L$pfZ¡ S>¡“„y guhf Mgpk ’C Åe s¡hp X$p¸¼V$f“¡ iy„ L$luiy„? S>¡ X$p¸¼V$f
X$p¸¼V$fp¡“u sbues“y„ iy„? ìek“dy¼s lp¡e A“¡ hmu dp„kplpf “ L$fsp¡ lp¡e s¡“¡ buÅ X$p¸¼V$fp¡ ‘yR>¡
X$p¸¼V$fp¡ ‘Z ApMf¡ dpZkp¡ R>¡. A¡d“¡ ‘Z dp„v$p ‘X$hp“p¡, ‘’pfuhi R>¡ : "X$p¸¼V$f lp¡hp R>sp„ sd¡ “p¡“-h¡S> ‘Z “’u Mpsp?' L¡$V$gpe X$p¸¼V$fp¡
’hp“p¡ A“¡ v$hp“u V$uL$X$uAp¡ Nmhp“p¡ lL$ R>¡. A¡d“¡ ‘Z Qp¡dpkpdp„ ifv$u- A¡hp R>¡, S>¡Ap¡ Apfp¡Áe Åmhu“¡ ky„v$f Æh“ Æh¡ R>¡. ky„v$f NZpsp„ ‘yõsL$p¡
km¡Md ’C iL¡$ R>¡. A¡d“¡ ‘Z A¡kuX$uV$u lp¡C iL¡$ R>¡. A¡d“¡ ‘Z Mfuv$u“¡ hp„Q“pfp L¡$V$gpe A¡hp X$p¸¼V$fp¡ R>¡, S>¡Ap¡ ‘Гu s’p ‘fuhpf“¡
X$pebuV$uT ‘S>hu iL¡$ R>¡. fp¡N ¼epf¡, L$C v$uipdp„’u A“¡ iu fus¡ Aphu ‘X¡$ ‘yfsp¡ kde Ap‘¡ R>¡ A“¡ hmu kpfu L$dpZu ‘Z L$f¡ R>¡.
R>¡, s¡ A¡L$ A¡hy„ flõe R>¡ S>¡“p¡ ‘pf dpZk ‘pdu i¼ep¡ “’u. "hpCfg OZpMfp X$p¸¼V$fp¡“u ‘ГuAp¡“¡ A¡L$ hkhkp¡ L$ped fl¡sp¡ lp¡e R>¡. A¡“¡
CÞa¡¼i“' L$lu“¡ X$p¸¼V$fp¡ Ry>V$u ‘X¡$ R>¡. Ly$v$fs ‘p¡sp“p„ b^p„ flõep¡ âNV$ ‘p¡sp“p ‘su kp’¡ ‘yfsp¡ kde Npmhp “’u dmsp¡. Aphu ‘ГuAp¡ ‘p¡sp“u
L$fhp“u Dsphmdp„ “’u lp¡su. A¡ Mp¡V$ bu“S>ê$fu ip¸‘]N L$fu“¡ ‘yfu L$fsu lp¡e R>¡. Myb S> fp¡L$pe¡gp fl¡“pfp
X$p¸¼V$f“¡ ‘Z ¼epf¡L$ v$fv$u b“hp“p¡ glphp¡ cg¡ dmsp¡. lL$uL$s A¡ R>¡ ^“hp“ ‘yfyjp¡“u “hfu^y‘ ‘ГuAp¡“p¡ Al„L$pf ip¡‘]N Üpfp s©às ’sp¡
L¡$ v$fv$u sfuL¡$“p¡ A“ych X$p¸¼V$f“¡ Myb M‘ gpNsp¡ lp¡e R>¡. cpfsdp„ X$p¸¼V$fp¡ lp¡e R>¡. h©Ùphõ’pdp„ X$p¸¼V$f“¡ Äepf¡ ‘yfsp¡ kde dm¡ Ðepf¡ ‘Гu kp’¡
‘p¡sp“p v$fv$uAp¡ kp’¡ Ap„M dugphu“¡ kùv$esp‘yh®L$ TpTu hps “’u L$fsp. hpsp¡ L$fhp“u dÅ Msd ’C QyL$u lp¡e R>¡. ‘p¡sp“p¡ ‘su Æh“dp„ L$v$u MQ}
v$fv$u“u R>psu ‘f õV¡$’p¡õL$p¡‘ dyL$su hMs¡ ‘Z ¼epf¡L$ s¡Ap¡ buÆ sfa “ iL$pe A¡V$gp ‘¥kp L$dpe R>¡, A¡hp¡ ¿epg kyMu gÁ“-Æh“ dpV¡$ TpTp¡
