek.XIX-XX, duke u bazuar n organizimet m t hershme t tyre. Libri n fjal, sipas mendimit tim ka rndsi t trefisht. Mund t prdoret si nj doracak apo thn m mir, si nj udhrrfyes pr studiuesit e rinj t tradits popullor e posacrisht pr ata q merren m studimin e s kaluars son duke u bazuar n gojdhnat popullor. Simbas autorit; "Gojdhna popullor nuk duhet shikuar m mosprfillje, por as nuk duhet besuar ashtu krejtsisht. Nga ajo t vecohen gjrat m t vlefshme, elementet q prkojn m t dhnat historike..." (f. 36). - "Gojdhna n ballafaqim m faktet historike prgjithsisht cvlersohet, por ndonjra pjesrisht pajton m faktet historike." (f. 37). "Gojdhnat shpesh ngrthejn elemente kontradiktore." (f. 41) etj. T gjitha kto autori i ilustron edhe m shembuj konkret."... Disa emra fisesh n Kosov t njjt m ata t malsorve nuk kan lidhje vetm m shtegtime, m zbritje nga mali, por zn fill nga antroponime tash t njohura (dmth.thirren sipas t parit t tyre m t njjtin emr, e jo sipas fisit - R.D.)" (f. 46). Si p.sh.: "Duke ballafaquar gcjdhnn e Shals s Dukagjinit m at t Shals s Mitrovics kuptohet s e dyta nuk sht origjinale por nj prshtatje ... I pari i Shals sht Nik Vladi q pati 4 djem ...Gojdhna e Shals s Mitrovics jep si t pare fisi nj m emrin Shal q kishte dy djem..." (f. 48). Me kto t dhna K. Ulqini e fundos prgjithmon tezn sllav s Kosovart erdhn nga fiset e malsive t veriut n shek. XVII. C'sht edhe m e rndsishme, ai dokumenton t kundrtn: "Shum Kosovar-dardan, n rretliana t ndryshme historike iken nga fushat e Kosovs e u ngjitn n male, sic q rasti m t part e Shals s Dukagjinit, Shoshit dhe Mirdits q u shprnguln nga rrnzat e "Pashtrikut t Kosovs." (f. 43 dhe 48). Nga rrethi i Pejs "dolen t part e Shkrelit, Bytycit, t Bardhve e Palabardhve." (f. 43). - "Keqi la viset... rreth Vizitorit (Rrethi i Plavs - R.D.) e u ndal n I lot t Mbishkodrs ku edhe sot gjendn "pasardhsit e Lazer Keqit (HotiiRi)". (f.43,53, 64...) Duke u bazuar vetm n gojdhna, pa u ballafaquar ato m faktet historike shum autor po nxierrin hipoteza m t cilat po krijojn hutim tek lexuesit. b) Rndsia e dyt e librit n fjal sht s autori i sqaron shum gjra q n kujtesn popullor kishin mbetur si t mjegulluara, t paqarta dhe komentoheshin n versione t ndryshme si psh.: "Procesi i krijimit t embrioneve t fiseve ka filluar m shkatrrimin e shtetit mesjetar serb - shek. XIV dhe ka vazhduar m von". (f. 51) "Krert mbanin prgjegjsi t dyfisht, prpara katundit dhe prpara autoriteteve qeveritare". (f. 74). "E drejta e prijes shkonte n vijn vertikale nga ati tek djali i madh e kshtu vazhdonte brez pas brezi". (f. 78). "Me ndrhyrjen e pushtetit shtetror nga fundi i shek. XVII (Koha e Sylejman pash Bushatit - R.D.) dhe fillimi i shek. XVIII n krahinat malore t Shqipris s Veriut u krijua bajraku si lidhje bashksish. Sanxhakbeu emronte bajraktarin si i ngarkuar m detyr administrative, gjyqsore e ushtarake, q prgjigjej pr ruajtjen e rendit, mbledhjen e taksave, kushtrimin n rast luft. Asnj fshat nuk mund t shkputej m dshirn e tij nga bajraku... Nj ose m shum bajrak formonin malin". (f. 95). Bylykbashin poashtu e emronte. Sanxhakbeu "si prcues i urdhrave e i krkesave t qeveris n nj bajrak apo n shum sish" -n nj mal. Bylykbashi "n koh luft shndrrohej n oficer (...) Paguhej m rrog mujore dhe kishte pjes n gjobat q viheshin n bajrak pr disa faje..." (f. 95). N krahinn e Plav-Gucis kishte vetm 3 bajraqe: "Vuthaj, Martinaj e Arzhanic". (f. 96-101). "Institucionet juridike t Ilirve mbijetuan gjat shekujve tek Shqiptart, duke arritur deri n ditt tona n Kanunin e Skenderbeut dhe at t Lek Dukagjinit. Ky kanun nga prbrja e tij duhet t lidhet m pare m kohrat e paganizmit s m L. Dukagjinin katolik." (f. 116). Kt e ilustron "Kanuni i Maleve" q i prkiste periudhs para pushtimit osman, kur ende s'kishte lindur Skenderbeu e Leka. Kur nuk njiheshin bajrakt". (f. 123). "Me pushtimin osman filloi ashprsimi e egrsimi i jets shoqrore dhe ai u shndrrua n t drejt fisi". (f. 118). Ndrsa "prhapja e islamizmit pat njfar ndikimi n mnyrn e jetess, por aspak n organizimin shoqror". (f. 134). Cka do t thot s: "Prpara pushtimit osman dhe gjat tij organizimi i vjetr shoqror prballoi ndryshimet fetare n mesin e popullsis, prirjen prcarse t kishave t ndryshme e s fundi t xhamis..." (f. 135). Kanuni "u zbatua prgjithsisht kudo njsoj, pavarsisht nga prkatsia fetare e njerit apo tjetrit individ e bashksi..." (f. 136). "studiuesit prgjithsisht jan t mendimit s malsort shqiptare gjat shekujve nuk u nnshtruan krejtsisht, duke ruajtur institucionet e tyre (...) Pr kt arsye malsort u quajtn t lire. (f. 150). c) Rndsia e tret e librit sht s n mnyrn m t argumentuar i hedh posht falsifikimet dhe gnjeshtrat e historiografve serbo-malazez, kur bjn fjal pr ngjashmrin e jets n disa vise t Malit t Zi t sotm m viset malore shqiptare - (Shkolla e Cvijiqit p.sh.). Duke iu prgjegjur atyre, Ulqini konstaton: "Malsia e Madhe n skaj t truallit shqiptar n Mesjet u godit nga dallga e fuqishme e serbizimit dhe gjat 5-6 shekujsh m shum s gjysma e saj, ajo m popullsi ortodokse u gllabrua". (f. 191). Kshtu q Malit t Zi (t vjetr) iu shtua edhe Brda, gjysma e Malsis s Madhe, gjegjsisht fiset: Palabardh, Piper, Vasoviq, Kuc dhe Drekal..." (f. 192). Si n cdo libr edhe n kt jan prvjedhur edhe ca lshime t vogla q s'cojn kandar si f.v. vllazria Dedushaj sht Nike e jo Vukl, sic del n libr n f. 45, e ndonj tjetr...

"Dielli" September-Oktomber 1996 NI LIBR M SHUM INTRES OSMAN KELMENDI: "RUGOVA LEGIEND DHE REALITET" - PEI1995 M shum vones t pakuptimt (?) vt rugosovasit m n fund, filluan ta shkruajn historin e vendlindjes s vet. C'sht e vrteta, autori i ktji librit Osman Kelmendi, ka shum koh q ka treguar interesim dhe guxim gytetar t shkruaj e t flas pr at trev kreshnike. Ai q n vitet e 60-ta iu kundrvu njfar Bajraktareviqit, q pati perpiluar nj libr nj plot gabime e t pavrteta pr Rugovn dhe Rugovasit. Shumkush atbot u cudit m guximin por edhe m njohurit q i tregoi Osmani n ato kohra pa koh. Pr cka si duke m von edhe e psoi. (f. 193-196) Pr punn e tij dhe meritat q i ka pr nxjerrjen e ktij librit ka folur bashkvendasi i tij, intelektuali i mirnjohur Ramiz Kelmendi, n parathnjen e librit n fjal. Qe s'ka kush cka i shton as t'i mungoj asaj parathnieje shum t qlluar .(f.9-12) Un si studiues i t kaluars s trevave t Kelmendit dhe bir i atyre trojeve, do t ndalem n sqarimin e disa ngjarjeve t shtjelluara n kt libr q si duket pr autorin kan qen pak sa t mjegulluara, pr shkak s si thot edhe ai vete, sht mbshtetur m tepr n legjenda dhe gojdhna, pa u konsultuar sa duhet m burimet e shkruara q tani s'jan t pakta. Kur flet pr origjinn e Rugovasve hasen konstatime t autorit q edhe e kundrshtojn njra tjetrn si psh: -"...N mnyr t veent Kelmendi nuk u nnshtrua kurr dhe u ngrit shpejt n kryengritje kundr dhuns e pushtimit. Pr t qetsuar sadopak situatn(...) nga mbarimi i shek. XVI sulltani turk aplikoi edlie atje praktiken e vet t njohur (...)-dbimin n mas t popullsis..." (f.l7)Konstatim m vend. Por vazhdon autori: Me nj ushtri t madhe n krye t s cils vuri Hydaverdi Pash Mahmutbegollin e Pejs, Veziri i Shkodrs detyroi Kelmendasit dhe banort tjer t Malsis s mbishkodrs t dyndeshin dhe i dboi n drejtim t Peshterit e Rugovs..." (f.18) Dihet s Begolli i Pejs at shprngulje e ndrmori n vitin 1703, pas kryengritjeve t Kelmendasve tfi viteve 1684-1689. Pra jo n shek. XV (shih R. Dedushaj: Krahina e Plav-Gucis npr shekuj N.Y. 1993 f.74-76) -Nuk qendron as ky konstatim:. Rugovasit u vendosn n vendet e pabanuara kurr"!!(f.l9.)Si vende t pabanuara kurr, kur vet autori m von i prmend rregjistrat osman t Sanxhakut t Shkodrs t bra n vitin 1485 (shek.XV) e t botuara nga historiaiu' yn S. Pulalia, n Tiran m 1974. Sipas atyre regjisirave n Rugov ateher kishte: 69 shtpi m 114 banor, e n mes t tyre edhe: 41 beqar e 6 vejusha. (f.21) Bjen pyetja: Cu b m ata 114 banor Oasaj koh dhe familjet e tyre? Ka shkuan?? Faktet flasin s ata nuk shkuan t gjith, por disa prej tyre qendruan aty ku jan edhe sot. Kte e vrteton m s miri K. Ulqini kur thot : Nga Malsia e Pejs (lexo: Rugova-R.D.) dolen t part e Shkrelit, Bytycit, t Bardhve e Palabardhve..."(Shih: Kahreman Ulqini: Organizimi i vjetr shoqror tek Shqiptart" - Shkodr 1995 f.43) Kjo do t thot s Polo Shkreli nuk erdhi nga Malsia e Mbishkodrs (sic thot autori n f. 19) por ca vellezer e nipa t tij shkuan nga Shkreli i Rugovs ntje n nj vendbanim l vogel, n shek. XV-XVI q m von u shndrrua n fshat e bajrak" m emrin Shkrel, sic e kishte n Rugov. (K. Ulqini: Lib. i cit f.51)Kur fia shtojm ksaj edhe konstatimin e autont s pleqt e Rugovs thon s ktu kan pasur bjeshk e kullosa t tyre malsort e Krasniqes..." (f. 180) ather del s n kto treva para ardhjes s turqve jetonin t part e SHkrelve, Bardhve, Palabardhve, Bytycve, ndonj vella i Krasniqve etj. Kt e konfirmojn edhe shum varre dhe kisha t katolikve" q i gjejm npr kto fshatra q sigurisht e kan origjinn para ardhjes s turqve n kto an, sepse m von nuk kemi dukuri t ndrtimit t kishave katolike (Shih: R.Dedushaj:Lib.i cit.f.56-68) Pas ardhjes s turqve, sic u eek m lart, pati lvizje t popullsis autoktone rugovase n drejtime t ndryshme, kuptohet brenda perbrenda trojeve shqiptare, dhe sa m shum q rrallohej ajo popullsi aq m shum depertonin kelmendasit fqinj n ato troje. Kt e ilustron edhe vet autori kur thot: N truallin e sotm t Rugovs erdhn prfaqsuesit e kryefisit (Kelmendit-R.D.) t gjith vellezer, bij t Nik Dods: Dreli, Pepi, Staku, e Daka. (...) Pasardhsit e Nokut u vendosn n Nokshiq". (f.19) Jo, S'sht ashtu. Nok-Nik - Doda (i kelmendas-Lajc) nuk ka ardhe as nuk ka shkuar askund. Por ka qen dhe ka mbetur aty, n Nokshiq afr Plavs, ku i kishte gjysh e katragjysh. Kur erdhn turqit i gjetn aty. (Shih:R. Dedushaj: Lib.i cit.f.70) Muslafa Memiqi n nj libr t vetin qan m lot krokodili pse q nga shek. XVII na paraqken etnikisht t pastra Fshatrat: Nokshiq, Martinaj dhe Vuthaj, m popullsi t kombsise shqiptare" (Shih: M.Memiq Plav i Gusinje u Proshlosti"-Beograd 1989 f.64) Nga d'el s edhe para ekspeditave ndshkuese t Mahmut Begollit t zhvilluara n vitin 1700-1703 Nokshiqi ka qen fshat enitkisht" i paslr, m shqiptare. Ato shprngulje Begolli i Pejs i ka br kryesisht nga pjesa e ult e Kelmendit, nga rrethi i Gucis dhe i Plavs. Kt e konfirmon edlie ky citat: Numri m i madh i pjesetarve t ktij fisi (kelmendit -R.D.) ather m dhun u shprnguln n RRafshlartn e Peshterit. M s paku mbeten n tri fshatra: Martinaj, Vuthaj, e Selc, nn Nahijen e Gucis. (M. Memiq: Lib.i cit.f.77) Dmth: edhe vllezrit e Nok-Nik-Dods nga rrethi i Plavs u shpemdan npr kodrat e shpatijet e Rugovs duke e len Nokn aty n fshatin q e mban sot emrin e tijNokshiq. Lidhur m kt hedh drit edhe K. Ulqini kur thot: ....Pjesa m e madhe e rrugovasve jan kelmend Lajc dhe nj pakic Nikc-Vukel e Selc. N asnj vllazeri e bark t Kelmendit n Malesi t Madhe nuk gjendet nj emr Lajc" (K. Ulqini: Lib. i cit.df.56) Cka dmth. s patronirni Lajci, nuk rrjedh nga Kelmendi i Gurit por sht paraqitur t kejmendasit e rrafshitn rrethin e Plavs, prkatesisht n Nokshiq, prej kah jan shpmda npr Rugov. Laj ka edhe n Vishnjev dhe Guci... Dika e ngjashme ndodh edhe m banort e Kuqishtes: Gjon Vukashi vendoset n Kuqishte" - thot autori n f. 19. As ky s'ka ardhur nga Kelmendi i Gurit por nga Ultsira e

Kelmendit. Dihet s Gjon Vuku sht vlla m Prel Vukun e Gjek Vukun e Martinajve, Kelmendas-Vukel. (Shih: Idriz XH. Ulaj: Topouomija e fshatit Majtinaj" n revistn Koha"-Titograd nr.2/79 f.32-56.) Gjevukaj ka edhe n llakaj afr Plavs...N baze t gjith sa u tha m lart mund t perfundojme s: Nikt e Rugovs erdhn aty nga rrethi i Gucis (Vuthajt apo Doli), Vukli nga Martinajt, e Lajci (nenfis i Kelmendit) nga rrethi i Plavs. Vetm Kurtajt e Haxhajve mund t jen nga Kelmendi i Gurit-nga Selca (f.l98).Te gjith kta u vendosn aty ku jan sot-n -Rugov, pas ardhjes s Turqve n kto an, pas trheqjes s Bardhve, l'alabardhcve, Bytycve e nj pjes t Shkrelve e Krasniqasve nga ato male...Mendoj s n kt drejtim duliet t hulumtohet origjina e Kugovasve apojo?? BOTA SOT 28 Prill, 1999 LUFTAT PR MBROJTJEN E PLAVES E TE GUCIS NE "LAHUTEN E MALCIS" TE AT GJERGJ FISHTES Mendoj s sht e pamundur t flassh pr mbrojtjen e Plavs e t Gucis, t Hotit e t Gruds e t mos shrbehesh nga "Lahuta e Maleis", si pasqyrimi m i denj artistik i ksaj epopeje t lavdishme t popullit ton, n periudhn e Lidhjes s Prizrenit. Dhe kjo, sepse Fishta sht dshmitar i gjall i atyre ngjarjeve. I lindur m 1871, ai sht rritur dhe ka jetuar m heronjt e ktyra luftave, sic sht Marash Uci m shok, prej t cilve, nprmes bisedave, sht njoftuar hollsisht pr to. Vee ksaj, ai sht pjesemarrs i drejtprdrejt i ngjarjeve historike q nga fillimi i ktij shekulli. Sic dihet nga historia, shqiptart, m t marr vesh pr pazardheqet e Evrops m trojt e tyre, nj her n Shn Stefan e m von n Berlin, u mblodhn n Prizren m 10 qershor 1878, tri dit para Kongresit t Berlinit. N kngn kushtuar ktij Kuvendi, Fishta, prvec Abdyl Frashrit," Toske m mend" ( f. 150 ), prshkruan m hollsi edhe Ali Pash Gucin, i cili betohet para Kuvendit:" Pa u shterrun Dri e Shkumbin / Edhe Buena pr pa u tha / Na pr t'gjall nuk rrijm nen Shkja " (f.160 ). Aliun e sheh t fort edhe t kullat e Abdulla Pash Drenit, kur i thot Maxhar Pashs :" A di ti, Pasha i Mbretit ? / Ngarko rraqet pr Staniboll" (f. 179 ) . Dihet epilogu i Pashait pastaj, n Gjakov. Malazezt t udhhequr nga Mark Milani, pa shpall luft, ia msyjn Plavs e Gucis m 9 batalione, sic thot poeti. Ai prmend dy vendet ku zhvillohen betejat: Qaf Hardhi, q n t vrtet sht Velika ; Ura e Sutjes, d.m.th. Pepaj. T dyja kto beteja t njohura mir n histori u zhvilluan m 8 janar 1880(1.276-277). Ushtrin malazeze n Velik rastesisht e zbulojn dy trima nga Rugova : Rrustem Uka e Xhem Sadrija, q i qiti rruga atypari dhe u piskatn malazezve dinak :" Ah kadal, moj Cemagore, / Se ktu I thon Shqypni mizore" ( f.285). Krcet pushka, alarmohn barinjt. Dallohn prej tyre : Zhuk Isufi, Nel Bisha, Rrahman Duli, Tahir Gjeli etj. Ndr shqiptare qitet kushtrimi. Dyndn Plav e Guci m rrethin : Strellci, Sutjeska ( Pepajt), Vuthaj, Martinaj, Hoti i Kujt, Morina, Isniqi, Gashi,Krasniqja, Reqi, Dardha, Nikaj, Palci, Merturi etj. U prin Ali Pash Gucia m disa kren e bajraktar : Qerim Binakun e Krasniqes, Sadri Mehmetin e Gashit, jakup Ferrin, Prei Tulin etj. Mbas prleshjeve t prgjakshme, gjat t cilave mbushet fusha m t vdekur e t plagosur, sidomos n Pepaj, na paraqitet prifti i Kelmendit, Pater Gjoni, i cili mbasi merr plqimin e Ali Pashs pr nj nat armpushimi pr varrosjen e t vdekurve dhe largimin e t plagosurve, shkon t Mark Milani. Marku dinak e pret mir dhe e lavdron pr hapin human, t cilin ia miraton ; por mundohet edhe ta baj pr vete priftin shqiptar, duke I thn s ata t dy ishin t dy t krishten e, pra, pse Pater Gjoni luftonte n ann e turkut, d.m.th. t shqiptarve, por merr kt prgjigje nga prifti patriot:" Si t'kshten, si muhamedan, / Shqypnin s'bashku t'gjith e kan" (f.408), dhe i l edhe kt porosi malazezit: "Mal t Zi s'ka m pas / Serbi vlla do t hambas" (f.410). T ishte Fishta gjall, sot do t kishte than :" Po mir ia paskem qlluar !" Por, ndrsa frati po kryente detyrn e ngarkuar, Mark Milani, pabesisht e shfrytzon armpushimin dhe natn pr terr i kalon forcat e veta kryesore prapa shpins s shqiptarve, n Nokshiq, n afrsi t Plavs m plan q n rrethim t'i shpartalloj shqiptart e t hante :" Cillen n Plav, darken n Guci" (f.565). Por, c'ti bsh q shqiptart gjendn gjithkund. Edhe n mesin e forcave t armikut, bile. Sic u gjend n kt rast Mark Nikoll Gera, i Mirdits, q kishte rn n gjak m pare e ik n Mal t Zi. Kur e vrejti pabesin e Mark Milanit, erdhi t shqiptart e i lajmroi. Ktu poeti ep edhe nj porosi: Shqiptari kudo q t jet, duhet t jet shqiptar. Zbardhi drita dhe porsa i mbaron afati armpushimit, ushtria malazeze sulmon Nokshiqin, q e kishte rrethuar natn. Ushtrin pushtuese e percillnin edhe gra, si thot Fishta : "Shkjet m arme, shkinat m thas / E m strajca, kosha e zhaba / Si zanat qi u ka lan baba." (f.441), d.m.th. plackitnin cka t gjenin. Poeti prshkruen tragjedin e Trings, vdekjen e vllait t saj, Curr Uls, q e kishin plagosur malazezt, dhe qndresn e saj m pushk n dor deri sa, vritet n oborr t vet. Tringa si duket sht emr i trilluar i poetit, mbasi nga historia dihet s n Nokshiq u dalluan tri veta pr trimri: Kaj Selmanja, e motra e kryetrimit rugovas, Zhuj Selmanit, e martuar n Nokshiq, t Bucajt; Hata e Nokshiqit, q u dogj brenda n shtpi t vet, dhe cika e Nokshiqit, q pati shptuar 100 burra t rrethuar n nj shtpi, pr cka ia pati dhuruar nj pushk e 100 fishek Jakup Ferri. Ksaj ike nuk i dihet emri. Ka t ngjar q Fishta e ka fjaln pr Haten e Nokshiqit, mbasi ajo ka mbetur e vdekur si Tringa. Gjithsesi, poeti n figuren e Trings ka pergjithsuar artistikisht gruan shqiptare, q ka luftuar gjithnj m trimri e heroizm krah pr krah m burrin. Pr bafasin m t madhe t Mark Milanit, porsa ushtria e tij filloi t masakroj popullatn e t plackis Nokshiqin, ia behen trupat shqiptare m vrap nga Sutjeska (Pepajt), pr t cilt Marku mendonte sc nuk dinin gj lidhur m veprimet e tij. "Sec kan nis trimat m u pre / Ball pr ball Shqiptar e Shkje" (f.488), thot poeti.

Mark Milani e humb kontrollin mbi ushtrin e vet. I dshton plani dhe kerkon t dij s kush e ka trdhtuar, kush i ka lajmruar shqiptart. N fushn e betejs bhet krdi: "I'n shtri gjindja : Kush pa kok, / Kush varrue, kush keq cungue" (f.502). Poeti sheh n Betejn e Nokshiqit: Shaln, Shoshin, Shllakun, Temalin, Reken, Rugovn, duke dalluar sidomos fshatin Kuqisht, Pejn, Gjakovn, Malsin e Madhe dhe Dukagjinin. Q t gjith : "Synin gac, zemrn agzot" (f.555). Edhe malazezt qndrojn aq fort sa q e bjn nervoz poetin dhe i mallkon : "Njashtu Shkjau; he atij i hupte fara!" (f.567). Dallohn n betej Osman Haxhija i Nokshiqit, Sadri Mehmeti e Adem Cela, t Gashit: "Qi m'bjen n'Shkja si n'mish t dashit" (f.574). Pastaj, Jakup Ferri, m Plav e Guci, Marash Vata, Sokolat e Kelmandit etj., q i brtasin armikut: "Ah, kadal, moj Crnagore,/ Se s'ke pa shqiptar m sy / Se ktu i thon Shqipni mizore / Fort m t'lan besa pa krye !" (f.579). Mark Milani e humbi betejn dhe m 11 janar 1880, lufta prfundoi m humbje katastrofale pr t." Lahuta..," kndon : "Tri taborre Mark Milanit/Hup i kan n'at log t'mejdanit, / Treqind krena edhe i kjen pre / Rob jan zan treqind Shkje" (f.604). Kshtu i kndon Fishta luftave t popullit ton gjat periudhs s lavdishme t Lidhjes Shqiptare t Prizrenit, duke na lcn shum porosi t dobishme pr t gjitha kohrat dhe sidomos pr sot, q po jetojm n kushte luft m armiqt ton shekullor serbo-malazez, q pa kurrfar t drejte vrsuln mbi trojt tona shekullor, t cilat t part ton i lan sa e sa her m gjak. Me interes sht t permendet ktu edhe toponimia q prdor Fishta, cka l t kuptoj s ai i ka shtitur kto vende pllmbe pr pllmb.Emrat e bjeshkve i thekson shum mir : Trojani, Zeletini e sidomos Vizitori, e jo Vizitorri apo Vicitori, sic pretendojn ta quajn disa sot. Rugovn e Pejs e prmend n dy variante : Rrogova dhe Rrugova, q sht shum m e drejt. Pastaj, fshatrat e Plavs : Komarusha, Drezovica etj., po ashtu i thekson arejt, ndrsa Gucis i thot Gusi (!?). Esht e cudit-shme s si Fishta fshatit Martinaj, n mes t Plavs e Gucis, i thot Martinovici - emr ky q i dhan malazezt mbasi e pushiuan n vitin 1912. Vete banort e ktij fshati dhe t fshatrave pr rreth prdorin emrin Martinaj e jo Martinovic. Mund t supozohet dhe sht e mundur q Fishta ta kt br kt pr hir t rims : "Me Sutjesk e m Nokshiq / Vuthaj e Martinovic" (296). "DIELLl", NY. Prill Qershor, 1998

FAKTET FLASIN NDRYSHE Lidhur m artikullin:"Kur do t'i bjer kmba dyst Shqipris", shkruar nga Bajram Xhafa dhe botuar n "Bota Sot", 3 nntor, 1998, f.8. Punimi n fjal zgjonte kurreshtjen e lexuesit nga nj nntitull i gjr q kishte. Andaj e lexova mc shum vmednje. Pjesa e pare ku flitetj pr nj ngjarje historike kishte shum t meta laktografike dhe akuzoheshin pr nj vrasje t shmtuar shum persona pa arsye. Me ka kuptohej s autori s'i njihte as viset as personat q i zinte n goj, dmth. s'e njihte historin e Malsis s Gjakovs, t Vujthave e as zakonet e tyre! Pjesa e dyt e artikullit kishte t bnte m ca opininone politike, q s'i prkasin profesionit tim... Pra, po ndalemi n pjesn historike. Pr hir t s vrtets duhet t njoftohen lexuesit s R. H. (Rexhep Haka) s'ishte nga Vuthajt, por nga nj fshat tjetr i Gucis - Martinajt. Ndrsa S. B. (Sadik Bekteshi), si vuthjan q ishte, e kishte deren e hapun n at fshat n cdo koh. Asnjher s'i than Vuthajt: "Sonte rrini, hani dhe pini, lahuni dhe pastrohuni e nesr n mngjes ikni e mos rrini ktu. Djemt tan ju kemi, por po t fitoni ju komunistt, n prap n votr do ta kemi shkjaun". Vrtet vetm fialin e fundit ia kan thn shpeshher pleqt c Vuthajve Sadikut... Se pr ndryshe q nga tetori deri m 14 dhjetor t vitit 1943, kur s'kisht vnd kurkund n malsi, batalioni "Perlat Rexhepi" i Shkodrs m komandant S. Bekteshin qndroi n Vuthaj. Asllan Bekteshit, lufttar i ktij batalioni, i kujtohej: "Kur i urdhruan Cun Muls -Gjonbalaj (njrit prej paris s fshatit R. D.) m i przan partizant nga Vuthajt, ai iu prgjigj: "E di vete cka baj m mashkujt e mi. S'kam mashkuj pr m hup"!! Prej Vuthajve, i shlodhur dhe i prfocuar m ushtar t rinj vendas, batalioni n fjal u trhoq n drejtim t eremit dhe bashk m AP "B. Curri" t Kosovs e siguroi punn e konferencs themeluese t KAK t Kosovs dhe Dukagjinit, q u mbajt n shtpin e Sali Manit -Bajraktarit t Krasniqes m 31 dhjetor 1943 dhe 2 janar, 1944. (Shih librin: "Krahina e Plav-Gucis npr shekuj", New York, 1993, f. 259-264). Pra, Sali Mani i Krasniqes, i bindur s partizant vendoscn dhe do t'ia bashkojn Kosovn Shqipris, ndrr kjo e kahmotshme Mulosmanajve t vjetr, ai jo vetm q i mbajti dhe i ushqeu, sic bnin shum malsor aso koh nga Valbona, Ceremi, Vuthajt, Hoti etj., por atyre ua dha vet edhe djalin e hazretit Jah Salihin. Pra, djalin ia/ fali Kosovs e jo PK, si thot autori i artikullit n fjal. Mu pr kt edhe sot nj shkoll n rrethin e Gjakovs e mban emrin e Jah Salihit. Sali Mani s'ishte aq i mencur sa ta parashihte sf komunistt do t'i tradhtonin vendimet e Bujanit. N kto rrethana, dua t'i prkujtoj edhe nj fakt z. Xhafa. Pas Konferencs s Bujanit ka pasuar ofenziva e dimrit, e cila i ka shpmdar batalionet t lartprmenduara n male t Gjakovs. Pra, gjat vitit 1944, s'kemi m "P. Rexhep", as "B. Curr". S. Bakteshi gjat atij viti ka vepruar n rrethin e Plavs n trekndshin Hot-

Vuthaj-Guci m nj arradh partizane t quajtur "Kosova". Pr kt s'ka s si ta dij s ku i ka eshtrat prifti Lek Luli, i cili paska pas udhtuar pr n Gjakov. (Shih lib. AP "B. Curri" t'autorit Hakif Bajrami, Prishtin, 1985.) N shtpin e Bajraktarit t Krasniqes aso koh s'gjenin strehim vetm partizant, por edhe nacionalistt shqiptare, si paska pas gjetur edhe protagonisti i B. Xhafes - Peter Lek Luh. Pasi i bn muhabet, e con t birin dhe e prcjell deri jasht territorit t Krasniqes. E cka e ka gjetur at pastaj, nuk ka qen problem i Bajraktarit. Por jam shum i sigurt q ta kishte vrar dikush Peter Leken brenda territorit t Krasniqes, m bukn e Sali Manit n bark, edhe farn do t'ia kishte humbur Bajraktari vrassit. Dhe at sipas Kanunit t Leks:"Miku nuk prchet n bes, or Bajram Xhafa. E kt e din m mir s un e ti Nikoll Martini 86 vjecar, q t'i paska thcn ty kto kujtime. S'e kan br Mulosmanajt kurr at tradhti. Se ta kishin br ndonjher nuk kishin m u thn edhe sot n Vuthaj: "Hajt, mos u paraqit s s'je prej Mulosmanajve", ose "Tek asht burr si m qen prej Mulosmanajve" etj. Edhe sot ka pleq n Vuthaj q kur Vuthajt i pushtoi Mali i Zi m 1944, ikn e dualn n Krasniqe. Tr dimnin i mban Bajraktari m kushurinj t vet edhe pse ishin t "lidhur m komunistt", edhe pse vritet dhe shpallet dshmor i lufts Jaho Salihi, sic thot Xhaya. N pranver t viu 1945, Sali Mani i mbledh t gjith refugjatt e Plav-Gucis, q s'ishin pak dhe u thot: "Burra, u qita n ver. Tash mali ka gjeth dhe zoti u ndihmoft". Me nj fjal, u tregon s s'guxon t'i mbaj m dhe nuk ka nevoj m rrezikue, por hyni n mal. Bile trthorazi i kshillon q asesi t mos dorzohen xhelatve komunist, s e dinte s cka do t'i gjej... Ky ishte Sali Mani n mars t vitit 1945. Ndrsa n korrik t vitit 1941 kishte shkuar m krejt djelmnin e krasniqes pr ta shptuar Plavn m Guci nga hurdhit cetnike t Gjorgje Llashiqit. ka do t thot, po e prsris, Konferenca e Bujanit e afroi at m komunistt, s u besoi atyre pr at q e shkruan n letr... Po ky Sali Mani ishte edhe m Bajram Currin n shpelln e Dragobis at dit q e rrethuen... Sali Mani sht mrzit, Del ni thep pr m u rrezit Prandaj e kshilloj autorin q t mos i krkoj eshtrat e Peter Lek Lulit brenda territorit t Krasniqes, por diku afr Gjakovs. Lufta ishte ajo e si dihet. Por dihet q s'i ka pik faji Bajraktari i Krasniqes. Besoj s kt e ka ditur edhe Abaz Kupi. Por Kupi, nse sht ashtu sic e thot Xhafa t jet hidhruar n Bajraktarin pse u afrua m komunisdtt e jo pr Peter Leken. Krkohet q kushdo q u hyn ktyre temave, materialin e vjel nga pleqt ta krahasoj m literaturen q ka dasht Zoti tash sht e bollshme, pas vitit 1990. Sepse pleqt shpesh jan edhe xheloz e mundohen m i prdhos rivalet e vet pr s gjalli. Kt e them nga prvoja ime e gjat n terren si historian. S'sht mir m i prgojuar njerzit pa fakte. ec. 1998f.17- The Voice o/Truth / "Zri i s Vrtets", N.J. NJ LIBR I SHKELQYESHEM Zckeria CANA:"Gjenocidi i Malit t Zi mbi popullin Shqiptar 1912-1913 (Dokumente)" Botoulnstituti Albanologjik-Prishtin, 1997 Dr. Zekeria Cana sht njri ndr gjurmuesit m t sukses shem t historis son kobtare t 20 viteve t para t shekullit ton. Vite kur sht caktuar fati yn njshekullor. Sic na sht e njohur, Dr. Cana ka publikuar shum studime nga kjo periudh por kulminacionin e suksesit t hulumtiraeve t veta e ka arritur m botimin e librit t lartprmendur. Libri ka 400 paqe t formatit t madh. N t jan paraqitur 421 letra dhe telegrame orogjinale q i kan shkmbyer n mes veti dhe m Cetinn zyrtart ushtarakt e Malit t Zi t instaluar n viset shqiptare t PlavGucis dhe Rrafshit t Dukagjinit duke filluar nga data 9.10.1912 deri m 17.03.1913, gjegjsisht deri m 27 .06.1913, duke i shtuar edhe 21 dokumente shtojc. Dmth, gjithsejt jan 442 dokumente, letra e telegrame t ndryshme. N fillim t librit jan dhn arkivat dhe bibliotekat prej kah jan vjelur dokumentat n fjal: Arkivat e Kosovs, Malit t Zi e Serbis dhe nj hart territoreve t pushtuara nga Mali i Zi. Libri prmban: Parathnjen e autorit, Hyrjen, Rregjistrimin e dokumentave, Dokumentet, Shtojc dokumentesh, Kng historike (pr kriminelet Avro Cemi dhe Save Batara-Mbylljen, Rregjstrin e rreth 400 personave (q ka mundur t'iau mso j emrat) t masakruar gjat atyre dy viteve edhepse sic dihet ka edhe disa her m shum s aq. Duke i vrejtur ata emra, shihet s m s shumti viktima ka arritur t'identifikoj n Ponashec 66, Vuthaj 37, Plav 36, Guci 28, Novosell 22, Cerem 22, Belle 20 e kshtu m rradh. S'ka fshat as lagje e qytetit q s'ka t vrar e t masakruar duke filluar prej Gucis e Valbons deri t Istogu e Gjakova. Vazhdon pastaj m gjurmt e gjenocidit, ku paraqet fotografi t viktimave dhe vendvarrime gjegjsisht vendgropime masovike t tyre. sht dhn nj rezyme e lihrit n anglisht (Summary) dhe Treguesi i emrave t prdorur n libr, t rrdhitur sipas alfabetit ton. Pra, studjim i prsosur shkencor dhe shum binds. Duke i lexuar gjith ato mori letrash,

telegramesh dhe dokumeh tash autentike q i gjejm n kt libr edhe njohsi m i mir i historis ton mbetet pa mend m sa sheh e kupton aty!! Mbetet pa mend, sepse deri m tani n kemi ndgjuar dhe kemi shkruar pr shum prsona (dhe mjedise) s kan qen t mir atdhetar dhe luftetar kundr do armiku, por s'kishte qen krejt ashtu!? - Mbetet njeriu pa mend,sepse deri m tani kemi ndgjuar, sht prfolur, pr shum persona (e mjedise) s gjaja kan qen antikombtar, bile disa thonin edhe tradgtar, e tani t njejtit dalin patriot (antimalazez) apo s'permenden fare n kto relacione t okupatorit. Pr befasine m t madhe n f.27 t ketij libri i gjejm disa "Cinovnik"-kryetar komunash, n Plav-Guci t cilve edhe sot u kndojn kng n lahut e ifteli si "patriot" e "burra m nam"!! Bile disa nga ata q e sulmuan kt krahin bashk m malazez sot dalin edhe n televizor apo shkruajn n gazeta s Plavn e shiti ai apo ky bajraktar e udhheqes popullor !! (shih.f .94) Si prfundim del s n deri m tani kemi shkruar histori folklorike i|)o i kemi akuzuar patriotet e vertete n baze t thashe thenajave t kurdisura shpesheher edhe nga vet pushtuesit ton?? Nga ky libr mund t mesohet edhe pr shum e shum gjera t tjera:Pr fazat e pushtimit, f.89-108 Fazen e qetsimit (mashtrimit) t shqiptarve f.108-118 Fazen e plojes dhe konvertimit n ortodoks f.118-166 Fazen e ndaljes s masakrs pas vrasjes s Pater Gjergj Palit n Janosh t Gjakovs dhe ardhjes s komisionit miks ndrkombtar pr hetimin e krimeve f .166-209 dhe m n fund i ikthimin n fen katolike e m von edhe n ate muslimane, f.209-320... Gjat prshkrimit t materialeve n libr jan prvjedhur edhe ca gabime q s'cojne kandar si psh, n f.32 thuhet:"Bajram MUS Dedushaj u vra para syve t dy djemve- Salihut e Lacit". Per kt citohet nj libr i imi i bot. Ktu n N.Y.m 1993 f.161. Derisa n at libr sht thn e kunderta:Para babs plak u vran dy djemt e lartprraendur. Dihet fare mir s Bajram Musa ka jetuar deri von n Vuthaj bashk m djalin e vogel Aliun i cili ishte i smure mentalisht q nga dita e krimit mbi vllezrit e tij. Kshtuq lists s vuthjanve t vrar duhet rae ia shtuar edhe dy djemte e B.Muses... DESHMI MBI POLITIKEN ANGLEZE NDAJ SHQIPETAREVE NE SHEKULLIN XIX TE Idriz Lamaj, aktivist i vjetr n Diasporn Shqiptare n Amerik dhe shum koh gazetar i "Zrit t Ameriks" n Washington, viteve t fundit shquhet m hulumtimin dhe botimin e dokumenteve t vjetra, t nxjerra nga arkivat e shoqatave, organizatave dhe organeve (gazetave e revistave) patriotike t ksaj Diaspore e m gjr... Ksaj radhe i solli nga Londra dhe i botoi pjesrisht, n nj libr t vecant letrat origjinale t konsullit anglez n Shkodr -Kirbi Green, q kan t bjn m luftn shqiptaro-malazeze n rrethin e Plav-Gucis, n vitet 1879-1880. Pun kjo q sic thot Idrizi, e ka br m ndihmn e gjurmuesit t pasionuar t arkivave t Londrs, zotni Bejtullah Destanit dhe gazetarit ton t mirnjohur, zotit Zenun Celaj, (f.99), i cili e ka shkruar edhe parathnien e librit. (101-102) Idrizi, letrat origjinale t shkruara m dor, rreth 400 faqe, i zgjodhi, i transkriboi, dhe nj pjes t tyre i prktheu (f. 103-134). Gjat prpunimit t tyre, ai nxori edhe kto prfundime: -Krahina e Plav-Gucis "gjat viteve 1879-1880 ishte plotsisht e pavarur..." (f. 100) "Letrat jan drguar nga Shkodra dhe Cetina. Sipas disa letrave kuptohet s Pasha i Gucis s'kishte besim n politikn angleze a franceze, dhe konsujt e tyre nuk ishin t mirpritur n krahinn e tij q e drejtonte n fushn e lufts. Qndrimi i Ali Pash Gucis ndaj konsujve austriak ndryshonte..." (po aty) -N libr jan prfshir disa nga letrat m t rndsishme, e t tjerat" pr shkak t shpenzimeve t mdha"- sic thot botuesi, ruhen n bibliotekn e tij n N.Y. Lexuesit t vmendshm i bien n sy edhe kto detaje: -Konsulli anglez Green q n letrn e 15 shkurtit 1879, shprehet s:" Prcaktimi i kufijve n baz t traktatit (t Berlinit- R.D.) duhet t respektohet"; dmth. tvi dorzohet Malit t Zi Plava e Gucia medoemos?? Madje propozon s at pun duhet ta kryej oficeri turk Osman Bej," oficeri q realizoi evakuimin e Shpuzs dhe Podgorics, n mnyr m mjeshtrore, sht treguar i gatshm po ta urdhron qeveria e tij, Tua dorzoj Gucin malazezve pa ndonj vshtirsi..." (f.104) -Nga nj letr tjetr, Green zbulon s pasi nuk e ln m hy n Guci, shrbehet m ca "miq shqiptare t besueshm" (lexo: spiun). q e informonin nga Gucia! Njri "duke qen katolik, m gjith urrejtjen tradicionale t races s tij pr sllavt, nuk mund ta fsheh plotsisht njfar simpatie pr t krishtert ( malazezt- R.D.), kundrejt muslimanve (...) q i zmadhojn cdo dit humbjet e malazezve..." (f.104) Green sheh m dyshim afrimin e A.H. m Krajl Nikolln dhe zbulon s ajo miqsi nuk sht e filter. 'Austria dshiron ta shoh principatn t dobsuar nga lufta kur ajo propozon q: "turqit dhe malazezt duhet ln t lire t zgjidhin mosmarrveshjet e tyre". (f.105) -Ky sht aq ngusht t'ia dorzoj Knjazit Gucin sa edhe kshillon:"Historia nuk tregon rrug tjetr pr zgjidhjen e problemit t Gucis. sht vn re q Shqiptart gjithmon nuk u kan qndruar besnik kauzs ose aleatve t tyre kur i ka tundur paraja. Prandaj meq Porta nuk mund t prdor forcn, nse ska falimentuar plotsisht, mund t paraqitet t korruptoj shefin e ytre (Ali Gucin-R.D)..." (f.105) Por e ka kot dhe m keqardhje konstaton m 25 janar 1880 s " Ali Gucia do t kishte planifikuar nj sulm t rrufeshm kundr l'odgorics, po t mos ishte moti i keq..." (104 dhe 118) Edhe pse mundohet Vi minimizoj humbjet e Malazezve n Pepaj e Nokshiq, s'ka care pa e pranuar s:" Muslimant pren 23 koka dhe i sollen n Guci dhe i vun npr hunj jasht qytetit s bashku m kokat q i

kishin prer n Betejn e 4 Dhjetorit. Nuk dihet m siguri numri i t vrarve dhe i t plagosurve malazeze..." (f.112) Duke shtuar edhe kt:" ...Tani mua m ka habitur fakti q malazezt kudo shprehin paknaqsin e tyre pr politikn q i futi prsri n luft m Shqiptart. Aq m shum q populli m ska dashur t rifilloj luftn, saq ( ) pati shum raste refuzimi pr t'iu prgjigjur thirrjes pr luft". Derisa pr gjithcka ka ndodhur para dhe gjat lufts e fajson Ali Pash Gucin, duke shtuar s e mobilizonte popullin pr luft:"Pashai i moshuar pasi i prmendi t gjitha burimet q i kishin n dispozicion si dhe mbshtetjen e shqiptarve, pyeti: Edhe sikur t ishim vetm, a nuk do t ishte m mir t vdisnim s sa t iknim dhe t kishim fatin e mijra refugjatve, q tani po vdesin nga uria npr qytetet muslimane, t harruara nga qeveria. (f. 127.)" Sikurse malazezt edhe konsulli Green i minimizojn humbjet e tyre dhe nuk e prmendin Luftn e madhe t Nokshiqit, 11 janar 1880 edhe pse flet pr betejat e "mdha" t dates 8 dhe 10 janar t atij viti:" Thon s pas betejs s 8 dhe 10 janarit Ali Pasha mori nga Bosnja nj dekorat austriak dhe nj shum t madhe floriri austriak". Pastaj m keqardhje vazhdon:" Ali Pasha deklaroi publikisht s tani nuk kishte m rrezik q Gucia t binte n duart e Malit t Zi..." (shkurt 1880, f.112-113). Pas atyre betejave t prgjakshme, Green e sheh t pamundshm realizimin e vendimeve t Berlinit:" Vetm veprime energjike dhe nj gjakderdhje e madhe mund i detyronin Shqiptart e veriut t pranonin gjymtimin e Gucis, q sic thot Halid Beu (konsull turk n Getin-R.D.)_konsiderohet si koka e trupit t Shqipris....(f. 120) dhe i mllefosur pr kt, ambasadori anglez krkon, ndshkimin e ktyre malsorve:" Pr t rifituar ndikimn e tij, (n Guci-R.D.) Sulltanit do t'i duhej t jepte urdhr (...) pr prdorimin e forcs nga ana e trupave t tij kundr muslimanve (ashtu i quante shqiptart, kuptohet, m qllim t keq- R.D.) q nuk kan pranuar t'u nnshtrohen sundimtarve t krishter". Ndrsa fuqit e mdha i porositte s Shqiptart duhet t nxiren " nga gjendja barbare n t ciln ndodhn aktualisht (...) dhe nuk duhet t mbeten m prshtypjen s mund ta sfidojn boten e qytetruar, apo t'u diktojn kushte qeverive t saj" (f. 116) N nj letr tjetr vullnetart shqiptare i quan edhe " banda e paprgjegjshme shqiptare, q pr fat t keq jan lejuar t grumbullohen n Guci" (f. 124); dhe shpreh habin pse " Shqipria e Veriut vazhdonte t mbetej nj qendr anarkie dhe provinca e saj m barbare, megjithse gjeografikisht m pran bots s qytetruar". (f. 117) Derisa Italia propozon q n vend t Plav-Gucis t'i jepet Malit t Zi Hoti e Gruda "t krishtera".sic thoshin evropiant jo pa qllim; ambasadori Kirbi Green, sht i pari person q propozon s n vend t Plav-Gucis, gjegjsisht Hotit e Gruds, t'i lshohet Malit t Zi Ulqini m rrethin, q fatkeqsisht ashtu edhe ndodhi. Citojm:" Dhnja e cdo territori n Lindje t Liqenit t Shkodrs, do t ndeshte m siguri n kundrshtimin e fort t shqiptarve (...). Nj ofert pr nj shkmbim t drejt n Perndim t Liqenit t Shkodrs, e cila mund t prfshinte Ulqinin dhe nj pjes t toks n t djatht t lumit Bun, n fakt territor i pushtuar i Malit t Zi dhe i lshuar pas dorzimit t Podgorics, n shkurt 1879, do t largonte cdo dyshim lidhur m ciltrin e propozimit t Ports pr shkmbimin e Plavs dhe Gucis. N kt territor t skajshm q kontrollohet nga garnizoni i Shkodrs dhe gjithashtu nga Fuqit Detare, Shqiptart vrtet nuk do t ishin n gjendje t shkputeshin nga qeveria dhe konceptet e tyre pr kundrshtim mund t mos prfillen..." (f. 115) Ja, kjo ishte pra diplomacia angleze dhe qndrimi i ktij shteti ndaj Shqipris e Shqiptarve n fund t shekullit XIX, e pse jq edhe n fillim t shekullit XX, kur Eduard Grey i caktoi kufijt e sotm t Shqipris... Shqipria Etnike, Zvicer, Nr.19.VitiIII.65-66 LETER MIKUT TON ALI LUSHAJ, m rastin e botimit t librit: "SHIPSHANI 1999 " TIRAN,

I nderuari mik Ali Lushaj, Kohe m pare mora nga Ju nj dhurat t muar, librin: "Shipshani..." pr ka u jemii shum mirnjohes. Keni br nj pun t madhe m at libr. Nese prasgj tjetr boll sht s studjuesit e ardhshm t historis t atyre trevave do t'a kan m n fund kornizen e krijuar kah duhet t gjurmojn dhe cilat periudha. Si studiues i historis s trevave t Kelmendit dhe t tjerave prreth, e lexova m vmendje librin Tuaj dhe kam nderin t'i shnoj ca mungesa (pa t cilat s'sht asnj libr, apo jo) m shpres q n rastin e ribotimit t ketij libri t eliminohen t njjtat: -Shipshani sht nnfis i Gashit (e jo fis n veti) gjegjsisht q nga viti 1830 sht Bajrak i Malsis s Gjakovs. Ashtu sic; sht Lajci nnfis i Kelmendit dhe Bajrak n vetLKelmendi i ka llbajraqe por sht nj fis . (Shih:M. Shuflaj: "Serbet dhe Shqiptart" Tiran, 2002, apo t K.Ulqini: oganizimi i vjetr t Shqiptart" Shkoder, 1998 ) Kur jemi t kto fise dihet s Gashi u krijua n trojt e Dardahv Ilir duke filluar nga Rugova e Pejs e deri n Tropoj m qendr Deanin ku ishte edhe kisha e Gashit (sot manastiri i Deanit q ua vodhn Serbt. (Bota Sot, 10-11, 2004, f.13) Nga trevat e Rugovs thot K.Ulqini n librin e lartprmendur u shprnguln m pare Bardhet, Palabardht (n trevat M.t ZI t sotm) dhe Shkrelt (n Malsin e Mbishkodrs, duke mbetur disa edhe n Rugov). Ndoshta nga ata t shkuarit n M.e Zi t sotm, ishte edhe i pari i juaj-Kall Kameri, si e quani Ju, dhe u kthye prsri n trojt e veta, n Dardani, apo n Gash, si zuri t quhej m von, q n trojt e fiseve Ilire formohen fiset Shqiptare n

mesjet. Lvizje brenda trojeve t veta- quhet ky fenomen n histori. Kt e them s Botushasit dhe Nezajt e Kosovs e ndiejn vehten n mnyr t pakontfistuar si Gash Ndrsa Krasniqasit, Hott, Vasoviqt, Ozrihniqt dhe Pipert "dalin prej 5 vllaznve". (Shih:M.Shuflaj:Libri i cit.) T gjith kta kan jetuar n Lugine e lumit Lim (e jo LIN-si e quani Ju:Latinisht, Limus-kufi) e deri n Tropoj. N trevat e fisive t dikurshm Ilire Ariat dhe Pirust. Cka del s nse Kali Kameri, ka qen nga Pipert, ather sht m i afrt m Krasniqt e jo m Gashin. sht shprngulur nga Piperi e ka ardhur t jetoj t kusherinjt e vet-Krasniqt. Pra asesi s'mund t jet fis n veti, por i takon fisit (nnfis) t Krasniqes apo atij t Gashit, Q m von sht krijuar si Bajrak n vehte (m 1830thoni Ju). -Kur flet pr nj takim t paris s Malsis s Gjakovs n krye m Ali IBren, m Todor Milanin-malazez, thoni s ai ka qen i vllai i Mark Milanit. Jo, Todor Milani ishte vojvoda i Vasoviqit, i biri i Milan Vukut kurse Mark Milani ka qen vojvoda i Kucit.(Shih-R.Dedushaj: "Krahina e Plav Gucis npr shekuj "NY. 1993, f.93-136) Kur jemi t krytrimi Ali IBra, do t'ishte shum mir sikur do t'a zbuloni varrin e ktij kreshniku, n Osek t Gjakovs, sic thoni Ju s gjindet dhe ti ngritej nj prmendore q do ti bnte ndr Shipshanit dhe tr Malsis..... -N f.78, flitet pr Luftn e Moracs, ku mbeti Bajraktari i Gashit m gjith t birin (Haxhi Brahimi) e u plagos ai i Krasniqesl suf Kameri. Kjo luft u b n vitin 1876 e jo m 1872-sic thoni Ju (Shih:R.Dedushaj:Po aty, f.99-100) -N f.90, thoni s n Luftn e Nokshiqit ka marr pjes edhe Idriz Seferi. Ather ai duhet t'kt qen shum i ri. Ati i del nami n Luftn e Kacanikut m 1910. Pra s'mer pjes n at t Nokshiqit. -Nuk sht e qart pse nj lagje e Shipshanit quhet Boshnjaku? -N luftrat pr mbrojtjen e Plav-Gucis 1879-1880 kan rn m s 1000 dshmor e jo vetm 400-sic thoni Ju n f.92 (dhe jan vrar e mbytur n Lim m s 3000 malazez e jo 5000 sic del n librin. Tuaj! (R.Dedushaj: Po aty.) -Fotografia t Verrat e Llukes sht e vitit 1910 e jo e 1905- t sic thoni Ju. -N f.137, n Valbon kan rn dshmor 5 djemt e Haxhi Alit-Selimaj:

MUSHAK SELIMAJ Mushaku, Sherbeti, Brahimi, Proku dhe Avdyli. Ju i permendni vetm dy t paret?! -N f.156. Hasan Baji Nikocaj sht i Gucis e jo i Vuthaj-si thoni Ju?! Kurse Lac (e jo Lec) dhe Sali Bajram Dedushaj jan t bijt e Bajram Muses, q nuk jan pushkatuar n Qafe t Previs por t shtpija e tyre n Zabel prmbmi Plav (Bjeshk e VUthajve). Nga Dedushajt n Previ sht pushkatuar Bajram Xhuku, s'bashku m 600 shqiptar t tjer. -Nuk qndron thnja.Zogu e plakiti thesarin e shtetit, Tani ve sht e tejkaluar ajo. Dihet kush e ka plakitur thesarin kto vitet e fundit... N f.307-8 komesar i Batalionit t Brigades XXV, sht Reiz Dedushaj Fjala sht pr ISUF Z. Dedushaj, nga Vuthajt, nip i Veli Nimanit, Doit (djali i motres). Ndoshta emri REIZ duhet t'jet nofka e lufts. Isufin e ka vra UDB-a Rankoviqiane n vitin 1951 n Vuthaj m gjith axhen e tij ung Tahirin (Lexo librin tim t lartprmendur). N konferencen e Bujanit s'kan marrur pjes 14 veta nga Malsia e Gjakovs si thoni Ju, por vetm 6 apo 7 veta: Ajdin Bajraktari, Veli Niman Doi, Jah Bajraktari, Shaban Haxhia, Beqir Ndou dhe Maxhun Niman Doi (Shih listen e nnshkruar nga vet pjesemarrsit e konferences n fjal). M nderime: Rexhep Dedushaj. NY, 2003

NISTUDIM ME SHUM VLER Libri:"FEDERATA PANSHQIPTARE "VATR A", ( 1912-1 920), shkruar nga PROF. ASSOC. DR. BEQIR META - TIRAN, 2002 Njra ndr aktivittt q po i zhvillon "Vatra"n nntdhjet vjetorin e saj sht edhe botimi i librit n fjal. Gjindem q 15 vjet n mesin e mergimtarve ton n SHBA dh as pr s afrmi s'kam arritur t kuptoj veprimtarin atdhetare q sht zhvilluar ktu gjat shekullit q lam pas, edhepse kam qen shum i intresuar ta studioj t njejtn. Mu pr at m ka mahnitur puna titanike e prof. B. Meta n kt drejtim. sht hera e pare q shqiptart duke e lexuar kt libr kan mundsi ta verttojn plotsisht thnjen shum t qlluar t Fan Nolit:"Mbahu Nno mos kij frik. Se i ke djemt n'Amerike"! Kur e lexon librin "VATRA" 1912-1920, e kupton cdo njri s Noli paska pasur plotsisht t drejt. E kupton s sht shum i madh kontributi i ktyre "djemve" shqiptar n Amerik q dhan qysh s u themelua kjo mergat e deri n ditt e sodit. sht merite e tyre pothuajse gjith ajo q sht arritur deri m sot si n shqipri ashtu edhe n Kosov, duke mos e nncmuar edhe kontributin e shqiptarve n Atdhe, kuptohet. Kt mund ta vrej cdo lexues, sado i pavmendshm qoft, i ktij librit. Ajo cka lexuesit i bjen n sy m s shumti ktu, sht ngjajshmria e zhvillimeve si n Shqipri ashtu edhe n Kosov pas shpalljes s pavaresis s tyre-28 Nentor 1912, prkatsisht 2 Korrikl990. Ndryshon vetm koha e ngjarjeve dhe bartsit e tyre. Cka jep m kuptuar s shqiptart shum pak msojn nga historia e vet. Prndrysh s'do t'i prseritnin gabimet e veta kaq shum her!? Sipas librit n fjal del s:Shqiperia shpalet e pavarur(28 Nent, 1912jdhe zgjedh Qeverin e prkohshme t kryesuar, nga Ismail Qemali. Por "ngjarjet q rrodhn gjat vitit 1913, vecanrisht sabotimi q i bn Fuqit e mdha konsoludimit t shtetit shqiptar"(faq. 65] i dhn mundsin krijimit t Qeveris s Durrsit. ka ndikoi n defaktorizimin e shqiptarve dhe si rezultat i gjith ksaj i humben gjysmen e trritoreve t veta!! N munges t faktorit politik vendas, e Sijellin n Shqipri Komisionin Ndrkombtar t Kontrollit (K.N.K.) t cilt "u sollen si konsuj, si agjent politik, q ishin drguar n Shqipri, t plotesonin interesat e shteteve t tyre ..."(f.68) Pastaj vjen V. Vidi i pasuksesshm, dhe Shqipria si "pa krye" hyn n rrjedhat e Lufts s pare botrore, m nj anarki t plot... A nuk ka ndodhur kshtu edhe n Kosov:Me 2 korrik 1990 shpallet Deklarata e pavarsise, q prforecohet m Kushtetutn e Kacanikut (7 shtator 1990) dhe m referendumin gjith popullor t mbajt ur m 26-30 shtator 1991. Nga zgjedhjet e lira t mbajtura m 24 maj, 1992 del Parlamenti i cili e formon Qeverin e Kosovs n krye m Bujar Bukoshin, t ciln edhepse n heshtje e pranojn shum ihtete duke ua celur dyert Bukoshit e Rugovs deri n instancat m t Iu la (si psh. takimi m presidentin e SHBA, Clintonin] prapseprap zyrtarisht miqt e Serbis s'lejojn t pranohet kurr. Kjo ndikon n inkurajimin e formimit t nj qverie tjetr -QPK, n Tiran dhe mundson defaktorizimin e plot t shqiptarve t Kosovs. Si m i astln e Shqipris ashtu edhe tani, shqiptart n t gjith boten prcahen n: prktahsi t e Rugovs (rn pare t I. Qemalit] (f.77) dhe I uiulrshtart e tyre. Drgohet n Ksov Kushnri i cili i shkatrron t gjitha "qeverit"e Kosovs dhe formon KPA anemike. Si pasoj ndahet Mitrovica dhe m s 2500 hektar t Kosovs i vjedh IRJ e MaqedoniseNe shqipri sipas librit q kemi n shqyrtim, m 1918, m prkrahjen italiane formohet Qeveria e Durrsit n krye m Turhan Pashn ( f. 192-201 ) Me shum pak kompetnca, ashtu sic formohet edhe Qeveria e Kosovs m Bajram Rexhepin n krye dhe nj gjysem kushtetut (Kornizat...) Sipas librit n fjal, m ndihmn e Ameriks (t cytur nga "djemt" Shqiptar n at vend) shpeton Shqipria e vitit 1919, nj gj q pritt edhe pr KosovnDuke e lexuar librin n fjal t prof. Meta, njeriu vren edhe nj anomali t prsrit shme pr t mos thn nj naivitt t intelektualve shqiptar gjat gjith shekullit q kaloi; derisa mtelektualet e viseve jugore t trojeve shqiptare u besojn m shum Serbve s sa grekve (t cilt kan ushtruar disa her masakra mbi Familjet e tyre) ata t trojeve tona veriore bjn t kundrte :U bessojn grekve dhe priten m serbt. Citojm: "M n fund pas Insistimit t Turtullitdhe M. Konics, Pashiqi dhe Trumbiqi pranuen t takoheshin, por pervec "premtimeve t thata" asgj nuk u arrijt. Delegacioni shqiptar (n Konferencn e Paqs n Paris m 1920) i tri arrijti n prfundim s nuk mund t pritet ndonj prfitim prej jugosllavve..." (f.276)Edhepse autori e thot qart arsyen e afrimit t tyre m jugoslavt ska gj q i cfajson ata q krkonin prfitime prej jugosllavve q prcdo dit ato vit i digjnin m nga dhjetra fshatra shqiptare npr trojt tona q i kishin okupuar. E duke mos u dalur boll ata m n fund e sulmuan edhe Shkodrn dhe u zhvillua lufta e Koplikut Pra, bisedonin m at Pashiqin dhe pritnin prfitime prej atij q ato dit deklaronte: "Shqiptart do t'i serbizojm, e nse nuk mund t'i serbizojm, ather do t'i dbojm, nse nuk mund t'i dbojm, ather do t'i shf arosim! " (Shih: Ibrahim Koci: "Gjenocidi serb n Kosov n prag t shekullit XXl"Prishtin 2002 f.13.) Pothuajse t njejtat gabime i prsriti E.Hoxha m kolegt e vet n vitet 1941,1943, dhe 1945-46?! Si dhe pasardhsit e tij sot. (Shih:A. Baleta: Fejtoni. n "Bota Sot, 26.9.2002) Dhe,nse n Kosov gjendet ndokund ndonj udhheqs i tipit t Ali Shukriut apo Mehmet Hoxha n do t kthehemi prsri aty ku ishim n vitin 1946, do t'i kemi edhe disa "narodni heroja" t jugosllavis e t Greqise nga shqiptart n jug dhe nga ata t veriut (nga Kosova)!! E ather "Vatra" do t duhej t'ia filloi puns prej fillimit, prsri...Mos e thasht Zoti. Libri i prof. Meta ka vetm nj dobesLPse prfundon m vitin 1920 e nuk vazhdon m studimin e puns s "Vatres" deri n ditt tona, pun kjo q cdoher ka qen e njajt, e nxeht, intnzive dhe e

palodhshme si dje pr shqiperin ashtu edhe sot pr Kosovn, gj q e prmend edhe autori n disa raste n libr.... NY. tetor2002 "Shiperia Etnike"2003 LETER BASHKPUNETORIT DHE NIPIT TONE T DASHUR-SYL BUTIT I nderuari Syl:Jam mir.mir qofshitl Posa jam kthyer nga Kosova, ku isha m tpr s nj muaj. I gjeta dhe i lash mir atje t gjith. Isha i zanun m ca pun t shtepis n ndertim dhe sme doli koh as n Prishtin m shkuar!? Para ca kohesh i kam marr nga Ju dy libra m titull: "SHAP Kosova..." Ishin t mrekullueshme dy kumtesa t'Juajat t botuara n to. Hiq gabimet e shtypit si f.v.n vend t Sokol Sadria Dedushaj, ka dalur Sadri Dedushaj, apo mbrapshtimi i emrit t Smajl Galit Prelvukaj etj. Kur jemi t gabimet,n ato libra ka edhe mjaft gabime materiale q jan anakronike pr kohn si f.v.Fehmi Agani s'ka lidhje m Mulla Agan Kojen e Plavs. Fehmiu rrjedh nga vellazeria q tani n Plav quhen DESHIQ (kt e gjejm n vet shkrimet e tij,)Ndrsa Mulla Agani sht i vellazris q tani quhen Kojiq. Ose, Gucia sht ndar nga Shkodra pas rnjes s Pashallekut t Shkodrs dhe vdekjes s Gjyl Begut (m 1831) e jo m 1800,sic perseritet shpesh n ato libra. sht e cuditshme si shumica e autorve nga Shqipria fare s'lodhen m u konsulltuar m librat e botuara pr at krahin deri m tani q jan m dhjetra t tilla... Libri im sht botuar n vitin 1993 dhe i ka qendruar plotsisht kohes. Jan m dhjetra punime t botuara nga Dr.Zekeria Cana, t inbshtetura n arkivat e Cetinjes e Beogradit, Pastaj t Dr.Muha met Shatrit etj. Sht mir q Ju, Syl, t'ua dergoni atyre t SHAP "Kosova" librin tim...Se historia nuk shkruhet ashtu sic deshiron dikushi, m hamendje e as m inate e kajtje por shkruhet ashtu sic ka ndodhur.apo jo?? Kan kaluar ato kohra kur i retushonin gjrat. Prndryshe po fusim konfuzion n histori... Ta ngrisin gjakun ca autor t rrethit t Tropojes kur flasin pr Plav-Gucin. N hartate e tyre Ceremi del-Vuthaj e Valbona -Kelmendi? Pirustet shtrihen n breg t Liqenit t Ohrit! Hasan Bajri i Niko Cajve del i vuthjan e Todor Milani i Vasoviqit si i vellai i Mark Milanit t Kucit?! Shklelen e nprkmben datat e ndryshme etj. Ta marrim psh,Monografin "N nj cep t Iliris", ku autori Dr.Marenglen Verli shkruan pr vitet 1918-1919 n Plav-Guci, N Faqen 80 e citon librin tim:"Krahina e PLav-GUcis npr shekuj t lusnota 25, kur flet pr numrin e t vrarve e t masakruarve n at koh (500 sish).THot pa t drejte s un i referohem M.Memiqit, cka ssht e vrtyet! Faktet pr numrin e t vrarve i kam marrur nga XHafer SHatri i cili n mes tjerash thot:"...u dogjen 489 shtpi dhe u vran 500 veta.(Shih lib.tim n fjal f.195 dhe fusnoten 21.t kreu 11, f.325 ku citohet lib.i SHatrit" Vshtim i prgjithshm mbi politik en serbomadhe n KOsov", Zvicer f.50.) Ndryshej ndodh m autor t nga Shkodra sic jan Kahreman lllqini,P.Progni etj q cdogj q shkruajn pr krahinn e PLav-Gucis, e mbeshtetin n librat e-mija apo t ndotij autori tjetr Kosovar. Librin q po ua dergoi kishit br mir ta lexoni n trsi po patet koh e durim. Do tu sherbej t njiheni m zhvillimet n Kosov pas arratisjes tuaj. Si jemi gjendur n n gjith at kaos q e kishte krijuar cliktatura sllav etj. Dhe n fund Ju pershendes Ju dhe Driten. New York,shkurt 2007. Me respekt: Rexhep DEDUSHAJ

DUKE LEXUAR LIBRIN: "UDHTIME NEPER BALLKAN" - TE FRANC BARON NOPES Prkthyer nga Ilirjana ANGONI.Botoi SHB."PLEJAD"-Tiran 2007 Libri ndahet n pes pjes: Udhtimet e para t Nopces (1897-1905) Udhtime hulumtimi n Shqipri (1905-1910) Midis aneksimit dhe Lufts Ballkanike(1910-1912) Midis Lufts Ballkanike dhe Lufts botrore (1912-1914) Lufta botrore (19141917) N kt libr njeriu mahnitet, cfar gjen aty:Nopca jo vetm s i prshkruan n detaje, fshat pr fshat, Malsit e Veriut shqiptar.-Bjeshkt, majat, shtigjet, rrpinat, doket, zakonet, kanunin etj, por i prshkruan n'imtsi edhe ngjarjet lokale e politike npr to! Ngatrresat e shqiptarve n mes vedi, por edhe t tyre m pushtues itj. Jep fotografi t gjalla t liderve t tyre, priftrve kotolik, etj. SLImzot Doei, Imzot Serreci, Prenk Bib Dods, Ded Gjon LUlit, Sokol Bacit m t birin, Lef Nosit, Ismil Qemalit, Hil Mosit etj. Ngjarjet historike i prcjell gjat viteve 1897 deri m 1917. Sidomos e prcjell rolin e A.H.n ato ngjarje. E cila n fillim e kishte rolin e protektoratit "t paprcaktuar" mbi Malsit katol ike t veriut dhe ate deri n ardhjen e Xhon Turqve n pushtet. Pastaj politika e A.H. ndryshon, shkall shkall. Sidomos pas ardhjes n krye t ministris t punve t jashtme t Baronit AECHRENTHAL q bri nj ndryshim 100% n perkrahje t regjimit ri osman. I ndrroi t gjith konsujt proshqiptar npr qendrat shqiptare dhe i sjell ata q s'cajne koken pr masakrat q i ndrmerr

Turgut Pasha kundr tyre. Nga Shkodra f.v.e largon konsullin Kral dhe sjell Zambaurin i cili ia ndalon sjelljen npr Shqipri edhe vet Nopces, n vjesht t vitit 1909.(f.237-241.) "Kur Zembauri erdhi n Shkoder-thot, Nopca, gjendja ndryshoi"(f.242) Ai i largoi t gjith njerzit "q orjentoheshin ndaj cashtjes shqiptare"( f. 244) Te gjitha kto i perfundon m kt konstatim t ministrit t punve t jashtme t A.H.Aechrenthal, n zyren e tij n Vien: "Baron, duhet t'u them s jam shum i paknaqur nga siellja juaj...Pr mue Xhonturqit jan shum m t vlershm s shqiptart "Dhe vazhdonte:"Baron, po i bj thirrje patriotizmit tuaj q buxhetin tuaj n Shkodr (m t cilin u ndihmonte shqiptarve-R.D.j ta shprndani" dhe kshtu u b (f.254) Viti 1910."Ndrsa kisha ndaluar n Shkoder-thot Nopce, Turgut Shefqet Pasha po afrohej, m ushtrin e tij...pr t carmatosur katolikt (e Mbishkodrs)...Ded Gjon Luli, prijsi i Hotit shkoi t konsulli Zambauendhe e luti q qeveria A.H.mundsisht t vepronte lldhur m kt... Ded Gjon Luli, si i thon nj fjal, u pezmatua nga konzullata dhe Zambauer shpalli s t gjith shqiptart duhej t dorzonin armt ...Dode Gjon Luli erdhi t mua. Duke u prlotur s nuk gjeti askund .hptim nga turqit dhe ksisoj do t ishte i detyruar t'i krkonte ndihm Malit t Zi... Me kt filloi periudha e zgjatur prej 1910 deri n vitin 1913 e histories s shqiptarve t veriut, gjat s cils fiset katolike t Shqipris u mbshteten n luft kundr turqve nga armiqte tyre t vjetr, malazezt, por q n t vrtet u shfrytezuan n luftn kundr lurqve. Fillimisht Ded Gjon Luli m fisin e Hotit shkoi n Mal t Zi, pastaj pasoi Shkreli, Kastrati dhe pjesrisht Kelmendi..."(f.253) ASkush s ka thn m qart deri m sot Pse shqiptart iu di ejtuan armiqve t vet-Malit t Zi e Serbis pr ndihm n At koh!! Fatkeqsisht! Gjith kt e solli sic kemi thn edhe m lart Ministri i punve t jashtme t A.H.Aechrenthal q ishte si thot Nopca: 'Brutal, dhe kryenec, Ai nuk duronte asnj kundershtim, ishte urdhrues por i mpreht...KY bir i baronit LEXA, i cili i perkiste popullit cifut" (f.254) Megjithse -shton Nopca, "Shqiptart e kishin marr vesh qysh n vitin 1900 s A.H. respektivisht diplomatet e saj, m shum donin t'i shfrytzonin si gur shahu s sa ti vlcresonin,"(f.256) Nopca n kt situate detyrohet ta leshij Shqiprin e pastaj si reporter i gazets "ZEIT" t Viens kthehet prsri n Shkoder (f.279-287) Del n Koplik dhe takon Shefqet Turgut Pashen (f.288-292) Kalon n Cetn Podgoric. Flet pr mbrapshtit e Sokol Bacit m t'birint (f.293,298-301)Pezmatohet n Monarkin A.H. e cila "as edhe njher t vetme nuk e ngre zrin kunder Turqis pr kerkesat Minimale t drejta t shqiptarve" !(f.302-306) Gjith cka sheh i paraqet n disa nga gazetat e Vjens e ca nga to botohen edhe n ato t Londrs.,gjat korrikut t vitit 1911. Pr her t pare paraqitet n letrat e shkruara s:"Turgut Pasha m shpalli s synonte shpartallimin e malsorve dhe n vend t tyre, n kufirin turko-malazez t sillte pr tu ngulitur emigrant boshnjak. Perve ksaj, plani i qeveris turke ishte q shkombtarizonte shqiptart..."dhe vazhdon:"Edhe Mali i Zi deshiron nj shfarosje t plot t elementit shqiptar...Por, pr mirsje llje do t'ia lr Turgut Pashs punn e xhelatit...Mali I Zi nxit luftn, n menyr q shqiptart t mund t shfarosen nga Turqia dhe ksisoj Mali i Zi ta ket t hapur rrugn drejt jugut." (f.302-303) N njrin nga botimet e veta n gazeta t ndryshme Nopce propozom'T vetmin mjet pr t penguar nj konflikt t papritur (n mes t A.H., Italis dhe Malit t Zi (ktu e ka hallin ky.-R.D,.) e ofron krijimin e nj Shqiprie t fort dhe autonome, pasi m kt rast jepet garancia q Shqipria n rast t nj coptimi t Turqis t shkeputet e t ndahet prej saj, por do t mbronte zonen e saj sipas interesit t saj vetiak, kundrejt aspiratave t t gjith fqinjve,..ta perkrahim, nse n Vlor dhe n Shkoder valvitet flamuri i lasht i Skenderbeut apo flamuri i Gjysemhnes i Turqise, pr n mund t jet e njejt gj, pr sa koh q kto flamuj nuk zavendsohen nga Shqiponja malazeze apo nga Kryqi Italian."(f.318-319) Dhe vazhdon:"Nse Shqipria clirohet nga lidhja A.H.nuk humbim asgj, Por nse clirohet vetm nprmjet ndihms italiane, ather Italia ka dukshm t drejt mbi t..."(f.319) Kto gjra si ka thn askush kaq troc n letrat tona deri m sot, por gjithher sht manipuluar: Na ndihmoi apo jo A.H dhe pse na ndihmoi...!? Kah fillimi i korrikut 1912,krkon nga Ministria e punve t jashtme t A.H. ta armatosi Shqiprin/'sepse e dija s nj Shqipri e armatosur nuk i bn kurr dm monarkis, ndrsa nj Shqipri e paarmatosur gjithsesi e lehtsonte suksesin e kundershtarve t monarkis."(f.355) Nj gj t till e krkon edhe m 14, korrik 1912,"Mbasi s'mund ta ndaloj m (si miq t Xhon Turqve) ta ndihmoj m kryengritjen q ta shfrytzojme pr vehte sa s kan shrytezuar ata q po e armatosin Shqiprin npr kanale t ndryshme"(f.361) T gjitha kryengritjet shqiptaro osman t viteve 1909-1912 u bn pa ndihmn e A.H.pse e kemi thn m lart!? Kshtu:Vazhdon Nopa,"Marrja e Shkupit nga shqiptare kryengr ts i prket periudhs s pare t Lufts Ballkanike. Si shprthim i lufts mund t prcaktohet nj shkmbim zjarri midis trupave turke dhe malazeze n Beran. (f.373) Pas prfundimit t caktimit t kufijve t Shqipris Nopca m rret m rregullimin e shtetit t ri shqiptar I prciell lvizjet e sic thot ai:"patriotve shqiptar" Prmend s si lamulltari Pjeter Tushaj dhe kryepeshkopi i Shkodrs, imzot Serreci palen bashkpunuar n vjeshtn e vitit 1912 m Malin e Zi kunder Turqise"(f.409-410) Flet sidomos pr kapedanin e Mirdits, Preng Blb Doden "i cili luhatej midis Vjens dhe Rems (viti 1913). Qndrimi i tij miqesor ndaj serbve dhe malazezve, nprmjet t ci leve ai shpresonte pranimin e

pretendimeye t tij pr princ t Mirdits.. .Duke bashkpunuar m Marka Gjonin gjat perparimit t i rupave serbe (m 1912-R.D.)kundr Lezhs ai u kishte ln rrug t lire n zonen e tij!?"(f.415) Bile shkon aq larg sa Nopce tregon sesi n bes Bib Doda "m dha lajmin s donte t kthehej nga Viena n Mirdit jo nga Durrsi por nga Beogradi"(f.415) Nuk pajtohet m caktimin e kufijve t Shqipris n Londer dhe n ihenj proteste del nga "Komiteti i Shqiptarve" n Viene dhe pezullon (do veprim t mtejshm albanofil prshkak s:"Kjo Shqipri nuk sht n gjendje t mbijetoi..."e thot Nopca n protesten q ia drgom qarqeve sunduese n Viene. (f.415-416) Megjthat n vitin 1913 kthehet n Lezh. E presin si clirimtar .hqiptart. Ashtu sic e meritonte. Gezohet q askund s sheh flamurin osman.N Shkoder e takon edhe Mis Durham, poashtu mikesh e devotshme e shqiptarve... N tetor del n Shal ku gjen shum refugjat nga Gashi e Krasniqja q kishin ikur para hordhive malazeze q ato dit duke mos i respektuar kufijte e Londrs kishin vrshuar n Malsi t Gjakovs!! Malazezt npermes t agjentve t vet n Shale, t tipit t Bash Vats i kishin zgjuar "t gjitha cilsit negative t kafshs njer zore" dhe gj s'lenin pa br mbi refugjatet "turq" t Malsis s Gjakovs (1.467) Prcka ndrhyn Nopca dhe duke rrezikuar edhe jetn e vet e qetson gjendjen tejet t tendosur. Renja e Vilelm Vidit e gjen n Durrs dhe jep nj fotografi ekzakte t personalitetit super tradhtar t Esat Pashi Toptanit, q thot s sht pasuruar duke vjedhur kuajt e fshatarve kur ishte komandant i policis otomane n Durres.(f.490-492) Kur plasi Lufta e pare Botrore, zyrtarisht i drguar nga pushteti A.H.shkon n Shen Gjin. Kalon n Shkoder dhe fillon ti armatos dhe t'i mobilizoij shqiptart kunder Serbis dhe Malit t Zi!? (f.501) N shprndarjen e armve nga Shengjini n brendi t vendit marrin pjes edhe "qiraxhinj m kuaj...q ishin musliman nga Mali i Zi, nga fisi VUTHAJ (duhet VUTHAJ-R.D.J", t cilt i takon m 18 gusht 1914 n Mnell. (F.504) Dhe, meqe Mali i Zi e sulmon Kelmendin ato dit, dhe i vfet 128 kelmendas, perseri Nopca i shfrytezon Vuthjanet pr bartjen dhe shpetimin e aremve t siellura nga A.H:"Ksisoj u perpoqa q t'i sjellja t sigurta 80 armt q gjendeshin n Shkrel. Pr munges t kafshve t barres pas tri dit pritje kjo u be e mundur vetm nprmjet shpe rndarjes ndr njerz t besuar nga Vuthaj (psh.Bajraktari)..." (f.509-510) Ato dit perballet m nj numer t madh refugjatesh nga ato fise...q u vendosn n ultsirat e Shkodrs. N nj koh kur Mali i Zi kishte rekrutuar shum spiun t vete ndr fiset e Malsis shqiptare, ndr ta edhe priftin franceskan t Thethit. Shum ish bashkpuntor t Nopces sic ishte psh. Sadri Luka nga Thethit" etj. (f.521-522) Terhiqet n Vien e n dhjetor t vitit 1915 kalon n frontin e Beogradit. Shkon n Cacak dhe bn planet pr shfrytzimin e Shqptarve n luft kunder Serbis. Me 27 dhjetor 1915 sht n Mitrovice. Aty takohet m Hasan Prishtinn, Bajram Currin dhe Hasan Ferrin. M 5 janar 1916 sht n Gjakove t ciln bashk m Ferizajin e Prizrehin e kishin pas pushtuar Bullgaret?? Pasi i largon ata nga ato qytete deperton n Malsit e bashk m ta n Lezh e deri n Tiran. Kthehet n Shkoder e merret m t'brat e pahieshme t ushtarve A.H.Pra prseri vehet n mbrojtje t shqiptarve deri n fund t vitit 1917 kur kthehet n Budapesht. Libri sht shkruar m nj stil trheqs dhe do t'u sherbej lexuesve pr t plotsuar, thelluar e sistmuar njohurit e tyre pr kt periudh t historis ton. Prkthyesja e librit Iliriana Angoni, ka br pun t shkelqy eshme m perkthimin e ksaj vepre. Por edhe lexuesi m i cekt q do ta kt n dor kt vepr do t cuditt m mosnjohjen e gjeog rafis shqiptare nga ana e saj. Dhe, do ta pyes vetvehtn ku sht shkolluar kjo zonj dhe sa vit shkoll ka?! Si nuk e din e gjo ra s:"Prokletije" quhen sllavisht Bjeshkt e Nemuna, apo m mir Alpet Shqiptare. Se "Kosovo Pole" shqip quhet Fusha e Kosovs. Se "Gucinje" sht Gucia etj. Pothuajse t gjith emrat ku kan ndodhur ngjarjet kryesore i shnon n Sllavistn. Poashtu dh shum emra t malsorve i mbrapshton... Mbase mund t thot ndokush s i ka mbetur besnik prkthimit t librit. Por sido ta kuptoj lexuesi nga Jugu i Shqipris s pr t cilat vende bhet fjal!? Kjo anomali nuk vrehet vetm t kjo perkthyeae e ktij libri por edhe t shum autor tjer nga Shqipria, vrehet kjo inet. Kjo mosnjohje e harts s Shqipris Etnike, apo thjesht e hurts s Ilirikut (Ballkanit). Na ka rastis t lexojm npr librat < shkenctarve nga Tirana s Lumi Lim derdhet n Morava (e jo Morav)!! (Shih f.v.XH.Gosturani: "Jakup Ferri..." Tirane 1982 Pse valle sht ashtu?!

