Afrika Da Turkiye Alg Is I

AFRKADA TRKYE VE TRK ALGISI
(MISIR-FAS-SENEGAL-TANZANYA)

BLGE ADAMLAR
STRATEJK ARATIRMALAR MERKEZ

AFRKADA TRKYE VE TRK ALGISI
(MISIR-FAS-SENEGAL-TANZANYA)

Anket ve lek Tasarm: Dr. Salih Akyrek
Alan Uygulama ve Veri Girii: Mstecep DLBER
Veri Analizi ve Teknik Raporlama: Dr. Salih Akyrek, Serhat SAIR
Literatr almas: Hasan ZTRK, Sevin ZTRK
Rapora Katk Salayanlar Dier Kiiler: M. Ali YILMAZ

BLGESAM YAYINLARI
RAPOR NO : 39

Bilge Adamlar Stratejik Aratrmalar Merkezi
Wise Men Center For Strategic Studies

Mecidiyeky Yolu Caddesi No:10
Celil Aa Merkezi Kat:9 Daire:36
Mecidiyeky / stanbul / Trkiye
Tel: +90 212 217 65 91 Faks: +90 212 217 65 93
www.bilgesam.org
bilgesam@bilgesam.org

Atatrk Bulvar Havuzlu Sok. No:4/6
A. Ayranc / ankaya / Ankara / Trkiye
Tel : +90 312 425 32 90 Faks: +90 312 425 32 90

Copyright BLGESAM ARALIK 2011
Bu yaynn tm haklar sakldr.
Yayn Bilge Adamlar Stratejik Aratrmalar Merkezinin
izni olmadan elektronik veya mekanik yollarla oaltlamaz.

NDEKLER
GR ........................................................................................................................................... 1
1. AFRKAYA BAKI VE ALIMANIN YAPILDII LKELERN PROFL ................... 4
1.1. FAS ................................................................................................................................................... 6
1.2. MISIR .............................................................................................................................................. 9
1.3. SENEGAL ..................................................................................................................................... 12
1.4. TANZANYA ................................................................................................................................. 16
2. ARATIRMA METODOLOJS ............................................................................................ 22
3. RNEKLEMN SYAS VE DNDARLIK ELMLER .................................................... 25
4. TRKLERN KLK ZELLKLER ................................................................................ 29
5. TRKLERE SEMPAT ........................................................................................................... 31
6. LKELERE MLLETLERE SEMPAT ................................................................................. 34
7. KNC BR VATAN SEMENZ GEREKSE NEREDE YAAMAK STERDNZ? ...... 37
8. TRKYEDE DEMOKRAS ALGISI ................................................................................... 41
9. TRKYEDE YAAM ALGISI.............................................................................................. 42
10. TRKYENN ORTADOU VE MSLMAN LKELER N MODEL ZELL .. 43
11. TRKLERN YAKIN GRLD KLTR ................................................................. 44
12. TRKYENN AVRUPA BRL YELNE BAKI ................................................... 45
13. TRKLERLE YAKINLIK STE ........................................................................................ 46
14. TRKYE LE LGL G ALGISI ...................................................................................... 48
15. TRK RNLERNE BAKI ............................................................................................... 50
16. TRK / TRKYE ALGISININ KAYNAKLARI....51
EK: UYGULANAN ANKET FORMU .................................................................................... 52

SUNU
Dnyadaki ve yurt iindeki gelimeleri takip ederek gelecee ynelik ngrlerde bulunmak;
Trkiyenin ikili ve ok tarafl uluslararas ilikilerine ve gvenlik stratejilerine, yurt iindeki
siyasi, ekonomik, teknolojik, evresel ve sosyo-kltrel problemlerine ynelik bilimsel
aratrmalar yapmak; karar alclara milli menfaatler dorultusunda gereki zm nerileri,
karar seenekleri ve politikalar sunmak Bilge Adamlar Stratejik Aratrmalar Merkezi
(BLGESAM)nin kurulu amalar arasnda yer almaktadr.

Trkiye son dnemde komularyla ve dier dnya lkeleriyle iletiim ve ibirliine dayal
yeni ve aktif bir d politika stratejisi izlemektedir. lkeler aras ilikilerde, toplumsal alglar,
siyasetiler ve devlet adamlarnn ortaya koyduu yaklam ve politikalar kadar ve hatta daha
nemli bir role sahiptir. Avrupa birlii gibi kurulular ve Amerika dhil pek ok lke, aratrma
kurulular eliyle, farkl lkelerde toplumsal alg almalar yaptrmaktadr. Farkl toplumlarn
gznde Trkiye ve Trk algs konusunda yaplm alma says ise olduka snrldr. Bu
eksiklii gidermek maksadyla BLGESAM olarak komu ve kltrel balar bulunan blge ve
lkelerden balamak zere 11 blge ve 51 lkeyi kapsayan Dnyada Trkiye Algs adyla
bir seri aratrma almas balatlmtr. Bu aratrmalardan biri olan Afrika almas,
zellikle genel resmi ortaya koyabilmek iin Afrikann farkl blgelerinden seilen drt
lkede (Msr-Fas-Senegal-Tanzanya) yaplmtr.

Raporun bu alanda alma yapan akademisyenler ve aratrmaclara ve Trkiyenin d
politika stratejilerine katk salamas temennisiyle, Raporu hazrlayan ve destek salayan
BLGESAM personeline teekkr ederim.

Do. Dr. Atilla SANDIKLI
BLGESAM Bakan

Afrikada Trkiye ve Trk Algs

1

GR
Sosyal psikoloji literatrnde ilk defa Lipman tarafndan kullanlan stereotip kavram
(stereotype) "bir grup kiiye (etnik, cinsiyet, mesleki gruplar) atfedilen zellikler btn"
olarak tanmlanmaktadr. Trkeye, Basmakalp Yarg ve Klie Yarg gibi kavramlarla da
aktarlan stereotip, benzer gruplara, alg, bellek ve temsilleri etkileyen bir bak erevesi
sunmaktadr. Kiiler, olaylar, toplumlar ve insanlar, onlarn kendilerine ait dorularndan
ziyade, daha kolay bir ekilde, kategorilerin tanmlad gibi alglama eilimindedir. Bu
noktada, toplumlar ve kltrlerin dier toplum ve kltrler hakknda sahip olduklar klie
gr/yarglar nemli ve belirleyici faktrler olarak karmza kmaktadr. Etnisite temeli
yannda sosyal ve kltrel temelde de ortaya kan bu klie grlerin, olumlu olduundan
daha ok olumsuz yarglar ierdiinin ve gereklik temelinden uzak olduunun da zellikle
vurgulanmas gerekmektedir. Etnik ve kltr merkezli, yanl bak alarnn sebep olduu
olumsuz nitelikteki klie gr ve yarglar bu gne kadar pek ok bilimsel almann konusu
olmutur.

Uluslararas ilikilerde, lkelerin pozisyonunu belirlemede siyasi, askeri ve ekonomik g hi
phesiz en nemli belirleyici faktrdr. Ancak lkelerin dier toplumlarn kamuoylar
nezdindeki imaj ve alglar pek ok konuda siyasi, askeri ve ekonomik gten daha fazla
avantaj salayabilmektedir. lkelerle ilgili sempati ve olumlu yarglar, uluslararas pazarlarda
rekabet anlamnda, siyasi faktrlerden daha fazla ne kabilmekte, olumsuz yarglar ise
bunun tam tersi olarak engeller yaratabilmektedir.

Pek ok lke ve zellikle ABD, kendi dnya siyasetine de yn verecek ekilde, ilgi alanndaki
toplumlarda, lke ve lke politikalar hakkndaki grleri ortaya koyacak kamuoyu
aratrmalar yaptrmakta ve rtl veya ak her trl faaliyette bu aratrma verilerini
kullanmaktadr. Bu noktadan hareketle, blgesel ve kresel politikalarda etkili olmak isteyen
lkelerin ilgi ve etki alanlarnda yer alan toplumlarda kamuoyu aratrmalar yapmasnn
neminin zellikle vurgulanmas gerekmektedir.

Son yllarda kresellemenin de etkisiyle tm dnyada, d ticarette pazar gelitirme
araylarn ve ataklarn artran, ekonomik ve siyasi bir blgesel g ve lider olma yolunda
nemli sramalar yapan Trkiyenin, farkl toplumlara ait kamuoylar nezdinde avantaj veya
dezavantaj yaratan klie yarg ve nyarglar lmesi ve ynetmesi kanlmaz bir gerekliliktir.
Bu noktada Trkiyenin kendi menfaatlerine dnk olarak retecei stratejiler iin Trkiye
orijinli almalara iddetle ihtiyac olmakla birlikte bu konuda yaplan alma yok denecek
kadar azdr. Farkl toplumlardaki Trkiye algsnn ortaya konulmas, bu klie yarglarla
mcadele edilmesi yannda; bu lkelerle kurulacak sosyal, ekonomik ve kltrel ilikilere
ynelik strateji ve taktiklerin belirlenmesi noktasnda da nem tamaktadr.


2

Bu noktadan hareketle, BLGESAM tarafndan dnyada 11 farkl blgede 51 lkede Trk ve
Trkiye algsnn llmesi ynnde bir proje balatlmtr. Bu projenin amac ve neminin
vurgulanmas asndan alma hedefleri u ekilde zetlenebilir:

Dier lkelerle mukayeseli olumlu-olumsuz Trkiye algsn lmek.
Bu alglarn kaynak ve nedenlerini analiz etmek.
Dinamik d politika kapsamnda Trkiyenin siyasi ve ekonomik almlarna veri salamak.
Trkiye tarafndan pek ok lkede yrtlen yardm faaliyetleri konusundaki toplumsal
farkndal ve bu faaliyetlere dnk alglar ortaya koymak.
Uluslararas antlamalar, ibirlikleri ve organizasyonlardaki, devlet ve hkmetler
dzeyindeki ibirlii veya anlamazlklarn temelinde yer alan kamuoyu yarg ve
dncelerini tahmin edecek verileri salamak ve bu konuda yaplacak lobi ve kamuoyu
almalarna k tutmak.
Trkiyenin uluslararas tantm ve kltrel projelerine ynelik veri salamak.
Trkiyenin turizm/ticaret proje ve yatrmlarna ynelik kararlar iin uluslararas rekabet
pozisyonunu ortaya koymak.
Kresel ve blgesel g durumundaki lkelerin dier lke ve blgelerdeki etkilerini ve bu
etkilerin nedenlerini aratrmak.

Proje kapsamnda hazrlanan soru kd, Trkiyenin yakn evresinden balamak zere;
Balkanlar, Kafkaslar, Orta Asya ve Afrika Ktasnda planlanan lkelerden 12sinde, seilen
niversitelerde, niversite rencileri ve akademisyenler arlkl olarak 2010 yl ikinci
yarsnda ve 2011 yl ierisinde uygulanmtr. Uygulama kapsamnda olan Afrika lkelerine
ait anket verileri son dnemdeki gelimeler de dikkate alnarak analiz edilmi ve
raporlatrlmtr.

Afrika dnyann birok yerinde olduu gibi Trkiyede de pek fazla tannmamaktadr. Ktada
dnya siyasetinde sz sahibi, gelimelere yn verebilecek, ekonomik gelimilik seviyesi
yksek lkenin olmay insanlarn dikkatlerini bu ktadan uzak tutmutur. Buna ek olarak,
yazl ve grsel medyann daha ok Afrika lkelerindeki iddet ve doal afetleri haber olarak
uluslararas kamuoyuna tamalar bu ktann dnya vitrininde olumsuz bir imaja sahip
olmasna katk salamtr. Gnmzde Afrikaya yaklammzda sorun olabilecek en nemli
tehlike ite bu nyargl dncedir. Sz konusu nyarglarn Trk halknda da var olduu
sylenebilir.

Trk halknn Afrikaya dair bildiklerinin daha ok Kuzey Afrikada yer alan Akdenize sahili
olan lkelerle snrl olduu grlmektedir. Bu durumda bu lke toplumlarnn Osmanl


3

mparatorluu ve Trklerle gelitirdikleri ortak balar hi phesiz en nemli etkendir. Ancak
bunun yannda Kuzey Afrika lkelerinin dnda, genelde Sahra Gneyi Afrika olarak anlan,
byk bir corafya vardr ki buras Trkiyede yakn zamana kadar neredeyse hi bilinmezdi.
te bylesi temel bir sorunun glgesinde alm politikas gelitirmeye alan Trkiye
Cumhuriyeti iin ilikilerini gelitirmek zere aba sarf ettii ktada nasl algland nem arz
etmektedir. Her ne kadar geride kalan on yllar boyunca Trkiye bu ktada kayda deer bir
varlk gsteremese de, 2005 yl sonrasnda Afrika ktasnda lkelerle ilikilerini gelitirmi ve
daha fazla grnr olmutur. Afrika insannn zihnindeki Trk ve Trkiye imajn anlamak,
kta ile sosyal, siyasi ve ekonomik ilikilerini gelitirmek isteyen Trkiye iin son derece
nemlidir. Bu almada Afrika ktasnn farkl blgelerinde yer alan lkelerde Trkiyeye
dnk Afrikal halklarn algs llmeye allmtr. Bu almann sonular itibari ile nemli
bir boluu dolduracana inanlmaktadr.