Å¡sp lp¡e R>¡. ‘p¡sp“y„ L$pd TV$‘V$ ‘sphu v$C“¡ s¡Ap¡ sfs v$hp gMu Ap‘hpdp„ D‘L$pfL$ “’u b“sp¡. AY$mL$ ^““y„ ê$‘p„sf kyMdp„ “ ’pe sp¡ “p¡V$“u
gpNu Åe R>¡. v$fv$u“¡ S>ê$f lp¡e A¡“p L$fsp„ h^pf¡ v$hp âuõ¾$pCb L$fhu A¡ ’à‘u ip L$pd“u? lp, A¡ ’à‘u k„sp“p¡“¡ bNpX$hpdp„ Apbpv$ M‘ gpNsu
ApS>“p X$p¸¼V$fu ìehkpe“u “p¡“-h¡S> ApCV¡$d R>¡. X$p¸¼V$f“¡ v$fv$u ‘pk¡ lp¡e R>¡. X$p¸¼V$f“u ‘Гu“u L$pfdu A¡L$gsp L$gpL$p¡“p L$gpLp¡ ky^u g„bpC
’p¡X$uL$ JQu au g¡hp“p¡ A^uL$pf R>¡, ‘f„sy d¡X$uL$g L„$‘“u“p k¡ëkd¡“ kp’¡ S>su lp¡e R>¡. X$p¸¼V$f“¡ Mpku dp“kuL$ spZ fl¡su lp¡e R>¡. L$p¡C ‘Z Ap¸‘f¡i“
dmu“¡ L„$‘“u sfa’u lfpd“u dp¡V$fNpX$u“u c¡V$ g¡hp“p¡ A^uL$pf “’u. X$p¸¼V$f“¡ spZ“p¡ A“ych L$fph¡ R>¡. ‘fuhpfdp„ ¼epf¡L$ A¡ spZ D^dps
X$p¸¼V$f“¡ dp¢Op X$p¸¼V$f b“hp“u Ry>V$ R>¡, ‘f„sy k¡ëk A¡S>ÞV$ b“u“¡ v$hp dQphsu lp¡e R>¡. L$pfdu dp“kuL$ spZ Asuie hlpg kuhpe Ap¡Nm¡
b“ph“pfu L„$‘“u“p¡ “ap¡ h^pfu Ap‘hp“p¡ Ar^L$pf “’u. k¸ç‘g sfuL¡$ Mfu? X$p¸¼V$f“u ‘Гu, hlpg Ap‘hpdp„ S>fp ‘Z L$fL$kf L$f¡ sp¡ ¼epf¡L$
dm¡gu v$hp sp¡ Nfub v$fv$u“¡ das A‘pe sp¡ S> kp’®L$ ’pe. X$p¸¼V$fp¡A¡ ‘su “’u Nydphsu, ‘f„sy âuesd Nydphu b¡k¡ R>¡. h^pf¡ ‘X$su L$dpZu
ÐepN L$fu“¡ L$dpZu Ap¡R>u L$fhp“u S>ê$f “’u. A¡dZ¡ kp^y b“hp“u S>ê$f L$f“pfp X$p¸¼V$f“u ‘Гu lp¡hy„ A¡ Mphp“p M¡g “’u.
“’u, dpÓ "X$p¸¼V$f' b“hp“u S>ê$f R>¡. s¡Ap¡A¡ h¡‘pfu b“hp“u ‘Z S>ê$f fiuepdp„ ApS>L$pg âdyM ‘yV$u“ ”uAp¡dp„ gp¡L$âue ’sp Åe R>¡. s¡Ap¡
“’u. L$hu kyÞv$fd¹“u ‘„¼suAp¡“y„ õdfZ L$fu“¡ X$p¸¼V$f¡ L$l¡hp“y„ R>¡ : "lº„ ifpb-k¡h“ “ L$fhp dpV¡$ d½$d R>¡, s¡’u s¡d“u âi„kp L$fsy„ A¡L$ ‘p¡‘-
X$p¸¼V$f, X$p¸¼V$f ’pJ sp¡ OÏ„.' A„N°¡Ædp„ Aphu cph“p“¡ "âp¡a¡i“g kp¡ÞN âQpfdp„ R>¡, S>¡“y„ d’pmy„ R>¡ : "A d¡“ gpCL$ ‘yV$u“'.