THE WHITE HOUSE WASHINGTON April 22,1997 Mr. Rexhep Dedushaj Apartment 3R 1124 66th Street Brooklyn, New York 11219

Dear Rexhep: Thank you for sharing your views with m. I am glad that you took the time to teil m where you stand. Knowing the thoughts and ideas of my fellow Americans is very important to m as we face the challenges ahead. I believe that our nation has made a great deal of progress since I took office. I am proud of what we have done to reduce the deficit, expand our economy, improve educational opportunities, and empower hardworking Americans to make the most of their own lives. As we work to protect our shared values, meet our common challenges, and ensure peace and security at home and abroad, I hope you will remain involved. Sincerely,

800 VJETORI I SHTETIT TE PARE SHQIPTAR Keto dit festuam 800 vjetorin e shtetit t pare Shqiptar. C'sht e vcrteta, kur t gjitha faktet flasin s n jemi pasardnsit e Ilirve, ather duhet theksuar s shtetsia jon ka nj tradite m s 2500 vjecare. Dmth s sht paraqitur m s 500 vjet para Krishtit. Por pasig Iliret jetonin npr fise, kuptohet s kishin disa shtete si psh:Shteti i Ardianve, n krye m Agronin, e Teuten i Enklejve n krye m Bardhylyn, i Taulanteve n krye m Monunin e m von Glaukun, i Molosve n krye m Pirron, i Dardanve n krye m Longarin e pastaj Baton dhe Monunin etj. Dihat s kto shtete ilire luftuan m s 200 vjet kundr invazionit romak, gjersa m rnjen e Gencit, mbretit, t fundit ilir, u detyruan t,i nenshtrohen nj ushtrie shumfish m t madhe. E pas ndarjes s Perandoris romake n dy pjes, Ilirt mbe sin nn Bizantin. Kur Bizanti dobsohet nga luftrat m Arabet n lindje, pasardhsit e Ilirve t cilt q nga ardhja e sllavve n Ballkan -shek. VII, filluan t quhen Arbarsh dhe t duken si nj komb i vecant duke ln organizimin fisnor e krahinor. Prej shek. VII-IX ataishim pothuajse krjtsisht t lire dhe ndikimi i sundimit bizantin n tokat e tyre ishte fare i vogel. N dokumentet e kohs flitet pr njfar province autonome ose "ARKONDIE",sic quhej n at koh, m kryeqendr Durrsin, e cila e prfshinte Shqiprin e Mesme dhe at Yeriore. Me ardhjen e Komnenve n krye t Bizantit pr m s nj shekull e shuan autonomin e Arbrshve, por nuk e shuan dot dshirn e tyre pr t jetuar n liri. Gje q u pa menjher pas vdekjes s perandorit bizantin, Manuel Komnenit(m 1180)kur shqiptart, gjegjsisht Arbreshet i bashkuan forcat perseri dhe e shpallen shtetim e vet m emrin:Principata e Arbris m kryeqytet Krujn dha kryetar Progonin. Pra ky shtet s'ishte gj tjetr vetmse vazhdim apo prsritje e"Arkondijes" autonome arbereshe t Durrsit, porse tani ishte shtet plotsisht i pavarur e jo autonomi si m pare. Kt e vrteton edhe fakti s Progoni, sundimtari i pare i ktij shteti, e mbante titullin arkond q dmth princ, sikurse sundimtart e mparshm t ktyre tokave gjat shek. VII-IX . Po kt titill e mbajti edhe djali i Progonit -Gjini, pas vdekjes s t'jatit i cili sundoi n vitet 1199-1208. Ndrsa i vellau i tij Dhimitri(1208-1216) e quante vehtem "arkond i madh", gjegjsisht kryezot i Arbris...

Formimi i ktij shteti shqiptar ka rndsi t shumfisht. Pr her t pare t shqiptart krijohet lidhja ndrkrahinore dhe ndrfisnore duke e dobsuar ndikimin e fisave t trashiguara nga Ilirt dhe duke e forcuar kombin m t gjitha vetit e veta: gjuhn, zakonet, dhe trojt e prbashkta.N formimin e ktij shteti ndikoj klasa e re shoqrore-feudale e cila vee ishte afirmuar edhe n trojt arbrore, do t thot u krye adhe nj revolucion shoqror aty.Ky shtet shqiptar arriti ta ruaj pavarsin e vet plot nj cerek shekulli duke luftuar pandrprer kunder Bizantit, Stevan Ne manjes-i cili a shkputi Kosovn dhe Dukagjinin, Venedikut, Despotit bizantin t Epirit, Malit t Zi apo Dulles etj. t cilat m n fund e dobsuan dhe e shkatrruan n trsi. Por, Principata e Arberise mbeti si simbol i pashuar n shpirtin e Shqiptarve pr liri e pavarsi shtetrore, t ciln dshire t zjarrt t tyre s'munden t'a shuajn as mizorite e Car Dushanit. Por fill pas vdekjes s tij (1355)n trojt shqiptare linden disa principata feudale paralele -t pavarura sic ishin: Principata e Shkodrs n krye m Ballshajt, ajo e Durrsit n krye m Topiajt, e Artes n krye m Gjin Bua Shpatn e Pjetr Loshin etj.Bashkimin e t cilave e nderpreu invazioni osman n Ballkan. Por kt bashkim arriti ta bj m von kryetrimi shqiptar Gjergj Kastrioti-Sknderbeu, shteti i t cilit s'ishte gj tjetr vetmse prtrirja e Principats s Arbris m t njjtin teritor dhe m t njjtin kryeqytet -Krujn. Sikurse dihet, ky shtet i udhhequr nga Sknderbeu pr 25 vjet m rradh i theu hordhite tataro-mongole t'Osmaneve t prira nga Sulltant m n z q i njeh historia turke:Sulltan Muratii II dhe Sulltan Mehmeti i II, q vehtes ia kishte dhn emrin pushtuesi dhe q kt emr e turprii n Shqipri...Sikurse shteti i Progonit m pare, edhe shteti i Sknderbeut mbeti zjarr i pashuar apo gac e mbuluar -si thot populli, n shpirtrat e trazuar t shqiptarve dhe saher i jepej mundsia kjo gace merrte flak pr liri e shtetsi t pavarur. Kjo u pa edhe n fund t shek.

XVIII e fillim t shek. XIX, kur na paraqiten dy pashalleqe shqiptare pothuajse t pavarura nga Sulltani:Pashallku i SHKOdrs n krye m Bushatlinjt dhe ai i Janins n krye m Ali-Pash Tepelenn. Po n truallin e ktyre pashalleqeve q i pati shkattruar sulltani, lindi dyzet e ca vite m von, prkatsisht m 1878 shteti i prbashkt i t gjith shqiptarve m emrin Lidhja Shqiptare e Prizerenit n krye m Ymer Prizrenin. Pr t'u prtrir po i njjti shtet me 28 Nentor 1912, i udhhequr nga plaku mjekrrbardh -Ismajl Qemali. Kshtu pra, sic po shihet Iliret, gjegjsisht Arbresht apo si quhen sot Shqiptart, q e perjetuan suadimin romak, bullgaro-serbo-malazez dhe m n fund at Osman, arrijtn t'i prballonin rrezikut i 'usgjesimit etnik t tyre duke i formuar herpasehere, n kontinuitet ihtetet e veta dhe duke e afirmuar vehten si kombsi m t gjitha iliibutet q i nevobjiten nj popullit. Dhe, sot m krenari theksojm s jemi populli m i vjetr n Kullkan dhe ndr kombet m t vjetra t'Evrops, Kishim shtetet m t vjetra n'at nnqiell por q edhe sot krahas shtetit am-Shqiperis, fati ka dasht ta kemi shtetin m t rinj n Ballkan dhe Evrop-Republikn e Kosovs t shpallur m 2 korrik 1990. N baz t gjith ksaj q u tha m lart shihet s Shqiptart aher q ken qen n rrezik t cfarosen n trsi prkuidrazi kan dalur para bots m t fort dhe t bashkuar n ndonj shtet t prbashkt sic u prmend ai i Progonit, i Sknderbeut, Lidhja e l'rizrenit etj. Prandaj t shpresojm q edne sot,n kto dridhje gjithballkanike snqiptart do ta gjejn rrugen e bashkimit dhe t liushkuar t gjith t hyjm n Evropn e Bashkuar n vitin e ardhshm, pra n vitin 1992... Lexuar n radio "Zri i Malsis" t NY. n tetor 1990 80 VIETORII KRYENGRITIES S MALSIS S MADHE "Rreziku m i madh i Turqis nga t gjitha kombet q jetojn nn IVrandorin ton jan shqiptitart. sht frige madhe nga ky komb s mos zgjohet, mos mekmbt e merr dituri n gjuhn e vet dhe ather e mori lumi Turqin e Evrops... Historia e tyre po doli n shesh sht prishja e Turqis". Jan kto fjalt e kryeministrit Turk Haki Pashs, n nj mbledhje t qeveris Osmane n vitin 1909. Pr t'i penguar t gjitha kto prej t cilave frigohej kryeministri turk e intensifikoi shtypjen kombtare duke ia mohuar edhe ato pak t drejta poiitike e kulturore q shqiptarve iu paten premtuar xur ata u angazhuan n luft. kunder Abdyl Hamitit dhe i sollen xhonturqit n pushtet dmth. kur u shpall "Hyrijeti". Me cka xhonturqit e ngjalln t populli shqiptar, nj urejt dhe revolte t madhe. Shqiptarve su mbeti Hj tjetr vetm s ti rrokin armt si shum her m pare dhe t dalin n kryengritje gjithpopullore duke filluar q nga viti 1909 dhe 1910. Pasuan betejat m t prgjakshme t masave t gjra popullor m bishat e egra t Shefqet Turgut pashs n Kaqanik, Caralev, Caf te Agrit e gjetiu, pas t cilave Shqiperin e posaqerisht Kosovn e prfshiu nj teror i Qfrenuar duke vrar fmi, gra e pleq. Duke rrahur e Qarmatosur popullin publikisht. Duke burgosur dhe internuar kryengritsit. Duke i maltretuar msuesit shqiptare para nxnsve t vet dhe duke i mbyllur shkollat, klubet dhe gazetat shqipe. Nga ndjekjet barbare osman dhe ekspeditat ndshkuese t Xhvit e Turgut pashs, dy kta pashallart m t poshtr q i kishte Turqia n at koh, uahheqsit e kryengritjes shqiptare t vitit 1909-1910 u detyruan t krkojne strehim n Mal t Zi. Knjaz Nikolla jo vetm s i pranoi por edhe i trajtoi si emigrant politik dhe ua lidhi nj far rroge atyre m eminent si: Isa Boletinit, Sylejman Batushs, Bajram Daklanit, Hasan Ferrit etj. Me shpres s do ti shfrytzon pr qllimet e veta djallzore m von. Por prkundr dshirs s Knjazit udhheqsit shqiptare ishin duke pngatitur nj kryengritpe t re gjithshqiptar q duhej t shprthente n maj t vitit 1911 Kjo gj e shqetsoi Krajl Nikolln i cili pr t'a penguar nj gj t tilifilloi t'i przente refugjatt shqiptare e sidomos malsort e Mishkodrs. Malsork trima su mbeti gj tjetr vetm s t'a fillojn luftn kundr Turqis dhe t kthehen npr shtpiat e veta. Ne planet e tyre pr liri; dhe kundervenje t shovenistve malazez q dshirojshin ta okupcjn Malsine u ndihmuan intelektualt patriot: Luigj Gurakuqi, Hil Mosi dhe Risto Siliqi, t cilt u munduan m c'do kusht q kto luftimet malsorve t'i shndrojn n kryengritje t prgjithshme popullor. M 24 Mars, 1911 filloi kryengritja m nj sulem t furishm mbi potat kufitare osman n Rrapsh t Hotit e cila u prhap n tr malsine e udhhequr nga kryetrimat: Ded Gjo Luli, Gjek Marash Luli etj. M s tre mij kryengrits e Cliruan Tuzin dhe m 6 Prill n maje t Deciqit filioi t valonte flamuri yn kombtar dhe kshtu agoi" Dita e Shqipnis " - si u quajt nga kryengritsit. Prparimi i malsorve kryengrits ishte aqi shpejtsa q sic thonte Gurakuqi: "Do ta kishim marr edhe Shkodrn po t kishim pas arem ." Si shum her m pare xhonturqit filluan t luajn m letrn e ndasis fetare, duke u munduar t'a nxisin popullsin e islamizuar shkodrane kundr asajkatolike n Malesi por pr fat pa ndonj sukses t hetueshem. Ather u detyruan t sjellin divizione t panumrta nga Anadolli t cilat t komanduara prsri nga xhelati Turgut Pasha e sulmuan Malesin nga dy drejtime : nga Shkodra dhe Gusia. Janko Vukotiqi- i deleguar i Malit t Zi n Podgibric, m von komandant i ushtris okupuese malazeze m 1912, n ditarin e vet thot:" Kur Ethem Pasha m nj ushtri prej 7 taboresh kembsori dhe m disa njisi tarmatosura m armatim t rnd pasi kaloi nga Peja n Plav- Guci dhe pasi kundershtoi vllan H.Ferrit, Medium nuk arriti ta mobilizonte populliaten n luft kunder popullates kryengrits t Kelmendit, prvac 50-60 individve t ndyre. E.Pasha m njisitet e veta sht drejtuar pr Selc, e prej andej n Tuz pr ta dhne ndihmen reparteve ushtarake turke t atjeshme..Popullsia e Selces deklaruan S nuk do t mund t kalonte gjall nga Lugina e Cemit, pr n Tuz...Pasha gati i cmeodur, nj pjes t ushtris e drejtoi nga Vukli pr t sulmuar nga prapa SElcen. Por qendresa e Nikajt (duhet Nikcit-R.D.J dhe Vuklit q burrrore dhe i detyroi forcat osman t terhiqen n pozicionet e mparshme duke psuar disfat... "Dr.Isa Bicaj,

Marrdhnjet Shqiptaro-Malazeze 1881-1914, Prishtin 2003 f.103-105)." Por 20,000 ushtar t armatosur gjer n dhe nga Shkodra ia mesyen Malsis n vijn Tuz - Deciq - Kastrat si dhe n zonen e Kelmendit duke i br shkrumb e hi fshatrat e Malsis dhe duke i masakruar pa mshir pleqt, grat dhe fmit npr to. Por edhe duke psuar disfata t mdha sic ishte ajo n Kaztrat psh. Gjeresa Turgut pashs po i vinin prdit e m shum forca t reja nga Stambolli, kryengritsit shqiptare jo vetm s paksoheshin n numr por filluan ta ndiejne edhe mungesn e armve, municionit dhe ush gimeve. Kshtu q shkall - shkall u detyruan t'i leshonin pllmb e gjak tokat e cliruara m pare. Kt e pranonte edhe vet Turgut Pasha duke thn s " ...kryengritsit i kan dal zot c'do shkmbi, c'do shtpie dhe kan ln vendin (t shkelet) vetm duke dhen jetn". N ann tjetr ato dit n Kosov kishte ardhur vet Sulltan Mehmet Rashiti i V i cili i ftoivte krert shqiptare pr qetsi dhe bisedime. Ket e shfrytzoi komiteti i kryengritjes s Malsis dhe n Selc n " Kuvendin e Prgjithsm t krerve shqiptare " m 23 Qershor, 1911 i miratoi 12 pikat e Memorandumit t Grces t perpiluara nga Ismail Qemali dhe Luigj Gurakuqj t cilat iu drguan Qeveris Osmane. Ishin kto nj prsritje e vendimeve t Lidhjes Shqiptare t Prizrenit. Si zakonisht Porta e lart kto krkesa i hudhi n shport dhe n bashkpunim m Malin e Zi i cili kishte grumbulluar forca t shumta n kufij e shoj m gjak kryengritjen legjendare t Malsis s Madhe n t ciln prvec burrave u dalluan edhe malsort sokolesha sic ishte Tring Smajlja m shoqe. U shua m gjak kjo kryengritje pr t filluar tjetra edhe m e fuqishme dhe gjithshqiptar n maj t vitit 1912 e cila solli si rezulltat shporjen e trsishme t hordhive Osmane nga trojt tona dhe shpalljen e pavarsise s Shqipris m 28 Nentor 1912. 10. VJETORI I RNJES HEROIKE T TAHIR MEHAJIT Nj fjal e urte popullor na meson: "Nj krue q ka rrjedh gjithemon, s'ka are pa, pikue". Drenica, kroni i pashterrur i trimave t Kosovs. Vend i fshatrave dhe kullave legjendare. Vend i zjarrit dhe barotit. N t gjitha burimet osman e gjejm LLaushen e Drenices. Fshatin kryengrits q ua pat prur shpirtin n fyt Pashallarve t saj. Drenica, "Arbanija e vogl"-sic filluan ta quajn serbt n von, e lindi Azem Galicn dhe Shoten. Azemi u b tmerr pr srbomdhenjt. Galica u b varr i tyre. Por Azemi s'ishte vetm. Me vehte i kishte edhe shum trima t Drenices. Ishte edhe Emin Lata-gjyshi i Tahir Mehajt. Pra kulla e Mehajve ishte kull m shenj n dokumentat e srbomdhenjve. Ku m dijt s sa xhandar e ushtar serb jan rrokullisur shpatijeve pr rreth ksaj kulle,t vrar nga frangjit e saj. Kush e din s sa dhjetra srbomdhenj i kan ln eshtrat n Prekaz. N Prekazin e Ahmet Delise. N Prekazin e Tahir Mehs? Por n Drenic sht edhe Polluzha. Vendin e Azem Galics e pat zn Shaban Polluzha m von. Kush mund t'a dije sa ushtar ia vrau Serbis ky trim n mbarim t Lufts s dyt botrore? Salk Myderrizi- nj komunist nga Peja, thoshte s i ka mbetur nj brigade e tr ushtar.m t ciln kishte komanduar ai Mezi kishte shptuar gjall... Posa e harruan Shaban Polluzhen u del n mal Rifat Berisha. T shumta jan kullat e Drenices n t cillat u rrethue ky trim i Berishajve. Por s'zihej dot dragoni. Psonte disfate pas disfate kulcedra. cido t dhjetn nat e rrethojshin. S'i shnonte dot lapsi polict e vrart. Dhe m n fund, pikrisht para dhjet vjetsh, n Drenic doli edhe nj kacak. Doli kacak Tahir Mehaj. N gazetat e kohs binte n sy vetm nj pyetje:Vall pse t drgohen gjith ata polic e ushtar, gjith ato tankse e helikopter pr ta zn vetm nj njri? Nj njri q s'kishte br asgj? Por Serbia e din prgjegjen. E dinte s kulla e Mehajve, kulla e Emin Lates, e bashklufttarit t'Azem Bejts nuk dorzohet leht.Kishte provuar dhelpra plak ta pushtoj kt kull sa e sa her m pare. Prandaj aq ushtar e polic dhe bile ishin pak, druante. Po pse e rrethuan Tahir Mehen, ishte pyetja e dyt? Se nj vit m pare n Skendezaj kishte br fjal m vllaun e njfar kryetari.Njfar byrokrati-parazit, shqipfols. Dhe at pse ai Tahirit ia kishte shar babane plak, q iu kishin trembur kuajt nga boria e veturs s tij. E kishim marr n polici Tahirin atbote. Ia kishin thyer ca bri duke e rrehur dhe e kishin dnuar disa muaj burg q ti mbaj pasi ti shtohen brinjt. s'ishte dorzuar Tahiri.t'i mbaj ata muaj burg, pse e kishte fyer nj shrbtor t Serbis? Prandaj Serbia donte t'ia sillte ndrmend Drenices s ende sht asajt. Por edhe t'ia provon pulsin e saj. Se a sht ajo Drenica q ka qen m heret apo jo. Por kuptohet, pr do eventualitet t kt boll polic. Edhe ushtar, atypari. Se, s'i dihet Drenices. Mund ti dal kapuc m mang Serbis.

Dhe pikrisht sot 10 vjet, m 13.Maj t vitit 1981, m qindra ushtar e polic e rrethojn Prekaxin. Kah ora 3.e mngjezit e rrethojn edhe kullen e Mehajve? N kull plaku O.vjecar, Nebihu, 5.vajza t mitura m nnn dhe baben Tahirin, i cili pasiq i lshoj familjen n katin e pare t kulls ia fillon lufts. E dinte s po t dorzohejj do ta vrasin. E dek s dek, bile m gajret. Tr ditn e gjat s'pushoj pushka. Tr naten dhe diten tjetr. Tahiri si vetetima prej nj frangjije n tjetrn. E egrsoj edhe m fort vrasja e babait-Nebihut. 1 ndihmonte pa pushuar e bija 17. vjecare. Prjashta nuk dihej c'sht duke br. Nuk e dinte sa polic i vrau a i plagosi. Por ia hante mendja s do ti vras t gjith... Plagosja e t bijes e plandosi pr dhe. Shtepija filloi t dridhej nga depertimi i tankseve n t. I qiti fmijt n'oborr dhe u turr t'a shprthej rrethin. E shprtheu t parin e t dytin duke i vrar t gjitj policet q i dilshin prpara. Por n rrethin e tret ra. Ra nga plumbat e t'ashtuquajtures UPJ. Vrtet "popullor", Si mos t quhet popullor kur vret popull? Pas dy ditve dy net luft ra trimi i Drenices. Pas 70. vjet luft Serbia e shembi kullen e Mehajve. Por m cfar humbjesh s? Zyrtarisht: 7.t vrar e Shum polic, t plagosur; A sht ashtu s... Bjen pyetja:Kur Serbia i ka treguar viktimat e veta n Drenic? Asnjher. Prandaj as kesaj here, sigurisht jo. Edhe 6. muaj iu dshtn Serbis t'a ruaj kullen dhe verret e Mehajve. Pse vall? Ata i ruan vet Drenica. Ato do t'i ngrit Drenica, si t'sht m s miri. Sidin ajo vet m iju ngritur lavdin heronjve t vet, Bijve t vet. Lexuar m radion "Zri i Malsis", 13 Maj, 1991 PRVJETORI I VDEKIES S SKNDERBEUT Janari sht muaji i pare i vitit. sht muaji m i ftoft. Pr n shqiptart sht dyish i ftoft. sht mauaji n t cilin vdiq heroi yn kombtar-Gjergj Kastrioti, Sknderbeu. Vdiq ai i cili pr 25. vjet m rradh u bri ball rrebesheve t'egra tataro-mongole, t'ardhura nga Bosfori. I theu dy sulltant m n z t Perandoris s'athershme Osmane :Sulltan Muratin e Il-t dhe Sulltan Mehmetin e 11-t, q vehten e pat quajtunPushtuesi, e q n Shqipri e turproi at emr. Vdiq ai i cili e shptoi jo vetm Shqiprin, por edhe italin e Vienn, e cila dridhej para Sulltanve. E shptoi kuituren Evropiane, civilizimin e vjetr vropian, Krishtianizimi. Vdiq ai q pr her t pare n historin e tyre 3000 vjecare, i bashkoi t gjith shqiptart n nj shtet t perbashkt. Pat ndodhur kjo n Kuvendin e Lezhs m 2, mars 1444. Kur t gjith feudalt shqiptar u betuan para Flamurit t Kastriotve, flamurit kuq e zi, m shqiponjn dykrenare q do t bashkohen dhe t udhhequr nga Sknderbeu t'i przen hordhit osman nga trojt e tyre strgjyshore. Dhe, i przune, e jo vetm kaq. Por, shqiptart i lidhi trsisht m Evropn, pjes e t cils ishin, duke i ndr nga ndikimi bizantino-osman i lindjes e duke i lidhur m Mbretrin e Napulit, Venedikun, Raguzen, Vatikanin etj. Pra Sknderbeu shqiptarve jovetm s ju pat ln atheun e lire e t bashkuar por edhe miqt e shumt natyror, miqt e t parve t tyre-ilro pellazgve. Dhe vdekrja e mori si cdo njri tjetr. Vdiq at janarin e ftoft t vitit 1468. N'at janarin q jo futi ethet n trup jovetm shqiptarve por t thuash gjith Evrops. Ethet mongole t lindjes, t kaukazit. Ethe kto nga t cilat do t smurn shqiptart shekuj m rradh. Mikrob ky vdekjeprurs pr shqiptart, epidemia e t cilitdo ti mbaj shqiptart shum shekuj. Q sdo ti lshoj as pas shporrjes s turqve nga trojt e tyre. Por, sic dihet do t kaloi mortaja Osmane, e n tokat tona do t deprtoj nj mortaj tjetr nga lindja, edhe m e rrezikshme, m anticivilizuese, m antievropiane dhe m antinjerzore-mortaja sllavo-bizantine, q m von do t quhet slavo-komunizm, e cila si ret e zeza nga Sibiri do ta mbuloi qiellin ton, do ta infektoj tokn ton, do t na nxij Diellin e hnn. Do t na futin mikrobin e prcarjes dhe t ndarjes e coptimit t trojeve tona. Andaj intelektualt ton sot m renome kombtare e ndrkombtare, duhet t bjn cmos q mu n kt prvjetor t vdekjes s Sknderbeut, t'a mbajn nj tubim gjithkombtar sic e pat mbajtur vet Sknderbeu apo Frashri e lsmail Qemali m von, e t prpiqen t'a dezinfektojn vendin e kombin ton nga mikrobet smurjengjitse e prcarse t Kaukazit e Karpateve, t Sibirit t ftoft sic ishte i ftoft ai janar q na rrembeu Skenderbeun. Prandaj t mbetemi m shpres s m n fund do t'a kuptojm s Kibla pr n shqiptart e vuajtur e shumvuajtur, t ndar e t prcar, nuk sht kah lindja por kah prendimi. T'ja kthejm shpinn njehr e prgjithmone errave t ftofta t Sibirit duke u kthyer kah errat e nxehta t Golfit... Lexuar n radio LDKJamar 1995 NIE LETER NGA USA T nderuarit vllezr, i nderuari kryeredaktor!

Mua personalisht, dhe t gjith bashkevendasit e mij n vendlindje dhe diaspor i gzoi pa mas lajmi pr mbajtjen e Konferencs prkujtimore m rastin e 115 vjetont t Lufts legjendare t NOKSHIQIT - lufts pr mbrojtjen e Plav-Gucis m rrethin. Andaj si njri q merrem m hulumtimrn e historis s asaj krahin kreshnike n kufi, ndiej pr obligim tu falenderohem nga zemra organizatorit - SHAP "KOSOVA" dhe ligjruesve: Prof.Luan Malltezit q edhe n t kaluarn i ka kushtuar kujdes ksaj ngjarje t madhe dhe zotrinjve t tjer pr ligjratat e shklqyeshme q conin n ndricimin sa m preciz t ketyxe ngjarjeve t prgjakshme (m ra n dor gazeta e juaj m ato ligjrat, "Kosova" nr 1,1995.) Duhet ta falenderojm Demokracjn Shqiptare, q m n fund, pas 115 vjetsh, mundsoi q mu n kryeqytetin ton - Tirann, t mbahet ky tubim dhe t prkujtohen m dinitet ata q dhan cdo gj, madje edhe jetn si m le, pr mbrojtjen e trsis dhe kufijve t Shqipris. Vlen t permendet, kuptohet, edhe kontributi i pasardhsvc t ktyre lufttarve: Murat Gjonbales dhe Syl Butit q bn nj pun q sht dashur ndoshta ta bjn gjeneratat para tyre. Por kjo t prkujton thenjen s: ARBERI SVDES KURRE! N kohn kur gadi cdo gj ishte harruar n lidhje m kto ngjarje, kur armiqt ton e kishin shkruar historin e tyre ashtu sic kishin dshiruar e si u kishte konvenuar, u bn ca prpjekje pr ndricimin real t tyre, duke i botuar edhe ca studime, edhe pse ishte. shum vshtir. Vshtire t ndricohen ngjarjet, t cilat edhe vete pjesmarrsit n to i kishin kuptuar vshtir pr shkak t zhvillimit t rrufeshm t ryre, dhe nga nj distanc kohore kaq e largt. Por, gur-gur bhet mur - thot populli, dhe gjith ajo q ishte zbuluar, mbledhur,e shkruar viteve t fundit e muarr m n fund formn zyrtare - shkencore, m Konferencn e Tirans t mbajtur m 8 janar 1995, q do t mbetet baz e fort dhe inkurajimi pr nj hulumtim t mtutjeshm t ktyre ngjarjeve, t ksaj historie q fatkeqsisht po prsritet edhe sot, duke qen n prleshje m t njjtt armiq, pa pushuar asnjher q nga viti 1912. Medoemos Konferenca (e pare) prkujtimore e Tirans, kumtesat e lexuara n t, dekoratat e ndara m pare nga Presidenti Berisha pr dshmort e rn n kto luftra dhe aktivitetet e tjera afirmuese t tyre do ta nxisin krenarin, guximin dhe vndosmrin e pasardhsve t tyre pr mos m i lshuar ato trojej mbushura m varre duke u bindur m n fund s ata "s'paskan pas luftuar e vdek kot" - sic thoshte nj plak duke e marruar dekoratn e njrit prej udhheqsve t tyre (Rustem Isit). Dhe, n fund u prgzoj q t gjithve, ligjruesave, organizatorve dhe prciellsve t simpoziumit pr sukseset e arritura duke iu uruar q edhe n t ardhmen t bheni t kujdesshm dhe t prkujtoni n kt mnyr cdo ngjarje t madhe nga historia e jon kombtare n mnyr q sadopak t'u dalim borxhit pr "harresat" q i kemi br deri m tani. Populli i ua pagoft dhe suksese n t ardhmen iu dshiron bashkpuntori i juaj: R.Dedushaj, N.Y. "Kosova" Tiran, Mars 1995f.2 FLAMURI KOMBETAR SHQIPTAR Fjala e z. Rexhep Dedushaj n Festn e Flamurit Flamuri i nj kombi sht i vjetr aq sa sht edhe shtetsia e atij kombi. Rregull kjo, q pr shqiptart duhet formuluar paksi ndryshej: flamuri shqiptar sht i vjetr aq sa sht edhe bashkiml, gjegjsisht prfshirja e tyre n nj shtet t prbashkt. Sic dihet, shqiptart jan pasardhsit e ilirve, t cilt patn disa shtete(mbretri) dhe sigurisht edhe disa flamuj, si simbole t atyre shteteve, q fatkeqsisht nuk i dim s cfar do t ken qen; por dihet mir s shqiponja dykrenare, simboli i sotm shqiptar, sht kult q vjen nga e kaluara mitologjike e popullor iliropellazgjike. Ajo simbolizon qndresn, zgjuarsin, shkathtsin, krenarin dhe lirin. Udhheqsin e madh Pinnon e Epirit populli e quante shqiponj. Ka t ngjar q shteti i pare shqiptar, q u formua n vitin 1180 m Progonin n krye, shtet i cili u mbajt i pavarur plot 25 vjet, ta ket pasur shqiponjn pr simbol t vetin. Pas vdekjes s Car Dushanit dhe shporrjes s ser-bve, n trojt e shtetit t tij u formuan disa principata shqiptare si ajo e Topiajve t Durrsit, Shpatajve t Artes, Balshajve t Shkodrs dhe Kastriotve t Krujs. Secila -. familje feudale e ktyre principatave kishte edhe simbolin e vet n flamur, kshtu Topiajt kishin flamurin m luan, Kastriott at m shqiponjndykrenare, ndoshtat trashguar nga vete shteti i Progonit. Bashkimi i ktyre principatave n nj shtet t vetm do t pengonte invadimin osman n trojt shqiptare; gj q e realizoi nj pinjoll i Kastriotve, Gjergj Kastrioti, Sknderbeu, i cili ia ktheu shpinn Sulltanit dhe erdhi t prtrij Principatn e Krujs, m 28 Nntor 1443, duke hedhur pr tok fla-murin e pushtuesve dhe duke ngritur at t t parvetvet.pra shqiponjn dykrenare,e cila valoi e lire plot 25 vjet Meq Sknderbeu arri-ti t'i bashkoj t gjijh feudalt e fuqishm shqiptare n Kuven-n e Lezhs, m 2 mars 1444, dhe t formoj nj shtet t prbashkt shqiptar, atehere m plot merite, simboli i Kastriotve u b edhe simboli i t gjitli shqiptarve, simboli i bashkimit dhe i liris s tyre, q pr 500 vjet u prini atyre n luft kundr hordhive t Kaukazit, osmanve dhe atyre t Karpateye, sllavve.

Sipas rilindasve, ngjyra e kuqe e flamurit paraqet token shqiptare t robruar, t lar n gjak, kurse shqiponja e zez dykrenare paraqet dy grupet e mdha t popullit ton-toskt e gegt-t bashkuar n nj trup t vetm. Edhe pse mbajtja e Flamurit ton ishte vepr e ndaluar n praktikn politike t sundimtarve osman, prapseprap shqiptart, sa her q u jepej rasti, e shpalosnin at, si n kohn e Lidhjes s Prizrenit, n vitet 1879-1880, npr fushbetejat kundr serbo-malazezve, n mbrojtje t trsis s toks shqiptare; ashtu edhe n kryengritjet kundr osmanve, sic q rasti n prill t vitit 1911, kur u shpalos n Deciq, nga Ded Gjoluli. Me 28 Nntor 1912 n Vlor, Ismail Qemali e ngri-ti triumfalisht Flamurin ton Kombtar, duke e shpallur Shqiprin t pavarur, si rezultat i Iuftave peseshekuore t popullit ton pr liri e pavarsi. U zgjodh dita e 28 Nntorit, nga rilindasit ton, pikrisht s ajo prkonte m prvjetorin e 469-t t ngritjes s Flamurit n Kruj, pr t'i treguar bots s shqiptart nuk e kishin t lidhur fatin m Perandorin Osmane, por fatin e tyre dhe t shtetit t tyre shihnin n kontinuitet historik q nga koha e Sknderbeut, atletit t mbrojtjes s kristianizmit evropian. Megjithse, brenda atij shteti t posafor-muar shqiptar nuk u prfshin t gjith shqip-tart, sic dihet jo pr fajin e tyre, prapseprap, si flamuri ashtu edhe shteti mbetn t t gjith shqiptarve. Kah gjysma e ktij shekulli, n trojt shqiptare deprtuan rryma t ndryshme t huaja ideologjike: m pare fashizmi e mandej komunizmi, t cilat u munduan tc len gjurm edhe n simbolin ton kombtar. Mbi kokat e shqiponjs, i pari vizatoi sopatat fashiste, ndr-sa i dyti vizatoi yllin pescepsh t Leninit Pr kohn e mnyrn e vndosjes s yllit komu-nist n flamurin ton, dr, Ali Hadri, n nj punim q iu botua pas vdekjes, n "Rilindja" t 26 majit 1990, n mes tjerash, shkruan: "U prdor edhe gjat Lufts s Dyt Botrore n duart partizanve shqiptare, q pr ta dalluar prej flamurit t cetave vullnetare shqiptare, m vendim t Konferencs s Pezs (16 shtator 1942) vun mbi kokat e shqiponjs yllin pescepsh, t cilin e prvetsuan edhe Kosovart, si flamur kombtar e revolucionar, q nga 1 nntori i vitit 1942, m urdhrin e Shtabit t Prkohshm t' UNC t Kosovs...". Mund tbesqh.et s edhe ktu jan przier krijuesit e PKSH-s, Dushani e Miladini, q e urrenin aq shum simboUn ton kombtar, prandej e prdhosn m yllin pansllavist, t ashtuquajtur proletar. Por, ashtu sic pati kaluar koha e fashizmit m sopatat e tij, ashtu kaloi edhe ajo.e komunizmit dhe yjeve t tij dhe Flamuri yn po qndron i paster, ashtu sikurse gurt e lumit, prmbi t cilt rrjedh shum ufe, e ato mbesin n vend, duke shklqyer si margaritar. Si margaritar, ky Flamur shklqeu edhe gjat ktij dhjetvjecari t fundit t ktij shekulli, q po e lm pas, n ball t Lvizjes Kombtare n Kosov, t udhhequr nga dr. Ibrahim Rugova. Ai shklqeu, sidomos, gjat vers s ktij viti, n duar,t e rinis dhe tri-mave t Kosovs, t radhitur n UCK, t cilt pr plot 8 muaj rresht, po prleshn m bishat gjakatare karpato-sllav, duke mos e lshuar pr asnj cast Flamurin nga dora, ashtu sic nuk do ta lshojn deri n clirimin e plot t Kosovs dardane dhe trojeve tjera shqiptare t pushtuara nga sllavo-grekt. Rroft populli shqiptar!, Rroft Flamuri yn Kombtar!, Rroft 28 Nntori! "Gaz. Dielli" - 10.12,1998

JETON DEDUSHAI - DSHMOR I MALEVE T KOSOVS Ne dokumentet e Lidhjes II t Prizrenit, Krahinn n Plav-Guci e gjejm m emrin Malet e Kosovs, male kto t njohura pr trimat q dhan n cdo luft pr mbrojtje t trojeve tona strgjyshre. Tradita jon popullor thot: Nj krue q ka rrjedh cdo her s'ka care pa pikue": Kjo u vrtetua edhe t rasti i dshmorit m t ri t krahines n fjal - JETON IDRIZ DEDUSHAJ. I pari i ktij djaloshit-Dem Rrusta ishte i njohur n Vuthaj e n Malsi. Pr burrri, bujari e besa edhe pr trimri. Nuk ishte m i panjohur as djali i tij - Fazli Dema. Edhe sbt prmenden shum shembuj t veprave t mira q i ka ln ai n mesin ku ka jetuar. (Shih: I Ahmeti: Vuthajf'-Tiran 1996 f.15,33). N Luftn e Dyt Botrore, nga kjo vllazri, rane: Xhem e Zeqir Sadria, Imer Huti e Ram Bajrami. T njjtat bisha m maskn komuniste e shfryn mllefin e vet antishqiptar edhe m 1951 i pushkatuan ditn pr drek - si thot populli, Cung Tahirin dhe Isuf Zymerin (Shih: Gaz. Dielli" N.Y.Korrik - Gusht, 1996 f. 14) Ktyre njerzve s'u mbeti rrug tjetr vecse ta leshojn vendlindjen e t strehoben aty ku t munden. Shumica u vendosn n Pej e Prishtin, kurse babain e Jetonit-Idrizin e qiti puna n Gjermani. Punoi atje disa vjet por assesi t rahatohej! I lngonte zemra pr vatanin e robruar E gjeti rastin t punsohej n FAP-in e Pejs, ku edhe zuri t

jetoj m ajrin e paster t Alpeve Shqiptare. Me nj rrog t vogel puntori e ngriti nj shtpiz t vogel dhe filloi t i ngris kater filiza t vogla: 2 djem dhe 2 vajza. Jetoni rritej si fieri, n nj vobeksi t thell. Por edhe pse i mungonin shum gjra pr jet, atij s'i mungonte Karagaci, Lumi i Bardh (Bistrica) dhe shum shok e shoqe t bukura si drita... Pahetueshm e kreu shkolln e mesme, por sic dihet zullumi nga shkijet shkonte duke u trashur. Ia qitn edhe babain nga puna. I duhej t kryente cfardo pun q t i ndihmonte babs q mbante Kishin shum kushrinj n Amerik e miq n Gjermani, por asnjher s'u shkonte mendja t'ia kthenin shpinn Kosovs. Posa krisi lufta n Kosov, Jetonit iu hap krahrori, mori frym m leht. E patn shkijet",- iu tha shokve. I hoqm qafet!". E kapi pushkn dhe u fut n Lutftn e Loxhs n ver t vitit 1998 kur i kishte vetm 22 vjet. Luftoi deri n tetor t atij viti. Gjat paqes s ! lollbrukut" qndroi n Shqipri pr t'u kthyer prsri n front n mars t ktij viti. Luftoi Jetoni, trimi i Maleve t Kosovs, n Junikun e Ali Bajraktarit, n Vranocin e Haxhi Bajraktarit, n Isniqin e Jonuz Uilallit, n vendlindjen e Dem Ali Pozharit, pr t rn heroikisht n Lumbardhin e Lan Selimit m 5 qershor 1999. Trima kta q u kishin prir qindra vullnetarve n mbrojtjen e Plav Gucis gjat LDB. Dhe ra jetoni sikur t donte tMa shpaguante hakun Lan Selim Gecit, q kishte ren 58 vite m pare n mbrojtje t vendlindjes s Jetonit. LAVDI U QOFT T DYVE...Krahas Jetonit n kt luft'morn pjes edhe shum trima nga krahina n fjal. Ca nga ata kishin shkuar edhe nga Amerika e largt. Ka edhe t plagosur n mesin e tyre. Por, ata S'pranuan tua shnojn emrin n kt punim meq n sjemi vrar dhe s'mund t barazohemi m Jetonin", m than ca nga ata q pata rast t'i takoi... Bota Sot- 7Korrik 1999 f.18 EPOPEJA E JABLLANICS 1912-1999 Zonja e zotrinj. T nderuar trima e trimresha t Dushkajes legjendare! Dushkajes t cils nuk i njihet zri dhe emri qysh sot por q nga viti 1912 e deri m sot. sht shum m vend emri q sot fshati i juaj po e merr-Shqiponja. E ndoshta ishte dasht kt emr t'a merr krejt ky regjion,s m t vrtet kan qen dhe jeni edhe sot bijt e shqiponjave. Jeni shqiponja t vrteta. Emrine Jabllanics legjendare tani ish Jabllanics e kan rregjistruar t gjitha shtetet e bots. N analet e mjeksis botrore sht regjistruar s ktu ka ekzistuar nj spital t cilin kan br plane e plane bishat e karpateve m zbuluar e m e gjetur, por fatbardhsisht kur kan ardhur ktu s kan gjetur fare. sht merite e juaja q t gjith dshmort e plagosur jan trhjelur dhe spitali sht vndosur pak m andej. Sic e tha edhe paraqitsja e programit, un vij nga Amerika e largt, nga Amerika mike e cila q 100 vjet e sidomos q nga viti 1919 m Wilsonin e s fundi Klintonin e ka msuar emrin e ktij trolli dhe fatbardhsisht gjinden dhe kan ardhur ktu e jan m neve. Ajo sht merite pikspari e vet popullit t Kosovs dhe ushtris legjendare t ktij populli duke filluar q nga viti 1878 n krye m Sylejman Vokshin e deri m sot dhe sht merite e mergimtareve ton n SHBA q s kan kursyer mundin, s kan kursyer gjumin, kohn dhe si kan kursyer t hollat duke i njoftuar amerikant m at q po ndodh ktu.Kur ata s'dinin m gjet as n harten gjeografike s ku sht Jabllanica apo Kosova. Por lavdia sht e ktij populli, sht e juaja. Me 4 gjera sht mahnitur bota n pranvern q lam pas: E para:Shqiptart e Maqedonis, Shqipris dhe ata n Malim t ZI i priten e i mbajtn afr 1,000,000 njerz, refugjat nga Kosova. E dyta:Dalja n shesh e UCK, s e cila nisi m i dridh qarqet e ndryshme botrore q filluan t pyesin s kush jan ata dhe cka bjn. Si kshtu...? E treta:Kthimi i prnjhereshm i nj milion e kusur njerzve n trojt e veta pa ndihmn e askujt! Dhe e katrta:Merita m e madhe e juaja sht s q 4 muaj dit, pothuajse pa mbajtje t rendit e rregullit mundet m e mbajtur nj qetsi t till e cila ka mahnitur boten kur n kemi shtete q jan m qindra vjet e spo munden m mbaj tur rregull e qetsi ashtu cfar po e shohim edhe n sot. Prandaj,u lumt dhe urime e prgzime pr festn e pr emrin e ri dhe e mbajshit m ndr e krenari. Ju falem nderit!! Fjalimi prshndets njabllanicn e Gjakovs m rastin e ndrrimit t emrit t ktij fshati nga Jabllanica n SHQIPONJA, m 17 tetor 1999. (Shih,gaz, "Kosova Sot" t 18, tetorit 1999.) VITOMIRICEN E MASAKRUAN KOLONT SHKIJE Fshati Vitomiric shtrihet n mes t Pe-js dhe Drinit t Bardh, n t dy ant e rrugs Mitrovic-Pej. Vitomirica ishte e shkrumbuar. Ishin dje-gur rreth 60% t shtpiv t saj. N t hyr t fshatit duke u nisur nga shkoila eko-nomike Ali Hadri", ishin t shkatrruara shtepit e Strellcianve, Rugovasve, Bacajve (PepajveJ, shtpia e veprimtarit t shquar nga N.Y. Muhamet Lokaj, ato t Gjonbalajve, t Hasangjekajve, kater shtepit e Man Dedushajt m t bijt, e Rrustem Kukajt e kshtu m radh. Por m s keqi kishin kaluar Prelvukajt e ktij fshati. Atyre jo vetm s u ishin djegur shtepit por i kishin vrar edhe dy vllezr t Deli Prevlukajt: Beqirin, Ganiun dhe plackitur vajzn e tij Linditn 20 vjecare pr t ciln s'dihet gj as sot e ksaj dit...

Lidliur m kt ngjarje t trishtaur biseduam m Deli M. Prelvukaj dshmitar okular i saj: 12 maji i vitit 1999, ora 9.00 -10.00 e mngjesit. Te un erdhn dy paramilitar t armatosur. Njri m fytyr l ngjyro-sur e tjelri jo. Pr mua l panjohur. M shtrin pr tok dhe para fmijve e gruas ma vun thikn n fyt duke m'i lypur t hollat. Kur i thash gruas epjau qato marka, ai m lshoi dhe vrapoi t gruaja cka dshmohet s ai ka ditur shqip. Derisa njri plackiste cka gjente m vler; t holla, stoli etj. tjetri vazhdonte maltretimin mbi mua, duke m shar dhe pyetur" - Pse s'ke votuar? A je Allbanac" a Shiftar"? etj. Pasi s'lan gj pa plackit m urdhruan" Shko n Shqipri". Pr 5 dakika m u nis" Kaluan pastaj t vllezrit e mi Ganiu dhe Beqiri. Edhe atje e kishin br t njjtn gj dhe t njjtin urdher". Tri familjet m kryefamiljart e vet: Deliun, Beqirin dhe Ganiun m gra e m shum fmij i tuhuan n asfalt dhe i drejtuan rrugs kah Rozhaja. Te ura e Drinit i ndalin n postbllokun e polic is. Na urdhrojn t shkojm pr n Shqiprivazhdon Deliu. I lutem t na lshojn pr n Mal t Zi, duke u thn s atje kemi lindurdhe kemi shtpi n Martinaj t Plavs. Na lshuan, arritm n vendin e quajtur Jelec prmbi Radavc. Aty arritn t njjtit paramilitar serb q na kishin przn nga shtpia dhe nj tjetr m nj kerr ushtarak.

Shpia e autorit t ktyre rreshtave e djegur n Vitomeric.,

Na dalin prpara duke thn;: Ndaluni". U ndalm. Na ndan tre burrave e grat e fmijt i rrethuan. Ne t treve na urdhruan t ecim n drejtim l Rozhajs. Pas nj 100 m, e vrasin vllaun e vogel Ganiun. Un e Beqiri vazhdonim t ecnim. E vran edhe Beqirin. Mua m urdhruan t ndalem. M ra njri m shqelm. Ai q m kishte maltretuar edhe n shtpi, dhe ma vuri autorhatikun n krye. Isha n pozicion gjysm i ulur dhe pritsha kur t m vret..." Ndrhyn gruaja e Beqirit tani t ndjer". Pasi i vran ata, e lan Deliun e erdhn t n. Krimineli e kapi Lenditn pr dore dhe na urdhroi t nisemi. Un i thash t ma lshonj vajzn e ai u prgjigj: Kjo sht e jona" E trhoqi zvarr, e futi n kerr dhe shkoi n drejtim t Pejsthot Sanija duke u dridhur. M e rnd q pr neve ajo s vrasja e burrave." Sikur t'ia kishim gjet vetm eshtratthot nna e saj - Nurija"!!! Kishin tentuar ta grabisin edhe vajzn e Ganiut (19 vjecare) - thot Deliu, por ajo kishte ikur n mal. E gjuajtn ta vrasin por pr fat shptoi. Un bashk m grat e fmijt vazhdova rrugn duke i ln dy vllezr t vdekur dhe vajzn e grabitur. Duhej t shptohej cka kishte mbetur. Pas nja 100 metrash na u bashkua edhe vajza e Ganiut, e cila pasi kishin shkuar policia iu kishte hedhur t atit t vdekur n gjoks e kishte piskatur n kup t qiellit. Kjo tragjedi jona ndodhi diku rreth ors 4-5 pasdite. Npr Zhleb arritm n Rozhaj kah ora 4 e mngjesit.. "Dshmort, Beqiri e Ganiu, kishin mbetur n vendin e krimit rreth 7 jav, derisa erdhn italiant gjegjsisht KFOR-i. Bashk m forcat tona t UCK-s i moren dhe i varrosn m nderime n varrezat e Katundit t Ri. ..T shtojm s Deliu m t shoqen Nurijen ishin shum t brengosur pr fatin e Lindits s tyre. Q nga ajo dit (12 maji) huk kishin kurrfar lajmit pr t. Shpresohin s do t jet diku n ndonj kazamat t Serbis, ku tani ndodhen edhe mijcra Kosovare t tjer... Beqir Prelvukajn, shkijet e Vitomirics e kan pasur n regjistr qysh s e kemi mbajtur Referendumin pr pavarsin e Kosovs -thot fqiu i tij Man Dedushaj. Qysh at dit q n shtpin e tij, un, ai dhe nj tjetr i kemi ruajtur kutit e votimit. T nesrmen n rrug m kan pyetur shum prej tyre: Man a e zgjodht Brahim Rugovn ti e Beqiri"?? cka do t thot s kolont shkijc t Vitomirics e kryen edhe masakrimin e vitomiricasve-fqinjve t vet shqiptare. Breng tjetr e Deli Prelvukajt, tani vee gjysm i paralizuar, ishin edhe 10 fmijt (5 djem e 5 vajza) e Ganiut. Si do t rriten e kush do t'i mbaj? BotaSot-11 janar 2000

"O HIQ KUSH ESHT TRIM..." Me rastin e pesvjetorit t renjes heroike t Jeton I, Dedushaj. " 0 hiq kush sht trim", ISHTE nj thirrje alarmi, Thirrje e kushtrimit q u prdor pa ndrprere pr afr tre shekuj ndr n Saher q ndonj krahin shqiptare n veri t'Atdheut sulmohej nga bishat e egra t Karpatve,ndonj burr m z luani dilte npr kodrat e fshatrave t Alpeve Shqiptare dhe lshonte kt thirrje duke e prcjellur edhe m nga 2-3 t shtna nga armt prsonale q i mbanin. Ushtonin bjeshkt dhe lkundej i madhe i vogel, 7-70 vjec pr t'i dalur zot Atdheut q ishte n rrezik. Kush nuk ishte trim s, n at rast!? Kshtu ndodhi edhe gjat luftrave t Lidhjes Shqiptare t Prizrenit, kur m mijra djelmosha nga t gjitha trojt shqiptare n Ilirikun PLak, ia msyn Plavs e Gucis,HOtit e Gruds, Gjakovs e Ulqinit. Kshtu ndodhi m 1912-1913 e m 1920 kur u mbrojt Shkodra m Malsi. Por edhe m 1941-1944 kur pr mbrojtjen e kufijve t Shqiperis Etnike ran m qindra djem duke filluar nga Tlvari e Deri n Albanik. POr ai q s'u harrua kurr n kto an ishte LAN SELIMLq bashk m Shemsi Ferrin kndohej n cdo dasm e aheng. N fund t shkullit q lam pas(viti 1989-1999), shekullit T trt m rradh,kushtrimi: "O HIQ KUSH ESHTE TRIM" u qitpr mbrojtjen e Kosovs nga zhbrja e prjet shm, sic ishte zhbr SAnxhaku i Nishit nj shkull m pare! Ktij kushtrimi iu prgjegjn shum trima nga t gjitha viset shqiptare. Edhe nga Plava e Gucia m rrethin,u turren djelmoshat nga kudo i kishte zn puna. Jo vetm ata q jetonin atje (Jetonldrizi Dedushaj,Oamil H, Ulaj.Lirak Z.celaj, DArdan c.Gjonbal aj etj.jpor edhe shum t tjer q ndodheshin npr Evrop e Amerik. Nga Evropa vrapuan oficert e karieres:Rrustem Berisha -i Arzhanices trime, Skender Hasangjekaj-i Martinajve dhe Valdet Selimaj -i Vuthajve, q i udhheqn betejat legjendare t zhvilluara pr thyerjen e kufirit SHqiptaroShqiptar n prill t vitit 1999, ku Hasangjekaj edhe u plagos rnd nga t njejtat predha q e vran Agim RAmadanin-KATANEN, legjendar m t tjert. Nga Amerika e largt m brigaden "ATLANTIKU" udhtuan, Dem Hasangjekaje, Haxh Balidemaj (Nga MArtinajt)Cen Haxhaj e SAdri Mehaj(nga HotQdhe vuthjant:Ymer Kukaj, Ismet Dedushaj, Brahim SElimaj, KUjtim e Xhem GOcaj, Pastaj ARben e Mllot BUcaj nga Nokshiqi legj endar etj. Derisa t gjith kta e patn fatin t kthehen shndosh e mi r npr shtpija t veta,i riu, 24 vjecari JETON I.DEDUSHAJ, ra n agun e liris m 5 qershor 1999, n mbrojtje t fshatrave t Decanit, n mes l Dashinocit dhe Lumbardhit. Ra ashtu sic kishte rn 58 vjet m pare LAn SElimi n mbrojtjen e Plav-Gucis. Skenari dhe armiku ishte i njjt,vetm emrat e heronjve ton ndryshojn! Lani ra n vendlindjen e Jetonit e Jetoni ra n at t Lanit! Lani ra duke qndruar heroikisht n kmb.duke e mbrojtur Uren e Limit q t mos deprtonin cetniket e Llashiqit n Arzhanic, e Jetoni ra duke u hedhur mbi tanks n mbrojtje t LUmbardhit nga nipat e Llashiqit. Ka vetm nj dallim:Eshtrat e Lan SElimit u barten n vendlindjen e tij ndrsa ata t Jeton Dedushajt mbetn n Parkun Memorial t Gllogjanitjovetm pse JEtoni kishte dshir t pushoj aty s'bashku m dshmort e Dukagjinit, m ata q u vran n t njejtn luft, nga hordhit sllav, por edhe pse vendlindja e tij -VUTHAJT, gjendet ende e pushtuar nga ato bisha t'egra barbare!! Duhen prap Jetona e Lan Selima q t'i clirojn edhe ato troje tona, apo jo!!? Bjen pyetja:Kush ishte JETON IDRIZI, DEDUSHAJ? U lind n Vuthaj t Plavs m 01.05.1975. N nj familje t lasht dhe zmadhe si prkah burrria e bujaria ashtu edhe prkah atdhedashuria. Shkolln fillore dhe gjimnazin "Bedri Pejani" e Kneu m Pej dhe i filloi studinet. Q n vitin e trete t shkolls s mesme kishte rn n konflikt m policin serbe. Ata e kishin malltretuar dhe ia kishin grisar librat! Rast q u shnua edhe n gazeta.diku n vitin 1991. Ishte pjesmarrs n t gjitha tubimet dhe demonstratat q zhvilloheshin aso koh n Kosov. S'vonoi dhe ra n kontakt edhe m lufttart e liris q vee kishin filluar t organizoheshin n Dukagjin e gjetiu. Derisa i veshi rrobet e UCK s m 05.05.1998, n Gllogjan t Decanit. Nj her ishte edhe n Shqipri pr arme e kohn tjetr ka vepruar brenda Kosovs. Pas kryerjes s strvitjeve ushtarake n Gllogjan i bashkohet Brigades 131 "Jusuf GErvalla" Ka marr pjes n t gjitha betejat q i ka zhvilluar kjo brigad: Ne Logj,Gllogjan, Prejlep, Maznik, Pozhan, Lumbardh, Jabllanic(tani:Shqiponj) etj, Gjat" paqs s Hollbrukut" ka kaluar pak koh n Shqipri e sht kthyer prsri n Dukagjin dhe nn komands e RAmush Haradinit e vazhdon luftn deri n vdekj heroikisht m 05.06.1999. n mes t fshatrave DAshinoc dhe LUmbardh t DEcanit. Sipas dshmitarve t gjall ka rn nga nj granat serbe n vijn e pare t frontit. sht varrosur po at dit, n mbrmje n Maznikper t'u rivarrosur m 24 gusht 1999 n Parkun Memorial n Gllogjan. Kshtu Jetoni iu bashkua dhjetshes s mixhallarve t vet q kishin rn n prpjekje m t njejtit okupator gjat shek.XX: Me 1913 Kishin vrar dy t bijt e Bajram Muss; Salihin e Lacin, dh Bajram Xhukun.

Me 1930 e kishin vrar shkjet, Sadik Myftarin Ndrsa m 1941 ran fush t betejs:Imer Huti,Ram Bajrami dhe vllzrit:Zeqir e Xhem SAdria. Me 1951 i pushkatuan ung Tahirin e Isuf ZYmerin. Prajetoni ishte i njembdhjeti burr i Dedushajve,shprehur sportisht:Nj skuadr e tr q ra n prpjekje m bishat e Karpateve. Kshtu ishte n shek.XX, e t shohim si do t jet n shekXXI. N shekullin e ri m shkijet e mocm:"Ujku thon, qimen e ndrron por hujin jo"!? ATa q e kan njohur mir Jetonin thon s ka qen njri i ngrohte, i qeshur,zemrgjr,i zgjuar,intelegjent,tejet bujar dhe mbajts i familjes. Ka qen i afrt m' njerz dhe i shoqrueshem. Ka qen trim dhe i pathyeshm. S"ka ditur cka sht frikdhe ka pasur besim n vetvehte, HObi i tij ka qen:Futbolli,shokt,koncertet, teatri, dhe librat. Ka qen edhe fetar i mir. Ndrsa KOmandanti i tij, Ramush Haradinaj.n nj letr q ia drgon familjes s Jetonit m rastin e pesvjetorit t rnjes n mes tjerash shkruan:"N maj t vitit 1998 Jetoni veshi uniformen e UCK-s pr ta mbajtur dhe mbrojtur m nder deri, n rnjen e tij heroike, m 5 qershor t vitit 1999(...)Ishte njri prej pjestarve m meritor t brigades elite 131 "Jusuf Gervalla" Kishte vetm nj qllim -lirin dhe vetm nj llogari-vetmohimin e pashoq pr lirin. Ashtu sikurse sot q mund dhe duhet t ndjehet krenar pr nj lufttar t till q i fali vendit familja DEdushaj(...)m lejoni t them s poashtu dhe po aq krenar e balllart para jush ndjehem edhe une q Si komantant kisha nj ushtarr t till n zonen time t prgjegjsis luftarake." Phshtin 5 qershor 2004 Nnshkrimi i komandantit HARADINAY "BOT SOT" - May, 2004 JET E KPUTUR N MES Pasi vrau 9-vjearen Dafina Ibraj, policia serbe shkroi mbi varrin e saj ishte viktim e NATOs N mesin e shum familjeve shqiptare, n fshatin Vitomiric t Pejs, jeton edhe familja Ibraj. Ktu jan vndosur tre vjet m pare nga Haxhajt e Rugovs. Meq i zoti i shtpis punontc n Gjermani, ata ishin ndjekur nga policia gjakatare serbe. Disa koh para ngjarjes, ia kishin burgosur nj djal m dy kushrinj t tyre. I kishin kapur n Grykn e Rugovs dhe deri m sot akoma nuk din asgj pr fatin e tyre. Gjetm rastin t bisedojm m Afrime Ibrajn, 26 vjecare, e cila i kishte shptuar tri her vdekjes. Ajo, m nj fytyr q tregonte vua-jtje t madhe, filloi tregimin rrhqeths pr ngjarjen e 12 majit 1999. "Kur i parh dy paramilitar serb s cfar po bnin t fqinji yn Deli Prelvukaj, u tmerruam. Vajza e vllaut, Dafina 9 vjecare, piskati duke thn: "Po e presin Deliun n fyt". Pa vonuar shkijet erdhn edhe t shtpia jon. Ne u fshehm n garazh. Aty gjetn makinn e marks "NIVA" dhe e moren duke thn s ai ishte i UCK-s.Na przun nga shtpia dhe kshtu dolm n rrug. Nnn, gjysm t paralizuar, e mbaja n karroc. Dafina m nj cant n shpin ecte prpara m grupin e fqinjve, t przn edhe ata nga shtpit e tyre. N Radafc na ndaln polict. Pasi na lshuan, u ngjitm nj t prpjete. Ndrkoh mbriti nj makin e zez, e cila u ndal para kmbve tona. N t ishte nj paramilitar i ngjyrosur n fytyr. Ai urdhroi:" Hypni n vetur s t gjithve dua t'u vras". Dafina nga frika hyri e para. Hyri edhe nna. Un nuk pranova. Shkau filloi t "zbutet" duke m premtuar s do t na ndihmonte deri n Zhleb. Kshtu hypa edhe un. Deri t Kroni posht Zhlebit, rrugs shtinte m automatik dhe m doren tjetr drejtonte makinn. Aty u ndal. -Zbritni! - tha. Deshi t zbres vetm nnn dhe Dafinn, por un fshehtas zbrita e para. Zbriti edhe ai.;l tha nns q t rrinte aty pr t pritur shokt e un t shkoja m t. M urdhroie t hypja n makin duke m krcnuar m pushkatim. Nna s'pranonte q un t shkoja. Dafina, e ulur mbi nj gur, i kishte vn dy duart nn gush dhe e trishtuar vshtronte prhumbtazi. Ai piskatte e n kukatshim. Heren e katrt na urdhroi shqip, m nj shqipe t paster. Iu skuqn syt si kucedr gati sa i dolen prjashta. Pastaj mori automatikun nga makina duke thn: A s'doni m hi a? Edhe kt e tha n shqip. Kur ktheu koken, un s'isha m aty. Ika malit tatpjet. Rash n nj kanal m uj dhe u struka nn ur. Prmbi ur u ndal nj makin dhe filluan t shtien m arme. Pas pak u larguan dhe un mbeta aty duke vazhduar t ec malit e vetme. M von u errsua. Afr nj guri t madh m gjeti agu i drits. Nga ora tre fillova prsri t ec. Kisha arritur n Radafc. Dola n rrug dhe eca n drejtim t Pejs. Mbrrita t postblloku ku m ndaloi policia. Ku ke qen, n UCK?- m'u drejtuan. U thash q jo, por nuk donin t m besonin. Njri bile u mat t m binte. Nj m i vjetr nuk e la duke thn s kjo sht duke vdekur n kmb. - A e di s c'ka ndodhur m to?- M pyeti. - K ke prej shkive kojshi? I tregova. Me k do t rrish t shtpia jote? - vazhdoi. S'di,- i thash. Ik,- tha,- mos t shoh ktu. Boshnjaket n rrug m thonin q t shkoja n Katund t Ri, s i kishin kthyer e s atje kishte mjaft njerz. Kalova Vitomiricn, ku s'kishin mbetur asnj shqiptar dhe m s fundi arrita n Katund t Ri. Aty takova Bajram Hasanajn, q m mori n shtpin e tij. Aty ndejta 10 dit, Mora vesh s nna kishte ardhur n Vitomiric t nj bosh-njak komshi, por pr Dafinn nuk dija asgj. Askush nuk e prmndte...

