Semantik - Faktor Perubahan Makna

1.0 PENDAHULUAN
1.1 Pengenalan
Semua bahasa bergantung kepada makna dalam perkataan dan ayat. Setiap bahasa merupakan
satu sistem yang digunakan untuk menyampaikan makna melalui bunyi. Kaian makna dikenali
sebagai bidang semanti!" iaitu bidang yang telah begitu lama diabaikan #leh linguistik kerana
pers#alan makna banyak mendatangkan masalah ika tingkahlaku bahasa itu ditinau dari sudut
itu.
$akna tidak mungkin dapat dikai se!ara %#rmal atau se!ara terasing daripada k#nteks atau teks.
Keadaan ini berlaku kerana ada makna yang tersurat dan tersirat. Ahli %alsa%ah dan ahli bahasa
lebih menitik beratkan tentang hubungan makna&makna perkataan. Pers#alan ini nempaknya
lebih mudah diterangkan dengan menggunakan ruukan.
$akna uga sebahagian besarnya ' atau keseluruhannya( adalah berkenaan hubungan antara
bahasa dengan dunia bahasa. Dunia bahasa ini bermaksud k#nteks yang melayari satu&satu unsur
linguistik itu dituturkan.
1.) *bekti% kaian
+ugasan ini disediakan dengan tuuan untuk menerangkan beberapa %akt#r yang menyebabkan
perubahan makna dalam perkataan.
1., Kaedah Kaian
Dalam menyiapkan tugasan ini" penulis menggunakan kaedah kepustakaan.
Sumber ruukan utama adalah buku&buku yang berkaitan dengan tauk kertas kera. Di samping
itu penulis uga meruuk seperti maalah" urnal dan bahan dari internet sebagai bahan ruukan
tambahan dalam menyiapkan tugasan ini.
1.- .atasan Kaian
Untuk mengelakkan kertas kera ini lari daripada tauk penulis telah membataskan kaian dengan
mengutarakan %akt#r&%akt#r yang menyebabkan perubahan sesuatu makna dalam bahasa $elayu
sahaa.
1./ De%inisi K#nsep
Perubahan makna merupakan salah satu %en#mena bahasa yang selalu berlaku dalam mana&mana
bahasa didunia ini. *leh sebab si%at dinamis dan e0#lusinya" dan akibat terdedah kepada pelbagai
%en#mena seperti pertembungan dengan bahasa&bahasa lain" serta %akt#r&%akt#r s#!ial seperti
tabu" kemasukan idea&idea baharu dan perkembangan ilmu baharu seperti sains dan tekn#l#gi"
maka bahasa sentiasa menampilkan perubahan makna.
$enurut Ullmann '11/2(" menyenaraikan enam sebab perubahan makna3 antaranya termasuklah
sebab&sebab linguistik 'bahasa(" searah" s#!ial" psik#l#gi" pengaruh luar" dan keperluan untuk
kata baharu.
Sementara itu" .l##m%ield '111)( pula menyenaraikan sembilan enis perubahan yang berlaku
dalam bahasa. $enurut beliau" perubahan makna dalam bahasa berlaku akibat daripada
perluasan makna" penyempitan makna" meta%#ra" met#nimi" sinekd#ksi" hiperb#la" lit#tes"
pe#rasi" dan ameli#rasi.
$enurut Stren ' 114/5 14,( perubahan makna bagi suatu kata ialah 6 apabila sesuatu kata
digunakan untuk menyatakan sesuatu makna yang belum pernah dinyatakan lagi7
).0 8akt#r&%akt#r Perubahan $akna.
$akna merupakan satu unsur penting dalam mana&mana uaran atau tulisan. +anpa unsur ini"
maka apa sahaa yang diuarkan atau yang dituliskan tidak akan memberi sebarang ke%ahaman
kepada #rang yang dila9an ber!akap atau #rang yang memba!a sesuatu yang ditulis.