A¸’u¼k' L$l¡ R>¡ A¡ R>¡ X$p¸¼V$f“p¡ õh^d®. A¡ Nusdp„ A¡L$ fiue“ R>p¡L$fu ‘p¡sp“p bp¸eä¡ÞX$ kp’¡ R>¡X$p¡ apX$u “pM¡
X$p¸¼V$f“¡ ‘p¡sp“u sbues kpQhhp“p¡ A^uL$pf Mfp¡? L¡$V$gpe X$p¸¼V$fp¡“¡ R>¡, L$pfZ L¡$ s¡ R>p¡L$fp¡ ifpb R>p¡X$hp“y„ ‘fp¾$d “’u bsphsp¡. Nus“p
NyV$Mp Mpsp Å¡ep R>¡. L¡$V$gpe X$p¸¼V$fp¡ cpf¡ ^yd°‘p“ L$fsp lp¡e R>¡. ifpb“¡ iåv$p¡ ku^pkV$ R>¡ :
Ap‘Ï„ ifuf OZp âL$pf“p fyT gph“pfp fkpeZp¡ ‘¡v$p L$fu iL¡$ R>¡.Aphp
sygku“p R>p¡X$ S>¡hp¡ Ap¥j^ue NyZp¡ ^fphsp¡ buÅ¡ L$p¡C R>p¡X$ S>Nsdp„ “’u.
fkpeZp¡ ‘¡v$p L$fhp dpV¡$ Ap“„v$us fl¡hy„ Å¡CA¡. ‘¡V$ cfu“¡ lkhy„ Å¡CA¡.
4 5
khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e d° 2009 d° 2009 khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e
"dpf¡ sp¡ ‘yV$u“ S>¡hp¡ dfv$ Å¡CA¡, sL$ ‘lºƒQ Åsu l¥.' X$p¸¼V$f (fd¡i v$¡h) L$l¡ R>¡ : "el sp¡ blp¡s byfu bps l¥.
S>¡ spL$ps’u cf¡gp¡ lp¡e Äepv$p Å„Q L$fhp“u ‘X¡$Nu.' Ap hpsQus kp„cmu“¡ Aduspc bÃQ“ L$l¡
A“¡ ‘yV$u““u dpaL$ R>¡ : "el Apv$du ¼ep bL$hpk L$f flp ’p?' S>hpbdp„ fd¡i v$¡h L$l¡ R>¡ :
ifpb’u vy$f fl¡“pfp¡ lp¡e. "ANf v$v$®L$p¡ bY$pJNp “l] sp¡ v$hp L¥$k¡ b¡Qy„Np?' X$p¸¼V$f“u Aphu hps
dpf¡ sp¡ ‘yV$u“ S>¡hp¡ dfv$ Å¡CA¡. kp„cmu“¡ Aduspc bÃQ“ X$p¸¼V$f“¡ k„cmph¡ R>¡ : "ANf elu L$f“p ’p
S>¡“¡ L$pfZ¡ dpf¡ L$v$u ifdphy„ “ ‘X¡$ sp¡ X$p¸¼V$f b““¡ L¡$ bÅe s¥gu ¼ey„ “l] b“¡?' ApS>“p buT“¡k L$ëQf“p¡
A“¡ kpf epv$v$põs ‘f’u gM¡gp D‘f“p k„hpv$dp„ Aphu Åe R>¡. X$p¸L$V$f lp¡hy„
S>¡ L$v$u d“¡ R>p¡X$u“¡ cpNu “ Åe.' A¡V$g¡ iy„, s¡ gp¡L$p¡“¡ sp¡ kdÅe R>¡, ‘Z ¼epf¡L$ X$p¸¼V$fp¡“¡ S> “’u kdÅsy„.
bphuk hj®“u L$Þep CfpA¡ L$üy„ : "d“¡ âdyM ‘yV$u“ Nd¡ R>¡. s¡Ap¡ -NyZh„s ipl
eyhp“ R>¡, M¡gv$ug R>¡ A“¡ huQpfu“¡ bp¡g“pfp R>¡.'