M n fund takova nnn dhe ajo m tregoi gjithcka q m trishtoi e ma fshikulloi shpirtin: Pasi kisha ikur un, polici i ishte kthyer nns duke i brtitur: - Ti i the ciks m ik, ? I kishte rn m kondak n kok derisa e kishte prgjakur. Dafina e tmerruar vetm klithte. Pasi e kishte kapur pr floksh e cont n hava duke i thn shqip: - Mos brtit! Ia shtinte automatikun n flok dhe e zbrazte her t koka nns e her t e vajzs. N fund kishte thn n serbisht: - Deri sa t numroj deri n dhjet, ma sill cikn e madhe ose t vras t vogln. Nnn e kishte shtyr posht rrug dhe q aty ajo ndjente vetm vajin c Dafins. Me vajin e saj u prziente ushti-ma e automatikut. Dikur zemrs s vogel i kishte humb zri... Plaka kishte ndenjur tr natn n rrug e ishte lutur Zotit q ta vriste dikush. Pas shum orsh kishte ardhur nj kamion n t cilin ishte nj cift. Sic duket, kishin qen boshnjak. E kishin marr m vete duke e pyetur s kush ishte vrar m lart, ngaq kishte gjak n asfalt. E shoqru-an n polici dhe bashk m polict kishte dal t vendi ku kishin pare gjak. Dafinn e gjetn t hedhur nn udh. Kufomn e mori pr ta varrosur policia n Pej. Mbi varr t saj shkruan s e kishfe vrar NATO. Kur e rivarrosm,- thot Afrimja pas lufts,- kuptuam s s'kishte fare plumba n trup. E kishte mbytur katili m kondak e pastaj kishte kaluar mbi trupin e saj disa her m vetur. Pas lufts e rivarrosen m nderimet e duhura n fshatin e lindjes, n Haxhaj t Rugovs... "Illynia" - 2000,19-22 maj N 11 VIETORIN E VDEKIES S OSMAN HASANGJEKAJ AJ U MARTIRIZUA DUKE U DALUR ZOT TROJEVE STERGJYSHORE Diskriminuesit dhe xhelatt e shqiptarve, kuptohet, nuk e shihnin me sy t mir sjelljen dhe veprimtarin e till t Osmanit. N vend q ta gradonin pr punn e mir dhe sjelljen popullore t tij, ata proree kritikonin s gjoja po bn dallime ndr-nacionale, s jo vetm q nuk i ndjek shqiptartpor prkundrazi, ai i pengpn edhe kolegt e vet t nde'rmarrin masa ndaj tyre, e shpifje t tjera, sic i dijn sllavt m... Me padurim i pritn ngjarjet e vitit 1981, q fia fillojn lojrave m shqip-tart, t cilt i likuiduan n mnyra misterioze t rinjt, Adem B. Prelvukaj dhe Metush S. Hasangjekaj. Kushdo q e ka njohur t riun Osman Hasangjekajn, thoshte s i ka prgjar gjyshit t vet - martirit t demokracis shqiptare - Sali Bashit q kishte rn n Gomsiqe t Mirdits gjat Revolucionit Demokratik t' vitit 1924, si ushtar i Bajram Currit. (shih: I. Ahmeti: Vuthajt" Tiran 1996). I ati i Osmanit. Istrefi, kishte mbetur 2 vjecar si refugjat n Shkodr. Nn prkujdes-jen e vllait t madh, poashtu t mitur, Shabanit ishte rritur disi dhe n vjeshtn e zez t vitit 1944 e kishin mobilizuar m dhun n Brigadat Malazeze q e kishin riokupuar Gucin ato dit! Atje kishte mbetur deri n vitin 1946, kur ishte kthyer vee gjall n fshatin Martinaj afr Plavs. (shih: R. Dedushaj: Krahina e Plav-Gucis npr shekuj" NY. 1993). I etshm pr shkoll e pr dije Istrefi kishte vensodur t'i shkollonte fmijet e vet, prandaj Osmanin e drgoi n Pej, pr t vazh-duar shkoUn e mesme. Pas kryerjes s saj u regjistrua n Universitetin e Prishtins-dega gjeografi, dhe meq s'kishte t holla filloi edhe t punonte n Fabrikn e autopjesve n Pej. Duke e pare dhe nider n' shpirt s vendlindja e tij po zbrazej nga rinia shqiptare, Osmani vndosi t kthehet e t jetoi atje Gjynah sht t lshohen ato troje t bukura", m tha kur ia trhoqa vrejtjen q mos ta lshonte punn n Pej. Meq ishte djal partizani" sa prt prmirsuar gjoja strukturn nacionale n Plav e pranojn t punonte n policin vendase. Per nj koh shum t shkurtr u b shum i popullarizuar dhe i dashur pr shqiptart vendas. S'lejonte assesi t shkelen t drejtat dhe t persekutohen' m ata pa arsye sic kishte ndodhur m pare aty. Cdo shqiptar q thirrej tani n polici, s pari e takonte Osmanin e pastaj vepronte sipas kshiUave t tij. Shpeshher edhe i kthente prapa pa i ln t paraqiteshin fare ku ishin t ftuar, kujtojn sot fshatart e asaj krahi-n t prvuajtur. Kuptohet, edhe kjima politike ishte m e favorshme. Ishin vitet e 70-ta, t shekuUit q e lam pas...Por diskriminuesit dhe xhelatt e shqiptarve kuptohet, nuk e shihnin m sy t mir sjeUjen dhe veprimtarin e till t Osmanit. N vend q ta gradonin pr punn e mir dhe sjeUjen popullore t tij, ata prore e kritikonin s gjoja po bene daUime ndrnacionale, s jo vetm qc nuk i ndjek shqiptart por prkun-drazi, ai i pengon edhe kolegt e vet t ndrmarrin masa ndaj tyre, e shpifje t tjera, sic i dijn sllavt m... Me padu-rim i priln ngjarjet e vitit 1981, q t'ia fillojn lojrave m shqiptart, t cilt i likuiduan n' mnyra misterioze t rinjt, Adem B. Prelvukaj dhe Metush S. Hasanxhekaj. I burgosn ca nxns t gjimnazitt Pbvs etj. (shih: R. Dedushaj: Shpmgulja e shqiptarve t Plav-Gucis" NY. 1997). Por duke mos u ngopur kurr m gjak shqiptari ata inskenonin pr cdo dit nga ndonj faj'si t re t tyre. Osmani donte t plciste por ishte vetm dhe s'kishte cka t bnte. Nj nate UDB-ja malazeze e kishte thurur rrugn automobilistik Plav-Guci n hyrje t fshatit Martinaj dhe kishte ngjitur nj letr ku shkruante: Ketu sht Shqipri! Shefi i UDB-s h Plav, njfar Rifat Muliqi, e prpUoi listen m ata pak t rinje' nga Martinajt q kishin mbetur ende pa sbkuar n SHBA m qllim q t'i filloj sa m shpejt pr at rrugt pakthim. Listen ia dha Osmani duke e urdhruar q t'i sill-t q t gjith n pohci. Osmani m nj guxim t papar ia:hudhi letrn fytyres duke i thn s: "Kurr s'do t burgosi shqiptare pa fakte. E din ti mir s kush i ka vu pengesat' n rrug, tuajt jan ata, dhe po i burgose pa t vrar nuk do ta l'!" Muliqi, q s'kishte ln gj pa flliqur npr gazetat malazeze t kohs pr irredentistt e Kosovs" edhe pse atje ishte shkoUuar n Prizren, e alarmoi Podgoricn: Se n polici kemi irredentist dhe separatist shqiptare! "Erdhn

m t shpejt bishat e Vasoviqit dhe fil luan tubnnin pa e paralajmruar fare Hasangjekajn! Posa filloi Rifati t shpifte pr Osmanin, ky i fundit iu afrua m vrull dhe ia vri revoln n fyt duke i thn: Po rren' si bushtr, idiot!". E carmatosn dhe e gjuajtn n burg. Aty pr aty u formua nj komision por meq si gjet faj tjetr pervec Sjellje n at burg, q s'ishte e para, e transferojn m sherbim n nj mes ku s'kishte fare shqiptar n Bjello Poj! (sipas dshmi-tareve prezent, Hysni Shahmanoviqit e t tjer). Meq n at mes pa shqiptare frikohej nga dora e zgjatur e Muliqi dhe pr t'u Shrbyer dhe pr t'i rritur femijt n nj mes shqiptar krkon ta drgojn n Ulqin. Atje posa shkoi e vazhdoi t njjtin qndrim: Jo q si burgoste por as s'lejonte t'i burgos dhe t'i maltretoj askush shqiptart e pafajshm. Filiuan t gjith ta don. dhe ta mojn pr s teprmi. Duke e pare s ai s'po permirsohet" ia prgatitn likuidimin si ata q din m?! At detyr ia ngarkuan nj biznismeni shqipfols, spiun i tyre, i cUi e merr m vete pr ta vizituar Stambollin". Meq Osmani ishte gjeograf (kishte absolvuar fakultetin) dhe mendonte t kaloj n arsim, kishte dshir t vizitonte vendet historike orintale, ai u mashtrua dhe shkoi m ata flliqana! Qllimi i UDB-s ishte ose ta likuidonin diku rrugs ose kur t kthehet ta burgosin pr shkak s ka dalur jasht kufirit pa leje paraprake! por hyzmeqari i tyre e kreu si sht m s miri detyrn e pare. E inskenoi nj aksident n trafik n uren e Gallats, duke dal vete nga kerri e duke e lshuar at nga ura. Gjysm t vdekur e drguan n spital duke u kthyer vete shoferi n Mal t Zi, pr ta marr shprblimin pr detyrn e kryer. Vajza ime, Arbrore Dedushaj, gjat qndrirnit t vet si refugjate n Stamboll, gjat lufts n Kosov, ka hetuar s n spital, ku ka shkuar Osmani, askush nuk i ka rn pas. Osmani ka vdekur pr nj got uj", m tha njher shum e revoltuar ajo! Ajo ua kishte marr shum inat turqve. Ca burime t pakonfirmuara thon s n at loj' pastaj sht przier edhe dtkush nga konsuilata e ishJugosllavis n Stamboll! Dhe kshtu, n moshn 35 vjecare, n prill t vitit 1990 UDB-ja malazeze e hoqi qafe njher e pergjithmon kt luan t Malsis q assesi s'deshi t'ua kthej shpinn trojeve strgjyshore ku sot pushon si nj dshmor n fshatin antik t lindjes. n Martinaj t Gucis. Lavdi i qoft! "BOTA SOT" 05.12.2001 DR. SYL DRESHAJ: PREFEKTURA E PEIS 1941-1944 sht vshtir t shkruash pr librin e profesorit tnd, Librin e atij q 17 ka msuar a t jet i knaqur kur nxnsi e ka ndjekur rrugn e msuesit... Kur m ra n dor libri n fjal vrtet u gzova. Jo vetm s ishte shkruar nga ish profesori im dhe kolegu i mvons-hm, por pse prof. Dreshaj i kishte qitur n drit nj plejad t tr atdhetarsh t mdhenj sic ishte Bedri Pejani m shok, t cilt pr m tepr s 50 vjet ishin t anatemuar nga ata q e uzurpuan pushtetin pas lufts duke e zhdukur si t thuash krejt ajkn e kombit ton. Ata patriot q i kishin mbajtur mbi supe ngjarjet e mdha t fundshekullit XIX dhe t iillimshekullit XX... N at libr n detaje sht dhn zhvillimi i gjithmbarshm i prefekturs s Pejs gjat 4 viteve t LUB duke folur ve e ve pr seciln nnprefektur: t Plavs, Rrozajs (Rozhajs), Tutins, Sknderajt dhe t Istogut. Ksaj radhe po ndalemi t nnprefektura e Plavs, meq aty u zhvilluan ngjarjet m t rrezikshme n mbar Shqiprin Etnike, q at koh filloi t funksionoj si nj trup kompakt i perbashkt m kryeqendr Tirann, edhe pse nn okupimin fashist italogjerman... Kur bn fjal pr ket nnprefektur, t bjen n sy s autori i njeh shum pak ato treva. Dhe n vend q t konsultohet m literaturen autoktone t autorve tan q pas rnies s komunizmit pr fat s'sht e pakte (shih: R. Dedushaj 100 vjet luft N.Y.1999, f.182). Ai shfrytzoi literaturen keqdashse sllav dhe,bie n gabime t paqllimta q e revoltojn lexuesin e vmendshm. Duke u bazuar n literatur t till dhe n pleq q s'i njohin gjrat aq sa duhet, autori gabimisht i paraqet shum ngjarje, data, antroponime dhe toponime t ktyre trevave jo pak t njohura pr cdoknd! -Pr Luftn legjendare t Nokshiqit thot s u zhvillua m 22 nntor 1879 (f.108), kur tani vee sht e kristalizuar n literaturen ton s ajo luft ka ndodhur m 11 janar 1880. (Shih: Lib. i njjt, f.23 fusnota 1.] -I ndikuar nga librat silave na paraqet s bashkimi i Plav-Gucis m Shqiprin n vitin 1941 ishte veper e shrbimit informativ gjerman ABVER n krye m Xh. Devn... e jo si rezultat i lvizjes nacionaliste shqiptare dhe i veprimtaris s Komitetit t Kosovs n kto an duke fdluar q nga viti 1918. (Shih. Elmaz B. Plava", Plava e Gucia n Lvizjen Kombtare Shqiptare) - Tiran 1995). -Konstatimit s N vitin 1700 n Rrozhaj gjejm si banor: Kelmendas, Hotjan etj. duhet shtuar: t shpmgulur m dhun nga Krahina e Plav-Gucis pas Kryengritjeve t vitit 1684 - 1689. E shkrelasit vijn nga Shkreli i Rugovs. (shih: R. Dedushaj Krahina e Plav-Gucis npr shekuj N.Y.1993). -N faq. 123 thot: Shqiptart e.shqiptart e muslimanizuar, dshironin q t bashkohen m nnn Shqipri". Sipas ktij konstatimi del s ktu kemi t bjm m dy popuj, gj q nuk qndron. (f. 130, 136, 139). N ato vise n at koh kishte vetm Shqiptare, t fes mslimane dhe katolike. Ca prej t cilve e kishin humbur gjuhn shqipe si pasoj e martesave m femra sllav t cilt nga viti 1971 filluan ta quajn veten Musliman e tani Boshnjak. (shih: N. Draga, Shqiptart n Mal t Zi" - Ulqin 1994 f. 16-17) -Pothuaj s t gjith emrat e mbiemrat e veprimtarve politik dhe arsimor t ksaj nnprefektur q vepruan n at koh i jep gabimisht: msuesin e pare t shkolls shqipe n Plav, Shaban Ferrin e quan Shabo Feroviq, Gjok Curanaj-Gjoko Curanoviq, Avdyl Hysen (Gjonbalaj) - Avdyl Hasa, Hasan Kukajn -Hasan Kukiq (f. 110-111, Xhafer Nikocin - Nikoliq (f. 118), Sali Niki -duhet Nikoi, Halil duhet Halim Prushi -ff.230) etj.

-Ndrsa t toponimet i gjejm kto gabime: Vizitorit i thot' sllavisht, Visitor, Pepajve - Pepiq (f. 112), Pergjavorrit - Pernjavor, Qafs s Xhamis prmbi Pepaj - Xhamisko (f. 114) Martinajve -Martinoviq etj. (f. 232) Autori i v n dukje shum mir percarjet ndershqiptar gjat gjith LUB zakon ky q mjerisht po na prcjell edhe sot e ksaj dit. Citojm Pushteti shqiptar (i krijuar nga Italia R.D) i mb ante n kufij t gjitha forcat e armatosura pr t mbrojtur kufirin si nga cetnikt ashtu edhe nga partizant. Kurse antar t LNC nga radha e shqiptarve ishin pr t luftuar vetm kundr cetnikve, e jo edhe kundr partizanve serbo-malazez. Keto prcarje n radht e shqiptarve krijonin huti n front... (f.199) REAGIM I DYFISHT E nderuara redaksi: Kt reagim e kisha pregatitur gjat botimit t fejtonit "1SNIQI NPR SHEKUJ", shkruar nga HASAN HASAN RAM AJ, maj 2005, por m atentatin mbi kolegun ton t nderuar:BARDHYL AJETIN,mu nda fryma. Prita n mos ky trim i fjals s lire po e merr vehten dhe po kthehet n mesin ton. Por m kot. Ai shkoi n Panteonin e Dshm orve t kombit duke i ln t turpruar ata burreca q m corap t grave n fytyr po i rrzojn lisat e Kosovs. IDIOTIZM I LLOJIT T VET!!! Dhe, n fund i pranoni ngushllimet e sinqerta Ju t gazets kombtare: "Bota Sot" dhe familja e nderuar e BARDHIT TON. E pacit Zotin n ndihm. NJ HISTORI E SHKRUAR PERNGUT: ISNIQI NPR SHEKUJ nga H.H. Me kurreshtje e fillova ta lexoj fejtonin e lartprmendur duke shpresuar s do t msoj dicka t re nga historia e lavdishme e njrit ndr fshatrat m t mdha e m trime t Rrafshit t Dukagjinit. Fshat ky q ia kisha msuar emrin qkur isha n shkolln fillore n Vuthajt e Kelmendit (e jo t Malit t Zl-sic po del shpesh npr gazetat tona!?) Por q n nr.2 t kti fejtoni u zhgnjeva: Kur flet pr shndrrimin e kishs Decanit (Kishes s Gashit) n at q sht sot Hasani thotf: t pyesim sesi akademikt e ASHK...kan heshtur dekada m rradh dhe nuk e kan aktivizuar cshtjen e kishs katolike shqiptare t Decanit n at ortedokse"? Nuk qendron ajo s s'kan shkruar akademikt ton pr kt tem. Jan t shumta librat e akad. Mark Krasniqit, t Muharem Carrabregut, Kahreman Ulqinit e shum t tjerv. Prandaj sht dasht t ndalt autori n fjal, dhe t'a sqaronte m mir kt tem duke u thirrur n librat e autorv t lartprmendur. Se ashtu si e ka paraqitur ai i trimron popat e Decanit s gjeja shqiptart s'po ditkan ende pr historikun e manastirit tani t tyre!! Po n fejtonin nr.2 autori shton: "Nj nga familjet e tilla sht ajo e t parve t Lek Vukes, i cili nga fshati Isniq emigroi n Shqiprin e veriut(?) dhe u vndos n fshatin Pacaj." Cdogj ktu sht e paqart : Ather Shqiperia s'ka qen e ndar sic sht sot. Si ka emigruar njeriu n tokn e vet?? Pacajt ather s'ishin n "Shqiprin e Veriut" kur dihet s veriu i Shqiperis asokohe (viti 1479), ishte diku kah Kotorri e Taslixhja (sot Prijepole) Si duket autori i fejtonit e imagjinon Shqiprin e sotme si n shekeXV Atje Leka gjithnj sipas fejtonit, bjen n gjak e vndos t kthehet n Isniq "n vendin e t parve t tyre?" Gjat udhtimit e takon "Nj vajz malsore e cila u dha ndihm t madhe..." (s s'kishte pasur burra n "Malsin e Mbishkodrs" tu ndihmojn Isni qasve, vee ajo vajz?!!" -prrall e jo mahi! "T lodhur nga shtegtimet e gjata e t vshtira (kish thn ka ardhur nga Azia) arrijn n rrethin e Plavs n Mal t Zi (o ZOT Plava n Mal t Zi n at koh!!!) nga Mali i Zi -vazhdon prralla, shprngulet prfundimisht n vendin e t parve t tij...n Isniq. Ktij rrugtimit nuk iu bashkangjit nipi i tyre Loti, i cili vndosi t qndroi n rrethinn e Plavs n Mal t Zi"(!!!) Sa pr dije m duhet ti tregoi autorit s Plava Ra Nn Malin e Zi pas 8 tetorit t vitit 1912, N mbrojtjen e t cils atbot patn shkuar shum isniqas, zotri.E t part Tu sigurisht, t udhwhequt nga Bajram Curri.(Shih lib. R.Dedushaj:"Krahina e Plav-Gucis n pr shekuj" N.Y. 1993....) Bjen pyetja: Shkuan ata atje ta mbrojn Malin e Zi apo "Koken e Shqipris"-sic i quan ato troje konsulli anglez n Shkodr -K.GREEN, n vitin 1879-1880 (Shih lib.e I. Lamajt: "Dokumente angleze mbi Konfliktin Shqiptaro-Malazez rreth Plavs dhe Gucis 1879-1880 N.Y. 1999) Kohet e fundit shum gazetar shqiptar pak si tepr po e theksojn: "Plava e Gucia e Mali t Zi, Vuthajt n Mal t ZI" etj. Aq sa njeriu mund t dyshojt a mos po i paguan M.i Zi pr at pun t dobishme pr t?? Po e dokumentojn s Plava paska qen e M.i Zi q nga mesjeta, kur s'ka pasur M. t Zi fare. Apo ishte vetm n shpatijet e Llovqenit? Se autori i fejtonit s njeh fare gjeografin dhe historin e Plavs (edhe pse s ka shum larg nga shtpia e vet) tregon edhe n fejtonin nr.6 kur thot: "Ali Pash Gucia i ftoi patriott shqiptar vihen n mbrojtje t trojeve stergjyshore....) pas Plavs e Gucis isniqasit moren pjes edhe n Luftn e Nokshiqit..." Me kt tregon s ai s din s fjala sht pr t njejtn luft, Se Nokshiqi sht ngjitur pr Plav dhe aty sht mbrojtur Plava..Dhe s n at luft nuk kan marrur pjes vetm 3 isniqas-sic thot autori? Por m dhjetra t till. (Shih:R. Dedushaj:Libri i lartprmendur).

Prve ktyre n at fejton hasen edhe gabime t tjera si: Isa Boletini shpesh her del edhe Buletin! Podguri del sllavisht Podgor.Pastaj, Sadik R.Tahirsylaj i ISniqit, nuk sht burgosur gjat aksionit pr mbledhjen e armv, por sht denuar pas lufts pr shkak s ishte bashklufttar i Dem ALi Pozharit, Avdi S. Hasangjekajt, Shemsi Ferrit e shum trimave t tjer n mbrojtje t Shqiperis Etnike etj. Rexhep DEDUSHAJ, N.Y.

III KOMENTE DHE MENDIME

PUNE E MADHE HUMANITARE DHE PA TRIOTIKE Me 12 gusht t vitit 1990 u mbajt tubimi madheshtor m rastin e pajtimit t hasmrive n msin e mrgats ton ktu n SHBA-DArsma e Amrikes,ku prvec mijera shqiptarve mrgimtar mrrnin pjes edhe nj grup profesoresh t UP dhe veprimtaresh t kryesuar nga Dr.MArk Krasniqi, Anton Cetta, Azem Shkreli, Bajnam Kelmndi.Ishim tubuar aty, n kt tubim solemn, para profesorev ton, mu sikurs n tubimin e Lezhes, para SKendrbeut m 2 mars 1444, si kurs n PRizren,para Abdyl FRasherit e ALi Pashe GUcis m 10, qershor 1878,skurs t VErrat e Llukes para Isa Boletinit m 1910 apo n Prizren para XHafer Dves e BEdri PEjanit m 1943, os para t njjtve profesor n N.Y.n maj t ktij viti (1990), n SHeraton Hotel... Pika e pare e rendit t dits,mu sikurs edhe sot ktu,n t gjitha kto tubim q i prmnda isht pajtimi i hasmrive n ms t shqiptarve duke e br edhe pajtimin gjithkombtare t tyre, pr tu dhn pastaj besa e shqiptaripr t'i dalur prballe armikut shumfish m t fort n njrz dhe armatim. T pajtuar n ms veti dhe m bes t lidhur i patm thyen sulltant m t fuqishem t Perandoris Osman:Sulltan MUratin e dyt dhe SUlltan Mehmtin e dyt, q veti ia kishte dhn emrin-pus htuesi, por n Shqipri e turproi at emr!I przum turqit nga trojt tona duke filluar nga Adriatiku e gjer n SHkupe Manastir. POr ather kur shporrem qafet bishat e egra t BOsforit,mbi n u hodhen bishat sllav t Nlkolla Pashiqit dhe t knjaz Nlkolles.Dhe kshtu Nlkolle pas Nlkolle na mbajtn nn zgjedhe q 80 vjetlPOr kurr pa na nnshtruar. Kurr pa na prkulur. SE nuk prkulet dot shqiptari. Ai i drejt lind, drejt ecen dhe drejt si pushka vdes. Nuk na prkuli as Musolini e Hitleri e jo po na prkul sharlatani i krisur dhe shizofreni Milosheviq, m zagaret e vet. T ndruar profesor, na vjen keq q Ju sot t moshuar, n vend q t jeni n ndonj pushimore, n det apo n bjeshje, ta pushoni trupin dhe trurin tuaj, t molisur nga puna gjysmshekullore, ishit t detyruar t vini ktu n kt vape, n kt ajr m shum lageshti,larg femijve dhe familjve tuaja. T kaloni shum nt pa gjum e m nrva t tndosura, vetm e vetm q nga msi jon t'i zhdukni njher e prgjithmon hasmrit, ti zhdukni mosmarrveshjet tona ideologjike apo fetare dhe t na bashkoni tok, ashtu sic i keni bashkuar ksaj pranvere vellezerit dhe motrat tona n Kosovn kreshnike,pjes e s cils jemi edhe n. Por jemi t sigurt s kt mund dhe kt pun humanitare e atdhetare do t'ua shprblej historia. Historia e jon ka ditur gjithmon dhe do t dije t'ia caktoj vendin e mrituar cdo patrioti dhe do tju caktoje edhe Ju. POr historia e jon din t'ua caktoi ve ndin edhe tradhtarve ton. ATa do t cofin e do t hyjn n dhe n Beograd. SE toka shqiptare s'pranon qlbesira. I nxerr jasht ato! Do t cofin ashtu e atje ku kan cofur edhe tradhtaret ton nga Lufta-e dyt botrore. ATa q i tradhtuan m mijera shqiptar t Kosovs, q dhan jetn n'at luft duke mnduar s popullit t vet po ia sigurojn lirin e prjetshm. POr Ganimt Trbeshi, s pati br mnd s pas 50 vjetsh do t'i bj shoqri edhe Ylfet HUmolli. DHe at prej atyre q Ganimts i thonin motr ato dit, e t cilve nnat tona u jepnin buke dhe i mshefnin duke e rrzikuar edhe jetn e vet e t femijve t tyre! SE Ylfets ia pat siguruar lirin? Por ja, fati i jon! Ja tradhtia 'bri!! Jemi krenar profesor t dashur q s'po u kthejm m duar tha t. SHkoni n Kosov dhe i thuani rinis trim t Kosovs,s edhe n prvec t keqijave q na i patn len t huajt, ktu n'Amerik i kemi ruajtur edhe t mirat:besn, fjaln dhe mikpritjen shqiptare q si pat e as si ka asnj popull n bot e q n ktu m mjaft veshtiresi po i ruajm por m gjelozi t madhe. U thoni s pr juve n, jo vetm baban, vellaun e djalin por edhe jetn e mbar familjen e japim. E japim pr Kosovn martire. E japim pr at rini q dhemb pr dhemb po ballafaqohet m bishat gjakare t SErbis npr rruget e Kosovs.sa e sa her t lare m gjak. Rrofshi profesor t dashur e t ndruar! Rroft rinia trim e sypatrembur Kosovare.Rroft Republika e Kosovs! POsht fashizmi Milosheviqjan m zagaret e vet n Kosov! Lexuar n radiostacionin lokal: "Zeri i Liris" n gusht t vitit 1990 ZGIEDHIET N MAODONI - REALITT APO FARZE Shqiptart dhe sllavo maqdonasit dihet, kan jetuar shekuj m radhe njri pran tjetrit, dhe at, q kur erdhn sllavet n Ballkan dhe aty i gjetn pasardhesit e Aleksandrit t Madh-Lekes. Gjegjesisht, pasardhesit Iliro-Pellazgit, autokton. ( Shih lib. e Edwin EJacques:"The Albaniens:An Ethnic History from Pre -History Tims to the Present", USA,1995.) Edhe n ushtrin e Skendrbeut duhet t ken pasur sllavo-maqdonas. N kryengritjen e Ilindenit Shqiptart muaren pjes m shumice. Bile n dokumntat e Republikes s Krushves q

dual nga ajo kryengritje,u garantoheshin t drejtat e barabarta si makedonve ashtu edhe shqiptarve e vllehve. Viti 1912 edheps keta u cliruan nga TUrqia, ua humbi cdo shpres si sllavomaqdonve ashtu edhe shqiptarve q mbetn jasht kufirit t Shqipris t posaformuar. Mbetn n "Juzhna SErbija"! Cka s'prjetuan keta dy popuj t shkret nga borgjezia srbomadhe.POr u mbajtn disi gjall. HYn n Luftn e II Botrore prap s bashkus. DHe mir u vajti kjo luft deri n vitin 1943, kur n kto an erdhi shovenisti i qlbur Svetozar VUkmanoviq-Tmpo. Ai ua ngatrroi krejtsisht lamshat si shqiptarve ashtu edhe maqdonasve. E mbolli faren e tradhtis q s'vonoj e mbiu! Maqdonin e fshin n dore ca emigrant Egjejo-maqdonas nga rrethi i Selanikut, t'ashtuquajtur Egejca si:Llazar Kolishevski, Mojsovi etj.q ishin rritur e pengatitur n Beograd qysh m koh! ERdhen ta sundojn Maqdonin edheps s'e dijshin gjuhn e tyre fare!E si sunduan ata LIazara s? Sipas stilit:Serbi t shtype e ta shfrytzon sllavomaqdonin e ky i fundit shqiptarin Ska gj m keq s m qen i shtypuri i t shtypurit! Qyttt shqiptare:Kumanova, m pjesn e vjetr t Shkupit, Ttova, GOstivari, Dlbra, Kercova, STruga, OHri dhe Manastiri m rrethina e veta . u bn poligon i Serbis ku ushtrohej dhuna. ATo masa q dhan fryt ,po zbatohen tani n Kosov. ATje s'u provuan vete helmimt e nxnsve...Por shkuan drejtprsdrejti n shkollat e Kosovs, s t tjerat t gjitha po:Mbyllja e shkollave shqipe.pushimi frontal i puntorve nga puna, e sidomos i atyre t'arsimit, nda limi i shitjes s gazetave shqipe, ndalimi i kendimit t kengve shqipe, ndrrimi i emrave (sllavizimi) t fshatrave e qyttve, ndrrimi i emrave t femijve, prishja e murve dhe avllijave deri t shkelja e njrzve m bulldozher para syve t femijve t vet!? POr vitin e f undit, sllavomakedont si duket erdhn nj eik n veht. E pan s pas Titogradit do t bien SHkupi. ANdaj Goshevitt pasi i demaskoj Llazaret, e Panevskin ia fali SErbis duke ia len n Beograd pr kujtim t PKJ, n muzeumt e atjeshm. N Maqdoni i lormuan partit politike. U formua edhe ajo shqiptare:Nisma DEmoktatike n Ttove, q s shpejti u prhap edhe n qyttt tjera shqiptare t Maqdonis. I prfshiu t gjith shqiptart. Por ktu s'dihet sa sht numri i shqiptarve.s'sht dijtur kurr. SE do i regjistrojshin si shqiptar, do si makedon, do turq e i shprngulnin pr TUrqi-bile m qindra e m mijera. SE fundi "shkenctari" Njazi l.lmanovski(cudi q s'sht LImanoviq?) i shpiku edhe "makedonski muslimant", madje edhe n maje t SHarrit. Cudi si s'ia dhn ende cmimin "Nobel"-sikurs ANdriqit kur e pat shpikur s si m i zhdukur shqiptart nga Kosova...!?Sidoqoft puhin demokratike e shfrytzuan edhe keta shqiptar. S'pakut ta kan nj parti t veten. POr sa sht sycele ajo parti s? A mos po mashtrohen prsri sikurs c'jan mashtruar sa e sa her gjer m tani nga sllavet e pabes!? POr jo tash duhet t'i sigurojm hudrat nn krye-si thot populli, q n fillim. Kesaje vjsht s, pari t'i celim shkollat shqipe, t'i kthejm arsimtaret e larguar nga partia e Pancevskit, n pun e kshtu m radhe. Duhet t shkojm m shpejt e sigurt, aq m tpr kur dihet vee s serbt n Kroaci e shpallen autonomin. BOshnjaket e SAnxhakut poashtu dhe kur dihet s q nga 2 korriku i ktij viti s'jemi m kombesi apo pakice kombtare por komb. Ket e ka marrur vesh bota mbar. Prandaj si t tille, na mrr mndja duhet ta leshojm edhe ata nj deklarat bil e pr nj autonomi kulturore, ashtu Cfare po don m "ia falell Millosheviqi Kosovs,e pasi s'ka m i zen vend n Kosov ta kalojn prtj SHarrit n Ttove, s ssht burreri tia kthejm ndren prapa, pr n BEograd... Lexuar n radiostacionin lokaT'Zeri i Liris"-t vellezerve SEIaj nga Dibra, n gusht t vitit 1990. FILLIMII VITIT T RI SHKOILOR N KOSOV (1990-91) I shtatori, zyrtarisht n Kosov sht dita e pare e vitit t ri shkollor. Cfare do t jet ky vit shkollor atje? I ngjajshem m vitin shkollor 1941/42! Por jo krejt identik, ka ndryshim: a) Gjeresa n vitin 1941, pas 23 vjet ndalimi t msimit n gjuhn shqipe nga ana e okupatorve srbomalazez n Kosov, fashistt italo-gjerman. dmth okupatoret e ri, e lejuan hapjen e shkollave shqipe n t gjitha vist e banuara m shqiptar n trojt e veta q kishin pas mbetur nn Mbretrin JUgoslIave. N ato shkolla filluan t punojn msuesit vullntar t sjellur nga SHqipria, nga Normalja e lavdishm e Elbasanit, ish nxns t Luigj GUrakuqit t madh. Ndrsa sivjet, pas riokupimit srb t Kosovs, nuk dihet. s cilt msues do t punojn, m nxns, kur dihet s ata q kan punuar deri sivjet sigurisht do ti largojn nga procesi msimor nse nuk e nnshkruajn vendimin e KUvendit t SErbis t'aprovuar kto dit pr "rirregullimin e shkollave n Kosov"! b) Nxensit m 1941, kishin t drejt ta msojn historin dhe letrsin kombtare shqiptare, mvaresisht prej aftsive t vet msuesve, por kuptohet e msonin edhe historin dhe letrsin e okupatorit fashist! Ndrsa sivjet do ta msojn vetm historin dhe letrsin e okupatorit fashist srb?! c) Msuesit shqiptar m 1941 i prpilonin vet planprogramt duke ua prshtatur kushtve dhe rrethanave n t cilat punonin. Ndrsa msuesit ton sivjet nuk e gezojn at t drejt! Por i marrin planprogramt e gatshm nga okupatori, gjegjsisht Serbia!! d) Fashistt italo-gjerman nuk qitnin helm npr shkollat tona ndrsa fashistt srb sigurisht do t qsin ashtu sic qitn vjet, pasi vee kan vndosur ti ndajn shkollat srbe prej atyre shqiptare, npr kat apo npr ndrtsa t vecanta!?

e) GJat LDB t gjitha lendet zhvilloheshin n gjihen shqipe. Ndrsa, sivjet sigurisht s'do t'jet ashtu. SE nse largohen arsimtaret shqiptar nga procesi msimor ather shum lende mbesin ti zhvillojn arsimtaret srb, m nga 20% t ardhura prsonale m t mdha, sikurs n vitt e sundimit t Rankoviqit. KUr gjat gjith shkollimit tim prej kl.pest e deri n fund t shkolls s msm (Normale) shurnicen e lendve i kemi msuar nga msimdhensit srb! Cdohere kimis i kemi thn Hemi, biologjis-biollogi e kshtu m radhe. Edhe pas renjs s Rankoviqit m 1966, npr shkollat e Kosovs nuk msohej historia shqiptare, si dhe as shumica e shkrimtarve t Rilindjes son si:Naimi, ASdreni etj.e mos t flasim pr Spassn, Kadaren, Cabein, Fishtn e kshtu m rradh. Tk n vitin shkollor 1972/73 na sht lejuar t'i prpilojm planprogramt vet n Kosov n baze t t cilave kemi filluar ta ligjerojm siprfaqsisht hitorin ton kombtare dhe pr m shum shkrimtar t tradits son! Por kur jemi t historia, isht mjaft vshtir mq mungont kuadri. N ,ii simtaret vet s dinim historin kombtare s nuk e kishim msuar kum le m tua shpjegonim nxnsve!? Por nau desht ta msonim paralel m nxnsit ton:Natn e msonim vet msimin e t nsrmn ua shpjegonim atyre! TAmam, kur n u aftsuam mir pr zhvillimin e kesaje lende, n lillim t vitve t ttdhjeta, gjegjsisht n vitin shkollor 1981/82 na e prgjysmuan planprogramin. Shum njsi i hoqn nga t msuarit -sidomos ato nga Lidhja e Prizrenit, por edhe shum shkrimtar shqiptar duke filluar nga Mark Krasniqi e gjer t Kadare. DHe, kshtu m radhe, prcdo vit hiqj nga dicka. Reduktohej msimi i historis dhe gjuhesis shqiptare deri n'at mas sa sivjet t'anulohe fare. Un si arsimtar,nga historia nxnsve u shpjegoja s rrota e historis nuk kthehet mbrapa, s historia nuk prsritt! Ashtu na kishin thn edhe profesoret ton nve. Por ja, u paskemi shpjeguar gabim:SE historia po prsritt. U kthye koha e RAnkoviqit npr shkollat e Kosovs, Bile ka tndenca ta kthejn shkoll e kohs s Pashiqit-ti mbyllin krejt shkollat shqipe... Por si duket po realizohet nj mndim i Akad. Qosjes:"Do t biejm n shkalln m t ult, t pushojm aty pak e pastaj m turr t kecejm n krye t shkallve"!? Cka do t thot s nse kt vit shkollor do ta fillojm si ato t vitve t pesdhjeta, vitim e ardhshem msiguri do ta fillojm n liri t plot, n Republiken ton, pa planprogram e pa arsimtar t huaj. Pa drejtor t prdhunshem e pa helm npr klasa e oborre shkollore. DHe n vend t policve "speciallca" srb n oborret e shkollave tona do t kthehen msuesit e vertt t popullit, nga rruga, nga burgu apo nga mrgimi ku jan katandisur sot. T shpresojm Lexuar n radio"Zeri i Malcis" NY.25 gusht, 1990. U FORMUA PARTIA DEMOKRATIKE E SHQIPTARVE N MAL T ZI Me gezim t madh e morem lajmin s kto dit n qndren e Malsis s DEde GJo Lulit, n Tuz, u formua Partia DEmokratike pr shqiptart q jetojn n trojt e veta shekullore prbrenda Malit t Zi. Cka do t thot s edhe keta malesor supatrembur dhe t shumvuajtur npr shekuj i treguan bots q e rrethon s ende ekzistojn dhe qndrojn si shqiponjat n kreshtat e malve t tyre. Nga historia dihet s disa qytt shqiptare m rrethet e tyre q nga viti 1912 jan nn sundimin e Malit t ZI. E kto jan:Plava, GUcia, Rozhaja (apo Trgovishta-sic quhej m par),TUzi, Tlvari, dhe ULqini-bile kto dy t fundit jan q nga koha e Lidhjes s Prizrenit, q nga nntori i vitit 1880. NUmri i shqiptarve n kto krahina nuk dihet e as s'sht ditur kurr. SEps qarqt sundues malazeze kan manipuluar m shifra, n mnyre q kt numr ta paraqsin sa m t vogel duke i regjistruar shqiptart si:"malazez" apo "turq"-pr t'i shprngulur pr Turqi, pastaj "musliman", "shiftar" e kohve t fundit sipas makinris propagandues q vjen nga Beogradi por edhe nga Titogradi apo POdgorica, sic kan filluar ta quajn prsri, kan pretndim q n regjistrimin e popullsis n vitin 1991, ca prej shqiptarve ti regjistrojn edhe si "malesor"!! Ka t regjistruar ndr ta edhe si"kroat." Cfar anomalie, kroat n Guci N zemr t Kelmndit... Cka ska kaluar npr kurrizin e ktyre t shkretve gjat ktyre 100 vjetve t fundit? Tndenca pr ndrrimin e fes dhe bashk m t edhe t kombit, pastaj djegje, pjekje, plackitje, masakrim, vrasje, plagosje, shprngulje e mos t flasim pr burgosje. E gjith kjo sht br sipas toris famkeq t Garashaninit, t prsosur m von nga racisti Vasa CUbrilloviqi, pr zhdukjen e elemntit shqiptar nga kto troje. POr pr fat pa sukss. Seps sadoq jan rralluar ktu shqiptart, shovenistt srbo-malazez s'kan mundur ti kolonizojn kto vis m sllav edhe pse kan tntuar shum her. Ndoshta edhe pr shkak s sic thosht njher n nj mbledhje n Beograd revolucionari malazias dhe stratgu i Lufts II BOtrore -Peko DApceviq, os sa e sa her t tjera poeti intrnacionalist malazez-Jevrem BErkoviq:"Kto jan vist m t pazhvilluara jo vetm n Mal t ZI, por edhe n Ballkan e m gjr"!! Edhe sot kur i gjith Gadishulli Ilirik sht cuar n kmb, duke u falendruar ererave demokratike q po fryjn n t, ktu m mjaft veshtiresi deprtuan kto erera. SE pari arritn n PLav e GUci e pastaj u ndien n TUz-m rastin e 20 vjetorit t BEslidhjes s Malsis s MAdhe apo MAlcis s MBishkodres-sic jemi msuar ta quajm shpesh. Ndoshta shkakun e deprtimit t ngadalshem t kesaje demokracie ui' kto vis, n ms tjerash duhet lypur edhe n at s ishin fare t p.imarrur vesh n ms veti, krahina m krahinn os qytti m qytt! Gjere m tani m shum kishte lidhje GUcia m Amerik s m TUz apo m Ulqin dhe anasjelltas Pra u pa s isht koha e

fundit q shqiptart n Mal t ZI t bashkohn e t mrren vesh pa dallim feje .ipo krahin. Dhe sikur shqiptart n Maqdoni, ta formo jn nj parti unike politike e cila kishte m u paraqitur si subjekt politik i vecant n zgjedhjet shumpartiake q do t zhvillohen heret a von n Malit t ZI. E jo t lidhen pas bishtit t partive t shumta malazeze q tani vee ishin formuar. DUke pritur s cila po u premton, gjegjsisht po i genjn m shum, pr ti siguruar votat e shqiptarve q bashk m votat e hoshnjakve t SAnxhakut q i prfshin MAli i ZI, prbejn 1/3 e votave t gjithmbareshm t ksaj republike. Por pr fat t mir po shihet s jemi mbushur mnd e nuk do t lejojm m q n organt shttrore t Malit t Zi t na prfaqsojn ish spiunt e Rankoviqit, t cilt kt popuil e kan katandisur ashtu sic sht sot, os do ta shkatrrojshin edhe m zi n t ardhmn. Isht koha e fundit q atyre pakurrizorve tu thuhej stop! E mos tu lejohej m t flasin e t nnshkruajn n'emr t popullit shqiptar, sic ka qen rasti m nnshkrimin e vendimit pr heqjen e Flamurit Shqiptar nga kto an, pa u konsulltuar fare m popullin, duke ditur s isht po ky popull q at flamur e qiti n ma:e t DEcxqit i rrethuar nga mxjra ushtar t kulshedres s Bosforit m 1911 dhe nuk e leshoi kurr nga dora. Dhe sot po nga ky popull, nni bjeshkeo e Deyiqit, n qndr t Malsis lindi Partia Demokratike e Shqiptarve n Mal t Zi n krye m ish t burgosurin politk, prof. MEHMET BARDHIN nga Kraja Parti e cila do ti kt deget e veta n t gjitha qyttt dhe vendbanimt e shqiptarve n kt republike. lniciativen pr formimin e saj n Tuz e muaren intlektualet dhe puntoret e arsimit t ktyre krahinave kreshnike dhe at m shum arsye:Se Tuzi gjindet mu n ms t krahinave t banuara m shqiptar n kto an dhe kishte m shum prvoje politike e kuadro m t vjetra m prvoje n arsim e n trdit kombtare. sht m s e sigurt s iniciativa e tyre do t hasi n mirekuptim edhe t forcat demokratike n Mal t ZI e m gjr. Aq m tpr edhe nga mbar populli shqiptar n Jugosllavi. Dhe prej sot e mbrapa edhe kjo parti bashk m partit simotra-demokratike n vend do t zhvilloje aktivitt politike n mnyre legale dhe puna e saje do t jet e miresardhur edhe n rast s bashkoht Mali i ZI m Serbin-sic po flitt e veprohet kohve t fundit... N ktu n mrgim jemi t obliguar tu ndihmojm e ti prkrahim m t gjitha mundesit tona vellezerit dhe mixhallaret ton n vendlindje, n mnyre q tu sigurojm atyre jet m t lumtur por edhe vetvehts kthim t sigurt ndr ato male t bukura, e jo t rrudhemi rrugs kur po na kapin e na burgosin sic ka ndodhur m n gjer m tani.E si shembull e kemi rastin m t ri m ca malesor nga Tuzi... Dde n fund PD Shqiptare n Mal t ZI i deshirojm pun t mbar dhe sukss n zgjedhjet e ardheshm parlamntare n Mal t Zi Lexuar n radion lokale: "Zeri i Kosovs" n shtator t vitit 1990 NDIHMA OEVERISE - OBLIGIM KOMBETAR E MORAL N gazetn e 17 qrshorit u botua letra e I.Kadriut m titul "Obligim ndaj kombit". Letr e qlluar dhe propozoj q ky titull t shendrrohet n rubrike t prhershm. Z. Kadriu n ms tjerash thosht s: "shttasit e REpublikes s Kosovs t punsuar n SHBA obligohen t paguajn 35 dollar n muaj nga t ardhurat e tyre prsonale". Per ta "ky sht edhe borxh edhe obligim kombtar", ndrkaq pr shqiptart rreth e prqark Kosovs sht obligim kombtar dhe moral". N t pare duket kshtu, por un mndoj s pr t gjith duhet t vleje konstatimi i par-borxh dhe obligim kombtar. Shqiptart nga Ulqini deri n Manastir jan nj popull, kan nj qveri dhe nj kryetar t REpublikesDr.Ibrahim RUgoven,pr t cilin votuan dhe e zgjodhen shqiptart kudo n diaspore. T gjith shqiptart q ishin nn sundimin e ish Jugollavis i kan borxh Qveris s Kosovs, sepse edhe Kosova ka br aq shum pr ta. N Kosov u shkolluan m dhjetra qindra shqiptar nga trojt e tyre nn Malin e ZI. KRyen shkolla dhe fakultt nga m t ndryshmt. U promovuan m dhjetra doktor shkencash n Prishtin. SHtti i MAlit t Zi nuk e dha asnj para pr ta, edheps shqiptart atje paguanin taksa e tatim t ndryshme. Perkundr ksaj, Mali i Zi akuzont Kosovn s gjoja po e prish rinin m nacionalizem dhe iredentizem shqiptar?! Apeloj tk t gjith ta ndihmojm qverin e Kosovs. Sa m e fort t jet ajo, aq m t sigurt do t jemi n, dhe sa m shum t kontribujm n pr fon et e saj aq m shum do t kemi t drejt t krkojm nesr prej saje q t na sigurojn shkollim e prparim. Rexhep DEDUSHAJ, N.Y. Gaz. "ILLYRIA ", N.Y. 27.qershor 1992. SHQIPTART N MAL T ZI JAN AUTOKTON

Forumi Demokratik i Shqiptarve t Malit t Zi apelon le shqiplarct e Amriks q t'i bashkohn diskutimit pr t ardhmn e shqiptarve n trojt e veta etnike n kt republike. Faktl historike flasin s shqiptart n kt pjes t Ballkanit jan autokton dhe banoret m le vjetr. Konferencat ndrkombtare i kan ndare ata nga trungu shqiptar duke i len nn Mal t Zi: Ulqinin m rrethin (Kongresi i Berlinit, 1880) e vist tjera: Hotie e Grud Plaven, Gucin dhe Rozhajen m rrethin (Konferenca e Ambasadorve n Londr, 1913). Ket ndarje shqiptart e ktyre trojve, asnjhere nuk e kan pranuar, por prkundrazi, e kan kundrshtuar edhe m arme n vjshtn e vilil 1879, e pranvere t vitit 1880 n Plav e Tuz, pastaj m 1912, 1919, 1945 etj. Dhe, sa her q iu sht dhn rasti, keta banore; kan vndosur dhe iu kan bashkuar Shqipris e Kosovs, si pr shembull m; 1916,1918,1941 dhe 1944, n; Konferencen e Bunjajt (delegatt e Plavs e Gucis). Ns Mali i Zi shkrihet n t ashtuquajturen Jugosllavi, paniqoqosiqian, trojt etnike shqiptare duhet t kerkojn bashkimin m Shiprin os m Kosovn. Ndrkaq, nse Mali i Zi shpallet shtt sovran dhe i pavarur, i pranuar nga bota, ather shqiptarve duhet t'iu pranohet statusi special n trojt e tyre etnike, duke i definuar mir kufijt e vet, t cilt i kishin para vitit 1878, t caktuar nga Fuqit e Medha m 1858 e t ratifkuar n Stamboll m 1860. Kto fakt historike si dhe rrethanat e tashm politike n kt republike, imponojn angazhimin ton patriotik pr realizimin e synimve tona pr vetvndosje. Rexhep DEDUSHAJ, N.Y. Gaz."ILLYRIA", N.Y. 22. Gusht, 1992 A TA QE KERKONIN LUFT N KOSOV TANI PO BEJN POLITIKE Vij nga nndega e LDK s e Bruklinit dhe prshndes delegatt e ndruar duke i uruar pun t mbar Kuvendit t katrt t DEges s LDK pr NY, NJ dhe CT. U bn m tpr s shtat vjet prej themlimit t kesaje dege t LDK ktu, n shttin m demokratik n bot. Punuam m shum zeil dhe arritm edhe rzultat. Rzultatt kishin m qen m siguri ed he m t mdha sikur mos t kishim hasur n shum pengesa nga disa "patriot" ton nga Kosova dhe vist e saja nn ish JUgosllavi. Ata sikurs edhe sot, n emr t njfare patriotizmi t rrem na pengonin n t gjitha drejtimt,madje edhe duke shpifur e shkruar pamflet edhe kundr aktivittve m t zellshm t kesaje dege!? Puna e tyre destruktive sht intnsifikuar sidomos vitin e fundit, t cilt po gjejn mbshttje edhe t disa forca politike n Atdhe, S'parit t Qveria e Fatos Nanos, e cila n vend q t isht nj krah i fuqishem i Kosovs n kto cast, ajo jovetm q nuk sht n gjendje t ndihmoj ata. por m nj qveri dhe kryeministr t dyshimt, m qndrim antikombtare e ka goditur Kosovn. Ndrsa n Kosov, ata q deri m tani kerkonon luft dhe kritikonin udhheqjen e LDK dhe presidentin RUgova pr politike pasive, po ata patriot tani kur lufta u imponua n Kosov, deshirojn t bjn politike e t formojn parti t reja, duke i uzurpuar dokumntt dhe platformen e asaj partije q e kan luftuar m t gjitha mjett. Perpjekjet e disa individve pr t formuar nj parti t re n kuader t LDK dhe pr ta prcare kt parti n Kosov dhe n diaspore jan vepr e FAtos NAnos. ATa sot s'po i pranojn as rzuitatt e zgjedhjve t lira Parlamntare dhe presidenciale t 22 marsit t sivjem, n t cilat nuk e patn guximin qyttar t marrin pjes, e tani i shpallin t papranueshm!! Tani edhe m optimistt u binden s pas Konferences s GRupit t kontaktit, Perendimi nuk e ka ndrmnd m na ndihmuar! Po ndiqt e njjta ecuri si n BOsnj. Vetm s ktu s'po ia japin Millosheviqit nga tre muaj(100 dit), por vetm nga tre jav afat pr spastrim etnik t fshatrave shqiptare. SHqipria ende nuk ka br kurrefare demarshi pr vrasjen e shqiptarve nga policia dhe ushtria srbe! N vend s ta sulmoj, n organizmat e OKB SErbin pr trror t organizuar shttrore q ushtron mbi shqiptart, prfaqsuesit e Mlsionit t saj pran OKB jo vetm s nuk e bjn kt, por fillojn t mbrohen n mnyre qyqare, n stilin "n nuk kemi faj"!! Bile cka sht edhe m keq, kan filluar ti thrrasin forcat e NAT-os, Evropes apo t OKB pr ti vndosur n kufi m Kosovn "pr ta penguar shtrirjen e kon fliktit n SHqipri"-sic e thon ata!?Cka do t thot s don ta futin Kosovn n karantin dhe vargu i refugjatve Kosovar t shkoj kanalve t GLigorovit apo t Gjukanoviqit "mikprits"!! Un i LUS bashkatdhetaret tan q jetojn ktu n Nju Jork, q ta ndihmojn Kryesin e LDK ktu dhe njrzit q po angazhohen pr Kosovn, q din, duan dhe munden t punojn, sepse cdo dollar q i sht dhn ndihm Kosovs ka shkuar aty ku duhet. KUrs Qveria Shqiptare duhet mos t na bllokoj por ti tuboje t gjith shqiptart dhe ti dali zot trojve tona si m 1920, n LUftn e Koplikut. Me ka do t arrihen dobi t dyfishta , nga s n njren an barren e agresionit srb do ta shprndanim n gjith etnin shqiptare, e n ann tjetr e detyron NATON q t intrvenoje n konflikt para s n t t involvohen edhe faktoret tjer ballkanik... Diskutim i mbajtur n Kuvendin e katrt zgjedhor t Deges s LDK n NY, m25phlll998. Pjes nga ky diskutim u botuan mgazetat: "Rilindja"e dt. 28prill dhe "Illyria" nr.726 e dt.29 prill-1 maj 1998f.18. ASNJ USHTAR SERB ME N KOSOV

Krkesat e shkijve q pas trheqjes s tyre t plot t'u lejohet prsri kthimi i disa qindra ushtarakve srb n Kosov" jan m shum pasoja: Ato do t jen njsi pararoj e ushtris gjakatare srbe, e cila n rastin e pare q do t u paraqitt do t sherbej si shkas pr invadim t srishm t trojve shqiptare. Kt e kan provuar nj s nj her Shiqiptart. E para:N vitin 1918, pas rnies s AH, popullsia e Plav-Gucis isthe organizuar si sht m s miri pr mbrojtjen e krahins n fjal nga sulmt e mundshm t shkijve. Duke e pare kt dhe duke mos pasur koh t mrren njher pr njher m at krahin, slikijet krkuan nga paria e vendit t lejohet t kaloj nj njsit ushtarak srb nga Shkodra n Pej, gjoja pr m shkurtr. Ai batalion pastaj krkoi t pushoj" disa dit prmbi Plav e mbeti aty m muaj. Gjat asaj koh oficert shkije i regjistruan t gjitha lvizjet e shqiptarve n krahin, emrat e udhheqsve dhe organizatorve t rzistncs etj. Dhe n momntin kur e pa t mundshm ushtria Jugosllave e sulmoi Plavn duke e arsyetuar para bots s po shkon ta cliroj batalionin ushtarak srb t zanun rob" n Plav dhe pr 24 or s'lan gj pa br mbi popullsin vendas duke i vrar e masakruar rreth 500 veta e 3000 t tjer i dbuan n Shkoder, ku pjesa m e madhe e tyre jetojn edhe sot. (shih e R. Dedushaj: Krahina e Plav - Gucis nprshekuj N.Y. 1993, f. 191-200) E dyta: Ushtart shkije n pikat kryesore t kuifrit Kosovar sic thuhet n marrveshje e rrzikojn kthimin e t dbuarve nga Kosova, sidomos kthimin e intlektualve t cilt Srbia i krkon m vit t tra. E treta: sht m vend sygjermi i z. S. Bucpapaj s "Manastiret srbe n Kosov mund t jen vetm nn kontrollin e ruajtjen e plot t trupave t Nato-s ("Bota Sot" e 6 qrshorit 1999, f.4) kur dihet s Kisha pravosllave-srbe ka qen projektues e gjith asaj q ka ndodhur e po ndodh edhe sot n Kosov. Kt e ilustron edhe kjo e dhn: "Plant pr Serbin e madhe u thurn n qarqt kishtare srbe q nga lufta Ruso-Turke e vitit 1773 .." (shih: Safet Juka: Kosova-Shqiptart n Jugosllavi n dritn e dokumntave historike" - Rilindja" gusht 1995 f. 12) N kohn e luftrave Ballkanike, n vitt 1912 - 1913, shtabi nkupues malazez i Janko Vukotiqit isht i vndosur n Patrikann e Pejs dhe famkeqi R. Veshoviqi n Kishn Deanit, ku u vran e u masakruan m mijra atdhetar shqiptare. (shih: Z. Cana: Gjenocidi i Malit t Zi mbi Shqiptart 1912 -1913 /'Prishtin 1997). Edhe ndrrimi i fes n at koh sht br m frymzimin e Patrikut t Pejs Gavrillo Dozhit (shih: R. Dedushaj. Lib., i cit. f. 154 - 160) E katrta: Ns kan t drejt disa qindra ushtare srb t mbetn n Kosov ather pse t carmatost UCKja, e cila sht n tokn e vet, n shtpin e vet??? Mendoj s t gjitha kto isht dashur t'i ken parasysh udhheqsit tan politike e ushtarak, gjat bisdimve t ardhshm m udhheqsit e Nato-s jo t gjyqohen si grat ortake, duke u zn rreth postve e kanigave q s 'i kan fare. Kur t arrijn suksst e nvojshm ather t dalin para popullit e t marrin vendin e mrituar... Rexhep Dedushaj, N.Y. Gaz. "BOTA SOT", 19 qershor 1999, f.19. INTRVISTDHNRADIO-PEIS - PROGRAMIT TNATS (VALA 92.2) M24 TTOR2000. ORA 22 - 23.30. -Gazetari RRUSTM GRGURI, pasi e paraqet programini lajmro ndgjuesit s;"Musafir n studio sht zotri REXHEP DEDUSHAJ, historian.veprimtar i eshtjes kombtare, gazetar, tani dhjet vite m qndrim n N.Y t SHBA". DHe vazhdon: "Mire s erdht n emisioni e RAdio-Pejs"! -Mir s ju gjej dhe shfrytzoj rastin t gjith ndgjuesve t'u uroj lirin e Kosovs dhe njherit t'u uroj votat e lira, votat e para n Kosovn e lire e demokratike dhe sukss n t ardhmn 1.-GAZETARI: N fillim do t'isht e dobishm pr ndgjuesit t na jepni nj biografi tuajn:Cili sht Rexhep Dedushaj? -Jam i lindur n Vuthaj.ShkoIln e msm -normalen e kam kryer ktu n Pej, SHLP n GJakov dhe kam vazhduar pastaj FAkultetin e historis n Prishtin. 20 vite kam punuar npr shkollat e rrethit t Pejs duke filluar:Radoniqi i GJakovs, n DRenoc t KLins, n Treboviq dhe n Qyshk deri n vitin 1989 kur edhe u largova nga Kosova. 2.-GAZETARI: Nga vitet e 90-ta kur nisn thyerjet e mdha n perplasje dallgash dhe fatsh njerzore Ju mort rrugn e kurbeti. ARsyeja e emigrimit tuaj dhe si u gjendet n SHBA? -Po arsyja isht e njjt pr t gjith intlektualt fati i intelektualve t Kosovs n fund t vitve 80-ta e fillim t vitve 90-ta. Por arsye e veant q m shtyri t ndrmarr kt hapaspak t plqyeshm pr mua dhe pr familjen time isht problemi apo afera rreth hapjes s paralelve n gjuhn shqipe n Arbnsh (ish Vitomiric} t Pejs q serbt at bot e quanin "Mala Moskva". Paralelet shqipe t shkolls fillore n at fshat u hapn n vitin 1982, kur serbt kishin br plane q ti mbyllnin edhe n Prishtin shkollat shqipe. Me nj grup inspektorsh t arsimit t Kuvendit komunal t Pejs, t asaj koh m:Avdullah SHalen, MEhmt Mulliqim, Adem Kelmndin, Hajrullah GRuden, e t tj. ndrmuarm nj iniciativ q t'a hapim shkolln shqipe aty, meq klasa e katrt mbaronte mesimin n Sige dhe lypsej klasa e pest. UN m sygjerimin e tyre veprova (i mblodha nnshkrimet e prindrve, bra listat e nxnsve etj dhe q n shtator t vitit 1982 filloj punn klasa e

pest n gjuhn shqipe n Vitomiric, gj q i befasoi shum serbt e ati fshati? Ajo u pa m von meq ishte shkolla e pare shqipe q u mbyll n Kosov n vitin 1990. Ajo shkoll dhe shkolla e Gorozhdecit apo jo? Ather udhheqsit e Vitomirics, q u bn m von udhheqs kriminel t komuns, mu kishin krcnuar dhe pas ardhjes n pushtet t Millosheviqit n vitin 1988, pas demostratave gjithpopullore t atij viti, dhe pas diskutimeve q u bn pr mbrojtjen e autonomis s Kosovs, situata ndryshoi dhe ata filluan m i cel sirtart duke i krkuar burimt e nacionalizmit shqiptar-sic thonin ata, dhe pak m sygjerimin e inspektorve t lartprmendur, shihej nevoja q t largohesha prpak nga Peja. HArrova t prmendi edhe gazetarin Hajdar Mekaj, i cili na i daktilografoi krkesat pr hapjen e asaj shkoll etj. T gjith ata m sygjeronin q t largohesha prpak q mos t na malltretonin t gjithve. Meq serbt filluan t hulumtonin s kush e ka sjellur krkesn e banorve t fshatit n komun? Kush i kamhledhur nnshkrimet e tyre? Kush e ka shtypur etj. Sikur ata q dijn me..UN u largova duke i shfrytzuar do lidhje familare dhe arrita n SI I HA. FAtkeqsisht situata shkoj duke u keqsuar: Greva e uitorve, marrja e autonomis s Kosovs, shpallja e DEklarats s 2 korrikut dhe Kushtetuts s Kacanikut, votimet etj. N prgjithsi, K, thonin edhe Akad, Mark Krasniqi e Fehmi AGani, etj.isht m e .ii syeshme t mbeteshim n atje, nj grup intelektualesh s sa t l iheheshim prapa. ATa na thonin s kemi puntor t arsimit boll atje, ulomos historian por ktu na duheni sepse Kosova i ka kthyer syt nga mrgata. I qitnin njerzit nga puna, u b kriz e madhe ekonomike dhe lypsj nj pun e madhe n mrgim s'parit tu tregonim Amerikanve s kush sht Kosova. Cfare sht cka bhet n t etj. Kshtu un mbeta deri n clirimin e KOsovs e mzi prita m ardhur m u pare e mir s u kam gjetur! 3.-GAZETARI:N dhe t huaj, por n nj mjedis ku m dekada t mos themi m shekuj, m pare punonin emigrantt shqiptar. Qe nga NOli e KONICA e deri n vitt tona. A mund t na thoni dicka lidhur m kto aktivitete mq edhe Ju ishit aktiv n kt mjedis? -Aktiviteti i shqiptarve n Amerik filloi nga viti 1908 e sidomos nga viti 1912 kur filloi lufta pr pavaresin e Shqipris. Kryengritjet e atij viti dhe shkuarja e Turqis nga lliriku i mobilizuan t gjith ish emigrantt q u gjetn n SHBA n krye m Nolin e pastaj m KOnicn e t tj. deri n Luftn e dyt botrone. Dihet fare kan br "Vatra" e "Dielli". Sidomos duhet prmndur ktu vitt 1919-1920, kur Noli dhe "VATRA" luanin rolin e nj qverie n mrgim. E binden Vilsonin t'a mbront SHqiperin e cila ishte parapar t gllabrohej, t ndahej dhe mos t ekzistoj m si shtet. VJen LUfta e dyt Botrore e pas saj vershojn emigrantt politik dhe atje arrijn ti prtrijn partit e vjetra shqiptare: "Legalitetin''Ballin KOmbetar", "Lidhjen i II t PRizrenit" n krye m XH. Deven etj. Duke vepruar deri n vitin 1981. Me 1981 bhet nj kthes e madhe pas demostratave gjithpopullore n Kosov. Komuniteti shqiptar n SHBA, formon grupe e shoqata t ndryshme e aty paraqitet edhe ish kongresmeni m origjin shqiptare XHO DIOGUARDI, i cili u prini shqiptarve dhe i futi n Senatin e Kongresin Amerikan duke i qajtur hallet e veta dhe kur arritm n atje i gjetm shum aktivist shqiptar. Por q kishte shum divergjenca n ms t tyre. E mospajtimt m t mdha lindnin rreth yllit n FLamurin ton. Emigracioni i vjetr shqiptar q luftoi pr SHqiperin Etnike, e prdorte FLamurin pa yll. Emigracioni i ri, sidomos ai Kosovar iu prshtat krkesave n Kosov. Luftont pr KOSOVN REPUBLIK dhe mbanin flamurin m yll. DHe kur mbrrim n aty, mjaft intlektual q erdhn sidomos pas marrjes s autonomis, gazetar, profesor etj e kishim at problem q nve na pengonte pr ti bashkuar shqiptart. Por nve na bashkoi edhe ardhja e t'ashtuquejturs ALternativs Kosovare m 1990 q ishim n Washington. Nata m fatlume, m e mir ndoshta n at emigracion pr 50-60 vjet isht nata n Sharaton t NY. n prill t vitit 1990, ku ishin rreth 20 intlektual Kosovar dhe aty u mblodhn shqiptart nga t gjitha trojt tona, nga t gjitha partit tona. Ovacione, lot, gzim. DHe u b nj kthes e madhe sa i perket bashkimit ton atje. AT ver na edhn edhe "Krushqit e pajtimit" -sic i quajtm ata q i pajtuan gjaqet e ngatrresat n krye m ANton Cetten. DHe u pajtuam e u bashkuame, rolin kryesor e morm n intelektualt q kishim arritur aty vitve t fundit dhe bashk m DioGuardin e vazhduam punn. Pas ndryshimeve edhe n Shqiperi m 1992, ra problemi i yllit n flamur dhe n ishim t knaqur. Tash vetm lypsej angazhim, guxim dhe lidhje m Amerikn. Ky isht nj historik i shkurtr i emigracionit ton n SHBA. 4. -GAZETARI: Ylli i madh, n rrethana t ndryshme e pranuame q mos ta humbim t drejtn e prdorimit t Flamurit ton kombtar! Po n kishim mjaft probleme m t. SHqipart e Kosovs duhej patjetr ta unisojn lvizjen n mrgat m at q xhvillohej n Kosov. E n s'mund t delnim m ndonj krkes tjetr, ndryshe nga ju ktu. E ata t SHqipris s vjetr s donin at y Bile m kujtohet n nj dark kushtuar "krushqve t pajtimit", Azem SHkreli nga revolta, kur e pau s sht vshtir m na bashkuar sherri i atij ylli i cili s'kishte rn ende n Tiran, ai tha: "A ban burra ti ndihmoni Kosovs? Ta leni flamurin krejt e ta mrrni harten e Kosovs, ta varni n nj dru e hecni prpara amani u qoft s s'guxon ai yll m na prcar, s nuk e dini ju sa posht ka rn Kosova. "Kuptohet ai e kishte qllimin q disi t na bashkonte. POr sic thash edhe m pare, m zgjedhjen e problemit n SHqipri, m rnjen e yllit atje, ai problem u shue edhe ndr n. 5. -GAZETARI: Kto ishin aktivitt kah fillimi i vitve t 90-ta apo jo? Por na intereson a ka tani divergjenca n bashkpunimin e Komunitetit shqiptar n Amerik? - Sa m shum ashprsohej situata n Kosov aq m pak shiheshin divergjencat t n n diaspor. sht e uditshm! Me dhjetra mijra njerz dilnin npr demostrata. S'behej fjal m prej kahit jan! Prej t gjatha visve shqiptare, Krejt Shqipria Etnike, S'pytej s i cfar partie apo i cfar dege jan ato. Vetm mendohej si ti ndihmohej Kosovs. I'randaj ato divergjenca deri n mbarim t lufts u hetuan shum pak.

