Anda di halaman 1dari 23

AHP-ANP

SAKARYA NVERSTES
FEB BLMLER ENSTTS
kerimgoztepe@yahoo.com
2007 Sonbahar-SAKARYA
Karar Verme
Karar verme, insanolunun hayat boyunca ok
sk karlat bir olgudur. nsanlar, hayatlarn
devam ettirirken gerek ahsi gerekse evresel
veya toplumsal konularda, bir ama
dorultusunda eitli alternatifler arasndan bir
seim yapmak durumunda kalrlar. Bir otomobil
veya cep telefonu alrken, gidecei okulu
seerken, oturaca evi belirlerken vb. daha pek
ok durumda insan seim ilemi ile kar karya
kalr. te yaplmas gereken bu seim ilemine
basit olarak karar verme denir [1,2,3].
Karar Verme Srecinin Genel
Yaps
Birbirinden baz noktalarda ayrlan karar verme
sreci aamalarnn, birbirleriyle benzer olan
genel yaps aadadr;
Problemin tanmlanmas,
Amalarn, kstlarn ve kriterlerin belirlenmesi,
Seeneklerin veya alternatiflerin belirlenmesi,
Problemin modellenmesi ve zmnn elde
edilmesi,
Kararn uygulanmas,
Sonularn deerlendirilmesi.
ok Kriterli Karar Verme (KKV)
nsanlarn gnlk yaantlarnda karlatklar
durumlar veya problemlerle ilgili kararlar,
ounlukla birden fazla ve genellikle de birbirleri
ile elien kriterlere sahiptir. Kriter says tek ise
karar verici zorlanmadan karar verebilir. Ancak
kriter says arttka doru karar vermede o
derece gleir.
Bir cep telefonu almak isteyen bir kiinin
deerlendirmek zorunda kalaca pek ok kriter
vardr. Cep telefonunun hafif olmas, renkli
ekrana sahip olmas, fotoraf ekebilmesi,
boyutlarnn kk olmas v.b.
Analitik Hiyerari Prosesi(AHP)
1970li yllarda Thomas L. Saaty
tarafndan gelitirilen AHP, gruplara ve
bireylere karar verme srecindeki nitel ve
nicel faktrleri birletirme olana veren
gl ve kolay anlalr bir yntembilimdir
[4]
Neden AHP?
Bu yntemde karar vericilerin deneyim ve
bilgilerine nem verilir. AHP gerek hayatta ok
amal kararlar etkileyecek kriterler kmesini ve
bu kriterlerin verilecek karardaki greceli
nemlerini uzmanlarn deerlendirmelerine
dayanarak belirler. Bylece sistematik bir
yaklamla saysal performans lmleri,
sbjektif deerlendirmeler ile birletirilerek
salkl sonular elde edilir . Bu yntem kolay
anlalr ve gl bir yntem olduundan bir ok
karar verme probleminde kullanlmtr
AHP METODU
AHP metodu alt temel admdan olumaktadr [5]:
Problemin tanmlanmas,
Karar kriterlerinin sralanmas ve hiyerarik
yapnn oluturulmas,
Kriterlere gre ikili karlatrmalar matrislerinin
oluturulmas,
Matrislerin ncelik vektrlerinin hesaplanmas,
Tutarlln kontrol,
Arlklarn birletirilerek sonuca ulalmas
HYERAR
nsanlar karmak sorunlarla karlatklarnda
sz konusu sorunu daha iyi anlayabilmek iin
sorunu bileenlerine ayrmal ve bu bileenleri
hiyerarik bir ekilde dzenlemelidirler.
Ama: yerlemek iin bir ehir semek
Seenekler belli kriterlere gre karlatrlr:

ehrin kiinin yaknlarnn yaad ehre olan
uzakl, yaam maliyeti, iklimi, eitim olanaklar,
yaam kalitesi
Yaam kalitesi; ulam, kltr ve elence etkinlikleri gibi alt
kriterlere ayrlabilir
BAST BR AHP MODEL
Kriter
1
Kriter
2
Kriter
m
Ama
Seenek
1
Seenek
2
Seenek
n
nem/stnlk Belirleme
Karar verici, bir dzeydeki elerin, hiyeraride
hemen bir st dzeyde yer alan eler
asndan greli nemlerini saptayacak ekilde
bir puanlama yapar ve ikili karlatrmalar
matrisi oluturulur

