com 1
Trigonometri - IPA
Tahun 2005
1. Sebuah kapal berlayar ke arah timur sejauh 30 mil. Kemudian kapal melanjutkan
perjalanan dengan arah 030 sejauh 60 mil. Jarak kapal terhadap posisi saat kapal
berangkat adalah ........
A . 10 37 mil C . 30 ) 2 2 5 ( + mil E. 30 ) 3 2 5 ( mil
B . 30 7 mil D. 30 ) 3 2 5 ( + mil
Jawab:
U
B T C
S
30
0
60 mil
AC = .?
A B
30 mil
Patokan arah adalah dari utara
= 90
0
+ 30
0
= 120
0
Aturan cosinus
AC
2
= AB
2
+ BC
2
- 2 AB . BC Cos
= 30
2
+ 60
2
- 2 . 30. 60 . cos 120
0
= 900 + 3600 3600 . (-
2
1
)
= 4500 +1800 = 6300
AC = 6300 = 100 . 63 = 10 63 = 10 7 . 9 = 3. 10 7 = 30 7 mil
Jawabannya adalah B
2. Nilai dari tan 165 = ........
A . 1 - 3 C . -2 + 3 E . 2 + 3
B . -1 + 3 D . 2 - 3
www.belajar-matematika.com 2
Jawab:
rumus:
tan (180
0
- ) = -tan
tan 165 = tan(180
0
- 15
0
) = - tan 15
0
= - tan (45
0
- 30
0
)
= -
0 0
0 0
30 tan 45 tan 1
30 tan 45 tan
+
= -
3
3
1
. 1 1
3
3
1
1
+
= -
3
3
1
1
3
3
1
1
+
3
3
1
. 1
3
3
1
1
= -
3
1
1
3
1
3
3
2
1
+
= -
3
2
3
3
2
3
4
= -
2
3
( 3
3
2
3
4
)
= - 2 + 3
Jawabannya adalah C
3. Nilai x yang memenuhi persamaan 2 3 cosx - 2 sin x . cos x - 1 - 3 = 0,
untuk 0 x 360 adalah ........
A . 45, 105, 225, 285 D . 15, 135, 195, 315
B . 45, 135, 225, 315 E . 15, 225, 295, 315
C . 15, 105, 195, 285
Jawab:
* cos 2A =
2
cos A -
2
sin A
cos 2A =
2
cos A (1 - cos
2
A )
cos 2A =
2
cos A 1 + cos
2
A
cos 2A = 2
2
cos A 1
2
2
cos A = cos 2A + 1
* sin2A = 2 sin A cosA
2 3 cosx - 2 sin x . cos x - 1 - 3 = 0
3 . 2cosx - 2 sin x . cos x - 1 - 3 = 0
3 . ( cos2x + 1 ) sin2x - 1 - 3 = 0
3 .cos2x + 3 sin2x - 1 - 3 = 0
3 .cos2x sin2x - 1 = 0
3 .cos2x sin2x = 1
3 .cos2x sin2x = k cos (2x - ) ; cos (A - B) = cos A cos B + sin A Sin B
www.belajar-matematika.com 3
= k cos 2x cos + k sin 2x sin
k cos = 3
k sin = - 1
tan =
cos
sin
k
k
=
3
1
= -
3
1
3 (sin = - dan cos = + berada di kuadaran IV)
= 330
0
a cos x + b sin x = k cos (x - ) = c
k =
2 2
b a + :
tan =
a
b
k =
2 2
b a + =
2 2
) 1 ( ) 3 ( + = 1 3 + = 2
dengan k = 2 dan = 330
0
3 .cos2x sin2x = k cos (2x - )
3 .cos2x sin2x = 2 cos (2x - 330
0
)
2 cos (2x - 330
0
) = 1
cos (2x - 330
0
) =
2
1
cos (2x - 330
0
) = cos 60
0
atau cos (2x - 330
0
) = cos 300
0
2x - 330
0
= 60
0
2x - 330
0
= 300
0
2x = 390
0
+ k .360
0
2x = 630 + k . 360
0
jika k = 0 2x = 390
0