4

1. AFRKAYA BAKI VE ALIMANIN YAPILDII LKELERN PROFL
Afrika ile Trkiye arasndaki ilikiler XX. yzyla kadar olduka canl idi. Birinci Dnya Sava ile
Osmanl mparatorluunun etkisini yitirmesi ve yklmasna kadar Afrikann kuzey kesimleri
ounlukla ya Osmanl hkimiyetine girmi ya da Osmanl mparatorluunun siyasi
stnln kabul etmitir. XVI. yzyln ilk yarsnda Osmanl donanmasnn Akdenizde
Avrupal glere stnln pekitirmesi sonucunda bugnk Tunus, Cezayir, Msr gibi
lkeler Osmanl mparatorluunun idari birimleri haline geldi. Yine ayn yzyln ortalarnda
bugnk Sudann Kzldeniz sahilindeki Sevakin ehrinin merkezi olduu Habe eyaleti, Aden
Krfezini kontrol edecek stratejik nemi haiz olduu iin Osmanl mparatorluunun
etkinliini daha o dnemde Dou Afrikaya kadar gtrmt. likiler 1584 ylnda
Portekizlilerin igal tehdidine kar Osmanldan yardm talebinde bulunulmasyla daha da
glenmi, denizci Ali Bey talebi karlamak zere grevlendirilmitir. Ali Bey, Aden
Krfezinden gemilerle Dou Afrika sahillerine hareket edip Somaliyi geerek Mombasa
(bugnk Kenyann bir liman ehri) civarna ulam ve Portekiz donanmasn caydrarak
Kenyann henz XVI. yzylda smrgeletirilmesinin nne gemitir. Daha sonra
Kenyadan Adene dnen Ali Beyin arkasnda brakt memurlar blgede Osmanl
mparatorluunun askeri varln bir sre devam ettirmi ve smrgeci glerin Dou
Afrikaya girmelerine engel olmutur. Prof. Dr. Ahmet Kavasn da vurgulad gibi Afrikada
Osmanl mparatorluu ile ittifak halinde olan eyaletlerin ve sultanlklarn tarihleri
incelendiinde Avrupal glerin Afrikay smrgeletirmelerinin neden XIX. yzyln
sonlarna ve hatta XX. yzyla kadar sarkt daha iyi anlalacaktr.

Smrgecilik yapan lkelerle karlatrldnda Trkiyenin Afrika ile iyi ilikiler gelitirme
konusunda daha ansl olabilecei dnlebilir. Dnemin en byk emperyalist gleri olan
ngiltere, Fransa ve talyann Anadoluyu kendi aralarnda paylama abalarna kar verilen
kurtulu sava birok Afrika lkesine umut vermitir. Kurtulu savann baarya ulam
olmasnn bir dier nemi ise Afrikal smrgelerde var olan emperyalist lkelerin gll
ve yenilmezlii dncesinin yklm olmasdr.

Birinci Dnya Sava sonrasnda Trkiyenin hibir ekilde Afrika ile ilgilenmediini sylemek
doru deildir. Trkiye yeni bir devlet kurmakta olduu iin enerjisini daha ok i sorunlara
harcasa da Cumhuriyet Dneminde Afrikadaki gelimelere kaytsz kalmamtr. Dnemin
uluslararas siyasi dengelerin el verdii lde Trkiye siyasi platformlarda Afrikal halklara
destek vermi, kresel dengeler ve hayati karlarndan tr uluslararas kurulularda kart
grnmek zorunda kald zamanlarda bile Afrika ile bir ekilde ilgilenmitir. Bunun en bilinen
rnei 1958 ylnda Birlemi Milletler Genel Kurulunda Cezayirin durumu grlrken
Trkiyenin ekimser oy kullanmas ancak bir taraftan da Trk hkmetinin ve halknn farkl
yollarla Cezayire yardm gndermi olmasdr.


5

Trkiyenin I. Dnya Sava sonras, cumhuriyetin kurulmasndan sonra Afrika ile ilikilerini
yeniden canlandrmaya balamas 1998 ylnda hazrlanan Afrikaya Alm Eylem Plan
belgesi ile olmutur demek pek de yanl olmayacaktr. Bu tarihten sonra artan ilikiler 2005
ylnn Afrika Yl ilan edilmesiyle ivme kazanmtr. Gelien ilikilerin bir gstergesi de 2008
yl Ocak aynda Afrika Birliinin olaan toplantsnda Trkiyenin Afrikann stratejik orta
olarak kabul edilmesidir. Bunun ardndan 18-21 Austos 2008 tarihlerinde stanbulda
gerekleen 1. Trkiye Afrika Devlet ve Hkmet Bakanlar Zirve Toplants kapsamnda
Afrikal lkelerle salk, tarm, ticaret ve enerji gibi birok alanda ibirlii anlamalar ve iki
milyar dolar tutarnda ticari anlama imzalanmtr. kinci Trkiye-Afrika birlii Zirvesi 2013
ylnda belirlenecek bir Afrika lkesinde dzenlenecektir. Trkiyenin Afrika Kalknma Bankas
(AfKB) ve Afrika Kalknma Fonu yelii iin 2008 ubat aynda yapt bavuru 2008 Mays
aynda onaylanmtr. Trkiye bylece AfKBnn blge d 25. yesi olmutur.

Artan siyasi gven ve gelien ilikiler sonucunda Trkiye 2010 ylnda Kahirede Darfur
sorununun ve Darfurun yeniden inasnn konuulduu Uluslararas Donr Konferansnda 70
milyon dolar yardm sznde bulunmutur. Ayrca 2010 ylnda yirmi yldr devam eden
Somalideki ynetim sorununun zlmesi iin Somali Konferansna ev sahiplii yapmtr.
Yakn zamanda Somali bata olmak zere Dou Afrika lkelerini etkileyen kuraklk ve ktlk
sonucu ortaya kan insanlk dramnda Trkiyenin gsterdii duyarllk dnyadaki tm
lkeleri geride brakm, Birlemi Milletlerin takdirini kazanmtr.

Son yllarda Afrika ile Trkiye arasndaki ilikiler diplomatik alanda olduu gibi lkeler
baznda da gelime gstermektedir. Afrikal liderlerin Ankaray ve Trk liderlerin Afrika
lkelerini ziyaretleri daha sk rastlanan haberler haline gelmitir. Artan bu siyasi yaknlk
sonucunda Trkiyenin diplomatik dzeyde temsil edildii lke says giderek artmaktadr.
Afrika Yl ilan edilmesinden nce Trkiyenin Afrikadaki bykelilik says 12 iken bu rakam
2011 itibari ile Somaliye de bykelilik almasyla 24 olmutur.

Tm bu gelimelere paralel olarak Trkiyenin Afrika lkeleri ile olan ekonomik ilikileri de
gelime gstermektedir. Trkiye D Ticaret Mstearl, 2003 yl bandaAfrika lkeleriyle
Ekonomik likilerin Gelitirilmesi Stratejisi hazrlamtr. Trkiyedeki farkl gruplarn
hazrlayp uygulamaya koyduklar strateji ve eylem planlarnn meyveleri artan ticari
ilikilerde grlmektedir. Trkiyenin Afrikaya ihracat 2000 ylnda 1,3 milyar dolar iken
2010 ylnda 9 milyar dolar amtr. Afrikadan yaplan ithalat miktar ise 2000 ylnda 2,7
milyar dolar iken 2010 ylnda 4,9 milyara ykselmitir. Trk inaat sektrnn 1972-2008
dneminde tm dnyada gerekletirdii 130 milyar ABD Dolar tutarndaki i hacmi
ierisinde Afrika lkelerinin pay % 19dur. 2008 ylnda gerekletirilen toplam 23,6 milyar
ABD Dolar tutarndaki projelerin % 15i Afrikada gerekletirilmitir (3,7 milyar ABD Dolar).
lerleyen yllarda artmakta olan ticaret hacminin daha da bymesi beklenmektedir.


6

Trkiyenin on yllardr yeterince ilgilenemedii Afrika lkeleri ile ilikileirni ilerleyen yllarda
daha da glendirmelidir. nk yer alt zenginlii ve enerji kaynaklar asndan zengin olan
ktaya olan ilgisini artran sadece Trkiye deil. zellikle 2000li yllarn bandan itibaren
Afrikaya dnyann dier lkelerinin de ilgisi artmaktadr. Amerika Birleik Devletleri daha
nce Avrupa Kumandanlna (EUROCOM) bal tuttuu Afrika ktasn artk mstakil bir
birim olarak kurulan Afrika Kumandanl (AFRICOM) adnda ile daha yakndan izleme karar
almtr. ABDnin byle bir karar almasnn nedeni, AFRICOMun kuruluunda belirlenen
hedeflerde de aka belirtildii gibi ktada artan in etkisidir. Afrikada smrgeci gemie
sahip ngiltere, Fransa ve Almanya ile birlikte ABD ve in gnmzde Afrikadaki en nemli
aktrlerdir. Bunlara son yllarda ticari ilikiler gelitirmeye alan Brezilya ve Hindistan da
katlmtr. zellikle yakn gelecekte sahip olduklar enerji kaynaklar ve deerli madenlerden
tr Afrikann byk glerin g mcadelesine sahne olaca dile getirilmektedir.

1.1. FAS
Kuzey Atlas Okyanusu ve Akdeniz kysnda yer alan Fas Krall, Kuzey Afrikada 3200 kuzey
enlemi ve 500 dou boylamnda yer almaktadr. Cezayir, Bat Sahara, spanya (Ceuta ve
Melilla) ile snr komusu olan lkenin bakenti Rabattr. Fasn nfusu 31,968,361 kii,
yzlm ise 446.550 km
2
dir.

Tarih
Fasn tarihi zerinde stratejik konumunun byk etkisi olmutur. lk olarak M. . 2000li
yllarda Berberilerin blgeye gelerek yerletii grlmektedir. M.. 200l yllarda da
Fenikeliler, Romallar, Vizigotlar, Vandallar, Hititler, Yunanllar, Asurlular ve Bizansn blgede
var olduu grlmektedir. VII. yzylda Fasn bulunduu blgeye Arap gleri gelmeye ve
bylece blgede ayn zamanda slam yaylmaya balamtr. VIII. yzylda Sultan Birinci dris
Fasta slama dayal hanedanl kurmutur. XI. Yzylda Byk Fas Devleti kurulmu fakat
daha sonra Portekiz ve spanya igaline uramtr.

1830lu yllarda Fransa, Fas ile ilgilenmeye balam ve 1904te ngilterenin tanmas zerine
1906da Fransa ile spanya, Fasn ortaklaa etki alanlarnda olduu konusunda bir konferans
dzenlemilerdir. 1912 ylnda imzalanan Fez Anlamas ile Fas Fransann kontrolne
gemitir. Ayn anlama ile spanya da kuzey ve gney Sahra blgelerinde kontrol eline
almtr. Fas Fransadan bamszln 1956 ylnda kazanmtr.

Corafi Yap
446.550 km
2
olan yzlmnn 446.300 km
2
si kara, 250 km
2
si

ise sulardan olumaktadr.
Toplam kara snr 2.017 km, ky boyu ise 1.835 km uzunluundadr. Topraklarn %19u tarm
iin ayrlm, %2si daimi ekinler ve %79u da dier ilerde kullanlmaktadr. lkede Akdeniz


7

iklimi hkim olup, kuzey kylar ve i kesimleri dalktr. Cebelitark Boaz lkeye stratejik
nem kazandrmaktadr. Fosfat, demir, magnezyum, tuz, kurun ve balk Fasn en nemli
doal kaynaklardr.

Nfus ve Toplumsal Yap
lke nfusu 2011 verilerine gre 31.968.361 kii ile dnya nfus sralamasnda 38. sradadr.
lke nfusunun 3,245 milyonu lkenin en kalabalk ehri olan Kasablanka ehrinde
yaamakta olup, bakent Rabatta ise 1,77 milyon kii yaamaktadr.

Nfusun %99u Arap-Berberi, geriye kalan %1i ise dier etnik kkenlerden olumaktadr.
Ayrca nfusun yaklak %99u Mslman olup, geriye kalan %1i Hristiyandr. Bu rakamlarn
iinde yaklak olarak 6.000 Yahudi de yer almaktadr. lkede resmi dil olarak Arapa
kullanlmaktadr. Ancak Arapann yan sra Berberi leheleri, Franszca ve spanyolca da
kullanlmaktadr.

Siyasi Yap
2011 ncesi Mutlak Monari ile ynetilen lke, Arap ayaklanmalarndan etkilenmi ve
ynetim eklini Anayasal Monari olarak deitirmitir. 2 Mart 1956da Fransadan
bamszln alm olan Fas, milli bayramn Taht Gn olarak adlandrlan Kral 6.
Muhammedin 1999da tahta knn yldnm olan 30 Temmuz tarihi olarak ilan etmitir.
Kral 6. Muhammed halen Fas Kral olarak lkeyi ynetmektedir.

lkenin u anda yrrlkte olan anayasas 10 Mart 1972 tarihinde oluturulmu, bu
anayasann zerinde Eyll 1992de ve Eyll 1996da deiiklikler yaplmtr. Yasal sistemi,
slam Hukuku ve Fransz-spanya Hukuk sistemine dayal sivil hukuk sistemidir.

