Seluk niversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online
Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu Volume 11, Number:2-2012
Teknik-Online Dergi Cilt 11, Say:2-2012
82 NDKSYONLU ISITMA UYGULAMASI N AKIM BESLEMEL PARALEL REZONANS DEVREL BR NVERTERN SMLASYONU VE GEREKLETRLMES Mehmet Ali Anadol 1 , Ramazan Akkaya 2
1 Seluk niversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu, Elektrik Blm, 42003, Konya, Trkiye 2 Seluk niversitesi, Mhendislik-Mimarlk Fakltesi, Elektrik-Elektronik Mhendislii Blm, 42003, Konya, Trkiye zet Bu almada, indksiyonlu stma uygulamalar iin tek fazl, kpr tipi, akm beslemeli paralel rezonans devreli bir inverterin Pspice program kullanlarak simlasyonu ve prototip tasarm pratik olarak gerekletirilmitir. nverter devresinde iki ynl gerilim anahtar olarak MOSFET kullanlmtr. ndksiyonlu stma sistemi, stma ilemi boyunca ak evrim modunda altrlmtr. Deneysel sonular, Pspice simlasyon programndan elde edilen sonularla karlatrlm ve sonularn birbiriyle uyum iinde olduu grlmtr. Anahtar Kelimeler: ndksiyonlu stma, nverter, Paralel rezonans, Pspice
IMPLEMENTATION AND SIMULATON OF A CURRENT SOURCE PARALLEL RESONANT INVERTER FOR AN INDUCTION HEATING APPLICATION
Abstract In this study, single-phase, bridge type, a current-source inverter which contains a parallel resonant circuit for the induction heating applications has been simulated using Pspice program, and the prototype design was practically carried out. In inverter circuit, MOSFET which act as the bidirectional voltage switches are used. Induction heating system is operated in an open-loop throughout the heating cycle. The experimental results are compared with the results of Pspice simulation program and, the results seen that in accordance with each other. Keywords: Induction Heating, Inverter, Parallel resonant, Pspice Seluk niversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu Volume 11, Number:2-2012 Teknik-Online Dergi Cilt 11, Say:2-2012
83 1. Giri ndksiyonlu stma; elik eritme, kaynaklama ve yzey sertletirme gibi uygulamalarda ok ksa srede yksek scaklk retebilmek amacyla kullanlan bir tekniktir. Bu teknik, alma paras iinde yksek frekansl indksiyon akm oluturabilme kabiliyetine sahip yksek frekansl bir g kayna gerektirir [1]. Ancak yksek frekansl anahtarlama, bu tr g kaynaklarnn inverter yaplarnda bulunan MOSFET, IGBT gibi yar iletken elemanlarn iletim ve kesim anlarnda byk anahtarlama kayplar oluturur. Ayrca, bu cihazlarda meydana gelen yksek dv/dt ve di/dt nedeniyle, elektromanyetik giriimler (EMI) meydana gelir. Bu problemleri amak iin inverterdeki anahtarlama elemanlarnn, sfr gerilim anahtarlama (ZVS) ve/veya sfr akm anahtarlama (ZCS) durumunda altrld eitli seri veya paralel rezonans inverter yaplar gelitirilmitir [2]. Bu tr devrelerde seri veya paralel ekilde yer alan bir rezonans LC devresi; filtreleme olaynn doasnda bulunan dv/dt, di/dt ve EMInn azaltlmasn, anahtarlama frekansnn deitirilmesiyle k gerilim ve gcnn kontroln salar [3]. Belirli bir uygulama iin en uygun g kayna tipini belirlemek veya uygulamaya gre mevcut bir g kaynann uygunluunu deerlendirmek iin g kayna modellerinin anlalmas gerekir [4]. Seri veya paralel rezonans devreli iki temel inverter yapsnn avantaj ve dezavantajlar karlatrldnda [5] ve uygulamann tipi dikkate alndnda, indksiyonlu stma sistemleri iin genellikle akm beslemeli paralel rezonans devreli inverter yaps daha ok tercih edilmektedir [6]. Akm beslemeli paralel rezonans devreli inverterin analizi [7-9]'da ayrntl ekilde sunulmutur. Bu almada, indksiyon stma uygulamalar iin 7.5 kW gcnde akm beslemeli paralel rezonans devreli bir inverterin tasarm ve Pspice programnda simlasyonu gerekletirilmitir. Giri gc, tek fazl kontrolsz dorultucu kprs ve ok bobininden oluan bir DC akm kayna zerinden salanmtr. Paralel rezonans devresi, ferrit nveli bir empedans transformatr ve transformatrn primer sargsna paralel ekilde bal kondansatr grubu ile oluturulmutur. MOSFET transistrlerden oluan kpr tipi inverter, paralel rezonans devresinin rezonans frekansna yakn bir Seluk niversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu Volume 11, Number:2-2012 Teknik-Online Dergi Cilt 11, Say:2-2012
84 frekans deerinde altrlmtr. Deneysel alma sonular, simlasyon almasndan elde edilen sonularla birlikte sunulmutur.