6. -GAZETARI: Perafersisht a keni t dhna;SA shqiptar jan n Amerik? - PO njher u b edhe nj prpjekje nn udhheqjen e Dr.H.Islamit, t bhej nj regjistrim i popullsis por s'pati sukses! Por gazetart n prgjithsi jan t nj mendimi s n Amerik jan diku rreth 300.000 shqiptare? Por ai numr mund t ndryshohet kur dihet s prcdo dit |io vijn emigrant t rinj, nga Kosova e sidomos nga SHqipria. Pra diku rreth 3-400.000 shqiptare s'ka m shum. Jan t lidhur, t bashkuar dhe kan br pun t madhe. 7. -Gazetari:Ju keni botuar edhe disa libra m tmatike historike. A mund t na thoni s pr cfat sht fjala? -Po, prvec angazhimeve q kishim ta ndihmonim Kosovn, un nuk e kam hjekur vemndjen nga profesioni im. Ather kur mu ndalua apo kur mu desht ta le detyrn e s'mund ua interpretoja dejtprsdrejti nxnsve historin ather vndosa t dal n radio e tlevizion q i kishim at koh atje e pastaj ato t gjitha i prmblodha n librin e pare n vitin 1993 nn titullin: "Krahina e PLav-Gucis npr shekuj." U prit mir dhe kjo m dha gucim ta shkruaj edhe librin e dyt:"Shprngulja e SHqiptarve t PLav-GUcis", n vitin 1997. Aty fola m shum pr ata t mjere q e kan lshuar vendin e vet dhe jan shkuar n mrgim. DUke e paraqitur si, pse dhe ku kan shkuar e cka kan arritur deri m sot atje? Libri i tret sht botuar m titullin: "100 vjet luft". E emrova ashtu s prputhej m 100 vjetorin e luftrave tona pr liri duke filluar m LUfen e Nokshiqit e prfunduar m luftn e fundit clirimtare t KOsovs, m t rnit n at luft n UCK. Dihet s ajo krahin shtrihet n ms t tri republikave e askush si bjen mbrapa. S'sht e askujt! Malit t ZI, SHqipris dhe REpubliks s Kosovs. 8. -Ndrhyn GAZETARI Me lejoni t ndrhyj pak: Ju that Republikn e Kosovs, e n po krkojm pavarsi. SI historian po na intereson intrpretimi i juaj: Sa jemi real m kto kerkesa? -Un isha duke folur pr vitt e 90-ta kur un i kam botuar librat e lartprmendura. Kur n ishim n at faz t zhvillimit. E tani dihet, s do t vij edhe pavarsija por s'do t kemi sigurisht monarki, por prsri do t kemi republike t pavarur t Kosovs, apo jo?! Duhet t shtojm ktu, s tani edhe m keq iu ka vshtirsuar situata asaj krahin nse s'pavarsohet edhe Mali i ZI. SE sic sht sot, nse edhe kufijt e Kosovs e t SHqipris mbyllen, shqiptart e mbetur nn Malin e ZI, do ta ken gjendjen shum t vshtir. 9. -GAZETARI: I kemi ca pyetje nga ndgjuesit ton: HASANI nga ARBNESHI thot: E prshndes musafirin: Mir s erdht n Kosovn e lire. N vitin 1982 e hapet shkolln shqipe n "Malla MOskva", sic e quanin serbt ARbneshin. A mendonit ather pr pasojat q mund ti psonit? Dhe Cfare pasojash patt? -N si thot nj fjal popullore: E paguant barra qiran. ARbnshi ka toke dhe pozit shum t mir. Qllimi i pare isht q shqiptart t vndosn sa m m shumic aty. P.sh.e dinim s krejt banort e RAkocit dhe t RAdoniqit q ishin shprngulur pr shkak t formimit t liqnit artificial do t vinin e t vndosshin atj meq shum toka ishin duke u shitur, POr kur pyetnin ku sht shkolla pr fmij? E kuptonin s sht 6 km. larg, ikshin dhe nuk ngulitnin aty?! Prandaj nga ky shkak n u nism n aksion. Por sic thash edhe m pare: Merita s'sht e imja krejt. Ather e kishim ndihmn e inspektorve t arsimit t komuns ton. ATa m kishin autorizuar t veproja dhe kisha mbshtetjen e tyre. Megjithat mjaft fsheht edhe veprojsha. Por si u cel shkolla pasojat filluan: Mu desht s'pari ta leshoj ARbneshin e t kasoja m banim n Pej. Kalova edhe m pun nga TReboviqi n Qyshk, duke mnduar s po humalas sadopak gjurm. E deri n vitin 1988 nuk u paraqit fare rrziku. Ather filluan hetimt: Se kush i ka sjell nnshkrimet n komun s kush i ka mbledhur ato, s ato kan qen fallc etj.dhe kjo vee mua mi kujtont krcnimt q mi kishte br kur isht hapur ajo shkoll:"SE krejt kjo isht pun e imja dhe herdo-kurdo do ta paguaja". Keshtuq u detyrova t largohem. KUptohet, m len familjen, m len jetn, m i len 20 vit n arsim, m i len nxnsitPRa pasoje ishin kto 10 vit n mrgim. Un kam marr pr dy vit rresht letra nga nxnsit e mi. Meq u kisha thn s po shkoj n nj sherim.m pyetnin a jam gati t shrohem? KUr do t kthehem etj. Ato, ishin pr mua mjaft prekse... Ndrhyn GAZETARI: JU kuptojm. E di s iu kam pasur koleg dhe di s keni qen jashtzakonisht korrekt ndaj nxnsve si arsimtar. 10. -GAZETARI: ARsim SHala nga Peja thot: Due t pyes musafirin n kt emision t qlluar: Gjat 10 viteve t qndrimit n SHBA, intlektuali si JU e ka pasur shum vshtir. JU ishit atje, por mndja |uaj isht ktu n Kosov. KAm apo jo t drejt? -Si s'keni t drejt? Intelektual q erdhn sic e thash n fillim t vit gota kishte shum, i kishin 3 brenga: Vshtirsia e gjetjes n mesin e ri, disa s dinin as gjuhn, Vshtersia s ishin ndar nga familja, t gjth shkuane pa gra, pa fmij dhe isht shum vshtir m i sjellur ,ita t vehtja. PAstaj ishin dilemat a ti sjellin a jo. Merre m mend, sikur ta kisha marrur un familjen s'po them m shum vee edhe 5 familje t jera do t ishin shprngulur atyre dy vitve. SE ata thonin s RExhepi e di s cdo t kt luft prandaj s'po i mrr familjen. Kishte filluar vee lufta n BOsnje, Kroaci etj Pra isha nj barometer, Nse i merrsha fmijt ku m dijt edhe sa vllezr, miq etj.do t'ishin nisur pas mje duke thn s ai po e sheh s po fillon lufta e ik.U deshte ti shtrngoja dhmbt t pritshe. KUr i shihnin fqinjt e mij fmijt aty, apot intelektualve t tjre n shtpi ishin pak m t qet nga rrziku i lufts. E treta: Ishin angazhimt tona e brengat pr ndadhit n KOsov. Filloi kriza sociale, przenja e njerzve nga puna. TAsh isht lufta si tu ndihmonim JUve ktu. ME kujtohet kur e mbajtm nj koncent humanitar dhe m aksionin :Familja ndihmon familjen i ndi hmuam rreth 200 familje prej 6-12 muaj. Nj burr nga shtojt e Ulqimit i muarr plot 24 familje! Ndodhi kjo pas asaj grevs q e mbajtt ju m 3 shtator t vitit 1990. Keshtuq lypej pun, lypej aktivitt, isht mrzia. PO flas n emr t gjith intelektualve atje, sepse t gjith skuqeshim n t njjtn furtere, Kishim mjaft vshtirsi. Mandej si e dini, edhe vet nga shqiptart kishte edhe mjaft fjal, por t gjitha ato m i prmbledhur kur ect puna m

suksws n ishim t knaqur. KUr arritm ti mobilizojm 10.000 veta n nj demostrat n Washington dhe dual Bob DOlli e na premtoi s do t shkoj n Kosov dhe sic e dini ai erdhi m shum senator e kongresmen dhe i tregoi Millosheviqit s shqiptart s'jan pa zot. Punt ecnim ngadal, Kha behej pr dit e m vshtir. POr nj sukss sado i vogel neve na bnte optimist dhe nj lavdate nga Kosova, nga intelektualet q vinin nga atje naj epte kurajo. Disi na shuan lodhjen edhe ata q kishin udhtuar deri ather atje. Pra isht vshtir por punonim mir e pr tu knaqur m cka sht arritur. Dhe q, jemi kthyer t lire n msin tuaj. 11. -GAZETARI: Ishit t gjith shqiptart unik n veprim pas asaj q ndodhi n Kosov dhe a u integruan t gjith n aksione? -Intelektualt q vinin atje mvarej cka kishin punuar ata ktu. Ca q kishin punuar npr gjyq, sigurim t shttit etj.n fillim rrinin pak m large, por edhe si pranonte mesi mir, por n u munduam t'i aktivizonim duke u bhen, ejani burra ta kryejm punn e pastaj shohim kush cka ka br? Na lypeshin sa m shum njrz pr demonstrata, pr tubimin e t hollave, psh. $20 ishin boll. Mjerisht situata shkonte duke u vshtirsuar. KOnferenca e RAmbujes nve na mobilizoi e sidomos ngjarjet n DRenice, vrasja e familjes JAshri njerzit i preku aq fort sa t gjith u mobilizuan. Engeli, Hollbroku etj.naj epnin shpresa. Na premtonin s do ti kthenirt t gjith refugjatt pas. MOmnti m i vshtir pr n, bile ia kam drguar edhe nj letr Klintonit, n'at koh, isht kur filluan aeroplant t mbushen m refugjat e ti humbnin npr bot. Vee sa s' na lshonte zemra. Por pr fat s' shkoi shum edhe ata pastaj u kthyen shpejt Bota sht mahnitur m kthimin e shqiptarve n Kosov. 12. -GAZETARI: Kur jemi t kthimi i shqiptarve vertt sht mahnit bota. KEmi qen t mrekullueshm m nj dashuri t pashuar pr atdheun por si duket kjo dashuri nisi t zbehej Menjher pas lufts mungoi pak humanitti, solidarsia edhe pse kishte pasur nvoje, Ku jan shkaqet si mendoni ju? -Gjithher pas cdo euforie vjen ftohja. Bota pritonte, N ishim krenar n pritjen e refugjatve, nga shqiptart e SHqipris t Maqedonis. SHkruanin gazetat s n nj kasoll jetojn 10 familje. Ndoshta edhe kthimi i shpejt i paplanifikuar i shqiptarve e vshtirsoi ndihmn. BOta isht e preokupuar si t sigurij cadrat pr vndosje t suksesshme. Pastaj nga mrgimi erdhn para e filloi rindrtimi i banesave m forcat tona. BOta na pau s cka po bnim e kur e shihnin s ti e mbarove shtpin thonin mirboll. Linden probleme t tjera n bot e tj. JU i dini divergjencat n ms t shttve t bots edheps po duken s jan kooprativ S'sht krejt ashtu. Ka divergjenca n ms t latinve, anglosaksonve, slavve etj. GReqia bn shum sherr, mos t harrojm edhe miqt e saj n Qeverin e Tirans, por edhe n msin e shqiptarve kudo n bot!! Lobi grek n Amerik sht i hatashm. Katastrofisht i rrezikshm. T gjitha ato ndikojn. Por besa edhe sjelljet tona m von, kto incidente n mes nesh. Mos harroni n prendim jan shum t ndieshm. Kur shkruante Nju Jork Tajmsi s u vra komandant Drini ata pyetnin: "Uat hapen"-ka keni tash, pse po vritni n ms veti?! Si ti prgjigjeshe? Kto ishin momentet q e bjn t veten... 13 -GAZETARI: Kur jemi t kthimi i refugjatve vertt isht i shkelqyeshm, por e kishim frikn t psimi. A mos ka far prapasken. Cka mendoni, sa kishim t drejt. Cka mendoni ju si historian? -Tham s skenar kan egzistuar, gjithmon. Ju po e lexoni kujtimet e Rubinit. Aty kuptohen ato prapaskena. ATyre prapaskenave n u frigohemi. Thash s kur i shihnim aeroplant duke u cuar nga SHkupi n u tmerronim. Por kthimi i juaj i shpejt ua prishi skenart nse kan ekzistuar. U bn do gabime m Mitrovicen e ndonj fshat aty ktu ku u grupuan serbt por n pergjithsi un besoj s shqiptart m sjelljet e veta i prishen shum prapaskena. Se kan egzistuar e egzistojn edhe tani prapaskena t ndryshme! Duhet t jemi t bindur pr at. 14 -GAZETARI: A mund t na thoni sa kan mundur shqiptart ta ruajn gjuhn, traditn dhe zakonet tona n Amerik? -Ndoshta nga shkaku s ishim shum gjat nn okupator, shqiptart u bn konzervativ n ruajtjen e vlerave t veta kulturore. 15 -GAZETARI: Kemi nj telefonat: Se pari e prshndes musafirin tuaj t ndruar z.Rexhep Dedushaj, I shprehi mirsardhje n Kosovn e lire. Kam nj pyetje pr musafirin. fare sht prspektiva e t rinjve shqiptar n SHBA? Ndrhyn GAZETARI: A mund ta dijm kush pyet? Pyetsi prgjigjet: Vetm qkaq-pa e thn emrin e vet!! -Nu n kt pyetje isha duke u prgjegjur. Komuniteti shqiptar po prpiqet q t ruhet kultura shqiptare atje, m hapjen e shkollave shqipe, radiostacioneve n gjihen shqipe, gazetave, televizionit npr kisha e xhamia shqiptare etj. Por mos t harrojm s prspektiva e t rinjve q lindin e rritn n Amerik sht e zymt n qoftse s'kthehen mbrapa!? Prshkak s Amerika sht si nj mulli q vetm bluen. Me propagande, m televizion. Ata kan asimiluar rreth 7,000.000 gjerman, italian etj.q kan nj kultur m t qndrueshme s n. Por fati deshti q demokratizimi i SHqipris dhe clirimi i Kosovs mundesoi q ti siellim fmijt s'pakut verave e ta ruajm traditn ton. Nj pjes e madhe e nxnsve ton q kan msuar n shkollat tona q i patm hapur n Amerik sot jan perk thyes n armatn e tyre ktu. Dhasht zoti q ata kur t kthehen e marrin edhe nga nj vajz apo djel m vehte pr tu martuar. Qellimi sht q t ruhen tradita, gjuha etj. M von mund t lind pyetja sa jan mundsite t ata m investuar ktu m u kthyer m kapitalin e vet ktu? 16 -GAZETARI: Kemi edhe nj ndgjues n lidhje, si duket. Nga teknika na njoftojn pr kt: Z.Rrustem, Mustaf Kastfati ktu: Ju prshndes juve dhe z.Dedushaj. Mir s ka ardhe e i deshiroi pushim t kendshem n Kosov.(Gazetari:Ju falem ndrit!)Me intereson t dij thjsht nga kurreshtja a ka mundsi q prsri m u ripopullzuar trojt e PLavs e GUcis.A ka fare organizimit n drejtim t kthi mit t tyre n trojt e veta n trojt e Vuthajve,t PLavs e Gucis,n komunittin shqiptare n Amerik.A sht punuar dicka n at drejtim apo jo?? -do gje mvaret prej situats n SHqipri e n Kosov. Dhasht Zoti e i kryejm kto vota si duhet dhe

e qtsojm situatn. E forcojm sigurin n Kosov. Ather bisnisment shqiptar q jan mjaft shum nga PLava e Gucia m rrethe, mund t investojn kendej. Mos mujshin tani pr tani atje, mund t investojn n Pej dhe investimt e tyre terhjekin ata vet dhe fmijt e tyre dhe nga Peja shkojn pr verime s'pakut atje, n PLav. Perspektive e vetme q do t'ma mundsoj nj gj t till Plav-GUcis do t jen ndrtimi i rrugs Decan-PLav, q do t vazhdonte pastaj pr Shkodr. Nse kjo rrug nuk hyn n projektin e PLanit t Stabilizimit pr Evropn Jugore, nse kjo rrug nuk celet nga DEcani m PLavn gjegjsisht Kosova m PLavn, ka m qen shum vshtir dhe ajo krahin do t mbett edhe m tutje si nj zorre qorre pa perspektive. Un vet i lindur n at vend, momentalisht kur duhet m ra npr Murin os npr VElik e m shkuar n Kosov sht pak veshtin. 17 -Ndrhyn GAZETARI: Z.Dedushaj, pak po e zgjeroi kt pyetje t z.M.Kastrati, q sht nj intlektual i mirefillt i qyttit ton: A keni br ju ndonjher ndonj bised rreth projektit t cilin e preferoi z.Kastrati q herdokur t investohet n PLav e Guci? -Joy vetm bisde, por ka edhe organizim. sht i formuar Fondi Humanitar (n t gjitha fondet i quajm humanitare) i ashtuquajtur Plav Guci, q vepron shum mir. N i kemi br krkes m goje e m shkrim Qeverise s Tirans, n kohn e SAli BErishs, q t hapnin pikn kufitare n Vermosh. Mali i ZI, gjegjsisht ish JUgoslla via isht e interesuar pr at hapje n kohn kur e kishin embargon ndrkombtar POr prap edhe nj her po e them: dogj mvaret nga Qeveria e ardhshme e Kosovs dhe Qeveria e Tirans. Nse kto i hapin shtigjet, e hapin rrugn Dean-PLav-Vermosh-Shkodr, Nj her ata jan t gatshem t investojn, sidomos n turizem. N Liqrnin e PLavs, q do ta shfrytzonin m gjith qejf. Por tani pr tani kufijt jan t mbyllur e s'ke kah shkon. Prej PLavs duhet m ra n Murin, n Andrievic... 18- GAZETARI: Kemi nj pyetje nga nj ndgjuese e jona, Albana, pye tje direkte, sht pak edhe politike. Ka t bj m fushatn zgjedhore n Amerik e jo ktu t n: Meq ju q nj dekad frymoni n Amerik, m siguri keni pak njohuri edhe politike pr atje, thot ajo: Cfar mendon musafiri pr Kosovn, a sht m mir t fitoi AL GOR apo BUSHI dhe pse? -Amerikant nuk jan shum t brengosur s cili do t fiton. Asnjher Amerika ndoshta s'ka pasur kandidat m srioz pr president t saj. Cili do t vjen sht i mir: Al Gor ka prparsi s Partia DEmokratike ka fituar reputacion t madh atje, s ekonomia kurr s'ka qen m e mir s n kohn e CLINTONIT. Mandej pikat m strategjike n bot kurr s'kan mundur ti marrin sic i kan marruk tani. Boten vee po e kontrollojn. Sot jeni n dieni, Allbrajt vet; sht n Koren VEriore. Al GOra sht shum i zgjuar, bile shpesh Clintoni thot s ai m ka shtyr m vepruar dhe kan shum shpres n t. Por mos harroni s BUSHI sht prfaqesues i kapitalistve. Mbrojts i kapitalit t lart, i pasanikve amerikan q ata normalisht kan dshir ta zgjedhin s i mbron m shum. POr meq shumica e votuesve i takojn klass s mesme shpresojm s do t fitoi Al Gora. Edhe si t fitoi Bushi n Amerik nuk merziten fort prshkak s e ka bab presidentin BUsh t vjetrin e i ndihmon ai, e keshillon. E pr shqiptart mos t'iu friksojn kto thnje e BUshit, s her do ti trhjeki forcat nga Kosova e her jo, s ato jan lojra parazgjedhore duke e ditur s ka njerz q u plqen ajo sidomos atyre q i kan fmijt n Kosov os n Bosnj e don ti fiton edhe ato vota t tyre, kuptohet. A ka m i trhjekur apo jo forcat AMrika, nuk mvaret shum prej presidentit. Ato veprim i bn Pentagoni dhe STjtdepartmnti AMerikan. Presidenti sht zbatues i programeve t tyr. Amerika ka programe shtetrore shumvjecare t zhvillimit e jo katrvjecare, a sa rrin nj president... 19 -GAZETARI: Enver Sinani nga Peja thot: E prshndes musafirin dhe pyes: A mendoni ju s pikrisht donaciont tuaja, dmth t shqiptarve n Amerik bn q Amerika t'i jept zjarr zgjedhjes defini tive t shtjes s Kosovs, apo sht mvarur nga dika tjetr? -Veprimt tona kan br punn e vet. N kemi vepruar n 3 drejtime: Ndihm materiale Kosovs, afirmimin e cshtjes s Kosovs, cshtjes shqiptare, s n nuk i ndajm kto para bots dhe bashkpunumi m miqt ton n Amerik. DioGuardi i ka pasur 1 apo 2 senator apo kongesmn shoke e n (LDK) i bm 24 sish t udhhequr nga ELIOT ENGELI, prnjhere e lshojn nj mocion dhe bjn krkes n snat apo kongresin Amerikan. N i kishim n vota milt ton t shtrenjt BOB DOLL dhe KLINTONIN. N ditm m vepruar n t dy drejtimt:$200,000 iu ndihmua B.Dollit e prafrsisht po aq edhe Klintonit. N nj an vepron Liga SHqiptaroAMerikane n krye m DioGUardin e n ann tjetr partit, shoqatat e ndryshme dhe "VATRA" t udhhequra nga intelektualet e Kosovs. DHe, kemi arritur q ata ti bindim sparit, po shprehem popullorce: "tu vjen gjynah" pr cka ishte duke ma br Serbia. E dyta njrher u falendruam kur AMerika i dha 5 milon dollar pr Kosovn e Engel na tha po kto jan taxat e juaja, e mos u beni merak shum pr at. E treta. E bem mik HOLLBROOKUN, at bulldozher, sic e quajn, Pra n kemi vepruar mir. E ata cka mndojn, si thash m pare Pentagoni e STeitdepartmenti Amerikan, interesat e tyre jan poashtu aty, apo jo? sht pik strategjike Kosova. Ju e dini s cfar pike strategjike paraqet n bot...?! Por, pak u ka ardhur keq apo gjynah, pak i kemi bindur dhe pak ishin interesat e tyre dhe t gjitha jan br bashk dhe kan vepruar,Na tash duhet ti bindim e t jemi t kujdesshm q ata mos t pendohen pse na kan ndihmuar. MOs t thon Gabuam s s'paskemi pasur kuj t'i ndihmojm! Ktu sht problemi. Nuk duhet n shum t pyesim: pse erdhn, por erdhn dhe si timbajm tash ktu... 20 -GAZETARI: N dhnjen e t mirave materiale a mdihmuan edhe shqiptart nga SHqipria apo vetm ata t ish JUgosllavis. A kishte unitet? -UNitti isht i t gjith shqiptarve. I t gjitha visve shqiptare. N vepronim nprms t shoqatave e partive t ndryshme. SHoqata "Dibra". shoqata "Plav- Gucia," shoqata "Ana e

Malit", "Knaja," "Vatra" etj.dhe ato aktive shoqata ishin dhe ato i ndihmonin t gjith shqiptart. M vjen keq s duhet m thn s ata t SHqipris s Jugut e mbajn veten pak si m t mncur, pak m lart. Kan dshir t na japin sygjerim, plan e kshilla. Nj koh t gjat ata vepronin nprms t ambasads s SHqipris pran OKB. NA ndihmonin por shpesh edhe na prcanin, n baza ideologjike, duhet tua themi edhe at. Por n prgjithsi, s'po shkojm m prqindje, sa kush ka ndihmu ar, por besoni s nga amria e deri n Tivar dhe nga Dibra n DUrrs nuk mund ti dallojm. Sidomos ata e prmbushen obligimin e vet kur dualn refugjatt Kosovar atje. JU e dini mir s Greqia tha s lejohen vetm 1,000 refugjat n SHqiperin e JUgut. POr 2-3,000 refugjat erdhi e i mori vetm KOrca nprms Maqdonis, Pastaj SAranda etj. Dmth nuk u prputhen n praktik vendimet e qeveris apo t ndonj udhheqsi m praktiken n popull. Populli shqiptar e tregoi vehten e s'ka ka t diskutohet m. 21 -GAZETARI: Po japim nj kng t bukur nga fonoteka jon. Pas kngs vazhdon: Jeni m RAdio Pejn. Programi 9,2. Programi i nats. Musafir n studio kemi z.R.Dedusha ,historian, veprimtar i cshtjes kombtare, gazetar, tashti nj dekad m banim n NY t Ameriks. Z.Rexhep, a mund t na thoni sa arritet t organizoni shkoll shqipe n Amerik dhe cilat jan sukseset n ruajtjen e gjuhs shqipe atje? -Msuesit ja i bindur s jan msues kudo, gjinden. Msuesit ton qysh n vitin 1976 kan provuar ti hapin shkollat shqipe atje. Npr klube, npr kisha e xhamia, pa pare, 1 her n jav. Kur kan mundur ti mbledhin pak nxns. E nga viti 1992 kur atje u grumbulluan shum msues, gazetar e profesor t mdryshm, e bm nj hap t madh n ket drejtim: E hapm shkolln shqipe. E formuam Kshillin e arsimtarve shqiptar. Njzet e kusur arsimtar na u lajmruan. E duke iu falnderuar GJulianit q u zgjodh major i NY. jovetm s na i lejoi objektt shkollore amerikane pr cdo t shtun ti shfrytzonim klast e mjetet msimore, por m von na i lejoj edhe nga $20,000 n vit t'u epen arsimtarve nga nj mditje sado e vog $120-140. E kjo e b ni t veten q fmijt q s'dinin fare m folur shqip e msuan shqipen. PUnonim m planprogramin e Qeveris s Kosovs. Ministri Blcaj na i siguroi takstet, planprogramt. I angazhuam arsimtaret, t gjith historian e gjuhtar dhe krijuam nj ekip mjaft t fort ...Prandaj, shkolla shqipe ka vepruar mjaft bukur deri n clirimin e Kosovs. UN gjithnj po e theksoi deri n clirimin e Kosovs sepse tani ka ren pak aktivitti, meq n tani u sugjerojm prindrve ti siellin ata fmij ktu bile s'pakut verave n pushim ku kishin pr ta msuar gjuhn nga baza. 22 -Ndrhyn gazetari: Kjo do t thot s JU keni punuar deri m tash pr ideal kombtar e tash keni nisur t punoni pr kapital? -N tash po u sugjerojm prindrve ti marrin fmijt e t kthehen n Kosov s'pakut gjat pushimeve verore. SE assesi s kern i lshuar aktivitetin. SHkollat punojn m nj numrio t madh nxnsish. 23 -Ndrhyn GAZETARI: Ps sht numri m i vogel i nxnsve? Ps mungon interesimi i prindrve pr aftsimin e femijve pr ruajtjen e gjuhs shqipe? -Aty ka shum shkaq: UN n nj studim n at librin e dyt timin e kam sqaruar pse: Duke filluar nga prtacia e prindrve m u zgjuar heret n mngjez e sjellur fmijt n shkoll e deri t mos interesimi i tyre "Kam ardh n Amerik e ci duhet tani shqipja!?" Pastaj ngarkesa e teprt e femijve. Por prap po e theksoi s ai prind q sivjet i kasjellur fmijt n Kosov e pr fat kishte t tille boll, kur jan kthyer ata fmij ishin aftsuar n gjuh m mir s m i pas kryer 3 vjet n ato shkolla-sa zgjasin ato... 24 -GAZETARI: Q nga ardhja e ndrkombtarve ktu jan punsuar shum t rinj t ata. Jan cel kurse pr msimin e gjuhve t huaja bile sht edhe rrzik q ta harrojn gjuhn shqipe krejt! -Ktu, jo! N s'besojm s do ta harrojn, por interesimi pr studim t metjshm ka rn! Un po lexoj q shum student e kan lshuar fakulttin dhe shum arsimtar t gjuhve t huaja po vrapojn pas paras. (Ndrhyn GAZETARI: Si e komntoni ju kt si edukator?) -Kjo sht nj faz q do ti mrr do njerz, do ti vonon, do ti habit, por m forcimin e organeve tona t pushttit e futjen e asaj rinie n organet tona t pushttit, npr zyrat tona, n punt tona, m hapjen e fabrikave dhe m investimet q do ti bjn kapitalistt ton q gjendem npr bot, N NY.ka nga DUkagjini njrz q jan n gjendje krejt Lugun e BAranit m punsuar, Me i krijuar atij siguri t kapitalit, siguri t lvizjes, e tash le q i bjen ai fmijt e vet ktu pr ta udhhequr at kapital por aty punojn edhe shum djem e vajza tonat ktu. Mire sht q i njohin gjuht e huaja e jan t aft. N e shohim Kosovn si pjes t Ameriks. Shpesh themi, dhasht ZOti e u bft SHtti i 52 i Ameriks. Dmth: s m pavarsimin e Kosovs do t hysh pa vize n Amerik! N'dac banon n Prishtin n dac n NY. E kjo do t thot s sht mir q i njohin gjuht e huaja por asssi mos ta lshojn shkolln. JU duhet ti bombardoni kshtu m emisione t radios, m gazeta, m libra t'mira, t reja m intresa, ARsimtaret tu thon: Mire, mso gjuh por nuk bn pa e kryer fakulttin. SOt sht koha e internetit, po s kreve fakulttin nuk t pranon kush n pun. SE ke t kryer shkolln e mesme, e aq m keq po vrej s disa prindr po i ndalojn vajzat nga shkolla posa t'ia kryen kl.e tete e thot s'dua m cua ma gjatj n shkoll. SI mendon ai prind nesr ajo vajz pa shkoll ka do t bj, si ka m jetuar? sht koh tjetr, nuk do t mund t jetojm t pashkolluar n msin e amerikanve. TA, prfundojm: ME marrjen e pushttit nga ana e shqiptarve, m zhvillimin e ekonomis ton etj.ndodh largimi i t huajve nga ktu. S'kemi nevoj m ndejt m kesisoji. Ka m mbet ushtria amerikane, pakti NATO, (Ndrhyn GAZETARI: ME shpres edhe ushtria jon.) edhe ata q kan pun m ta e i kan br pak para, s'pakut do ta paguajn e ta kryejn shkolln apo ndonj kurs e do t gjinden disi. THash edhe njher kjo sht kalomtare q do djem e do vajza kan m na a habitur, por nxnsit q i kemi npr shkolla apeloj t arsimtaret dhe t prindrit m shkue m shpesh e m i kontrolluar fmijt, m ua plotsuar sa t

munden kushtet m mjete msimore dhe m u treguar s ti sot i merr nga $1,000 por nesr s'ke m pasur ku i mrr e m mir sht m kryer shkolln e m i marrur pastaj nga 200 marka pr cdo muaj s kshtu. 25 -GAZETARI: Zri shqiptarve ishte ze i plot dekaden e fundit. Z. Rexhep, duke i krkuar t drejtat q ia shkelt barbaria srbe. SA u prkrah ky ze nga faktori i brendshem amerikan n prgjithsi nga populli amerikan? -Shiqoni, mvaret prej periudhs. BEsomni s kur kam shkuar un n Amerik, populli i thjesht amerikan nuk dinin as ku sht Albania! Thonin Armnia U dashke m i thn ku sht Greqia, Italia e na vint inati ta prmendnim JUgosllavin, at s prmndnim hic, e kshtu arritm, sidomos kur ndodhen bombardimt e NAT-os. SE mos harroni, edhe banort n prgjithsi paguajn taksa dhe i intereson ku po u shkojn ato, pse po harxhohen pr bomba? Ata kan dshir m zhvilluar msin ku jetojn. Pastaj refugjatt, ata pleq duke vdekur rrugve, masakrat, sidomos REcaku etj.e bn t veten aq shum sa edhe plaka m e thjesht m pyette: "Ku e ke nnn ti"? E i thojsha m qata refugjat, a e ke par mbrm duke e mbajtur n karrov?! E mi jept $50, aman comja nns tnde. U b nj mobilizim i tr popollsis amerikane. sht e cuditshm! E ajo e bri t veten. Merita, thuaj si t duash, sht e KLintonit, Allbrajts, Toni Blerit e t tjerve, sidomos gjermant kan luajtur rol t madh edheps u mundojshin t paraqiteshin s s'jan fort t zellshm.Kto jan mritat e atyre q iu bashkuan zerit t rinis ton dhe UK. I hapen rrugt pr furnizim dhe mbrrim deri ktu ku jemi. 26 -GAZETARI: Edhe shpresdhensi i njohur, Xhems SHia, q i bombardonte m ato konferencat pr shtyp. -EDHe ajo ka luajtur rol, edhe ajo na i rritt zemrat... 27 -GAZETARI: Po mir, a mund t na thoni sa u prkrah lufta jon clirimtare q na solli lirin m ndihmn e aleatve vecmas amerikanve? Mbas nj prgjumje t vogel nga 1994-96-ten dhe pas nie dridhje t SHqipris q i ndodhi m 1997, njrzit patn rn n nj dekadence, n nj pesimizm. S'dim ka bm, s'dim si po bhet. Rasti Jasharajve, vrasja e Adem Jasharit m familje aq fort i ka mobilizuar njrzit sa besoni s rrijshin n rresht n FOndin e Qeveris e sidomos n fondin "Vendlindja THrret". Rrinin n rresht pr t dhn para. TA marrim vetm nj vllazri vuthjan. S' po i jap emr! Ka qen e pamundur ti aktivizosh si vllazri. Kishte individ aktiv por si vllazri s'aktivizoheshin dot, deri ato dit. Ato dit kan shkuar e i kan dorzuar $40,000 n fondin "VEndlindja Thrret." SE si i mblodhen I thoshte n telefon njri tjetrit: UN po i jap pr ty e ti mi kthen mua $1,000!! U b nj mobilizim i trsishm. U b nj mobilizim vullntar. E dini ju, ajo brigada "VATLANTIKU"etj. Tani sikur t kishim mundur t sigurojm qetsi n ktu, besoni s pjesa m e madhe e kapitalit do t deprtonte ktu. Njrzit kan nvoje ta dijn s si kalohet kapitali i shqiptarve mrgimtar ktu: Ata s'kan nvoje m e shitur hotelin apo pasurin e vet atje. POr n sasin e vlers s asaj pasurie ojn kredi. Ate kredi e investojn ktu. VEtm s ktu duhet qtsi, liri, kontroll. Jam i bindur s secili do t vint. Bile sa t jen gjall ata q kan lindur ktu s t bijt s'di sa do t jen t interesuar pr ato pun. DUhen ligjet. DUhet shteti. SHteti duhet br. 28 -GAZETARI: Ju keni beshkpunuar m disa gazeta. Keni punuar si gazetar. A mund t na tregoni sipas jush cila sht gazetaria Kosovare. A keni pasur mundsi ta prcillni shtypin Kosovar? -PO, un kam qen korespodent i gazets "KOSOVA" t Tirans nga NY. Kam punuar m "lLLYRIA,"m "FLAKA" t SHkupit, m "RILINDJEN" e koht e fundit m "BOTA SOT," jo pse jam ndonj dogmatik e i dashuruar n t por m qense prhapet n krejt boten shqiptare, shkruaj edhe pr t. KAm dshir q ti lexojn shkrimet e mija m shum njerz, pra edhe ju ktu, sepse "1LLYRIA" s'vjen ktu? DY gjra t mahnitin kur i afrohesh kioskut. Ktu:Tr ai emr i gazetave. Bjen pyetja: Kah vijn gjith ato t holla pr financimin e tyre? N Amerik e dijm s bisnisment n vend q t paguajn taksa shtetit e financojn nj gazet f.v.apo libr, ia pranojn n taksa n lund t vitit. PO ktu?! E dyta: Nuk kan shum dallime gazetat n ms veti. Gazetart kuptohet, vrapojn pas senzacioneve, pr tu shitur gazetat. MUnd t kt edhe ndonj rren etj. Kuptohet, sht tregu i lire tani apo jo? Por nj gj Rrustem m ka rn n sy: Edhe ti je gazetar. NUk guxojm m e shpalle nj gazet t pavlershme prshkak s sht nj autor i keq, apo nj shkrim, skandaloz. Ju do ti eliminoni ato q s'viejn. Ndonj artikull apo autor i ndonj artikulli, e jo t eliminohet e gjith gazeta!! T shpallet krejt gazeta e pavlershme! SEps i ka 2-3 artikuj t dobt, n dit apo n jav. Neve na befasoin kur behen do apele m mbyllur kt apo at gazet. JU skeni qen atje m pare far kan shkruar pr Klintonin gazetat n at rastin e M.Lavinskes. AI sht dashur t tra gazetat t'i mbylli. Por ai ska dhn verejtje, bile pr at pun! DUhet t bhemi tolerant. Duhet t mesohemi m demokracin. RAdio, gazetat, etj.duhet t veprojn, por nqofts sont un kam folur dicka keq, mos ma jepni mikrofonin tjetr e permirsohet. 29 -Ndrhyn GAZETARI: Jo, shpresojm s s'keni folur gj keq. Bash keni qen t mirsardhurdhe parimor JU theksuat: Tolerant. A mendoni n aktualitetin e ri Kosovar ka dicka q duhet ndryshuar n kuptimin e tolerancs. Si i shihni JU tash kto rrethana q jan krijuar tani n Kosov. SE JU m duket s edhe vitin e kaluar keni qen n Kosov. -Po isha vjet bash kt koh. SE un vij n shtator kur fillon shkolla s'pakut i shoh fmijt duke shkuar n shkoll, m ka mbetur si smundje ajo dhe i gjej kolegt npr salla t'arsimtarve. sht nj dallim shum i madhe nga viti i kaluar. UN vjet kur u ktheva e botova nj artikull m titull: Peja e bukur e joshse, ku kisha edhe pak kritika. POr Peja isht e shkatrruar vitin e kaluar. Isht katastrof e sot ndryshon shum. Psh.n KApeshnic vjet s'ke par asgj ve grumbuj dheut, e sot m hype n nj ballkon t ndonj shtpije knaqsh: SHeh shtpia t reja e mos t flasim pr fshjtra psh.n ARbnsh, sheh shtpia t bukura n t dy ant e rrugs. SHum m t bukura sc ishin para lufts!! KA rn ai nervoziteti i mbas lufts, pr shkak s kur jeni kthyer

s'keni gjetur asgj. Ka pasuar pastaj ngatrresa n ms t njrrzve pr sndet e gjetura q njher i kan pas plackitur serbt e pastaj jan shprndar pa lidhje nprms t shqiptarve. Kshtu q fqinjt jan prishur n ms veti jo ma ke marr e sta kam marr kaucin etj. T gjitha ato kan prfunduar. EDhe kjo psikoza partiake deri t shtunden do t kaloj, s do t dihet kush fitoi n vota, e kush t mos fitoj dhashte Zoti e e t pajtohen e t prgatiten pr votat tjera t'ardhshme, pas dy vitsh. T gjitha kto jan shpresdhnse s cdogje sht ka shkon prpara. Na befaso ndoshta ndonj shkrim, aty ktu, ndonj plackitje. Besoni s keso ka n cdo shtt. N FRance psh.vritn m dhjetra njerz m rastin e votimve, e dihet ku jan ata m demokraci. Por n ende duhet ta prsosim demokracin, t jemi tolerant. N kemi mbetur t smur nga sistmi komunist, kur njher t kritikonin, pastaj t prjashtonin nga puna, e t gjuanin edhe n burg m n fund! Tash pse t kritikon nuk t gjuan n burg as s't prjashton nga puna. Tejep kritika pr t'u prmirsuar ti nesr. Ku m e marr m m thn: Rexhep, e ke keq, kqyr bre prmirsoha pak! Pra t'jemi tolerant JEmi vllzer, kemi qen t gjth t vuajtur, t gjith t przenur e t ndjekur. T gjthve na i kan djegur shtpijat e s di tash pse marrim mrzi m njri tjetrin?! Kjo s'duhet nve tani...(Ndrhyn GAZETARI: Nuk pajtohem m krahasimin tnd m FRancn. FRanca ka shum banor e n jemi pak) UN: Po vee ata e kan m qindra vjet demokracin e n disa dit apo 1 vit .Apo jo?! E vrtet, u pajtua Rrustemi. 30 -GAZETARI: Z.Rexhep, n jemi vee nga fundi, i emisionit. Nj oc e gjysm patm biseda m JU, Nj knaqsi e vecant. Ne iu qasm disa problemeve e cshtjeve q kan t bjn drejtprsdrejti edhe m Ju edhe si veprimtar i kombit edhe si historian po megjithate kan mbetur edhe shumeka pa u than por besoj s do t kemi rast prsri t takohemi e t vazhdojm bisedn m ndgjuasit ton. N fund a mund t na thoni s cilat jan synimet e Juaja si krijues dhe aktivitetet tjera jetsore e kombtare? -Synimi im i pare sht q un t riatdhesohem. T rri n Pej. Por pa e ndalur aktivitetin m shkrime e m ata cka shoh t qes n letr. E kam edhe nj libr n dorshkrim ku ka t bj m arsiminshqip n Plav-GUci, s tem studimi e kam at pjes, por sic dihet ajo krahin ishte pjes integrale e Pejs. E Dukagjinit-ka qen gjithher. PRa zhvillimi i arsimit n Prefekturn e Pejs. FIshta i thot SHqipria e EPrme, ktij regjioni. Ndoshta kah fundi i jets, nse mund e parashoh do ti mbledhi edhe ato shkrime q i kaft botuar npr gazeta e ti botoj n nj libr t vecant etj. SHkurt, nuk do t ndalem n asnj drejtim. Aty ku ta lyp ncvoja aty do t jem. S'pakut edhe nja 10 vjet. Me shndet jam mir e 'do t ndalem. 31 -GAZETARI: Me vjen mir, shndeti sht baze e t gjitha iktiviteteve tjera. Krejt n fund: A keni edhe ndonj porosi pr ndgjuasit ton? -Vetm t bhemi tolerant, Vetm t kuptojm s armiku ka qejf m na par prsri duke derdhur lote. T durojm fjaln e t presim deri nesr e ti themi tjetrit, a more vlla, mbrm m ke rnduar vee s'ka dert! N'Amerik sht nj shprehje shum e mir. Ja hyn shuplak e i thue "Amsori"(m fal) t thot:Ska gj, E nse e ndesh pa hiri m brryl c s'i kerkon falje fare, ai t thot: "Ps m ndesh, e t del problem m t. Ta shtiem edhe ktu at shprehjen; Me fal'.Le t na bhet shprehi m i thn njri tjetrit. Me fal! POr n e kemi zakon e bjm gabimin e nqottse ai tjetri reagon n i themi: He, cka ke ti? Dmth n vend q ti krkojm falje e sulmojm!? 32 -GAZETARI: Po, edhe un jam pr toleranc por toleranc t arsyeshm, apo jo?! Ndgjues t ndruar, e ndgjuat Z. Rexhep Dedushaj, veprimtar i cshtjes kombtare, tash e 10 vite m banim n NY. Historian, i shquar, Gazetar, dhe bashkpuntor i disa gazetave dhe korespodent i gazetes "KOSOVA" t Tirans. Me siguri n do t kemi rast t bisedojm prsri e ta thot edhe at q s tha sonte. JU falendroi pr bashkpunum e vmendje, edhe ju zoti Rexhep. -Ju falem nderit edhe ju e u krkoj falje ndgjueseve, mos i kam lodhur s ka qen shum i gjat programi. GAZETARI: Shpresoj sjemi ndar t knaqur. Natn e mir, dhe mir u ndgjofshim...PEj, 24 ttor2000. Ora 11.30

IV PERSONALITETE DHE BIOGRAFI

Msues e aktivist t arsimit: Adem Belliu, Shaqir Gjonbalaj, Rexep Dedushaj, Naum Prifti, Selahedin Velaj, Sadik Aligkaj dhe Hasan Gashi

NJ ATDHETAR I PATUNDURI MARTINAJVE. ISUF SYLA Isuf Balidemaj, msuesi i popullit - si e quajshin vendasit, kur lindi c gjti Kosovn t prgjakur nga bishat e egra t Karpatve q e patn pushtuar kt tok pasi q nga kjo qen trhequr osmant dhe vdiq duke e ln prsri po ashtu t prgjakut nga po kto bisha t pangopura m gjak shqiptari. E till isht e tr jta e Isufit. I prjtoi masakrat Nikolls m 1913, l Karagjorgjviqit m 1919, t Krajl Titos m 1945 dhe s fundi t Milloshevicit, gjr n ditn q dha shpirt. Kishte ikur ngatrrori i IMbretris Jugosllave dhe prej prillit t vitit 1931 punoi n Shkodr, Tiran dhe Korc, si npuns ushtarak dhe doganor, deri m 7 prill. 1939. Kur u okupua Shqipria Isufi refuzoi t nnshkruant q pranon t'i shrbej okupatorit pr cka dshmon dokumnti i lshuar m shkrim: nr. 3/51314 i dat. 25.07.1939. Kalon n SHkodr dhe lidhet m kushririn e vet, antifashistin Zymr Halilin-Balidemaj, sot: Martini, dhe m rekomandimin e tij dhe shokve t tjr n maj t vitit 1941 kalon t punoj si npuns n Komunn e Gucis, ku punoi deri m 2.07.1944, kur u burgos pr shkak s e kishte ndihmuar LAC n Malet e Kosovs - sic quhej Plav-Gucia m rrethin n at koh. Isufin e gjjm edhe n prbrj t delegacionit t ksaj krahin ku n ver t vitit 1941 shkoi n Tiran pr t krkuar nga qeveria e atjshm q Plava e Gucia m rrethin t'i bashkohen Mms Shqipri, dhe e sollen lajmin e gzueshm n Guci... Pas shkuarjs s okupatorve nazi-fashist e ardhjs s atyrecetniko4comunist, Isufi angazhohet n hapjn e shkollave shqipe n kto an, n: Vuthaj, Guci dhe Martinaj. Punojsha vullntarisht, pa kurrfar pagese-pat deklaruar Isufi n nj emision t TV Prishtins para ca vitsh. Krenohej ai m nxnsit e vet t atyre vitve: Vllezrit Qosja, Dr. Isuf Dedushaj, Dr. Halil Ahmtaj, e m dhjetra prof esor, juriste, ekonomist e kuadro t tjra nga kto male, t cilt s'kalojshin kurr pa e vizituar at q i'ua msoi grmat e para dhe vjrshn Mmdheu... Por ajo pun e tij patriotike s'pati kaluar pa i rn n sy UDB-s m t ciln ai vee fillor t kacafytj. Demonstrativisht iu kundrvu udbashit Drobnjak, kur ia keqtrajtont bashkfshatart e tij n Martinaj. S'vonuan e ia mbylln shkolln shqipe n Martinaj, duke i premtuar atij pozit t lart n Ministrin e arsimit n -Mal t Zi, por ai e krkont vetm nj ditar. Nj ditar shqip, e asgj tjtr. la dhan at n shkolln e vetm shqipe q kishte mbetur aso koh n trojt tonann Malt Zi-n Vuthaj. Por pa prfunduar nj vit shkollor ia vun prangat n duar dhe e hodhn n ferrin e Goli Otokut, ku ndejti vjt m rradh, duke ia len t'uritur n shtpi 4-5 fmij t mitur. Patriott, Mulla Zek Berdynaj, Haxhi Syl Mhmti e shum t tjr Kosovar qi kaluan ditt m t vshtira m Isufin n ferrin e shek.XX, folshin s ai n Goli Otok sht mbajturburrrisht, sishqiptarivrtt, preka UDB-a s'do t'ia ndaj gazepin as pas kthimit nga burgu. Detyrohet ta ler vendlindjen, dhe t punoj si msues npr fshatrat'e Malishevs. Pas rnjs s xhelatit Rankoviq, i rregullon dokumntt dhe shkon n pension t mrituar, duke e kaluar pleqrin rrnz Vizitorit plak. Hidhrohej m ish nxnsit e vet vetm ather kur nuk ia drgojshin. Rilindjn nprmjt shoferave t Kosovatransit, gj q ndodhtshum rrall. Por nj dit edhe at ia ndaloi Sllobodani. Kur n shaka e pyetshim pse ti s'ke marrur asnjher librez komunist, Isufi prgjigjj: Komunistat jan horra, spiunojn njri-tjtrin dhe t gjithve u mbaron karriera n burg. Viti 1981, IsUfit ia shkurtoi jtn,duke ia shprndar fmijt npr bot, por edhe ia ngjalli shpresat s s shpejti do ta shofi lirin, lirin pr t ciln punoi tr jtn e vetj por q nuk e priti dot. "Kosova"Nr. 18, Tiran, 1993 ZENUN LAJI -NJ PLAK I URT IMRGATS SHQIPTARE N N. Y. Q n ditt e para q kisha arritur n N.Y. m 1989, m ra n sy nj msoburr m plis t bardh q n t folur e dallova q vint nga Kugova. Isht ky plaku Zenun Lajci, apo Anton Cetta i Nw Yorkut, sic e ()uajn ktu. Dihetpse: s'kishte ln ngatrres pa pajtuar...

Zenuni kishte lindur m 1933 n Pepaj t Rugovs. sht i biri i Binak Rexhs, njrit prej udhheqsve kacak t asaj krahin malore. Ai kishte qen aq trim sa q n vitin 1941, Keri i Sadri Bardhit n nj rast kishte deklaruar: S'ka mujt m ma kalue kush m trimri, prvec Binak Rexhs" (m tregont Zenuni gjat nj bisede n N.Y. 14.01.99) Edhe n luft m osmant kishin qen t prmndur : E motra e Binakut, Lushe Rexha, i kishte prer 3 nizam m sakic n nj shpell t Shtupeqit t Madh. E kishin plagosur dhe kishte vdekur n fshatin e lindjs 2-3 dit m von. Isht kjo koha kur anadollakt e kishin djgur at katund - ku kishte qen e martuar kjo malsore dhe kishin shkaktuar shum trauma t fmijt e saj e t tjrve... Mhmt Rexhn, axhn e Zenunit e vran shkijet n vitin 1941. Pas, lufts pr tu ikur ndjkjve t pushttit shprnguln nga Rugova n Llabian t Pejs. Por edhe atj s'arijn ndonj prparim. Kushtt edhe ashtu t vshtira u rnduan edhe m pas demonstratave t vitit 1981. Serbt filluan t'i nxierrin dosjt e vjtra t familjve patriotike nga sirtart e zyrave t veta pr t'ua shtuar edhe ndonj flet t zez. Zenuni i mrr fmijt e gruan dhe niset pr n SHBA. Arriti ktu n vitin 1982, kur djali i vellait t tij, Rexh Ali Lajci denohet m 4 vjt burg n Pej. Pr cka i lecitn krejt kt familje t njohur rugovase. Edhe pse AL iu kishte qen i plagosur si partizan. Nuk kishte pranuar t bashkpunoj m UDB-ashin gjakpirs Radiqin e s'i kishin dhn asnj her pun. N Nw York Zenuni e gjti t formuar grupin patriotik, J. Grvalla" dhe pa hezitim u b njri ndr antart m aktiv t.tij. Kisha mjaft verejtj nga disa" patriot (t vonuar) t" sotm, pse delsha n demonstrata. Bile asokohe m akuzonin s gjja po ma sheh sherrin edhe vllai n Pej shton Zenuni. Nga ato vit atij i kujtohet edhe ky detal: Erdhi nj her Reis Malile n nj mbledhj n OKB. Shkuam n emision shqiptare pran' OKB-s. Ministri s'mu afrua fare, edhe pse e kisha plisin e bardh. I dshpruar iu drejtova m z t nalt: Tungjatjta shok minister. Je ardh n SHBA m i prfaqsuar 7 milion shqiptare n vend t Fan Nolit. Ktu s'j vetm pr Shqipnin, por edhe pr Kosov, e trojt tjra shqiptare. Po ju na paci n qaf. E. Hoxha e PSH; s u bete m Serbin e na lat nr shkja!" Reaguan disa: e Sadik Cufa - Lajci s'i la tue u than. Len s.ky ka shkoll ma shum s ministri. E ka shkolln e jts!" Pastaj vazhdova. Shaban Polluzha ka pas 18000 ushtar e ju, oficerat e Shqipnis na keni marr n qaf. E vrat at' e shokt e tij e na late nn shkja"! Ma qiti doren n krah e tha: Tamam i din ato" dhe doli jasht. Isht kjo koha kur nn ndikimn e Tirans s athereshm zyrtare, cdo shqiptar tntonin ta kompromitonin duke i quajtur jugosllavapo UDB-ash (...) m qllim q n kt mnyre t krijohet bindja s cdo shqiptar (n mrgim - R.D.) t mndoj pr tjtrin q sht' spiun" e kshtu mos bashkohet e forcohet emigracioni antikomunist shqiptar... ("Bota Sot" 4 maj 2000 f.7) Ket e dshmon dhe vet Zenuni kur thot: T gjith ata q ken m mua ma muarn inatin dhe askush s'm ndihmont m gjt far pun?! Mbeta si anash. S'e kuptoja a mu larguan njrzit pr shkak t'asaj bisede apo pse m .kishte ra nipi n burg n Pej?!" Posa u formua LDK n Amerik, Zenun Lajci bhet njri ndr antart m aktiv t saj. Isht ndr t rrallt q isht tre her n demonstrata n Ohajo, e m dhjetra her n demonstratat e Washingtonit e Nw Yorkut (Shih: Illyria" nr. 413,6-8 korrik 1995 f.22) Prvec t'hollave t prditshm e 3% paguant edhe pr demonstrata, kongresist e senator, ndihma humanitare etj. Por dha edhe t hollat - dhuratat nga martsat e djmve t vet. (Po ajo gazet...) Krahas saj ka punuar pa pushuar n pajtiniin e gjaqeve dhe ngatrresave duke kultivuar urtsin dhe frymn e pajtimit uder shqiptar. M veht e kishte cdoher edhe veprimtarin e shquar nga Malsia e Gjakovs, Ahmt Zherkn e t tjr (Shih: R. Dedushaj" Shprngulja e shqiptarve t Plavs-Gucis" N.Y. 149) Kam marr pjs n cdo aksion prpajtimin e ngatrresave t rralla jan rastt q s'patm sukses" - thot Zenuni. Posa plasi lufta n Kosov , pasi tuboi shum t holla nga bashkfshatart e vet Rugovas, s'bashku m veprimtarin tjtr t ksaj an el elajn, shkuan n Shqipri. T hollat ia dham Sali Lajcit m shok - thot ai. Ishin t holla t tubuara nga Rugovasit e Lipasit, n N.Y. Do arme na i dha Qeveria e Tirans pa pare- than ata?! U nism m autobus pr n Tropoj. N' Shkodr na ndaloi policia. Na qitn jasht dhe na rreshtuan skaj rrugs. Njri hyri brenda n autobus dhe kur i pau armt na lshoi duke na bekue e urue sukses. Un qajta, e milici m pyeti ,Pse po qan"? -Nga gezimi q kemi ksi djmsh sot - i thash. Gjithher kemi thirr: O nna Shqipni. Vazhduam rrugn..

N Tropoj, krkova t shkoj m djmt e UCK-s n Kosove, por s'm lan: Je i mocem . s'dijm cka na pret, Je edhe m pasport amerikane!" Pritni tua celim korridorin. 75 kuaj (qiraja isht nga 250 DM ) u nisen tngarkuem hun e buz si themi, nrpr n Rek t Keqe. N mbetm n Tropoj..." N at ushtri legjndare (UCK) u renditn edhe 3 djm e 3 vajza nga familja e Zenun Lajcit m t vellain. Dy shkuan nga Amrika, m batalionin Atlantika". Njri isht djali m i ri i Zenunit - Florimi i cili pasiq mbaroi lufta u kthye prsri n SHBA, duke kryer nj mision fisnik n celikosjn e themlve t liris. "Bota Sot/' 2 Qershor, 2000f.22 ELE ELAJ NDJEK RRUGEN E T PAREVE T VET Isht shtatori i vitit 1992. N komisionin e posaformuar kulturo-arsimor pran Degs s LDK-s pr N.Y.N.J. e Con. u paraqit nj djalosh i ri dhe ofroi ndihm vullntare n aksionin pr hapjn e shkollave shqipe n kt diaspor shqiptare. Q nga ajo koh Cela u b njri ndr udhheqsit m aktiv t shkolls shqipe Naim Frashri t Bronxit dhe Sekretar i Kshillit t Arsimtarve t N.Y. m rrethe. (Shih: R. Dedushaj: Shprngulja e Shqiptarve t Plav-Gucis" N.Y. 1997 f. 81-87). Ky isht Celfi Celaj nga Stankajt (sot: Stagajt) e Rugovs. Pasardhs i Cel Shabanit t famshm, q si zevendes i Jakup Ferrit ra s bashku m t n luftn legjndare t Nokshiqit, n janar t vitit 1880. Rapsodi popullor i prjtsoi:, Kush e nisi luftn m i pari Jakupt Ferri e Cel Shabani"... Ra, pr t mos vdekur kurr. Emri i tij u b patronim i nj vllazrie t tr rugovase, q pr 100 vjt m radh isht gurr e trimave atdhetar t ksaj malsie: U dalluan jo vetm n Rugov, Sadri Bardhi, Ker Sadria, Zhuj e Haxh Keri, Zhuk Haxhia e deri t Bajram Kelmndi - q sic dihet u pushkatua nga t njjtit armiq n mars t vitit 1999 s bashku m t bijt Kastriotin 32 vjc dhe Kushtrimin 16 vjc. Kjo dshmi tregon s serbomalazezt i mbanin dosjt e hapura pr kt vllazri - sado q ata mundoheshin ta ndrrojn vendbanimin apo edhe mbiemrin prej n Celaj n Kelmndi. (Shih: R. Dedushaj: 100 vjt luft" N.Y.1999 dhe Gazeta ,Bota Sot" 7 mars 2000, f. 3 dhe 26 mars 2000, f.11). Mq ishin n sy t shkjaut - si thot populli, pr t humbur sado pak gjurm, elajt e Rugovs zbritn n Lutogllav (sot: Arban) t Pejs. Aty lindi protagonisti i ktij shkrimi, m 28 shkurt 1966. Shkolln fillore e kreu n vendlindj e gjimna-zin n Pej. Pastaj regjistroi Fakulttin Juridik n Prishtin, por kushtt dhe trrori i okupatorit e detyruan t'a ndrpres dhe t emigroj n SHBA n vitin 1987. Rruga dihet nprms Kanalit t Mksikos, kanal i shpikur nga Cubrilloviqt pr t'i humbur sa m larg shqiptart, prpjekje kto m s 100 vjecare t tyre. M mail t pashuar e m zemr t plasur, Cela i ri ia filloi puns shum t rnd, sa pr t ekzistuar. Pasi e msoi sadopak gjuhn, e regjistroi edhe fakulttin q e kishte ndrprer n atdhe. Isht shum aktiv ky djalosh gjat 10 vitve t okupimit klasik t Kosovs dhe gjat Lufts clirimtar. Ndr t part n shkolln shqipe, n aktivittt e LDK-s, ku s ftindi isht edhe antar i Kryesisg n degen e N. Y. m rrethe, n demonstrata e protsta por edhe m shkrimt e veta n gazetn , "Dielli", e Illyria" t N.Y.Kosova" e Urtia" t Tirans. Por as fillimi i lufts n Kosov nuk e zuri gafil. Pasi organizoi tubimin e t hollave nga rugovasit e lipasit n gusht t vitit 1998 bashk m Zenun Lajcin i drgojn n Tropoj, ku ua dorzojn udhheqsve t UCK-s pr krahinn e Rugovs: Gjat qndrimit n Tiran- thot Cela, patm nj takim edhe m ministrin e mbrojtjs t Republiks s Kosovs, kolonel, Ahmt Krasniqin, i cili m pati ln mbresa shum t thella q s'do t'i harroj kurr". (Nga biseda m Celen, mars 2000 n N.Y. dhe gazeta. ,Bota Sot" 2 qershor2000 f.22) T gjitha kto aktivitt nuk penguan Celen q ta vazhdoj fakulttin e regjistruar n vitin 1995 dhe n fillim t vitit 2000 u diplomua n Jon Izu College of Criminal Justice (cuny)" -Dega e krirninalistiks. Dhe posa u clirua Kosova vajti atj t shoh s cka mund t ndihmoj tani n kusht t reja. U lajmrua n UNMIK n Prishtin dhe ata e pritn krahhapur, nj kuadr q s'e kishin marr as m mnd s do ta gjjn n Kosov sot. Pas nj prmbylljj t angazhimve q i kishte na N.Y m 15 maj 2000 i mbylli valixhet dhe fluturoi n drejtim t Prishtins pr ta vazhduar punn e ln prgjysm t xhaxhait t vet, Bajram Kelmndit t ndjr. Pr t'u ndihmuar shokve t Kastriotit e Kushtrimit t aftsohen e t bhen t zott pr ta ruajtur lirin e Kosovs pr t mos i ln kurr m vrassit e tyre -kriminlt serb t sundojn m at tok arbrore n gjirin e t cils pushojn tani t gjith trimat e Celajve t Rugovs q i prmndm m lait, derisa Cela do ta coj m tj veprn dhe amantin e tyre.

Gaz. "BOTA SOT,"31. VII.2000f.22 Cela mrret edhe m publicistike. Ka shkruar shum artikuj npr gazeta t tona. Ketu po japim njrer prej shkrimve t tija t botuar n gaz. "KOSOVA" Tiran.Maj 1994,f.5 NJ DEKORAT QE U KTHYE N MUZEUM T shtunn m 23 prill 1994 n restorantin II Galletto t Nju Jorkut, pron e vltzerve Bruncaj nga Vuthajt, n pranin e disa dhjetra mrgimtareve, kryetari i Shoqats Kosova t Republiks s Shqiprise, z. Murat Gjonbalaj dhe antari i kryesise" s ksaj shoqat, z. Skndr Thaci i ndan dekoratat e disa atdhetareve q Kryetari i Shqiprise dr. Sali Berisha i dekoroi pr mrita n luftrat pr liri dhe bashkim t trojve shqiptare. M nj krenari dhe mburrj pasardhesit e t dekoruarve i mrrnin njri-pas tjetrit dekoratat n fjal. Kur u lexua dekorata e Bajram Muses, n salie mbretroi nj heshtj q dont t thosht shum. N ndrkohe u ngritz.Rexhep Dedushaj, iu afrua mysafirve nga Tirana dhe n vend q ta mrrt dekoratn e kapi mikrofonin dhe n nj dhembj t thell tha: Bajram Muses, n mars t vitit 1913 Serbo-malazezet ia masakruan krejt familjen. Mqense s'i mbeti djal as vajze, familja e jon jmi marr vsh q kt dekorat ta kthejm n Muzeumin Kombtar t Tirans, n mnyre qo historiant dhe gazetart gjat shekujve t ardhshm t msojn dhe shkruajn pr gjnoci et e Serbo-malazezeve n Krahinn e Plav-Gucis m rrethin. U falendruan musafireve dhe u kthye nd ulesn e vet. N salie mbretroi nj heshtj e dhembshm... Kur u ktheva nd bans nga kureshtja e hapa librin Krahina e Plav-Gucis npr shekujpr t msuar s kush isht Bajram Musa? N at libr shkruant sa vijin: ...Bajram Musa-Dedushaj, q ato dit gjndej m dhen n Zabel, prmbi Plav; u qetdhenve pr gjasht dit san e bjn n Nokshiq (janar 1880-C C.) e i pret tre krena malazezdesh, Qe bashk m 300 t tjre i ekspozojn n Kodr t Smajlages n Guci... (faq. 125). Cka do t.thot s heroikisht mori pjs n mbrojtjen e ksaj Krahin dhe trojve tjra shqiptare nga serbo-malazezet n kohon e Lidhjs Shqiptare t Prizrenit. Pastaj n libor lexova: Se vertt malazezdt thjesht jan hakmarre (m 1913-C-CO tregon edhe ky rast: Duke e ditur ata s bariu vuthjan, Bajram Musa, Dedushaj, i ka prere tri koka malazezesh n Betjn e Nokshiqit, e kerkojn at; si thot populli m firu. Muiia Hajra-Ballsha Ballshqiq, duke e ditur s ku gjndet Bajrami (...) i prin nj cet malazezesh 6 ore npr bore dhe i shpie n Zabel prmbi Plav, ku ai dimront m dhen. Para syve t plakut (Bajramit) ia vrasin djmt: Salihin e Lacin dhe ia plackisin tr pasurin. Djali I vogel i tij, Ali Bajrami nga torturat dhe trishtimi q i prjtoi u be i paafto psikik dhe tr jtn e ka kaluar abnormal, duke brohoritur npr Guci: -Rroft baba mret i aludont n Sulltanin, pr cka shpesh maltrotonin cetniko-komunistt malazez m von madj duke e mbyllur edhe n thark t thive, m derra tr natn(faq. 161). Sa e dhimbshm sht e kaluara e jon mndova m vetvehtn... ELE ELA Bronx-N. Y BRALAJT E ROZHAJS. ATDHETAR TDSHMUAR N T GIITHA ETAPAT HISTORIKE Ne kilomtrin e pest t rruges Rozhaj -Berane, n ann e majt t magjistrales, gjndet fshati Koln. Ne njren prej lagjve t ktij fshati jton edhe familja Bralaj. Bralajt jan kelmndas (Nike,), t ardhur ktu nga Shtupeci i Madh. Ne koln ka edhe t fisit Kuc, q tani nuk e flasin m shqipen. Bralaj sot ka edhe n Turqi, Shkup, Gjrmani, Kroaci etj. I pari i tyre, Braka, kur erdhi n Kolnn shqiptare, kishte fen katolike. Djali i tij (Brahimi) mod fen myslimane. Gjnealogjia e ksaj familjj sht: Braka- BrahimiHyseni Arifi - Smajli Ahmti-Irfani... Ne vitin 1912 u detyruan t shprnguln nga trrori i Avro Cemoviqit, ku kthehen prsri n konen e Austrise m 1916. Ne at koh, m trimrit e veta dallohet sidomos Arif Avdiu m t vellain Isufin. Isufi dallohet n Luftn e Junikut m 1923. Ne vitin 1924, keta trima kalojn n Shqipri, ku mbreti Zog u jp toka dhe i vndos n Marmuras, ku qendruan deri m 1941. Posa e theu qafen mbretria Jugosllave, keta u kthyen n vendlindjen e tyre n Bralaj. Ne vitt 1941-1944 rreshtohen n cetatvullnetare n mbrojtje t kufijve etnike t Shqiprise, t udhhequr nga bajraqet e Kosovs. Secili bajrak e kishte rajonin e caktuar n Smilovice, n Livadhin e Gjakut, n Kacuberr, Peshtr etj. Ne krye t ushtrise ndodheshin Haxhi Bajraktari i Vranocit, Shaban Bajraktari i Radacit, Bajraktari i Istogut, i Drenices etj. Ndrsa kolenasit i udhhiqt kapabanda i tyre, Avdyl Brala, i cili pas lufts mbeti n mal.

M pas e zune dhe e burgosen m gjith nipa Komunizmi e shkatrroi berthamn shqiptare t krahinave shqiptare n Mal t Zi, duke asimiluar shqiptart. Edhe kolenasit n pjsen m t madhe u shndrruan n boshnjake". Por familja e Smajl Arifit mbeti mjaft e fort. Ne mbetm shqiptare t vertt", m pati thn Ahmt Smajli, gjat nj bisede q pata pasur m t n Pej m 13.11.2001. Mbetn shqiptare duke iu falendruar martsave m Rugove, m Vranoc, m Bucan e Kosuriq t Rrafshit t Dukagjinit. Mburreshin m nipa e strnipa t vet: Adrian Krasniqin, Perparim Krasniqin, Agim Zenelin e trima t tjre t UCK-s. T kjo familje shpesh ka shknar Adrian Krasniqi. Ardiani erdhi m 1991.1 kishim filluar themlet e shtpise s re. Dy shoke i kishte ln n mal. Nuk hyri brenda. Kerkont t'i gjnim arme", tregon Ahmti. Keto arme na i kishte porositur m heret. Matrialin e kasha porositur nga nj kompani malazeze pr mremtimin e rrqgeve. dhe u nis posa u trrua", shtoi ai. Ahmti i ndihmoi q ta bart deri t shoket n mal. Nuk e mora vsh s kush ishin, por ishin trima t Rugovs", u shpreh Ahmt Bralaj Kur u kthye heren tjtr, Ardiani na tregoi s kishin pase humbur rrugen natn npr mal, dhe s kishin pase hequr shum keq. Kesaj radhe i dham disa kallnashikove, fisheke e bomba. M pas, ka ardhur edhe tri-katr her", prfundoi kujtimt nga kontaktt q ka pasur m Ardiani Ahmti e Irfani kan derguar arme edhe n Rugove. Po ashtu, kan derguar edhe deri n Radac, nga ku lufttaret e UCK-s i dergonin n Drenic. Ne Radac, i strehonim t tzaku u tyre, Rifat Avdyli. Ne kto dy pika prqendrimi, kan sjlle kallashnikove, zola. pushkamitraloze, pushke mm48, granata dhe trombllone. Ne pyetjn time s a u hetuan ndonjhere serbt, Ahmti u prgjigj:" Pa nis lufta, m patn hetuar n Pej. U detyrova t iki n Rozhaj. Qeshe shprngulur m krejt familjen". Ahmtit tregon s edhe si sht arrestuar n Mal t Zi, ku n Bellopoj ka mbajtur 30 dit burg, prej ku sht liruar. Sapo dolen nga burgu, srish filluan t dergojn arme npr zonat e lufts. Nuk isht kjo e tr puna atdhe-tare e ktyre malsorve. Bralajt gjat vitve 90 strehuan n shtpine e tyre edhe shum lufttare t lirise n shtpit e veta n Pej e Koln. Jan prkujdesur edhe pr shum t plagosur. Ne shtpine e tyre ka qen edhe Enver Haradinaj, ku nj koh sht kuruar. Edhe t Ethem Bralaj ka pasur shum t plagosur Familja Bralaj mriton levdata pr punen q ka br para dhe pas lufts pr Kosovn. Por, jo vetm ksaj her, por gjat t gjitha etapave historike.

Botuar n Gaz. "Bota Sot,"26.09.2005 Smajl Mustafa Gjonbalaj. ATDHETA RIPERKUSHTIJAR Nj tip origjinal malsori,bir i nj nacionalistit t njohur atdhetar i kullur i indoktrinuar m Enverizem, nj tip i llojit t vet, ishte n Nju Jork edhe Smajl (apo ISmail) Gjonbalaj. I lindur n mars t vitit 1938 n Guci, ku e kreu edhe shkolln fillore n gjuhn serbe, diku kah viti 1947 bindet s kishte mbetur pa bab! Pr t cilin dinte vetm n baze t'asaj cka i kan folur bashkeluftetaret e tij t shumte: "4-5 vjt pa ardhur n Amerik-thot Smajli, pas renjs s Rankoviqit, ma con nj letr, neprmes t nj vuthjanit, drejtori i postes s Deanit SHefqet Qorri i CArrabregut. NE letr shkruante: I dashuri vella. Baba im e i yti jan br vllazen n kohen e l,DB, n ditet m t vshtira pr ta. DEshiroj q t takohemi e t njihemi n es viti. E mora dajn tim: Zeqir HAlilin, BAlidemaj e shkuam n DEcan. SHefqeti na dergoi t i ati, Ahmti. U gezua kur kuptoi s kush jmi. Na tregoi shum ndodhina nga lufta e prbashket m habain tim. Po e ekim vetm nj: Kur u be lufta n Golezh, m 1941, ishim n roj-tha ai, dhe erdhi Mustaf Haxhia e tha:"A ka kush q vjn m mua s mi kan rrethuar do kusherinj t mi e ti lirojme"? U nis vetm SAdik BUba-ULaj. U nisem edhe n. Iu afruam majs s Golezhit. Piskati m thirrjn e zakonshme:"0 prite Mustaf Haxhine Pas nj sulmi t furishem arritm ti crethonim e ti nxerrnim t rrethuarit nga shkjte n Golezh." Smajlit i kujtohen: "Nga Trojani vinin partizanet. GJyshi im Haxhia, i largoi fmijt nga shtpia. Duke u larguar n i hudhm 2 bomba. HYme n nj kasolle aty afe t familja Merkulaj, e m von kaluam n qendr t Gucis. ATy e takuam MUstafen. IShte i armatosur deri n dhemb. U shtang kur na pa "Shkoni n GJonbalaj tha, s do ta merrni vsh kush sht Mustaf HAxhia"! Dhe, bashk m nj t kolinas u kubdervihet partizaneve malazez dhe i perzen nga rrethi i Gucis. Nj malsor nga Doli m von m ka thn: "Skam pare njrz ka ikin ma shpejt s ata shkije prej Mustafes at dit!".ME von nj oficer i KOS-it malazez, diku n Mal t ZI e ka pytur nj boshnjak s cka sht br m Mustaf Haxhine, s ma ka pase pru rrudh njher n Doli, afr Gucis?!

SMajli pastaj vazhdomDIten q kapitulluan italianet, Mustafa ka shptuar shum vendas duke i keshilluar italianet q t dorzohen dhe duke i prcjllur deri n fund t Gucis pasi e lenin krejt mallin dhe armetimin n duar t vendasve. POr edhe duke i keshilluar popullin q mos t frikesohen nga ardhja e Gjrmaneve,.. Gjat sundimit gjrman Mustafa vinte shpesh m do ushtarcerkez, q i kishin siellur GJermanet nga KAukazi n GUci. Bile ata faleshin n shtpin ton. Diten kur sht bombarduar Bjlici, 1944, (bjshe Vuthajve) nga anglezet, Mustafa ishte i shtrire meqe ishte i semure. NGa ajo dit s kam pare m. I mbaj mend fjalet e tij t fundit; KUR ia tha t'jatit:"Amanet kt grue m keta fmij" Diku kah viti 1947 u bisedua s MUstafa ka vdek. MBeta m moter, m nene dhe m gjyshin e moshuar. PErne prkujdesej, mixha AVdyli deri n vitin 1963, kur u ndame prej tij." Gjat gjith ksaj koh SMajlit i duhej t'ishte i kujdesshem duke e ditur s i biri i kujt ishte. Nga Hoti kalon t jtoi n Vishnjve. KU ishte i respektuat nga fqinjt e rinj Curanajt, por edhe t tjret meqe e dinin s i kujt ishte. Pas renjs s Rankoviqit, pr her t pare n historin e pas Iuftes vjn kryetar komune n PLave nj shqiptar! Hasan M. Vucetaj, ai i ndrmori ca aksione q i uditen t gjith njrzit: "E thirri nj mbledhj edhe n Vlshnjve-vazhdon Smajli. U mblodhem n shtpine e Kole M.Curanaj. Ishte edhe ministri i arsimit t Malit t ZI, dhe na premtuan s do t na celin shkolln shqipe edhe n at fshat! Viti 1968, u zgjodh Keshilli pr ndrtimin e shkolls. Mali i ZI i epte 500.000 dinar, tjrat duhej ti benim n. Shkolla u hap s pari n shtpine e Pal Curanajt. NE keshill ishim 2 veta nga fshati.Kukaj, 2 nga HAkajt dhe 2 t Vishnjvs: Zenun Sokoli, Ymer Laku Kukaj, Smajl GJonbalaj, PAI Curanaj, FAzli Syla, RUgova dhe Brahim R.Hakaj. U ble toka dhe u ndrtue shkolla m mjte e pun vullnetare. Ne shkolln e re e mbajtm pr her t pare edhe feste e Flamurit. I qitem 2 flamujt, e caktuam njriun ti ruaj ata etj. Ishte br mjaft problem puna e Flamurit Shqiptar!? Qe nga ajo koh isha i prciellur nga shteti.I pa shkoll. U bene 4 fmij. Si ti ushqej? SI ti shkolloj? DHe vndosa t shkoj n'Amerik. E ureja at Jugosllavi s m kishte lene jtim, pa bab. S'pari dola n Gjrmani, 3 muaj. S'mujta pa familje dhe u ktheva. I mora m vehte familjen dhe dola n ITali. Pas 4 muajsh mo ra vizn dhe erdha n SHBA. Me ndihmoi IDriz LAmaj, neprmes Komitetit "SHqipria e Lire"(Viti 1970). Smajli si cdo emigrant i yni tjetr, mendonte t'i grumbullonte ca para dhe t kthehej n vendlindj. POr s'doli ashtu: Punet n atefare JUgosllavij shkonin prdite duke u prishur. Cka sht edhe m problematike, ai filloi t merrej edhe m aktivitete politike, m cka e mbylli rrugen prjte pr n Atdhe! Filloi t takohej m RExhep Krasniqin, Idriz LAmajn, m udhheqsit e Lldhjs s Prizrenit, udhheqsit exhamise shqiptare, ata t LEgalitetit, madj edhe m mbretin Laka i I. T cilit m von ia uroi edhe martesen m nj telegram, n emr t Vojvodes (Dukes) s Vuthajve (pasi ishte pasardhes i asaj shtpij). NGa t gjitha kto prsonalitete pritej e ndrohej si djali i nacionalistit vuthjanMUstaf Haxhise. Flloi t delte edhe npr demonstrata, pamare parasysh kush i orga zonte, kundr regjimit t Beogradit et. Ja behu viti 1981Ja si i prshkruan SMajli ngjarjet q rrodhe n Nju |ork;Aso koh: "Luan Gashi organizoi demonstrata n WAshington. I.Uani ishte kryetar i "Lidhjs Kosovare". KUptohet s n at koh delnin shum pak njrz nga ana jon n demonstrata. Isha m gjith djm. Me demonstrata udhheqnin LUan GAshi e Luan ISufi i Shkodrs. I kisha n dor Flamurin ton origjinal (dmth.pa yll) dhe nj latografi t nj tanksi serb duke e shkelur nj fmij shqiptar. Marshuame 9 ore para Shtepise s BArdhe dhe KApitol Hillit. KOrespodenti i "Zrit t Ameriks," kur e pau at fotografi dhe flamurin m pyeti: "Pse i kishte flamuri tri pulla t bardha t ngjitura n t? Iu prgjgja: SHqipri, KOsove e CAmeri! Delsha cdohere edhe npr demonstratat tjra q organizoheshin na NY. SHpesh npr to e digjsha edhe Flamurin JUgosllav! I prishnim edhe koncertet e organizuara nga AMbasada JUgosllave n NY. duke brohoritur:Kosova REpublike. Fillimisht u bra anetar i klubit "Naim Frasheri" e m von kalova n klubin e posaformuar, "J. Gervalla". E luftonim haptas klubin /'Montenegro" etj. Deri n vitin 1982, s'kam qen kurr n AMbasaden e SHqipris prane OKB. Pas largimit t ABdi Baletes, dhe intensifikimit t propagandes s tyre kundr JUgosllavise, u bene m terheqes pr neve: E. HOxha ia terhoqi verejtjn JUgosllavise q t mos luaj m zjarr, s do t digjt vet n t!! -I pranoi familjen e JUsuf GErvalles n SHqipri! Me kto veprime t tyre mu mbush mendja s po e luftonin Jugosllavine, sikurs edhe n. Me 1988 shkova n Festivalin e Gjirokastres. Pra e vizitova pr her t pare Nnn SHqipri.

Duhet shtuar ktu s viti 1981, sic e thot edhe vet Smajli, e gjti mergaten shqiptare politikisht t shprndane e t shpartalluar, sepse tanime ishin krijuar urrejtjt n mes t mergimtareve shqiptar t KOsovs dhe atyre t SHqipris. Ambasadat e Shqiprise npr bot kishin arritur q cdo shqiptar t Kosovs pr ta kompromituar e quanin komunist jugosllav apo udbash, kurse cdo emigrant t SHqipris e quanin zogist ose spiun t UDB-s, m qellim q t'a fuste mosbesimin n mes tyre, kur cdonjri pr tjtrin dyshon s sht spiun!! Bile i kishin ndrprere edhe martesat shekullore n mes veti;"Nese m vjm m FLamur pa yll, nuk ta japim nusen" -i kishin thn nj emigrantiti t SHqipris q kishte fejuar vajzen nj tjter i nga trojt tona nm ish JUgosllavine!? Dhe kuptohet miqasija ishte prishur! Ose:"Po m thon s djali tu ka martue m vajzene zogistit. VAjze tradhetari" m thoshte njher n NY. Bajram SAdiku i Vuthajve! Nuk sht vajze tradhetari por sht prej shtpi s s Jahelezve, shtpise m t mir n MAlesine e Gjakovs-e qetsoja une. Pra, Smajl GJonbala, nj malsor i kulluar, i pashrr dhe besnik deri n pakufi, duke u ruajtur nga njrzit e sherbimeve sekrete serbe, q i kishin infiltruar n mesin e mergates politike shqiptare, ra nm kthetrat e politikes s atehereshme t TIranes, t cils nuk i shkonte pr shtati q n Amerik t krijohej nj qendr e fuqishme polikike e mergates shqiptare. Ai s dinte s Tirana e asaj koh i kishte angazhuar spiunet m terryer q i infiltroi n mesin e tyre n SHBA. Me qellim q ti bente shqiptart pike e pese, duke ua shprndare librin: "Mergata e qyqeve", e cila i bri prvehte edhe njrzit shum m t ditur e m t afte s Smajl Gjonbala.

(Lexo Llb. F.Tafallarit: "Terror, dhimbj qendrese", Tiran 1997.] Pas gjith ksaj pun dhe ktij aktiviteti atdhetar, Smajli e kishte vetm edhe nj deshire: T VARROSET NE GUCI, PRANE BABAIT T VET! Por "meqe duhet ti kerkohet viza shkjaut pr ta dergua kufomen atj, ktu m shtini n dhe"-m tha Smajli n prfundim t ktij punimi, q pr mua s'ishte aspak i leht t komponohej... Nga biseda m Smajl Gjonbalajn, N.Y. 29 janar, 1999. R.Dedushaj: "SHprngulja e SHqiptarve t PLave-Gucis NY," 1997. R.DEdushaj:"100 VJETLUFTE"NY. 1999J.63-66 VLLEZRIT AVDYL DHE MUSTAFA HENCI NACIONALISTE DHE DFMOKRATF T DEVOTSHEM Ndr t rinjt Kosovar q e prjtuan shtypjn dhe terrorin e Mbretris s Karagjorgjviqve qen edhe vllezrit Henci nga Prishtina. Q nga viti 1936 ata u aktivizuan n Lvizjn Kombtare Antiserbe bashk m Jakup Batallin, Hilmi Domenikun, Isak Debranjn e ndonj tjtr. Mbanin kunsulta e takime, shprndanin parulla, literatur t ndryshme etj. T shumtn e rasteve vepronin ilegalisht e ndonjher edhe prmes shoqatave atbot t lejuara, si ishin f. v. shoqata bamirse "Merhamet", apo ekipet e ndryshme sportive q vepronin n Prishtin e m gjr. Shprbrja shum e shpejt e Mbretris false jugosllave, krijoi kushte m t mira pr veprim. Organizata e rinis n Prishtin i theu magazinat ushtarake dhe armatosi gjith qytetin. Me 9 Prill 1941 e ngriten Flamurin shqiptar, q sic m thonte Mustafa "ishte Flamuri i pare shqiptar i ngritur n Kosov ato dit. Bile kishte shum problem ku do ta siguronin nj flamur t till. Ja si e siguruam - shpjgonte ai - kur e kishte okupuar Italia Shqiprin

(7 prill 1939) nj toger shqiptar (emri i t cilit nuk i kujtohej), erdhi n Prishtin dhe e vndos m banes n bujtinn "Bitol", q e mbante Avdyli bashk m mikun e vet, Sali Valen. E mbajtn 10 dit pa pages e ai n fund ua dhuroi nj napoleon ari m shkabn ton dykrenare. Avdyli e ruajti at shkab dy vjt dhe ditn kur i nevoitej Flamuri, ma dhe mua dhe Jakup Batallit, q ta vizatonin Shqiponjn e nxjrrur nga monedha. E zmadhuam dhe ua dham ca vajzave t Prishtins ta qendisnin. Me n ishin edhe Sali Vala, Haqif Zariqi, Zenel Murati, Riza Citaku, Alush Kursani etj. Po ky grup i urdhroi vllezrit gjakovar m mbiemrin Pelivani t bjn plisa t bardh dhe i gjith qyteti u pajis m ta, duke i hedhur posht fesat e kuq t Turqis, q n njfar dor ua kishte imnonuar edhe vete pushtuesi serbosllav pr t'i paraqitur shqiptart si turq e pr t'i shporr n Turqi... Rrugt e Prishtins morin pamjn e bardh si malet e Sharit".