Deer Tanm
1 eler eit nemde veya aralarnda kaytsz kalnr
3 1. e 2.ye gre biraz daha nemli veya biraz daha tercih edilir
5 1. e 2.ye gre fazla nemli veya fazla tercih edilir
7 1. e 2.ye gre ok fazla nemli veya ok fazla tercih edilir
9 1. e 2.ye gre ar derecede nemli veya ar derecede tercih edilir
2.4.6.8 Ara deerler
AHP METODU
AHPnin bir dier zellii de baz yntemlerle
birletirilerek kullanlabilme esnekliine sahip
olmasdr. Literatrde AHPnin farkl yntemlerle
beraber kullanld pek ok alma bulunmaktadr.

AHP ve Bulank Mantk [6],
AHP ve Hedef Programlama [7],
Bulank AHP ve Dinamik Programlama [8],
AHP ve Dorusal Programlama [9] bunlardan
bazlardr
ANP METODU
AHP, problemleri hiyerarik olarak modelleyerek
sonuca varmaya alr. Ancak gncel hayattaki bir
ok karar problemi daha karmak bir yapya sahip
olabilir. Amac (hedefi) etkileyen kriterler, alt kriterler,
alternatifler arasnda karmak bamllklar,
karlkl etkileim ve ilikiler, geri bildirimler
bulunabilir.
Bu durumda problemi hiyerarik olarak
modellemekten ziyade ebeke (a) halinde
yaplandrmak gerekecektir. ebeke modellerinde
sadece kriterlerin nemi alternatiflerin nemini
belirlemez, alternatiflerin nemi de kriterlerin
nemini belirleyebilir . te bu tip karmak ilikili
problemlerin zmnde kullanlmak zere yine
Thomas L. Saaty tarafndan ANP olarak adlandrlan
yntem gelitirilmitir [9].
ANP METODU
ANPnin admlarn zetleyecek olursak [10];

Problemin modellenip ebekenin oluturulmas,
Kriter ve alt kriterler arasndaki ikili karlatrmalar
matrislerinin oluturulmas,
Greli ncelik vektrlerinden oluturulan alt matrislerin
spermatristeki yerlerine yerletirilmesi,
Spermatrisin stun toplamlarn bir yaparak stokastik
matrisin yani alklandrlm spermatrisin elde
edilmesi,
Arlklandrlm spermatrisin kuvveti alnarak limit
spermatrisin elde edilmesi.
RNEK ANP MODEL
ANP srecini daha iyi anlayabilmek iin bir sonraki
sunuda C.S. Ong. ve arkadalarnn yapt almadaki
sistem geliimi ile ilgili basit bir rnek verilmitir. [11].

almadaki rnekte, baarl bir sistemin oluturulmas
iin iki temel unsurun insan ve teknoloji faktrleri olduu
dnlyor. nsan faktrnn kriterlerinin i kltr(K),
son kullanc talebi(T) ve ynetim(Y) olduu; teknoloji
faktrnn kriterlerinin ii yetenei (Y), sre(S) ve
kaynak(K) olduu varsaylyor. Ayrca insan ve teknoloji
faktrlerinin de birbirlerini etkiledii kabul ediliyor. ekil
1de rnein yaps grlmektedir.
RNEK ANP MODEL
Kltr
Talep
Ynetim
i Yetenei
Sre
Kaynak
nsan
Teknoloji
ekil 1
i Yetenei Kltr Talep Ynetim ncelik vektr
Kltr 1 3 4 0,634
Talep 1/3 1 1 0,192
Ynetim 1/4 1 1 0,174
Sre
Kltr 1 1 1/2 0,250
Talep 1 1 1/2 0,250
Ynetim 2 2 1 0,500
Kaynak
Kltr 1 2 1 0,400
Talep 1/2 1 1/2 0,200
Ynetim 1 2 1 0400
Teknoloji Kmesinin elerine Gre
kili Karlatrma Matrisleri
Kltr i Yetenei Sre Kaynak ncelik vektr
i Yetenei 1 5 3 0,637
Sre 1/5 1 1/3 0,105
Kaynak 1/3 3 1 0,258
Talep
i Yetenei 1 5 2 0,582
Sre 1/5 1 1/3 0,109
Kaynak 1/2 3 1 0,309
Ynetim
i Yetenei 1 1/5 1/3 0,136
Sre 5 1 3 0,654
Kaynak 3 1/3 1 0,210
nsan Kmesinin elerine Gre
kili Karlatrma Matrisleri
Spermatris
kili karlatrmalar matrislerinin ve ncelik
vektrlerinin elde edilmesinden sonra
ebeke yapsn dikkate alarak spermatris
oluturulabilir. nsan faktrleri ve teknoloji
faktrleri birbirlerini karlkl etkilediinden
dolay spermatris ekil 2deki gibi oluur.
0 0 0 0,634 0,250 0,400