jika k = 0 2x = 630
0
x = 195
0
x = 315
0
jika k = -1 2x = 30
0
jika k = -1 2x = 270
0
x = 15
0
x = 135
0
Himpunan penyelesiannya adalah: {15
0
, 135
0
, 195
0
, 315
0
}
Jawabannya adalah D
Tahun 2006
4. Sebuah kapal berlayar dari pelabuhan A dengan arah 044
0
sejauh 50 km. Kemudian
berlayar lagi dengan arah 104
0
sejauh 40 km ke pelabuhan C. Jarak pelabuhan A ke C
adalah
A. 10 95 km C. 10 85 km E. 10 61 km
B. 10 91 km D. 10 71 km
www.belajar-matematika.com 4
Jawab:
180
0
- 44
0
= 136
0
U
U
B
104
0
044
0
C
A
= 360
0
- 104
0
- 136
0
= 120
0
B
40 km
50 km 120
0
A C
Aturan cosinus
C
b a
A c B
2
c =
2
a +
2
b - 2ab cos
AC
2
= BC
2
+ AB
2
- 2 BC. AB cos 120
0
= 40
2
+ 50
2
- 2 . 40. 50 .( -
2
1
)
= 1600 + 2500 + 2000
= 6100
AC = 6100 = 61 . 100 = 10 61 km
Jawabannya adalah E
www.belajar-matematika.com 5
5. Nilai sin 105
0
+ cos 15
0
=.
A. ) 2 6 (
2
1
C. ) 2 6 (
2
1
E. ) 2 6 (
2
1
+
B. ) 2 3 (
2
1
D. ) 2 3 (
2
1
+
Jawab:
Sin (90
0
+ ) = cos
sin 105
0
+ cos 15
0
= sin (90
0
+ 15
0
) + cos 15
0
= cos 15
0
+ cos 15
0
= 2 cos 15
0
= 2 cos (45
0
- 30
0
)
= 2 { cos 45
0
cos 30
0
+ sin 45
0
Sin 30
0
}
= 2 . { 2
2
1
, 3
2
1
+ 2
2
1
.
2
1
}
= 2 . { 6
4
1
+ 2
4
1
}
= 6
2
1
+ 2
2
1
=
2
1
{ 6 + 2 }
Jawabannya adalah E
Tahun 2007
6. Diketahui A dan B adalah titik-titik ujung sebuah terowongan yang dilihat dari C dengan
sudut ACB = 45. Jika jarak CB = p meter dan CA = 2p 2 meter, maka panjang
terowongan itu adalah meter.
A. p 5 C. 32 E. 5p
B. p 17 D. 4p
www.belajar-matematika.com 6
Jawab:
C pakai aturan cosinus:
45
0
AB
2
= AC
2
+ BC
2
- 2 AC. BC. Cos
2p 2 p = (2p 2 )
2
+ p
2
- 2 (2p 2 ). p Cos 45
0
= 8p
2
+ p
2
- 4p
2
2 .
2
1
2
A ? B = 9 p
2
- 4p
2
. 1
= 5p
2
AB =
2
5p = p 5
Jawabannya adalah A
7. Nilai dari cos 40 + cos 80 + cos 160 = .
A. 2 C. 0 E. 2
B. D.
Jawab:
cos A + cos B = 2 cos
2
1
(A + B) cos
2
1
(A B)
cos 40 + cos 80 + cos 160 = (cos 40 + cos 80) + cos 160
= 2 cos
2
1
( 40 + 80) cos
2
1
( 40 - 80) + cos 160
= 2 cos 60 cos -20 + cos 160 ; cos -20 = cos 20
= 2 .
2
1
cos 20 + cos 160
= cos 20 + cos 160
= 2 cos
2
1
( 20 + 160) cos
2
1
( 20 - 160)
= 2 cos 90
0
cos -70
0
= 2 cos 90
0
cos 70
0
= 2 . 0 . cos 70
0
= 0
Jawabannya adalah C
www.belajar-matematika.com 7
Tahun 2008
8. Himpunan penyelesaian persamaan cos 2x
0
+ 7 sin x
0
4 = 0, 360 0 x adalah .