Dalam suatu bahasa" perubahan makna merupakan salah satu %en#mena bahasa yang selalu
berlaku dalam mana&mana bahasa didunia ini. *leh sebab si%at dinamis dan e0#lusinya" dan
akibat terdedah kepada pelbagai %en#mena seperti perubahan disebabkan #leh3
).1 8akt#r perkembangan bahasa itu sendiri
).) 8akt#r tanggapan penutur
)., 8akt#r peluasan maksud
).- 8akt#r pembatasan atau penyempitan maksud
)./ 8akt#r tuuan simb#lik dan stilistik
).1 Perubahan Kerana Perkembangan .ahasa itu Sendiri.
$akna kata berubah kerana perkembangan bahasa itu sendiri. +erdapat perkataan&perkataan
yang mengalami perubahan dari segi makna dibandingkan dengan makna asal perkataan tersebut.
$isalnya perkataan 6belayar7 pada suatu ketika dahulu digunakan untuk perahu yang ada layer
sahaa" tetapi kini telah berubah makna kerana kapal sekarang tidak belayar tetapi menggunakan
kuasa tenaga.
Demikian uga perkataan 6 tangan7" pada asalnya duruuk kepada salah satu angg#ta badan.
+etapi" makan itu telah berubah man!akupi makna :menguruskan;" : mengendalikan;" dalam ayat
seperti 6 Kita perlu berhati&hati ketika menangani kes ini7. Ada kalanya makna negati% berubah
menadi makna p#siti% disebabkan penggunaan dalam bahasa. Sebagai !#nt#h" kita sering
menemukan ayat atau uaran <eala penukaran k#d amat berleluasa di kalangan pengguna bahasa
melayu7. Dalam !#nt#h ini" perkataan :geala; bukan dinyatakan sebagai suatu unsur negati%"
tetapi sebagai suatu keadian. Perubahan seperti ini banyak berlaku dalam bahasa kerana sebab&
sebab perubahan bahasa itu sendiri.
Selain daripada itu perkataan 6 hayat7 dahulunya perkataan ini dimaksudkan dengan 6hidup7
tetapi sekarang ia telah mengalami perubahan. =ni dapat dilihat dari !#nt#h uaran berikut" 6 =a
menghayati sepenuhnya kandungan syarahan itu7. Dalam ayat ini perkataan 6 menghayati7
bukanlah memba9a maksud 6 menghidupkan7 tetapi 6 mengikuti dengan sepenuhnya7.
Perkataan 6hantu7 dalam !#nt#h 6 Keadian itu menghantui %ikirannya7" 6hantu7 itu bukan lagi
merupakan makhluk tetapi memba9a makna 6 mengganggu7.
Selain itu" disebabkan kemauan sains dan tekn#l#gi banyak perkataan yang telah mengalami
perubahan makna. Sebagai !#nt#h" perkataan 6taman7" dimana pada asalnya ia hanya digunakan
untuk meruuk kepada : kebun bunga;" tetapi maknanya telah berubah menadi 6 ka9asan
perumahan7 " 6 ka9asan perindusterian7" dan 6 ka9asan alam semula adi7 seperti +aman
Negara .ak#. Demikian uga dengan perkataan 6 datuk7" kini bukan sahaa digunakan untuk
meruuk kepada 6bapa kepada ayah sese#rang7 malah sebagai gelaran keh#rmat #leh raa&raa
bagi #rang&#rang tertentu kerana asa mereka.
Perkataan 6 sahaya7 berasal dari bahasa Sanskrit dan memba9a maksud 6abdi7 dan 6sahaya7 itu
dalam aspek penggunaan bahasa $elayu meruuk kepada 6 hamba7 dengan !ara yang halus.
+etapi kini" 6saya7 ' daripada 6sahaya7( digunakan sebagai kata ganti diri pertama.
Demikianlan perubahan berlaku kerana pr#ses perkembangan bahasa itu sendiri dimana
pengguna bahasa mengubah makna bahasa itu mengikut peredaran masa dan keadaan semasa.