2. Rezonans Devreli nverterler ndksiyonlu stma uygulamalar iin genellikle, ekil 1'de devre emalar ile gsterilen gerilim beslemeli ve akm beslemeli iki tip inverter kullanlr.
(a) (b) ekil 1: Rezonans inverterler, (a) gerilim beslemeli seri rezonans inverter, (b) akm beslemeli paralel rezonans inverter Gerilim beslemeli inverterin (VSI) giriinde, ekil 1a'da verilen devre emasnda grld gibi, byk bir filtre kondansatr ile salanan sabit bir DC gerilim kayna bulunur [4]. Gerilim beslemeli inverterde anahtarlar, iki ynl akm anahtarlar eklinde dzenlenmelidir. ki ynl akm anahtarlar, ters ynl akm srebilmek iin MOSFET veya IGBT gibi kontroll bir yar iletken elemana ters paralel ekilde bal bir diyottan olumaktadr. Akm beslemeli inverterin (CSI) giriinde ise ekil 1b'de grld gibi, gerilim kaynandan byk bir endktr bobini ile salanan sabit bir DC akm kayna bulunur. Akm beslemeli inverterde anahtarlar, iki ynl gerilim anahtar eklinde dzenlenmelidir. ki ynl gerilim anahtarlar, ters ynl gerilime dayanabilecek MOSFET veya IGBT gibi kontroll bir yar iletken elemana seri ekilde bal bir diyottan olumaktadr [10], [11]. ki ynl gerilim anahtarna sahip paralel rezonans inverterlerde, anahtarlama kayplarn azaltmak iin kontroll anahtarlar gerilimin sfr geiinde iletime almak (ZVS) veya akmn sfr geiinde (ZCS) kesime gtrmek mmkndr. Kullanlacak olan anahtarlama tipini, anahtarlarn anahtarlama frekans belirler. Anahtarlama Seluk niversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu Volume 11, Number:2-2012 Teknik-Online Dergi Cilt 11, Say:2-2012
85 frekans, rezonans frekansndan bykse (f S >f 0 ) kontroll anahtarlar, akmn sfr geiinde kesime gtrlr. Dier yandan anahtarlama frekans, rezonans frekansndan kkse (f S <f 0 ) kontroll anahtarlar, gerilimin sfr geiinde iletime alnr [8]. Akm beslemeli bir inverter, kare dalga k gerilim dalga ekli nedeniyle bir paralel rezonans ykn srmek iin en iyi yapdr. Paralel rezonans devreli inverterin giriinde, akmn artn snrlandrmak iin kullanlan byk bir ok bobiniyle ksa devre korumas elde edilir. Ayrca, stn bir yksz alma kabiliyetine sahiptir ve rezonans frekansnda, inverterin yar iletken anahtarlar, maksimum g transferini mmkn klar [6]. Paralel rezonansn avantajlarndan biri, inverter devresindeki yar iletken anahtarlardan geen akma gre rezonans devresinin bobininde ok yksek bir akm elde etme imkn salar. Bobinin yksek akm tarafndan retilen manyetik alan, normalde ksa devre durumundaki alma parasnda yksek bir indkleme akm oluturur [12].
3. Sistemin Yaps ndksiyonlu stma sisteminin temel bileenleri; bir g kayna, indksiyon bobini, empedans transformatr ve alma parasndan olumaktadr. Birok indksiyonlu stma g kayna sistemi, stma bobinin parametrelerini belirli snrlar iinde ayarlayabilme yeteneine sahiptir. Frekans, indksiyonlu stma ilemlerinde ok nemli bir parametredir. nk frekans, akmnn nfuz derinlii zerinde birincil etkendir. Bu nedenle g kaynan oluturan elemanlar tasarlanrken belirlenen frekansta alacak deerlere sahip elemanlar olmasna dikkat edilmelidir. Hemen hemen tm indksiyonlu stma g kaynaklar iin ekil 2de gsterilen temel blok diyagram kullanlabilir [3, 13].