Ato dit n Kosov u vndos administrata shqipe (Avdyl Henci u zgjodh kryetar i komuns s Fush Kosovs), u hapen shkollat shqipe etj. Gjimnazi i Prishtins - q deri ather punonte vetm n serbisht, u shndrrua n gjimnaz shqiptar m emrin "Sami Frashri", m drejtorin e pare Dr. Rexhep Krasniqin. N kt gjimnaz si gjnerat e pare u diplomua edhe Mustafa Henci (i lindur m 1923). N shtpine e vllezrve Henci, kah fundi i vitit 1941, u mbajt mbledhja themelore e Ballit Kombtar pr Kosovn, ku moren pjs kta patriot: Prof. Selman Riza, Shefqet Shkupi, Fuat Dibra, Mulla Ali Rashiti, Riza Citaku, Prof. Ibrahim Kelmndi, Ismail Dobranja, Dr. Daut Mustafa, Hasan BegoIIi, Nexhat Mumini, Fuat Muharremi, Shemsi Salihu, Osman Mehmeti, Mustafa Kosova, Jakup Batalli, Zeqir Zakuti, Sali Vala etj. N veren e vitit 1944, duke e pare rrezikun q po i kanosej trojve shqiptare n Kosov e m gjr, formohet organizata (Komiteti) e rinis Nacionaliste Shqiptare. N nj mbledhj t ksaj organizate, n gjimnazin "S. Frashri" t Prishtins, u formua Komanda Ushtarake pr Mbrojtjen e Kosovs. Komandant i t gjitha njsive vullnetare u zgjodh Ali Shasivari. N kt komitet, q prej dits s pare vepronin edhe vllezrit Henci. Ndrsa statutin e organizats e prpiloi avokati plavian, Idriz J. Shahmani. Rreth 30.000 vullnetare t ksaj organizate iu kundrvun brigadave serbo-bullgare q ato dit ia msyn Kosovs martire duke i penguar t bnin masakrime n popull. Megjithse sic dihet, gjat asaj vjshte dhe pranvers s vitit 1945, u vran dhe u masakruan rreth 68.000 shqiptare. Pas masakrimit t Kosovs dhe viseve tjra etnike shqiptare shum Infttar t liris q shptuan gjall trhoqen n drejtim t Greqise Bashk m ta ishin edhe vllezr Henci, Adem Gllavica, Luan Gashi shum t tjr. Pas 21 dit udhtimi luft t pabarabart arriten n Greqise Ishin nisur 170 vete, por atj arrit gjall vetm 97 sish. T tjrt ran prpjekje m jugosllavt. I kishin edhe 2 prcjlls (njrin shqiptar), q i kishin kidnapuar pr treguar rrugn. Aty i dorzuan arn dhe mbetn plot 3 vjt npr kamj Florina, Vollos, Siros dhe n,Kret n nj prleshj m komunistt g q e kishin nxitur luftn civile, mbetn t vrar edhe 10-12 vete. Pastaj i kthyen prsr Athin, deri m 1949, kur i rregj istnuam n IRO (organizata e refugj ndrkombtar) e cila i barti n Itali, ku ndejtn deri m 1953. Pastaj n Franc, ku Mustafa u rregj istnua n Kolegjin "Free Evrope" dhe vjoi studime n shkencat politike Strazburg. Pa u diplomuar la Evropn dhe bashk m Avdylin n Amerik, n vitin 1969. Qe n Kongresin e pare u zgjodhen antar t Komitetit t "Lidhjs Kosovare", t formuar m vitin 1949. Ata ishin shum aktiv m organizimin e demonstratave tubimeve protestuese, n drgimim e telegrameve e memorandume forumet ndrkombtar dhe

kryetart e sham shteteve t bots, ku flitej pr gjnocidin q bnin serbo-sllavt mbi popullatn autoktone shqiptare n Jugosllavin komuniste. Mustafa Henci, gjat kohs s qndrimit n mrgim, shkroi m s 50 punime, q i botoi npr fletushka t ndryshme n SHBA, i lexoi n radion e Ballit Kombtar "Zri i shqiptarve t lire" ose npr festa e tubime t ndryshme kombtare. Po prmendim vetm disa: "Lumo Skendo dhe Kosova" (1974), "Prkujtim dshmorve t Kombit" (14 shtator 1981 - Waterbury, Conn.), "Deri kur Kosova n shtypj e mjrim" (1984) etj. Nga kjo e fundit shkputem disa radh:"... Vetm t kuqt q sundojn n Tiran e n Beligrad e bjn daHimin n mes t shqiptarve, sepse ashtu u shkon pr shtat. Kriminelt e Tirans dhe ata t Beligradit nuk lan gur pa lvizur vetm q t mund t'i prcajn shqiptart... Tirans i ka dal gjumi von. I hapen syt vetm kur shprtheu kryengritja n Kosov, n marsin e vitit 1981. Tash duan t prfitojn prej ksaj ngjarjj dhe mundohen m u paraqit para bots shqiptare si mbrojts t t drejtave t shqiptarve t Kosovs, Malit t Zi e Maqedonis. E ku ishin vall deri tash? Ku ishin ata, kur atdhetart shqiptare pa marr parasysh rreziqet, delshin t part t ngritnin Flamurin e Ismail Qemalit mu n zemr t Shqiprise Etnike, n Prishtin? ... Ku ishin ata, kur gjaku i t rinjve Kosovar derdhej n Qaf t Morins, kur batalionet e asaj rinie kreshnike u bnin ball hordhive cetnike dhe bullgare? A nuk i kan marr vsh lufterat e prgjakshme t Ferizajit, Preshevs, Bujanovcit, Drenics etj.?... Ku ishin kriminelt e tradhtart komunist, kur policia e Rankoviqit ua fuste kokat n stufa t ndezura shqiptarve?., Kur ua shponte barkun m bajonta grave shqiptare shtatzana? Levizja shqiptare, q ka kapluar tokat shqiptare tani, nuk i ka rrnjt tek ideologjia komunist sic mundohen ta paraqesin t kuqt e Tirans n bashkpunim m ata t Beligradit, pr interesat e tyre. Kjo lvizj i ka rrnjt tek ideja nacionaliste, t idet e rilindies son kombtare..." "Dielli'Jan- Mar, 1997 HAXHI SELIM GJONBALAJ Njri ndr Malsoret ton n N.Y. q ma kishte terhequr vemendjn m s shumti m qendrimet e tija burrerore, q nga dita e pare kur e kisha takuar e n vazhdim, ishte Selim Ujkani Gjonbalaj. Kur i tregova babes tim Manit, pr t, n vjshte t vitit 1999 ai mu prgjgj: "S'ashte cudi hic. A e din s ashte nipi i Mal Ahmetit,sternipi i Ahmet Zenelit-more Bac. Q s'ka pase burra ma t mir kah shetite karna e kalit"! Kjo m shtyri ta zhvilloi nj bisede m Haxhi SElimin, pr ti sqaruar ca lajthitj nga e kaluara e atyre trimave dhe pr t zbuluar misterin Cfare e kishte mbajtur SElimin t tille dhe s'kishte mundur ta transformonte as qndrimi aq i gjat n mergim... Pyetjs time si u bn t'paret e tij Duke(Vojvode) n Vuthaj ai iu prgj egj: "Vojvodllekun s pari n Vuthaj e kan-pasur HasanajtPra pasardhesit e Hasan GJonit.Konkretisht, t'paret e Bali Syles.Meq ata n ndrkohe ishin dobesua prej mashkujve e s'kishte pase kush ta merrte nj gjak, q ua kishte pase dikush borxh, e qsin fjaln : Kush t merr gjkun ton do t'ia dorzojme vojvodllekun." Zenel Mehmeti-katragjyshi im e nxjrr at gjak dhe fiton kuroren e Dukes n VUthaj. Q nga ajo koh, djal pas djalit n e mbajme at titull ndri, duke i ndrue Vuthajt dhe fisin e Kelmendit. Kur jmi t ky, ZEnel Mehmeti, n librin e Hasan I.Gjonbalajt "Ali Pash GUcia"-Prishtin 1996 f.25, thuhet kshtu.N vitin 1820 kur TUrqia m 50.000 ushtar turq e sulmoi Janinen.Ali Pash TEpelena ihirri n ndihm shum vise. Perpos t tjreve thirrjs iu prgjgj edhe Gucia m Bushatlinjt e Shkodrs. N studimin e vet ANton etta pr bashkudhheqs t ksaj krahin n Lufterat e Morese e prmend edhe Zenel Mehmetin e Vuthajve, si i pandare nga ky prijs..." T sqarojme ktu s Bushatliu i Shkodrs bashk m GJyl Begun e Gucis (?) njuk kishte shkuar atj pr ti ndihmuar Ali Pash TEpelenes por pr ti ndihmuar SUlltanit kundr tijMPastaj e vazh doi luftn kundr kryengritesve grek pas vrasjs s ALi Pash TEpelenes. Dmth: Zenel MEhmeti nse ishte m Bushatlinjt atj, ishte kundr ALi Pash TEpelenes apo jo?! -Haxhi SElimi e hudhi poshte kategorikisht kt konstatim." Separi tha ai,Sulltani dhe Veziri i Shkodrs nuk e pranonin titullin shqiptar, Duke (VOjvode) por i thirrnin n luft bajraktaret e bylykbashet q i kishin caktuar vet. Pra,titullaret e caktuar nga vet. Veziri i Shkodrs, n kt rast Bushatlinjt. Dihet s VUthjant m ato luftera i ka udhhequr Bajraktari i Vuthajve e jo Duka i Vuthajve.

Pr ato luftera n VUthaj sht fol pak,s ato kan qn luftera q s'u kan ba ndre Vuthjaneve. Luftera vllavrasese.Shkodra kundr Janines E cka sht edhe ma keq, atj jan vrax 40 vuthjane t zgjdhun pike e pike?! Kune n familjen ton s'ashte prnend s atj ka shkue stergjyshi im.Zenel Mehmeti!? Se di kush i ka thn Anton Cettes pr at gja?! N mos i kan thane ata q kan dashte gabimet e veta tua shkarkojn t tjreve!? Pra ZEnel MEhmeti sht kombetarisht shum i paster. Ato cka thot Hasani m ANton CEtten jan trillime. Nuk qndrojn... I biri i ZEnelit-AHmet Zeneli sht ashtu sic sht fole e shkrue pr ta deri tash. E di edhe nji fakt: Binak ALia i Krasniqs n nj rast kishte thn: "Deri sa t jte AHmet ZEneli gjall une skam cka lypi m pleqnue n Plav-Guci sepse ai ishte m i mencur e ma pleqnaqr s une"... Vendin e Ahmet ZEnelit e zn i biri Mal Ahmti. Merr pjs n lufterat pr mbrojtjen e asaj krahin n vitet 1879-1880 N Luftn pr mbrojtjen e Shkodrs m 1912. DHe vdes n moshen 60 vjecare. Permendet pr pleqri, bujari dhe bese..." Selimi thot s t gjijzha kto i ka ndegjuar prej babes s vet Ujkan Males, i cili ka jtuar deri n vitin 1968. Ujkani ishte i vobekte dhe pa mashkuj. Kt gj e shfrytezojn kusherinjt ton q u del zani si Vojvode t Vuthajve sicj ishte f.v.Cun MUla, Avdyl Hysa e ndonj tjter, gjat Lufts s Dyte Boterore. T shtojme ktu s Ujkan Mala ka marr pjs edhe n Luftn e Koplikutm 1920. Selim Ujkani ka lindur n vitin 1943 n at truall ku kishin lindur e jtuar t'paret e tij q u prmenden m lart. Pra n Vuthaj Mesimet i ndoqi deri n kl. e VI e pastaj mbyllet shkolla shqipe n GUci e fillon t merret m bujqsi deri n vitin 1969. N vitet 19691971 punon n Gjrmani. N gusht t vitit 1971 nga Vuthajt shkon n Itali e pastaj n SHBA ku arrin n prill t vitit 1972 Ishte m t shoqn dhe m nenen. Ktu u linden 5 femij (3 djm e dy vajza]. "Isha pa shkoll, pa gjuhe, punoja c'kamos -shton SElimi.Emigracioni q gjta ktu prpiqj t m'aktivizonte n partite e tyre, por e kisha vellaun n Vuthaj e frikohesha mos po e rrezikoj at dhe do t detyrohej t shprngulej, ti leshojme trojt e t pareve! Kah gjysma e viteve tetedhjta fillova t merrem edhe m ceshtjn kombtare." Vepron prane xhamise s Staten AJllanit, q sht nj shembul pr ndihmat pr Luftn n Kosove, sidomos ndihm n t holla e vshmbathj. Kjo xhami i dergoi 48 kantena m mallera pr ushtri e t vobektit e Kosovs dhe rreth l(nj) milion e gjysem dollar pr luftn. N tubimln e tyre dallohej sidomos Ramiz Duka dhe i cont n Shqipri pr UCK. (HOxha i ksaj xhamij-shton SElimi, ka pase arritur ta vizitoi edhe KOsoven gjat asaj luft!!) Por Selimi nuk deshti t flas (ndoshta nga moddstia) edhe pr koncertin e pare humanitar t organizuar nga LDK n NY, n pranve ren e vitit 1991 kur vullnetarisht i pati marrur ti mbante 2 femilj t varfra n Kosove, gjat aksionit: Familja mban familjen, pr 6 muaj dit. Ndrsa mbas lufts i mbajti pr 2 vjt m rradh 3 jtima nga ABRIA e EPERMEe Drenasit (ish Gllogocit). Babai i tyre ishte vrar n lutfte e n na u kishte vdekur nga kanceri. Femi j et ishin: Besnik, Liridona dhe Albert DEliaj. (Shif dokumentin e Helpin Hand, USA-Kosova-RElief dt, 10.03.1999) Kur jmi t xhamia, Selimi merret rregullisht m kultin fetar q nga viti 1986. Ishte edhe n haxhillek-n QAbe. N vitin 1988 ishte kthyer pr 2 vite n Pej. Ndrtoi shtpi e u vndos aty m deshire q ti riaddhesonte fmijt atj. Lufta e bri t veten dhe kthehet prsri n N.Y. Fmijt i mbetn m shkoll t mesme prvec djalit t madh q arriti ta vijoj fakulttin dhe pasi e kreu u vndos t jtoi n Florida... Kah nuk gjinden sot pasardhesit e shtpijave m t mira dhe .tdhetareve vuthjane. Vee nj ZOt e di.... Nga biseda e zhvilluar m Haxhi SElim GJonbalajn, n ST. Ajllan t New Yorkutm 16.06.2006. DFSHMORI. EL SOKOL UKAJ i LUMBARDHIT ela i Ri ndjk rrugen e gjyshit t vet - ELS Plak Deshmori Cel Ukaj u lind m 1980, n Lumbardh t Deanit. Shkolln fillore e kreu n vendlindj e t mesmen n Decan. Esht pinjoll i familjes s gjr t Lan Selimit t famshem. Me t cilin luftoi kmb, kembes edhe Cele SAdiku -gjyshi i el Sokolit. Pas Lufts Dyte Baterore, elen plak e prcillte UDB-a derisa e burgosi n vitin 1952. Kjo ndodhi pas rrethimit t ADem Dushkut t Drenocit t Klines e Sali SHatrit n Drenoc t

Decanit. Terrenista keta t derguar nga rregjimi komunist i E.Hoxhes. Ata e paten vrar nj komandant t ushtrise Serb. Gjat atij luftimi u vra edhe SHpend Ahmti i Alajve t Drenocit. Kurse Ademi e SAlihi u terhoqn pa therre n kmb, (preka ka shkruar edhe H.Hasanramaj n nj numer t gazetes "Bota Sot" n fill. t vitit 2007 ose gjat 2006.) Pas ksaj ngjarj j UDB-a i burgosi t gjith t afermit e ktyre kacakeve. Meq Cela e kishte "ilaka" Adem Dushkun, e shfrytezojn rastin dhe e burgosin edhe at-thot i biri Sokoli (i lindur m 1950.) Dhe i njjti vazhdon: "Pr 5 jave s'sht ditur as ku ndodhet!?" Posa u lirua Ali Meta i Pozharit, erdhi t n dhe na tregoi s e kishte pare Celen n nj dhome t burgut n Pej. Motra ime 10 vjecare shkon m i cue buke, Diten e trete ia marrin buken dhe ia dergoin atij? Se dy ditet e para as q kishin pranuar s sht ai aty por thonin s nuk e njohim fare. E pyetnin s kush u ka thane s sht ai ktu!!? E qsin n gjyq, dhe e denojn m 20 vjte burg, E sjllin npr burgjt e Beogradit, Krushevcit, Nishit, Sremska Mitrovics e deri n ferrin e Goli Otokut. Kur u be amnestia, pas pese viteve erdhi n shtpi i shkallmuar dhe pas 3 vitesh vdiq. Por m vdekjn e tij nuk prfundoi vuajtja jon. Shtate vite ishim t lecitur nga gjithkush. ASkush s'vinte t n. Djalin e mixhes, Halilin e marrin n pyetje, e malltretojn. Une cdohere isha i prcjllur. Megjithate,arrijta ti rris e ti shkolloj fmijt. Ti edukoj n frymen e babes tim..." Valdeti, djali i madh i Sokolit (i lindur m 1975) n vitin 1991 ishte pjsmarres i demonstratave dhe aktiviteteve t ndryshme kombtare s bashku m Vellezeriti Valmirin e elen 17 vjar. N vitin 1997 kycen n UCK,m 24 mars, n Gllogjan, q t tret. "N Glloqjan une u aktivizova si ushtrues i luftetareve,i 82 vullnetarve -thot Valdeti. Valmiri u inkuadrua n njsitm special "Shqiponjat e Zeza"ndrsa vellau m i vogl ELA, aktivizohet n Brigaden"131 Jusuf Gervalla" Merr pjs n betejat e Baballocit, Pejlepit, Drenocit, SHaptej t, Ratishes, Dashinocit, Krelanit, Vranocit dhe bjn n fushen e beteis m 9 janar 1999 n mes t Dashinocit e POzharit s bashku m deshmorin ZEF RROK GJOKEN. Cela i kishte vetm 18 vjte! Okupatoret e marrin dhe varrosin n varrezat e Pejs pr tu rivarrosur pas lutes n fshatin e lindjs.Varrin e tij n Pej e gjti nj daj i tij q kishte qlluar atypari dit e vHrrimit. "N vitin 1999 Cela dekorohet m MEDALJEN E DESHMORIT T KOMBIT" (Shih Lib."T pavdekshmit e Dukagjinit", Pej 2002 f.187 Vllezrit e tij.Valdeti pas lufts demobilizohet ndrsa Valmiri q kishte qn i plagosur 3 her dhe mbeti invalid i lufts, pranohet n Garden Kombtare t TMK n Prishtin. Babai i tyre, Sokol Cela si prfundim deklaron: "Jam i knaqur m lirine e fituar dhe veprimtarine e djmve t mij dhe shpresoj q s shpejti do t realizohet edhe pavaresia e Kosovs pr t ciln na Cela dhe qindra t tjre si ai. Ky sht kontribut jovetm i yni por edhe i sa e sa gjneratave para nesh". Deklaratat e marrura n Lumbardh t Decanit m 26gusht t vitit 2007 EL SHABANI HASANGJEKAJ Dy jan arsyete q m shtyne t bisedoj m Bajraktarin e Martinajve el Hasangjkaj: E para.N 28 Nentorin e vitit 1968 - pak dit pasi ishte liruar prdorimi i flamurit ton.t njjtin e cpalosi mbi kulmin e shtpise s lij duke vazhduar ashtu prcdo vit deri m 1981,dhe E dyta.Tere jten e tij,kahdo q ka shkuar kurr nuk e ka hequr nga koka plisin e bardh!! Mu pr kt n restorantin "Arta"n Manhatan ,prone e vellaut t lij ,AZemit e shfrytezova rastin t bisedoj m Bajraktarin-pr ti sqaruar ca gjra nga historia e familjs.fshatit dhe ktahins s tyre t lindjs: Lidhur m hamendesine s a jan Bajraktarajt e Martinajve nga ai fshat apo t ardhur nga Peshceri,sic pretendojn ca autor n shkrimet e tyre, Cela thot: "Jemi ndr banoret m t vjtr t Martinajve. Por n kohn e TUrqise, kishim shum bageti dhe duhej ti dimeronim n Peshter meq ndr n mungonte ushqimi pr to. Keshtuq duke shkuar prcdo vit atj, sidomos dimrave ishim detyruar t blenim edhe tok dhe dalengadale nj pjs e familjes ton mbeti t jtoj atj e pjsa tjter vazhdonte t jtoj n Martinnaj ku jmi edhe sot. Mbase ndonjri prej paraardhesve t mi mund t kt jtuar m gjat atj e pas kthimit n vendin m mund t'jte quajtur si i ardhur...Pra fjala sht pr nj levizj brendaprbrenda teritoreve tona, tokave tona dhe skemi shkuar ose s'kemi ardhur prej kerkahit, por aty ishim e jmi edhe sot brenda prbrenda Shqiprise Etnike, apo jo?"- tha CEla, paksi i zemruar.

Sipas fjaleve t eles, q ia kishte prcjllur i ati SHabani bajrakun (flamurin) e kan fituar n Luftn e MOrese. Si duket deri ather (vitet e 20-ta t shek.xix) Martiajt s'kan qn bajrak i veant. E n luftn e MOrese kundr grekeve ishte dalluar nj i pari i tyre emri si kujtohe dhe nga ajo koh Mustafa Pash BUshati e emeroi BAjraktar t fshatit MArtinaj. NGa historia e hereshme e ktij fshati i kujtohej edhe ndrrimi i fes s bashkefshatareve t tij, kalimi nga katolir n mysliman: Martinajt kishin marr pjs n t gjitha kryengritjt e Kelmendit kundr otomaneve dhe s'kishin pranuar assesi ta ndrronin fen. Hydaverdi pash Begolli Kishte ardhur ta nenshtroj Kelmendin (m 1700), ishte keshilluar m ata q vee kishin kaluar n fen islamej s si mund ta detyronin t parin e ati fshati- MARTINAJ,ta ndrroj fen. Dhe kishin ardhur n prfundim s duhet ta vrisnin at e pastaj m t tjret do t behej lehtlAktin e krimit e kreu n Plav, n pabesi njfare Gjuricaninit-ortodoks, t cilit si shprblim iu dhurua Lugina e Lumit t Mir, prmbi Plav q sot quhet Gjyriqi. Ndrsa fshati TREPA nga ajo koh e merr emrin MARTINAJ. BEgolli pastaj i detyroi ta ndronin fen dhe i shendrroi n cifcinj t beglereve gucias t posa shpallur si t tille pr meritat q i ndihmuan pashait ta nenshtronte krahinn. Pra Martinajt u ndeshkuan pr kryenecesine e vet.Kush nuk e ndrroi fen i shprnguleu n Peshter apo n Rugove -Kuqishte-GJevukajt psh." Lidhur m nj konstatim t Dr.Z. Canes s: "Oficeri malazez i ofrohej rreshtit, i jpte flamurin bajraktarit t Martinajve m fjalet: "Ja flamurin malazez, bajraktar dhe ma jp at osman, dhe n vend t plisit t bardh ia ven "kapicen" malazeze!!" Fjala sht pr kohn kur Avro CEmoviqi ua ndrroi fen shqiptarve n marsin e vitit 1913.(Shih:Dr,ZEkeria CAna: "Gjnocidi i Malit t Zi mbi popullin shqiptar, 1912-1913 Prishtin 1996, f. 33) Cela jp kt spjgim: "Gjat gjith veres t vitit 1912 Bajraktari m t gjith Martinajt ka qndruar n majat e Vizitorit duke e mbrojta fshatin dhe krahinn nga mesyrjt e Veshoviqit Aty edhe sht plagosur babai im-SHabani. Dhe, pas humbjs s lufts pothuajse i gjith fshati sht terhequr n drejtim t Vuthajve,e nga andej n Shkoder ku edhe sht sheruar babai im. Pra BAjraktari i Martinajve s'ishte n GUci shum koh ,derisa sht shpallur amnestia (diku kah fundi i veres 1913) "E kur i thash s prof. Cana i ka gjtur t dhenat t shkruara n arkivat e Cetine ai i, revoltuar tha: "Shkijte kan pase mundesi t shkruajn fare t dojn. Ata kan rrejt gjoja t'a bindin boten s shqiparet m deshire po e ndrrojn fen. Mos u besoni shkrimeve t tyre, ju lutem, s hyni n gjynah m ata q jan pjke e djge por q s'jan dorezuar kurr!! Pra sht rrene shkjsh ajo!? Shtpia jon gjithmone ka qn gjakesuar m ta, N kohn e Krajlit na tishin vra Avdi Keqin e jo Azem Hazirin -si del n nj libr Tuajin!? E vrau krimineli Radisav Pesshi e tonet ia paten vrar t vellain atij. Gjat Lufts s pare Boterore ishte dalluar Azem Bajraktari, si njri ndr udhheqsit m t shquar t Kraniaes s Plav-Gucis, ndrsa gjat asaj t dytes Shaban (Ibishi) Ba jraktari q si kapobande i kishte udhhequr Martinajt n mbrojtje t kufijve t Shqiprise Etnike, prcka e ka dekoruar edhe Presidenti i Shqiprise m rastin e 80 vjtorit t pavaresise s Shqiprise. Pas lufts s Dyte Boterore Ozna e burgosi vet 12-tin. Arrijti t del nga thojt e tyre e iku n Shqipri.Ata e lidhen e ua dorezuan Jugosllaveve Doli n gjykim, por i ndihmuan shum bashkefshataret e q vee ishin br bashkpuntor t etniko-komunisteve malazaz, duke deshmuar s ai s'kishte br krime, pr ka s'kishte asnj deshmi nga ter reni dhe u lirua!? Mllefin e shuan n Sadik B. Balidemaj dhe Ram T.Hasangjkaj,q i pushkatuane kurse Elez H. Balidemaj e mbajtn tr jten n burgu Shaban Bajraktarin e trshigoi ela, i lindur n vitin 1930 n Martinaj .Aty e kreu kl.e pare n gjuhn sllav e 3 vite tjra i kreu pas lufts duke mos vazhduar m!? N pyetjn ton:Ku e more Flamurin q e qite m 28 Nentor 1968 na rrefeu nj tregim interesant: "Dy vite m pare isha t motra n Vitomiric e martuar t Dacajt pas t vellait t Selman Dacit). Dola n rruge dhe tue hecur n drejtim t Pejs erdhi nj veture, Ia qita doren dhe u ndal. Ndoshta pse ma pau plisin e bardhe. Filloi biseda: Dhe kur kuptoi s nga isha m propozoi t'ma gjnte nj fla myr "t E. Hoxhes" -sic shprehej ai. Me dergoi n Gjakove, m la n nj shtpi t vjtr t pabanueshme (pr cka fillova t frikohem mos po don m m mbyte) e pas pak erdhi m nj flamur n dor. Ia pagova sa kerkoi, e futa n gji at dhe m ktheu t stacioni i autobuseve n Pej. Kur u lejua Flamuri dhe pasi ca dit m prpara e nxorren Vuthajt n nj dasem e nxorra edhe une n mbremjn e 28 Nentorit -pasi u terrua. T nesermen erdhn policia e m muarren. Me cuan n Guci dhe mundoheshin m lidhe ngjarjn m demonstratat q beheshin ato dit npr Kosove. UNe u paraqita q s'di asgj pr asfare demonstratash por s Flamuri sht liruar e sht aty ku e pat ! Ashtu vazhdova prcdo vjte deri m

1981. Kur posa plasen demonstratat, Rifat Muliqi- "nacallniku i UDB-es", i dergoi policine e ma kontrolluan shtpine e mi muarren 2 flamuj. Bile s'ma ndane gazepin duke m thirrur pr cdo nate n polici derisa vellaznit nga Amerika ua derguan nj letr kercnuese anonime q nse vazhdoni m n do t hakmerremi! Ather u zbuten. Me thirnin m rralle dhe provonin t m benin pr vehte. Erdhi demokracia, dhe pr shkak t gjndjs shendetesore kalova n SHBA". Nuk e la pa e lavderuar edhe punen time q po shkruaj e po botoj libra:"E ke sevap biro, s shum ka vuajtur ai popull e sht pun e mir q po i qitni n letr t gjitha ato. Jo vetm katen por as 400 libra s'mund t'i shenojn t gjitha ato vuajtj!! Biseda u zhvillua n N.Y. m 22 maj 2007.

LEK GOIAJ (1939) NIERIU Q I KONTRIBUOJ SHNITRIMIT T NN TEREZS T SHQIPTART Lajmi s Ati i Shenjt,Gjon Pali i Dyt, do ta shpall shnjtrimin e Nn Terezes i gzoi t gjith Shqiptart kudo q jtojn. Derisa popujt tjr e kishin shpallur kaher Gonxhe Bojaxhiun Nn t shnjt,n Shqiptart q jtonim pas prdes s hekurt komunist dinim shum pak pr t mos thn aspak pr t!! Pas rnjs s komunizmit filuam t msojm edhe n pr at Nn t botes e bij tonen, nga librat e pakta q ishin shkruar n shqipn deri ather!? Njriu q m s shumti kontribuoj q edhe Shqiptart ta njohin e ta kan Nnen Tereze n trojt e veta n GAdishullin Ilirik padyshim sht Lek Gojcaj i ndihmuar nga i vllai Pashku. Duke e ditur kt kontribut t atij malsori ia msym pr nj bised q m pr s afermi t njihemi m t edheps kisha lexuar mjaft pr t bmet dhe kontributin e tij atdhetar. "Jam HOtjan, nga Sukuriqi i Malsis s Madhe m tha Leka.Si t gjith malsoret edhe t paret e mi moren pjs n kryengritjne vitit 1911-Kryengritjn e Ded Gjo Lulit, si i thon ndr n.U dallua edhe gjyshi im, Ded Lulashi q kishte pas marr pjs edhe n Luftn e Rzhanices m 1880 kur "e 11M li qafen MArk Milani."(si thot nj kng e jona popullore) m hordhit e veta q donte ta okuponte Malsin pasi s'paten mundur ta iu.min Plaven m Guci. Ded Lulashi u dallua edhe n fushebetejat e viteve 1912-13 dhe Ito t vitit 1918 kur edhe u zu rob nga forcat serbo-malazeze s'bashku m 80 hotjran e malsor t tjr dhe nga torturat vdiq. Derisa n shtpi ia mbysin edhe gruen shtatzan duke ua ln 5 djm bonjak pa nn pa bab.Babain tim Gjto Deden m kater vllezr t tjr. Gjto u dallua n mbrojtjen e kufijve etnik t Shqiprise n vitet 1941-1945-kur edhe e likuiduan sllavo-komunistet". Likuidimi i babes bn q t bijt ta urrenin at rrgjim dhe sic thot vet Laka: "Kurr n jt familja jon derisa un dola n Amerik m 1970, kurrnji sahat pun ba s kemi pr Partin Komunist. Dhe si pasoj e ksaj edhe u dasht ta lshoim vendlindgen." Leka m vetm 4 vjt shkoll s'kishte t drejt shkollim si "kullak" q ishin-sic trajtoheshin atbot shumica e familjve shqiptare, para vitit 1948, Shprngulet m gjith t vllain Pashkun dhe Nnen,s pari n Itali e pastaj n NY.Ktu krijon familje dhe m nj pun t rrept arritn q pas pes vitesh ta fillojn nj bisnis-"rellosteit". N fillim ishim dhn pas punes dhe nuk u antarsuam n asnj parti apo shoqat q egzistonin ktu,por t gjitha i prkrahnim materialisht m prjashtim t atyre m ideologji komuniste,m t cilat prkunrazi, konfrontoheshim meq ata edhe na kishin detyruar ta lshonim trojt e t parve ton" Vazhdon tani LEka. T mdha jan kontributet q dhan kta dy vllazer t vyeshem e atdhetar: -Kontribuan n ndrtimin e kishs katolike shqiptare n Detroit-q sot sht shndrruar n nj qndr kulturo-edukative shqiptare n at vend. "Ishte koha e lulzimit t komunizmit n Shqipri, q kishte siell rrmuj edhe ktu.Gjat ndrtimit t asaj kish(viti 1979} -kujtohet Leka, n u mbshtetem n dy figurat tona kombtare: Gjrgj Kastriotin dhe n Nn Terezen. Gj q nxiti reagime t enveristet q Nn Terezen e quanin "spiune t'imprializmit"(] dhe pengonin m sa mundnin. Kjo m nxiti t ndihmoj edhe m shum." -Kontribuoj n blerjn e trollit t kishs n IScestr t NY dhe ndrtimin e kishs tjter n NY, q iu dha emri "Zoja e Shkodrs"(m 1978-79)," prcka un dhe vllau im i

dham 100.000 dollar ndrhyn Leka. Dhe si kryetar i kshillit t dy famullive ndikova shum n bashkimin e atyre kishave katolike shqiptare t NY. n nj t vetme,n vitin 1989, q ishte nj sukses i madh pr bashkimin e kombit SHqiptar ktu". Kishen e bashkuar e pagzuan m emrin "Zoja e Shkodrs", Donin t'ia prmendnin emrin Shkodrs, meq kishin frik s s'do ta shihnin kurr m at qndr t kultures ton shqiptare,q e donin pr s teprmi. T gjitha kto kontribute velleztit Gojcaj i bnin pa e harruar asnjher vendlindjen. N veren e vitit 1996 kthehen n Sukuriq t Malsis dhe e ndrtojn nj kull t bukur m c'rast i ftojn n drek t gjith fqinjt e t dy feve tona, si dhe t gjith intelektualet e Malsis duke i prfshi ktu edhe priftn e hoxhn Rreth 200 veta. Aty bisedohet edhe pr ngritjn e nj monumenti t Nnes Tereze dhe filluan t mbledhin t holla pr meremetimin e kishs dhe xhamis n Tuz. "Pata ca reagime n potaj -thot Leka;Pse m dhn para na pr xhami.Ose:Pse m marr para nga ata t fes tjter pr kishen ton etj?GJ q ma preku n seder.sepse ishte shum von ti shohi kto ndasi tani !?Un e di qysh i vogel nj ndodhi:Vjn nj spiun malazez pr m krijue prcarj fetare n Malsin ton dhe fillon m kto pyetje: -Kush sht m soj ktu ndr ju? -Shtpia e un MUles dhe Baca Kurtit-i prgjigjn vendasit. SE un MUla mysliman i udhhoqi 500 shtpi katolike shqiptare e Baca KUrti-katolik, i udhoqi prvec katolikve edhe t gjith myslimanet shqiptar q ka m shumic n Malsi." At q e thot e bn cdoher burri i Malsis: Lek Gojcaj m 18 shtator 1997 e ngriti monumentin e Nnes Tereze n oborrin e kishs katolike n Tuz, pr cka i shpenzoi m tepr s 100.000 doli. MOnumentin n fjal e ndrtuan tre skulptor nga SHqipria: Vasil Rakaj,Sadik Spahija dhe Vasil JEmini."l zgjodha nga t tri fet thot Leka, m cka simbolizohej uniteti i popullit SHqiptar...!!" PLanifikonin atbot ta ngrite nj t till edhe para OKB para Kishes katolike Shqiptare n NY.dhe nj n PRishtin. N nntor t vitit 2000 u vndos statuja e Nnes TEreze para kishs "Zoja e Shkodrs" n NY. Me 2 korrik 2002 u vndos e treta n sheshin Nna Tereze, jo shum larg nga ajo Skndrbeut n PRishtin. "N vendim m meritor n kryeqytetin e Kosovs n Prishtin dhe at mu n diten e shpailjs s pavarsis s Kosovs (2 korrik 1990)-thot m krenari Leka. Ndrsa n selin e OKB "edhe prkundr krkesave tona,t vazhdueshme q i kemi br emisionit shqiptar n OKB, ka dominuar hyrokracia apo die tjter dhe shtatorja nuk sht vndosur aty"!? Leka ka vrejtj s n Shqipri s'sht br asdjj n at <lrejtim:"Edhepse diten e varrimit t Nnes TEreze e ndruan ish presidentin eSHqiprise-R. MEidanin duke ia dhn primatin n at ceremoni t prmotshme, ai s'bri asgj pr Nnen Tereze.Vrtet, ia dhan emrin e saj aeroportit t RInasit, por n shtyp dhe n biseda prmendet vazhdimisht emri Rinas e shum pak ai i N.Tereze. Mendoj s aty n at aeroport ishte dashur t ngritet nj statuj e madhe e ngjajshme m statujn e Liris n NY. Ku cdo udhtar nga aeroplani do ta kuptonte s po zbret n token e shnjt t Nnes Tereze,n Shqiprin e Shendrbeut". -N NY.Leka m shok e kan formuasr edhe fondin"Nna Tereze" n t cilin cdoher gjnden nga 100.000 dollar, pjsa m e madhe e t cilave vjn nprms shoqates "N.Tereze" n atdhe. Pr Lek GOjcajn sht shkruar shum sidomos kto lO vitet e fundit n "Rilindja","Illyria"."Bota Sot","Jeta KAtolike e "trojt Tona "t NY.etj. Por, edhe ai vet ka botuar mjaft shkrime t tija, ku paraqite mendimet e veta rreth bashkimit t SHqiptarve, po n t njjtat gazeta... ESht pra nj emr q sht prmendur e do t prmendet pr jt e mote, si njsri i tradites,i atdheut dhe kombit. NJeri q tr jten punoi pr bashkimin, clirimin dhe afirmimin e popullit SHqiptar. Punoi pr ndrgjgjsimin e SHqiptarve n ruajtjn e vlerave t veta, vlera q tregojn s jmi populli m i vjtr n GAdishullin Ilirik dhe ndr popujt m t vjtr n Evrop.Prndryshej s'do t'ishte e mundur ta kemi sot nj NN TEREZE q e mahniti boten m punen dhe veprat e saj.AT mund ta kat vetm nj popull m tradita t lashta si n. Kt e ka kuptuar edhe vet ATi i SHenjt-PApa GJon PAli II i cila jasht gjitha normave po e shpejton shnjtrimin e Nns Tereze, gjegjsisht shnjtrimin e popullit ton. Literatura: Shih Gaz.komb. "BotaSot"edic.iviteve 1990-2002. "IUyria"e po ksaj koh etj. NGa biseda e zhvilluar m z.Lek Gojaj n NY. n gusht 2002.

RAM MUJA I GASHIT VIKTIME E HEGJEMONISTEVE JUGOSLAV ( ME RASTIN E 55 VITORIT T VRASJS ) "N maj t vitit 1942 n Klysure,n Gryke t Dragobise,u themelua ceta e pare partizane e zones.12 Iuftetar,pasi u betuan pr luft pa kompromis kundr pushtuesve fashist.zbrazen 12 pushket e tyre dhe 12 gezhojat i ngulen n geshtejn e vjtr, plote m dej rreze Brijave t Gjarpnit.Komandant i ksaj cete pati qn RAM MUJA. (Shih:M.Elezi:"Ftese nga lugina e befasive"n "Illyria"12-14 dhjtor 1994 f.16.) Ram Muja lindi n katundin Hoxhaj _____ Ram Muja student n Rom

t Gashit m 1917.Deri n moshen 13 vjecare u pasurua m nj edukate familjare t shendoshe pr nj shoqri t vertete prparimtare.Shkolln fillore e kreu n Zogaj dhe n vitin 1935 regjistrohet n'Institutin TEhnik n Tiran,q e kryen m sukses t shkelqyeshem.Posa i fillon studimet n Rome, Atdheun ton e prfshine flaka e LDB dhe detyrohet t kthhet n Tropoj. Q n demonstratat e para t prillit 1939 aktiviteti i tij ishte i dukshem.Udhehoqi grupin prej 600 studentesh duke iu drejtua qverise mbreterore pr arme pr mbrojtjen e AtdheutPor Qeveria pr arsye tani t njohura i refuzoi kerkesat e tyre!! Ndr t paret merr pjs edhe n demonstraten antifashiste t 7 prillit t vitit 1940.Pas masave represive q i ndrmorri pushtuesi pas asaj demonstrate terhiqt n vendlindj,n MAlesin e Gjakovs. (Nga deklarata e nipit t tij:lMan Dedushajt dhn m 17.10. 2000 n Arbnesh t Pejs.] Duke e pare gjndjn e krijuar.Nj gjndj pa shprese, Rama i ri meq ishte i biri i Muj HOxhes, i nj bab dhe i nj familje zemadhe n ato an nuk rrin duar kryq.Se pari merr kontakt m Abas Kupin i cili i sugjron q t organizojn luftn kundr okupatorit italian dhe t mbajn lidhj m t gjitha grupet q luftojn pr nj qellim t till. Dhe si u cek m lart m maj t vitit 1942 e formon ceten e pare .mlifashiste n Malsi t Gjakovs. Aksionet e prditeshme dhe rpresioni i armikut n kto an, bri q ceta e Ram Mujs t prforcohet m anetar t rinj dhe numri i njrzve t arrine deri n at mase sa t formohet njra nga arradhat e para partizane n rrethin e Gjakovs q e pagzuan m emrin e trimit t maleve:AP "Bajram CURRl",q u be sinonim i lirise n mbar Dukagjin.Pervec lufts ceta bente edhe propagande n mesin e popullit: q rinin mos t shkojn n ushtri t'armikut, mos ti paguajn t njjtit taksa,s Italia s shpejti do t kapitulloj etj. (Shih: H.Bajrami: "AP.B.CURR1"-Prishtin 1985.] Por m przierjn e komunisteve Jugosllav n punet e cetes, Rama nuk pajtohej,Nuk pajtohej m hegjmonine jugosllave assesi: "...Levizja NC nuk sht pr clirimin e shqiptarve, por vetm pr clirimin e sllaveve" -shtonte ai. Vertete bashkpunimi i forcave partizane shqiptare m ato malazeze i iritonte banoret e Malsis, dhe ata t Plav-Gucis, t cilt filluan t reagojn ashpr pr kt. Kjo bri q Ram MUja t shkeputet nga ceta partizane "B. Curri" dhe t formoi nj cete vullnetare prej 40 vetash. N kapele e ngjiten shkaben dykrenare n vend t yllit sllavo-partizan. Ra n Plav dhe u muar vsh edhe m Shemsi Ferrin e luftetar t tjre antiserb t ksaj an. (Shih:Dr.M.Shatri "Kosova n LDB"-Prishtin 1997,f 58-59) Pas kapitullimit t Italise, Rama e merr n dor qytetin e Gjakovs dhe mban rregull dersa erdhn Gjrmanet. Pastaj pr t mos krijuar paqartesi terhiqt n vendlindjen e tij-n Gash. Atj bjn n kontakt m nj mision AngloAMerikan q kishte ardhur asokohe n Malsi. E merr lidhjn edhe m Gani Beg Kryeziun. T dy ishin t nj mendimi dhe i bashkojn forcat e i sulmojn bazat nazigjrmane n minieren e Devs,prmbi Gjakove. Me 10.tetor 1944 komunistet e marrin TRopojn t ciln deri ather e kontrollonte axha i Rames, nacionalisti i mirenjohur-Tahir Hoxha, Rama dhe Tahiri m forcat e veta duke mos dashur tu bashkohen komunisteve terhiqn n kullen e vet n Lume t Gashit ku e kalojn dimrin s'bashku m qindra t'arratisur nga Plava e GUcia m krahinat tjra rreth tyre. N kerkim

t tyre u vu brigada e Shefqt Pecit. Man A. Dedushaj i mobilizuar n fund t vitit 1944 kishte marr pjs n ndjkjn e Cetes s Gashit. Ati i kujtoheshin kto detale: "Ishim m s 300 ushtar n brigaden e Mehmet Shehut (fjala sht pr SH.Pecin-R.D.), n batalionin shetites-sic e quenin. Ram Muja ndodhej n Begaj. n shtpine e Brahim Jakupit t Shipshajve. I thirrem n dere dhe dual i zoti i shtpise. Pas nj bisede m t komandanti i batalion it e dha urdherin pr terheqj pa guxuar t'ia fillojm pushken Me von e rrethuam edhe n Lume t Gashi.t m 5 batalione, U afrua m m shum droj por ai ishte terhjkur. Aty e gjtem vetm nj plak m t'bijn t cilt i malltretuan pa mase. Ata dhane informata detale pr levitzjt dhe jten e cetes kundrshtare dhe n u larguam prsri, duke plackitur cdogj m vlere. Me von jam informuar s sht likuiduar n nj shtpi n Begaj. E kan hjksue (tradhtue) "(Deklarate e dhn m 17.10. 2000 U vra m 20 shtator 1946. E expozojn kufomen e tij t xhamia e Tropojs dhe nj nate naten e humbin diku, pa gjurme! Por rapsodi popullor kendoi: Ku po del kjo flake e verdhe? Gashit gurit ku do her, Gashit gurit renda renda, Ky Ram Muja m shtate zemra, Ky Ram Muja prej Malsis ja ka kthye shpinden partise Ky Ram MUja hupi krejt Kerkund vorris'ju ka gjte! Pas ngadhnjimit t demokracise n Shqipri, e bija e Ram Mujs -Hasimja q jton sot n New Jork, ia dergon nj letr presidentit Berisha n t ciln shkruante: "Z. PRESIDENT. Une q po ju shkruaj jam e bija e Ram Muj Hoxhes. Sikurs dihet Baba im q nismetar i pare i rezistences s popullit t Malsis s Gjakovs kundr Fashizmit dhe Komunizmit. Ai luftoi m pushke n dor pushtuesvit nazi-fashist. Ishte organizator dhe udhheqs i shum betejave ku gjten vdekjn shum ushtar italian... Pas uzurpimit t vendit nga forcat sllavo-komuniste ai luftoi m trimeri t rralle deri n fund kuruvera m nj fshat t TRopojs, pas shpines m tradhti. Une e bija e tij u rrita n emigrim m shum sakrifica, tue prite gjithnji q nj dit edhe n vendin tim t fitoj lirine dhe emri e vepra e babes tim t gjjn vendin q u takon..." Presidenti i Shqiprise ia ktheu prgjigjn Hasimes dhe gjat vitit 1992 e angazhoi nj zyrtar t vetin t ashtuquajtur Sabah, q t punoj n zbulimin e eshtrave t ketij veterani t demokracise dhe antifashisti t devotshem shqiptar. Ai e zbulon n Tropoj nj plak t (ilit ia kishte ln e erna amanet varrin e Ram Mujs e cila naten npr terr i kishte prciellur kriminelet e kuq dhe kishte verejtur s ku po e groposin kt trim t maleve tona. E nxorren nga ai vend dhe m ndrime e vorrosen n varret e t pareve duke e shpallur nga shteti edhe "MARTIR T DEMOKRACISE." Nga oiseda m Hasime Ramen, N.Y. shkurt2000. Botuar n Internet nga kryeredaktori i revistes "Shqipria Etnike," /..KADRI OSMANI...

ME RASTIN E 55 VJTORIT T VRASJS NGA KOMUNISTET VELI NIMAN DOI RA DUKE MBROJTUR VENDIMET E BUJANIT N luftn Antifashiste Nacional lirimtare (1939-1945) n mesin e trimave t Malsis s Gjakovs u dalluan edhe t bijt e Niman Syles. sht m vend konstatimi i Bislim Ahmetajt s:"Formacionet e para partizane n Tropoj nuk kan pasur kurrfare baze ideologjike e aq m pak komunist. Ata qindra burra q u rradhiten n brigaden e 25 t mberthyer nga pasionet kombtare menduan s kishte ardhur dita pr ta cliruar Kosovn, jo vee nga Italo-Gjrmanet, por kryesisht nga pushtuesi shekullor serb... Vendimet e Konferences s Bujanit do ta forcojn akoma m tepr kt ndjnj nacionaliste. Nuk mund t fshihet nj e vertete e madhe q shumica e atyre q hyne n rradhen e brigades s 25, kishin shpresuar s edhe do t hakmerreshin pr masakrat shekullore shkaktuar nga serbt. do t meirnin hakun e baballareve t tyre t mbetur n

fushebetejat e meparshme prej Gucis e Mitrovics deri n Kacanik..." (Bota Sot 18 dhjtor 2000 f.9). Dihet s zevendes komandant e m von komandant i asaj brigade ishte atdhetari dhe pjsmarresi i Konferences s Bujanit - Veli Niman Doei. Ky ishte pinjoll i familjes zemadhe t Docve t pelanit t Tropojs. Kjo familje q nga Doe Martini e deri m sot dallohej pr nga trimeria, bujaria, ndrshmeria dhe atdhedahiuria. N traditn ton popullore kan hyre emrat e trimave: Has Martini, Oruc Hasa, Syle Oruci dhe Niman Syla. Kt e kontirmojn edhe kto vargj: Oru Hasa m'ato/drrasa leshom kanas t shkoj t pasha/Oruc Hasan nji burr plak/prmbi vetull t merr gjak (F.Doci: Punimi i cit) Veli Nimani lindi m 12 maj 1907 n Tplan. Qysh i ri u bashkohet cetave t Bajram Currit dhe s bashku m kryengritesit e Malsis s Gjakovs hyne n Tiran n qershor t vitit 1924, ku priten triumfalisht nga Fan S. Noli. Mbaroi Akademine Ushtarake dhe bente pjs n grupin e ushtarakeve nacionaliste s ba.shku m Mehmet Mulosmanin, Prek Ulin, Asim Vokshin, Rifal Berishen, Ali Shefqt Shkupin dhe Bedri Spahiun. Okupimin fashist t vendit e prjtoi shum rende, Kt e deshmoi m mospjsmarrjn e vet n luftten italo-greke pr cka edhe u nxorr n gjyq si dezertor i lufts. Me von e dergojn m sherbim n Kosove. Gjat sherbimit t tij n Prizren, Korishte, Gjakove dhe n Fushe Kosove njihetdhe bashkepunon m Emin Durakun, Fadil Hoxhen, Qamil Brovinen, Rifat Berishen, Xheladin Hanen, Hajdar Dushin, Xhevdet Doden, Zekerija Rexhen, Emrush Myftarin, Hajro Shahmanin etj. Por edhe m nacionalistet: Bedri Pejanin, Shaban Polluzhen, Ahmet Gashin etj. Pr aktivitetin e treguar n ndihmen e levizjs ahtifashiste n cdo mes ku punonte n tetor t vitit 1942 zgjidhet anetar keshillit anlifashist nacionalclirimtar t Gjakovs m Malsi. Si thot nj rast Zekerija Rexha:"Veliu si oficer ishte n ndjkj t dyfishte; nga regjimi fashist dhe nga s ishte oficer ushtarak". Meq verejti s ishte n rrezik i hoqi gradat, la rrobat e oficerit dhe doli n Malsi ku iu bashkua levizjs antifashiste n shkurt t vitit 1943. Dezertimi i tij bri buj n Gjakove e rrethin dhe pati in-fluence t madhe n Malsi. N ceten e Ram Mujs t Gashit fiiloi t'u mesonte luftetareve artin luftarak. (Isuf Sadiku: "Trim i dale prej nj dere trimash" N gazeten "Kushtrim Brezash" 25 letor 1996 f.7). N mars le vitit 1943 n shtpine e Sadik Zenunit n Berbat rreze Shkelzenit formohet Keshilli nacional-clirimtar i Malsise. kryetar i t cilit u zgjodh Veli Nimani. N nentor t vitit 1943 zgjidhet kryetar i KNC pr Krasniq dhe n krye t nj delegacioni nga Malsia fshehtas shkon n Tiran pr t marr kontaki m Keshillin e Pergjithshem NC t Shqiprise. I pret Abdyi Kellezi, pr cka keta reagojn pse si priti Enveri?! "Nj grup komunistsh t shquar dhe disa patriot nga Rrafshi i Lukagjinit, Malsia e Gjakovs dhe Plava e Gucia pane s ceshtja e Kosovs po tradhetohej. Me 31 dhjtor 1943 deri m 2 janar 1944, ata zhvilluan Konferencen e Bujanit... Ishte kjo nj prpjekje tjter e rinise Kosovare q ishin t angazhuar n LAC pr ti treguar botes s pr cka dhe pse po luftonin: Pr liri e vetvndosj. Isthe ky nj variant tjter i vendimeve t Lidhjs s Dyte t Prizrenit - mbrojtja e Shqiprise Etnike..." (Idriz Lamaj: Komiteti Kombtar Shqipria e Lire" N.Y.2000 f.10). N kt mbledhj Veliu ishte delegat m t drejt vote. Ai si prfaqsues i Malsis s Gjakovs e prshendeti Konferencen dhe kembenguli q n rezolute t hyj e drejta pr vetvndosj. Meq ishte shtylla e levizjs-clirimtare n ato troj dhe zevendes komandant i AP "Curri-Rexhep" gjat ofensivs s dimrit t vitit 1944 iu dogj shtpia dhe iu przu familja nga Tplani. Me-10 konik 1944 gjidhet komandant i zones oprative t Malsis dhe t gjitha aksionet antifashiste q zhvillohen n trekendeshin Prizren-Gjakove-Guci lidhen m emrin e Veli Nimanit. Me goj e m slikrim e kundrshton ndrhyrjn n punet e brendshme le levizjs n kto an, t deleguarve le PKJ ete UCJ-s sic ishte Tempo m shoke, dhe t prkrahesve t tyre shqiptare, q conin kah deshtimi i vendimeve t Bujanit. (Sami Mula:"N 50 vjtorin e vrasjs" gaz. "Kosova" - Tiran, dhjtor 1996, f.5) Kthehet n Shqipri shum i demoralizuar, menjhere dhe fillon kundrshtimet dhe kerkesat: Q oficerat e Tropojs t mos cmobilizohen, por t futen n kurse e shkolla ushtarake. Q shum partizane q kishin luftuar e kishin prvoje t madhe t gradohen, t ndihmohet Malsia q ishte pothuajse teresisht e shkaterruar. Por kerkesa m e kobshme pr t ishte: T zbatohen vendimet e Bujanit pr Kosovn". Ai kishte t drejt t ngrinte cshtjn e Kosovs. Ai ishte nenshkrues i Rezolutes s Bujanit. Ishte bir i nj familje m tradita t shquara patriotike. Ishte deshmitar sic shkruan ai vet n kujtimet e tij, i tradhetise s madhe ndaj Kosavs, t boshatisjs s saj, n gra, famij e pleq. Ai sht ndoshta nga, t vetmit komandante t LANC q dshmon n lidhj m tragjdine e Kosovs.Ai shkruan s bandat JugoslIave,pobenin kerdine ndaj shqiptarve t pambrijtur.... Veli Niman Doi, i izoluarsheh nj hakmarrj cnjrzore ndaj popullit t tij nga brigadat speciale serb.U

zhduken 7000 shqipt ar n Drenicc, Ferizaj.Gjilan, Uprgatit masakr e Tivarit..." N t vertete, luftetari trim Veli Niman Doei, ky luftetar, komandant i kompletuar dhe njri m kuiture t gjr, nuk kishte pranuar t heshte pr tradhetine ndaj Kosovs. Bile, ai kishte folur duke ngritur cshtjn e Kosdvs, duke kerkuar shpjgime prpara vete byrose politike t PKSH-s. Dhe kishte ngrene plumbin kokes, pr shkak s vetm pak or m pare kishte pyetur n nj mbledhj m oficeret madhor ushtarake, udhheqjn e lart partiake dhe shteterore s Cfare do t bejme m Kosovn? T pranishmit n at mbledhj ku Veliu kishte ngritur gjith tradhetine q PKSH kishte br n fundin e LDB m Kosove sic ishte edhe kompromisi m Titon pr t mbajtur Kosovn, mbajn mend s ata i jan prgjgjur vetm s "kjo ceshtj nuk i takon ksaj mbledhj!!" Pas ksaj mbledhj agjntet e UDB-s n bashkepunim m aleatet e tyre t sigurimit t shtetit, e godasin Veli Nimanin m revole n koke, prej nj tarrace t nj ndrtese t njohur n Tiran (Muj Bucpapaj: Art n "Rilindja Demokratike", 3 janar 1997) dhe (Sadiku: Art i lartprmendur...) Vrasja ndodhi m 28 tetor 1946. Kshtu prfundoi major Veli Niman Doei. "Nj vdekj disi e cuditshme q mbeti enigmatike prj asaj koh kur u shkaktue e deri m sot. N raport mjkesor sht thn s:"Vdekja u shkaktua nga goditjt m mjte t forta". N nuk e kemi pare fare kufomen para varrimit si familje por na kan thn s nga nj mur rreth 3 m i lart i paska pas rene n koke nj tulle, kur baba ishte 180 cm i gjat. Pr n kjo vdekj e babait ka qn gjithnj enigmatike, pasi nj tulle nga rreth 120 em nuk besohet t kt shkaktuar vdekjn e menjhershme - thot Fatbardhi, njri nga djmte e tij" (...) Kjo lidhet m vdekjn enigmatike edhe t shum t tjreve q firmosne aktin e t drejts s vetvndosjs s popullit t Kosovs n Konferencen e Bujanit dhe nuk e mohuan m kt qndrim" (Halil Bucpapaj n "Veterani" - Tiran). Dhe jo vetm kaq por e vrane s ai ishte nj njri m autoritet, prsonal, dhe familjar, kishte punuar energjikisht pr sigurimin e unitetit n Malsi t Gjakovs, Plav m Guci dhe vise t tjra Kosovs, n luftn pa kompromis kundr pushtuesve fashiste. Kishte shfaqur mjaft rezerva ndaj ndrhyrjve t komunisteve jugosllave n punet e Shqiprise pas dhe gjat lufts. Ishte njri m kuiture t gjr, i Kjithanshem, i shkolluar, zoteronte dy gjuhe t huaja. Ishte njri i qte, konseguent, i guximshem dhe trim, i zgjuar dhe i respektuar nga t gjith. T gjitha kto m'i tha n tetor t vitit 2000 njri ndr ujohesit e mir t tij -Man Dedushaj, i cili m'i tha edhe kto t dhena:"Velia e ka pase prejlles dhe kurir prsonal djalin e motres dhe kusheririn tim -Isut Zymerin, Dedushaj. Ai u rrit t dajt. luftoi bashk m ta dhe mbeti t ta pas lufts. Filloi t shkollohet n Tiran. Nj dit n vjshten e von t 1946 erdhi papritmas n Vuthaj. U hefasum dhe e qortuam pse e kishte leshue shkolln?! Na tregoi s ishte vra Velia tue thane ishalla m ln rahat ktu s atj s'guxoj t rri ma!! Dhe ashtu duel: Me 18 korrik 1951 (plot 50 vjt m pare -R.D.) pas nj incidenti n kufirin shqiptaro-shqiptar, e lidhe UDB-ja dhe bashk m mixhen e vet - Cung Tahirin e pushkatojn n fund t katundit?! Bien pyetja: A mos Isufi ishte i vetmi deshmitar q dinte mir rastiri e vrasjs s Veli Nimanit dhe u desh ta zhdukin kaq mizorisht ashtu sic po i zhdukin sot deshmitaret e vrasjs s Azem Hajdarit, nj tjter pinjolli t Malsis trime t Gjakovs?! Kjo sht plotesisht e vertete dhe cdo gj q vepronin shqiptart jashte ktyre kornizave ishte vetm nj naivitet apo deshire e tyre pr t qn ashtu sic u konventonte atyre, gjegjsisht, sic duhej m qn... Si prfundim del s UDB-ja neprmjt dores s vet t zgjatur Tiran-sigurimi Shqiptar, e vrau Veli Niman Docin dhe m ca kombinime t prbashketa e lukuidojn m von, n Vuthaj, edhe deshmitarin e vetm t asaj vrasjj - Isuf Zymerin - Dedushaj, A s'po ndodhin edhe sot gjra t tilla ndr n: N Shqipri e n Kosove?! Deri kur do t mbushen mend shqiptare o Zot??? Gaz.55 - Tiran, 1 dhjtor 2001, f.15

V MBRESA DHE REPORTAZHE

PEJA SI PEJA. E BUKUR. E GIALL, DHE SHUM TERHEQSE Pas plot 10 vitesh t qndrimit tim n SHBA n fillim t tetorit t ktij viti arrita n Pej. Peja si Peja, e bukur, e gjall, dhe shum. terheqse. Edhe pse mjaft e demtuar ishte m e bukur s sae kisha lne. N t flitej vetm shqip. S'u ngijshe m ajrin e saj. Por, n korzo mungonin shokt e mi. S'ishte m Rexh Gjonbalaj, Syl Dreshaj, Sali Lika e shum t tjer, q kishin qen permanent n korzo vite m pare... T shtunave n Carshin e ngusht ishte mrekulli. T gjitha dyqanet e rrnuara, por ngjitur pr njeratjetrn ishin vndosur tezgat (tavolinat) plot m mallra t llojllojshme. ka nuk kishte n to? Te Qarshi Xhamia e takova rrapsodin Bajrush Doden, q po sa kishte ardhur nga N.Y. M pyeti s si po m dukej ktu? Iu pergjegja. A ka popull m t mir n bot. Gjith kta njerz pa asnj polic e cfar discipline mbajn. Ku ka kshtu n bot?! Befasi e kndshme pr mua ishte kur arrita para ish kafes "Lovqen" t kriminelit Ratko Jokiqit, ku pr 50 vjet jan zier t gjitha horrllqet antishqiptar n Pej duke filluar nga shumart" (rojtart e pyllit) e deri t udbasht. Ne deren e saj tani dgjohej muzik shqipe shum e kndshme. Nuk u (besonte njeriu syve dhe vshve t vet.... Ne Pej perverc UNHCER -it,vepronin edhe shum orginizata humanitare ndrkombetare sic ishn SAH, nga Zvocra. Qe merrej m ndrtimin e shtpive t djegura nga barbaria sllav, CIC-nga Italia, q merrej m rehabilitimin e femijve t hendik epuar dhe m ndrtimin e shtpive t atyre fem ijve etj. Prve zhvillimve pozitive q vereheshin n cdo hap, kah fundi i tetorit filluan t vrehenedhe shum tendenca negative: Shkohj kah nj anarki politike, sociale dhe morale .cka sht m s keqi kishte humbur respekti t t gjith njerzit duke filluar q nga instancat familjar e deri t ato politike e shtetrore! Krkush s respektonte asknd: fmiu prindin, bashkshortet njri- tjetrin, nxnsit -arsimtarin e kshtu m. radh. Shkohj kah nj cfrenim i tresishm n rrug, n lokale, n komunikacion e deri t krimet q s'jan t pakta ditve t fundit n at qytet! Andaj sa s'sht von duhet t gjitha subjektet politike, shtetrore e madje, edhe familjar t'i dalin prpara ksaj t keqeje t papare deri m tani n kto an t Dukagjinit. Duhet patjetr t shtohet numri i policve civile, inspektorve t ndryshm dhe kujdesi i prindrve dhe i arsimtarve ndaj fmijve dhe rinise. Pmdryshe dikur do t jet tepr von!... "Botuar Sot" - Dhjetor, 1999 NDRTOHEN 700 SHTPI N DUKAGJIN Ne mesin e kompanive t shumta q kto dito po merren m rindrtimin dhe ndrtimin e shtpive t djegura n Kosov, pun t rndsishme po kryen edhe kompania zvic rane SAH m seli n Pej.

Ne njerin nga vendpunimet e saj,n fehatin Vitomirice takuam perfaqsuesin e ksaj kompanie bemirse,KABIL Stankoviqin, udhheqes i firmes s njokur SPORT BILLI nga Ulqini. Ishte kjo nj kompani ulqimake q merroj m ndrtimin e shtpive dhe q fllloi t bashkpunoi m SAH -un zvioran q para gjashte muajve.Qe atehere kur n Ulqin u grumbulluan nj numr i madhe i t ndjekurve nga Kosova. Nga biseda m z.Kabil kuptuam s:Kompania n fjal e filloi punen duke u ndihmawr fugjatve ton t vndosur n Ulqinin pitoresk. "Se pari -tha Kabili,n kampin Neptun patem montuar rreth 70 tenda t medha m dimension 5x6 m. Te paisura m dysheme, shtroje e mbuloi (thase pr fjetje), rryme elektrike dhe kuzhina m shporeta drushe... Pastaj, ndrtuam shkolla nn tenda,t paisura m orendi t duhura, m libra dhe kushina shkollore m nj kapacitet pre j 1500 femijve. Pastaj i kishin binat pr cfaqjen e programve musikore e teatrale, fushat sportive etj. Gjat kthimit t refugjatve t gjitha ato tenda i sollem n Pej dhe Istog, prej nga edhe ishin ata. Pastaj n kto dy komuna filluam ta zbatojm nj program tjetr humanitar: Meremetimin dhe ndrtimin e shtpive t kallura nga barbaret serb. Shtepite u klasifikuan n kater kategori dhe filluan m sigurimin e kushtve m minimale t njerezve pr jetese duke ua qitur shtpive kulmin, siguruar rrymen, dhe ndrtuar nga nj kat t tyre. Numri i dhomave t ndrtuara mvaret nga numri i anetarve t familjs q do t jetojne n to. Ne Pej po zhvillohen punimet n Karagac, Kapeshnice, Fidanishte, Qendren Zejtare, Puhovc dhe n Vitomirice. Lagjet jan zgjedhur n baze t asaj s ku jan vndosur tendat e ardhura nga Ulqini. Perparesi kan ata ish refugjat q s'kan biznis as pun. Mandej, invalidet, bonjaket, e lufts, familjet e deshmorve t rn pr liri. Ne IStog kemi filluar punen n fshatrat: Dushkaj, Dubrave, Kovnage, Crc, Lubove, Prekall etj. Punimet mbikqyren nga z.DAR VARKER nga SHBA. Jemi pritur mir nga banoret vendas dhe u jemi mirnjohes sidomos falendroj Man Dedushajn pr venjen n sherbim t 1,5 hektari toke n Vitomorice pa pagese. Ku po vndoset materiali ndrtimor dhe personeli ndihmes pr realizimin e programve tona humanitare. Per kt jemi obliguar q familjs Dedushaj n shenje falendrimi tua punojm shtpi t shkaterruara nga barbaria serbe. Programi parasheh ndrtimin e 700 shtpive. Per kt vit jan n perfundin e siper 47 prej tyre. Vitin e ardheshem duhet t kryhen 250-300 shtpi, e vitin vijues t tjerat. Cdogje mvaret prej mundesive financiare q vijn nga jash t dhe besoj s do t arrihet. Financojne firmat Zvicrane-Deza dhe ato Japoneze...Me materijal ndrtimor furnirzohemi nga Mali i Zi, Bosnja, Maqdonia, Italia, Austria, Sllovenia, Kroacia etj. I kemi t angazhuar gjithwsejt 130 punetor, kryesisht nga Kosova. Perparesi punesimi kan vendasit ku ndrtohen shtpijat. Kontrollin e punes e udhheq kuadrot e sjellura nga Ulqini t cilve u sht siguruar edhe vendstrehimi. Me punen ton jan t kenaqur pronaret e shtpijave dhe at e perciellin edhe gazetat e TV programet Zvicrane duke u mahnitur m suksesin ton si n ndrtimin e shtpive ashtu edhe n perzgjedhjen e rastve m t nevojshme. Ne pyetjen ton: Cka fitoni ju? Kabili u pergjegj: "Me q jame i stabilizuar e nuk shiqoj m fituar shum pr m tepr dshiroj tu ndihmoj njerve. Perkundrazi 130,000DM i kam investuar nga xhepi im pr kt qellim duke ua dhn njerzve falas shum material t domosdoshme pr kt sezone, duke u blere mobile dhe duke i pritur pr t holla. Jemi pritur mir nga banoret vendas. Njerzit m falendrojne shum si psh: Jashar Krasniqi nga Peja q ka nj djal invalid m tha:"Ti ske nevoje m shkue n Qabe. Ke ba "sevap"si m pase shkue pese here n Qabe -pasi atij i kisha ndihmuar m shum sec parashihej n program dhe at m thollat e mija. Programi i SAH-it perfshine edhe furnizimin m ushqime t familjve t varfera q po ua ndrtojme shtpite dyqanet etj. Shum banore shprehen:"I shalla vazhdon t na sherbej firma juaj." Bejme kursime maksimale. Kemi vete nj perkthyes, nj zyre t vogel dhe t gjitha punet tjer I bjm vet!" Sekretarja e SAH-ut Arberore Dedushaj, thot s: "Percdo dit vijn m dhjetra hallexhinje q kerkojne ndihme." Kur e vizituam zyren e tyre n Vitomirice e takuam njerin prej tyre: Turhan Devollin nga Peja t cilit kriminelet serb ia kishin djegur punetorine autoriparuese dhe shtpin trekateshe shum moderne t ura e Zallit. Tani ishte pa strehe mbi koke dhe banonte m pese anetaret e familjs s tij n Cadr. Botuar n "Illynia" N. Y viti 1999

ME MERGMIN TIM. TA SHPEJTOVA PLEQRIN Vitin e kaluar, pas plot 11 vitesh, q nuk e kisha pare nnlokn time. Kur erdha n shtpi, ditn e part mu duk e lodhur e merzitur dhe mjaft e rraskapitur. Prvec ktyre 10 vitve t pushtimit klasik t Kosovs, e sidomos gjat marsit 1999, kur i kishin larguar m force armiku t gjith nga Kosova: Tet dit kan qen shum t vshtira pr mua - m thoshte nene Qamilja. deri sa s'dishim asgje pr Shabanin (vellauntim) m 6 anetar t families, derisa lajmrua nga Tropoja. Ather m erdhi shpirti.,

Te varri nns E rende kishte qen pr t edhe jeta npr sbtepi t huaja. Edhe pse i kishte pritur e mbajtur si prindt e vet, Haso Leshnjanini n Plav: "Ishalla s'ja harrojm nano" thoshte tani e ndjera. E kisha shum vshtir, s'disha t flas m ta"!! Vrtet, sht e cuditshme, Nna ime e lindur dhe rritur n Martinaj t Gucis, 74 vite m pare, dhe 30 vitet e fundit t jets i kaloi n Vitomirice (tani Arbnesh) t Pejs, ku kishte edhe fqinj sllav, e asnj fjal t gjuhs s tyre s kishte msuar?! Bile vllezerit e mi, Selimi e Isai, shpsh edhe ngucnin duke i thn: "Je nacionalist nan. Psenuk fol serbisht?" E ajo pergjigjej e shkreta: S'di nano, s'po m'duhet gja"!! Fenomen i rrall pr kohn apo jo. Ditt e pushimit vjet m'e kalonin dhe do dit m dukej s po prtrihej. Nuk ishte n pyetje vetm prezenca e ime, por edhe bashkimi i t gjith familjarve pas mbarimit t lufts, q kishin qen t shprndar npr Plav-Guci, Shqipri dhe n Stamboll e N.Y. Zemrn e molisur nga tmerret e dy luftetarve (19411945 e 1998-99) ia shronte edhe ndrtimi i shtpive t shkrumuara nga barbaria serbe. Dhe cdo dit bekonte: "Zoti e pshtoft Amerikn" jo vetm pse e kishte przn shkjaun nga Kosova por edhe pse po ua ndrtonte shtpijat e djegura, r.prmes t shoqats humanitare SAH". Cdo dit para nisjes nna filloi t m fliste: Shko nano, vshtir e kam pa ty, por jena djeg e pjek e kemi nevoj pr ndihma, derisa t fillojm m u gjallnue pak. Besa edhe kan fillue m vra, e s'po di? Shkjau asht afr nano. Per t lips asht e shko ti hiqu kndej edhe pak"! ! E ndgjova sic e kam ndgjue gjith jetn. Por edhe pse mu duk, q e lash mjaft t fort posa arrita n N. Y. m lajmruan s sht shtruar n spital. Ather edhe kur i doli afati pasaports pr refugjat, pr 5 dit vdiq (m 10 gusht 2000) duke m lne m marak tr jetn. Mendoja: N 'gjendje jemi n shqiptart e Kosovs. N c'grad kemi rn? Pa shtet, pa asgj. Duhet t'u prshpirtemi shtetve t huaja t'nai japin pasaportat. O zot!! Kur m doli pasaporta e re, dy muaj pas vdekjs arrita t varri i saj. Bisedova m t: M fal nan, t lutem m fal! Me mrgimin tim ta shpjtova pleqrin. T dogja nga malli. Ta shpjtova vdekjen! Shum ke qajtur pr mua. M fal t lutem Nake Kur po i shkruaj keta rreshta pr Nnn time, besoj s njherit po flas pr t gjitha nnat shqitpare. Sic isha pran varrit t saj, i lar n lot, mendja m shkoi t fati i Shqiptarve. Atyre mijra e mijra shqiptarve t gjor q gjat gjith shek. XX kishin vdekur n mrgim, npr kampet e prqendrimit, npr kazamatet komuniste: Goli Otokut, Nishit, Mitrovics s Sremit, Gerovs, Idrizovs, Burrelit, Cermes e gjetiu pai pare prindrit e vet. Bile pa iau pare as varret e tyre kurr. Sa

nnat tona vdiqn m zemr t shkrumur pr bijt dhe bijat e tyre t shkrepur si zogjt e qyqve npr bote. Vall c'sht m n shqiptart? Edhe shekulli i ri po fillon e do t vazhdoj kshtu? Jo ishalla! Dhasht zoti t jem un i fundit q s'arrita ta shtrie nnn time n dhe. Megjithat un isha m i privilegjuari, q brenda dy muajsh t'i shkoja nns t varri. U crnalla m varrin e nns dhe duke u thelluar n histori, n fatet e popullit tim u largova nga varrezat e Katundit t Ri, pa u prshndetur fare m ta. Ende shpresoja s do t'a gjeja n Shtpi... "Bota Sot"20 XI2000f.18 INTERVIST ME Z. NUMAN BALIQ. LIDER I BASHNIAKVE NE KOSOV. KRYETAR I PARTIS S AKSIONIT DEMOKRATIK (PAD) Boshnjaket jan T knaqur m pozitn e tyre n Kosov Pyetje: Z Baliq, pas nj ekzili t gjat. kur u kthyet nga Stambolli? Prgjigje: Nga shkurti i vitit 1994 deri m 31 gushl 1997 qendrova n Tiran. Pas ksaj shkova n Sarajv, ku qendrova deri n qershor t vilit 1999. Po kte vit u ktheva n Kosov. Se pari arrita n Drenic, m disa zyrtar t qverise Thaci ku rash n kontakt m KFOR-in e, bashk m ta, n korrik, kalova n Pej. Pyetje: Si ishte Vitomirica ato dit? Prgjigje: Gjendja ishte shum shqetsuese. Kishte sulme npr shtpi, shum prej t cilave ishin t djegura. M 7 korrik mbajtm mbledhjen m prfaqsuesit e UK-s dhe. m banort e mbetur aty. Kishte boshnjak, por shum kishin ikur, disa, q nga viti 1998 e t tjer pas rnies s Serbis. Pyetje: Si ishte sjellja e boshnjakve para dhe pas lufts? Prgjigje: M 1990 formuam Partine e Aksionit Demokralik (PAD) dhe sulmuam regjimin e Milloshevicit. Folem pr gjendjen e shqiptarve dhe t boshnjakve. Pjsa m e madhe e tyre e pranoi programin e partis son dhe u antarsuan n t. Pas zgjedhjve t reja n Serbi, Milloshevici e shtoi terrorin mbi boshnjaket, sidomos gjat lufts n Bosnje. Vecanrisht ai sulmonte PAD-in. Un dola jasht n vitin 1993. Partia gati u shprnda dhe shum antar kishin kaluar n SPS-in serb dhe moren pjs n zgjedhjet e tyre. U bn drejtor t dhunshm, police, etj. Pyetje: A i armatosi boshnjaket Serbia ? Prgjigje: Kur filloi lufta ishin t rezervuar. N UCK kishte nja 10-15 vete. Disa q ishin n polici u sollen keq dhe ishin bashk m serbt, kundr shqiptarve dhe boshnjakve. Por jo t gjith. Ata mendonin s Milloshevici s'do t binte kurr dhe Kosova s'do t fitonte kurre. Bile shumica nga ata 10-15 ishin shum t kqinj, silleshin shum keq, edhe m keq s policet serbe. Kishte edhe nga ata q i hoqen rrobat e policis serbe, s nuk pajtoheshin m sjelljet e asaj policie... Pyetje: Ku jan tani ata boshnjak "t Serbis" dhe cfar qndrimi keni ndaj tyre? Prgjigje: Jemi distancuar prej lyre. I kemi gjykuar sjelljet e tyre dhe duhet t denohen sipas asaj q kan br. Tani nj pjs e tyre jan jasht, diku n Evrop. Ca nga kta jan n Mal t Zi e n Bosnje, kurse disa punojn ende n policin serbe npr Sanxhak e n Mal t Zi. Ndonjri q ka mbetur ktu do t kapet e do t dnohet, kuptohet, sipas deshmive. Por, mos t harrojm s nse fillojm diferencime t tilla, athere s'do t mbeleshin ndoshta as 50 vete krejt t paster. Pyetje: A kishte tendenca hakmarrese pas hyrjs s NATO-s ? Prgjigje: Po. Pas hyrjs s NATO-s kishte sulme edhe mbi njerz t pafajshem. Kishte kaos. Shum familje u sulmuan. Ca pr plakitje, por edhe pr eshtje nacionale, hakmarrje, mbledhje t armve etj. Kto i bente policia e UCK q ishte m korrekte, por vepronin edhe ca q paraqiteshin si police t UCK-s e n realilet s'ishin t till. N rajonin e Pejs kishte 27 vete e n tr Kosovn 55 boshnjak t vrar. Kishte edhe prindr t atyre policve t "keqinj" t vrar, por kishte edhe t pafajshem, sic- sht rasti i Hakanjinit dhe i Serdanoviqit... Pyetje: A jan kthyer n Kosov boshnjaket e ikur rn pare? Prgjigje: Jan kthyer, por jo t gjith. Rreth 35.000 nga ata gjinden npr Evrop. Vetm n Sanxhak qndrojn rreth 5000 vete. Pyetje: Sa ndihmoheshin mes tyre boshnjaket e shqiptart gjat ktyre 10 vitve t fundit? Prgjigje Sa here q paraqitej nevoja, e ndihmonin njri-tjeirin. P.sh. Isa Dedushaj e ka shptuar familjen time, pas ikjs sime, duke e nxjerr n Mal t Zi. Isa, n cilsin e taksistit, u ka ndihmuar shum njerzve. Edhe Adrian Krasniqin e kishte

shptuar nj here duke kaluar n Mal t Zi m gjith t fejuarn apo t shoqen e tij. E kishte nxjerr n Sukobin, afr Ulqinit dhe, duke i dhne 300 marka, e kishte futur n Shqipri. Pas ca koh, Adriani kishte hyre persri n Kosov dhe ishte vrar, sic dihet, n Klicin t Pejs. Sanxhaku i ndihmoi shum refugjatt Kosovar. Gjat lufts Bosnja e ndihmoi Shqiprin dhe Shqipria Bosnjn, etj. Pyetje: Meq jeni nga Sanxhuku e jo ngu Gucia, sic kemi dgjuar, a sht dashur q Sanxhaku t hyj n luft s bashku m Bosnjen apo m Kosovn, kur dihet s deri n vitin 1912 ky territor ishte n Vilajtin e Kosovs? Prgjigje: N referendumin e vitit 1991, ishte ideja t'i bashkohshim Bosnjs dhe Hercegovins dhe u aprovua, por ky projeki nuk u realizua dot. sht menduar edhe pr bashkimin m Kosovn, por... Tani Sanxhaku do ta ket nj autonomi rajonale nn kuadrin e "Jugosllavis". Pyetje: Sa intrsohet SDA pr zhvillintin dhe ardhmerine e Plav-(iucis? Prgjigje: Parashihen lidhje m Kosovn, ndrtimi i rrugs Decan-l'lav, etj. Pyetje: fare kan arritur boshnjaket n Kosovn e lire? Prgjigje: N bashkpunim m t gjitha strukturat e Kosovs dhe ato t jashtmet. e kemi qetesuar gjendjen plotsisht, nga gushti i vitit 1999 e sidomos nga Viti i Ri. sht mbajtur nj miling m Kushnerin. Ishim edhe n Sarajv m Thacin. Celem 53 shkolla fillore e t mesme. Punojn m planprograme t Bosnjs, t adopluara m ato t Kosovs. Tekstet shkollore u sollen nga Bosnja dhe i pagoi UNICEF-i. Presim t hapet edhe Katedra e Boshnjakces pran Universitetit t Kosovs dhe Shkolls s Lart e Konomike n Pej. Kemi zgjedhur pjcseu e njerzve tan n polici. Filloi m pak njerz e sot kemi rreth 60 police t kualifikuar. Vetm n Pej jan 36, t gjith boshnjak Kosovar. N TMK kemi 150 pjstar dhe nj zvendskomandant. Kemi hapur radioprogramet n Prizren, Dragash, Pej e Mitrovic. Televizioni i Kosovs ka pragram n gjuhn boshnjak 2 her n jav e nga nntori do t ket cdo dit. Prfshihemi n administratn lokale dhe at t prgjithshme t Kosovs. N administratn lokale marrim pjs n Pej, Istog, Prizren, Dragash, Mitrovic e Prishtin. Nxjerrim edhe gazetn ton "Kosovski Avaz", etj. Pyetje: Si sht gjendja sot n SDA ? Prgjigje: Ka fraksione. Njra prej tyre sht shndrruar n parti t vecant m emrin BSDAK, m Kandiqin n krye..; Pyetje: Si e shihni Kosovn n t ardhinen? Prgjigje: Jemi Kosovar dhe bashk m Kosovart shqiptare krkojm Kosovn e pavarur. Pra jemi pr vetvndosjen e t gjith popullit t Kosovs... Intrvistoi: Rexhep Dedushaj lllyria 13-15 shkurt, 2001

N ARBNESH PAS NJ VITI

Ai q ka vizituar Pejn m rrethine nj vit m pare, sot e ka t vshtire' t'u besoj syve pr ndryshimet q sheh. Ndryshime t mdha jan br edhe n Arbnesh (ish Vitomoric). Pothuajse jan ndrtuar t gjitha shtpit q ishin shkatrruar nga barbaria serbe. Themelet e fundit u ngriten n fund t vitit 2000, n shtpin e rrenuar 100% t Shyqri Bacajt. Pjsn m t rnadhe t ktyre shtpive i ndrtoi shoqata humanitare "Sah" nga Zvicra, e udhenequr nga amerikani Dar Varker dhe menaxheri Kabil Stankoviqi, nga Ulqini. T tjerat i kan ndrtuar banort m ndihmn edhe t ndonj shoqate tjetr nga bota t gjith s bashku ia kan ndryshuar pamjenArbneshit. Tani Arbneshi merr rrym m lehte. Banoret e tij jan m t qet dhe m t sigurt n ardhmrin e tyre. Shihen aty-ktti njerz t traumatizuar sic jan 10 bonjaket e Gani Prelvukajt, prindrit e voglushes Dafina Ibraj, ose ata t Lendita Prelvukajt, pr t ciln as sot e ksaj elite s'dihet asgje!? Po t pyessh arbneshasit pr at s cfar ka ngjar, ata s'kan shum deshire le bisedojn. Thon s edhe Pejn kan dashur ta ndajn npr lumin Lumbardh, s kur ishin kthyer ata n Arbnesh, n mes t 10-20 qershorit 1999, i kishin gjetur shkijet aty, sigurisht, duke pritururdhera nga dikush. Por duke falendruar Komandantin e UCK-s q ia din gjithkush emrin n Pej, jan mbajtur pa pasur "myhlet" t'i presin italiant t'i mbronin. Na lutnin m celsat e shtpive t tyre n dor, thon shqiptaraet e ketiji fshati.por n u thonim:"Jo,as s'jua kemi ln' m na i ruajt shtpit q na i keni djegur. as s'duam t'i ruajme n tuajat!"