Ekonomi
2010 resmi verilerine gre, Fas bir nceki yla oranla %3,2lik bir artla 151,4 milyar dolara
ykselen gayri safi yurtii haslas ile dnya sralamasnda 58. srada yer almaktadr. Gayri safi
milli haslann %17,1ini tarm, %31,6sn endstri, %51,4n de hizmet sektr
oluturmaktadr. Nfusun 11,44 milyonu igc kapasitesindedir. Bununla beraber isizlik
oran 2010 verilerine gre %9,1e tekabl etmektedir. Bte haslat 2010 verilerine gre
22,92 milyar dolar iken bte harcamalar 27,21 milyar dolardr ve ciddi bir bte a
mevcuttur. Bu ak gayri safi yurtii haslann %4,1ine karlk gelmektedir. Enflasyon oran
2010 rakamlaryla %1 ile dnya sralamasnda 23ncdr.


8

Arpa, buday, narenciye, arap, sebze, zeytin, canl hayvan en nemli tarm ve hayvanclk
rnleridir. Fosfat madencilii ve retimi, gda maddeleri, deri rnleri, tekstil, inaat ve
turizm faaliyet gsterdii en nemli endstri sektrleridir.

lke 2010 ylnda yaklak 17,58 milyar dolar ihracat ile dnya sralamasnda 73. srada yer
almtr. Giysi, balk, inorganik kimyasallar, mineraller, petrol rnleri, transistr, gbre,
meyve ve sebze ve fosfat en nemli ihracat rnleridir. %19,7lik oranla ihracatnn byk
ksmn spanya ile gerekletiren Fas, ihracatnn %17,8ini Fransa ile, %5,8ini Hindistan ile,
%4,2sini ABD ile, %4,1ini de Brezilya ile salamaktadr.

thalatna bakldnda ise lkenin 2010 ylnda yaklak 32,65 milyar dolarlk ithalat
gerekletirdii grlmektedir. thalatnn byk ksmn mazot, mensucat rnleri,
telekomnikasyon ekipmanlar, buday, gaz ve elektrik, transistor ve plastik rnleri
oluturmaktadr. En byk ithalat partneri %16,9luk oranla Fransadr. Bu oran, %14,2 ile
spanya, %7,9 ile in, %6,2 ile ABD, %6,1 ile Suudi Arabistan, %5,9 ile talya ve %5,4 ile
Almanya takip etmektedir. lkenin d borcu ise 26,56 milyar dolardr.

D Politika
Tarihte Fransa ve spanyann kontrolnde olan Fasn d politikasna yn veren en nemli
unsurlar din ve toprak btnldr. Toprak btnl konusunda, bamszln
kazanmasna ramen, hala spanya igalinde olan topraklar Fas iin en nemli d kaynakl
sorun olarak ortaya kmaktadr. Kuzeyinde bulunan Sebte ve Melilla ehirlerinin nfusunun
byk ksm Mslman olmasna ramen spanya bu topraklardan kmamaktadr. ABDnin
de bu konuda spanya yannda yer almasyla Fas etkin bir politika izleyememektedir.

Trkiye ile likiler
Osmanl mparatorluu idaresi altnda hi bulunmam olan Fasn Trkiye ile ilikileri
nyarglardan arnm bir temele oturmutur. 2005 ylnda Trkiye Babakan Tayyip
Erdoann Fasa ziyareti srasnda, Fas Kral 6. Muhammedin Trkiyeyi rnek alyoruz
szleri, iki lke arasndaki ilikilerin ilerlemesi ynnde istekli olunduunun gstergesi
saylabilir.

Trkiye ile Fas arasnda 1984 ylnda Ekonomik, Bilimsel ve Teknik birlii Anlamas, 1997
ylnda da Yatrmlarn Karlkl Teviki ve Korunmas Anlamas imzalanmtr. ki lke 7 ubat
2000 tarihinde Rabatta, st dzey yetkililerinin ylda bir kez bir araya gelmesini ngren
Siyasi Danmalar iin birlii Protokoln imzalamtr. 6-7 Nisan 2004 tarihlerindeki Fas
Dileri Bakan Driss Jettounun Trkiyeyi ziyareti sonras ise, Trkiye-Fas Serbest Ticaret
Anlamas ve ifte Vergilendirmenin nlenmesi Anlamas imzalanmtr. Bu tarihten sonra


9

iki lke arasndaki ticaret ykseli gstermi ve 2010 ylnda yaklak 1 milyar dolarlk bir
ticaret hacmi hesaplanmtr. ki lke arasnda vize uygulamas olmamakla beraber, 2015
ylnda gmrk vergilerinin kaldrlmas ngrlmektedir. Trkiyeden Fasa yaplan toplam
yatrm 1,4 milyar dolarn stndedir.

1.2. MISIR
Blgesinde nemli bir lke olan Msr Cumhuriyeti, Kuzey Afrikann dousunda, Nil nehri
boyunda yer almaktadr. Gneyde Sudan, batda Libya, kuzeydouda ise srail ile snr
komusu olan lke, kuzeyde Akdeniz, douda Kzldeniz ile evrilidir. Bakenti Kahire, nfusu
82.079.636 kii, yzlm 1.001.450 km
2
dir.

Tarih
Antik an en byk ve en eski medeniyetlerinden biri olan Msr, yaklak 7000 yllk bir
gemie sahiptir. Msr uygarl, etkilendii Mezopotamya uygarl ile beraber sadece
Ortadounun deil, ayn zamanda dnyann da ilk yerleik topluluklarnn tarihine sahiptir.
Msr medeniyetinin avantaj, Nil Nehri kysnda kurulmu olmasndan kaynaklanmaktadr.
Nil Nehrinin evresini kaplayan ller, gebelerin gemesini engellemi, Nili ele
geirmelerini zorlatrm, bu nedenle Msrn yerleik dzenini ve siyasal birliini salamas
ve srdrmesi ok zor olmamtr. ncesinde kentsel devletlerin olduu blgede, M.. 5000
yllarnda Aa Msr ve Yukar Msr Krallklar, Msrn ilk siyasal birlik deneyimi olarak kabul
edilmektedir. 30 kadar hanedandan oluan ve Firavunlar Dnemi olarak adlandrlan bu
dnem, M.. 525te Perslerin igali ile son bulmu, ardndan blgede Menes Hanedanl ve
Pers hkimiyeti balamtr. Bu dnem, M.. 332 ylnda skenderin Msr igali ile son
bulmu, skenderin lmyle blge Ptolemy Krallnn ynetimine gemitir. Krallk daha
sonra Roma mparatorluunun hkimiyetine gemi; Msr, Roma mparatorluu
hkimiyetinde Hristiyanl benimsemi ve 395te Roma mparatorluunun ikiye ayrlmasyla
Dou Roma (Bizans) mparatorluu hkimiyeti altnda varln srdrmeye devam etmitir.
640 ylnda Hz. mer tarafndan fethedilen Msr, bu tarihten itibaren Mslmanlarn
kontrolne gemitir. lke topraklar srasyla Emeviler, Tolunoullar, Abbasiler,
hidoullar, Fatmiler, Eyyubilerin hkimiyetine girmitir. 1250 ylnda Eyyubi soyundan
gelen son ynetici lm ve Trk tutsak askerlerin ynetimi ele geirmesiyle Memluklar
lkeyi 1517deki Osmanl mparatorluunun Msr seferine kadar ynetmilerdir.

1798 ylnda Napolyon Bonapart, ngilterenin Hindistan yolunu kesmek amacyla Msra bir
sefer dzenleyip bu lkeyi igal etmi, fakat 1799 ylnda Kavalal Mehmet Ali Paa kuvvetleri
karsnda direnemeyip tekrar geri ekilmitir. Osmanllar tarafndan Vali olarak atanan
Kavalal Mehmet Ali Paa ynetiminin ardndan 1882 ylnda ngiltere Msr igal ederek
biimsel bir zerklik ile yar smrge haline getirmitir. ngiltere, 15 Mart 1922'de lkeye


10

resm olarak bamszlk tanmsa da, 1955'e kadar kanal blgesinde kalarak hkimiyetini
srdrmeye devam etmitir. 1952 ylnn Temmuz aynda Msrda askeri bir darbe yapan
General Cemal Abdlnasr iktidara gemi ve lkede ngiliz hkimiyetini yok etmeyi
baarmtr. ubat 1958de Msr, Suriye ile birleerek Birleik Arap Cumhuriyeti adn
almtr. 1959da Yemen de bu cumhuriyete katlm fakat Eyll 1961de Suriye, Aralk
1961de ise Yemen birlikten ekilmitir. Msr 1971de lkenin adn deitirerek Msr Arap
Cumhuriyeti adn almtr.

Corafi Yap
1.001.450 km2lik yzlmnn 995.450 km
2
si karadan, 6,000 km
2
si ise sulardan
olumaktadr. Toplam kara snr 2.665 km olup, ky boyu ise 2.450 kmdir. Petrol, doalgaz,
demir, fosfat, magnezyum, inko, kire ta, alta, ve kayalifi en nemli doal kaynaklar
arasndadr. lkede scak ve kurak olan l iklimi hkim olup, Nil vadisi ile kesilen geni l
platolar yer almaktadr.

lke 2011 verilerine gre yaklak 82.079.636 kiilik nfusu ile dnyann en kalabalk 15.
lkesidir. Nfusun %99,6s Araplardan, %0,4 ise dier etnik kkenlerden olumaktadr.
Ayrca nfusun %90 arlkl Snni olmak zere Mslman, %9u Msrl Hristiyan ve kalan
%1i dier Hristiyanlardan olumaktadr. Arapa resmi dil olup, lkede ngilizce ve Franszca
da kullanlmaktadr. 10,902 milyon kiiyle bakent Kahire lkenin en kalabalk nfusa sahip
ehirlerinden biridir.

Siyasi Yap
Cumhuriyet ynetim eklini benimsemi lkenin bakenti Kahiredir. lke, idari bakmdan
muhafaza adnda 27 vilayete ayrlmtr. 28 ubat 1922 tarihinde ngiltereden bamszlk
alm olsa da, ancak 1956 ylnda ngiliz kuvvetleri tam anlamyla lkeden ekilmitir. Milli
bayram devrimin gerekletii 2 Temmuz (1952) tarihinde kutlanmaktadr. Halk
ayaklanmalar sonras 30 Mart 2011 tarihinde geici anayasa kabul edilmitir. lkede sivil
hukuk ve slami hukukuna dayal karma bir hukuk sistemi mevcuttur.

Ekonomi
2010 yl resmi verilere gre Msrn gayri safi yurtii haslas 497,8 milyar dolar ile dnya
sralamasnda 27. dir. Gayri safi milli haslann %14n tarm, %37,5ini endstri, %48,3n
de hizmet sektr oluturmaktadr. Nfusun 26,2 milyonu igc kapasitesindedir. Bununla
beraber isizlik oran 2010 verilerine gre %9dur. Bte haslat 2010 verilerine gre 47,66


11

milyar dolar iken bte harcamalar 65,05 milyar dolardr. Bte a gayri safi yurtii
haslann %8ine karlk gelmektedir. Enflasyon oran 2010 rakamlaryla %11,1dir.

Pamuk, pirin, msr, fasulye, meyve ve sebzeler en nemli tarm rnleridir. Tekstil, turizm,
kimya, ila, hidrokarbon, inaat ve hafif sanayi en nemli sanayi sektrleridir.

lke 2010 ylnda yaklak 25,02 milyar dolar ihracat ile dnya sralamasnda 65.dir. Petrol
rnleri, pamuk, tekstil, metal rnler ve kimyasallar en nemli ihracat rnleridir. %7,6lk
oranla ihracatnn en byk ksmn ABD ile gerekletiren Msr, ihracatnn %7,3n talya,
%6,1ini Hindistan, %5,4n spanya, %5,4n Suudi Arabistan, %4,7sini Fransa, %4n ise
Libyaya gerekletirmitir.

gerekletirdii grlmektedir. thalatnn byk ksmn makine ekipmanlar, kimyasallar ve
petrol rnleri oluturmaktadr. En byk ithalat partneri %11,8lik oranla ABDdir. Bu oran,
%10,4 ile in, %6,5 ile Almanya, %6,4 ile talya ve %4,1 ile Suudi Arabistan takip etmektedir.
lkenin d borcu ise 35,03 milyar dolardr.

D Politika
Msrn d politikasn belirleyen en nemli faktr jeopolitik konumudur. Msrn Akdeniz ve
Hint Okyanusu gibi iki nemli suyolu arasnda bir kpr niteliinde olmas, Nil Nehri gibi
kendisi iin hayati nem tayan zengin bir su kaynana sahip olmas, lkenin gvenlik ve d
politika alanna byk nem vermesini gerektirmektedir. Konumu gerei Afrika, Arap ve
slam dnyasnn ortasnda yer alan Msrn d politikas kukusuz bu konumdan
etkilenmektedir. Afrika iinde aktif ve nc bir rol oynamaya alan Msr, nc dnya
kampnn da ncs durumunda olmutur. Afrikann dnda d politikasn belirlemede en
nemli unsur da Arap milliyetiliidir.