ekil 2: ndksiyonlu stma ilemi g kayna temel blok diyagram
Seluk niversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online
Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu Volume 11, Number:2-2012 Teknik-Online Dergi Cilt 11, Say:2-2012
86 3.1. DC g kayna Akm beslemeli paralel rezonans devreli inverter iin gerekli olan DC giri gc, ekil 3'de grld gibi tek fazl AC ebekeden kpr tipi bir dorultucu, filtre kondansatr grubu ve bir ok bobini yardmyla elde edilmektedir. D22 D23 D24 D25 L2 5mH L3 5mH R44 500 K0A RELAY 3 5 4 1 2 C17 15000uF +DC Bus - DC Bus V1 R45 47k R46 47k R47 47k R48 2.7k C18 10uF U3A LM393 + 3 - 2 V+ 8 V- 4 OUT 1 R49 10k R50 10k RV1 400V R51 10k R52 22k C20 10uF R53 1Meg R54 2.2k R55 47k Q6 BC337 R56 15k C21 10n R57 1.8k D26 LED R58 4.7k D27 D1N4148 20V K0A RELAY 3 4 5 U4 K1 A B NC NO COM C22 10n R59 1k R60 220 C23 100n Phase
ekil 3: DC g kayna ve kondansatr arj devresi ok bobini, E ve I tipi salardan oluan bir nve zerine akm giri ynleri ayn olacak ekilde, 75 sarml iki bobin sarlarak elde edilmitir. E ve I tipi salar arasna 4 mm hava aral verilen filtre bobininin endktans deeri, LCR metre ile 5 mH olarak llmtr. nverter alrken meydana gelen parazitlerin ebeke tarafna gemesine engel olmak ve kontrolsz dorultucular tarafndan dorultulan gerilimi filtre etmek amacyla 15000uF / 400 V deerinde filtre kondansatr grubu inverter giriine balanmtr. Bu kondansatrlerin sistemin ilk altrlma annda ebekeden ekecei yksek arj akmn snrlandrmak iin bir diren grubu kullanlmtr. Bu direnlerin dezavantaj, ksa sreli bir g kayb oluturmas ve kondansatrlerin arj olma sresini geciktirmesidir. Kondansatrler 280 V gerilime arj olduunda bu direnler ekil 3'de gsterilen kontrol devresi yardmyla devreden karlmaktadr. Direnler devreden ktktan sonra filtre kondansatrleri ok ksa bir srede AC gerilimin tepe deeri olan 311 Va yakn bir deere arj olmaktadr. nverter devredeyken dorultucu kndan llen akm ve gerilime ait dalga ekilleri simlasyon sonular ile birlikte ekil 4'de verilmitir.
Seluk niversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu Volume 11, Number:2-2012 Teknik-Online Dergi Cilt 11, Say:2-2012
87
(a)
(b) ekil 4 : nverter devreyken dorultucu kndan lden akm ve gerilim dalga ekli, (a) simlasyon almas, (b) deneysel alma (100V/div, 8A/div) 3.2. nverter Tek fazl, akm beslemeli paralel rezonans inverter kprsnn g katna ait devre emas ekil 5'te gsterilmitir. nverter kprsnn her bir bacanda birbirine paralel ekilde bal iki adet, ters paralel diyotlu, 800 V gerilim ve 34 A akm tama kapasiteli IXFN34N80 MOSFET g yar iletken anahtarlama elemanlar bulunmaktadr. Akm beslemeli paralel rezonans inverter iin iki ynl gerilim anahtarlar elde edebilmek ve MOSFET'leri ters gerilimlere kar korumak iin her bir Seluk niversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu Volume 11, Number:2-2012 Teknik-Online Dergi Cilt 11, Say:2-2012
ekil 5: Akm beslemeli paralel rezonans inverter kprs nverter devresindeki anahtarlama elemanlar, sistemin almas srasnda oluabilecek geici ar akm ve gerilim darbeleri nedeniyle veya ar yk akm nedeniyle zarar grebilir. Uygulama devresi zerinde anahtarlama elemanlarn ar yk akmlarna kar koruyabilmek iin her bir MOSFET anahtarn source bacana akm alglamak amacyla 0.05 luk geri besleme direnci balanmtr. Bununla birlikte, MOSFET'ler kesime gittiinde, anahtarlar zerinde oluabilecek ar gerilim darbelerini snmlemek iin kprnn her bir bacanda RCD tipi snmleme (snubber) devreleri kullanlmtr. nverter kprsnn ayn kolunda yer alan MOSFET anahtarlar, anahtarlama frekansnn her yarm periyodunda karlkl olarak iletime geer. Bylece, inverterin k ularnda bir kare dalga AC k gerilimi meydana gelir. k gerilimi, paralel rezonans devresi nedeniyle sinzoidal dalga ekline sahiptir. nverter kndan llen Seluk niversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu Volume 11, Number:2-2012 Teknik-Online Dergi Cilt 11, Say:2-2012
89 akm ve gerilim dalga ekilleri, simlasyon sonular ile birlikte ekil 6da gsterilmitir.