Kshtu nga Arbneshi u larguan t gjith kriminelt shkije, por ary kishin mbeturca bashkpuntor t tyre boshnjak. Nj malsore e mllefosur deklaron: "Erdhi Esku (nj kriminel boshnjak q tani fshihet diku n Serbi) m X. Y. t armatosur deri n dhmb dhe m urdhruan q pr 5 minuta ta lshoja shtpin. Un shkova t Moma e i tregova e ai, duke ua shar nnn m urdhroi: - Ti ni aty deri t thomi na (d.m.th. shkijet) s ata e kan qllimin m ta plackite shtpin. E sot,- vazhdon e njjta, - tan natn kndojn shqip pr UCK-n, n shtpin e atij X.Y. boshnjak" Kjo gj s'don koment. Lapidari q prjetson t rnt pr liri tek lisi I Katundit te Ri. Deshmia m e mir pr t kuptuar s cfar ka ndodhur n kt fshat dhe n Katundin e Ri afy afr, sht permendorja e deshmorve t ktyre dy fshatrave, e ngritur tani s fundi, mbshtetur n nj lis qindvjecar, n qendr t Katundit t Ri. Duket sikur ata po kuvndojn pr hallet e atdheut, sic kuvndonin moti burrat e ktyre anve, nn hijen e atij lisi degoc. Lavdi u qoft!' N qendr t Arbneshit zbardhon shkolla fillore "7 Shtatori", emr ky q, edhe pse prkujton 7 shtatorin e lavdishm kur u lind Kushtetuta e Kaanikut, shqiptart e ktij fshati kishin dshir ta zvendsonin m emrin e komandantit legjendar t Ushtrise Shqiptare t Lidhjs s Prizrenit dhe prefektit t pare shqiptar t Pejs, Ali Pash Gucia (shih: R. Dedushaj, "100 vjet luft", NY, 1999, fq. 12-17). Kur jemi tek ky personalitet i shquar i historise sone kombtare, q i kishte thyer vendimet e Kongresit t Berlinit, garnitura e re e udhlieqese n Pej, e ka pr borxh t'ia rregulloj edlie varrin q gjendet n kompleksin e arshi Xhamis n Pej, e sidomos ta pastroj at nga shkronjat serbe q e patn anatemuar jo vetm kt rilindas t kombit ton, por edhe At Gjergj Fishtn, q i thuri atij lavdi tek "Lahuta e Malsis"!! N shkolln e Arbneshit biseduam m drejtorin Sefedin Pergjegjaj dhe zvendsin e tij, Esat Hoxhiq Nga ata msuam s aty kishte 703 nxns, 402 shqiptare dhe 301 boshnjak-Kuadri ishte i plotsuar, prvec lends s muziks. Mungonte vetm biblioteka pr t ciln apelonin t bahkfshatart n Amerik q t ndihmonin pr kompletimin e saj... Ne qendr t qyttit, t hotel "Rugova", afr njra-tjetrs ishin vndosur prmendorja e trimave t rne n UCK dhe Komanda Italiane e KFOR-it Italiant bashkvepronin m trupat tona t TMK-s q ishin t vndosura n ish hotelin "Karagac". N skaj t qytetit, sic na tha komandanti i tyre, Gjeneral Daut Haradinaj, ata po perparonin ditadits, duke u br t aft pr ta mbrojtur e ndihmuar jo vetm Pejn, por edhe komunat fqinje, nse paraqitej nevoja.. "Illyria" - 13-15 mars 2001

GJURMVE T KRIMEVE SERBE

Ne Qyshk t Pejs po sanohej gjendja Gjat nentorit t vitit q e lame pas (2001) e vizitova Kosovn pr here t trete pas clirimit. Prvec tjersh nj dit ktheva edhe n shkolln "time", ku kisha dhn mesim vite m rradh, n Qyshk t Pejs. Per fat ndrtesa e shkolls aty kishte pase shptuar nga barba nia serbe. Shfrytezuame rastin t bisedonim m drejtorin e shkolls, Xhevat Gashin. Ajo shkoll tani e mban emrin e deshmorit m t ri nga ky fshat, ish nxnsit t ksaj shkoll q u plagos n Luften heroike t Loxhes, m 15 gusht 1998 dhe vdiq m von, m 17 gusht n rrethin e Therandes. Gjen.SKENDER CEKUT. Fotografia e varur n murin e shkolls, ma ktheu kujtsen shum vite prapa, kur Skendrin e kisha pasur nxns. Mu parafytyrua ai r-upacak i gjall, ubardhan, shum simpatik dhe mjafte guximtar Kishte lindur n Qyshk m 1 janar 1955. Tr jeta i kishte kaluar n kacafytje m shkje. Dy tri here e kishte humbur punen pr shkak t ngatrresave m ta. Dhe, m shum deshire e kishte kapur pushken kundr tyre posa kishte filluar lufta n Kosov, n fillim t vitit 1998... Drejtori i shkolls fillore na tregoi s shkolla "Skendr Ceku" e Qyshkut i numronte 377 nxns. Perfshirja e tyre n shkoll sht 100% dhe 1/3 e tyre ishin bonjak q ua kishin vrare e masakruar prindrit barbaret shkije. Me ta punonin 27 punetor,"q e kishin mjafte vshtire m punuar m ta-thot drejtori. Ne mes t ores ia plasin vajit. Jan prore nervoz dhe kur tu teket i kapin librat e dalinnga ora. Shkojne drejt e n varre! Me ore t tera rrijne skaj varrve t baballarve t vdekur. Shpesh nisen pr n shkoll e mbesin n varre. Snkojme n e i sjellim n klase, kur na ndegjojne, por jo cdohere"...

Z.Gashi q kishte qen drejtor i kesaj shkoll edhe gjat okupimit, flet pr punen dhe rolin q e kishte luajtur ajo shkoll atbote: "Per 10 vite m rradh nga shkolla jon sht br distribuimi i tekstve dhe mjetve shkollore n tr regjionin e Pejs. Enti pr sigurimin e tyre nga Prishtina i sjellte nprmes rrugv ilegale n shkolln ton. Pastaj vinte Haki Ismajli i Isniqit dhe i shprndante m qerre m kuaj t ngarkuara nn san. Kshtu i shprndanim npr krejt fshatrat e rrethit t Pejs e Deanit! Pastaj dy gjenerata t nxnsve t gjimnazit "Bedri Pejani" e kan krye shkolln ktuthot "Xhevati, i cili vazhdon: "Me thirrnin n polici duke mu krcnuar pse po i. lejoi nxnsit e gjimnazit aty? E un u arsyetojsha s shkolla sht mbaruar m vetkontributin a fshatarve dhe s'mund t'ju ndaloj fmijt atyre q mos ti biejn ktu n shkoll! Dy jav perpara masakras s Qyshkut (m 1 maj 1999) s'bashku m arsimtart e shkolls Ali Gashin, Bekim Kelmendin dhe tani t ndjerin Skendar Kelmendin, kemi ardhur n shkoll dhe nga ambullanta e saj-vazhdon Xhevati, i kemi marrur t gjitha ilacet e saj dhe nprmes t Shkurte Lulajt i drguam n Shtabin e UK n Ruhot pr tu mjekuar t plagosurit." Drejtori i shkolls n Qyshk na i sqaroi edhe disa detale "q s'jan rregjistruar ende" nga dita e masakrs s Qyshkut: "Masakra filloi n oren 7 e 30 minuta t dites 14 maj 1999. Paramilitart dha policia serbe erdhn nga fabrika e Baterive. Diten e premte, si zakonisht! Cetnikt pyetnin pa ndrprer s ku e ka shtpin Hasan eku babai i Gjen. Agim ekut?! Te cilin e dogjn pr s gjallit duke i thn: "Se ti e ke lindur armikun m t madh t serbizmit"! I mblodhn t gjith njerzit npr oborre t shtpijave, i ndan meshkujt dhe fmijt e grat i nisen m traktora n drejtime t ndryshme kush kah mundte. Burrat nga mosha 20 vjecare (Erdogan Kelmendin) dari na at 70 vjecare (Selman Gashin) i ndane dhe i futen n tri dhoma dhe i egzekutuan! Kan arritur t mbijetojn :Naser Berisha, Isa Gashi dhe Rexh Kelmandi, q t tre t plagosur kmbve. Cka do t thot s pjesn m t madhe t njerzve s'pari i kan sakatosur e pr s gjalli i kan kallur npr shtpia Keta q kan shptuar m pak t lenduar kan arritur t dalin jashte para s t prfshij zjarri dhomen ku ishin. N kt mnyr i likuiduan 47 burra t fshatit Qyshk. Prvec ktyre at dit i vran edhe nj cift bashkshortor nga Peja m mbiemrin Sharapolli. Ata mbetn shum dit mbi dhe e hanin qente n ta, m qa s'guxonte kush m i varnosi. Pastaj e vran nj djal t Zenel Sylve t Rugovs, E nxorrn nga kerri dh e pashkatuan n rrug! Si dhe 4 prsona t tjer, pr n t panjohur. T gjith mbetn mbi dhe disa dit!!! Ne Pavlan at dit i kishin vrare 14 burra e n Zahaq 28...Te gjitha kto masakra i kan kryer shkjet e Naklles m ata t Pejs-thonin ca arsimtar t ksaj shkoll nga fshatrat e masakruara. Atyre u kujtoheshin edhe ca nofka t kriminelve si: "Sasha", "ZVONKO", "XHUXHA" etj. Pastaj Zllatko Armushi nj Muja (boshnjak) nga Vitomirica etj. Pas masakrs makaber policia u trhoq diku kah ora 2 pas dit dhe grat e fmijt u kthyen n fshat M von arritea edhe vezhgu esit e UE, UNDP, IRC etj. Pr mua kto ishin rrfime t trishtueshme kur m kujtohej s shumica e t masakruarve at dit n ato fshatra kishin gene ish nxe nsi t mi, ashtu si edhe heroi Skendr eku q m krenari e mbante emrin shkolla e Qyshkut tani... Sot, tre vjet mbas atyre ngjarjve trishtuese, n Qyshk kishte ndryshuar shum cka. Shtpiat jan ndrtuar dhe dalngadal po sanohej gjendja, ndrsa plagt nga masakrat pothuajse i shronin fjalt: Liria e ka cmimin e shtrejt, cmim t cilin e paguan m s shtrejti Qyshku, Pavlani e Zahaqi... Botuar n "Illynia"Mars2002

MBRESA NGA KOSOVA E PAS LUFTS

M 11.09.1999 n orea 6 e mbrmjes aeroplani i kompanis Ceke ngjitet n qiellin Amerikan. Pas plot dhjet vjetsh e gjysm t qndrimit tim n N.Y. Por, n vend q t fluturoja n drejtim t Kosovs, u orjentova kah Cekija nga i cili vend q gati dy vite m lajmroheshin m telefon nipat e mi: Armendi dhe Albani, ku jan vndosur m dhun-duke ikur nga tmerret e lufts dhe barbaria serbe n Kosov, s bashku m prindrit e tyre -Mithatin e Ardianen (t martuar 6 muaj pasi kam emigruar une n N.Y., m 1989) Dhe nga ajo koh pr mua cdogj ishte e panjohur. Gjat gjthe asaj koh duke menduar pr prindrit, vllezrit, motrat dhe familjen time. Fytyrat e

tyre m ishin ngulitur aq tepr n tru, sa nat e dit vetm ata i shihja dhe n kt menyre e gjeja caren t'i largoja brengat e mrgimit. Lavdi ZOtit t gjith i gjeta mir dhe nuk kishin pasur ndonj humbje njerzore para as gjat lufts n Kosovl! Me 12.09.1999 n ora 8 e mngjesit aeroplani ateroi n aeroportin e Prags. Aty befasia e pare: Dy vocrrak t panjohur po m afroheshin m luie n dor. Ishin nipat e lartprmendur, M shtrnguan fort. Ishte pr mua nj rast shum i prekshm! ! Pas nj udhtimi m kerr rreth nj ore arrijtm n Karlovy Vare. Nj vend shum piktoresk. Banj e njoriur n Evropn Qendrore. Ktu ishin ende gjurmt e vilave t mbretrve m t njohur t Europs. Ato t shkrimtarve, artistve e shkenctarve m t njohur botror si: Gete, cajkovski, Mocarti, BAhu etj. KJo dshmohej m pllakat prkujtimore t vndosura npr ndrtesa ku ata kishin banuar, apo kishin vdekur. Diku n mesin e atyre vilave t bukura t stilve gotike e arkitekturave t tjera t larmishme, n nj vend mjafte t dukshm gjindej edhe ish vila e mbretit ZOG, ku sovrani shqiptar, bashk m mbretrit evropian t asaj koh i kishte kaluar pushimet e veta vjetore cka dshmon pr intuiten e tij t lart... Ato vila pas lufts i kishin nacionalizuar komunistt eek, e tani shiteshin. M s shumti i bletite ish nomenklatura-tani mafija ruse. Por kishin blere e hapur bisnise edhe n j a 20-30 familje shqiptane, kryesisht nga Peja, Gjakova apo Prizreni. T vndosur ktu n vitet e 90-ta t shek, q lam pas. Ne nj vend t bukur, m klime dhe fiti m t mira. Dalloheshin m dyqane t argjentaris apo m restorante; Bashkim Kasapolli, Zeqiria SAhatciu, Gjergj Antoni, GJon GJergji, Mithat e Ardiana Limani, KOl LUmezi e ndinj tjetr. Kur jemi t zoti LUMEZI, duhet cekur s ai kishte qen puntor shumvjecar i TVP dhe pasi i kishte prjetuar t gjitha t zezat e sistemit etniko-komunist serb kishte ikur n Tiran dhe kishte kontribuar n themelimin e Televizionit satelitor t TV Tirans, Poragti e kishte humbur koken dhe familjen gjat trazirave t vitit 1997 n Shqipr! Tani ishte qyshkitur n kt vend turistik t Cekis, kishte hapur nj dyqan argjendarie dhe jetonte "n mes malesh"-si thonte vet. Fqinjt e tij flitnin s ka qen shum aktiv gjat lufts n Kosov. Dallohej n tubimin dhe organizimin pr mbledhjen e t hollave pr fondin "Vendlindja thrret". Edhe pse ai vet nga modestia s'donte t fliste pr kt... Ne Ceki supzohej s jetojn rreth 5000 shqitar pa ndonj organizimm t posacm. Por kishin kontribuar bukur mir n mbledhjen e ndihmave pr Kosov. I kishte vizituar herpashr kryeministri Bukoshi, Muje Rugova e aktivist t tjer... N Karllovi-Vari vinte vetm gazeta "Bota Sot" e n Prage mund ta bleje edhe "Rilindjen" e ndonj tjetr. "Bota Sot" gjendej edhe n aeroprtin e BUdapests, n Hungari... Kur jemi t Hungaria duhet shtuar s ata kishin regjim shum e t ashpr t kontrollit n kufi. M cka dshmohej s Evropiant edhe pse flasin pr zhdukjen e kufijve ata po i shtrngonin prdit e m shum. Gjersa n Ceki t binte n sy nj demokraci e mirfillt nj gj e tille nuk vrehej n Hungari, e t mos flasim pr Maqdoni. M 1 tetor 1999 isha m n fund n Pej. Edhepse mjaftf e dmtuar, Peja ishte m e bukur sec e kame ln. FoleJ vetm shqip. Kurr ska qen Peja m shqiptare s ato dit q isha un atje. Nga asgjja kishte filluar t gjallonte Cdogj. Njerzit ishin shum aktiv dhe ndihej nj gjallri e papar. Ne Carshin e ngusht marekulli, T gjitha dugajt e rrenuara por ngjitur njra tjetrs i kishin vndosur tezgat (tavolinat) plot m malle. I vreja m habi. Gjith ata njrz, pa asnj polic e cfar discipline mbanin. Ku ka kshtu n bot - thojsha m vehte. Ato dit n Vitomirice t Pejs ishte Kushneri m Hashim Thacin, n nj takim m banort e ktij fshati, si musafir t liderit boshnjak Numan Baliqit. Sic u kuptua m von n nj takim t arsimtarve t shkolls s fshatit z.Thaci n cilsin e "kryeministrit" u kishte premtuar Boshnjakve vendas shkoll t pavarur e shum t mira t tjera?! Vitomirica ishte e shkrumuar. Ishin djegur rreth 60% e shtpijave. N t hyr t fshatit duke u nisur nga shkolla ekonomike "Ali Hadri" ishin t shkatrruara shtpit e Strellcianve, Rugovasve Bacajve (Pepajve), shtpia e veprimtarit t shquar nga N.Y. z.Muhamet Lokaj, ato t Gjonbalajve, t Hasangjekajve, kater shtpit e Man Dedushajt dhe djmve t tij, e Rrustem Kukajt etj. Por m s keqi kishim kaluar Prelvukajt e ktij fshati. Atyre Jovetm s ua kishin djegur shtpit, por i kishin vrar edhe vllezrit e Deli Prelvukajt: Beqirin e Ganiun dhe kishin grabitur vajzn e tij Linditen 20 vjecare, pr t ciln sdihet gj as sot e ksaj dit...

Kur jemi t Vitomirica duhet shtuar s ato dit filloi msimi n .likollen e fshatit, q mbante emrin"7 Shtatori".Drej tori i saj Sefedin IVrgjegjaj tha s pr vitin shkollor 1999/2000 msimet do ti ndjekin (.50 nxns n t dy ndrrimet. 350 Shqiptar dhe 300 Boshnjak. Kuadr kishin mjaft, dhe m kualifikime t duhura. Arsimtart ishin pranuar m kontrat deri m 31 gusht t vitit 2000 pr shkak t numrit variabil t nxnsve. Pata rast ta takoj edhe prefektin e Pejs z.Ethem Cekun. Nj njri i mir, fjal pak dhe mjaft stabil. Per t m foli mir edhe Ymer Muhaxheri-kryetar i LDK n Pej, t cilin e vizitova s'bashku m I lajdar Mekajn n zyren e LDK :"E ka shptue Pejen"-m tha prof Ymeri "Eshte shum i matur". Ne Pej, nse shum cka s'sht mir, bile antiserbizmi ishte n nivel, kt e dshmoj edhe aksioni q e kryen rinija e ktij qyteti pas nj provokimi t papritur serb, t merkuren m 27 tetor 1999, kur 21 kerre u kallen dhe u prgjysmua kolona e refugjatve serb q erdhn nga Rahoveci m prcillje t KFOR e donin t vndoseshin n patrikann e Pejs m qllim q t fillonin ndarjen e kfetij qyteti sikurse kan vepruar m Mitrovicn. Pra edhe nj her Peja i tregoi bots s nuk duron m serb n grmadhat e saj... Ngjarje q e perjetova kndshm ato dit ishte edhe tubimi gjith shqiptar n Jabllanicn e Gjakovs m 17.tetor 1999, kur ktj fshati heroik iu dha emri i merituar S H Q I P O N J A. Fshat ky q gjat dy viteve i kishte prballuar m sukses 3 ofenziva t barbarve serb. Ay ishte organitzuar rezistenca q nga viti 1993, e udehqur nga Lah Ibrahimi. Nj koh kishte egzistuar edhe spitali i UCK s. N alltarin e liris kishin rn gjithsejt 22 dshmor vendas. Ne binen e rregulluar pr mrekulli, n pano ishin t ngjitura 8 lotografi t dshmorve t rn n fushn e betejs: Myrto Zenelit, Driton Zenelit, Agim Zenelit, Luan Smajlit, Sadri Zenelit dhe Naser Brahimajt, t gjith nga Jabllanica dhe t vllezrve Shkelzen e Luan Haradinajt nga Gllogjani... U mbajtn shum fjalime prshnde tse nga bashkluftetart e tyre dhe udhheqs t niveleve t ndryshme nga komuna e deri n republik. Ne emr t shqiptarve t Ameriks tubimin e prshendeti edhe autori i ktyre rreshtave, duke perfunduar m fjalt: Me zotin e Amirikn duhet t ruhemi mos t prishem! Ishin prekse sidomos rastet kur fmijt e t renve pr liri i merrnin dekoratat e baballarve t vet: Pr Znelin - djali 6 vjeare pr Dritoni - i biri 4 vjeare, pr Agimin-i biri 7 vjecare, Pr L.Smajlin - e bija 7 vjecare, Pr N. Ihrahimajn- e bija 16 vjecare. S. Zeneli- i biri 18 vjecare dhe pr Idriz Gucatin -e bija 17 vjeare nga e cila patem ndrin ta marrim nj letr duke u prgjegjur n pyetjen s si po e ndiente vehten n ato momente t vshtira por krenore gjithsesi.

Po at mbrmje e vizitova Gjen. Agim ekun n shtpin e vet. Me priti poashtu sic e pret nxnsi msuesin e vet. Ia shtrua m muhabetit gjr e gjat, ku ishin prezent edhe 5 vllezrit dhe mixha i tij, Haxhi eku. Botuarn "Dielli"NY. tetor-dhjetor 1999

VI

ME BASHKATDHETARET TON N AMERIK

ME ATDHETARET SHQIPTAR NE NJU JORK Para s t nisesha pr n SHBA, isha i vetedijshem s atje do ta kern rastin t takoj shum e shum atdhetar edhepse e kisha t ditur s shum nga ata vee kishin vdekur si f. v. Noli, KOnica, XH. DEva, M. Frasheri, A. Kupi, e t tje. Kontaktet e para dhe t shpeshta pata m atdhetarin HYSNI HOXHA, nga Dragobia. Isht ky nj njri i urte, i zgjuar dhe i persosur. Me nj pervoje t madhe jetesone Pervoje e grumbulluar jo vetm nga trevat shqiptare n Ballkan por edhe nga Lindja e MEsme (ku isht shkolluar) e vend t ndryshme t SHBA-ve. I shtronim gjrat gjresisht dhe pa dorza, meq e kisha edhe daj t gjyshit nga babai. (Per t kam shkruar gjresisht n librin tim: "SHperngulja e SHqiptarve t PLavGUcis" t bot n NY. m 1997). Nga ajo familje bukedhenese e Malsis s GJakovs fillova ta takoj edhe nj intelektual tjetr-MUSTAFE ELEZIN, METALIAJ. Nj mesues dhe Vatrane i vjeter, q kishte poashtu nj pervoje t gjat atdhetarie e mesuesie n Atdhe e n mergim. Ishin kta t shtpise zemadhe t Jahe Elezve t Drogobise Ky i fundit, edhepse kishte ikur nga komunizmi dhe e urrente at sistem, shpesh her e pranonte s po mos t'ishin bashkuar shqiptart m Levizjen ANtifashiste egzistuese at bot, do t'isht rrezikuar edhe vet ekzistenca e SHqiprise pas LDB. Nga kjo shtpi ktu n Amerik e takova edhe zogistin e ditve t para, XHAFER ELEZIN. I cili ka dhn kontribut t madh n ruajtjen e zhvillimin e "Legalitetit" bashk m FUAT MYFTIUN eMULOSMANAJTE e Malesise s GJakovs (ABEDININ, MUSLIUN, e HYSENIN). Me kta t fundit bisedoja shpesh, sidomos rreth radioprogramit "Zeri i ATdheut" dhe gazetes "Atdheu", t cilat i mbanin e i udhheqeshim ata. ABedini isht madje edhe sekretar i Oborrit Mbreteror Njeriun e dyt pr t cilin kisha ndgjuar edhe n Kosov, q e takova n NY. isht ISMAIL MUSTAFA, GJONBALAJ, apo "Bajram Curr t i VUthajve, sic e quanin shpesh ktu. Ndoshta pse i perngjante atij nga fizionomia apo edhe pse isht patriot i pa shkoll, dhe aq naiusi CUrr? (Edhe ky e adhuronte LEninin, f. v) Smajlin apo ISmailin-sic e quanin ata t E. Hoxhes, e gjta n grven e urise para OKB-ku kishin dalur t solidarizohsh m grven e minatorve t Trepces, n fund t shkurtit t viti 1989. Posa dola aty m ra n sy ai malesor dhe kur e kuptova s kush isht iu afrova. Ai n vend s t gezohej q m pa, filloi t m merrte n pyetje bash si nj "sigurimc"i E.Hoxhes! ! ME pyeti:"Pse ke ardh dhe si ke ardh n SHBA ( e kishte fjaln m vize apo ilegal. Meqe kush vinte m vize sipas tyre isht i derguar nga UDB-a Kishe thn s UDBa i jepte vizat pr n SHBA!). Si ke guxuar t dalsh ktu-n grve? A mendon t

kthehesh m n Jugosllavi? Ku e ke familjen e kshtu m rradh! ? Bile m kujtohet e tha edhe nj tjetr fjal "t madhe'V'Deri tash keni br sefa m rrogat e Titos e tash kur iu sosen paret atij po ikni e po vini ktu"?! Sipas tij patriot ishin vetm ata q kishin ikur nga Jugosllavija m koh. Pra isht dashur q t gjith n t iknim atehere kur kishte ikur Smai. li e t tj. E n q kishim qndruar atje kemi qne kolabor aton m armikun. MEntalitet ky enverian apo jo? Per at s kush isht Smajl GJonbalaj m gjresisht mund t lexoni n nj artikull tjetr t ktij libri.... ATy, n'at grve at nate, e takova edhe nj "patriot" tjetr nga Martinajt:ZYMER B. PRELVUKAJ. Ai posa m kishte pare kishte deklaruar haptas: Qyre ky m...paska dale m pa kush sht ktu e m ia cue shenimet UDB-es"! Edhepse gjithehere thoshte s un i gjall s'kthehem n Jugosllavi, prandaj si frigohem UDB-es far! ! Ky paraqitej i gjithedijshem edhepse isht nj fshatar i pashkoll? Luan t shum rol n indoktrinimim e shqiptarve m ideologji enveria n, sidomos t atyre nga Martinajt. Isht shum aktiv npr demonstrata e greva q organizohshim ato vite n NY e gjtiu. E kam permendur edhe n librat tjera.... Nj moshatar dhe shok i imi, Qerim B. Brunaj, mu lut at nate sa qendrova n grve q t largohsha pak m n hij s kishte kamera duke incizuar e "ty t duhet t kthehesh t fmijt e t vllezrit tu"-shtonte ai. Isht ky nj sygjrim i sinqerte nga nj bashkfshatar i imi. Vertete, QERIMI, ALIU dhe Zymeri m vllezr kishin kontribuar e Icontribonin shum pr cshtjen shqiptare. E kishim restorantin "IL <iALETO"-n e famshem q isht shendrruar n nj qendr kulturore ihqlptare ku i pritnin e prcjellnin pothuajse kush ua mesynte nga l rojt tona etnike. EDhepse enverizmi t ata kishte br punen e vet, prapseprap iu bashkuan edhe lvizjes demokratike, sodomos ZYmeri e Meta. Nj zot e din sa t holla i kan shpenzuar vllezrit Bruncaj-sic i quanin n mergate, pr cshtjen ton kombtare. Vellau i madh i tyre-ALIU, kishte qne edhe njri ndr udhheqesit c Lidhjes s Prizrenmt n mergim, n kohn e XHafer DEves, percka kam br fjal edhe n librin tim"Shperngulja..." Nj tjetr veprimtar q m ra n sy qysh n ditt e para t ardhjes sime n NY. isht edhe SHYQRI SELIMAJ (BRUNO) .

Ishim n nj pervjetor t Vatres n Bostan, viti 1989, Bisedoja m prof. Hysni Hoxhen pr problemet tona kombtare. Nj djalosh i urte dhe i pashm na percillte biseden. Pas pak mu drejtua m kto fjal:"E m Plav e Guci cka do t bhet"? E kuptova s isht i asaj an dhe iu pergjigja:Deri t ura e Plavs e kemi humbur, e aty e m lart sht e jona. -Edhe Nokshiqi ka humbur a? -Po, i thash, aty s'ka m shqiptar. A e ke vrejtur s si shkjete e hoqn kombinatin e drurit nga PLava dhe e qiten n Brezovice, dhe at perte prronit q bien nga Vizitori, cka do t thot s n at prrue e parashohin ata kufirin! -Besa sic po e lshojm n, ata kan m e marr edhe deri n GUci-tha m pezem Shyqyriu dhe u largue. Si duket s'i kishin pelqyer shum pergjigjt e mia! DUke u kthyer m nj nip timin-DEME ALIUN BALIDEMAJ, e pyeta s kush isht ai i riu aqe i intresuar pr krahinn ton? Dema m shpjegoi shum gjra pr t. FOli n superlativ mir. POr s'harroi m m treguar s isht Enverist, SEmundje kjo q kishte perfshire m s 70% t njrezve ton atje. E pse kishte ndodhur kshtu m s miri e shpjegon revista "SHqipria Etnike"q e botonte n fillim t ketij shekulli n ZVicer, i

denuari shumevjecar politik, veprimtari dhe publicisti, Kadri Osmani. Lexojm:"Ne vitin 1994 dhe 1995 kur isha n SHBA, -thot autori i tekstit, takova shum shqiptar t arratisur, disa prej t cileve i kisha pas njohur q n SHqipri, TAkova edhe vellaun e"arratisur"t nji mikut tim t Tirans, i cili edhe m ftoi nj nate pr dark. NE at dark, un pata rastin t bisedoj m t gjr e gjat. Ai nuk hezitoi t m pohonte s isht derguar prej Sigurimit t shtetit n SHBA. Une e pyeta at nse e kishte br misionin pr t cilin e kishin derguar? Po tha ai, Po pse e br i thash un, kur ti e dij s ktu nuk ishe i kercnuar, po t mos e kryeje detyren pr t ciln isht derguar? E di si sht puna m tha:un e kreva at mision sepse kur erdha ktu n Amerik, nuk isht si sot. Atehere ora e punes s punetorit paguhej disa cent t dollarit dhe dita e punes nuk shkonte m shum s 2-5 dollare, kurse n t derguarit e Sigurimit, merrnim pese dollare pr ore, dyzet dollare n dit, t cilat na paguheshin n dore nj her n muaj. Cjdo muaj vinte nga Tirana nj person i ngarkuar pr at pun (. ..) Ai u jepte rrogen, si dhe udhezime dhe porosi t qndres n Tiran dhe merrte prej tyre, nuskat sic u shpreh ai. Po cfar kerkonin nga ju agjntet ktu , Sigurimi i SHtetit? Me siguri, vazhdova un, sekrete t armeve berthamore, t raktave, bazat e flotes detare dhe t aviacionit ushtarak. Ai qeshi m t madhe dhe tha:"Cdo njri q dergohej ktu si agjnt, instruktohej dhe porositej mir cdo t bente aty ku do t caktohej t shkonte. Ne radhe t pare, n kishim pr detyre t njiheshim m sa m shum shqiptar t arratisur, por edhe t diaspores. Te msonim prej tyre m cfar pun merreshin ata dhe shqiptart e tjer, shoke dhe miq t tyre, Ceshtja kryesore isht t msonim a kishte organizata armiqesore t shqiptarve t arratisur, kush bente pjes n to dhe cfar benin ato konkretisht. Kush shquhej pr propagand antipushtet n Shqipri. Kush nga t arratisurit merrej m pun diverzioniste? Nga niseshin, kur dhe pr ku? Na kishin porositur t lidhnim miqesi m cdo shqiptar q do t takohshim, t'i benim pr vete dhe t mundohshim ti bindnim s qeveria n SHqipri nuk i konsideron njsoj t gjith t arratisurit kush sillet mir ktu edhe mund t riatdhesohet dhe jo vetm q nuk i bjn gj, por i japin edhe pun dhe familjen ia trjtojn ndryshe nga t tjeret. Po ju a i garantonit ata pr ato q u thonit s po t riatdhesohshin do t tiajtohshin mir, e pyeta un? Po . po tha ai dhe shtoi:"Ne m fjal ua benim shesh m luie, ndonj naivi, por sidomos Kosovarve dhe shqiptarve t Maqedonise t cilt cmendshin pr Enveri, mjaft q tu tregoje ndonj perralle s bac Enveri ben namin kundr Titos dhe serbit (Shih:"Shqipria Etnike"Zvicer, shkurt-prill 2002 f. 39-60. J Ia benin shesh m luie edhe Shyqres m shoke t vet. Se sa shum e kishin indoktrinuar (besa edhe shfrytezuar materialisht) treqon edhe ky rast:Kur e botova librin e trete:"100 Vjet Luft" kah fundi i vitit 1999, shkova t Bruno duke menduar s po mi merr disa libra sic kishte ndodhur m dy librat tjera m pare. E celi librin dhe kur e pa l.itografine e Preke Calit e lshoi n tavoline:"Preke CAli sht reakcionar, sht armik" -tha m hidhrim! -Nuk di, ia ktheva, ju enveristet thoni pr Calin s sht armik, demokratet po m'thon pr QOsjen s sht tradhtar. Por un i dua, i kam mixhallar dhe do ta kan vehdin gjithemon n librat e mija! Pas nj heshtje monot n m tha:"Jam ka shkoj kto dit n Kosov, e po dsht ami disa copa t'ia oj Qosjes". IA lash mbi tavoline nja 10 exemplare dhe shkova n punen time. N vjsht t vitet 1990, posa e hapem shkolln shqipe n BRonx, i dergoi dy djemt e vet t msojn shqipen. Fillova t defiloi edhe n restorantet e tij q i kishte n Manhattan. Me ndihmoi edhe n botimin e librave. N nj bisede m Shyqriun m von, n pyetjem time pse isht aqe marak n komunistet E. Hoxhes ai m nervozitet ma tregoi nj ndo dhi:Kur isha diku n klasen e shtate n Guci, m deshire q t shkollohsha ika n Shqipri. Meqe nuk shihja kurrfar perspektive n atefar Jugosllavij . Ishim shum t vobekte, e baba s'kisht para pr t na shkolluar n Kosov. Ushtria shqiptare m kapi n Vermosh, m veshi n rroba usht arake dhe m nj kamionete t ushtrise m derguafne n Shkoder. Aty m mbajtn disa jave, m nj ushqim t dobet dhe nj merizitmerruese. Me merrnin n pyetje herpasehere po pa m frikesuar. Babai im kishte br kerkse pr t m kthyer pas dhe lutja iu aprovua nga shteti SHqiptar. Pak dit para s t m kthejnte pas, m lenin t lire t dale edhe le qytetpor jo t largohsha shum. Nj dit mu afruan dy t sigurimit q thonin s ishin nga Tirana. Me

ftuan n nj kafe dhe n bisede e siper mi dhae ca porosiyqe si kam harruar kurnKur t shkojsh n Jugoallavi -thane ata, tregoju pr cdogj q ke perjetu ar ktu, asgj mos fsheh! Dhe n e dijm s kishte qne m mir pr ty t mbetesh ktu e t shkollohsh, por n nuk kemi deshire m lxitur shpriguljen e SHqiptarve nga Mali i ZI. N Guci duhet t tymojn t gjitha shtpijat. Asajri t mos shpr ngulet n SHqipri as gjtiu s ato jan trojt tona. Troje shqiptare q s'bene tia lshojm askujt. Qe nga ajo dit m hyri edhe m shum n qejf SHqipria edhepse kisha fituar pershtypje t keqe nga siellja e tyre ndaj meje. Pra mu ngulit n tru s ata na done dhe nuk pajtohen m shprnguljen ton dhe perate i kam pritur e perciellur n restorantin tim n Manhattan cdo zyrtar t Shqipris pamarre parasysh cfar partie i takofite. (Nga biseda m SHyqro SE1 imajn n Parkun e Madh n Manhattan, korrik 2006.] SHyqriu dhe Nino HAsanaj m t tjer u bene edhe bu rimi kryesor i finansave t grupit "VEndlindja thrret" n SHBA, gjat kohs s lufts n Kosov. THuhet s m qindra mijra dollare jan mbledhur shpesh her n "Bruno"restorant n Manhattan $100,000 i ka dhn n nj rast vetm SHyqria. "Po a din ai s ku po shkojn ato t holla, he medet"m pyeti ato dit nj intelektual i yni nga Tirana, kur un iu lavdova pr t hollat q po mblidhen pr luftn ktui? Pr Shyqri Selimajn e NOkshiqit legjndar- kan shkruar shum autor npr libra e revista kto vitet e fundit, por s'sht mjaft! Per t duhet t botohe nj monografi e tr dhe bile si delet borxhit, pr at s sa ka kontribuar ai njri pr Kosovn dhe cshtjen shqiptare n trsi... SE sa ishin t indoktrinuar m enverizem mergimtaret ton m N.Y. tregon edhe ky rastdshim n nj demonstrate para OKB n N. Y. dhe flitej s NExhmie Hoxhes iu kan gjtur 18 telvizora kollor n shtpii "Sigurisht-u shpreh nj vuthjan, 4 prej tyre ia kamcue un vallahi! !" Isht ky i riu SHABAN (Rame) GJONBALAJ, i cili si malesor i pa shkoll, duke e unifikuar diktaturen enveriane m patriotizmin e sinqerte e kishte humbur krejt bisnisin, (njrin ndr restorantet m t para t shqiptarve n Manhattan) duke i mbajtur e ushqyer pa t holla dhe duke u derguar peshqeshe udhheqesve t SHqiprise dhe ambasadorve e zyrtarve t Tiranes n N. Y. Restoranti dhe shtpia e tij isht shendrruar at bot n nj han t rendomte q kushdo vinte nga Tirana por edhe nga Kosova m von, e kishte stacionin e pare aty. Mbeti pa pasuri, pa pun, u semu dhe vdiq shum i ri, n moshen 49 vjecare, duke i lene fmijt e rinj "pertej detit n nj shkreti..." "Kam kontribuar shum, vend e pa vend, vee nuk m dhimbsen pasi Kosova u lirua. Por ti bejsh q Plava e Gucia, vendlindja jone po na mbetet nn shkja.", m tha pak para s t semuhej i gjori. Gjer sa e ihoqja, Xhemilja , q si malesore e vertete i kishte pritur e perciellur ,ila "patriof'n spital afr SHabanit t semure m pati thn:" "SA njriun e sillte ky n shtpi, duke i quajtur shoke. SA njriut i kame dhn buke m kto duart e mija. E sot asnjri prej tyre nuk erdhi m pare n spital e as bile nj telefon s bjn m pyet a sht m mir SHabani", dhe e mbulonin lotet! ! Te ndrsyer nga nepunesit e Misionit shqiptar pran OKB, enveristet shpeshhere bheshin edhe agresiv edhe ndaj veprimtarve l Kosovs q vinin n NY, si ndodhi rasti n restorantin "DibaP't 8ROOKLYNIT kur i sulmuan Dr. Fehmi AGanin e Edita Tahirin gjat nj takimi m komumitetin shqiptar aty. Pas mbledhjes pronari i restorantit Deme BAlidemaj, na ndali pr dreke dhe aty e pyetem Dr. AGanin s si t'ua bejm komunistave q spo na hiqn qafet ases si? Ai m stilin e tij t ftohte u perg jegj nprmes t nj barcolete:"Kisht qne nj shtpi punetore n nj katund tonin, por njri nga meshkujt e shtpise s'punonte asgj S'ja donte punen far. Nj nate u vonuan lopet dhe plaku i shtpis i tha atij dembeiit:shko more t pylli e silli lopet s po na jes in n mal Ai shkoi, por pas pak koh lopet erdh e dembeli jo'ATeh ere plaku i tha nj tjetri ta therret dembelin e ti tregoje s kan ardhur lopet e t'vjen edhe ai t shtpia s po na rrxohet kund e na qet pun. Kur e thirri tjetri e i tregoi pr lopet, dembeli u pergjgj:"A kan ardh a? Ani s un po ilypi edhe pak" e mbeti atje, n mal duke i lypur lopet q vee kishin nunet e LDK. Keta t dy, t sponsoruar nga XHEME XHEMA (zbulu esi i DIoGuardi] nga Presheva e ca t tjer q do ti z m n goje m von, i sollen edhe intelektualet e Kosovs (Alternativen Kosovar] n prill t vitit 1990 edhe n KOngresin AMerikan. Keta tre jan njrezit m meritor nga shqiptaro Amerikanet n SHBA. SI pr clirimin e Kosovs ashtu edhe pr demokratizimin e SHqiprise... XHEM XHEMA e ka"zbuluar"edhe BOB DOLLIN-sikurse DIoGuardi, TOM LANTOSIN, dy miqet m t medhenj t popullit shqiptar n Amerik

Me SAmi REpishtin kam pasut shum takime. sikurse edhe m DR. Agim LEkem. Per SAmi REpishtin kam pershtypjen s isht njri i amerikaneve dhe perconte politiken e kerksat amerikane n mesin e shqiptarve. CKa don t thot s i paralajmronte shqiptart s cfar afersisht do t ndodhte m ta. Cfar do t bj Amerika pr ta dhe m ta dhe nglte kmb q shqiptart ta perkrahim at q ai thoshte, duke ia dhn formen si ide t veten personale e jo si t shtetit amerikan! Ja s n cka e bazoj kt q e them:

(a) Repishti isht ndr themeluesit e pare, s'bashku m DIOGUARDIN i LQSHA dhe udhheqes i radioprogramit t saj derisa Amerika e perjashtoi DioGuardin nga loja politike n Steit DEpartamentin e saj. Dhe, pa ia thn end troc DIoGUardit kto fjal Shteti amerikan (posa erdhi Klintoni president] DR. REpishti ia ktheu atij shpinen dhe m ca ish bashkpunetor t DIoGUardit e ca biznismen shqiptaro-amerikan e formoi PAK-un (nj lloj komiteti shqiptar-amerikan q vuri lidhje t drejtperdrejta m St. DEpartamentin. ] e q m von u quajt Keshilli SHqiptaro-Amerikan q sht shum aktiv edhe sot e ksaj dit... (sipas vet Repishtit] (b) DR. Repishtit isht perkrahesi dhe propaganduesi kryesor i anonimit Dr. SALI BERISHA, Bile i ngutej ta hiqte Ramiz ALin sa m pare e ta binte at n krye t shtetit SHqiptar. Ktu lindi edhe ferkimi i pare i DR. Repishtit m AKad. QOSJEN, kur ky i fundit e quajti R. Aline"pejgamer i demokracise shqiptare"!! (c) Po injjti REpisht, para t gjitheve n kt "dynja"e paralaj meroi renjne Dr. S. Berishes (q nga kriza "Brozi"e m pas] -Te gjith cuditshim kur ai thoshte s:"Berisha duhet t largohet nga pushteti! Por n nuk e dinim s cfar po zihej n mes t Beriahes dhe St. DE partamentit amerikan. E dinte si duket vetm Dr. Repishtit q pergatiteshin opingat pr rreshqitjen e Dr. Berishes nga pushteti, "mikut t shtrenjt t Dr, REpishtit"! ?(dj Dr. Repishti isht i pari njri q e priti B. Finon n aeroprt pas "Revoluciohit t Vlores" (ndoshta pa deshiren e tij? ) , si kryeminister i asaj qeverie revolucionare, dhe e shqqeroi n dark -ku tjetr perpos t Bruno SElimaj! ! N at dark ishin pothuajse t gjith lideret enverist bashkme "tradhtaret e popullit" sic e quanin ata perpara Dr. REpishtin dhe nacionalistet tjer shqiptar! ! EDhe nj fakt ky s DR. REpishti e donte apo e shante vetm at q e adhuronte apo e urrente Amerika... (e) Per kt isha bindur edhe nga nj bisede m Dr. Repishtin n restorantin e DEme BAlidemajt ku isht edhe DEma m nj aktivist nga rrethi i DEcanit-MEHMET KADRIAJ. Isht koha kure Gilbardi e quajti UCK-n terrorista! ? Ai jo q s'i pranoi vrejtjet e mija pr kt epitet t pamerituar pr lufttaret ton por edhe e mrojti nj qndrin t tille t Gllbardit dhe na paralajmroi s NATO-ja do ta bllokoje kufirin m SHqiprine e Millosheviqido t laj lsh n shqiptart pr qejfi t vet. Se sic thonte atehere ai, Amerika s'sht e disponuar pr intervenim n Kosov. Amerika e mbron vetm vijn e kuqe t BUshit e asgj tjetr, prandaj Kosova sht dashur t rrij urte, e jo t nisi luftn, percka s'sht e zonja. KJo ka qne biseda e ime e fundit m DR. REpishtin kur edhe u prishem n mes veti. Edhepse ai shum shpejt filloi t paraqitret m shrimet e veta n

"Illyria" duke e perkrahur luftn n Kosov, Konferencen e Rambujes dhe aksionet e NATO-s m von... Pra nga kjo mund t perfundojm s Dr. REpishti isht baromet er i politikes Amerikane ndaj shqiptarve Keto parashikime, propozime e vleresime t vetat Dr. Repishti i ka paraqitur n shum gazeta n gjuhen shqipe e anglisht dhe ka botuar edhe shum libra m tematike Kosovar e gjitheshqiptar q marr n trsi jan nj kontribut i rralle pr cshtjen ton n pergjithesi. EDhe nj gj dihet pr DR. REpishtin. Dihet s ai s'lejonte t manipulohej nga grupe e grupacione t ndryshme t mergates shqiptare. Dmth, s lshonte vehten aqe poshte sa ta shfrytezonte cdokush. Ja nj rast:U "takllaiset"ca injoranteve ta promovojn librin e R. Qosjes'Topulli i ndaluar", n mos gabohsha n N.Y. Ca njrezve q m shum i shkaktonin dem sesa dobi shkrimtarit ton t mirnjohur. DHe, pr t terhequr sa m shum njrez n at tubim, lajmruan s l|.iln kryesore aty do ta kt Dr. S. REpishti! Prof. Repishti jo vetm s nuk erdhi aty far, por kah gjysma e mbledhjes e lshoi nj faks, t cilin organizatort filluan ta lexojn m cntuziazem. Por pr befasin e tyre n letren e REpishtit t lshuar nprmes faksit kritikohj libri dhe autori i tij! Atehere t'u renditn pran mikrofonit ca "miq"t Qosjes, duke shprehe fjal shum denigruese pr S. REpishtin! ! VEc so s shpallen perseri"tradhtar t kombit". Epitet ky q'ia kishin mveshur deri n vitin 1992. DHe kshtu, u harrua gati qellimi pse ishim tubuar aty:pr librin e Dr. Qosjes apo pr ta rishpallur "tradhtar"Dr. Repishtin? ! Dicka ngjajshem m REpishtin ndodhi edhe m rastin e organiz Imit t perkujtimit t 60 vjetorit t KOnferences s BUjanit... Sa i perkt DEme BALIDEMAJT, un kame shkruar pr t edhe n librat e mija t botuara m pare. EShte ky nj bisnismen sikurse t gjith bisnismenet ton n N.Y. q s'ju ka dhimb tur asgj pr atdheun e t parve t vet, por e ka nj veti t vecante nga t tjetet:Ka qne universal n pritjen e perc elljen e shkrimtarve, politikaneve e udhheqesve shqiptar pamarre parasysh a ishin ata t djathte a t inajt. Gjith kush ka dashur ka gjtur pritje shqiptare m nj ciltersi malesori, n restorantin, e tij:"Dibal"n BRooklyn. Vetem H. THaci s'ka pranuar m kthyer aty edhepse e kishte paralajmruar nj ardhje pas lufts s Kosovs. Ndoshta pse isht i informuar s dit m pare aty kishte darkuar TAhir ZEmaj m "t vetet"! ! Derisa F. Nanoe R. Mejdani as q kan kerkuar t shkonin aty meq Dema e kishte dhendrr Dr. S. Berishen.... Xho DIOGUARDIT ia kisha ndgjuar emrin qysh n Pej. Njehere n konfidence m kishte thn nj kolege i imi-Zymer Mulliqi, n shkolln o Qyshkut, s n KOngresin AMerikan isht nj kongresmen m origjine arbereshe nga Italia q po e ndihmonte cshtjen ton (viti 1988) gj q m pati gezuar shum dhe posa arrita n N. Y. u informova detalisht pr t. Sidomos kur e formuam LDK atje. Te ciln ai e luftoi m cdo forc q kishte! ! Pra isht kundr formimit t partive politike n SHBA [Shih lib. e Sh. Gashit:"Falemindrit Amerik"N. Y. 2004 f. 209-211, 224-226] Prej bashkatdhetarve ton, bashkpuntort m t zellshem t DioGuardit ishimAGIM ALICKAJ, HAFIZ SHALA, AGIM KELMENDI, etj. E nga Vuthajt ishim FERO K. GJONBALAJ, UKE A. GJONBALAJ dhe ARSLLAN EKIQ nga GUCIA. Prej tyre m s shumti kam ndjtur m AGIM KELMENDIN dhe nprmes tij po perpiqem ti pershkruaj ca t dhena nga puna e LQSHA-s, gjat viteve t nentedhjeta t shekullit q e lame pas: Agim R. Kelmendi, sht i vellazrise Gjevukaj t Kuqishts, nip i trimave Shaban dhe DEmush MUstafes, t MUstaf Isufit, i permendur ndr luftrat pr mbrojtjen e PLavGUcis dhe Rugovs. Ata dy vllezr sebashku m Maxhun Malen dhe AZem Cufen (kusherinj t tyre} i masakruan cetniko-komunistet m 1944 n Tabet e Pejs, ku i kishin pushkatuar edhe mijra shqiptar t tjer... Agimi (i lindur m 22.11.1951), pasi e kreu gjimnazin, duke mos pasur kurrefar perspektive pr shkollim t metutjeshem, meq isht i nj shtpie"armike", emigron n Austri. Me 1973 vjen m Amerik, aktivizohet n Lldhjen e Prizrenit n mergim, q asokoh udhheqej nga XH. Deva, Hysen TErpeza. Ismet Berisha etj. Pas vitit 1981, m daljen n skn t DIo GUardit, iu bashk lobit t udhhequr nga ai. ZGjidhjet edhe n udhheqesin e tij... "Kur plasi lufta n Drenice erdhi FLORIM KRASNIQI n dyqanin tim dhe ma sqaroi problemin-thot Agimi. U hodha n tubimin e mjeteve dhe brenda javes, viti 1998, bashk m ZYMER K. GJONBALAJ, shkuam pr SHqipri. Dola n Tropoje. Te liqni i Komanit m arrestoi policia e F. Nanos. por m intervenimin e vellaut t Gezim Nikes-Sokolit, na liruan pa pasoja. NE TRopoje u zhgenjva m cka pash:Ushtaret ton vuanin edhe pr kafshaten e gojes, s le m pr armatim, edhepse t' holla vinin nga t gjitha ant"!! E pse ndodhte ashtu m s miri e

sqaron njri ndr komandantet m t shquar t UCK n Kosov:Ramusn Haradinaj n librin e tij:"Rrefim pr Luftn dhe lirine", kur thot"... Ka pasur nj ferkim t vazhdueshem n logjistiken n SHqipri, Meqe logjistika lidhet ngushte edhe m t hollat, mund t them s, q nga filli mi i lufts nj pike e dobet ka qne veprimi m t mirat materiale dhe m teknike pr luft..." Kurse sa i perkt burgosjeve nga policia e Nanos kroniket i japin edhe kto shenime:"Teksa vullnetaret nguteshin pr t mberrijtur nj ore e m pare n frontmdalohen e kontrollohen n KOman, Kontrollohen n Fierze;Kontrollohen prap n TRopoje n e vjeter, n TRopojen e RE. DHe sa e sa ndalesa e "postblloqe" t sajuara e improvizuara pa emr E derisa "identifikohn;fyhen, pshtyhen, shtyhen e trajtohen si kriminel. Percillen n komandn e policise Blu. (...) E pasi "identifikohn", "ekzekutohen"diskiiminohen e poshtrohen, perseri kthehen nga rruga. EDhepse mund t kn br mijra e dhjetra mija km. rruge pr t mbrritur deri ktu. Disa hapa larg shkauti (Shih:"Bota Sot" e 29 korrikut 1999, f. 15. dhe biseda m AGim KElmendin, NY. qershor 1999) Lufta dhe mjetet materiale t tubuara n emr t saj jan keqperdorur edhe n diaspore. KEte e dshmon edhe ky konstatim i gazetarit Ismail GAshi:"Filluan t rreshtohen e t mobilizohen trima pran ekraneve telvizive dhe t tjer pr t mbledhur para pr luftn. Pastaj emisar e ministra, ambasador t vetshpallur, e aty ktu ndonj komandant q luftonte nga NY. GJeja m e lehte dhe m komode isht kjo ambasadorlleku n emr t Kosovs, kur atje bhej luft pr jet a vdekje. ME t mirt si gjithmon kan mbetur ata t cilt pa zhurme, t heshtur por shum t vndosur kaluan Atlantikun dhe u gjndn krah pr krah m lirimtaret. ATa vazhdojn t jene t tille edhe sot e ksaj dit." (Shih:"Bota Sot"e 28 korrikut 2003 f. 13). KUr jemi t XH. DioGuardi, duhet cekur edhe nj veti t tij e cila shpesh;her i iritonte udhheqesit shqiptar n atdhe:"Kan respektuar punen e DIoGUardit q ka br n fillim t aktivitetit t tij. POr ka qne njfar priudhe kur n SHBA t disa njrz q udhheq nin, mendonin q nga SHBA mund t vndosnin pr emrimin ose shkarkimin e ndonj udhheqesi politik, qoft n Kosov, Maqedoni, M. t ZI , n SHqipri etj. Kjo mendoj s ; nuk sht n rregull e aq m pak mund t jet frytedhenese. (Shih:"Bota Sot. "6 tetor 2003 f. 7.) Nj bashkpuntor i sinqerte dhe mjaft atdhetar i DIO GUARDIT q e njohta qysh heret, isht edhe DIN DERTI nga Dibra e Vogel. Dertin e takova n shkolln e Patersonit-N. J (viti 1990), ku zhvillonte veprimtari pr ringjalljen e "VATRES dhe "DIELLIT". Atebot isht editor i ksaj gazete, seline e t cils bashk m at t "Vatres"e kishin sjellur nga Bostoni n N. Y. Te Dini e pash nj Nol apo Konice n miniature. Meqe njher, n gusht t atij viti ishim konfrontuar rreth asaj s a duhet apo nuk duhet t formohet nj fond i posacem pr ti ndihmuar t varfrit n Kosov, un i lypa shpjegime pse e kundrshtonte at propozim timin para profesorve pajtimtar t Kosovs. AI m foli mir pr LObin SHqiptaro-AMerikan dhe DIoguardin, q si pas tij cdogj duhet t kaloi nprmes tyre. I gjykonte edhe ca veprime t "Kosovarve"n atdhe, pr ngritjen e grushtit npr demonstrata, mbulimin e arkivoleve m FLamurin shqiptar m at yllin e madh (t AZem Vllasit-sic i tha ai), q dallonte npr gazetat amerikane. Pastaj renditjen e shum hoxhallarve pran arkivoleve ti deshmoreva etj. Kritika kto m vnd apo jo? Bindja pozitive pr at atdhetar m shtohej pr dit e m teper, kur e shihja npr demonstrata para OKB, n Washington etj. Percka kam br fjal n librin tim"Shperngulja...". Kjo ndikoi t un q t'ia propozoj Dr. Ali Aliut, Dinin dhe AHMET ZHERKEN pr kryetar t perkoh shem t LDK -s n dhjetor t vitit 1990, kur ai erdhi dhe i formoi deget e ksaj lvizjeje n SHBA dhe n KAnada. Une isha njri prej antarve t keshillit iniciator pr formimin e atyre degeve dhe Dr. ALiu e pranoi m gjith qejf at propozim timin, duke i dhn perparsi Dinit, meq isht edhe antar i kryesise s LQSHA t DioGuardit, m cka tentonim q mos ti prishnim marrdhnjt m at organizate zemadhe n SHBA. Por m kot, s DioGuardi e largoi vet DErtin nga hidhrimi pse ai e konsoludoi LDK n Amerik dhe i iu be konkurent ati n "pashallekun" q e konsideronte si t vetin!! Pra mbarvajtja dhe konsoludimi i ksaj lvizje (LDK) t gjr dhe gjitheshqiptar n Amerik i dedikoht DIN DERTIT:E regjistroi t organet amerikane, e rriti, e forcoi dhe i dha rruge t mbar. PO edhe vet u bind s s'isht i aft m i perballuar t gjitha ndrkambcat e dallavret e "ballkancave"-meq isht ktu qysh n moshe t re e si kishte mesuar t gjitha ato, cfar dinim n pr mbrapshte! ! Po i permendim ca prej tyreda imponuan nj arkatar t pashkoll, i cili s'kisht shenuar asnj germe pr t hollat

q kishin hyre e dalur gjat 6 muajve edhepse u konstatua s t gjitha i kishte prcjellur pr n LDK apo n Sindikatat e Goranit n PRishtine! CKa u deshmua m vertetimet q nai faksuan ata nga PRishtina. -Ia uzurpoi radioprogramin SHQIPE BIBA (edhe kjo m bashkshortin e vet-SAFET BIBEN, kan br pun kolosale n at radioprogram, s'bashku m ESAT GJONBALAJN e Naim Dedushaj, pa kurriare konpenzimit material) -Gati ia imponuan q n demonstraten e pare ta perdorte Flamurin m yll pasi ylli s'ka rene end n Tlran-i thonin "demokratet"ton... etj. (Shih lib e Sh. Gashit f. 88-91,131132) Dinit i ndihmoi shum edhe REXH XHAKLI (duke ia lshuar pa pa gese lokalin pr zyret e LDK), SALI NEZAJ, SYLE LAJCI, SADIK RUGOVA Dhe, pas 6 muajsh nuk pranoi t kandidohet m pr kryetar t LDK, por e zgjodhem kryetar ndri t saj. EDhe pr AHMET ZHERKEN kam vetm fjal t mira. EDhepse isht pak i indoktrinuar nga enverizmi, kishte mbetur burr burrash dhe mjaft atdhetar. Eshte i ati i ILIR ZHERKES, nj veprimtar m perspektive pr cshtjen ton kombtare. Per t dy kta kan folur n librin:"Shperngulja..." Nj tjetr patriot, i urte, i fjetur dhe shum i interesuar e m shum pervoje n luftn pr clirimin e Kosovs e viseve tjera shqiptare, isht edhe Mustafa HENCI, pr t cilin e kam botuar edhe nj studim n gazeten "Dielli" vite m pare. Fati e deshti q ai vdiq dhe u varros n Kosov sic ndodhi rasti edhe m atdhetaret TAHIR KERRNAJA (BABE TAHIRIN), QAZIM EMRA, HYSEN TERPEZA, e t tjer q e lane jeten nrugeve t bots, t ndjekur e perndjekur nga UDB-eja jugosllave dhe SIGURIMI i E. Hoxhes! Kam pasur fatin ta njoh edhe nj veteran t'atdhetarizmes shqiptare-LUAN GASHIN e famshem. Emer i njohur qysh heret pr mua. Me t isha n nj promovim libri t poetit NEZIR MYRTA, nga Radoniqi i Gjakovs. GAshi e muar at nate edhe nj libr timin duke ma dhn vrejtje t gjitheve prezent pse po shkruanim n gjuhen e unisuar (gjuhen e "Enverit") sic u shpreh ai! ! Njeri ndr themeluesit e shkollave shqipe n SHBA isht edhe Dr. SABAHUDIN VELA, Nj njri i ngritur, atdhetar dhe shum i dhenun pas arsimit shqip. Te tille ishin edhe HASAN GASHI, SADIK ALICKAJ, AGIM CAVDERBASHA, XHELADIN E GJYLSYME PJECA, SHAQIR GJONBALAJ, NAUM PRIFTI, GANI CELAJ, YMER U. AHMETAJ, CELE CELAJ, JETA HAJDARI, etj. (Shi lib. e Tahir Berishes, Hamza Halabakut dhe cerkin Bytycit:"Emra q nuk harrohen, IV "Prishtin 2006.) Kisha ndrin ti takoj e t bisedoj edhe m atdhetaret:Dom RROK MIRDITEN, ATANASIN, Dom POPAJ, Dom ANTON KQIRA, ISMET BERISHEN, SHAQIR GASHI, MUSTAFE DEMALIAJN, IDRZ LAMAJN, LEKE GOJCAJN, ZENUN LAJCIN, AHMET BERDY NAJN, e shum e shum t tjer, pr t cilt sht shkruar e folur shum viteve t fundit, bile jan shkruar edhe libra t tera... Me t gjith kam ndjtur e shkmbyer biseda. Pastaj m vllezrit BYTYCI vllezrit vULAJ, vllezrit SELAJ, vllezrit DEMAJ, RRUSTEM CE LAJdhe IMam ISA HOXHA-nj atdhetar i kalitur nga rrethi i TROPOJES i cili isht edhe shum arsimdashes. Po japim ktu nj letr q ai ma dergoi m rastin e botimitt librittim:"Shperngulja e Shqiptarve t Plav-Gucis"NY. Dhjetori i. vitit 1997. "I ndruari Rexhep! Jemi shendosh e mir famikjarisht, t njjtn ua deshirojm edhe juve, Z. Rexhep. Dhuratan tuaj e muarrem, ju falendroj dhe u jam mirnjohs dhe gezohem q tani morre mundsin m e ndze nj qiri m interes kombtar, ku paraqitmi nj sakrifice t t'parve ton dhe vuajtjet e tyre t papershkrueme. Por si nj intelektual i ri dhe nj historian, besoj s do t sherbehi m literature t mirfillte e jo vetm m gojedhena e erresira, sepse ju e dini q nj historian i vertete, nji fetar i drejt, duhet t distancohet prej disa thashethanave, s penda e shkrimtarit dhe gjaku i deshmorve jan t njajta! Ju dshiroj pun t mbar, n nismat tuaja t sinqerta, por kan deshire t takohm s'bashku m ndonj rast q t'iu perhajroj punen. Te fala:ISA HOXHA" Me vjen shum keq s ai s'vonoi e vdiq, dhe m mbeti marak q s'pata mundsi t'ia plotesoj deshiren Te rrinim diku m gjat m kt at dhetar q mergata shqiptare n kto an do ta mbaj pr shum koh n kujtse... Dika t ngjajshme m kishte shkruar edhe bashkvendasi i tij dhe patrioti i paharruar i TRopojes kreshnike-TAHIR KERRNAJA (BABE TAHIRA), pak m heret, kur e botova librin tim m t'parin:"Krahina e Plav-GUcis npr shekuj", NY. 1993. Lexojm: "E pergezoj nga zemra z. Rexhep Dedushaj m rastin e botimit t librit nga lemia e historise :"Krahina e PLav-GUcis npr shekuj." Zoti Dedushaj si historian i ri hedh n drite fakte t reja mjaft interesante mbi zhvillimin e ngjarjeve historike t asaj pjes t vendit dhe popullit ton. E moj lart punen intelektuale t z. Dedushaj i cili n kushte t veshtira t jets n

mergim, t jets plot veshtiresi e vuajtje q na rrethojn ka arritur t na ofroje nj pasqyre reale t historise tragjike por edhe krenare t kombit ton. Pavaresisht vleresimeve t natyres profesionale mendoj s ky libr sht shkndi e bardh e shknces q krijohet n mergim. DEshiroj q gjithmone historin e popullit shqiptar ta shkruajn bijt e popullit t tij-Autorit urime nga zemra:NGA TAHIR KERRNAJA (BABE TAHIRI)" Te shtojm s kjo letr u lexua nprmes t valeve t Radio LDK n N. Y. m 24.12.1993. DHe at pasi q ai kishte protestuar t Kryesia e ksaj partie n, NY. meq udhheqja e atij radioprogramit Sh. BIba, s kishte emitor! ! EDhepse un atehere isha antar i asaj kryesie i deleguar nga nendga e Brooklynit, Si nenkryetar i asaj nendge! ? Per BABE TAHIRIN kam shkruar gjresisht n librin tim: "SHperngulja...", Kan shkruar pr t edhe shum t tjer. Ka botua iedhe ai vet shum shkrime npr gazetat shqipe n diaspore dhe n .tdhe etj... Por ktu, n Amerik nuk ishin atdhetar vetm njrzit e shko lluar, Kishte t till edhe t pa shkolluar, q ua kalonin atyre m shkoll bile, sic ishin f. v. ADEM D. ELAJ, TAHIR BAJRAMAJ, HAXHI BAJR AM THACI etj. Bajram Thain e kisha njohur edhe m pare, n Kosov. Ne dhjetor t vitit 1990, n klubin"Jusuf Gervalla"ishim tubuar m qindra mergimtar. Isht aty edhe Dr. ALI ALIU. Kishte ardhur pr ta formuar DEgen e LDK n Amerik. TEre dita shkoj n mbledhje. Antaret e klubit t lartprmendur dhe ata t klubit"SHPRESA" (Kosova DEmokratike-sic kishin filluar t quanin) nuk lejonin kurresesi t realizohej qellimi i prof. Aliut. S'donin t bashkohshin, s nuk i lejonte ai q i kishte krijuar gjgjsisht ai q i kishte ngatrruar n mes vetLMisioni i Shqiprise pran OKB, q i mbante nn kontroll t plote:"Ka egzistuar dhe end ekziston nj si fryme e tutorizmit pelitik t Tiranes ndaj Prishtines, pr t mos thn m troc, sht tentuar q e tr lvizja kombtare e Kosovs, sidomos n diaspore t mbahet peng, t mbikqyret dhe n rastin e fundit, edhe t percahet, vetm e vetm q t dominohet" (Shih:"Bota Sot"7 shkurt 2003 f. 9 Kjo e vertete hetohej m shum s kerkund tjetr ktu n'Amerik! ! KLubim" m militant n boten shqiptare-"sic thoshte n nj rast ish udhheqesi i LDK, Anton KOla, nga frika mos po u del nga dora e ndane n dysh, duke e formua edhe nj tjetr"si moter"-sicj shpreheshin udhheqesit e ati t posa fomuarit""SHpreses"s BRukl ynit:XHAVIT KABASHI, XHEVAT KUKAJ, RIZA RUGOVA, BESIM MALOTA e TE gjith kta djem t mir e patriot, por t keqperdorur nga dofar ILIA-sh q asokoh e ndanin e percanin mergaten ton ktu. DR. Ali Aliu kishte ardhur m qellim q t'i bashkoj perseri dhe ti nxjerr nga fusha magnetike e Tiranes komuniste, por s'isht aq lehte! IJ be ora 9 e mbrmjes. PLot 12 Ore konference! ! U nisa t dal s kisha m shkuar n pun (naten apo jo?) Haxhi BAjrami m tha:"Ku don. JO pa fole nj her s'je ka del prej asaj der: E ka fjaln R. Dedushajpiskati!" Prof. Aliu kur e ndgjoi kt mbiemer, thirri pr qetesi dhe un fola:"Shoku profesor (po iu them shok s ashtu u Ihirrnim deri tash), pse po i mundon kta njrez q nga mengjzi kshtu? Formojeni grupin inicues:2 njrez nga"J. Gervalla", 2 nga "SHpresa"e nj q s'sht hic-dmth q s'sht antar i asnjrit grup dhe br punen iu lutem! Propozimi im u vu n votim dhe ashtu u be. Ai q s'isht hic"-si zune t m therrasin disa planprishes, u zgjodha un m propozimin e vet prof. ALiut. DHe puna shkoi mir, u formua LDK.. Ne komision m mua ishin edhe Ismail GJonbalaj e SHpend Haxhaj nga "J. Gervalla" dhe Gjylaver AVdiu e Agim RExhaj nga "K. Demokratike." Rasti i dyt.Pas nj udhtimi shum t mundimshen, tr naten npr bore e akull, arritm n mengjs n DAjTON t Ohajos, ku mbahej konferenca e paqes pr BOsnjn. Mengjzi na gdhiu n rruge para dyerve t "keshtjellave t paqes". ME neve isht edhe BUjar Bukoshi. Shum zhurme, shum kamerman e gazetar e mbi t gjitha i padurueshem isht t ftoftit e nj dimri sibirian. BAjram THaci mbahej pr mua dhe dridhej "si thupra n'uje"prej t ftoftit! -"O Dedush-mu drejtua.A thue do ti bjen ndrmend kuj pr n ndonjhere, he medet? " -Cti them? GJe s;shihej pr fillit. "Po, HAxhi BAjram, posa t prfundoj lufta n BOsnj AMerika do ti kthehet Kosovs! ? " -T'lumt ajo goje-ma tha m dyshim t thelle!! ME von, n korrik t vitit 1998, n nj demonstrate tjetr para OKB m tha prerazi:"A sht e vertete s po u thua njrezve s deri n shtator duroni e shpetuam pastaj"? -Po - i thash, -Po a e ke nga deshira apo din dicka, cka s'dijm n? -E di s deri n tetor do t shkojn vezhguesit e OSB atje e do t bhet mirl! -NEse del ashtu gjithehere kam m t besue-tha duke i rrjedh loti npr faqe... PEr fat s'vonoi shum e shkoi atje WOLLKERI m ekipin e vet...