Batl gler karsnda anti-emperyalist bir politika uygulayan Nasr dneminde Msr, Svey
Kanaln milliletirmi, Batdan uzaklam ve Sovyetler Birlii ile yakn ilikiler ierisine
girmitir. Nasrn ardndan Sedat dneminde ise Msrn Batl kampa yaknlamas sz
konusu olmutur. Sedat dneminin ardndan iktidara gelen Hsn Mbarek dneminde de
Msrn Bat ile olan sk ilikileri devam etmitir.

Trkiye ile likiler
Trkiye ile Msr arasndaki ilikiler IX. yzyla kadar dayanan tarihsel ve kltrel kkenlere
dayanmaktadr. IX. yzylda balayan ilikiler XVI. yzyldan itibaren Osmanl mparatorluu
dneminde tabi olarak devam etmitir. Msr ile diplomatik ilikiler 1925 ylnda


12

Maslahatgzar dzeyinde kurulmu ve 1948 ylnda Bykelilik seviyesine ykselmitir. Hem
Ortadouda hem de Dou Akdenizde ne kan iki lke olan Msr ve Trkiyenin zellikle
Arap Bahar sreciyle birlikte yaknlama ihtiyac ve bu yndeki abalar artmtr. Bu
dorultuda 3 Kasm 2007 tarihinde Trkiye Dileri Bakan Ali Babacan ve Msr Dileri
Bakan Aboul Gheitin imzalad Trkiye-Msr Stratejik Diyalou ereve Muhtras iki lke
arasndaki ilikilerde nemli bir admdr.

ki lke arasnda gelitirilmek istenen ilikilerdeki asl itici g ekonomik ilikiler olarak ortaya
kmaktadr. ki lke arasnda 2007 ylnda Serbest Ticaret Anlamas yrrle girmitir.
Anlamann kapsam; gmrk vergileri, miktar kstlamalarnn kaldrlmas, bitki ve hayvan
sal, hizmetler, yatrmlar ve genel hkmler alanndaki dzenlemelerdir. Bu anlamann
ardndan iki lke arasndaki ticaret hacmi iki buuk katna ykselmitir. Otomobil, demir,
petrol yalar ve bitmenli minerallerden elde edilen yalar Trkiyenin Msra ynelik
ihracatnda ilk sralar almaktadr. Pirin, kmr eitleri, bakr teller, petrol gazlar ve dier
hidrokarbonlar ile kimyasal rnler ise Msrn Trkiyeye ihracatnda en nemli rnlerdir.
Son be yla bakldnda Trkiyeden Msra yaplan yatrmlar 60 milyon dolardan 1,5 milyar
dolara ykselmi, bu rakamn byk ksmn da tekstil ve konfeksiyon yatrmlar
oluturmaktadr. Yatrmlarn yan sra iki lke arasndaki ilikilerde turizmin de
yadsnamayacak lde byk bir nemi vardr. 2010 ylnn ilk 8 aynda iki lke arasndaki
turist says 44.000 olarak belirlenmitir. Bu rakama ulalmasnda 2009 ylnda imzalanan
Trkiye, Msr ve Suriye Hkmetleri arasnda Turizm Alannda birliine likin Mutabakat
Zaptnn etkisi vardr.

1.3. SENEGAL
Atlantik kysnda yer alan Senegal Cumhuriyeti, Afrikann batsnda 1219-1642 kuzey
enlemleri ile 1122-1732 bat boylamlar arasnda Senegal Nehrinin gneyinde yer
almaktadr. Moritanya, Mali, Gine, Gine Bissau ve Gambiya ile snr komusu olan lkenin
bakenti Dakardr. Senegalin nfusu 12.643.799 kii, yzlm ise 196.722 km
2
dir.

Tarih
Tarihsel kalntlardan Senegalin Paleolitik ve Neolitik dnemden beri yerleim yeri olduu
anlalmtr. Gana, Mali ve Songhai Krallklar blgede imparatorluk kurmu olsalar da,
bugnk Senegal zerindeki ilk krallk IX. yzylda Tukolarn ynettii Tekrur Kralldr.
Blgenin en eski ve byk etnik gruplardan biri olan Tukolarn, Zenega Berberileri ile ilikileri
sonras 1049 ylnda slamiyeti kabul ettikleri bilinmektedir. Senegal isminin de o tarihte
Moritanya ve gney Senegalde varln srdren Zenega Berberlerinden geldiine
inanlmaktadr. XIII ve XIV. yzyllarda Tuko Krall, Mali Krallnn etkisi altna girmitir.
Maliden g eden Voloflarn blgede kurduu Jolof Krall da yine bu dnemde kurulmu ve


13

XVI. yzyla gelindiinde Jolof Krall Jolof, Walo, Cayor, Baol, Sine ve Saloum Krallklar
olarak ayrlmtr.

1444 ylnda Portekizliler Senegal nehri kenarna gelerek, kle, altn ve demir ticareti
yapmlardr. Daha sonra blgeye Hollanda, ngiltere ve Franszlarn da gelmesiyle Avrupallar
blgeye artk hkim duruma gelmilerdir. 1659 ylnda Franszlar Saint-Louise yerlemiler ve
bylece Senegal topraklar zerinde Fransz hkimiyeti balamtr. 1859 ylnda Senegali
resmi smrgesi haline getiren Fransa, 1904te bu lkede tam hkimiyet kurmu, nce
Dakar ardndan da Fransz Bat Afrikasn bakent yapm ve Senegali askeri s olarak
kullanmtr.

24 Ocak 1959 ylnda kabul edilen anayasa ile ilk olarak Mali ile birleerek Mali
Federasyonunu kuran Senegal, 4 Nisan 1960 ylnda, 300 yl Fransz idaresinden sonra
bamszln kazanm ve 20 Austos 1960 tarihinde Mali ile kurmu olduu federasyon
dalmtr. Kurulduu 1960 ylndan 1981 ylna kadar Senegal Sosyalist Partisi bakan
Leopold Sedar Senghor Devlet Bakan olarak grev yapmtr. 1981 ylnda Senegal ile
Gambiya birleerek Senegambiya Konfederasyonunu kurmu fakat bu konfederasyon
1989da dalmtr.

Corafi Yap
196.722 km
2
olan yzlmnn 192.530 km2si kara, 4.192 km2si ise sulardan
olumaktadr. Toplam kara snr 2.640 km, ky boyu ise 531 km uzunluundadr. lkenin
%19u tarm alanlarndan, %33 orman ve savandan, %48i de llerden meydana
gelmektedir. Kuzeyde l iklimi kylarda ise yar tropikal iklim hkimdir. lke genellikle alak
dzlklerden olumaktadr. lkede Atlantik Okyanusuna dklen drt nehir mevcut olup
bunlar en nemlisi 1.641 km uzunluundaki Senegal Nehri olmak zere Saloum, Gambiya ve
Casamancedir.

Balk, fosfat ve demir Senegalin en nemli doal kaynaklardr. Fosfat, ihracatnn %10unu
olutururken, lke topraklarnda 100 milyon ton kalsiyum fosfat, 60 milyon ton alminyum
fosfat olmak zere toplam 160 milyon ton fosfat rezervi bulunmaktadr.

lke nfusu 2011 verilerine gre 12.643.799 kii ile dnya nfus sralamasnda 71. srada yer
almaktadr. lke nfusunun 2,777 milyonu Dakar ehrinde yaamakta olup, bakent Dakar
lkenin en kalabalk ehridir.


14

Nfusun %43,3 Volof, %23,8i Pular, %14,7si Serer, %3,7si Jola, %3 Mandinka, %1,1i
Soninke, %1i Avrupal ve Lbnanl olup, kalan %9,4 ise dier etnik kkenlerden
olumaktadr. Ayrca nfusun %94 Mslman, %5i (ounluu Roman Katolik) Hristiyan
olup, %1i de yerel dinlere mensuptur. lkede resmi dil olarak Franszca kabul edilmitir.
Franszcann yan sra Volof, Pulaar, Jola ve Mandinka dilleri de kullanlmaktadr.

Siyasi Yap
Cumhuriyet ynetim eklini benimsemi lkenin bakenti Dakardr. lke; Dakar, Diourbel,
Fatick, Kaffrine, Kaolack, Kedougou, Kolda, Louga, Matam, Saint-Louis, Sedhiou,
Tambacounda, Thies, Ziguinchor olmak zere 14 blgeden olumaktadr. Bu blgelerde yerel
idari ynetim hkim olmasna karn lke genel olarak bakanlk sistemi ile ynetilmektedir.
4 Nisan 1960 tarihinde Fransadan bamszln alm olan Senegal ayrca bu tarihi
bamszlk gn olarak kutlamaktadr. Ancak tam anlamyla bamsz olmas 20 Austos
1960 tarihine tekabl eder ki, bu tarih Mali ile ayrldklar tarihtir. Senegalin Devlet Bakan
yedi ylda bir seilir ve gnmzde, ilk olarak 1 Nisan 2000, ikinci olarak da 2007 ylnda
seilen Abduolaye Wade bakanlk grevini yrtmektedir.

lkenin u anda yrrlkte olan anayasas 7 Ocak 2001 tarihinde oluturulmutur. Yarg
sistemi, Fransz Hukuk sistemine dayal hukuk sistemidir.

Ekonomi
2010 yl resmi verilerine gre Senegal 23,88 milyar dolar gayri safi yurtii haslas ile dnya
sralamasnda 114. srada yer almaktadr. Gayri safi milli haslann %15,9unu tarm,
%21,7sini endstri, %62,4n de hizmet sektr oluturmaktadr. Nfusun 5,532 milyonu
igc kapasitesindedir. Bununla beraber isizlik oran 2007 verilerine gre %48e tekabl
etmektedir. Bte hslat 2010 verilerine gre 2,849 milyar dolar iken bte harcamalar
3,519 milyar dolardr. Bte a gayri safi yurtii haslann %5,2sine karlk gelmektedir.
lke ekonomisi bte a nedeniyle arlkl olarak d yardma bamldr. Enflasyon oran
2010 rakamlaryla %1,2 ile dnya sralamasnda 29.dur.

Yerfst, sorgum, dar, bezelye, pirin, domates, yeil sebze ve pamuk en nemli tarm
rnleridir. Fosfat en nemli maden rn iken, tarmsal hafif sanayi, balk konservesi, st
rnleri, bira ve alkoll iecekler, ilenmi ttn ve tekstil en nemli rn dallardr. Ar
sanayi olarak ise bir tek Dakarda bulunan petrol rafinerisi mevcuttur. Tarm ve sanayinin
yan sra Senegal gelimekte olan turizm sektr ile dikkat ekmektedir.

lke 2010 ylndaki yaklak 2,062 milyar dolar ihracat ile dnya sralamasnda 133.dr.
Balk, yerfst, petrol rnleri, fosfat ve pamuk en nemli ihracat kalemleridir. %21,6lk


15

oranla ihracatnn byk ksmn Mali ile gerekletiren Senegal, ihracatnn %9,6sn
Hindistana, %4,5ini Fransaya, %4,2sini ise Gambiaya yapmaktadr.

gerekletirdii grlmektedir. thalatnn byk ksmn yiyecek, iecek, sermaye mallar ve
petrol rnleri oluturmaktadr. thalattaki en byk paya sahip lke %15,9luk oranla
Fransadr. Fransay, %13,6 ile ngiltere, %8,6 ile in, %8,6 ile Nijerya ve %5,2 ile Hollanda
takip etmektedir. lkenin d borcu ise 3,858 milyar dolardr.

D Politika
1960 ylna kadar Fransz smrgesi olarak kalan Senegalin, resmi dilinin hala Franszca
olmas ve bu lke ile ekonomik, siyasal ve kltrel alanlardaki st dzey ilikiler Senegal d
politikas zerinde Fransann yadsnamayacak etkisini gstermektedir.

Senegal Afrikada blgesel bir g olarak ortaya kma gayretindedir. Fakat yksek bte
a, ktye giden ekonomi ve zellikle Moritanya ve Gine Bissau ile yaad snr sorunlar,
Senegalin blgesel g olma potansiyelinin nne gemektedir. Senegalin ekonomik alan
dnda en byk sorunu gneydeki Casamance ayrlk hareketidir. Sz konusu Casamance
blgesi Gambiya ile Senegal topraklar arasnda corafi bir engel gibidir. Ayrlk hareket
olarak ortaya kan Casamanceye d destek salad gerekesiyle ran ile diplomatik
ilikilerini nce 1984 ylnda daha sonra da 2011 ylnda kesmitir. Ayn zamanda Gine
Bissaunun ayrlk glere destek verdii iddialar yznden bu lke ile sk sk sorun
yaamaktadr. 1980li yllarda petrol rezervlerinin de bu blgede olmas sebebiyle iki lke
arasndaki gerginlik ykselmitir. Ancak Senegal, Gine Bissaunun ayrlk harekete verdii
destei kesmesi iin blgedeki egemenliinin tannmas karlnda petrol paylamn
ngren 12 Haziran 1995 tarihli protokole imza atm ve bylece iki lke arasndaki ilikiler
yumuamtr.

Trkiye ile likiler
Senegalin 1960 ylnda bamszln kazanmasnn hemen ardndan Trkiye tarafndan
tannmtr. 1962 ylnda Trkiye Dakarda, 2006 ylnn Austos aynda ise Senegal Ankarada
bykeliliklerini faaliyete geirmitir.