(a)
(b) ekil 6: nverter kna ait akm ve gerilim dalga ekilleri, (a) simlasyon, (b) deneysel alma sonular (200 V/div, 5 A/div) 3.3. Kontrol devresi Sistemi kontrol etmek iin kullanlan anahtarlama sinyalleri, SG3524 PWM osilatrnden elde edilmektedir. Osilatrden gelen sinyaller, 6N136 optokuplerle izole edildikten sonra ekil 7de verilen MOSFET src devresine uygulanmtr. MOSFET'leri hzl iletime sokabilmek iin gerekli anlk darbe akm, src devresindeki NPN ve PNP tipi transistrlerle elde edilmitir. MOSFET'leri hzl kesime gtrebilmek ve i kapasitanslarnn hzl dearjn salayabilmek iin src devresi Seluk niversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu Volume 11, Number:2-2012 Teknik-Online Dergi Cilt 11, Say:2-2012
ekil 7: MOSFET src ve ar akm koruma devresi Srme devresi, inverterin her bir kpr baca iin bir tane olmak zere toplam drt adet tasarlanmtr. Ayn potansiyele sahip MOSFET anahtarlarn src devreleri tek bir g kaynandan, farkl potansiyele sahip MOSFET anahtarlarn src devreleri ise farkl g kaynaklarndan beslenilmitir. MOSFET anahtarlarn gate ile source ular arasna uygulanan anahtarlama sinyallerine ait dalga ekilleri, simlasyon sonular ile birlikte ekil 8de gsterilmitir
Seluk niversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu Volume 11, Number:2-2012 Teknik-Online Dergi Cilt 11, Say:2-2012
91
(a)
(b) ekil 8: MOSFETlerin gate-source ular arasna uygulanan anahtarlama sinyalleri, (a) Simlasyon almas, (b) deneysel alma sonular (10 V/div) 3.4. Paralel rezonansl yk devresi nverter devresinin k, empedans transformatr ve rezonans kondansatrlerinden oluan bir paralel rezonans devresine balanmtr. Uygulama devresinde 10 kHz ve zerindeki frekanslarda alabilmek iin U tipi 3C6 Ferroxcube ferrit nve kullanlmtr. Dntrme oran 25:1 olan transformatrn primer iletken says 136 sarmdr. Transformatrn sekonder sargs, 8 mm apnda ii bo bakr borudan 5 sarm, endktr sargs ise 2 sarm olacak ekilde tasarlanmtr. Transformatrn sekonderini oluturan bakr boru ile endktr sargs, su soutma girileri ayarlanarak birbirine iki bakr bara ile birletirilmitir. Trafonun primer sarg Seluk niversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu Volume 11, Number:2-2012 Teknik-Online Dergi Cilt 11, Say:2-2012
92 direnci ve endktans, srasyla 400 m ve 35 mH olarak llmtr. Trafonun sekonder sarg direnci ve endktans, alma paras endktr sargs iine yerletirildikten sonra, 200 m ve 55 H olarak llmtr. Bu deerlere gre inverter devresini rezonansa getirecek kondansatr kapasitesi, PSPICE programnda AC Sweep analizi yardmyla ekil 9'da grld gibi 10 kHz alma frekans iin 158 nF olarak bulunmutur.
ekil 9: Sistemi rezonansa getiren farkl kondansatr deerleri ve rezonans frekanslarna ait grafik Yk ularndaki gerilim ve akmn deiimi ekil 10'da verilmitir. Deiimlerden de grld gibi akm ve gerilim, sinzoidal dalga ekline sahiptir. Ayrca, akm ve gerilim arasnda ok az bir faz fark bulunmaktadr. Bunun nedeni, snan metalde direncin ve endktansn deiimine bal olarak rezonans frekansnn kaymasdr. Bu kayma, anahtarlama frekansnn hassas kontrol ile yok edilebilir.