).) Perubahan Kerana tanggapan penutur
Selain daripada perubahan disebabkan #leh perkembangan bahasa iru sendiri tanggapan penutur
uga memainkan peranan atau penyebab kepada perubahan maksud sesuatu perkataan itu.
Umpamanya perkataan 6 abang7" yang asalnya ialah panggilan kepada saudara lelai yang lebih
tua" tetapi sekarang ianya digunakan uga untuk memanggil #rang lelaki yang lebih tua tanpa
mengira saudara atau tidak. Disamping itu ada uga sesetengah #rang menggunakan perkataan
6abang7 sebagai panggilan untuk suaminya.
Perkataan 6saudara7 pula pada asalnya dimaksudkan kepada 6 saudara kandung7 tetapi makna
perkataan saudara telah berubah kepada semua #rang yang mempunyai 6 pertalian darah atau
kekeluargaan7. Disamping itu ada uga pengguna atau penutur bahasa melayu !enderung
menggunakan perkataan 6saudara7 dengan tanggapan yang lebih luas misalnya 6 saudara sesame
=slam7. Disini nyata" baha9a hubungan itu bukan lagi merupakan hubungan kerana pertalian
darah tetapi uga pertalian agama. Daripada dua !#nt#h di atas" tanggapan penutur terhadap
sesauatu perkataan uga merupakan %akt#r kepada perubahan makna perkataan itu sendiri.
)., Perubahan Kerana Perluasan $aksud
Perluasan maksud berlaku apabila sesuatu perkataan yang mempunyai satu makna memiliki
makna&makna yang lain. Perkataan 6 saudara7" misalnya pada mulanya bermaksud #rang yang
sama ayah dan ibu. Kemudian maknanya diperluaskan meliputi #rang yang ada hubungan
kekeluargaan. Akhir sekali perkataan ini menadi sebagai bentuk panggilan sebagai kata ganti
nama diri #rang kedua" terutamanya kepada #rang laki&laki.
Selain itu" disebabkan kemauan sains dan tekn#l#gi banyak perkataan yang telah mengalami
perubahan makna. Sebagai !#nt#h" perkataan 6taman7" dimana pada asalnya ia hanya digunakan
untuk meruuk kepada : kebun bunga;" tetapi maknanya sekarang telah diperluaskan untuk
men!akupi makna tambahan seperti 6 ka9asan perumahan7 " 6 ka9asan perindusterian7" dan 6
ka9asan alam semula adi7 seperti +aman Hidupan Liar.
Selain daripada dua perkataan di atas" perkataan 6semangat7 uga mengelami perubahan kerana
perluasan maksud. Pada asalnya makna perkataan 6 semangat7 ialah 6i9a7 atau 6r#h7. +etapi
perkataan ini kemudianya diperluaskan maksudnya menadi 6 perasaan7 misalnya 6 semangat
kemerdekaan7" semangat petri#tisme7 dan uga kepada 6 kemahuan atau keinginan yang tinggi7
seperti dalam !#nt#h berikut" 6Dia mempunyai semangat ingin beraya dalam hidup7.
).- Perubahan kerana pembatasan atau penyempitan maksud
$akna sesuatu perkataan b#leh uga dibataskan untuk tuuan&tuuan tertentu. Sebagai !#nt#h
perkataan 6 sarana7" pada mulanya perkataan ini digunakan untuk meruuk #rang yang pandai
atau biak" se#rang !endekia9an. Pada masa kini" perkataan ini la>imnya telah disempitkan atau
dibataskan untuk meruuk kepada 6 #rang yang telah lulus ia>ah pertama" seperti 6 Sarana
$uda Sastera dan Sarana $uda Ek#n#mi7 atau selepas ia>ah pertama" seperti 6Sarana Sastera
dan Sarana Ek#n#mi7.