Birlemi Milletler ve slam Konferans rgt kapsamnda ibirlii faaliyetlerinin artran iki
lke arasndaki en st dzey resmi ziyaret ise ubat 2008deki Senegal Cumhurbakan
Abdoulaye Wadenin Trkiye ziyaretidir.

ki lke arasnda yaplan anlamalar aadadr:


16

Kltr Anlamas - 20 Nisan 1968
Ticaret, Ekonomik ve Teknik birlii Anlamas - 3 Aralk 1992
Askeri Alanda Eitim, Teknik ve Bilimsel birlii Anlamas - 1 Aralk 1998
Askeri Eitim birlii Anlamas- 1 Aralk 1998
Jandarma Eitimine likin Protokol ile Eitime likin birlii Konusunda Anlama - 1
Aralk 1998
Tarm Alannda birlii Protokol 19 ubat 2008
Kltrel birlii Anlamas 19 ubat 2008
Hava Ulatrma Anlamas - 19 Austos 2008
Yatrmlarn Karlkl Teviki ve Korunmas Anlamas - 15 Haziran 2010
Trk Standartlar Enstits ile Senegal Standartlar Tekilat (ASN) Arasnda
Standardizasyon Alannda Teknik birlii Mutabakat Zapt - 15 Haziran 2010
Trkiye Cumhuriyeti Dileri Bakanl ile Senegal Cumhuriyeti Dileri Bakanl Arasnda
Diplomat Eitimine likin birliine Dair Mutabakat Zapt - 15 Haziran 2010

Siyasi ilikilerin yan sra iki lke arasndaki ekonomik ilikiler de son dnemde art
gstermektedir. ki lke arasndaki ticaret hacmi 2000 ylnda 10 milyon dolar iken 2009
ylnda 96 milyon dolar ile byk bir art gstermitir. 2010 yl verilerine gre, Trkiyenin
Senegale ihracat 83 milyon dolar iken Senegalden ithalat ise 1,4 milyon dolardr. Trkiye,
Senegale gda malzemeleri, demir-elik rnleri, kozmetik, hazr giyim, elektrikli makine ve
cihazlar, seramik, porselen, dokumaclk rnleri, otomotiv sanayi rnleri ihra ederken,
Senegal ise Trkiyeye pamuk, balk ve yal tohumlar ihra etmektedir. 26 Nisan 2009
tarihinde TUSKON ats altndaki 120 Trk iadamnn yatrm amacyla Senegal
Cumhurbakann ziyareti ekonomik ilikilerin geliimine katk salamtr.

ki lke arasndaki ilikilerde ne kan bir dier nemli konu da TKAnn Dakarda at
Program Koordinatrldr. TKA, Afrikada yrtt Tarmsal Kalknma Program
erevesinde Senegalin de iinde bulunduu 13 lkede projelerini faaliyete geirmitir.
Ayrca TKA, evre, salk ve eitim alannda 2010 ylnda Senegale 3,1 milyon dolar
yardmda bulunmutur.

1.4. TANZANYA
Resmi ad Birleik Tanzanya Cumhuriyeti olan Tanzanya Afrikann Orta Dou blgesinde yer
alan bamsz bir lkedir. lkenin dousunda Hint okyanusu bulunmaktadr. lkenin
komular kuzeyde Kenya ve Uganda, batda Ruanda, Burundi ve Demokratik Kongo


17

Cumhuriyeti, gneyde ise Malavi, Zambiya ve Mozambiktir. Ayr siyasi varlk olan Tanganyika
ile Unguja ve Pemba adalarn ynetiminde bulunduran Zanzibar 1964 ylnda birleerek
Birleik Tanzanya Cumhuriyetini kurmulardr.

Tarih
Bugnk Tanzanya topraklar insanlarn yaam srdkleri bilinen en eski blgelerdendir.
Yaklak iki bin yl ncesinde bat Afrikadan gen ve Bantu dilini konuan gruplarn yaad
bir yer olan bu corafyada insanlar genellikle avc-toplayc gruplar halinde yayorlard.
Gelmi gemi en nemli teknolojik baarlardan olan eliin bulunuu Tanzanyallara
atfedilir. Hint okyanusu kenarnda bulunmas tarih boyunca Tanzanyann farkl medeniyetler
ve halklarla karlamasn kanlmaz klmtr. Arap Yarmadas, Basra Krfezi ve
Hindistandan gelen gezginler ve tccarlar iin dou Afrika sahilleri en bilinen urak
yerlerinden biriydi. Trkiyede ok bilinmese de Kilva Sultanl da bugnk Tanzanya
topraklarnda yaamtr. Kilva Sultanl X. yzyl sonlarna doru kurulmu ve neredeyse
bugnk tm dou Afrika sahillerini ve i kesimleri hkm altna alarak geni alanlara
hkmetmi bir sultanlkt. Hint okyanusu ticaretinde etkin bir konuma gelerek refah seviyesi
yksek bir ynetim ina eden sultanlk 1505 ylnda Portekiz igaline uramasnn ardndan
dalmtr.

XIX. yzyln sonlarna gelindiinde smrge yarnda nispeten geri kalan Almanya, dou
Afrikada Tanganyika (sadece anakara), bugnk Burundi ve Ruandann olduu blgeyi
smrgeletirerek Alman Dou Afrikasn kurdu. I. Dnya Savanda yenilen Almanya, bu
smrgelerini ngiltereye brakt ve Afrikann dousu farkl statlerde neredeyse tamamen
ngiliz ynetimi altna girdi. 2. Dnya Sava sonrasnda oluan siyasi artlar ve smrgelerde
artan bamszlk taleplerini deerlendiren Byk Britanya ynetimi smrgecilik politikasn
gzden geirmeye karar verdi. Britanya ynetimi dneminde siyasi partiler yasak olduu iin
Tanganyikada nemli bir kabile reisinin olu olan ve ngilterede eitim alan Julius Nyerere
Tanganyika Afrika Ulusal Birliini (TANU) kurdu ve 1960 ylnda Britanya ynetimindeki
Tanganyika bakan oldu. Bamszlk taleplerini daha yksek sesle dile getiren Tanganyika
halknn basks sonucunda Britanya hkimiyeti sorunsuz ekilde 9 Aralk 1961 tarihinde sona
erdi.

Avrupada corafi keiflerin balamasyla XVI. yzyl balarnda Portekizlilerin hkimiyeti
altna giren Zanzibar yaklak iki yzyl Portekizliler tarafndan ynetildikten sonra 1698
ylnda Umman Sultanlnn hkimiyetine girdi. Umman Sultan Seyyid Said 1840 ylnda
sultanln bakentini Zanzibara tad ve buras XIX. yzylda Asyaya dnk ticaretin nemli
bir noktas haline geldi. Ada lkesi 1890 ylnda ngiliterenin mandas oldu ve 1963 ylnda
bamszlna kavuana kadar ngiliz ynetimi altnda kald. Unguja ve Pemba adalarndan
oluan (toplam yzlm 2.643 km
2
) ve bamszlk sonras resmi olarak Zanzibar ve Pemba


18

Cumhuriyeti olarak bamszln ilan eden lke 26 Nisan 1964te sene nce bamszlna
kavuan Tanganyika ile birleerek Birleik Tanzanya Cumhuriyetini kurdular. Federal yap
iinde Zanzibar i ilerinde bamszln muhafaza ederken adalarn ynetimi seimlerle
oluan Zanzibar parlamentosu tarafndan srdrlmektedir.

Corafi Yap
947.300 km
2
yzlm ile dnyann en byk 31. lkesi olan Tanzanyann nfusu
42.746.620 kiidir. Hint okyanusuna snr olan lkenin 1.424 km sahil eridi bulunmaktadr.
Afrikann ats olarak adlandrlan Kilimanjaro da da (5.895 m.) Tanzanya snrlar iindedir.
lkenin kuzeyinde Afrikann en byk gl olan Viktorya Gl, batsnda Tanganyika Gl ve
gneybatsnda Malavi Gl bulunmaktadr. Arazi yaps olarak sahil boyunca ovalar
hkimken orta kesimlerde platolar, kuzey ve gneyde ise dalk alanlar daha hkimdir.
Zengin yeralt ve yer st kaynaklara sahip olan lkede fosfat, nikel, kmr, elmas, altn,
deerli talar ve doal gaz bulunmaktadr.

Yzlm olarak dou Afrikann en byk lkesi olan Tanzanya 42 milyonluk nfusu ile
dnyann en kalabalk 30. lkesidir. Nfusun neredeyse tamamn siyahi Afrikallarn
oluturduu Tanzanya toplumunda Asya, Hindistan ve Avrupa kkenli yabanclarn toplam
nfusa oran %1in altndadr. Dier Afrika lkelerinin aksine Tanzanyada birok etnik grup
bulunmasna ramen bir veya birka etnik grubun toplum zerinde hkimiyet kurmas
gereklememitir. Her ne kadar Chagalar gibi baz etnik gruplar hala kendi dillerini
konusalar da Tanzanya vatandal bilinci imdiye kadar etnik bilinten daha kuvvetli
olmutur. Bunda hibir etnik grubun sayca ok olmaynn da pay vardr. Zanzibarn nfusu
ise yaklak 1 milyondur. Zanzibarn nfusunu saylar az da olsa Araplar, Afrikal siyahiler ve
asl ounluu oluturan Arap Afrikals diyebileceimiz melez gruplar oluturmaktadr. Her
ne kadar insanlarn etnik kkeni ten renginden belli olsa da Zanzibar toplumu iinde etnik
blnme yoktur.

Zanzibarn neredeyse tamamnn Mslman olduu bilinse de Tanzanyann ana karas iin
ayn netlikte bilgi mevcut deildir. Tanzanya nfusunu Hristiyanlar, Mslmanlar ve yerel
inan mensuplar oluturmaktadr fakat toplumun dini kompozisyonu konusunda kesin bir
ey sylemek zordur. Hristiyan ve Mslmanlarn lke nfusunun yzde kan
oluturduklar net olarak bilinmemektedir. Bunun en byk sebebi XIX. yzylda balayan
misyonerlik faaliyetlerinin ardndan bamszlk sonras yaplan nfus saymlarnda insanlara
dinlerinin sorulmam olmasdr. Batl kaynaklar lke nfusunun %50 Hristiyanlardan, %30
Mslmanlardan ve %20 yerel inan mensuplarndan olutuunu sylerken Mslmanlarca
allan kaynaklarda Mslmanlarn ve Hristiyanlarn oran tam tersi olarak verilmektedir.


19

Dou Afrikann en yaygn ve yaklak 150 milyon kii tarafndan konuulan Svahili dili ile
ngilizce lkenin resmi dilleridir. Devletin ilkretim okullarnda Svahili eitim dili iken
ilkretim sonrasnda (niversiteler dhil) zel ve devlet okullarnda eitim dili ngilizcedir.
Halk arasnda Svahili daha ok kullanlsa da lkenin resmi ileri iin ngilizce kullanlmaktadr.
Birleik Tanzanya Cumhuriyeti anayasas da ngilizcedir.

Siyasi Yap
Birleik Tanzanya Cumhuriyetinin ynetim ekli cumhuriyettir ve bakanlk sistemi ile
ynetilmektedir. Bamszlk sonras Nyererenin 1964te balatt sosyalist tek parti
ynetiminin 1995te iktidardan kendi rzasyla ekilmesiyle sorunsuz ekilde ok partili
sisteme geilmitir. lkede 1995ten beri ok partili seimler uluslararas gzlemciler
eliinde yaplmaktadr. lkenin bakenti nceden Darsselam iken 1996 ylnda lkenin orta
kesimlerinde yer alan Dodoma ehri bakent ilan edilmitir. Tanzanya Milli Meclisi
Dodomada bulunmaktadr, ancak yrtme, bakanlklar ve diplomatik temsilcilikler halen
Darsselam ehrindedir.

Bakanlk sistemiyle ynetilen Tanzanyada devlet bakan Milli Mecliste hkmet grubunun
liderliini yapacak bir babakan atamaktadr. Tek kamaral sisteme sahip lkede kazanan-
hereyi-kazanr eklinde ifade edilen bir seim sistemi uygulanmaktadr. Bakanlar kabinesi
devlet bakan tarafndan milletvekilleri arasndan atanr. Her be ylda bir yaplan genel
seimlerde seilen devlet bakan hem Federal devleti hem de anakara (Tanganyika)
hkmetini temsil etmektedir. Genel seimlerde Zanzibar ise kendi devlet bakann
semektedir. Zanzibar devlet bakan, Zanzibarn i meseleleri ile ilgilenen hkmetin de
bakan durumundadr.

Siyasi olarak, Zanzibar dhil 26 idari birime (region) blnm olan Tanzanya bu birimlerin
nfusu ile doru orantl olacak ekilde meclise temsilci gndermektedir. Tanzanya Milli
Meclisinde 324 milletvekili bulunmaktadr. Zanzibarn ayr parlamentosu (Temsilciler
Meclisi) bulunmaktadr ve sadece Zanzibar i ilerini dzenleyen yasalar karma hakkna
sahiptir. Dodomadaki meclis ise sadece anakaray balayan yasalar kartabilecei gibi tm
Birlik Cumhuriyetini balayan yasa kartma yetkisine de sahiptir.