(a)
Seluk niversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu Volume 11, Number:2-2012 Teknik-Online Dergi Cilt 11, Say:2-2012
93
(b) ekil 10: Yk devresinden llen gerilim ve akm dalga ekilleri, (a) simlasyon almas, (b) deneysel alma (5 V/div, 25 A/div)
4. Sonu Bu almada, indksiyonlu stma uygulamalarnda kullanlmak zere bir akm beslemeli paralel rezonans inverter devresinin gerekletirilmesi ve simlasyon almalar sunulmutur. Devre ile kk bir alma paras, akkor hale gelinceye kadar stlmtr. Rezonans frekans, snan alma parasnn diren ve endktansndaki deiime bal olarak, stma evrimi boyunca ak evrim almada hassas bir ayar direnci ile kontrol edilmitir. nverter devresindeki MOSFET'ler, sfr gerilimde anahtarlamay gerekletirebilmek iin rezonans frekansndan daha dk bir anahtarlama frekansnda altrlmtr. Bylece, anahtarlama elemanlarnn iletime girme kayplar byk oranda azaltlmtr. Pspice programndan elde edilen simlasyon almas sonularnn deneysel almadan elde edilen sonularla uyum iinde olduu grlmtr.
Teekkr Bu alma, Seluk niversitesi BAP Koordinatrl tarafndan 2002/015 no'lu proje kapsamnda desteklenmitir.
Seluk niversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu Volume 11, Number:2-2012 Teknik-Online Dergi Cilt 11, Say:2-2012
94
Kaynaklar [1] Arumugam, S., Ramareddy, S., "A novel analysis of full bridge series-parallel resonant inverter for high frequency application", IEEE PES Innovative Smart Grid Technologies (ISGT), pp.59-64, 1-3 Dec. 2011, Kollam, Kerala, India. [2] Hiraki, E., Fujii, Y., Tanaka, T., Nakaoka, M., "Zero-Voltage and Zero-Current Soft-Switching PWM Inverter with a Single ARDCL Cell", IEEE 36th Power Electronics Specialists Conference (PESC), pp.798-803, 2005, Recife, Brasil. [3] Anadol, M.A., "Akm beslemeli paralel rezonans devreli bir inverterle indksiyonlu stma sisteminin tasarm ve gerekletirilmesi", Yksek Lisans Tezi, Seluk niversitesi Fen Bilimleri Enstits, 2003. [4] Loveless, D. L. (1995), Considering Nature and Parameters of Power Supplies for Efficient Induction Heat Treating, Industrial Heating Magazine, June 1995. [5] Dede, E. J., Jordan, J., Gonzalez, J. V., Linares, J., Esteve,V., Maset, E., "Conception and design of a parallel resonant converter for induction heating", Sixth Annual Applied Power Electronics Conference and Exposition, (APEC), pp.38-44, 10-15 Mar 1991, Dallas, USA. [6] Khan, I., Tapson, J., Vries, I., "An induction furnace employing a 100 kHz MOSFET full-bridge current-source load-resonant inverter", IEEE International Symposium on Industrial Electronics (ISIE '98), Vol.2, pp. 530-534, 7-10 Jul 1998, Pretoria, South Africa. [7] Dede, E. J. 25 kW / 200kHz Parallel Resonant Converter for Induction Heating, ETEP, Vol. 2, No. 2, pp.103 109, March/April 1992. [8] Muko, J., "Parallel resonant inverter with auxiliary AC/DC converter used for induction heating", 7 th International Conference-Workshop Compatibility and Power Electronics (CPE), pp.415-419, 1-3 June 2011, Tallinn, Estonia. [9] Hernando, M., Rico, M., Garcia, V., Sebastian, J., "Commutation types in resonant evolution converters (II)" EPE Journal Vol.4, No.4, December, 1994. [10] Hernando, M., Rico, M., Garcia, V., Sebastian, J., "Commutation types in resonant evolution converters (I)" EPE Journal Vol.4, No.3, September, 1994. Seluk niversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu Volume 11, Number:2-2012 Teknik-Online Dergi Cilt 11, Say:2-2012
95 [11] Silva, M. P., Bautista, J. L., Tapia, A., Nicolas, C. I., Granados, T. R., Araujo, I., "Parallel resonant inverter with two current sources: Analysis and design methodology", 12 th International Power Electronics Congress (CIEP), pp.156- 160, 22-25 Aug. 2010, San Luis Potosi, Mexico. [12] Fuentes, R., Juliet, J., Estrada, J., Silva, C., Ahumada, F., Campaa, F., "Experimental results of electric protections for a controlled current source resonant converter", IEEE International Conference on Industrial Technology (ICIT), pp. 611-618, 14-17 March 2010, Vi a del Mar, Chile. [13] Akkaya, R., Anadol, M. A., "Akm beslemeli paralel rezonans inverterli bir indksiyonlu stma uygulamas", Elektrik-Elektronik-Bilgisayar Mhendislii 10. Ulusal Kongresi, pp.156-159, 18-21 Eyll 2003, stanbul.