0 0 0 0,192 0,250 0,200

0 0 0 0,174 0,500 0,400

0,637 0,582 0,136 0 0 0

0,105 0,109 0,654 0 0 0

0,258 0,309 0,210 0 0 0
K T Y Y S K
K

T

Y



Y

S

K
Grup 1
Grup 2
rnein Arlklandrlmam Spermatrisi
ekil 2
Arlklandrlmam sper matris elde edildikten
sonra arlklandrlm sper matris bulunur.
rneimizdeki spermatris basit yapda olduu
iin arlklandrlm sper matris de kendisinin
ayns olur. Stun toplamlar bire eittir.
Bundan sonraki aamada satrlardaki deerler
duraanlancaya kadar matrisin kuvveti alnr
ve yaknsak ncelikler elde edilir. ekil 3de limit
sper matris grlmektedir.
0,233 0,233 0,233 0,233 0,233 0,233

0,105 0,105 0,105 0,105 0,105 0,105

0,162 0,162 0,162 0,162 0,162 0,162

0,231 0,231 0,231 0,231 0,231 0,231

0,142 0,142 0,142 0,142 0,142 0,142

0,127 0,127 0,127 0,127 0,127 0,127
K T Y Y S K
K

T

Y

Y

S

K
Limit Spermatris
KAYNAKLAR
[1] Timur, H., Ynetimde Karar Verme ve Problem zme, Hacettepe niversitesi
ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi, Ankara, 8: 17-33 (1990).
[2] zkan, Y., Karar Destek Sistemleri: Nedir? Ne Deildir?, Biliim Yaynlar, 50-
52 (1992).
[3] Filiz, H., Analitik Hiyerari Prosesi Yntemiyle Tanksavar Silah Sistemi Seimi,
Yksek Lisans Tezi, Hava Harp Okulu Havaclk ve Uzay Teknolojileri
Enstits, stanbul, 4-5 (2004).
[4] Saaty, T. L., The Analytic Hierarchy Process, RWS Publications, Pittsburg, 184-
192 (1990).
[5] Saaty, T., The Analytic Hierarchy Process, McGraw-Hill International Book
Company, USA, 230-345 (1980).
[6] Mikhailov, L., and Tsvetinov, P., Evaluation of services using a fuzzy analytic
hierarchy process, Applied Soft Computing, 5(1): 23-33 (2004). Yurdakul, M.,
Selection of computer-integrated manufacturing Technologies using a combined
analytic hierarchy process and goal programing model, Robotics Computer-
Integrated and Manufacturing, 20: 329-340 (2004).

KAYNAKLAR

[7] Stirn, L.Z., Integrating the fuzzy AHP with dynamic programming approach for
determining the optimal forest management decisions, Ecological Modelling,
194: 296-305 (2006).

[8] Saaty, T.L., Vargas, G.L., Dellmann, K., The allocation of intangible resources:
the AHP and linear programming, Socio Economic Planning Sciences, 37: 169-
184 (2003).

[9 Saaty, T., The Analytic Hierarchy Process, McGraw-Hill International Book
Company, USA, 230-345 (1980).

[10] Sarkis, J., A methodological framework for evaluating environmentally concious
manufacturing programs, Computer and Industrial Engineering, 36: 793-810
(1999).

[11] Ong, C.S., Huang, J., Tzeng, G.H., Multidimensional data in multidimensional
scaling using the analytic network process, Pattern Recognition Letters, 11(4):
1-13 (2004)

Anda mungkin juga menyukai