Ekonomi
Ekonomik gelimilik bakmndan Tanzanya dnyada en geri kalm lkelerden birisi olmasna
ramen GSYH snn son on ylda ortalama ylda %7 bymesi dikkat ekicidir. 2009-2010 mali
ylnda yllk GSYHdaki %6lk byme artan altn fiyatlarna ve turizm gelirlerine
balanmaktadr. zellikle son yllarda ekonomideki olumlu gelimeler kii bana den milli


20

gelire de yansmaktadr. Kii bana den gelir 2000 ylnda 300 ABD dolar iken 2010 ylnda
1.400 ABD dolarna ykselmitir.

lke ekonomisi temel olarak tarma dayaldr. Tarm sektr GSYHsnn %40n, ihracatn
%85ini ve lke i gcnn %80ini oluturmaktadr. lke GSYHnda sanayinin pay %24 ve
hizmetlerin pay %47dir. Tanzanyada kahve, ay, keten, pamuk, ttn, fstk, karanfil, msr,
muz ve dier sebzelerin yan sra nemli miktarda altn, elmas ve demir retilmektedir. Yurt
dna daha ok altn, elmas, kahve ve pamuk ihra eden Tanzanya yurt dndan ise en fazla
petrol, tketim rnleri, ulam aralar ve makine ithal etmektedir.

D Politika
Bamszlndan bugne Tanzanya uluslararas siyasette saygn bir aktr olmutur. phesiz
kazanlan bu saygnln arkasndaki en byk etken ilk devlet bakan Julius Nyererenin
karizmatik ve entelektel kiiliidir. Souk Sava dneminde Balantszlar Hareketinin
kurucu yelerinden olan Tanzanya, Afrika Birlii rgtnn (imdiki Afrika Birlii)
kuruluunda ve Gney Afrika Cumhuriyetinde 1994e kadar sren Apartheid rejiminin sona
ermesinde nemli rol oynamtr. Nyererenin dier Afrikal lkeler nezdindeki saygnln
deerlendirerek mirasn bugn deerlendiren Tanzanya, komular Burundi ve Demokratik
Kongo Cumhriyetindeki sorunlarda arabulucu rol stlenmekte ve dier atmalarn barl
yollarla zlmesi iin youn aba sarf etmektedir. Idi Amin dneminde Uganda ile yaanan
siyasi kriz ve ksa sreli sava dnda komularyla iyi geinen Tanzanya, Dou Afrika
Topluluu ve Gney Afrika Kalknma Topluluu gibi yesi olduu blgesel rgtlerde aktif rol
oynamaya almaktadr. Tanzanya kendi iinde hkim olan bar atmosferinin aksine
komularnda yaanan savalar yznden lkelerini terk etmek zorunda kalan mltecilere
kaplarn aan ve bu nedenle Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserlii nezdinde
nemli bir yedir. Tanzanya halen Mozambik, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Burundi ve
Ruanda bata olmak zere birok lkeden mltecinin barnd yirmiden fazla mlteci
kampna ev sahiplii yapmaktadr.

Trkiye ile likiler
Trkiye ile Tanzanya arasnda diplomatik ilikiler 1963 ylnda kurulmutur. Trkiyenin Ekim
1979da alan Darsselam bykelilii bte mlahazalaryla 1984 ylnda kapatlm, ancak
18 Mays 2009da tekrar faaliyete gemitir. Tanzanyann Trkiyede diplomatik temsilcilii
bulunmamaktadr. zellikle 18-21 Austos 2008 tarihlerinde stanbulda gerekletirilen 1.
Trkiye-Afrika birlii Zirvesi sonrasnda iki lke arasnda resmi ziyaretler artmtr. Her iki
lkenin devlet bakanlar karlkl ziyaretler dzenlemi ve bu ziyaretleri bakan ve mstear
seviyesinde heyetlerin karlkl ziyaretleri takip etmitir.


21

Karlkl yaplan ziyaretler sonucunda 2000 ylnda 6,4 milyon dolar olan iki lke arasndaki
ticaret hacmi 2010 ylnda 104 milyon dolara kmtr. Yine son on yllk dnemde Trkiyenin
Tanzanyaya yapt ihracat 5 milyon dolardan 90 milyon dolara, ithalat ise 2 milyon dolardan
14 milyon dolara ykselmitir. Trk Hava Yollarnn, 14 Haziran 2010da Darsselama
stanbuldan dorudan uular balatmas ilikilerin geldii noktay gstermesi asndan
nemlidir.

ki lke arasnda yaplan nemli anlamalar unlardr:

1. Diplomatik, Hizmet ve Hususi Pasaport Hamilleri in Vizelerin Karlkl Olarak
Kaldrlmasna Dair Anlama (18 ubat 2010, Ankara) (2 Temmuz 2010 tarihli Resmi
Gazetede onay kararnn yaynlanmasyla yrrle girmitir.)
2. Dileri Bakanlklar Arasnda Siyasi stiare Mekanizmas Kurulmasna likin Mutabakat
Muhtras (18 ubat 2010, Ankara).
3. Ticari ve Ekonomik birlii Anlamas (18 ubat 2010, Ankara).
4. Hava Ulatrma Anlamas (18 ubat 2010, Ankara).
5. Tarm Alannda Teknik, Bilimsel, Ekonomik ve Ticari birlii Mutabakat Muhtras,
(23 ubat 2009, Darsselam).

Bunlardan baka iki lke arasnda imzalanan ancak onay sreci devam eden anlamalar da
mevcuttur. Bunlar;

1. Tanzanya Cumhurbakan Jakaya Kikwetenin 17-21 ubat 2010 tarihlerinde lkemize
gerekletirdii ziyaret srasnda imzalanan Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti ile Tanzanya
Birleik Cumhuriyeti Hkmeti Arasnda Ticari ve Ekonomik birlii Anlamas,
2. Trkiye Cumhurbakannn 22-23 ubat 2009 tarihleri arasnda Tanzanyaya
gerekletirdii ziyaret srasnda imzalanan Tarm Alannda Teknik, Ekonomik ve Bilimsel
birlii Mutabakat Muhtrasdr.

Trkiye Cumhuriyeti, Trk birlii ve Kalknma daresi Bakanl (TKA) zerinden eitli
alanlardaki kalknma yardmlar ile Tanzanyann kalknmasna destek olmaktadr.


22

2. ARATIRMA METODOLOJS
zgn leklerle taslak olarak gelitirilen anket formu, 2010 yl ierisinde Trkiyede
bulunan 240 yabanc uyruklu renciye uygulanmtr. Ayrca, siyaset, uluslararas ilikiler ve
sosyal psikoloji alannda almalar bulunan be akademisyenden anketin gelitirilmesine
dnk eletiri ve geri bildirim alnmtr. Yaplan uygulama ve alnan geri bildirimlerden
hareketle anket yeniden tasarlanm ve EKteki nihai ekline ulalmtr.

Aratrmada; maliyet, uygulama kolayl, lkelerin farkl blge ve gruplarndan renci
barndrmas ve dnya ile iletiime daha ak bir kitle olmas nedenleriyle, evren ve uygulama
alan olarak niversiteler seilmitir.

Bu alma kapsamnda anket uygulanan lkeler ve niversiteler aadaki tabloda
gsterilmitir.

Msr
Kahire University
Mansure University
skenderiye University
El Ezher University
Ayn ems University
Fas
Hassan II Ain Chok University
Senegal
Cheikh Anta Diop University
Dakar Bourguiba University
Tanzanya
Dar es Salaam University
Muhimbili University of Health and Allied Sciences

alma yaplan lkelerde anket uygulanan rneklem saylar ve meslekleri aadaki tabloda
gsterilmitir.

Akademisyen renci Dier alan Belirtmeyen Toplam
Msr 68 215 76 1 360
Fas 10 210 31 6 257
Senegal 38 198 45 6 287
Tanzanya 17 296 15 7 335
Toplam 133 919 167 20 1239


23

Anketler yz yze grme yntemi ile, baz akademisyenlere ise elektronik posta yntemi
ile akademisyen tarafndan Ekim-Aralk 2011 aylarnda uygulanmtr. rencilere anket
uygulamasnda, seilen niversite rencileri de anketr olarak kullanlmtr.

Uygulama yaplan drt lkede ulalan rneklemin mensup olduu din aada tablo olarak
verilmitir. Raporda Trkiye ve Trklerle ilgili alglarn mensup olunan dini inanca gre
farkllamas analiz edilmemitir. Bununla birlikte zellikle Tanzanyada anket yaplan
Hristiyan kesimin (Yaklak %27) Trkiye ve Trklerle ilgili grlerinin hemen hemen tm
konu balklarnda Mslmanlara gre daha olumsuz olduunun da vurgulanmas
gerekmektedir. Senegalde ise yaklak %10luk bir kesimi oluturan Hristiyanlarn Trkiye ve
Trklerle ilgili grleri baz konu balklarnda Mslmanlara gre daha olumsuzdur.

LKE Mslman Hristiyan Dier Toplam
Fas 257 0 0 257
Msr 360 0 0 360
Senegal 254 29 4 287
Tanzanya 244 90 1 335

rneklemin seiminde irtibat kurulan akademisyenlerin ve anketr olarak seilen
rencilerin uygun rneklem (convenience sampling) yntemiyle, kazara (accidental) ulat
kiilere uygulama yaplmtr. zin alarak uygulama yapmann zorluu ve lkelerde fikir
zgrl noktasnda yaanan problemlerin de etkisiyle, olasla dayal bir rnekleme
yntemi uygulanamamtr.

Uygulamann sadece niversitelerde yaplm olmas ve rneklem seiminde olaslkl
olmayan bir yntemin kullanlm olmas nedeniyle; alma, bulgular itibariyle Msr, Fas,
Senegal ve Tanzanya halknn grlerini tam olarak temsil etme iddiasnda olmamakla
birlikte; daha eitimli, dnyaya daha ak ve tm lkeden insanlarn bir araya geldii
niversite ortamnn evren olarak belirlenmesinin alma bulgular temelinde yaratt
avantajn da vurgulanmas gerekmektedir. Bu anlamda, aratrmann eitimli halkn
dnceleri konusunda nemli fikirler verdii sylenebilir. Ayrca, anket konusu da
aklanarak kendisine bavurulduu halde anketi doldurmay kabul etmeyen kiilerin varl
ve ankete katlmay kabul eden ve etmeyen kitlelerin Trkiyeye sempati noktasndaki
farkll da deerlendirildiinde; alma bulgularnn, rnekleme bal olarak Trkler ve
Trkiye ile ilgili olumlu anlamda bir yanll barndrabilecei de kabul edilmelidir.

Veri Analizi
Anket ile elde edilen veriler istatistiki analiz programna (PASW 18.0) aktarlmak suretiyle
analiz edilmitir. Uygulama aamasndaki tedbir ve kontrollere ramen, baz anketlerin farkl


24

nedenlerle tutarsz doldurulmu olabilecei ihtimalinden hareketle, 1433 kiiye ait anket
verileri; analiz ncesi, bir dieri ile alg ve olgu temelinde eliki tekil eden 17 soru ifti ile
kontrol edilmitir. Kontrol sonucunda, en az iki soru iftinde elikili bulunan 178 anket
formu almann veri temizlii aamasnda silinmitir. Bunun yannda anket uygulanan
lkelerin kendi milliyeti dnda olan kiilere ait anketler de analizlere dhil edilmemitir. Bu
aamalardan sonra veri temizlii sonras rneklem says 1239a inmitir.

Alg ve eilimleri ortaya koyan sorularn tamam 11li lekle 0-10 aralnda bir
deerlendirme sunmakla birlikte, bu deerler tablolatrlrken yze tahvil edilmitir. Bu
nedene de bal olarak, tablolardaki soru deerleri (rnek %81), sorulara katlm yzdelerini
deil, soru ifadelerine ortalama katlm dzeylerini gstermektedir.


25

3. RNEKLEMN SYAS VE DNDARLIK ELMLER

Burada almada kullanlan onlu dindarlk leinin cevap deerleri verilmitir. Msr ve
Fasta kedisini orta dzey dindar olarak nitelendiren kiilerin orannn ykseklii dikkati
ekerken bu lkelerde ateist olanlarn oran ve kendisini ok dindar olarak gren kiilerin
oran olduka dktr.


26

Senegal ve Tanzanyada ise resim farkllamakta ve kendisini orta dzey ve zerinde dindar
olarak nitelendiren insanlarn orannn fazlal dikkatleri ekmektedir. Senegalde halkn ok
az bir ksm (%1) kendisini orta derecenin altnda dindar olarak grrken bu oran
Tanzanyada %14 dzeyinde kmaktadr.


27

Bu blmde, sa-sol siyasi eilim leinin cevap deerleri verilmitir. Siyasi eilim lei
cevap dalmna baktmzda, bata Msrda olmak zere Fasta ve Tanzanyada halkn
byk bir ksmnn kendisini lein ortasnda grd sylenebilir. Bu durum lkelerde
marjinal siyasi dnceye sahip olan kiilerin orannn dk olduunu veya farkl
gerekelerle almaya byle aktarldn gstermektedir. Ancak Fasta kendisini ar sol
olarak nitelendiren kiilerin %14 lk oran da dikkati ekmektedir.