Rasti i trete.Ne Pej, mbas lufts, tetor 1999. Ne dalje t obo rrit tim, t nj mjshtr kerresh, hypur n traktor e shoh Bajram Thacin. Iu afrova. U gezua q m pau t kthyer t familja ime dhe vazhdoi:"Rexhep, si t'ia bejm e ti takojm n'mes veti I. Rugovn, H THacin e Gjenereal ekun"! -Mbreme isha t eku-iu pergjgja. E kam pasur mxenes e kur t duesh e kam "hazr"! U gezua shum. -EDhe un do ta bindi kusheririn tim-THacin-tha dhe u ndame? Me von n nj t pame n'Amerik m livdonte s un e kisha dhn fjaln por s ai vet kishte deshtuar s as q kishte pranuar H. Thaci t flas m t bile!! Kthehemi perseri t viti 1990. Viti i thyerjeve t medha n boten gjitheshqiptar. Kur bisha e eger-PPSH, e plagosur pr vdekje bente perpjekjet e fundit pr t mbijtuar situaten! Kjo shihet m s miri nga nj interviste e SAbri NOVOSELLES. Lexojm:"Sigurimi i SHqiprise, permes diplomateve t vet, t cilt t vetmen pun q kryenin m sukses isht puna e spiunimit t shqiptarve n pergjithesi, kishte informata t bollshme pr krejt aktivitetin ton (... ) Dashuria e pakufishme ndaj Atdheut e autoriteti i shtetit Ame respektivsht, shprdorimi n menyre flagrante nga ana e shtetit Ame t Kosovaret, q perpiqeshin pr t kontribuar sado pak n t mir t Atdheut, bente t veten. (...) Nga ana e diplomacise shqiptare inicohshin disa"komunikata", proklamata", e "qarkore", m t cilat duhej t arrihej percarja e plote, kurse n Evrppe (edhe n'Amerik-R. D.) u vune n veprim spiunet profesional q kishin kryer edhe krime t renda m pare ) Puna kryesore e tyre isht q ta popullarizonin E. HOxhen, dhe R. Aline, t organizonin demonstrata t njpasnjshme para ambasadave t JUgosllavise pr ta share revizionizmin titist jugosllav e pr ta share imprializmin amerikan (! ! ), socialimprializmin sovjetik dhe reaksionin ndrkombtar. (...) DHe pr cdo dit e bindnin EVropen (dhe Amerikn-R, D.) s shqiptart po luftojn pr ta kthyer stalinizmin n JUgosllavi, t cilin m shum veshtiresi e kishte larguar Titoja m ndihmen e Perendimit. ZEri i Kosovs (q vinte edhe n Amerik_R. D.) u shendrrue n shtojce t "Zerit t POpullit", pr ti thurur himne E. HOxhes dhe R. Alise e PPSH (Shih lib. e F. Tafallarit.'Terror, dhimbje, qndrese"-Tlrane 1997, f. 322-325.) do intelektual q dilte atebot n perendim futej n dyshim si i derguar nga UDB-a. (SHembulli m i mir sht rasti m XH. Shatrin. f. v. Lexo lib. e lartprmendur f. 322! ) Krahas ksaj t gjitha shoqatat e klubet egzistuese perpiqeshin ta pervehtesonin t njjtin. Pra perdorej metoda perfide komuniste.Je i akuzuar-tregoje vehten kush je! KUptohet, m servilizem ndaj atij q t akuzonte. Po t dorzohshe nj organizate apo shoqate-sic i quanin ata, priti n shpine 20 t tjera! ! Kishte edhe mjaft individ "autoritativ"q donin t manipulonin m ty. Ec e mbaj drejtpeshimin n kto rretha na s! ! Isht rrezik edhe m t vrare krejt. Sic, kishte ndodhur f. v m J. Gervallei:"Shumica-nuk e kate ditur s Jusufit iu kishte pergatitur atentat edhe n vitin 1980 nga nj Komitet n SHtudgard ( ) q deshti ta likuidoi J. Gervallen. Me kt rast detyren e ekzekuti mit ia kishin ngarkuar Hysen Geges, i cili kt akt nuk e kreu sep s q n baiiafaqimin e pare m viktimeii e vet, pra m J. Gervallen sht bindur s JUsufi nik isht i derguar nga UDB-a por isht nji lufttar i vertete pr liri kombtare dhe s dalja e tij jashte isht n funkcion t vazhdimit t ksaj vepre. (Shih "Bota Sot", 21 gusht 2006 f. 7. )Posa kisha arritur n N.Y. djali i nj kolegut tim-DEME MALOT ES, Besim Malota erdhi e m mori n banese.E kishte derguar Dema, m t cilin kisha punuar dikur n Drenovc t Kiines. Me priten si dik ur, n Poterc, m t gjitha t mirat. BESIMI dispononte atebot nj biblioteke t ngjajshme m at t KQPKSH n Tiran! Te gjtha veprat e E.Hoxhes, dhe mesues ve e bashkveprimtarve t tij! Mbta tr naten duke shfietuar aso librash pr shumicen e t cilave as s'kisha ndgjuar s ekzistojn madje.Per secilen Besimi thoshte s sht m e mira... Te nesermen pasi hengrem edhe dreken m percolli m kerr deri ku m kishte marrur .Mi dha dy detyra:Te antaresohsha n klubin e tyre "t posa formuar"-sic u shpreh ai, Ne klubin "SHPRESA" n Bruklin dhe t bisedoja m Tome Gjokajn, nga Tuzi m t cilin poashtu kishim punuar n Drenovc n fund t viteve t 60-ta t shek.q iame pas.Sepse "Torna i ishte bashkuar reakcionit, tradhtarve shqi ptar, thoshte Besimi, dhe neve po na quan turko-komunista.Prandaj duhet ta kethejsh mbar"-m porositte ai!! Te shtojm s Torna isht shum i pasur dhe interesant pr cdokend aso koh. Detyren e pare fillova ta kryej pjesrisht duke filluar t dukem n iokaiet e "SHpreses"s tyre, ndrsa t dytn s'arrita dot meq TOME GJOKAJ u vra shum shpejt, n rrethana misterioze? ! Ne klubin"Shpresa"tubohshin shum djem t mir, q dukeshin shum t

merzitur e t iodhur.U interesonte cdogj.Me pyetnin m s shumti pr Mehmet Shehun e Jusuf Gervallen! Pergjigjt e mija s ata mund t mos jene bash ashtu, sic i pershkruan politika e kohs, nuk u pelqnin disave, sidomos udhheqesve t klubit.Ata donin q Shehun ta paraqes edhe un sic ka thn E.HOxha, poliagjnt, ndrsa Gervallen si enverist, sic e kishte propaganduar PPSH-ja. "Per at adhe i kan marr familjen e tij n Tiran, dhe kujdesen pr ta"-shtonte ndonjri prej tyre.Kisht edhe asi q genjnte:"Dje kam folur m Suzana GErvallen"! ? Ndrsa un ngulsha kmb s duhet studjuar arkivat e ndryshme t vihej n perfundim jo vetm pr vepren e ktyre t'dyve por pothuajse pr t gjith ngjarjet e kohs sone! ! Edhepse s'u peiqejsha m ato qndrime, prapseprap isha i mir boll derisa nuk shkojsha npr klubet tjera rivale t tyre, m t cilat ata ishin n "luft sidomos m klubin"J.GERVALLA"! ? Edhepse e kishin t njjtn ideologji.Si radioprogrami i tyre:"ZERI I KOSOVS"ashtu edhe "ZERII MALESISE"-i kl. "J.Gervalla" e Leshohin kengen:"Enver Hoxha tungjate jeta".E un nganjhere i nguc esha n tallje:"Si i zgjatet jeta njriut q vee ka vdekur"? Pergjigja dihej:"Ty t'ka cue UDB-a ktu"! ! "Ti je titisht, e cka mos. Megjithate, arrita ti bindi ta lexonin nj studim timin mbi iibrin e XH. Shatrit "Veshtrim i pergjithshem mbi politiken serbomadhe n Kosov". E lexuan t'ejtn e pare dhe posa doii vazhdimi i dyt t'ejtn tjetr m mori n telefon Ismail Gjonbalaj.Kerkoi adresen time dhe erdhi e m mori m kerr.EDhe n shtpin e tij isht si n at t Malotes.Ktu kishte jovtem vepra e libra t E.Hoxhes por edhe shum fotografi t HOxhes e t R. Alise! Tere naten biseduam.Meqe librat s'ishin m interesant pr mua, pasi i kisha pare t BEsimi e n "Shpresa"klub.Folem pr cdogj e cka mos.Duke ia pare bindjet Ismailit, mora guximin dhe e pyeta:"Po si ti kshtu? Djali i nacionalistit dhe antikomunistit m t rrezikshem n Plav-GUci-Mustafe Haxhis, t bhesh komunist? ! -S'jam komunist.Kush t ka thn? Une, kur sht martue Leka ZOgu ia kam cue nj teiegram n emen t Vojvodes s VUthajve.KAm dhn pare pr botimin e veprave t Xhafer DEves etj.VEtem s e dua SHqiprine dhe cmoj E.Hoxheh s ka qne armiku m i madh i Titos dhe i Jugosllavise. Prej kur e kam ndgjuar duke i thn jugosllavise:"Mos luaj m zjarr s do t digjsh n t vet"m ka hyre n qef.SA isht ai gjall nuk bente JUgosllavia cka po bene sot n Kosov"! ! -Po ku isht ai n kohn e RAnkoviqit, mora guximin ta pyesja? POr c ndrrova biseden shpejt s e pava s po dua m u prishe m t! ? -Rueju s je i shpise mir -m porositi s'fundi, duke m keshilluar q ta le klubin "Shpresa" e t kaloi n klubin "J.Gervalla! ! TA terheqi materialin q po lexohej n radion e tyre e ta sjelli n radio"Zeri i MAlesise", kuptohet, duke i folur t gjitha t mirat pr ta. UNe i premtova s do t dai n t dyja radiostacionet e do t veproj n t dyja shoqatat, mvaresisht prej aktiviteteve q do ti zhvillojn ato, por pa u br antar i asnjres prej tyre.Jam i interesuar vetm t angazhohem si mesues n ndonjren prej shkollave shqipe q i keni ktu, nse i keni apo do ti hapim serish. -Po, e kemi shkolln e hapur pran klubif'J.GErvalla", punon aty BEKE BRUNAJ. U ndame m at shprehjen amerikane:"siu" (shihemi).DHe pas ca ditsh ishim n grven e urise pran OKB t organizuar nga gazetaret e TVP n krye m Jusuf FErizin.Erdhi Smajli mE GJETO SINISHTEN. Pasi u njoftuam m Gjeton, m tha:"Shkruaj nj koment pr kt grve e ama ta iexoj sot n radio"ZErin e Malsis'Mu afrova gazet arit grevist, Ali Alajt dhe i shkruam nja 2 faqe dhe ia dhame Gjetos.E lexoi pike pr pike. Kur jemi t Sinishtaj, duhet permendur s ai e ka pasur nj zakon t mir s nuk mi cenzuronte shkrimet e mia kurr! ME kujtohet nj rast:"Shkruaj nj artikull pr Luftn e Rzhanices, t vitit 1880-m pat thn, s e kam nj program t paguar nga nj patriot i asaj an"! -E shkrova dhe e lexova n radio.Nga studio shkuam n"GrinKicen", n Manhattan.Nj kafe kjo,greke, ku'bejshin ve"enveristet e N Y. Isht afr Misionit t SHqiprise pran OKB. -Personi q e kishte premtuar pagesen e programit s'deshti m na dhn as doren-nj malesor nga rrethi i TUzit:"A je tranue ti shoku GJeto? Si e permend Fishtn n radion ton? A po din s c'po bene ti ajo? ! "DHa e muarr ai e t tjeret q i gjtem aty.Por GJeto m fajsoi mua pr "gabimin" q isht br! Mua s'm benin pershtypje ato fjal por frikohsha s mos po ma fusin cenzuren n emisionet tjera, e m duhet m ndrprere daljen n at program. POr jo, kurr nuk ndodhi nj gj e tille.E kompromitova-si m thn, at radioprogram, sa q edhe Xhafer DEven e kam permendur n t ma von! ! -"Kur do t demokratizohet GJeto SInishta"-m thoshte m cinizem nganjhere Mastafe Elezi? -Sinishta demokratizohet aqe sa do t demokratizohet Ramiz Alia

-iu pergjgjsha un. -VAla vee e ke kompromitua para t'vetve, po ia prmend do figura q dikur s'ka guxuar as nendrr m i pare Gjetoja! ! -Po pr at kam shkuar aty, u arsyetojsha un. GJeto Sinishtaj, GJergj Kaiaj m t shoqn-GJysten, e ca t tjene nga Malsia e TUzit, ishin shuma aktiv npr demonstrata e mitingj q znvillohshin aso koh n SHBA.Me von kam kuptuar s ai grup ka qne i dirigjuar nga Ibrahim Kelmendi. LExojm:"Keto dit morem nga shtypshkronja botimin e dyt t broshures s ubrilloviqit Per n SHBA i kemi porositur 500 cop, bashkatdhetarve.Gjeto Sinishtaj 80 cop, (...) Agim Ziba m shoke 120 cop, Kole GOjcaj 40 cop. "BellaVita" (rest.i nj shqiptari) 40 cop, Fam. SEla 80 cop, GJergj KAlaj 40 COp, "Liria" (Organizate shqiptare) 40 cop. POstimi i Hjithembarshem 440 cop ka kushtuar 539kns ose 179 DM. (F.TAFALLARI, lib.i cit, f.415) "Ferkundr t gjithave-thot n nj rast Sabri NOvosella, pjesa Dermuese "e ktyre njrezve "ishin bijt m t mir t popullit shqiptar, t cilt sakrifikohshin dhe jepnin gjitheka prej veti m hindje t thelle s po kontribuojn n t mir t Atdheut. Trullosja q ua kishte br banda kriminale e Tiranes, nuk isht faji i tyre!" (F. Tafallari.Lib. i cit. f.324) Me paraqitjen time n Radio "Zeri i Malsis"ata t RAdio" Z, I Kosovs"e ndrprene leximin e materialit tim, edhepse ndgjuesit pritnin m padurim vazhdimin e tij meq isht fjala pr historin e IMav-GUcis:"Kqyr s cka je ka bane ti djal, ose m neve ose m ata t "J. Gervalles" m tha m inati Xh. Kukaj atebot! ! - S'kam ardh m vu kunore m askend ktu n boten e lire-n Amerik, iu pergjgja! DHe, kuptohet;I shkputem marredhenjt!! Isht tetori i vitit 1990. Buzembremja e nj t hene t merzitshme. Posa isha kthyer nga puna. Pune shum e rende. Ne "ruf' (catija) t hanesave shumekateshe n Manhattan. Punoja pr nj burr nga Dlbra, nj Xhelal Kaziu. POr e kishte pasur nj "t METE"-isht zogist!! DHe, merrsha shum verjtje nga "patriotet e zjarrte"pse punoja t ai"tradhtar"!! Cigrroi telefoni. Ne ann tjetr njri nga udhheqesit e kl. "SHPRESA" -Ku je mesuesi i popullit. Ku je mesues komunist! !. -E ndrpreva.A t'lane mendt a ? -Jo ty t'kan lane. A e ndgjov "Z. e Malsis"? Te shpallen mesues n shkolln e kl. "J. Gervalla"! Tere bota po ik nga komunizmi e ti ka hyn n t! -E kuptova m n fund s ku e kishte hallin dhe e pyeta: -A KEni ju nevoje pr mesues, s kisha m e pasur m afr shtpij - Jo tha, kemi mesuesa boll. IMER KUKEN E TAHIR NIKCIN, vee ia Kan nise punes! Por ti mos shko n Bronx. -Po i thash, do t shkoj pasi jan lajmruar prindrit e s'mund ti rrej. Edhepse s'm kan pyetur far ataqe e kan dhn lajmin kisha harruar cka i kisha thn I. Gjonbalajt muaj m pare! "Kam frike s mund tu prishi qejfin miqeve (...) po s'sht faji im, kshtu thot historia"do t thoshte RifatXH. Gurazezi n lib." "Historia e Federates "VATRA". 2006-Tran, f. 243 TE nesermen e lypa kaseten e radioprogramit n fjal dhe po e shenoj cka isht lajmruar at mbrmje q ishin trazuar aqe shum Ate nate emisimonin e kishte udhhequr SHPEND HAXHAJ, n mungese t Gj. Sinishts. Isht data 22.10. 1990 RAdioja n fjal e kishte lshuar n eter lajmin s m nxenesit shqiptar cdo t shtune do t punoj"profesori nga Peja, R. Dedushaj, i cili ka punuar shum vjet m rradh n shkollat e rrethit t PEjes dhe ka qne iniciator i hapjes s shkolls shqipe n Victomirice-percka edhe sht detyruar ta lshoj KOsovn", e cka s'kisht folur tjetr pr mua duke i ngritur meritat. e mija patriotike n qiell! ! Kurse n emisionin e javes tjetr (29.10.1990) m ftuan n nj interviste t ciln po e shenoj n trsi: Z. i MAlesise.Cka t shtyri t pranojsh kt detyre dhe cfar jan pershtypjet tuaja pr ditn e pare t punes m nxns? Pergjigja.DEtyra e mesuesit sht detyre interesante. Njeriu kur msohet m kt pun, veshtire e ka m e harruar pastaj. UNe pas 20 e ca vitesh u detyrova t ndahem nga nxenesit, n vitin 1989 e kalova dimrin shum veshtire pa ta. TRadita jone e arsimit sht e lavdishme. Ta perkujtojm shkrimtarin dhe mesuesin tome JOsp RElen, m 1916, shkoi nga ZAra n VU thaj pr t perhapur shkrim-leximin shqip n mesin e malesorve GUrakuqi, tr jeten ia kushtoi arsimit, Pastaj MIgjni, Koliqvi etj. SA i perktpershtypjeve t mija pr ditn e pare t punes, duhet ta pranoj s isht m mir sec e kam pritur. Cka m gezoi m s forti isht interesimi i prindrve pr t'i sjellur

temijt e vet n shkoll. Me s 20 nxns ishin prezent. E shum prindr t tjer e paralajmruan ardhjen e nxenesve t shtunen e ardhshme. PAstaj nxenesit e njihnin gjuhen shqipe m mir sec kam mend uar etj. Prandaj, shpresoj s suksesi s'do t mungoje! ? EShte mir s kto dit sht hapur shkolla shqipe edhe n Brooklyn, e kishte m qne mir t'organizohen shkolla t tilla edhe n lagjt tjera t N.Y. Aqe m teper kur dihet s disponojm m kuader t mjaftueshem arsimor. Ka ktu mjaft arsimtar t historise, mesues e edhe gjuhtar-perkatesisht gazetar t ardhur muajve t fundit. Besoj s asnjri prej tyre s'kisht m e refuzuar nj detyre kaq t shenjt! T'i shpetoj filizat tona t reja nga asimilimi i plote n kt vend. TEk e fundit kjo sht detyre e jona, Isht edhe porosia e fundit e profesorve ton nga Proshtina q ishin kesaj vre ktu, pr pajtimin e gjaqeve dhe ngatrresave. Apeloj edhe t prindrit q mos t pritojn ta prishin gjumin njher n jave e t sjellin fmijt e vet npr kto shkolla, pamarre parasysh s kush i organizon ato, cila shoqate apo klub patriotik. Se 36 germat e gjuhs shqipe gjithkund msohen njlloj! Per rendsin e t mesuarit shqip besoj s sht teper t flitet. SIkur Skendrbeu mos t kishte pasur mesuesin shqiptar n STamboll, sigurisht n s'do ta kishim pas nj Skendrbe t madh, por at do ta kishin pasur turqit! Ose sikur Dioguardit t'ia kishte mesuar dikush gjuhen shqipe s'do t'i kishim thn.Vella yni i gjakut, por ai n'a isht drejtua neve n gjuhen ton. Ne gjuhen e Naimit t madh. Pra duhet nisur gjithmone nga thenja: "Femiu i vogel, njri i madh! " I kisha lutur prindrit ta kryejn borxhin ndaj femijve t vet. Mos t lejojn q ata t shkrihen e t humbin pa gjurme... Kshtu, t shtune pas t shtunes, punoja m ata femij q ishinte bukur si drita. Por isht mjaft veshtire t punoje m ta, meq ishin mjafte t padisciplinuar e kishin shprehi tr oren t flisnin n mes veti (anglisht) dhe far t painteresuar pr punen q zhvilloja m ta! ? POr m kalimin e kohs gjndja ndryshonte n t mir, dhe aqe u aftsuan sa edhe femiu q s kishte ditur asnj fjal shqip tani folte si bilbili. E cka sht m interesante arrita q gjat ores s mesimit asnjri t mos shqiptonte fjal angleze por folnin vetm n gjuhen ton. E pr t qne cudija m e madhe, edhe npr shtpiat e tyre terhiqnin vrejtjen q t folet vetm shqip -m thonin prindrit e tyre pastaj. Kisha shum vullnet t punoja m ta edhepse s'm paguante askush asgj. NGa dy ore udhtonja m tren pr t'arritur deri t shkolla. Ne fillim t punes m merrte Sh. HAxhaj, m kerr e pastaj "u lodh"! Kshtu vazhdoi puna prej 27 tetorit 1990 deri m 30 mars 1991. Kur m mungese t mjeteve pr pagimin e qirase s lokalit ku mbahej mesimi, n ish klubin "J. Gervalla" m perzune m gjith nxns dhe shkolla u mbyll pame paralajmruar askush, por pasi pritem un e fmijt n bore nj ore e m teper u shprndame dhe shkolla u mbyll pr plot nj vit e gjysem. EDhepse nxenesve u premtova s s shpejti do ta hapim diku tjetr! ? PO sa i hoqe nxenesit dore, shkova n lokalet e LDK ku i gjta n mbledhje t kryesise t kesaj partie edhe ca udhheqs t ish klubit "J.Gervalla "dhe kerkova shpjegime pse ma kishin mbyllur shkolln? ! " S'kemi pare pr qira"-mu pergjgjn ata! E kur un kerkova ta vazhdoj punen m nxns n lokalet e LDK, njri prej tyre, tani "demokrat i madh" mu pergjgj: "S'pranojm nxns komunist ktu! !" Ndrsa kryetari i atehershem i LDK-Din DErti, u arsyetua s s'guxojm t hapim shkoll ktu s s'na lejojn inspektorat, meq jemi t regjistruat t shteti... TE shtojm ktu s 2 vite m von, m 10.10.1992, n nj mbledhie t t gjitha kryesive t nendgeve t LDK n NY. m rrethe, u zgjodh nj komision i ashtuquajtur.KULTURO ARSIMOR, prej 5 antare resh. Njeri prej tyre i angazhuar m cshtjen e arsimit isha edhe un. I mblodha arsimtaret e komunitetit, q u paraqiten villnetaris sht dhe zgjodhem KESHILLIN E ARSIMTAREVE n krye m HASAN GASHIN dhe njren pas tjetres i hapem shkollat shqipe n BrOnx, Brooklin, St. Ajllan. Per kt gjresisht kam shkruar n librin tim: "Shperng ulja e SHqiptarve t PLav-GUcis" NY. 1997 dhe SHih. Lib. Emra q nuk duhet harruar, IV" nga autort:T. Berisha, H. Halabaku othe c. Bytyci f. 48-49. Kthehemi prap t LDK n NY:Si antar i grupit inicues pr themelimin e kesaj organizate n Amerik, m rastisi t njoh shum njrez t rrymave e grupimeve t ndryshme q kishin egzistuar ktu m pare. Kishte edhe mjaft asish t ndrsyer nga PP RAmiz Alise, q kur s'paten sukses ta pengojn formimin e LDK, hyne n zgjdhjet e saj, u zgjodhen dhe zune poste kyce n t, t cilat i mbajtn deri n vitin 1993, deri pas marrveshjes s Nanos m LPK n ZVicer:"Ne takimin e Cyrihut t vitit 1993, PSSH-ja dhe LPK -ja u moren vesht q LPK-ja ta ndihmoje materialisht PSSH-n pr permbysjen e pushtetit demokratik t DR. BErishes dhe, pas riardhjes n pushtet PSSH-ja ta ndihmoj LPK-n q

ta permbyse presidentin e Kosovs, z. IBrahim Rugova dhe partine e tij." (SHih:"Bota Sot". 26 mars 2004 f. 6. ) ATehere gjith ai "klub komunistsh"-sic i pati quajtur n nj rast AGIM REXHA, apo "Ky llym shkatrrues i LDK" sic i pati quajtur njher ANTON KOLA, jo vetm s u largua nga LDK por dualen m burizan kundr saj duke shkruar e duke mos lene gj pa thn kundr atyre q vazhdonin punen m gjith vullnet n kt leyizje asokoh gjith shqiptare. Lufta kuider shtypjes s identitetit dhe pushtimi i shqiptare ve nga t huajt shum her i ka ndar ata n pole t ndryshme pol itike, t cilt e kan luftuar njri tjetrin. Po at nate q LDK e shpalli t hapur FONDIN E OEVERISE SE KOSOVS, at nate kur n kryesin e gjr t Deges s LDK n NY. m rrethe, u tubuan 40, 000 dollar, kur cdonjri antar i asaj kryes ie u ngarkua ti paguante nga 1, 000 dollar e cdo antar i nga 500 dollar, tr naten u shprndane pamflete'm fjal m fyese kundr udhheqsve t LDK n NY. dhe kundr gazetarve e botuesit t gazetes shqiptaro-amerikane "1LLYRIA". Ne to prvec tjerash ftohej populli q mos t na besoj, ta bojkotoi aksionin pr grumbullimin e mjeteve pr Qeverile e Kosovs etj. Cpifjet e gjuajtura npr rruge e pr nn dyer t banesave t shqiptarve filluan t'i institucionalizojn'Te kalojn npr mjete t informimit, t dalin npr radioprogramet lokale kunds Dr. Ibrahim RUgovs etj. Sic ndo dhi rasti f. v. m ish kryetarin e nendges s Brooklynit z. S. SAQIP IN e jo vetm m at. (Shih Lib. e SH. GAshit "Falemindrit Amerik" NY. 2005 f. 285.) Per denigrimin ton, antarve t LDK,, ata i perdornin metodat m perfide t UDB-s Jugosllave. Metoda t cilat sic m shpjegonte n nj rast i perndjekuri politik nga Martinajt:REXHEP G. BALIDEMA i perdorte UDB-a RAnkoviqiane npr Goli Otok e burgj tjera t asaj koh: "Ne ora dy t nates e zgjonin njriun ziga gjumi dhe i thonin ;E kemi nji lajm shum t keq pr ty:Gruaja jote sht gjtur m filanfistekun. Dhe ai i qlori n afekt t lajmit e merrte nj letr e nj laps dhe shkruente s e lshon at grue si t pa moralshme. Me cka i lente fmijt e vet pa nene pa babe? ?" Ndrsa i burgosuri tjetr politik i asaj koh IBRO MUSIQI n nj libr tu botuar n PLave n vitin 2006 n f. 18 shton-"Mund ta merrni m mend cfar vuajtjesh ishin ato, kur e nxorren nj mengjz IRER H. OEOUSHAJN nga qelia n koridor, q isht i gjat rreth 1011 metra dhe i komandonte "komandiri" i stacionit.. N. ga Velika;Shtriju atje n qoshe t korridorit he baben tend shqiptar!" lbra ra n bark, ndrsa ai i urdhrinte "Jo ashtu he baben tend shqiptaR, por bje n shpine". Dhe i shkreti DEDUSHAJ u kthente ashutu e komandanti q i kishte permbi lOOkg. merrte turr nga qoshi tjetr i korridorit dhe i ker cent t shkretit n stomak m t dy kembet duke e perseritur t njjtn gj dy-tri her, n stomak dhe n gjoks derisa i gjri DEDU SHAJ e humbte vetdijn dhe atehere e terheqeshin zvarr e gjuajshim n qeli duke u zgerdhir si bishat e terbuara. (Ngjarja ka ndodhur n burgun e Andrievices n veren e vitit 1951-R. D.) E gjith kjo tregon s bashkpuntort e Rankoviqit apo t bijt e tyre e vazhdonin zanatin e vet t felliqur edhe n Amirike, apo jo? ! SA pr ilustrim t asaj q thame m lart po paraqesim vetm nj rast kercnimi.VJeshta e vitit 1993. Posa e dorzova librin e pare n shtyp, shkuam m redaktorin e librit, HASAN SALAJ, t drekojm n nj restorant shqiptar n BRonx. Kah ora 13 e 15 min. m thirri dikush n"biper". DOla t telefoni n rruge dhe thirra n tel. nr. 947-9447? Nga ana tjetr e telefonit mu paraqit nj njri q foli serbisht: "Znaci s'mo u pravom putu. VEc s'mo t nasli! " Une e pyeta: "Koga trazite?" U pergjgj: "Tebe, znamo kosi i cime s bavis. Jel m cujete?" E pyeta: "Ko ste vi? " U pergjgj:"Mismo jedna cuvena organizacija, cetnicka organizacija ovde u N. Y. i sve znamo o tebi. Pratimo t. DObro t znamo I znamo sve o tvojim aktivnostima. SRescemo s. IMamo i tvoju fotografiju! Pazi sta radit !! dhe ma msheli telefonin. (Kjo n shqip dm jemi n rruge t mir e? Vee t gjtem! ? E dijm kush je dhe m cka merresh! A po m ndgjon mir? Ne pyetjen time:Kush jeni ju? U pergjgj:Jemi nj organizate e njohur cetnike, ktu n NY. dhe dogj dijm pr ty. Po t perjcellim. TE njohim mir dhe i njohim aktivitetet tuaja. Do t takohmi!! E kemi edhe fotografine tuaj. KEni kujdes cka po beni? !) Eshte provuar n shum raste s shqiptari sado i ditur t jet nuk i harron inatet personale (Gurazezi lib. i cit. f. 126) S'duhet harruar s ktu aso koh jetonin edhe njrz t tille q sic m thonte n nj rast prof. SALI LIKA, kishin ardhur peredo qershor m Gajin-udbash n Plav dhe i kishin kontrolluar t gjith ditaret e Gjimnazit t Pejs dhe i kishin shenuar emrat e t gjith nxenesve nga komuna e Plavs, kush kalon e kush perserite klasen!? Bile pr njrin thoshte duke e cekur m emr e mbiemer, "kur u bera drejtor n shkolln e lart

komerciale erdhi e mu lutti ndihmoja. Por un i thash:Shko t ndihmon Gaji n PLave! E kuptoi pergjgjn dhe iku e s pash m kurr? ? " (Nga biseda m prof.SALl LIKEN, n Pej n tetor 1999.) Presionet e fyerjet nga t tillet ishin t perditshme:Para OKB, npr demonstrata, q i organizonte LDK, npr lokalet e qyteti e madje edhe n shkolln e Brooklynit ku cdo t shtune punoja m nxenesit shqiptar pa kurrfar pagese. Mu para atyre nxenesve "patr iotet'Vinin e provonin t m friksonin! ! Shprehjet ishin t njjta vetm s tani m kerenonin n gjuhen ton e jo n serbishtn!! Kercnonin "patriotet" q shpeshhere thonin: "Kemi deshire t mos fitoj asgj Kosova vetm e vetm q t deshtoi Rugova dhe partia e tij! !" Por n ishim t vndosur ta conim punen deri n fitore DEri n shkuarjen e ushtrise AMerikane n Kosov. DUke u bazuar gjithnj n thenjn e XH. DEves: "Pa hyre trupat amerikane n trojt shqiptare n nuk clirohemi nga sllavet!" (Shih: I. Lamaj: "Xhafer DEv NY. 2002) I gjith ky "Klub KOMUNISTESH" m von iu bashkangjit organiz imit "Vendlindja therret", por asnjri prej tyre nuk shkoi n luft (Per kto qjera kam, shkruar edhe n lib. "Shpernguljia..." Megjithe ndrskamcet e tyre LDK, n Amerik, e udhhequr nga prof. i anglishts, z. RRUSTEM IBRAJ (q u zgjodh pas Din DErtit) e kreu detyren e vet n tri drejtimet e parashtruara: Ne tubmmin e mjeteve materiale, n sensibilizimin e opinionit amerikan dhe n pervehtesimin e miqeve dhe perkrahesve n organet shtetrore e ligjvenese amerikane. Zoti IBraj, kishte qne i lindur pr kt pozite n kt koh pa koh pr situaten ton kombtare. I urte, i durueshem, i arsyeshem. Me nj fjal i mencur, m cka arriti ti mobilizoj eti afroje njrezit duke arritur shkalln m t lart t organizimit e afrimit t shqiptarve t Kosovs, nj gj e papar deri atehere ktu n kt diaspore! Me pergjgjsin m t madhe po e them s cdo sukses i arritur nga na e LDK-s n Amerik n vitet 1991 -1998 sht i lidhur m emrin e Rr. Ibrajt e RAMAZAN BEKTESHIT (koordinator i degeve t LDK-s pr Amerik e Kanada. Nj intelektual i vertete nga Ilirida jone). Me ndarjen e H. HYsenit e grupit t tij nga LDK edhe Rrustemi filloi t pasivizohej. S'pranoi t zgjidhet m kryetar i ksaj partij e cka sht edhe m keq iu bashkua "klubit komunist"- sic thame, i quante Agim RExha disidentet e LDK, duke e kritikuar publikisht, npr mjetet e informimit, LDK, Dr. I. RUgovn etj. Dmth. punen e vet shumevjecare. (shih: M. Cubi "Ne emr t lirise e t pavanesise" Pristin 2003 f.26-27) Ne nj bisede n vitin 2003, Rrustemi m pat thn s nga Kon ferenca e Rambujese sht ndar i zhgenjyer m qndrimet e ngurta t Dr. Rugovs dhe m mos unisimin e udhheqesve t Kosovs:LDK e UCK, prandaj edhe sht ftohur nga politika shqiptare! ? Ka pasur zra s edhe presion sht ushtruar mbi t. (Shih:Lib e Shaqir Gashit:"Falemindrit Amerik", NY. 2005 f. 265-275.) Bashkveprimtaret dhe aktivistet e hereshem q e ndihmuan m s shumti Rrustemin n realizimin e qellimeve t parapara m prgramin e LDK, n kt diaspore ishin edhe: SYLE LAJQI, SADIK RUGOVA, JETA HAJDARI, MUSTAFE SIMNICA, HAJDAR BAJRAKTARI, RRUSTEM GECI, MUSA DAKAJ, NAIM DEDUSHAJ, SALI LAJCI, RAMADAN GASHI m vllezr, MUHAMET LOKAJ, ISMET BACAJ, DERVISH BERISHA, BRAHIM UKA, RAMIZ BERISHA, NUO GRABANICA, SAFET E SHQIPE BIBA, ESAT GJONBALAJ e sa e sa t tjer q i kam permendur edhe n librin tim "Shperngmlja..." Por m i devotshmi e vazhduesi i rruges sn Rrustemit (u zgjodh n vend t tij kryetar i LDK) isht intelektuali nga Drenoci i Klines: MARJAN CUBI, i cili isht shum aktiv edhe n"VATRA", n Keshillin e Klshes Katolike ktu e ku s'isht s. Dhe si I tille e kishte terhequr vemendjen time dhe kisha realizuar nj bisede m t m daten: 07.01.2000: Po e japim shkurtimisht: Marjani kishte lindur n vitin 1948, n Drenoc t Klines, n nj familje nacinaliste, pr cka iu isht konfiskuar e tr pasuria vite m pare pse kryefamiljari Binak CUbi kishte mbrojtur SHqiprine ETnike dhe e kishin pushkatuar sllavo-komunitet pas LDB. NE pamundsi t shkollohej-pervec shkolls s mesme, Marjani n vitin 1974 vjen n Amerik. Pa vonuar bhet anetar i "VATRES". "Me terhoqi Vatra s i perfshinte t gjitha shoqatat e partite tjera. E sidomos m terhoqi "DIELLP'm shkrimet e tija"-thot Marjani. QE nga fillimi aktivizohet edhe pran Klshes Katolike Shqiptare, ku arrijti t zgjidhet edhe KRyetar i Keshillit t asaj kish, dhe udhheqe shoqaten"Rozafati"q veprote pran saj. NGa viti 1991-1993 sht nenkryetar i DEges s LDK n NY. E nga 25 prilli i vitit 1998 bhet kryetar i asaj dege, q e udhehoqi pr dy vjet m rradh pr tu pasuar nga Agim Rexhaj... KA publikuar shum artikuj n gazetat: "Dielli", "Illyria", "Bota Sot", "Jeta KAtolike", "TRojetTOna" dhe lib. e lantprmendur.

MBi $100,000 ka kontribuar pr KOsovn, MErr pjes n varrimln e Nene TErezes n KAlkuta, n KOnferencen-e RAmbujes n FRance, n shenjtrimin e Nenes TEreze n ROme, n viziten e Papes n SHqipri n prcjelljen e eshtrave t KOnices n Tiran etj. Nj tjetr aktivist-vullnetar i LDK-s, n NY. isht edhe SKENDER XHURETA, nga rrethi i Ulqinit. Ishim n nj mbledhje t kryesise s nendges s Brooklynit, kur mu afrua ai djal i ri duke m thn: "Pasi po kuptoj s je nga VUthajt, deshta t bisedoj dicka m ty: E kam kryer shkolln n Kosov dhe dshiroj t aktivizohem e ti ndihmoj atij populli s shum keq jan. "Menjhere e antaresuam n LDK dhe e zgjodha n grupin tim pr tubimin e mjeteve meterial -nga $20 nga cdo familje n muaj. Kryesisht duhej ti viziton im familjet e ardhura ktu nga trojt tona nn Mal t ZI. (TE tjer et i vizitonin grupe t tjera). Arijtm q pr m pak s 6 muaj ti tubonim vee un e XHureta rreth $8,000 q i dorezuam n Fondin e REpublikes s Kosov, q posa isht formuar. Pra nendga e LDKs n Brokllyn i parapriu formimit t atij fondit q e mbjti gjall atebot Levizjen kombtare shqiptare n Kosov e pr KOsovn. SKendr XHureta m punen e vet dhe sinqeritetin e nj malesori t vertete fitoi autoritet dhe arriji t zgjidhet edhe kryetar i asaj nendge, edhepse konkurent e kishte njrin q pr ta fituar at posti pagoi pak para mbledhjes $700 pr Fondin e Kosovs, u zgjodhsekretar i XHretes, gjgjsisht i nendges, e mbajti nj procesverbal (sa m hyre n histori) dhe s'u pa m n LDK, ckajp m kuptuar s e kishte pasur m sherr. Isht pra njri nga ata q provonin ta merrnin kalan nga brenda... Ktu po japim sa pr ilustrim punen e Nendges s Brooklynit sa isha un kryetar i saj (Shih: Gaz "Illyria" NY. 30 shtator 1992.) RAPOR TI I PUNES SE NENDGES SE LDK NE BROOKL YN NE PERIUDHEN SHTA TOR 1992NENTOR 1993 Nga mbledhja e Kuvendit zgjdhor t ksaj nendge doli kryesia e perbere nga 9 antar n krye m z. Rexhep Dedushaj. Kryesia n mbledhjet e rregullta u ndau edhe detyrat individvet Rifat Drenica u zgjodh zevendes i kryetarit, z. Mehmet Shala-skretar dhe z. Skendr Xhureta- arkatar Kryesia i mbajti 20 mbledhje t rregullta, nga t cilat mungonte cdoheie z. Fadil Rugova, dhe z.Selim Sylmetaj... Percka n nj mbledhje t 11.03.1993 Kryesia fshiu nga evidenca e vet dhe n mbledhjen e Kuvendit t mbajtur m 11.04.1993 u zgjodhen tre anetar t rinj t kryesise;Njeri n vend t Mehmet Shales i cili u shprngul nga Brooklini, pra m kerksen e tij z. Shala u lirua nga kryesia e kesaj nendge duke kaluar detyra e tij n antaret tjer: Detyren e sekretarit e pranoi z. Mehdi Strikcani, e at t kryetarit t komisionit pr Qeverine e Kosovs e solidaritetit z, Skendr Xhureta i cili e kishte kryer m sukses edhe n mandatin e kaluar. Te shtojm s n at komision perpos Skendrit ishin edhe Ylber Pilku dhe Syle Qosaj. Anetar tjer t Kryesise s nendges u zgjodhen;z. Skendr Saqipi. Zeqir Kodra, Emin Selimaj, Din Kukaj, Hilmi Hoxha Megjithe kto ndryshime dhe dobesite q e kan prcjellur, kjo kryesi ka arritur edhe rezultate solide: Ka dalur m qndrim s cdo familje shqiptare n Brooklyn ta kt s pakut nga nj antar n LDK apo PPD, n menyre q t organizohen n politike institucionale mbar popullata shqiptare e ktij lokaliteti. Duke u bazuar n ket, numri i antarve t LDK nga 35 sa kishte kur u mbajtn zgjdhjet, u rrit n rreth 80 sish, ku nj e treta e tyre jan pr her t pare n LDK. Cka do t thot s brenda 12 muajve numri i antarve t LDK u trefishua dhe puna po vazhdon n dy fronte;n mbledhjen e antaresise nga antaret e vjeter t LDK dhe antarsimi i atyre t rinjve n LDK. Derisa detyrat rreth antarsimit e antarsise pothuajse u permbushen, aktiviteti n drejtimet tjera calon: Ne tubimin e 3% pr Fon din e Qeverise s Kosovs dhe tubimin e ndihmave momentale pr t varfrit n Kosov. U mblodhen gjith sejt: Per Fondin e Qeverise: $3,950 e pr n Kosov $1,220. Ndrsa nga antaresia e LDK pr kt vit zgjdhor tubuan $4,380 si dhe nga z. Deme BALIDEMAJ u dhuruan edhe $500 ndihma pr LDK gjgjsisht pr radion e saj dhe $500 t tjera pr Kryesin e LDK n Kosov. Shuma kto mjaft t vogla n krahasim m numrin e madh t Shqiptarve n kt lokalitet. Por kur dihet s pjesa m e madhe e ktyre banorve jan t antarsuar n PPD apo s'jan t antaresuar n asnj parti politike atehere edhe duket e qarte gjndja... E shkaqet pr mosangazhimin e nj pjes t mergates shqiptare n Fondin e Qeverise s Kosovs vee na jan t njohura pothuajse t gjitheve... Dihet s vitin e kaluar nendja jone isht m aktive n tubimin e ktyre mjeteve duke shkuar nga shtpia n shtpi pr cdo muaj, gj q sivjet nuk u praktikua duke e dijtur s Fondi i Qeverise s Kosovs vee sht afirmuar ktu e n cdo vend t bots ku punojn e jetojn shqiptart dhe nga kon.

isioni qndror i ktij fondi pothuajse cdo familje ka marrur nga nj zarf dhe adresen e fondit. S'kemi t dhena s sa jan pergjgjur banort n menyre individuale, drerjtperdrejt n fondin Kryesia jone isht aktive edhe n mbledhjet e Kryesise s deges s LDK ku perfaqesohej nga kryetari apo zevendsi i tij, kur i pari isht i zanun m probleme t arsimit shqip si pergjgjs i caktuar nga vet Kryesia e Deges dhe Keshilli i arsimtarve shqi ptar. Ishim aktiv edhe n pritjen e kryetarit Rugova dhe kryemini strit Bukoshi, si dhe n demonstratat e organizuara ato dit n N.Y. dhe n Washington m von. Pastaj n solemnitetet e rastit t festave kombtare etj. Perfaqesuesi yne nuk mungoi as nga takimet m kongresmenet e senatort, t'organizuara nga LDK dhe PAK-u shqi ptar. Pune q do t vazhdoj edhe n t ardhmen. Per kt qellim u paguan $2,000. Per her t pare n menyre ins, titucionale, n nj shkoll publike, u hap edhe shkolla shqipe ku msimet po i ndjekin sipas plan-programit t Pleqesise s Arsimit t Republikes s Kosovs rreth 40 nx. Shkolla zhvillon veprimtarine e vet nn kujdsin e nendjes sone, gjgjsisht kryetarit ton t gjrtanishem z.Rexhep Dedushaj. Gjat punes sone nj vjecare kryesin e kan prcjellur edhe ca dobesi e m e njohura sht mosfunkcionimi sa duhet i lidhjes s saj m antaresin e vet dhe masat e gjra pr cka fajtor jan t dy ant: Kryesia q s'i ka zbuluar format e pershtatshme pr nj afersi m t madhe m bazen por edhe antaresia e cila nuk aktivizohet m teper n prcjelljen e mbledhjeve dhe punes s kryesise s vetSic ishin t'aktivizuar herpashre z.Sadri Sylmetaj, dhe Xhemajl Thaci-i cili u dallua n dhenjn e kontributit pr Qeverine e Kosovs dhe ndihmave pr t varferit n Kosov, ku pernjhere i dha US$800 etj. Jane mbajtur gjithsejt 4 mbledhje m antaresin e gjr. Eshte si t themi semundje e kesaj nendje gjgjsisht e antarve t saj mospjesmarrja n mbledhje. Pengese n vehte paraqet edhe mungesa e nj lokali ku do t tubohshim t gjith. Kur jemi t lokali medoemos duhet ti falendrohemi z.Syle Qosaj i cili gjat gjith kesaj koh na lshoi n dispozicion nj vend t persktatshem pr mbajtjen e mbledhjeve t kryesise, pastaj Kreshnik Cami q na lente n dispozicion restorantin "K0RABI"e sidomos z.Deme Balidemaj q objektin e vet t mirnjohur"DE BAL-GARDENS"e shendrroi n shtpi gjitkekombtare ku pa kurrrfar kompenzimi duke organizuar koktele, darka apo dreka i priti dhe i percolli: Senatort e kongresmenet: Presler, Gilman, dhe Molinari. Kryeministrat: Meksi dhe Bukoshi, Ambafadorin e SHBA n Shqipri: Rajllson, Dekanin dhe prodekanin e Fakultetitt mjeksise: Dr.Zenel Kelmendin dhe Dr.Isuf Dedushaj-q njherit sht edhe kryetar Kryqit t kuq t Kosovs. Akad.Rexhep Qosjen e t tjer duke mos munguar asnjhere n takinet q i organizoj LDK dhe PAK Shqiptar m qeveritaret e personrlitetet e njohura amerikane. Mbetet si detyre e Kryesise s re q patjetr ta thelloi bashkpunimin m antaresin dhe popullin nprmes t kontakteve individuale e grupore, sepse sa m forte po ashprsohet e veshtiresohet gjndja e teresishme n Kosov e trojt e saja, t roberuara, aqe m i nevojshem sht mobilizimi i yne kudo q gjndmi.Perndryshe veshtire t'i realizojm qellimet tona t shenjta q ia kemi br t qarta gjith bots dhe duhet t jemi t gatshem t presim e peiballojm cdo t papritur q mund t sjelle koh. BROOKLYN: 21.11.1993 KRYESIA E N/DEGES SE LDK PER BROOKLYN: KRYETARI: R. DEDUSHAJ

RAPORTI FINANSIARI N/DEGES SE LDK PER BROOKLYN PER MANDATIN ZGIEDHOR SHTATOR 1992-NENTOR 1993.

Kjo nendge gjat ktij mandati zgjdhor i ka realizuar dhe dorezuar n Degen e LDK n N.Y. kto t'ardhura:

Kryesia dispolon edhe faksimilin e emrave q konttribual pr cdo muaj nga 20 dollar.Aksion q e permendm m lart.Te qjtha ke to tani gjndn edhe n arkivin personal t autorit t ktij librit. "Pas hyrjs s NATO-s n Kosov dhe pas vndosjes s Protektoratit ndrkombtar mbi KOsovn, si dhe pas ngjarjeve tragjike t 1996-1997 n SHqipri, ata (Nanoistet-R.D.) kan imtensifikuar lidhjet e vjetra m Tiranen dhe krahun e majt n Kosov shkruante n nj rastgazetari i diaspores s NYBEQIRSINA. ("Bota Sot" 3 gusht 2001 f.17) Kjo sht hetuar ndieshem edhe n renjn e autoritetit t LDK n Diasporen e NY dhe m gjr.Por jovtem t ksaj organizate, por edhe t atyre q ishin m t vjetra s kjo ktu... Njera ndr organizatat amblemtare q vepronte ktu gadi q nj shekull isht edhe "VATRA" e NOLIT E KONICES:

"Qe pa medyshje mund t vleresohet si perfaqesuese e nacionalizmit modern shqiptar dhe si njra nga shtyllat e patundura t pavaresise s Shqiprise...EDhepse m veprimeari m t kufizuar, "Vatra" mbetet gjithnj nj faktor pozitiv si n bashkimin shqiptaro-amerikan ashtu edhe n boten shqiptare n pergjithesi..."Vatra"nuk sht shquar pr gjallri e dinamizem, por nuk ka qne as pasive.Ajo ka vazhduar t botoj organin e saj, "DIELL1", q ka dale m perberje t pasur dhe sht cmuar nga njrez m pergatitje..." ("Dielli"dhjetor, 2003, f.1 dhe 2.") Kisha korespodence dhe lidhje t ngushta m t gjith udhehheqesit e kesaj e lvizje gjithekometare m s 100 vjeqare.Me kryetarin e saj, AGIM KARAGJOZIN, nenkryetaret: Dr.GJON BUCAJ dhe AGIM REXHAJ, arkatarin HAJDAR TONUZIN e sidomos m editorin e "DIELLIT"-ANTON CE FA, Nepermes t cilit kam botuar shum punime t mijat n at gazete historike... KEta njrez e cmonin aktivitetin tim dhe nj her ma caktuan edhe fjaln kryesore n nj pervjetor t shpalljes s pavaresise s SHqiprise, ku fola pr FLamurin ton kombtar.Cka sht rast i rralle q nj njri q s'isht anetar i VATRES ta mbaj fjaln kryesore n emrin e saj! ! (SHih gazetat"lLLYRlA"e dat.25 dhjetor 1998, f 15 dhe "DIELLl"-tetor-dhjetor 1998 f.4.) Per personat e lattprmendur sht shkruar e folur mjaft kto vitet e fundit, prandaj s'po e shoh t'arsyeshme edhe ta zgjas m teper vee po i marr n shqyrtim dy aktivist t kesaj shoqate q mua mu duken m interesant e q pata rastin t bisedoj m ta.Fjala sht pr "Kosovarin nga DIbra"-sic e quanin: IBRAHIM KOLLARIN dhe ZEF BALAJN. IBRAHIM KOLLARI u lind m 1 maj 1958 n Diber, n nj familje t permendur si n Mat ashtu edhe n Diber.Pa e kryer shkolln e mesme cmigron n Austri n vitin 1978.U vndos n nj kamp t Vjenes ku i gjti m s 200 djem t rinj shqiptar, madje edhe m familje, nga t gjitha viset tona.Pas dy muajsh e transferopjn n nj fshat afr Lincit ku i kishte gjtur edhe rreth 6700 shqiptar t tjer! ! Aty mbetet 9 muaj e pastaj kalon n SHBA, n korrik t vitit 1979.Fillon punen n ndrtimtari-n "ruf' t vllezrit Selaj nga Dlbra dhe shum shpejt e cele kompanine e vet t poati zanati" "Me mundon e do t m mundoj tr jeten ajo, s fmijt frikohm s do t m shendrrohen n amerikan...si ti kthej n Dlber" m ankohj nj her Ibrahimi.Dhe vazhdonte: "Te Selajt u njoftova m politike.Ata ishin m qeverine komuniste t SHqiprise.SHkojim n ambasaden e SHqiprise.Merrnim libra dhe besoja s sht SHqipria e t gjith shqiptarve.SE njihsha politiken as historin ton! ? POr shum shpejt e kuptova edhe sistemin Enverian dhe demokracine.Fillova t'i kundrshtoj ata t ambasades shqiptare, pereka s'm lejonin ta vizitoj as SHqiprine.I pyetsha: Pse nena ime m motren e vet n SHqipri su lakua kurr e i vdiq pa e pare? ! Pas renjs s komunizmit, m 1992 e vizitova SHqiprine dhe u hinda s kisha pasur t drejt, q e kundrshtoja at regjim q e kishte xhveshur Shqiprine nga cdogj e mir.IShin prekes sidomos fmijt q lypshin lemoshe n cdo hap.Isht vend i mrekullueshem e s'gjje fjal dot ta pershkruesh cka i kishin br ati populli ata mizor...? ! Kur u ktheva ditn e pare shkova t SElajt dhe cdogj u thash: Si keni mujt ta perkrahni nj kriminel e nj parti kriminele, q na lane kaq mbrapa n kt fund shekulli. Me tr fuqin time u hodha n perkrahjen e demokracise dhe fillova t veproj m krejt qnjn time n "VATRA" ku kisha fillua veprimtarine q nga viti 1991." Kontributet e ktij atdhetari jan t shumta: Me dhjetra mijra dollar, t derdhura n"Vatra", n FOndin e QEverise s Kosovs, n takime m senator e kongresmen, n ndihme DioGUardit dhe Liges s tij ku u be edhe anetar i lobit shqiptaro-amerikan, n shqaten "Dibra" etj. (Shoqata Atdhetare "DIBRA"isht shum aktive dhe kryente pun shum t rndsishme pr atdheun.Sikurse edhe Shoqatat: "PLAVE GUCI", "ANA E MALIT", "KRAJA", "PEJA", "MALESIA", "DEDE, GJO LUL1", "DRENICA."

Si dhe "FONDACIONI SHOQERIA SHQIPTARO AMERIKANE" e udhhequr, nga atdhetari ESAT RIZA nga Tropoja etj.) Ka ndihmuar materialisht edhe PPD e shqiptarve n MAqesoni-degen n NJu Jork, pastaj Univerzitetin e Tetovs etj. MEnjhere pas lufts m nj delegacion t "Vatres" e vizitoi edhe KOsovn, pr t ciln kishte br shum dhe pas kthimit mi tho edhe kto fjal: "KAm frike mos vet Kosovaret po bjn ndonj marrezi sic bene ata n SHqipri n vitin 1997.U isha lutur q t uien e t bisedojn n mes veti s pari pr hater t bots q pr her t pare n histori na perkrahen, pastaj pr hater t atyre viktimave q rane n luft.Pra lideret e Kosovs t mblidhen si vellau m vella, si baba m djale t mirren vesh e ta cojn cshtjen ton ashtu si duhet si na ka hij...Nese dojn q ta kan diasporen mbas sic e kishin deri sot.SE n ishim ata q ndjesen ton e derguam atje e mos t na harrojn.Por t'na i mundsojn kushtet ti dergojm fmijt n shkoll atje, t investojm kapitalin ton atje etj." (Nga biseda m I. Kollarin n NY. Me 24 gusht 1999) ZEF BALAJ, nj malesor nga rrethi i Pukes i"lindur n SHqipri, i rritur n Kosov dhe i plakur n Amerik"-thoshte vetai. ZEfi u lind n Mezi t rrethit t Pukes n vitin 1942.EShte i biri i Gjon Markutt Kabashve, i njohur si antikomunist gjat LDB, dhe vdiq n mal n vitin 1946.Pas vdekjes s tij fillojn presionet mbi familjaret tjer dhe jeta u bhej pr dit e m veshtire. Ne vitin 1954 rreth 40 veta nga cetat kacake t Pukes, e t Mirdits t udhhequr nga Pal Bibe Mirakaj (i vellai i Kole B.Mirakajt q ndodhej aso koh n Itali), pas vrasjes s djalit t Koles dhe Ndue PErllshit n Kosov, e duke e pare s Evropa u pajtua m vendimet e JAlltes, vndosin ti lshojn malet e SHqiprise dhe t vndosen n Kosov.Me vehte i mblodhen edhe jataket e vet, pra edhe familjen e ZEfBAles. "Dy jave mbetem duke u sjell npr bjeshkt tona brenda kufirit-i kujtohet Zefit meq na i kishin zn shtigjt e kalimit.Me n fund arritm t kalonim n QAfe t Prushit, Ishin 3-4 gra m 4 fmje, TE tjeret burra t'armatosur.NE kufi rame n pusi t'ushtrise shqiptare.Pasi shtine m arme u nezuam.E kur u cova kisha mbetur vetm! Isha 9 vjecar.Instiktivisht kisha pas lvizur n drejtim t duhur dhe arrita para nns sime e cila m kerkonte m lote n sy Na derguan n PEje, e pastaj n Pozharan afr FErizajt, Une vazhdoja shkollimin derisa vllezrit e mi i aktivizuan n teren duke i futur disa her n territorin e SHqiprise. KErkuam t'emigronim jashte JUgosllavise dhe na derguan n kampin e GErovs.Pas 7-8 muajsh ikem prej aty e dualem n ITali. Pas dy vjetesh m 1962 arritm n SHBA, nprmes t komitetif "SHqipria e Lire". Pas nj pun t palodhshme, m 1969 arrin t cele biznes: "Rellosteit".KRahas kesaj ZEfi vepron edhe kombtarisht n"Vatra", n "Ligen SHqiptaro-Amerikane" Dhe n "Bllokun KOmetar Independent" -n krye m

ISmail VErlacin. Jane shum t medha kontributet materiale q i ka derdhur ky malesor npr fondt e ktyre organizatave dhe fondve e fondacioneve t ndryshme n ndihme t ceshtjes shqiptare.Kalojn shumen mbi $100,000....Mjafton t shenojm vetm kt citat: "ZEf BAla u angazhua q t finansoje cdo muaj m nga 500 dollare Kishen (AUtoqefale-R.D.) Ortodokse t Elbasanit. (Shih: arf'Vatra n mbrojtje t AUtoqefalise s, .Klshes ORtodokse Shqiptare "n, "Dielli" Qershor-DHjetor 1999 f.14 dhe biseola m z.Balaj. NY. 2000) Nj tjetr organizate m tradit qindvjecare n atdhe e n mergim isht LIDHJA SHQIPTARE E PRIZRENIT, e udhhequr nga pasardhsi i Xhafer DEves, ISMET BERISHA. Lidhjet e para m kt perle t popullit ton I bera nprmes t veprimtarit shumevjecar t saj-MUSTAFE DEMALISE nga STrellci. Me Mustafen, ISmetin e udhheqes t tjer t Lldhjes Shqiptare t Prizrenit n mergim kisha kontakte t shpeshta, sidomos m rastin e promovimit t ndonj libri atje. Per kta burra sht shkruar e folur shum viteve t fundit. Jane shkruar madje edhe libra t tera.... POr nj gj q ka rene n sy viteve t fundit t shekullit q lame pas sht s n kt organizate patriotike depertuan ca profesor nga Tirana e Prishtina, ca nostalgjik t komunizmit t cilt e orjentuan kt organizate tejet antikomuniste, kah e majta shqiptare! NUk merrnin pjes n festimin e 28 NEntorit s'bashkut m organizatat tjera nacionaliste t mergates ktu, nuk merrnin pjes n organizimin e demonstratave s'bashku m to etj.KUlmin e majtizmit e arrijtn, pr cudin e t gjith neve, kur e priten kryetarin e bardave greko-srbe t Vlores, "presidentin" e SHqiprise, Rexhep MEjdanin gjat vizites s tij n NY! ? Gjat lufts n Kosov lokaket e kesaj organizate u shendrruan n seline e "Vendlindja therret", ku jan tubuar m qindra mijra dollar, q vee ata q i mbledhnin e dijn ku kan shkuar...? ? (Per Lidhjen Shqiptare t PRizrenit kam shkruar m gjresisht e Kur jemi t nostalgjiket komuhist t Tiranes dhe Prishtines, e t viseve tjera shqiptare ktu n diasporen e Nju JOrkut, duhet t sherbhemi m nj konstatim t gazetarit ton t mirnjohur: Naim Kelmendit i cili n nj rast thot: "Sado q u munduan t konvertohen n demokrat, apo duke u shtirur si t tille, ideologjistet enverist (....) nuk ndryshojn.Kjo tregon s jan skajshmerisht t brumosur m kt ideologji, q pr baze kishte marksizemleninizmin e ish sistemit diktatorial, e q pr kombin shqiptar ka qne nj ndr sistemet m vrastare dhe ndr m famkeqet, q ka njohur historia shqiptare pergjate aqe dekadash n shekullin njzet. (Gaz."Bota Sot"16 janar 2004 f.8) SI ideologjist i tille tipik mund t permendt ktu OLLOMAN SELA, nj emr i lakuar shum viteve t fundit pothuajse n t gjitha librat dhe gazetat shqiptare t botuara an e mbane trojeve tona. Isht ndr t part q s'lente qje pa vjelle kundr Enver HOxhes dhe regjimit t tij, npr gazeta dhe radiostacione lokale t NY.n fillim t viteve 90-ta t shek XX! ! E posa filloi revolucioni serbo-grek i VLores u be organizatori dhe perkrahsi m i madh i demonstratave q organizohshin n NY n perkrahje t atij revolucioni t shemtuar! ! Kishte ardhur n nj rast, gjat lufts n Kosov, B.BUkoshi n NYPAsi kishte mbajtur nj takim m ata t"VEndlindja therret"n restorantin "BRuno", takoht edhe m nacional-demokratet e NY, t udhhequr nga LDK, n nj restorant tjetr t MAnhatanit. Kur dualem nga takimi, isha duke biseduar m AGim Karagjozin e ca t tjer kur papritmas na u afrua Ollomani.Me nj bresheri fjalsh t pakontrolluara mu drejtua mua, gjaja s nuk e kisha vendin ktu por n mesin e lufttarve, n "Bruno" restorant: "NE shkrime je i mir por n jecen e sjelljet e perditshme s'je n rregull"-tha n mes tjerash. -Nuk e kam ndrmend m u br deputet as minister n Kosov-i thash, po hiqmu qafe, Shko t ata q t'kan cuar ktu"! ! S'jemi takuar m! ? Ollomani e kishte nxitur kureshtjen time shum m perpara dhe pata shfrytezuar rastin t'ia marr nj deklarate t ciln po e shenoj ktu n trsi pa kurrefar permirsimitTE shohim pra kush sht Olloman SEla sipas deklarates

s tij personale: Olloman SEla, i biri i Feimit, i lindur m 27.korrik 1945 n fshatin Livadhi t Struges."Ne moshen 16 vjecare, si nxns i shkolls normale t SHkupit, fillova t merrem m lvizjen kombtare.Qe isht nj fatkeqesi dhe lumturi pr mua! Fatkeqesi s m la tr jeten n politike e lumturi sepse m vuri n sherbim t kombitNe vitin 1962 ika n SHqipri.

Pse, isht pyetja ime? "Se isha pasardhs i t vrarve nga maqedonasit.GJyshin e vllezrit e tij i kishin vrare duke e lene baben tim n bark t nns.Qysh femij m lindi urrejtja ndaj maqedoneve q m shtyri t mendoj ndryshe nga bashkfshataret e mi. Ikem 5 nxns t normales.Atje hyme npr filtrat e sigurimit. Per t pare kush jemi, n.Kjo vlemte pr t gjith Kosovaret e arratisur prej 10-100 vjec.Pas dy muajve hetuesi na derguan n kampin e CErmes, ku e gjta edhe KApllan REsulin. Isht hera e dyt q at e kishin futur n kamp prqndrimi.DHe at, vetm s kishte shkuar nga LUshnja-ku punonte si arsimtar, n Tiran pa leje t'qarkullimit!! Jam lexuesi i pare i tregimit t tij "MEremja", t botuar n revisten "NEntori".Pas prishjes m rus-m sllavet e fundit, ata kishin nevoje pr shkrimet e Kapllanit sepse i pergjigjshin politikes s dits edhepse s donin far autorin, si person! I ndihmonte edhe NUco Tira-kryetar i deges s puneve t brendshme n LUdhnj sepse librin e tij -NUcos, "Strofulla e fundit e armikut"ia shkroi Kapllani, q i ndihmoi Nucos t bhej personalitet m ze! SHkrimet e Kapllanit u pranuan shum mir at koh, dhe bene jehone n rrethet intelektuate t kohs. NGa KApllani, n vitin 1962, n CErme ndgjova pr Adem DEmacin q ai e permendte m admirim.Kapllani i perballonte shum mir torturat edhepse psiqikisht isht mjaft i ndrydhur. Ndejta shtate muaj ku e lshuan t punoje perseri n'arsim, n Lushnj.KUrse mua m lejuan ta vazhdoja mesimin n normalen e BEratit.Pastaj m transferuan n at t ELbasanit, ku e kreva vitin e trete.Aty pata nj fatkeqesi. Disa shoke nga kampi iken n drejtim t JUgosllavise.DOnin t ktheheshin n shtpit e veta, pasi ishin t zhgenjyer m "NEnen SHqipri".MUa m burgosen s u kisha dhn m vehte buke.Aty filloi nj etape tjetr e jets sime (viti 1966) .Fllluan m tortura, Sidomos pas ardhjes s vellaut tim -ikjes s tij n SHqipri (Fejziut) .Tani nga un kerkonin t bhesha terenist-t m dergonin n Kosov pr "eshtje patriotike"-m thonin ata! ?

Filluan t m perpunojn duke e ditur q tani i kam shoket q i kisha prcjellur atje.Dmth s burgimi vazhdonte n kampin e SEmanit por duke m ushtruar pr pun t tyre.E n ann tje ter jugosllavet t memdonin s jam n burg.Ushtrimet zgjaten 7 muaj.Pastaj m futen n nj grup q delnin si armiq t SHqiprise dhe legahsht kaluam QAfen e THanes. U trajtova n MAqedoni n fillim shum mir! Me kishin ndihmuar ata q kishin ardhur para meje e ata q erdha m ta.Cdo muaj kaloja kufirin dhe mbajsha lidhjen m sigurimin.U jepsha informacione sipas kerkses s tyre.U interesonte sidomos organizimi i brendshem i Jugosllavise.Pas nj viti duke u kthyer nga nj takim i tille rash rastesisht n prite t ushtrise jugosllave.Provova t nxirrem, m lshuan dhe ika n Kosov.U punesova si mesues n Komoran. Por gjithnj i perciellur nga UDB-eja, edhepse vee kishte rene Rankoviqi (viti 1967). UDB-a maqedone e shfrytezoi rastin naten q do t martohsha hapen parulla e flamuj npr ca vend dhe bashk m ca t tjer m burgosen.TEntonin t m benin bashkpunetor t tyre dhe t punoja pr ta kundr Sigurimit t Shqiprise! Pasi s'pranova e lane nusen pa burr...Me denuan 4 vjete, si spiun n favor t Sigurimit SHqiptar.E t tjeret i denuan gjoja pr ato parulla t shkruara dhe pr flamuj.Nusen e friksuan dhe u ndal pa ardhur n shtpin time far.Krushqit u shprndane npr shtpit e tyre.Pas burgut shkova n KOmogllave t FErizajt dhe u martova.Pasi UDB-nnaqedone m prcjellte ika pr n Itali.Pas nj viti (m 1973) erdha n Nju Jork. U aktivizova n demonstrata t zhvilluara para vitit 1981.Pas ngjarjeve t ati viti n Kosov u shumefishua lvizja, por cka s isht e paartikuluar.Dalja e pare e parulles"Kosova Republike" u bene nj koncert m kengetar nga Kosova, m 1982.Isht edhe Shkurte FEjza prezent. SHumica e salles u be m mua e t tjeret iken.Koncerti u prish.Meqe isht i organizuar nga konsulli jugosllav-Osman Gashi.Keto lloj manifestimesh vazhduan n DEtroid, ikago etj.TE njjtit njrz tubohshin shpesh t NUo CAmaj.U pregatit edhe nj lokal t Rrok Nikci.POr na pengonte misioni i SHqiprise pran OKB-s i cili kerkonte q t hynim nn kontrollin e shoqates "Naim FRasheri" t ciln e kishin krijuar dhe e kontrollonin ata vet! SHumica rane dakord m kt. POr n mbledhjen themeluese un kerkova q klubit ti qitet emri "Jusuf GErvalla" dhe shoqeria "N.Frasheri" mbeti t funkcionoj perseri.E themeluam klubin nja 12-13 vet. Me zgjodhen kryetar t tij e GJeto Slnishta s'pranoi t bhej sekretar meq s'besonte s mund t arrinim sukses por u zgjodh Rrok Nikci.Me propozim timin e m perkrahje t XHavit Kabashit u miratua emri: "J.GErvalla"e jo "N.Frasheri".TE henen dual n radio .Zgjdhjet ishin t perkohshme.MEnjhere filluan t perzihen ata t misionit shqiptar t cileve s'u pelqnte s isha un kryetar duke e ditur s sdo t mund t m mashtrojn m "t mirat "e tyre.Filluan ti bjn pr vehte disa antare t kryesise duke i derguar pe vizite n SHqipri dhe kshtu pr dit e m shum e fusnin klubin nn kontrollin e tyre.VIti i pare isht shum intenziv.Me kerksa identike m ato n Kosov dhe n Evrope;ME Flamurin m yll, etj. Kisha presion nga AMbasada Shqiptare q t festohej ditlindja e EHoxhes, data e themelimitt PKSH etj.Por s'pranoja s e dijsha s e vej klubin n pozita t veshtira.ME percarjen e emigracionit n Evrop filloi percarja edhe n klubin ton.SIdomos pas daljes s dy "Zerave t Kosovs"-gazetes q botohej atje.Percarje shum e madhe.KErkova keshilla prej AMbasades Shqiptare.POr ata s'prononcohshin s u konvenonte grindja, jone.UNe perpiqesha ta mbaj unitetin duke mos e perkrahur asnjrin frakcion.Na sulmonte edhe UDB-ja Ndrsa Ambasada e SHqiprise s'ndihmonte far.DUke mos pasur tjetr rrugedalje dhashe dorheqje, ATehere AMbasada (emisioni) Shqiptare e pushtoi klubin pasi e formuan edhe nj tjetr n Brooklyn... (Nga biseda m Olloman SElen, m 6 tetor 1996 n New York) SA t lezetshem jan shqiptart n politike po e permendim edhe nj rast: Kur erdha un n N.Y.njfar ZEF CAMAJ, e udhheqte nj radioprogram nj her n jave, n t cilin s'lente gj pa flliqur pr E.Hoxhen, Ramiz Aline e partine e tyre! Po i njjti ZEf, posa filloi revolucioni greko-srb n VLore, fluturoi atje dhe "n emr t Malsis s Madhe" bri cmos pr ti sjellur pereeri n pushtet

ata q i shante vite m pare!! "O Zot falju s s'dine c'bjn shqiptart"-do t thoshte knishti Dhe krejt n fund, sic thot ARber Ahmetaj: "Levizja politike shqiptare n SHBA ka nj histori t gjat e t suksesshme.Ka pasur edhe deshtime, t natyrshme, t pranueshme, pasi lvizja politike shqiptare n SHBA reflektonte dobesite dhe prapambetjen e jets politike n atdhe.Diktatura komuniste n Shqipri dhe izolimi i thelle i vendit, pushtimi i gjat serbo-sllav n pjes t tjera t atdheut i dhane nj goditje t rende emocionale e njrezore edhe shqiptarve t emigruar n shtetin e madh..." (Shih: "Bota Sot"14 qershor 2004 f.8) Nuk mund t kaloi ktu pa e permendur edhe nj intelektual t mirfillt q m shoqeroi dhe m ndihmoi n punen time krijuese gjat gjith ktyre 20 viteve t fundit n mergim. Fjala sht pr prof.AVDYL DEDUSHAJN. Babain e Avdylit, Sherif Deliun e Vuthajve, UDB-eja e kishte arrestuar dhe dermuar s rrehuri n vitet e 50-ta t shek.xx. Pa vonuar ai vdes duke e lene t shoqn-Razen m 5 femij t mitur, pa kurrefar pasurie pr jetese n Vuthaj! Raza duke e pare t pamundur jeten n Vuthaj, m nj vath femij -sic thon atje, n nj nate t errte vjsht, npr shi e furtune t vitit 1960 e kalon kufirin Shqiptaro-SHqiptar dhe shkon n SHipshan t Tropojes, ku kishte lindur nja 30 vite m pare. I vndosin n nj kamp t SHqiprise s mesme.Derisa RAza e djemt e medhenj-SHpendi e Qerimi, detyrohen t punojn pr kafshaten e goj es, AVdyli e ka fatin t shkollohet. Pasi e kreu fakultetinn Tiran punoi ca koh si mesimdhenes npr fshatrat e KOrcs e pastaj m gjith bashkshorten-Miren, poashtu profesoreshe, fillojn punen n Normalen e Elbasanit. Ne fillim t viteve t 90-ta -kur bjen diktatura komuniste atje, duke mos pasur kurrefar mjetesh pr jetese Avdyli emigron n NY. Me veshtiresi t madhe e siguroi nj pun t "mir"-n pastrime dhe filloi t bj nj jet t merzitshme: pa fmijt dhe t'afermit e vet.Pa pasur mundsi t shkoj as ta vorrosi nenen RAze, q kishte sakrifikuar aqe shum pr fmijt e vetKeto rrethana ndikojn n psiqiken e Aydylit dhe nj dit peson fatkeqesishe pun, duke u rrezuar nga nj dru i nj parku pr t cilin kujdesej pr cdo dit.Mezi shpetoje i gjall duke mbetur perjete i hendikeptuar. Ky isht fati i intelektualve shqiptar n shek.xx, apo jo ? ! Avdyli, m nj talent t rralle gjuhsor posa erdhi n NY.filloi t shkruaj npr gazetat lokale e sidomos n "Illyria"t NY. Shkroi edhe pr librat e mia, koorrektor gjuhesor i t cilave isht madje edhe pa*] pesimit t fatkeqesise s lartprmendur. NE fund t viteve t 90-ta iu bashkua edhe bashkshortja m dy djemt: Endin dhe Renikun, t cilt vazhdojn studimet n NY. Dhe krejt n fund si thot RIFAT XH.GURAZEZI: "Ndjej bashk m Shqiptart e Ameriks nj gezim dhe nj kryelartesi legjitime duke shikuar s mundimet dhe therorite e tyre nuk shkuan kot dhe q nj pjes t madhe n mos pjesn m t madhe t ndrit t Indpedences s SHqiprise (edhe t KOSOVS tani-R.D.J e kan Federata VATRA (LDK e shoqatat e lartprmendura, ktu-R.D,) dhe ushtaret e tyre" (Shih iib.e lartprmendur f.140.} SIC: TE Gjitha letrat (korespodencat], faktet, deklaratat dhe intervistat n origjinal gjindn n arkivin e autort...