A. { 240,300 } C. { 120,240 } E. { 30,150 }
B. { 210,330 } D. { 60,120 }
Jawab:
cos 2x
0
= cos
0 2
x - sin
0 2
x = (1 - sin
0 2
x ) - sin
0 2
x
= 1 2 sin
0 2
x
cos 2x
0
+ 7 sin x
0
4 = 1 2 sin
0 2
x + 7 sin x
0
4 = 0
= 2 sin
0 2
x + 7 sin x
0
- 3 = 0
= (-2sin x
0
+ 1)(sin x
0
- 3 ) = 0
-2sin x
0
+ 1 = 0 ; sin x
0
- 3 = 0
- 2sin x
0
= -1 sin x
0
= 3 ; tidak berlaku karena maksimum nilai sin x
0
adalah 1
sin x
0
=
2
1
Nilai sin x
0
berada di kuadran I dan II (nilai positif untuk sin x
0
)
Nilai sin x
0
adalah 30
0
dan 180
0
- 30
0
= 150
0
( Sin (180
0
- ) = sin )
Himpunan penyelesaian { 30,150 }
Jawabannya adalah E
9. Nilai dari
+
+
40 sin 50 sin
40 cos 50 cos
adalah .
A. 1 C. 0 E. - 1
B.
2
2
1
D.
3
2
1
Jawab:
cos A + cos B = 2 cos
2
1
(A + B) cos
2
1
(A B)
Sin A + sin B = 2 sin
2
1
(A + B) cos
2
1
(A B)
www.belajar-matematika.com 8
+
+
40 sin 50 sin
40 cos 50 cos
=
) 40 50 (
2
1
cos ) 40 50 (
2
1
sin 2
) 40 50 (
2
1
cos ) 40 50 (
2
1
cos 2
0 0 0 0
0 0 0 0
+
+
=
0 0
0 0
5 cos 45 sin 2
5 cos 45 cos 2
=
0
0
45 sin 2
45 cos 2
=
2 .
2
1
. 2
2
2
1
. 2
= 1
Jawabannya adalah A
10. Jika tan = 1 dan
3
1
tan = dengan dan sudut lancip, maka sin ( + ) = .
A. 5
3
2
C. E.
5
1
B. 5
3
1
D.
5
2
Jawab:
tan = 1 sin = cos = 2
2
1
3
1
tan =
x
y
10 1
3
sin =
r
y
; r =
2 2
3 1 + = 10 sin =
10
1
=
10
1
10
10
= 10
10
1
cos =
r
x
=
10
3
=
10
3
10
sin ( + ) = sin cos + cos Sin
= 2
2
1
.
10
3
10 + 2
2
1
. 10
10
1
=
20
3
20 +
20
1
20 =
20
4
20 =
5
1
.2 5 =
5
2
5
Jawabannya adalah A
www.belajar-matematika.com 9
11. Diketahui segitiga MAB dengan AB = 300 cm, sudut MAB = 60
0
dan sudut ABM = 75
0
.
maka AM = cm.
A.150 ( 1 + 3 ) C. 150 ( 3 + 3 ) E. 150 ( 3 + 6 )
B. 150 ( 2 + 3 ) D. 150 ( 2 + 6 )
Jawab:
M
45
0
60
0
75
0
A 300 cm B
= M 180
0
- (60 ) 75
0 0
+ = 45
0
Aturan sinus:
0
75 sin
AM
=
0
45 sin
AB
=
0
60 sin
MB
0
75 sin
AM
=
0
45 sin
AB
AM =
0
45 sin
AB
. Sin 75
0
=
2
2
1
300
. Sin 75
0
sin 75
0
= sin (45
0
+ 30
0
)
= sin 45
0
cos 30
0
+ cos 45
0
sin 30
0
=
2
1
2 .
2
1
3 +
2
1
2 .
2
1
=
AM =
2
2
1
300
. Sin 75
0
=
2
2
1
300
.
2
1
2 (
2
1
3 +
2
1
)
= 300 . (
2
1
3 +
2
1
) = 150. ( 3 +1)
Jawabannya adalah A
www.belajar-matematika.com 10
Tahun 2009
12. Himpunan penyelesaian persamaan sin
2
2x 2 sin x cos x 2 = 0, untuk 0 x 360
adalah .