28

Senegalde ise bu soruya cevap vermeyen ve kendisini sa-sol leinde tanmlamayanlarn
orannn (%26,1) dier lkeye gre daha yksek olduu grlmektedir. Fas dndaki
lkede sa eilimli olanlar daha yksek bir orana sahip olmakla birlikte, bu drt lkede de
demokratikleme ve siyasi partilere dayal bir ynetim rejimlerinin oturmam olmasnn
kiileri daha tarafsz tanmlara gtrd grlmektedir.


29

4. TRKLERN KLK ZELLKLER

Trklerin alglanan kiilik zelliklerinin belirlenmesi maksadyla, bei olumsuz olmak zere 16
kiilik zellii sorgulanmtr. Trkler bata Msr ve Senegal olmak zere alma yaplan
lkelerin genelinde daha ok olumlu kiilik zellikleri ile zdeletirilmektedir. Drt lke
iinde olumlu kiilik zelliklerine vurgu Msr ve Senegalde Fas ve Tanzanyaya gre daha
yksektir.


30

Genelde dk oranda seyreden olumsuz kiilik zelliklerinin ise Tanzanyada dier lkeye
kyasla daha fazla olduu dikkat ekmektedir.


31

5. TRKLERE SEMPAT

Trklere sempati lei bal altnda verilen cevaplara bakldnda Msr verilerinin olduka
olumlu olduu grlmektedir. Fasta, Senegalde ve Tanzanyada ise Msr kadar yksek
olmasa da verilen cevaplarn byk bir ksm lein orta noktas olan 5 ve zerinde
toplanmaktadr.


32

Senegal ve Tanzanyada bu soruya cevap vermeyenlerin orannn %16-17lerde seyretmesi,
bu lkelerin Trklerle tarihsel balarnn ve dolaysyla alg kaynaklarnn dier lkelere
kyasla daha az olmasndan kaynaklanmaktadr.


33

Aratrma erevesinde yneltilen sorularn cevaplarnda ortaya kan Trklerin kiilik
zellikleri konusundaki genel olumlu eilimin, Msr, Fas, Senegal ve Tanzanya halknda
beklendii zere ayn ynde Trkler sempati dzeyine de yansd grlmektedir. Bu lkeler
arasnda Trklere sempati dzeyi %81 ile en yksek oranda Msrda iken, %58 ile en dk
oranda Tanzanyadadr. Senegal ve Fasta Trkiye sempatisi ise %70 ve 61 ile orta
dzeydedir.


34

6. LKELERE MLLETLERE SEMPAT

Bu drt lke halknn dier lke ve milletlere sempatisini lmek iin yneltilen sorunun
cevaplar incelendiinde, Msr, Fas ve Tanzanyada sempati duyulan lke ve milletler
sralamasnda ilk srada Araplar yer alrken, Senegalde Araplarn yerine ilk srada
Amerikallarn olduu grlmektedir. Trkler ise her drt lkede de sempati sralamasnda
dier lkeleri geerek ikinci sray almtr. Fasta ise Trklere sempati dzeyi %61 ile ikinci
srada olmakla birlikte; Fas, Tanzanya ile birlikte Trkiye Sempatisinin greceli olarak en
dk olduu iki lkeden birisi durumundadr. Msrda Araplara ve Trklere sempati dzeyi
ile dier lkelere sempati dzeyi arasnda nemli bir krlma (farkllama) olmasna ramen
bu durumun dier lkede gzlenmediini sylemek yanl olmayacaktr.


35

Yukarda da belirtildii gibi; Tanzanya, Trkiye sempatisi (%57) greceli olarak en dk olan
lke durumundadr. Trkiye sempatisinin Senegalde Amerikal ve ngilizlerle hemen hemen
ayn dzeyde olmas ve Tanzanyada yine bu lkelerden ok fazla farkllamamas dikkati
eken bulgulardr.


36

Sempati dzeylerine lkeler ve milletler baznda tek tek bakldnda ise Trklere sempatinin
en st dzeyde olduu lke Msrdr. Ruslara sempati dzeyi genel olarak btn lkelerde en
dk dzeydedir. Amerikallara ve ngilizlere sempati dzeyi lkelerde benzemekle birlikte,
bu iki lkeye sempati, en dk seviyede Msrda gzlemlenirken en yksek seviyede
Senegaldedir.


37

7. KNC BR VATAN SEMENZ GEREKSE NEREDE YAAMAK
STERDNZ?

alma kapsamnda anket uygulanan lkelere ikinci bir vatan semeleri gerekse nerede
yaamak isteyecei ayr bir soru ile sorulmutur. Verilen cevaplar dorultusunda Msrllarn
yars ikinci bir vatan olarak Trkiyede yaamak istediklerini sylemilerdir. Msrllar ikinci
vatan olarak Trkiyeden sonra srasyla Suudi Arabistan (%13,2), Fransa (%6,9) ve BAE (%5,7)
tercihini ortaya koymulardr.


38

Fasta ise insanlar ikinci bir vatan olarak %12 ile en yksek oranla Fransada yaamak
istemektedirler. Fransay Suudi Arabistan (9,4), Kanada (9,1) ve ABD (8,7) izlemektedir.


39

Senegalliler ise ikinci bir vatan olarak daha ok ABDde (15,5) ve Trkiyede (15,5) yaamak
istemektedirler. Bu lkeleri Kanada (12,7), Fransa (12,3) ve ngiltere (7,1) takip etmektedir.


40

Tanzanyallar da ikinci bir vatan olarak daha ok ABDde ve Trkiyede yaamak
istemektedirler. Bu lkeleri Suudi Arabistan, ngiltere ve Kanada takip etmektedir.


41

8. TRKYEDE DEMOKRAS ALGISI

Trkiyedeki demokrasi ve demokratik haklar konusunda, alma yaplan lkelerdeki
insanlarn alglar drt soru ile llmtr. Elde edilen deerlere gre; Trkiyenin gelimi
bir demokrasiye sahip olduu, farkl din, kltr ve kimliklere saygl olduu, Trkiyede fikir
zgrlnn iyi olduu ve insan haklarna nem verildii ynndeki olumlu alglar genel
olarak Msr ve Fasta daha yksek olmakla birlikte, bu konularda drt lkede de alglarn
genelde %60-75 aralnda ve orta dzeyde olumlu olduu grlmektedir.


42

9. TRKYEDE YAAM ALGISI

Trkiyedeki yaam standard konusunda, alma yaplan lkelerdeki insanlarn alglar drt
soru ile llmtr. Elde edilen deerlere gre; Trkiyenin gelimi bir demokrasiye sahip
olduu, farkl din, kltr ve kimliklere saygl olduu, Trkiyede fikir zgrlnn iyi olduu
ve insan haklarna nem verildii ynndeki olumlu alglar genel olarak Msr ve Fasta daha
yksek olmakla birlikte, bu konularda drt lkede de alglarn genelde %60-75 aralnda ve
orta dzeyde olumlu olduu grlmektedir.


43

10. TRKYENN ORTADOU VE MSLMAN LKELER N MODEL
ZELL

Trkiyenin Mslman lkeler iin bir model olduu gr drt lkede de %50 ve zerinde
destek bulmutur. Senegal halk % 78 dzeyinde Trkiye, Mslman lkeler iin modeldir
derken bu oran Msrda %63 Tanzanyada %56 ve Fasta %49 dur.


44

11. TRKLERN YAKIN GRLD KLTR

almaya katlan lkeler Trkleri dier kltrlere kyasla %50ler orannda Ortadou
kltrne daha yak grmektedir. Trkleri Avrupa Kltrne yakn gren lkeler arasnda en
yksek oran % 46 ile Fasa aittir.


45

12. TRKYENN AVRUPA BRL YELNE BAKI

Genel olarak bakldnda drt lkede de Trkiyenin Avrupa Birlii yeliine bakn olumlu
olduu grlmektedir. Bu konuda %60lar dzeyinde olan olumlu bak Senegalde %74,3 ile
en yksek dzeydedir. Trklerin Avrupa Birlii dnda ittifaklar aramas konusundaki gr
ise drt lkede de Trklerin Avrupa birliine girmesi grnden daha fazla destek
bulmaktadr.


46

13. TRKLERLE YAKINLIK STE

Bu blmde, almaya katlan kiilerin Trkiye ve Trklere bakn somut talepler temelinde
len soru deerleri incelenmitir. Bu oranlarn genelinde Msr halknn Trklere yaknlk
isteinin dier milletlere gre daha fazla olduu dikkat ekmektedir. Soru baznda
bakldnda ise bu drt lkede de Trkiyeyi ziyaret etme isteinin daha fazla ne kt
grlmektedir. Bu soruyu Trkiyede renim grme ve bir Trk ile arkada olma istei
izlemektedir. Bu soru grubunda Senegal ve Tanzanyaya ait deerler sonraki sayfadaki
grafiklerde verilmitir.


47


48

14. TRKYE LE LGL G ALGISI

Bu blmde, Trkiye ile ilgili farkl corafyalardaki (blgesel, Balkanlar, Kafkaslar ve Orta
Asya) g algs sorgulanmtr. Trkiye blgesel bir gtr gr Fas hari dier drt
lkede, en yksek Msrda olmak zere %50 ve zerinde destek bulurken bu oran Fasta
%38,7dir.

Trkiye Orta Douda etkin bir role sahiptir gr %70ler dzeyinde ve en yksek oranda
Msr ve Senegalde destek bulurken Fas ve Tanzanyada %50nin zerinde olmakla birlikte
greceli daha dk oranda destek bulmutur. Bu konudaki ikinci soru olan Trkiye Orta
Douda daha etkin rol almaldr grne katlm oranlar incelendiinde, genel olarak drt
lkede de Trkiyeden daha etkin bir rol beklentisinin olduu grlmektedir.


49

Trkiye ile ilgili g algs sorusu Kafkaslar ve Orta Asya iin yneltildiinde, Trkiyenin bu
blgelerle ilgili g algsnn Orta Douya kyasla daha dk olduu grlmektedir. Bu iki
blgede Trkiyenin daha aktif rol almas gerektii konusundaki grlere bakldnda ise,
genel olarak drt lkede de Trkiyeden daha etkin bir rol beklentisinin olduu
grlmektedir.


50

15. TRK RNLERNE BAKI

almada Trk rnlerine kalite erevesindeki baklar da sorgulanmtr. Genel olarak
Msr ve Senegalde yksek oranda kabul gren Trk rnleri ile ilgili kalite imaj yine %50nin
zerinde orta dzeyde olumlu olmakla birlikte Tanzanya ve Fasta greceli olarak daha
dktr.


51

16. TRK / TRKYE ALGISININ KAYNAKLARI

Bu drt lkede halkn Trkler ve Trkiye ile ilgili alglarnn kaynaklar sorgulandnda,
yukarda grafikte verilen deerlerden de anlalaca zere, Msr dndaki lkede Trkiye
ile ilgili olarak tantm ve alg ynetimi konularnda problemler olduu grlmektedir.


52

EK: UYGULANAN ANKET FORMU


53

Farkl toplumlardaki Trkiye ve Trk algsn lmek amacyla Bilge Adamlar Stratejik
Aratrma Merkezi (BLGESAM) tarafndan hazrlanan bu soru kd, drt sayfadan ve 29
soru/soru grubundan olumaktadr. almada, Trkler dnda 11 farkl lke insanna ynelik
sempati duygular da llmektedir. Projeyi, 51 lkede uygulanmas planlanan karlatrmal
bir kltr (cross cultural) aratrmas olarak adlandrabiliriz. Aratrma sonular 2010 yl
ierisinde www.bilgesam.org adresinde yaymlanacaktr. Yaklak 20 dakikanz alacak bu
almaya katlm ve katklarnz nedeniyle teekkr ederiz.

M. Sadi BLG
BLGESAM Bk. Yrd.

Mesleiniz: Akademisyen renci Dier
1 Anket Yaplan lke
. . . . . . . . . .
3 Ya
. . . . . . . . . .
2 Milliyet
. . . . . . . . . .
4 Din
. . . . . . . . . .
4-A Mezhep
. . . . . . . . . .

5 Cinsiyet Kadn Erkek
6 Medeni Durum Bekar Evli Dul / Boanm
7 Ailenin Aylk Toplam Net Geliri . . . . . . . . . . (USD)
8 renim Grlen niversitenin Ad
. . . . . . . . . .
9
renim Grlen Bilim Dal:
Sosyal Bilimler Fen Bilimleri Salk Bilimleri Gzel Sanatlar Dier .
10
Aileniz yaadnz lkede tahmini hangi ekonomik gelir kategorisinde yer almaktadr.
ok zengin Zengin Orta gelirli Fakir ok Fakir / Muhta
11 nternette geirilen gnlk ortalama sre : .. saat
12
Yaamnzn byk blmn geirdiiniz yerleim birimi:
Krsal Alan / Ky / Kasaba l Byk lekli il (Nfusu bir milyon ve zeri)

13 Bugne kadar ka defa yurtdna / Avrupa / BDT dna ktnz: . . . . . . . . . defa
14 Bugne kadar yurt dnda /Avrupa /BDT dnda geirilen toplam sre: . . . . . Yl . . . ay .. gn

15
Trkleri daha ok hangi kltre yakn gryorsunuz (Tek k iaretleyiniz):
Asya Avrupa Ortadou

16 kinci bir vatan semeniz gerekse en ok hangi lkede yaamak isterdiniz?
. . . . . . . . . .