VII FAR SHT THN PR SHKRIMET E MIJA

-"Admiroj prkushtimin tuaj ndaj cshtjes kombtare" -m respekt: Drita Roshi-Ahmeti, recensente e librit. -"Un e lexova m mjafte kujdes. Natyrisht m hollesivat e pasqyruara nuk jam i njoftuar thellsisht, por puna e autorit duhet lavdruar s mjaft kuptueshm e ka shkruar. I lumt autorit!" -Prenk Uli recensenti tjetr i librit. -"T nxjerrish nga harresa e kohs aq trima t njohur e t panjohur q rane fli pr mbrojtjen e tokave shqiptare do t thot ta duash dhe ta nderosh historin e Kombit tnd. Libri i Rexhep Dedushajt besoj s m sukses ia ka arritur ktij qllimi si dhe qllimin tjetr t kundrvnjs s autorve slav, q m cdo kusht jan munduar t'a shtremberojne t kaluaren ton! Autorit i uroj suksese t reja!-HASAN SALAJ, redaktor i librit -"Rijetsimi i luftrave e heronjve, i prpjekjeve t popullit m shekuj pr t ruajtur trojt, gjuhen, zakonet, q pa ndrprerje gjat shekujve armiqt u perpoqn m t gjitha mjetet ta zhduknin jan objekt i studimit i analizes s historise: "Krahina e Plav-GUcis npr shekuj", vepra m fisnike q mund ti bj nj njri popullit t vet." -AVDYL DEDUSHAJ, korrektor i librit REAGIM: NI E PA VRTET... Si turist nga Kusova ktu n N. Y. pata rastin t lexoj librin "Krahina e PlavGucis npr shekuj" t autorit Rexhep Dedushaj, duke pritur q n t t lexoj die m objektive s sa pr 50 vjett e kaiuara. Pasi q nuk kam ndnnend t merrm m vieresimin e librit n fjal a kemi t bjm m nj vepr historike apo jo, qllimi i ktij reagimi ka t bj kryekput m nj t pavertet, e cila i mvishet mixhs tim Niman Uk Hakaj dhe shokeve t tij q u vran m t n pranver t vitit 1946 n bjeshkt e Plavs. Edhe pse rasti i vrasjes s mixhs sim Niman Uk Hakaj m shok sht fare i njohur, autori i librit kt rast e paraqt si vrasje t br pas dorzimit dhe lidhjes s tyre nga ana e partizanve t Jugosllavis. Fakt i pamohueshem sht s Niman Uk Hakaj, Shaban Ibish Rugova, Bok Hysen Vucetaj dhe Ujkan Ali Celaj u vrane duke luftuar, pasi q ishin rrethuar nga arradhet partizane t Jugosllavis dhe asnjri prej tyre nuk u dorzua. sht pr t'u habitur s si mund t pohoje autori i librit nj t pavertet t till, kur as t ashtuquajturit historiane t Malit t Zi asnj her nuk pohuan s kta burra para s t vriteshin, u lidhn, sidomos kur cdo i moshuar n Plav dhe Guci e di shum mir kt rast. Duke respektuar qndrimin e redaksis Suaj q n cdo mnyr prpiqt t evitoj. grindjet dhe prcarjet e komunitetit shqiptar ktu n Amerik, prkufizohem n kt reaagim vetm m protesten q ka m bj m mixhn tim, prandaj ju lutem q konform kodeksit gaztareks ta botoni kt reagim. M respekt Jusuf Hakaj Nga Plava "Illyria" - 3-5 shkurt, 1994 SQARIM Lidhur m reagimin m titull: "Nj e pavertet...", t shkruar nga z. Jusuf Hakaj n "Illyria" e dates 3-5 shkurt 1994, f. 14, e shoh t nevojshme q pr hir t s vrtets t jap kt sqarim: N librin "Krahina e Plav-Gucis npr shekuj" n asnj vend nuk thuhet s Niman Uka Hakaj, Shaban Ibish Rugova, Boke Hysen Vucetaj dhe Ujkan Ali elaj u vran "pas dorzimit dhe lidhjes s tyre nga ana e partizanve t Jugosllavis... n pranver t vitit 1946", sic thuhet n reagimin n fjal. Si ta bj un at konstatim kur t gjith e din s pas 15 majit 1945 nuk kan ekzistuar m formacionet partizane t Jugosllavis? N librin tim s'permendet fare emri i Ujkan Ali Celaj, q do t thot s nuk e

kam pasur t njohur rastin q apostrofon z. Hakaj. Ndrkaq, sa u prket historianve malazz, dihet s si e paraqesin ata mixhne z. Hakaj, madje jo vetm n nj Iibr. Duke e ditur s ata jan armiqt tan t kahmotshm un nuk jam bazuar fare n thniet e tyre. Prndryshe do t dilte tjetr figur Niman Uka... Mjafton t shikohet libri: "Andrievicki srez", i shkmar m 1948 nga R. Lekiqi, f. 321, 451... "Vatra sa komova", Beograd, 1978, nga nj grup autorsh, "Plav i Gusinj u proslosti", Beograd 1989, nga M. Memiqi, f. 263-265, 382 etj. Megjithat un e kam nxjerr figur t paster kombtare. Shih librin f. 219220, 286 dhe 343. M nderime, Rexhep Dedushaj Brooklyn, NY "Illyria"- 7-9shkurt, 1994 NDRIIM DHE VLERSIM OBJEKTIV I HISTORISE S NJ KRAHIN (Mendime rreth librit m studime t autorit Rexhep Dedushaj-"Krahina e Plav-Gucis npr shekuj") Historia nibi dymijvjecare e krahins s PlavGucis sht dhne n mnyr t plot dhe t gjithanshme n studimun monogratik "Krahina e plav-Gucis npr shekuj" e autorit Rexhep Dedushaj. Kjo sht pjes e historise s popullit ton q n mnyr t pandrprer e vazhdimisht luftoi trimrisht pr t ruajtur trojt, gjuhen, kuituren e identitetin e tij kombtar. Kjo histori, kaq dinamike pr nga ngjarjet dhe shum rrnqethse pr nga dhimbjet q shkaktoi u transmetua brez pas brezi n rrug e mnyra t ndryshme, por shum pak u shkrua, sepse shqiptari q i zn gjithnj m luftera kundr armiqve, n mnyr t vecante m ato sllav e anadollake. Historia e kultura jon vazhdimisht u shtremberua nga t tjeret m qellimin final shuarjen e kombit ton. Vshtruar n ket drejtim ky libr ka vlera t shumta historike, etnografike, kulturore e edukative. Njri ndr synimet e autorit sht ndricimi dhe argumentimi i shum ngjarjeve dhe fakteve t historise s ksaj krahin, vleresimi i veprimtarise s shum lufttareve t njohur dhe atyre t harruar nga koha e largt q kan vepruar. Per t realizuar dhe dhne n menyre reale e pr t argumentuar e mbshttur shkencerisht kt, autori sht mbshttur n dokumentat e kohs dhe u referohet autorve serioz, si dhe deshimitareve dhe pjesemarrsve t ngjarjeve, sidomos t periudhes s sundimit t PKJ. T gjith librin e pershkon nj polemike e pandrprer m historiografin sllav dhe vecanrisht m autort q kan shkruar e shtremberuar historin e ksaj krahin, e sidomos m Mustafa Memiqin. Memiqi i sheh kelmendasit e PlavGucis si banor t ndryshm nga ata q jetojn n Kelmend. Bile bajraktarrt e vojvodet kelmendas i quan prifta t huaj sllav, q cojn raporte tendencioze t Papa i Roms. Per ta hedhur posht tezn s n Kelmend ka pasur serb prmendet fakti s Bogdani e pati shpallur Kelmendin patriarkan shqiptare dhe veten patriark, sepse, sic thot ai, "t gjith ishin shqiptare e t gjith katolike". Kurse historiografia sllav pretendon s shqiptart kan ardhur n kt krahin n shekullin e 17-t. N kt studim sillt fakti s m 1703 Mahmut Pash Begoili shprngul n Peshtr 251 familje m 1987 antar e n tokat e tyre sjell Xhudoviqt, Rajkoviqt etj. Memiqi mbrojtjen e Plav-Gucis 1879-80 mundohet ta paraqis si spontane pr ta larguare vecuar nga Lidhja e Prizrenit. Ndrsa n libr dokumentohet s 8000 ushtare t ardhur n Plav kan ardhur nga t gjitha krahinat. Komandanti Ali Bej Gucia sht ndr inisiatoret e ksaj levizjeje dhe komandant e cakton vete Lidhja (komandant pr mbrojtjen e kufirit verior]. Pr her t pare ndricon figuren e Ali Pash Gucis dhe hedh posht disa pretendime t padrejta rreth ksaj figure. Nprmjet shifrave, fakteve e dokumentave t shumta autori ndricon krimet q jan kryer nga serbomalazzt nga viti 1912 deri n prill 1941, duke u ndalur n momentet m kryesore. Kjo krahin m dhjetra her e ka shpallur

vete bashkimin m trojt e tjera etnike nprmjet perfaqsuesve t vet n kuvendet e shqiptarve: n Prizren m 1878, t Vrat e Lluks 1910, Junik 1912 dhe Vlor m 28 Nntor 1912, n Lidhjen e Dyt e Prizrenit shtator 1943, n Konferencn e Bujanit31dhjetorl943. Pr her t pare trajtohet n mnyr objektive lvizja antifashiste e udhhequr nga Lidhja e Dyt e Prizrenit. po ashtu edhe lvizja e udhhequr nga PKSH. Nprmjet fjals s dshmitarve q jetojn edhe sot vihet n dukje tradhtia q iu b pas lufts s dyt butrore popullit shqiptar, duke i prshkruar hollsisht krimete torturat q bn cetniko-komunistt n kt krahin dhe kstu demaskon kohn e sundimit Tito-Rankovic. Autori shnon edhe njrtzit m t shquar pjesmarrs n ngjarjet kryesore t ksaj krahin pa u ndalur n hollsit e veprimtaris s tyre, gj q s'ka qen qllim i ktij studimi. "Krahina e Plav-Gucis npr shekuj" sht nj studim i mirfillt shkencor q pasqyron nivelin profesional e intelektual t auturit, pikpamjet e tij ideologjike e patriotike dhe qndrimin e tij ndaj ceshtjes shqiptare n prgjithsi. Kjo sht hera e pare q historia e ksaj krahin shkruhet nga nj studiues shqiptar. M siguri q kjo do t jet nj shtytje edhe pr intelektual t tjer t ksaj zone pr ta pasuruar e cuar m tej kt pun nisur. Avdyl Dedushaj "Illyria" - 28-30 mars, 1994 KRAHINA E PLAV-GUCIS NEPER SHEKUJ Zoti Rexhep Dedushaj, nj atdhetar i prkushtuar m zjarr pr cshtjen kombtare, nuk ka ln rast pa qemtuar ngjarje dhe rrethana nga m t ndryshmet q i shrbejn ndricimit sa m t mir t historise t'on kombtare dhe pa i vndosur kto mandej m guxim, autoritet dhe kompetenc n panteonin e kujtess shqiptare. Libri i tij ma titull "KRAHINA E PLAV-GUCIS NEPER SHEKUJ" sht nj deshmi e puns dhe e parpjekjeva t parreshtura q ka bare ky atdhetar pr vita e vite m rradh pr t renditur ngjarjet, faktet, episodet qoft edhe m t voglat e t thjeshtat n dukje por q ngrthejn etapa m rndsi t madhe qa pastaj m n fund prmblidhen m mjeshtri n epopane madhshtore t betejava legjendara q ky popull m sakritica t papara dhe trimri t pashoqe kreu pr atdheun. Ndo nse libri i kushtohet krahins s Plav-Gucis, n t nderthuren tr aspektet e ngjarjeve historike t kombit shqiptar t marra nga burimet m t ndryshme qofto t vendit apo t huaja duke prfshire ktu ato serbo-malazze. Libri sht shkruar m nj stil t rrjedhshm dhe njkohsisht meditues q t kurreshton, t ngazllan, t informan dhe njkohsisht t shtin n mendime. Ai ndonse t tragon ato q na i kan ba armiqt tan tradicionale dhe mizor, nuk t ndjell etje pr hakmarrje por frymzon mesazhe pr urti dhe drejtsi, ai t ndjell besim dhe si i till ndjell shprese s ardheu dhe kombi shqiptar nuk mund t manipulohet perjet nga t huajt dhe fatet t'ona n duhet medoemos t'i marrim n duart tona. Libri sht i pajisur m materiale t shumta faktike, harta, portrete t parcaktimeve dramatike, krijime popullore epokale q skalismne prjetesi figurat m t vlefshme t popullit. Bibliogralia m t ciln sht shrbye kjo veper tregon s sa m kembngulje dhe kujdes sht shoshitur cdo dataj dhe e dhne n t. Sikundr q dihet, autori n fjal gjithnj ka shkruar dhe sht perpjekur t kontribuoj m diapazonin e njohurive historike q ka pr amplifikimin e t ventetave kombtare, por qoft edhe vetm nga kjo veper meriton komplimantet m t mira dhe ka shpresa t plota s do t jape edhe n t ardhmen ndihmes t madhe n pasurimin e vazhdueshm t historise t'one. Tiran, m 21. 04.1994 Gaz. "Kosova" - Tiran no. 8 prill 1994 f. 6

LIBR ME VLER JO VETEM HISTORIKE Rexhep Dedushaj: "Krahina e Plav-Gucis npr shekuj", New York, nntor 1993. Pr her t pare, shkruhet nj monografiektij llojit n gjuhen shqipe pr trevat Plav e Guci. Rndsiae ksaj vepre pr historin e popullit shqiptar qndron n faktin s ajo pasuron fondin e literaturs pr shqiptart e ktyre krahinave, dhe njherit plotson boshllkun q ka ekzistuar gjer m tash. Esht pr t'u lavdruar puna e autorit i cili m ann e ksaj monografie historike bri prpjekje t mdha, pr t'i ndricuar sakrificat e popullit shqiptar pr clirimin dhe mbrojtjen e trojeve shekullore. Temat t cilat jan t shqyrtuara jan t radhitura sipas rrjedhss ngjarjeve, pasqyrojn zhvillimet kronologjike, kshtu q, cdo tem mund t themi s sht kaptin n vete. Autori ka arritur t fiksoj momentet m kryesore t ngjarjeve historike. Librit i prin parathnia, dy fjal t autorit, hyrja, e m pas temat: koha e lasht, koha e bizantit, ardhja e sllavve dhe e turqv n Ballkan (prhapja e fes islame), ngjarjet n gjysmn e dyt t shek. XVII dhe shek. XVIII (shekulli XIX), Luftat Ballkanike (Caktuni i kufijve tShqipris), Lufta e pare Botrore (Mbretra e SKS), Lufta e prillit dhe pushtimi fashist (Sundimi i PKJ), ndrsa prfundon m literaturen dhe shtojcn. N hyrje t libiit, autori shtron domosdoshmrine e shkruarjes s nj libri t ktij lloji n gjuhen shqipe. Autort e huaj bn prpjekje t mdha q ta shtrembrojn historin e ktyre krahinave. Autori, bn edhe nj prshkrim gjeomorfologjik dhe historik t krahins s Plavs dhe Gucis. Kjo monografi historike nuk ka mundur t'u shptoj disa gabimeve t natyrave t ndryshme. Ajo padyshim sht nj publikim interesant q autori ia dhuron vendlindjes dhe lexuest t gjr. Mr. Dom Nik Ukgjini Gaz. Fati26 No. 3, Ulqin Qershor, 1994 T shtojme ktu s ky libr n vitin 2003 u perkthye edhe n gjuhen boshnjak dhe u prit shum mir nga ai komunitet n krahinen n fjal. N Plav-GUci dhe n SAnxhakun e Pazarit t Ri (Novi Pazarit). Sa pr ilustrim po japim ktu ca mendime t intelektualeve vendas: "KEmi nderin tu njoftojme s biblioteka jone "IKRE", ka pranuar librin tuaj: "Plavogusinjska nahija vekovima". Ju falenderojme perzemersisht pr librin e dhuruar, i cili e gjeti vendin n biblioteken e memedheyt t vet. Mege libri ka ca gabime teknike, sht e nevojshme nj botim i ri n gjuhen e vertete boshnjak. Nese jeni t interesuar pr nj gj t till lajmerohuni dr. Shefket Krciqit shkrimtarit dhe profesorit t Univerzitetit t Novi Pazarit, q t merrmi vsh, rreth botimit n fjal ktu t n n gjuhen e paster beshnjake, ose t Ju n N. Y. M permiresimin e duhur kjo libr do t fitonte n rendesi q do t ishte edhe n interesin tuaj, dhe pr pak t holla s'do t'ishte mir ta leshoni kt rast. Gjithashtu jeni t ftuar n nj tubim multietnik nderkombtar m temen: "Plavsko-gusinjski kraj kroz historiju" i cili do t mbahet kah gjysma e korrikut t ktij viti, n Plav Presim paraqitjen tuaj, dhe u deshirojme cdo t mir. M nderime t posacme, Es-selamu alejkum." Biblioteka Dr. SEFKETA KRCIQA-PLAV, 06. 02. 2004. Ndrsa intelektuali dhe autori i disa librave m tematike nga kto troje, m banim n Tiran: Sylejman Ahmeti (Syle Buti), shton:"Uroj q kjo letr. t'u gjej shendosh e mir, m shendet t plote rinor vuthjan dhe m mendje t kulluar, por mbi t gjitha m shum vullnet pr pun atdhetare... Tani le t kthehemi pr pak koh t libri. Une dje e kam marr dhe kuptohet s nuk kam br ndonj studim krahasues, por megjithat nj vshtrim t shpejt i hodha. Libri n shqip ka qen nj pun e lodhshme q ke br. Nuk jam i sigurte q ata persona q une i pash aty n kt libr t perkthyer n boshnjace, ta kene cuar n at gjuhe n menyre dinjitoze? Por Ti nuk mban pergjegjesi pr perkthimin dhe gabimet q ata i kan berellshalla s'ka gabime, por e kam bindjen, mbasi i njoh t dy gjuhet dhe punen e

perkthyesit mir, s veshtire mund t kene kaluar ashtu sikurse duhet? Ka qen e domosdoshme q redaktori t ishte sllavofoles. Sidoqofte, une t uroj dhe t pergezoj pr vullnetin q ke pr pun t mirefillt n sherbim t vendit tend, njrezve tu, Atdheut! Po e perseris, nuk e kam br studimin krahasues. Prandaj mos u merzit pr kto q ti thashe. VEtem nj deshire kam une: Qe mendimet tua t shprehura n shqip, t kene kaluar t njjta dhe po m at force veprimi edhe n gjuhen boshnjak..." IJuaji: Syle Buti, Tiran, 7gusht2004 LIBR Q SHPALOS NJ PLAG T MOME SHQIPTARE "Shprngulja e shqiptarve t Plav-Gucis" sht vepra dyt Rexhep Dedushajt, q u botua sivjet n New York. Ky libr e ka pr tem fatin e shqiptarve t Plavs Gucis, prandaj autori m t drejte e konsideron Si vazhim t librit "Krahina e Plav-Gucis npr shekuj", q u botua po ushtu ktu nj vit m pare. Shprnguljet e mdha dhe t vazhdueshme t banorve t Plavs e Gucis, autori i librit i trajton si problemet m t rnda q rrezikojn ekzistencn e popullit t ksaj pjes t trojeve shqiptare, e cila pr fat t keq po vazhdon edhe sot si pasoj e represionit t organizuar ushtarak e policor t serbve e malazzve mbi popullutn e pambrojtur shqiptare. Kjo plag, pra, shprngulja, ka prcaktuar gjendjen e kombit shqiptar npr shekuj, thot autori dhe prmend faktoret kryesore q kan nxitur shprnguljet e shqiptarve gjat historise. Ai, pos kushteve t vshtira t jets, q ishin edhe rezultat i konfiguracionit gjeografik t territoreve shqiptare, potencon ndjekjen dhe prndjekjen nga pushtuesit q u bhet shqiptarve pr dezintegrimin dhe asimilimin e qenies s tyre. Ksdhtu, shqiptart t gjendur nen nj terror t vazhdueshem, ata kan marr rrugt e mergimit, duke u shperndare n t kater ant e planetit. Sot jan t rrall popujt q mund t krahashen m shiptaret n garen e palavdishme t shprnguljes nga hapesira e vet jetesore, m sakt, q m shum gjenden jasht atdheut, sesa brenda tij. Kjo gj ka ndikuar n dobsimin e ndieshm t faktorit shqipitar n skenen ballkanike, evropiane dhe boterore, prkatesisht n prcaktimin e fatit t tij historik, n kundershtim m aspiratat e tij liridashese e kombtare. Shqiptart kan qen faktore m ndikim t jashtezkonshem n skenen politike dhe ekonomike t Mesdheut, gj q m intensitete t ndryshme ka vazhduar deri n epoken e Skenderbeut, thot Eqrein Qabej. Pasi q konstaton dy lloje t shprnguljeve q njohn shqiptart gjat historise, shprnguljet brenda trojeve t veta dhe shprnguljet jasht territoreve etnike m pasoja t renda, sidomos pr krahinat e Plavs e Gucis, autori jep n vazhdim kronikn e shprnguljeve t mdha t popullsise shqiptare t Plavs e Gucis gjat historise, duke filluar nga koha e Car Dushanit dtri n ditet e sotme, kur ajo leviz drejt Ameriks dhe shteteve t Evropes. : Shprngulja E ! Shqiptarve T Plav-Gucis Flukset e medha t shprnguljeve nga Plava e Gucia, autori i shpjegon, n radhe t pare si. pasoja t vendimeve t padrejta t konferencave nderkombtare q perfundonin m copetimin e trojeve shqiptare, duke filluar nga. Kongresi i Berlinit (1878). Konferenca e Amabasadoirve n Londr (1912-1913), Konferenca e Paqes s Versajt (1919-1920) dhe Konferenca e Paqes n Paris (1946) e t cilat vazhdojne edhe sot t jene shkaktare t shprngoljeve t reja. Autori thot s n Kongresin e Berlinit (1878) u krijuan dhe u fuqizuan shtetet e reja pansllaviste, Serbia e Mali i Zi, n kurriz t copetimit t trojeve shqiptare, kunder t cilave do t luftoje vendosmrisht populisia e Plavs dhe Gucis. N betejat pr mbrojtjen e Plavs dhe Gucis (1875-1880) vriten dy mije luftetar shqiptare, kshtu q m betejat e renda q zhvilluan kunder ktyre agresorve t nxitur dhe t perkrahur nga fuqite e mdha, luftetart e Plavs dhe Gucis i deryraun fuqite e medha t nderronin vendimet e Kongresit t Berlinit tri her m radh. Permes ktyre ngjarjeve Plava e Gucia jan bri simboli m kuptimplot i qndreses shqiptare n vitet e Lidhjes s Prizrenit. Aty n betejn e Nikshiqit, m qellim t mbrotjes s teresis s trojeve shqiptare, gjenden t bashkuar shqiptart e t gjitha viseve. Kto fitore t lavdishme, kan nxitur shum edhe interesmin e Evropes pr historin pr tradital shqiptare. Ato i kan nxitur njkohsisht nj sere figurash politike dhe intelektuale evrpiane ta kritikojne ashper Kongresin e Berlinit pr qendrinin e tij cenues t tij ndaj popullit shqiptar, thot autori, duke cituar mendimin e Rexhep Qosjes lidhur m kto ngjerje t medha n historin e Plavs e Gucis dhe t rendesishme pr historin e Shqiperise n pergjithesi. N librim "Shperim Gulja" tareve t Plavs e

Gucis", Rexhep Dedushaj, pjesen m t madhe t librit ia kushton shptrnguljeve t shqiptarve t ktyre trevave dhe vendosjes s tyre n Amerik. Sipas autorit, shqiptart e Plavs dhe Gucis kur arriten n SHBA, u vendosen kryesisht n New-York, New-Jersey dhe n Connecticut. Gjat gjith kohes s ekzistimit n truallin e ri, kjo pjes e komunitetit shqiptar t Ameriks punoi dhe jetoi pr t'i kryer obligimet ndaj atdheut q kishin, braktisur, n menyre q t ruhej elementi shqiptar n krahinat e Plavs e Gucis dhe t Kosovs. Pr kt arsye kjo pjes e komunitetit shqiptar t Ameriks sht edhe m aktivja n organizimin e komunitetit shqiptar t Ameriks, sidomos kur kerkohet ndihme pr cilendo pjes t atdheut t prbashket. Per kto arsye autori i ka kushtur m shum vend n vepren e tij angazhimit t shqiptarve t Plavs e Gucis n jeten politike t komunitetit shqiptar n Amerik, q u intensitikua shum pas ngjarjeve tragjike t Kosovs dhe ndryshimeve q solli renia e komunizmit dhe vshtiresit e fazs s tranzicionit n Shqiperi. Libri i Rexhep Dedushajt, perkunder verejtejeve q mund t'i bhen, duhet t konsiderohet si nj prpjekje e tij pr t ndricuar plagen e rende, shprnguijen, e t banorve t Plavs e Gucis gjat historise. Pra libri mund t cmohet si nj kontribut n veprimtarin botuese t shqiptarve n Shtetet e Bashkuara t Ameriks. Xhafer Krasniqi "Illyria, ff627, 3-5 maj, 1997" KRAHINA E PIAV-GUCIS N SHEKUJ DHE SHPRNGULJA E SHQIPTARVE PREI SAJ Kur lexon dy librat e studjuesit Rexhep Dedushaj: "Krahina e Plav-Gucis npr shekuj" dhe "Shprngulja e shqiptarve t Plav-Gucis", vecanrisht kur je lindur dhe je rritur larg ktyre trojeve, q regjimi komunist i la n errsir, nuk ke pse t mos emocionohesh, t krenohesh dhe t frymezohesh nga lufta e qndresa shekullore e shqiptarve t ksaj treve. Materiali i paraqitur n kto dy botime hedh drit mbi historin e shumvuajtur t krahins s Plavs dhe t Gucis, q padreitsisht s bashku m shum troje t tjera etnike t Shqipris, patn fatin e keq t'i shkeputen atdheut mm dhe t futen nn sundimin e shovinistve jugosllav. Shqiptart e ksaj treve kan luftuar heroikisht kundr pushtuesve t rinj serbo-malazs, ashtu sic qendruan dhe luftuan heroikisht kundr pushtuesve osman. Ata kurdoher kan luftuar m trimri dhe guxim kundr cdo armiku pr t ruajtur tek pasardhsit e tyre traditat e lashta t ksaj ane, si atdhedashurin, fisnikrin dhe bujarin, q autori i ka nxjerr n pah mjaft nur n botimet e tij. Pas nj pun t gjat hulumtuese e studimore, autori m fakte dhe argumente shkencore bindese u kundrvihet t ash-tuquajturve histonan serbosllav e veglave t tyre, t cilt m kot jan prpjekur dhe perpiqen t shtrembrojn t vrtetn historike t ktyre krahinave. N librat e mesiperm, lexuesi njihet holle-sisht m luftn shumvjecare t popullit shqipiar t ktyre dy krahinave kundr shovinistve serb e malazs, t cilt m cdo kusht, pas kalimit zyrtarisht nn sundimin e tyre, kan br t pamundurn pr t'i tjetrsuar kto troje. Autori kronologjikisht jep prpjekjet dhe luftat e shqiptarve deri n vetmohim dhe demaskon planet e skenaret e shovinistve gjat viteve t sundimit t tyre dhe sidomos gjat kohes s regjimit komunisi pr t'i shprngulur shqipiart nga trojt e veta dhe pr t'i kolonizuar ato. Shume shqiptare u vran gjat lufts, t tjere jan vrar nga hakmarrjet e gjakesit, q shovinistt i nxitnin midis tyre; por shovinistt nuk u mjaftuan m kaq, ata inkurajuan dhe organizuan shprnguijen e shqiptarve, kryesisht nprmjet emigrimit npr vende t tjera dhe sidomos n Turqi, Shqiperi dhe SHBA. Autori ka br prpjekje pr t ndricuar sakrificat e shqiptarve kunder asimilimit l gjuhs, kultures dhe traditave shqiptare, ka perben hapin e pare studimor drejt nj historiku m t plot t bashksis shqiptare ktu n SHBA. Vecanrisht, pr nj shqiptar t porsa ardhur n Amerik, libri i dyt prben nj ndihmese t madhe, pasi t meson dhe t udhezon pr t mbijetuar si shqiptar n boten e madhe t kapitalit. N kt libr, lexuesi njihet m veprim terin e ksaj treve e m gjr ktu n Amerik, sidomos m organizmat dhe aktivitetet n fushen politike e patriotike, m prpjekjet e shqiptarve pr shkollim dhe kultur, m mjetet e shtypit e t informacionit masiv, veprimtarit fetare, sportive, etj., pr t'i mbajtur gjall traditat e kuituren e lasht shqiptare. Po ashiu, nuk lihen pas dore edhe prpjekjet e arritjet e shqiptarve t porsaardhur n fushn ekonomike.

Nprmjet referimeve mjaft t goditura e t harmonizuara mir, lexuesi gjen rastin "t bisedoj" edhe m figurat m t ndritura t kombit ton, si m S. Frashrin, Konicen, Nolin, Cabejn, Kadaren, Qosjen e mjaft t tjer. Porosite e kshillat e tyre jan aktuale edhe n ditt tona, kur ende fluksi i shqiptarve, q po detyrohen t lene trojt e tyre, sht i madh, por edhe m i madh sht rreziku i asimilimit t tyre n boten e kapitalit, si po bht m i dukshem vitet e fundit. Z. Dedushaj po e vazhdon veprimtarin e tij studimore e botuese. Ai ka ndr mend t bj nj studim t vecani pr shkolln shqipe n Plav-Guci dhe krahinat tjera pr rreth, apo pr shkollat shqipe n komunizm, sic mund ta quajme ndryshe periudhn kur aludohej s kishim shkolla shqipe e n l vertete nuk msonim gj pr shqiptart, pr vetveten, por n t dy ant e kufirit msohej pr Leninin. Sialinin, Titon. Kardelin dhe pr larot e tyre shqiptare. Ai mendon gjithashtu s do t ishte e nevo-jshme nj monografi, ku t prfshiheshin t gjith trimai shqiptare, q dhan jeten heroikisht n luftn 100vjecare shqipiaro-serbe pr mbrojtjen e Plavs-Gucis dhe t krahinave pran tyre, duke filluar prej Zhuj Selmanit e Jakup Ferrit e deri t ug Tahiri m t nipin, Isufin. Autori do t vazh-doj edhe m perkujtimin n shtyp t pervjetorve dhe datave t rndsishme historike, m recensione t ndryshme pr librat q do t botohen m tematike nga treva e tij, etj. Duke i uruar suksese dhe pun t mbar n t ardhmen, desha t theksoj s puna e tij e lavdrueshme duhei t nxitet dhe t pasohet edhe nga intelektual t tjere, q duke u bazuar n fakte dhe argumente shkencore bindse e t pakundershtueshme t ndricojn m mir ngjarjet dhe personalitetet e tjera, q kan kontribuar n cshtjen shqiptare. Kze Zylo "Dielli, Janar-Mars 1999, NY" TRIMA T NUK HARROHEN KURRE Doli n qarkullim libri "100 Vjet Luft" i autorit Rexhep Dedushaj. N kt botim autori synon t evidentoj figurat dhe familjet m eminente t krahins s Plavs e t Gucis m rrethin n luftn heroike pr mbrojtjen dhe bashkimin e trojeve etnikeshqiptare, pr t ndaluar realizimin e synimeve pansllaviste mbi tokn shqiptare. "Dihet, thot autori, duke e mbrojtur Plavn m Guci, ata e mbrojtn edhe Shkodrn, Pejn dhe Gjakovn m malsit e tyre, Kuptohet, cdoher t ndihmuar nga trimat e atyre Krahinave e m gjr..." Ndonse n dekadn e fundit jan botuar jo pak libra pr krahinn e Plavs e t Gucis, autori m kt botim synon t bj disa saktsime lidhur m paraqitjen e ktyre lufttarve t liris, t cilat kan ardhur kryesisht nga mungesa e informacionit. M gjith arritjet kt drejtim, z. Dedushaj e l hapur mundsin pr verifikime, plotsime dhe prfeksionime t metejshme, n baz t materialit e dokumentave historike. Duke evidentuar kto figura e familje, q nuk kursyen asgj pr mbrojtjen e atdheut, autori v n dukje s jan edhe t tjer emra burrash trima e fisnik, t njohur, por pr mungese informacioni, nuk prfshihen n kt botim. Nuk prjashtohet mundsia q, pas hulumtimeve arkivore, t gjenden edhe figura t tjera, pr t cilat sht e domosdoshme t shkruhet. N paraqitjen e figurave sht ndjekur rendi kronollogjk, d. m. th. ata jan paraqitur sipas kohs dhe ngjjarjeve ku ata kan marr pjes, ndonse nuk sht ln n harres edhe merita e gjithsecilit, duke u mbshttur n dekoratat dhe vlersisimet q u bri shteti shqiptar m rastin e 80 vjetorit t shpalljes s Pavaresise. Bashk m urimin pr punn e autorit dhe rrugn e mbar t librit, shprehim shpresn s n t ardhmen do t kemi edhe ms shum botime t tilla t mbshtetura n letrsisn gojore dhe n arkiva edhe pr krahina t tjera, m q t nderohen t gjith ata q vun cdo gj n shrbim t atdheut dhe t pastqyrohet sa m drejt historia e kombit ton! Revista: "Atdhen " NY viti II, Nr 2/3 - 2000f. 145 Lidhur m librin e fundit i pari mi ka derguar pershtypjet e veta nj nipash i joni-Ing. IMER ELEZI BALIDEMAJ, Ku ndr tjera thoshte:" I nderuari daje(Rexhep Mani), E mora librin tend, t cilin ma ojshe si shenj kujtimi nga ju, si autor i tij. - S pari iu falenderoi pr perkujdesjen, dhe urime q Ti nuk po ndalesh s shkruari, T lumt!! -Une nisa t lexoj librin ashtu si shpejt, npr t, mirepo kur verejta q ajo sht shkruar m i perpike meri dhe n detale -n forme t thuket, m nj gjuhe shum t pasur, m shprehje t cilat teper m pelqyen, m ngjarje t bollshme dhe shum nxitese e mjafte

reale, t thuash ishin si t gjalla! E cka m befasoi s asgje aty nuk gjeta dicka q nuk sht ashtu, po krejt ashtu si sht n t vertete. T cdo protagonist pamvaresishta sht: Nene, babe, dikush tjetr apo ti vet sikut autor. Cka don t thot q keni prirje dhe s gabim i madh do t ishte q t ndalesh s shkruari. Keni talent. T them I t verteten, t thash edhe m lart-q kur nisa t lexoj librin, nuk m bri pershtypje, por koh mbas koh une mora aso iniciative q e lexova krejt. Ndoshta ka emra shum, ngjarje shum, ndodhina shum, tregime dhe rrefime shum, mirepo t shkruara dhe t thurura mir. Kuptohet, ishte libr e memoareve t Tuaja dhe cdokush i ka kujtimet e veta, por kjo ishte mir e thurur, Psh:Pershkrimi i rastit kob-t vdekjes s nns, babes dhe mbeses Tuaj-Antigones, ato lirisht ishin pershkrime rrenqethese dhe s ve aktori i mir ato mund ti luaj-rrolet n skene. Teper mir t thurura, shum, shum origjinale!! Une besoj s Ti mund t shkruajsh edhe romane, Ke prirje. Kam hasur edhe n ndonj t mete, psh. Kur Ty t vret dashi, dhe t nesermen dashi s'sht m. Aty ke pasur shansin shum t mir t thuash dhe t theksojsh edhe bujarine e madhe dhe fisnikrine e t ndjerit Cung Tahirit n njren ane dhe trimerine e miqeve t tij n ann tjetr si mbrojtes t trojeve t veta nga atakeret e atehereshem -ndoshta s'ke qen i njoftuar m ngjarjen? (Aludon n t parte e vet-q ishim patriote - R. D.) Ne libr ka gjera interesante pr lexuesin, psh:Shkon m lype pun n Cermjan dhe n vend s m shkuar n Radoniq bjen n Zhdrelle dhe zhurma e zerave t nxenesve t sjelle t shkolla (luft pr egzistence) apo, shkon n Malisheve m ca shoke, nj e pranojne, ajo nuk don t rrije aty pa juve dhe n fund t gjitheve u pranojne. Cfare anomalije, e sistemit t atehershem?! Pastaj vendosja n hotel... Shume libr i lexueshem, i lexueshem s ishte i shkruar n form e realiste... Prandaj, daja Rexhep shum t falnderoj pr libr q ma ke cuar si shenj nderimi dhe perkujtimi dhe t dshiroj sukse s n punen e metutjeshme S di sa sht m vend, vee cka ta pret mendja, pr kt ide q po e them une:T shkruajsh librin m titull:"Kush ishte Cung Tahiri?" Jam n dieni s ai sht I dekoruar nga Sali Berisha. Besoj s kishte m qen nj libr i mir dhe ka aty material pr perpilim t nj romani. Diqysh Une e kam cmuar at person... ST. PauI-MIneopolis, MS. m 03. 06. 2007. Tfala: lmerElezi, BALIDEMA I Imer E. Balidemaj, sht pinjoll i shtepise zemadhe t Selman Ibrajve t fshatit Martinaj. Shtpi trime dhe bujare . Gjyshin ia kishin vrare shkiete n kohen e Krajlit e baben, ELEZ HYSENIN, ia mbajtn n burg plot 20 vjet cetniko-komunistet Jugosllav. SA nacionalist ishin burrat e ksaj familje tregon edhe ky rast:Baba im, Mani m tregonte s si n fillim t vitit 1945 Briga da partizane e SHfqet Pecit (ai thonte e M. SHehut) i kishte mbledhur t gjith t rinjte e Plav-GUcis q ishin strehuar npr fshatr rat e rrethit t Tropojes, dhe e kishte formuar t ashtuquajturin Batalion shetites. Percdo mengjez na rreshtonin duke lansusr parullen: Enver-TitoBAjr Selmani s thonte dot atelNJe oficer i afroh het dhe duke ia vene revolen n ball i piskef'Kokederr, pse spo e thue parolleni"? Bajri duke pare rrezikun filloi ta thonte t njjtem. E kur iu largue oficeri faqezi BAjri m ze t vogel thot:"U na nen tande, more m... po a e din ti s Tita asht shkja"?? Imeri ishte njri ndr inxhinjret m t forte t ndermarrjes ndertimore "R. Sadiku" t PRishtines e pas egzodit biblik t shkaktuar nga soldateska serbe, Imeri kalon n SHBA ku po e vazhdon m sukses karieren prej ndertimtari... Prof. Sherif Gjokaj Recenzent i vepres s R. Dedushaj: "Si e gjeta dhe si e lash shkolln shqipe n Prefekturen e Pejs" Nj vepr m vler kombtare nga trualli etniko-historik i heronjve t Plav-Gucie, Kosovs, Shqiperi, Ilirid e Cameri, i Rexhep Dedushaj "Si e gjeta dhe si e lash shkolln shqipe n Prefekturin e Pejs" N vitim 2006 doli n qarkullim vepra e keti autorit ose m mir t themi nj novel ditari historik nse kemi t drejt ta quajm kshtu, q m saktsisht t till e ka prbajtjen, q m dimensionet e vepres na paraqet kroneologjine historike n prmasa t nj lashtsie gjer n fatet e sodit, pr shum ngjarje q koha la mbresa n cshtjen kombtare shqiptare.

Ngjarjet fillojn m aneksimin e Malit t Zi t trojeve shqiptare aty ku lindi autori, vendin ku e braktisi dhe vazhdoi rrugen e odiseades t shkollimit npr Kosov, aty ku edukohet dhe arsimohet, aty s fundi do t vendoset m banes pr jet nVitomirice (Arbresh) t Pejs. Titulli i vepres, kapitull pas kapitulli leshon s sht trajtim i besueshm n prjetimet e rrugs s tij, pesh t shqiptarve t tjer, rrug e vshtir emocionale, e kshtu hap pas hapi transmetohet n trajtimin e nj protagonisti kryesor, dgjues i mesheft del n trumbetimet anti - sistemit partiak q here pas here has n kundrshtimet e prhershme q mbrendsia e vetdies kombtare shqiptare luhatj n padrejtesi t prjetueme. Esht nj ankth i realitetit, prek injoranen e mbytur t prsonave karierist t foteleve e pozitave t mdhaja q e tiketon edhe gjysem alfabet m prmbajte t shpartuar npr nntituj. Prvec, dy fjal pr lexuesin, hyrje, prmend shkolln fillore, shkolln e mesme arsimtart m prsonalitet t lart q ndikuam n formimin e tij, n edukimin dhe arsimimin q nga ata edhe disa sot jan t vdekur: Si Rexh Gjonbalaj, Rexhep Podrima, Sadri Kelmendi, Prof. Sahh Lika i gjall, Riza Brada pedagog etj, ardhur nga Malit Zi gjeten prkrahje. Prmend punsimin dhe ato studime private q kaloi si zogu finiks duke u prplasur n svidat e kohs, duke u br hi dhe pluhur, por srish mbeti gjall n periudhat labirimthe t asaj koh, n sistemin partiak komunist, t'a braktis edhe ditarin e shenjt t 20 gjeneratave, ku i msoi edhe edukoi n frymen patriotike kombtare shqiptare n nj shtet antishqiptar i ndar n 6 Republika e dy Krahina autonome n Federatn Jugosllave, sot t shprbr sic pohon autori. M mjeshtri e kujdes t vacante ka punuar autori i disa librave, q nga casti n cast. Kur e fillon leximin t rrmben nj rnqethje m mbresa t pashlyera n trajtimin penetrues t shum vuajtjeve, n dimensionet e ngjarjeve t bujshme t shekujve q i lan pas nesh, at q sot Kosovn dhe shqiptart i lan t pa bashkuar, n vecanti Kosovn martire, at q ndodhet n finalizimin e pavarsis s saj t dshiruar. I dhimben vendasit, shqiptart krahina Plav - Gucis dhe shum krahina t tjera shqiptare q mbetn t robruara n aneksimin malazzo serbo - sllav n Srbi, Mal t Zi, Maqedoni e Greqi. Prballe tragjedis s kombit t vet, prballe lufts m s 200 vjecare lufts pr clirim kombtar n'a sjell edhe prmbatjen e shum vuajtjeve t kohs s ikur dhe tani luft e klithmave t e t rejave shqiptare (Kosovar), q filloi m mbesn e vet m emrin Antigon t ISA DEDUSHAJ t cils e n. Klithma e Antigons q ilustron m nj fotografi, mendon n trsi pluralin shums q ilustron m vjershn e E. Ulaj "Tri dhembjet", duke sqaruar m vrttsi heroizmat e popullit shqiptar npr shekuj q sht emocionale, q s'sht pun e leht q t shkruash apo t prononcosh sakrifikicat pr rrugn q zgjodhi rinia n rrugne edukimit q edukoi q studentt i rrmbyen pushkt n vend t librit e jets pr t'a cliruar Kosovn. Ndonse i bazuar n nj analiz shkencore t vepres historiko -psikologjike, ai na bind m argumente q ai vete i prjetoi m strese n rrethet ku jetoi dhe punoi n mes dy nacionalizmave ekstreme m ideologji t kundta q prshkruhet m kundrthnie mes pakics nacionale e slave, serbo - malazze, pr t ciline nuk gabon q thot s nse lartsia kontrollonin nacionalizimin m shumic shqiptare. Jo vetm aq, nacionalizimin shqiptar s prkrahin as politikant shqiptar, pr arsye friksimi s do t prjashtohen nga politika, nga pozita t cilet kan zn n emr t popullit dhe s n mnyr t denj nuk i kan mbrojtur nga shum sulme t rreshtuara, q m diskursin aktual politik, jetonin n nj mbyllje t prkufizuar pa baza t "vetdijes s gabuar", kuzyret mbusheshim m njrz t padshiruar, pohon autori. N mbrendi autori spjegon dy sisteme t kombit t vet, at n kufijt e mbyllur Staliniano-Rus, Kinezo Maocetunas n Shqiprine Am dhe at n Jugosllavi t vetqeversijes n Titos, m liberale, pikrisht at pas Brioneve t vitit 1966, m 1968, m 1981 e m tutje deri m ardhjen e Kushtetutes s 1974, ato viktima q m sakrifica gjaku e lan Kosovn mrtire deri m 1989 e tutje q nga universi i shiquar krahason m vendet t tjera rinin, shkolln "Si e gjeta dhe e lash shkolln shqipe n Prefekturen e Pejs"Lnda e vepres s autorit sht tejet e ndieshme impulsive. Ndjeshmeria e madhe ndaj padrejtsive prshkon veprimtarin e tij, vecmas ndaj puns t nj arsimtari edukaten t histories, konfuzionet n cshtjen politike m frig n kohrat e ikura komuniste, q armiku ushtronte gjenocide t papara ndaj shqiptarve n trsi. Prandaj fjals s tij n fizionomin e ksaj historie vijsohet n realitet t ndrgjegjes kombtare, dallimet e saja n bashkjetesn farse, cenimet, prsritjet e mshefta pa ditur dhe njohur mir s m knd e kemi lidhur fatin s bashku, m universin shtetror pa

pasur kurgj t prbashkt njri m tjetrin. Kjo koh sht koh e belbzimeve dhe heshjteve t kohve t ndrydhta kur zotron vetdija kombtare mbi vetdijen e mekanizmave shtetrore q n'at koh krkohej n radh t pare prmbajtja sycelsia dhe angazhimi m unik, dhe s vehtes kur nuk ia fal pranimin e shkurtr t librezs s kuqe q e len n ormarin mes plan-programeve t shkolls, kur shkon n emigrim. S fundi t prfundosh kt vepr ndien kenaqsi q paraqiten ngjarjet si novele t nj drame historike t rreshtuar m nn kapituj si nj ditar e nj arsimtari q hetizon q pr koht e cekura i preokupuar q mbas vehtes t'ia len opinionit si nj shnim t nj monografie, pr lexues t mbesin disa shnime auteritike t" kohs q adron prindrit, shokt, arsimtart dhe nxnsit e vete s'bashku m ata q prkrahen vijn kombtare. Megjithat vepra ka pak mangsi mendoj s jame t tepruara fotografite por ajo sht dshir e shprehur e eutorit disi pr t'ju shprblyer prindrve, at q pr t sakrifikuam aqe shum. Tjetr, t prqendrohemi n qndresn dhe rezistencn sllav n Drenoc t shkijeve, t Komuns s Klines qysh populli e quant, atehere aty i vndosur edhe nacionalizimi sllav m i fort n Krahin. Autori bn nj lshim ndonse pa vetdije mendoj harron t'a prmend Uk Jahn, vendas q m guxim t furishm kombtar m kundureshtit pamfoze arrine q paralelja e shkolls n Grabanic t vetsohet si shkoll e pavarur dhe t emrohet m heroit kombtar "Azem Bejta", n Grabanic q m ndihme e Ram Morins q kt t fundit do t'a zhdukin sllavt edhe fizikisht. Autorit t vepres i dshiroj sukses n botimin e librave tjera. "Trojet Tona"- H. Y.Jaman - Shkurit, 2009f. 52 Pershendetje pr Librat e Botuera. Prof, Rexhep Man Dedushaj-Veprimtar i Ceshtjes Kombtare dhe Historio graf i dalluar i Krahinave t Shquara t Prefekture Pejs-PlavGuci e botoi librim. "Sie Gjeta dhe si e lash Shkolln Shqipe n Prefekturen e Pejs." Per Dedushajt kam patur respekt edhe pr Vuthajt Plavn Gucin m dukeshin si dicka enigmatike q kurr nuk do ti shikoja. Ashtu q regjimi q u vendos n mes shqiptaroshqiptarve nga Titua dhe Enveri. Ne vitet nntdhjeta (1993), m ra n dor Libri "Plav Gucin Neper shekuj" e autorit Rexhep Dedushaj. E lexova dhe e rilexova s aty shikove pershkrimin e nj ndr krahinave q sht perballue ndr shekuj m luftra, djegje, vrasje plackitje t perhershme por q asnj here nuk sht dorezuar t bisedat e burrave n kullat e Malsise flitej m krenari pr Plav Gucin pr trimat e shquar e udheqsit e lavdruar Ali Pash Guxin, Jakup Ferrin, Hasan Ferri, Cel Shabani, Haxhi Zek Byberi, ku kan marr pjes dhe pariotet ton, -Syl Orufi ka qen prijes pari oxhak i Malsise n betejen e Moraces 1876 ku sht tvra bajraktari Gashit Haxhi Brahimi dhe u plagos Syl Oruci, -Pasha-e shum malsore t tjre. Rasti e solli q n veren e vitit 1975 t kaloj pushimet n kampin e puntorve n Durres. Ne sportl isht nj burr I gjat m kapele republike n kokei, I vshur mir q t jepte m kuptue s ke t bejsh m nj intelektual. Mirmengjesi i thash, Mirmingjes u prgjigj. Urdhnoni ka tu shqetson?? Asgj i thash por dua t dorzoj celsin e dollapit s do largohem?? Nga je m tha ?? (Pytje t gjata po m bn thash vet m vete) Tropoja. Nga c'vend?? (perseri pyetje). Nga T'plani. Vijoj pyetje tjetr i Kujt je n Tpla?? Po nuk i njf thash -i Veli Nimanit. Po tha un e njof Gjyshin Niman Sylen, Aliun, Veliun, Shabanin, Maxhunin etj. A tregoi s 1925 Ishte emruar mesus n Shkolln e Tplamt t ciln e kishte kerkuar Niman Syla m shok. M perpara ishte shkolla por njrz fanatik e kishin djegur dhe nuk mund t hapej n Tpla. Nimani ndermjetsoi dhe e hapm n Xhami n Dege (shkoll pr Tplanin e Degen). M q s kundrshtimet ishin t mdha Nimani si Pari Oxhak e Gjykates q ishte m dha dy persona shoqrues Shpend Halilin dhe Avdyl Kucen! Ne shkoll nga T'plani vinin disa nxns n mes tyre dhe Maxhun Nimani q mbaroj dy klase pr nj here m gjith Shpend Degen dhe i derguem n Krume dhe pastaj mbaruen edhe Gjimnazin Klasik t Shkodrs. Maxhuni vazhdoj Universitetein n Padova t Italise pr shkencat politike mori Doktoranturen u b i Pari Universitar i Malsisi Gjakovs. Shabam Ferri; Kujtimet e tii pr arsimin mi tregoj e un i shkrova n letra rendita kronologjikisht 5 faq shkrim dor daKiuiogratova dhe shenova Shaban Ferri"Mesus i pare Shkolls Tpla-Deg m titull-"Rreze Drite n Malsi". Shabani e dergoj n "Zerin e popullit" dhe ashtu u botue. Librin e fillon "Dore mizore, /Pse m'vrave? /Prej shkolls/Pse m'ndave/.. ?. Vetem m kto vargje nj dramaturg, mund t veje n skene nj Drame ose tragjedi pr popullin Ilirarberin, q t

trondise skenat e Europes plake dhe t botes moskokcarse e mos mirnjohese pr at popull m t lashte q i dha aq shum Europgs q n lashtes je ktj. Po ashtu m lejtmotivin q i drejtohesh Venlindjes, m perkushtimin q ke ndaj saj, kur thue e due kt lum, kt toke kt a njrz.. t nj autori, ndihet thellsisht n zemren e mendjen tuaj ideja e vend lindje e mendja t shkon t Bardhyli, Genei, Taulanti, Agronin, Teta,.. Skenderbeu Nene Tereza. Ata princer e mbreter q n lashtesi luftuen pr kt truall. Ne skica mendoj t ishte vu dhe Malsia e Gjakovs si kufizues dhe jo vetm nga ana historike por dhe e lidhjeve martesore, miqsore dhe luftimeve t perbashkta sht faktor determinues. Nuk do t hyj n gjerat historike s ju jeni praktikisht dhe teorikisht historian jo vetm i atyre trevave por dhe m gjr kjo tregohet dhe nga vision i gjr q keni pr historin e Arbenis. Fjala mesus "hesapi"sht teper arkaike e vulgare t prdoret. Mesusi sht mesus apo arsimtar, Perdagog ose Profesor kudo q ligjeron. Kam dgjuar dhe ktu "Intelektual" t thon MESUS "Fshati". Po ku q Migjeni i madh kush i bri ato vargj? Sa pr gjeneologjin, gjenezen e Plav Gucis e Vuthaje un nuk do t hyj s ju jeni m kompetent por tek Ilirt mendoj s duhet ishe zgjatur pak m teper s jan fiset llir dhe gjuhe Shqipe m e vjetra, n Europe dhe q kan dhne m shum Europes s sa veti. Per fotografit e Nenes dhe t Babes nuk ke br asnj t keqe bile duhet ti kish vene m t mdhaja. Nena duket nga pamja nj grue fisnike m nj shikim spektakular q le pershtypjen e nj sokoleshe. Babaj po ashtu nj burr Vigan-Kreshnik vsh e ngjesh ato rrobe kombtare Kateristike t shqiptarit q tregon s armen e ka pjes t trupit vet. Ram Muj Hoxha q ju e keni daj ka krijuar ceten e pare . Tahiri dhe Rama u prishen m mbretrin dhe duelen n opozite. Rama u zgjodh komandant eet m 12 maj 42 n Klysyre t Dragobise. Rama nuk ka luftuar kundr komunistave dhe nuk ka shkrep asnj fyshek kundr tyre perkundrazi ka bashkaksionet. I shum mir i pershkruen replikat m Serbet dhe manovrimet e duhura pr ti menjanuar pa len gjurme. Kjo tergon s ju i njihmi m rrenj e dhmball poshtersit e atij regjimi racist mijvjecare. Jashtzakonisht bukur m passion dhe n menyre romatike m nostalgji pershkuruen largimin nga vend-lindja n moshen adoleshente. Babaj la gjith ato bukuri t zotit shtepiat e rrethueme m peme , arat e mbjella, burimet e ftofta si bora, pyjet m luieshum ngjyrshe, luginat m lumenj t kullur, m trofta t shijshme, shpella dhe humnera t thella karstike, qafat e larta, gerdhatat dhe rudinat e bjeshkve. Kur t shikova n fotografi semimaturant n 63, mu kujtua e kalumja ime n shkolln "Ndoc Mazi" n Shkoder 1953 q un e mbarova Eh mbrsat e shkolls jan t pashlyshme, un nuk munda ti shkrauj as 1 prqind q keni shkruar ju. Per kt t prgzoj pr mundin, vullneti, e hekut, deshiren e madhe, kmbnguljen e treguar si dhe mposhtjen e presioneve, duke mos llogaritur kohen e humbur dhe shpenzimet e bera. Kjo sht pasuri e madhe e jashtzakonshme m vlere t madhe Kombtare sot e m t madhe m von. Sa m shum t kalojn vitet aq m t rendsishme e m m vlere behen librat. Permend Akademik Rexhep Qosen, mendoj duhet shkruajsh m gjat, sht nga figurat e rrallla kombtare q sht dhe politikan,historian, shkenctar, i dalluar i shtrimtarise m pend t arte. Nuk mund t renditet m arsimtaret e Plav Gucis ase t Kosovs e t Shqiperise por m m t shquarit. Nga faqa n faq ndjek m vemedndje punen e madhe q sht br pr arsimimin shkollat n kushte shum t vshtira t censures jugosllave. M gjith at nj pun e madhe sht br dhe ndr at regjim diskriminues. Libri pasurohet dhe m t dhna studimore, shkencore pr numrin e studentve, shkollave, arsimtarve, profesorve gj q ka kerkuar pregatitje t madhe. Fotografia m Idriz Lamen si publicist, punonjs i radios Zeri i Ameriks dhe studjues m bri pershtypje s sht nga Shoshani i Malsias e Gjakovs nga nj familje shum patriotike dhe atdhetar, Njerzit atje ja kam njohur si shum t mir dhe Idrizi sht shum studjoz. Kosova i ngeli Jugosllavis jo s dua t mbroj Enverin, ai nuk bri gj nuk e ngriti si problem t pa zgjidhur ose q duhet zgjidhur. Titua Jugosllavia pas Rusise ishte shtet m i rendsishem m aletate Rusi, Londer, Washington. Vendimet e Avnoit 1-2 i mbajti fshehur, nuk i ftoj Shqiptart ase Kosovaret nuk u fol asgj pr Kosovn n Avnoijn e 2 nuk ja njoftoj ase kominternit as Stalinit s "kishim frik" thon Jugosllavet. Titua n itali i tha Curcillit do formojm federaten jugosllave dhe Cucilli nuk i tha si?? pse?? e kush do jet??? por ja miratoj. Enveri kur i tha Titos pr Kosovn ai ju prgjigj "i takon Shqiperise por tani pr tani nuk mundemi s Serbet preken???" Anglia e Amerika ngulen kmb n Jalte t mbetet Rumania m Perendimin por m presionin e Stalinit ju la lindjes. Shqiperia as q sht diskutuar. Enveri vetm ta kishte ngritur si problem t pa zgjidhur

boll ka qen Por pr 50 vjete nuk e permendi n asnj nga veprat e tij Konferencen e Pare t Kshillit Pergjithsh-m t Kosovs e Rrafshit t Dukagjinit ase Rezoluten nuk e perkrahi, bile ata q ngriten problemin e zbatimit rezolutes UDB-ja e bashkpuntoret i eleminuen n prapasken si Veli Nimanin n Shqiperi, Rifat Berishen n Kosov, internuan Mehmet Gjonbalen menjanuen Zymer Halil Balidemaj, Dr. Maxhun Docin, Prof. Zekeria Rexhen. Ata q bn autokritiper Bujanin bn karrjer deri n shkallet m t larta t partis e pushtetit t tjeret q u denuen jan pr arsye karrieriste, por jo pr Bujanin pr Kosovn. Bukur, shum mir e pershkruen vajtjen tek Ibishi dhe takimin m at plakun q piqte raki. Mire pershkruen jetesen e pa mundshme dhe shpenguljen e Shqiptarve. M nj ndenj urrejtje pr UDB-n dhe krenarie i pershkruan t arrestuari e burgosurit q UDB i sillte rrugave e prrojeve, Cung Tahiri e Isuf Dedushaj q bn legjend n ato Shpatina, UDB-ja i pushkatoj pa nj pa dy dhe kjo sht tragjedi kombtare q ndonj regjisor, kineast duhet shkruajn nj tregjedi sepse jan vra pa faj jan vra pr fjaln e lire q e drejta nderkombtare dhe hyjnore e njf. Edhe zogu n mal kerkon dhe pelqen lirin. Ksaj i thon ta kapish kryet m grushta m t vra robin e shtepis e mos m t lane m e qajt???? Isufi m gjithse i ri u rendit n Brigaden e XXV ku ishin 1000 Malsor t Tropojes e Hasjn dhe mbi 1000 Kosovar t tjre. Atje ishte dhe si Sekretar i Komandantit e perkthyes. Por kurr nuk ndahesh nga Skuadra, toga, kompania e tji. Dervish Ram Cela edhe ky partizan por pak m i ri s Isufi (Sot Kryetar I "Shoqates Drita Hyjnore ShqipteraAmerikan" New York) ka shkruar nj reportazh nga jeta e tij n brigada ku thot;.. "Isuf Dedushin e kisha n skuader dhe n rrugen Mitrivic-Prijepolje n luftime e siper m armikun e muarr plumbi n krah dhe nuk e jepte vete por hecte e gjaku i tij i kuq skuqte boren e bardhe, por filluen ti paksohen fuqit nga gjakderdhja. Komisari i kopmpanis Pal Sota ju drejtua m ton "Pse nuk hece???." Isufi u ndal pr nj moment. Fill nderhyna Une (Dervish Ram ela) e i thash: "Shoku komisar e ka marr plumbi n krah dhe pushken ja ka thye e krahun plagos" Atehere komisar dergoj fjal t komandanti q sht plagor Isuf Dedushaj. Pa vonuar komandanti dergoj kalin e vete dhe u nis urgjent pr spital. Atje qndroj dy dit dhe Isufi ju bashkagjit brigades deri sa u kthyem n Tiran. Ne Tiran hyri n shkolln e Instrulksionit t oficerve, Por m qen s kishte lidhje gjaku m Komandatin e Brigades m t madhe t Shqiperise, Nip i Veli Niman Docit, qndronin n kohen e lire bashk. Veliu ather ishte i spostuem dhe e lan pa pun n dispozicion vetm pse kerkoj Byrose Politike, Kshillit t Pergjithshem, Shtabit Ushtarak zbatimin e vendimve t REZOLUTES s Konferences Bujanit pr Pavarsise e Kosovs. Kjo u dgjue m pezmatim edhe nga kshilltaret jugosllav q e survejoni, dhe t neserme sajuen vrasjen prapaskenike tragjke. Isufi e kuptoj s po e ndjekin e thirren n pyetje dhe m mir tha t shkoj e t Vdes atje n Plav Guxi s sa nga kurthet jugosllave n Shqiperi, la shkolln dhe shkoj n vend lindje, atje u b mesues q t msojn m cduk analfabetizmin. Por UDB-ja e ndoqi dhe atje deri sa e likujdoj n prapasken m 18 korrik 1951, m gjith Mixhen e vet Cung Tahirin. Pse i kan arrestuar e pushkatuar sht e qarte, m shue ndjenjat atdhetare. Sa pr propaganden jugosllave pr tu arratisur n Jugosllavi ajo ka vazhduar ather dhe rrezik edhe sote, kjo m qellime bashpunimi t dy palet. Bukur e pershkruen Vitomiricen si Mosken e vogel zarunicen, 18 korrik 51, martesen m 1971, regjistrimin e popullsise, manipulimet Roli n Vitomiric sht i madh. Ne cdo koh UDB-ja sht Parti pushte Gjykatse n Kosov Kjo vertetohet nga ky libr nga nj faq n tjetren. Ceremonin e vdekjes Akademik Ali Hadrit e pershkrun mir e m dhimbje pr at historian at professor tendin, i cili i vuri bazat e lufts clirimtare t Kosovs gjat lufts s dyt botrore. Une kam patur rastin ta takoj 1975 m ratin e 50 vjetorit vdekjes Bajram Currit m gjith Dr. Zekeria Canen e nj Dragan z... i cili kur vizitoi muzen e B. Currit (Aliu) shkroi rreth 1-2 faq dhe fill pasi u largua erdhi Zorani dhe i fotografoj t dy kopjet. Ja thash cben UDB-ja, ndjek edhe shkenctaret. Ate rast erdhi dhe akademik Mark Krasniqi por m qen s nuk ishte i autorizuar nuk mundi t hynte n sesionin e 50 vjetorit t B. Currit. Situaten e rende t demostratave pershkruen drejt. T vite 89. Faq 200, kam shenuar si vjen puna ju m dorzue Librezen e Komunistit. Si t merzitet jeta, vendlindja nga regjimi i eger Serbo-Malazs deri aty sa largohesh edhe nga arsimi cka i kushteve jetn, mendjen, fizikun dhe gjithshka pr ata vocrrak, nxns student t atyre Krahinave kreshnike t Ali Pashe Gucis, Jakup Ferrit, Haxhi Zekes etj. Ne faqn 222 kam shenuar "thirrje e zemres"... Fotografia e Qyshkut 1988 ka kuptim shum t madh, Pamja e nj inteklektuali m duar kryq, i ndodhur m duar kryq, perpara t pa priturave i menduar, buz atyre pemve q kush e di sa here ka kaluar pran tyre, po i len po ndahesh. M sy perlotur, m buz t plasur, m flok t ngritura perpejet, m kmb q i terheq zvarr po u kthen shpinen. LAMTUMIREN e fundit si arsimtare.. care tronditje, targjedi njrzore, presione ndrydhje, po nxensit ku jan ?? Kane fluturuar.

Ne faqn fundit kame shenuar 15 korrik 07, pa drek ora 3. 50 minuta m qellim q ta pefundoj leximin. "M plot emocione pr nj Nxns, student, arsimtar, pedagog, intelektual, professor t shkolls shqipe n krahinat e lavdishme t Arberit q m vullnet, pasion e deshire t madhe n kushte t nj repression t pa pare, punoj pr hapjen e shkollave shqipe n skajet e Dardanis, pr perhapjen e arsimit e kultures dhe pregatitjen e nj plejade t intelektualve m vlera t medha kombtare t Krahinave t Plav-Gucis dhe mbar Prefektures Pejs, e m gjr n Kosovn Kreshnike-Dardani-Arberi. Liber perfekt nuk ka, ato kan gabime, harresa, por as sesi nuk ja humbin vlerat librit. Kritika shum t ashpra ka patur pr Viktor Hygon "T mjeret" sa e kan quajtu pr kosh t Plehrave por m von e sot ai libr sht m i botushmi e i lexushmi n bote. Puna dhe veprat e Prof. Rexhep Dedushajt do t rrojn n shekuj n tabanin e kultures s'kombit shqiptar. M shum Respect Fatbardh Doei Bashkpuntor Shkencor New York 2 Gusht 07. d. v. Dhe krejt n fund: FORUMI SHQIPTAR I KULTURES, EDUKIMIT, e SHKENCES (AFCES) q nderon personalitete shqiptare dhe t huaj. M nderoi m cmimin: PJETER BUDI, sic thon ata: "Studiuesin e veprimtarin REXHEP DEDUSHAJ nga Vuthajt, m banim n Nju York". Arsyetimi: "Per kontributin e shquar si studiues i Historise s Krahines epike t Plav-Gucis m 4 libra t botuara e dhjetra artikuj n shtypin shqiptar". Tiran 28 Maj 1998. Po t m pyette ndokush s cili sht libri im m i dashur pr mua, do t sherbehesha m nj thnj t Kadares: "Eshte veshtire t thuhet. Qellon q pr shkrimtarin libr i dashur mund t jet nj libr q shkakton probleme". E m baz t'asaj, probleme m s shumti ndr librat e mija ka shkaktuar: "Krahina e Plav-GUcis npr shekuj", dmth, libri im i pare. Ndoshta edhe pse ishte libri i pare n gjuhen shqipe i historise s asaj krahin kreshnike n kufte SHqiprise Etnike. Deri ather askush s'kisht marr guximin m dalur m nj libr t till, ashtu sic dualen shum autor pas botimit t ktij librit tim (viti 1993]!!? Librin n fjal gjr m tani e kan prdorur si literature pr shkrimet e veta keta autor: 1. Dr. Sami Repishti 2. Dr. Zekeria Cana 3. Dr. Muhamet Shatri 4. Dr. Jusuf Bajraktari 5. Dr. Peter Prifti 6. Dr. Dom Nike Ukgjini 7. Dr. Nail Drga 8. Dr. Kahreman Ulqini 9. Dr. Ahmet Kelmendi 10. Idriz Lamaj 11. Hasan I. Gjonbalaj 12. Fazli Muriqi 13. Naim Dedushaj 14. Kole Progni 15. Sylejman Ahmeti(Syle Buti) 16. Fatbardh Doei 17. Ismail Ahmeti 18. Adil Kaloshi 19. Ibrahim Kadrimalaj 20. Muharrem Hardolli 21. Dr. Marenglen Verli 22. Dr. Lush Culaj 23. Tahir Berisha, Hamza Halabaku dhe erkin Bytyci 24. Ramiz Lushaj 25. Namik Shehu etj Si dhe Xheladin Pjeca, Nike Kajtazi, Omer Hakramaj, Luigj Shkreli, dhe Flamur Mushkolaj e Zek Krasniqi. Jan kto disa nga bisneset e shumta t shqiptarve n New York, tre cilat arritm ti shnojm krahas nj ndihme solide q mjaftoi pr botimin e keti librit. Prcka u jam shum minsqohs. Prvec sponsoreve duhet t'u falnderoj ktu edhe z.Avdyl DEdushaj m bashkeshorten Miren pr angazhimin e madh

n botimin e ketij libri, Pastaj zotrinjt: ISMET ISA ARIFIT dhe RRUSTEM UJKAN KUKAJ q m siguruan pun t mjaftuar pr mbajtjen e familjes time n Kosov, PASTAR RAMIZ (RAM) VUETAJ e HYSNI KUKAJ etj. I falnderoj edhe intelektualet: XHELADIN PJECA, MUHARREM HARD OLLI, NAIM DEDUSHAJ, HASAN SALAJ, AHMET ZHERKA, IDRIZ LAMAJ, ISMAJL AHMETI, MUSTAF ELEZI, FLAMUR MUSHKOLAJ, MUHAMET MJEKU, FATBARDH DOCI, AGIM LEKA, AHMET BERDYNAJ, ETJ. PASTAJ, SYLEJMAN AHMETI, REXHEP RAMA, RAMIZ LUSHAJ DHE Dr. ISUF DEDUSHAJ (kur vinin n NY.) Si dhe ESAT ALOSHI, NAIM BALIDEMAJ, GANI gELAJ, HAXHI MANI e shum t tjr, pr perkrahjn dhe ndihmen e gjithanshme q ma ofruane gjat qendrimit tim n mergim FALENDEROY GJITHE KOMUNITETIN SHQIPTAR NE SHBA. Duhet falnderuar gjithashtu edhe t gjith ata q m kritikruan e m luftuan, m cka m nxitnin t isha m aktiv dhe m i perpikte n perpilimin e Shkrimeve t mia. Si dhe t gjitha mjtet e informimit dhe intelektualat ton n diaspore dhe n Atdhe q i publikuan dhe i interpretuan shkrimet e mia gjat ktyre 20 viteve t fundit (1986-2006). Autori i ktij libri sht krejt i ndrgjegjshm dhe dshiron q ky libr t merret vetm si nj gur n ndrtesn e historikut t ketij komuniteti shqiptar n New York, Ai ka pr qellim t ngrej probleme, t zgjoj mirekuptim dhe interes pr kt histori q ka filluar t zbehet n trojt tona n Ilirikun plak edhepse ky komunitet, kta njrez t shumvuajtur t vendit tim, kta bashkekombas t mi, kan luajtur nj rol t rndsishm, t themi t pazavendsueshem, n t kaluaren n brjen e shteteve shqiptare: SHQIPERISE dhe KOSOVS. Pra jan pjse e pandare e historise ton kombtare, gjthkombetare "Diaspora shqiptare sht SHqipria e tret"-thot Kadare, andaj nuk guxojme ta largojm nga vmendja. Dhe krejt n fund: Do ti kujtoj perjte edhe shum djm t rinj q vinin viteve t fundit nga t gjitha trojt tona, vendoseshin n metripolen e New Yorkut, dhe fillonin punt m t veshtira q mund t'i kryej njriu, SHumica punonin n ndrtimtari dhe jo rrall psonin edhe fatkeqesi q paguanim m jetn e tyre t re! Si ndodhi rasti m nj t ri nga Strellci e nj tjeter (R. Kurtaj ) nga Rugova...