Perkataan 6pendeta7 asalnya memba9a makna 6#rang yang berilmu7" seperti 6Pendeta ?a;ba"7
se#rang t#k#h bahasa. $aksud perkataan ini " mengikut Abdul @haer '111/( telah di sempitkan
untuk men!akupi makna 6 guru agama Kristian7. Selain itu dalam bahasa $elayu" perkataan
daging telah disempitkan makna untuk meruukkan kepada 6 daging lembu7 sahaa" tetapi bagi
daging lain pula" disebut daging kambing" daging ayam atau daging arnab" sedangkan makna
perkataan itu dalam kamus ialah 6 isi pada manusia atau binatang antara kulit dan tulang7
' Kamus De9an" 111-(.
+imbulnya kepentingan membataskan maksud bagi sesuatu perkataan ini pada umumnya adal
untuk menentukan istilah supaya penggunaannya khusus untuk bidang&bidang tertentu.
@#nt#hnya perkataan 6 sendi7 yang asalnya bermaksud 6 tempat ruas tulang berhubung7. Dalam
ilmu bahasa perkataan 6 sendi7 diukan khusus kepada kata&kata yang ber%ungsi menghubungkan
di antara perkataan dengan perkataan atau antara ayat dengan ayat.
)./ Perubahan kerana tuuan simb#lik dan stilistik
Perubahan makna kerana tuuan simb#lik dan stilistik ini biasa kita lihat dalam hasil karya
berbentuk sastera khususnya dalam puisi. @#nt#hnya perkataan 6kumbang7 dan 6bunga7 selalu
dikaitkan maknanya dengan makna yang tertentu seperti 6 kumbang A lelaki 6 dan 6 bunga A
perampuan7" bukan lagi dituukan kepada nama seenis kumbang dan nama seenis tumbuhan.
Selain daripada itu 9arna uga diadikan sebagai simb#lik untuk menerangkan sesuatu maksud
!#ntahnya" 6merah7 dimaksudkan dengan 6 keberanian7 " 6hitam7 dipadankan dengan 6
kesedihan dan 6 putih7 adalah 6 kesu!ian7.
Selain daripada itu unsur&unsur pers#na%ikasi uga menunukkan perubahan makna yang seperti
ini. Sebagai !#nt#h 6 daun melambai7 dan 6dada langit7 ianya tidak memba9a maksud yang
daun b#leh melakukan perbuatan 6melambai7 sebagaimana perlakuan manusia dan langit
mempunyai dada. 6 Daun melambai7 dan 6 dada langit7 sebenarnya hanyalah kiasan atau
perumpamaan kepada 6 daun yang bergerak akibat tiupan angina7 dan 6 keluasan dan lapangnya
langit apabila dipandang dari bumi7. @#nt#h &!#nt#h seperti ini menunukkan keindahan bahasa
dan merupakan satu gaya penulisannya dapat menggambarkan sesauatu dengan indah dan
menarik ' Baminah Sabran dan Bahim Syam" 11C-5 )10&-(.
,.0 Kesimpulan
Perubahan makna merupakan salah satu %en#mena bahasa yang selalu berlaku dalam mana&mana
bahasa didunia ini. *leh sebab si%at dinamis dan e0#lusinya" dan akibat terdedah kepada pelbagai
%en#mena seperti pertembungan dengan bahasa&bahasa lain" serta %akt#r&%akt#r s#!ial seperti
tabu" kemasukan idea&idea baharu dan perkembangan ilmu baharu seperti sains dan tekn#l#gi"
maka bahasa sentiasa menampilkan perubahan makna.
Dalam sesuatu bahasa" perubahan bukan hanya berlaku pada peringkat perbendaharaan kata"
sistem pembentukan kata" sebutan dan struktur ayat sahaa bahkan perubahan itu meliputi uga
bidang makna. *leh itu daripada !#nt#h D !#nt#h yang diberikan di atas elaslah baha9a
beberapa perkataan mengalami perubahan dari segi makna dan perubahan itu disebabkan #leh
%akt#r &%akt#r yang telah dibin!angkan diatas.