54

17. Aadaki milletler hakkndaki duygularnz nedir iaretleyiniz (X veya O):

Fikrim
Yok
Hi
Sevmem

Orta
Derecede
Severim
ok
Severim
17.1 RUSLAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.2 AMERKALILAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.3 TRKLER 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.4 NGLZLER 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.5 ALMANLAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.6 FRANSIZLAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.7 TALYANLAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.8 NLLER 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.9 SPANYOLLAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.10 JAPONLAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.11 RANLILAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.12 ARAPLAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

18. Trkiyeyi aadaki ifadelerle zdeletirme derecenizi iaretleyiniz (X veya O):

TRKYE Fikrim
Yok
Hi
Katlmyorum

Orta
Derecede
Katlyorum
Tamamen
Katlyorum
18.1 Blgesel byk bir gtr. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
18.2 Modern bir lkedir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
18.3 Laik bir cumhuriyettir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
18.4 Gelimi bir demokrasiye sahiptir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

19. Trkleri aadaki kiilik zellikleri ile zdeletirme derecenizi iaretleyiniz (X veya O):

TRKLER
Fikrim
Yok
Hi
zdelemiyor

Orta
Derecede
zdeleiyor
Tamamen
zdeleiyor
19.1 Agresif 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.2 Alak gnll 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.3 Misafirperver 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.4 Yardmsever 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.5 Hogrl 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.6 Kaba 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.7 alkan / retken 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.8 Rasyonel/Aklc 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.9 Kurallara uyan 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.10 Zamana uyan / Dakik 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.11 Muhafazakr / Geleneki 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.12 Kaderci 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.13 Dindar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.14 Zalim / Acmasz 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.15 Irk / Faist 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.16 Drst 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


55

20. Trklerle ilgili bu yarglarnz aadaki kaynaklardan hangi lde etkilenmitir iaretleyiniz (X veya O):

Hi
Etkilemedi
Orta
derecede
Etkiledi
ok
Etkiledi
20.1 Medya (gazete-dergi-Tv-radyo) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
20.2 Kitaplar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
20.3 Mzik, spor vb. ortak aktiviteler 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
20.4 lkemdeki genel yarg 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
20.5 Tandm/gzlemlediim Trkler 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
21. Aadaki konularda Trkiye ile ilgili grlerinizi belirtiniz (X veya O):

TRKYEDE
Fikrim
Yok ok Kt

Ne yi
Ne Kt

ok yi
21.1 Yaam standard / kalitesi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
21.2 Can gvenlii 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
21.3 Farkl din, kltr ve kimliklere sayg 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
21.4 Fikir zgrl 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
21.5 nsan haklar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

22. Aadaki sorular evet/hayr eklinde iaretleyiniz (X):
Evet Hayr
22.1 Bu gne kadar tantm Trkler oldu.
22.2 Bu gne kadar Trk arkadam/arkadalarm oldu.
22.3 Mahalle / Semtimizde Trk komumuz oldu.
22.4 Ayn dersi birlikte aldm Trk renci oldu.
22.5 Trk renciyle ayn evi/oday paylatm.
22.6 Trkiyeyi en az bir kere ziyaret ettim.

23. Aadaki ifadelere katlma derecenizi iaretleyiniz (X veya O):

Fikrim
Yok
Hi
stemem
Orta
derecede
sterim
ok
sterim
23.1 Bir Trk ile arkada olmay 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
23.2 Bir Trk komum olmasn 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
23.3 Bir Trk renciyle ayn evi/oday paylamay 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
23.4 Bir Trk ile evlenmeyi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
23.5 Trkiyeyi ziyaret etmeyi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
23.6 Trkiyede renim grmeyi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
23.7 Trkiyede almay 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
23.8 Trkiyeye yerlemeyi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Aadaki sorular cevaplaynz (X): Evet Hayr
24 Trkiye devleti tarafndan lkemde resmi olarak yrtlen ekonomik ve sosyal yardm
faaliyetleri hakknda bilgim var. (Cevabnz Hayr ise 26. soruya geiniz)

25
Bu faaliyetleri faydal buluyorum.


56

26. Trkiye ile ilgili grlerinizi aadaki lekte iaretleyiniz (X veya O):

Fikrim
Yok
Hi
Katlmyorum
Orta
Derecede
Katlyorum
Tamamen
Katlyorum
26.1 Trkiye Orta Douda etkin bir role sahiptir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.2 Trkiye Orta Douda daha etkin rol almaldr. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.3 Trkiye Mslman lkeler iin bir modeldir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.4 Trkiye Balkanlarda etkin bir role sahiptir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.5 Trkiye Balkanlarda daha etkin rol almaldr. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.6 Trkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.7 Trkiye Kafkaslarda daha etkin rol almaldr. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.8 Trkiye Orta Asyada etkin bir role sahiptir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.9 Trkiye Orta Asyada daha etkin rol almaldr. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.10 Trkiye Avrupa Birliine girmelidir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.11 Trkiye Avrupa Birlii dnda ittifaklar aramaldr. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

27. Trk ticaret mallar ve rnleri ile ilgili grlerinizi aadaki lekte iaretleyiniz (X veya O):

Fikrim
Yok
ok
Dk
Kalitede
Orta
Dzey
Kalitede
ok
Kaliteli
27.1 Trk tekstil rnleri 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
27.2 Trk mal elektronik rnler ve beyaz eyalar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
27.3 Trk mal ambalajl hazr gdalar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
27.4 Trk mal cam ve porselen rnler 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
27.5 Trkiyedeki konaklama ve turistik tesisler 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
27.6 Makine ve tehizat 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

28. Kendinizi politik olarak sol-sa leinde nerede gryorsunuz?
Ar Sol Ar sa
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
29. Kendinizi dindarlk olarak nerede gryorsunuz?
Ateist Ar Dindar
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


57

BLGESAM YAYINLARI

Kitaplar

in Yeni Sper G Olabilecek mi? G, Enerji ve Gvenlik Boyutlar
(Ed.) Do. Dr. Atilla SANDIKLI

Deien Dnyada Trkiye'nin Stratejisi

Trkiye'nin Bugn ve Yarn
E. Bakan-Bykeli lter TRKMEN

Trkiye Cumhuriyeti'nin Ortadou Politikas
E. Bakan-Bykeli lter TRKMEN

Trkiyenin Vizyonu: Temel Sorunlar ve zm nerileri
(Ed.) Do. Dr. Atilla SANDIKLI

leri Teknolojiler altay ve Sergisi (T 2010) Bildiri Kitab
Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK

IV. Ulusal Hidrojen Enerjisi Kongresi ve Sergisi Bildiri Kitab

Selected Articles of Hydrogen Phenomena

zgr, Demokratik ve Gvenli Seim
Kasm ESEN, zdemir AKBAL

Terrle Mcadele Stratejisi
Bilge Adamlar Kurulu Raporu


58

Raporlar

Rapor 1: Kresel Gelimeler ve Uluslararas Sistemin zellikleri
Prof. Dr. Ali KARAOSMANOLU

Rapor 2: Deien Gvenlik Anlaylar ve Trkiyenin Gvenlik Stratejisi

Rapor 3: Avrupa Birlii ve Trkiye
E. Bykeli zdem SANBERK

Rapor 4: Yakn Dnem Trk-Amerikan likileri
Prof. Dr. Ersin ONULDURAN

Rapor 5: Trk-Rus likileri Sorunlar-Frsatlar
Prof. Dr. lter TURAN

Rapor 6: Irak'n Kuzeyindeki Gelimelerin Trkiye'ye Etkileri
E. Bykeli Snmez KKSAL

Rapor 7: Kreselleen Dnyada Trkiye ve Demokratikleme
Prof. Dr. Fuat KEYMAN

Rapor 8: Trkiye'de Bamszlk ve Milliyetilik Anlay
Do. Dr. Ayegl AYDINGN

Rapor 9: Laiklik
Trkiye'deki Uygulamalar Avrupa ile Kyaslamalar Politika nerileri
Prof. Dr. Hakan YILMAZ

Rapor 10: Yargnn yiletirilmesi/Dzeltilmesi
Prof. Dr. Sami SELUK

Rapor 11: Yeni Anayasa
Trkiyenin Bitmeyen Senfonisi
Prof. Dr. Zht ARSLAN

Rapor 12: Trkiye'nin 2013 Yl Teknik Vizyonu

Rapor 13: Trkiye-Ortadou likileri
E. Bykeli Gner ZTEK


59

Rapor 14: Balkanlarda Siyasi stikrar ve Gelecei
Prof. Dr. Hasret OMAK-Do. Dr. rfan Kaya LGER

Rapor 15: Uluslararas Politikalar Ekseninde Kafkasya
Yrd. Do. Dr. Fatih ZBAY

Rapor 16: Afrika Vizyon Belgesi
Hasan ZTRK

Rapor 17: Terr ve Terrle Mcadele
M. Sadi BLG

Rapor 18: Kresel Isnma ve Trkiye'ye Etkileri
Do. Dr. rfan Kaya LGER

Rapor 19: Gneydou Sorununun Sosyolojik Analizi
M. Sadi BLG
Dr. Salih AKYREK
Do. Dr. Mazhar BALI
Mstecep DLBER
Onur OKYAR

Rapor 20: Krt Sorununun zm in Demokratikleme, Siyasi ve Sosyal Dayanma Alm

Rapor 21: Trk D Politikasnn Blgesellemesi

Rapor 22: Alevi Alm, Trkiyede Demokrasinin Derinlemesi
Do. Dr. Bekir GNAY-Gkhan TRK

Rapor 23: Cumhuriyet, acl Demokrasi ve Trkiyenin Dnm
Prof. Dr. Sami SELUK

Rapor 24: Zorunlu Askerlik ve Profesyonel Ordu
Dr. Salih AKYREK

Rapor 25: Trkiye-Ermenistan likileri
Yrd. Do. Dr. Fatih ZBAY


60

Rapor 26: Krtler ve Zazalar Ne Dnyor?
Ortak Deer ve Sembollere Bak
Dr. Salih AKYREK

Rapor 27: Jeopolitik ve Trkiye: Riskler ve Frsatlar

Rapor 28: Msrda Trkiye ve Trk Algs
M. Sadi BLG-Dr. Salih AKYREK

Rapor 29: ABDnin Iraktan ekilmesi ve Trkiyeye Etkileri
Do Dr. Cenap AKMAK-Fadime Gzde OLAK

Rapor 30: Demokratik Alm ve Toplumsal Alglar
Dr. Salih AKYREK

Rapor 31: Ortadouda Devrimler ve Trkiye
Do. Dr. Cenap AKMAK
Mustafa YETM
Fadime Gzde OLAK

Rapor 32: Gvenli Seim: Sorunlar ve zm nerileri

Rapor 33: Silahl Kuvvetler ve Demokrasi
Prof. Dr. Ali L. KARAOSMANOLU

Rapor 34: Terr nleme Birimleri

Rapor 35: ran, ii Hilali ve Arap Bahar
Do. Dr. Atilla SANDIKLI, Emin SALH

Rapor 36: Yeni Anayasadan Toplumsal Beklentiler
BLGESAM

Rapor 37: Etnik atma Teoriler Inda Dalk Karaba Sorunu
Yrd. Do. Dr. Reha YILMAZ, Elnur SMAYILOV

Rapor 38: acl Hukuk Sistemlerinde ve Trkiyede Tutuklama


61

Demokratikleme ve Sosyal Dayanma Alm

leri Teknolojiler altay ve Sergisi (T 2010) Sonu Raporu
BLGESAM

Dergiler

Bilge Strateji Dergisi Cilt 1, Say 1, Gz 2009
Bilge Strateji Dergisi Cilt 2, Say 2, Bahar 2010
Bilge Strateji Dergisi Cilt 3, Say 4, Bahar 2011

Syleiler

Bilge Sylei-1: Trkiye - Azerbaycan likileri
Do. Dr. Atilla SANDIKLI ile Sylei
Elif KUTSAL

Bilge Sylei-2: Nabucco Projesi
Arzu Yorkan ile Sylei
Elif KUTSAL-Eren OKUR

Bilge Sylei-3: Nkleer ran
E. Bakan-Bykeli lter TRKMEN ile Sylei
Elif KUTSAL

Bilge Sylei-4: Avrupa Birlii
Dr. Can BAYDAROL ile Sylei
Eren OKUR

Bilge Sylei-5: Anayasa Deiiklii
Merve Nur SRMEL

Bilge Sylei-6: Son Dnem Trkiye-srail likileri
E. Bykeli zdem SANBERK ile Sylei
Merve Nur SRMEL

Bilge Sylei-7: BM Yaptrmlar ve ran
Do. Dr. Abbas KARAAALI ile Sylei
Sina KISACIK


62

Bilge Sylei-8: Fze Savunma Sistemleri ve Trkiye
Eren OKUR

Bilge Sylei-9: Gelien ve Deien Trk Deniz Kuvvetlerinin Bugn ve Yarn
E. Oramiral Salim DERVOLU ile Sylei
Emine AKADA

Bilge Sylei-10: Soru ve Cevaplarla Yeni Anayasa
Kasm ESEN ile Sylei
zdemir AKBAL

Afrika Da Turkiye Alg Is I

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Afrika Da Turkiye Alg Is I

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

AFRKADA TRKYE VE TRK ALGISI

Anda mungkin juga menyukai