A. { 45,135 } C. { 45,225 } E. { 135,315 }
B. { 135,180 } D. { 135,225 }
Jawab:
sin
2
2x 2 sin x cos x 2 = 0
(sin 2x- 2) (sin 2x + 1) = 0
sin 2x- 2 = 0 atau sin 2x + 1 = 0
sin 2x = 2 tidak ada sin 2x = -1
sin 2x = sin 270
0
2x = 270
0
+ k . 360
0
x = 135
0
+ k . 180
0
untuk k = 0 x = 135
0
k = 1 x = 315
0
Jadi himpunan penyelesaiannya { 135,315 }
Jawabannya adalah E
13. Dalam suatu segitiga ABC diketahui cos A =
5
3
dan cos B =
13
5
. Nilai sin C = .
A.
65
56
C.
65
16
E.
65
56
B.
65
33
D.
65
33
Jawab:
Sin C = sin (180
0
-( B A+ ))
= sin ( B A+ )
= sin A cos B + cos A sin B
sin
2
A + cos
2
A = 1
sin
2
A = 1 - cos
2
A
www.belajar-matematika.com 11
= 1 - (
5
3
)
2
= 1 -
25
9
=
25
16
Sin A =
25
16
=
5
4
sin
2
B + cos
2
B = 1
sin
2
B = 1 - cos
2
B
= 1 - (
13
5
)
2
= 1 -
169
25
=
169
144
Sin B =
169
144
=
13
12
Sin C = sin A cos B + cos A sin B
=
5
4
.
13
5
+
5
3
.
13
12
=
65
36 20 +
=
65
56
Jawabannya adalah A
14. Diketahui sin = 13
5
1
, sudut lancip. Nilai dari cos 2 = .
A. 1 C.
5
1
E. 1
B. D.
25
1
Jawab:
cos 2 =
2
cos -
2
sin = 1 - 2
2
sin
= 1 2 ( 13
5
1
)
2
= 1 2 .
25
13
=
25
26 25
= -
25
1
Jawabannya adalah D
www.belajar-matematika.com 12
Tahun 2010
15. Himpunan penyelesaian persamaan 2cos
2
x 3 cos x + 1 = 0 untuk 0 < x < 2 adalah
.
A.
6
5
,
6
C.
3
2
,
3
E.
3
4
,
3
2
B.
6
11
,
6
D.
3
5
,
3
Jawab:
2cos
2
x 3 cos x + 1 = 0 ; misal cos x = y
2 y
2
- 3 y + 1 = 0
(2y -1) (y -1) = 0
2y-1 = 0
y =
2
1
cos x =
2
1
x = 60
0
(
3
) dan 300
0
(
3
5
)
y-1 = 0
y = 1 cos x = 1
x = 0
0
dan 360
0
(2 ) tidak memenuhi 0 < x < 2
Himpunan penyelesaiannya adalah
3
5
,
3
Jawabannya adalah D
16. Hasil dari =
+ +
+ +
0 0
0 0
) 30 cos( ) 30 cos(
) 60 sin( ) 60 sin(
.
A. - 3 C.
3
1
3 E. 3
B. -
3
1
3 D. 1
www.belajar-matematika.com 13
Jawab:
2 sin A cos B = sin (A+B) + sin (A-B)
2 cos A cos B= cos (A+B) + cos (A-B)
=
+ +
+ +
0 0
0 0
) 30 cos( ) 30 cos(
) 60 sin( ) 60 sin(
0 0
0 0
) 30 cos( ) 30 cos(
) 60 sin( ) 60 sin(
+ +
+ +
=
0 0
0 0
cos 30 cos 2
cos 60 sin 2
=
0
0
30 cos
60 sin
=
3
2
1
3
2
1
= 1
Jawabannya adalah D
17. Diketahui (A+B) =
3
) cos(A-B)} =
4
1
-
2
1
{
2
1
cos(A-B)} =
4
1
2
1
cos(A-B) = -
4
2
= -
2
1
2
1
+
2
1
= cos(A-B)
cos(A-B) = 1
Jawabannya adalah E