ìek“dy¼s X$p¸¼V$f ‘p¡sp“p Apfp¡Áe Üpfp v$fv$uAp¡“¡ A¡L$ k„v$¡ip¡ ‘pW$hsp¡ "khp¯Nu õhpîeu õhpõÕe' A„L$dp„ âkuÙ ’sp g¡Mp¡dp„“p âÐe¡L$
lp¡e R>¡: "lÆ ky^u Apeyóedp„ OV$pX$p¡ “ L$f¡ A¡hy„ L$p¡C ìek“ ip¡^pey„ “’u.' huQpf kp’¡ âL$piL$, "lp¡guõV$uL$ lug]N l¡ë’ V²$õV$' k„‘yZ®sep klds
v$fv$uAp¡A¡ kdÆ g¡hp“y„ R>¡ L¡$ "“uv$p£j v$hp' S>¡hu L$p¡C QuS> Ap ‘©Õhu ‘f R>¡ A’hp Ap s¡“p A^uL©$s huQpfp¡ R>¡ A¡d dp“u g¡hy„ “l]. huQpfp¡
“’u. kæe kdpS> s¡“¡ L$l¡hpe, S>¡dp„ ìek“dy¼s lp¡hp“u a¸i“ âQgus A“¡ Acuâpep¡ v$f¡L$ g¡ML$“p ìe¼suNs op“, ×ô$u A“¡ A“ych
lp¡e. ApS>¡ A¡’u DgV$u v$ip R>¡, L$pfZ L¡$ Ap‘Zp¡ kdpS> Mfp A’®dp„ D‘f Ap^pfus lp¡C iL¡$. kÐepÞh¡jZ“u ×ô$u’u Ad¡ Ap kh® huQpfp¡
"kæe' “’u. A¡L$ L$uX$“u õ‘¡iuepguõV$“u L$uX$“u Mgpk ’hp Aphu R>¡, A„L$dp„ âNV$ L$fuA¡ R>uA¡. - s„Óu
sp¡e s¡Ap¡ ifpb R>p¡X$u iL$sp “’u. lv$efp¡N“p “uóZps X$p¸¼V$ sdpLy$“y„
k¡h“ L$f¡ Ðepf¡ huQpf¡ QX$u S>hpe R>¡. V$uhu kufueg "k„Æh“u' ¼epf¡L Ap`œ¨ Ap dpkuL$ [°dS> Ap`Zp Afie b° dpkuL$p°
Å¡C g¡hp“„y b“¡ R>¡. X$p¸¼V$f b“hp“¡ Apf¡ lp¡e A¡hp„ eyhL$-eyhsuAp¡“u "The Holistic Healer' A_° "The Holistic Healing Helps'
d¡X$uL$g ^X$L$“ A¡dp„ âNV$ ’su S>Zpe R>¡. "sbues' iåv$ s““u A“¡ _uQ°_u h°bkpCV$ D`f Ap` hp¨Qu iL$p° R>p° :
d““u b¡hX$u s„vy$fõsu dpV¡$ âep¡Åe R>¡. dpZk L$l¡ R>¡: "sbues Myi ’C 'aarogyam111.googlepages.com'
NC.' L¡$V$gpL$ X$p¸L$V$fp¡ A¡hu ‘k®“pguV$u ^fph“pfp lp¡e R>¡, S>¡d“p kpduàe’u
S> v$fv$u“¡ AX$^u fpls ’C Åe. S>¡Ap¡ ‘p¡sp“y„ õdus Nydphu b¡W$p lp¡e a¡akp„“y„ L¡$Þkf S>¡ buÅ AÞe L¡$Þkfp¡“u kfMpdZudp„ h^y TX$‘¡ huL$ksy„
A¡hp X$p¸¼V$fp¡A¡ v$hpMp“y„ R>p¡X$u“¡ afpkMp“y„ iê$ L$fhy„ Å¡CA¡. õdus Nydphu lp¡e R>¡ A¡ ‘Z b¡ AY$u hj® Sy>“y„ ’pe ‘R>u S> “uv$p“‘pÓ b“¡ R>¡. sp¡ õs““p
b¡W¡$gp X$p¸¼V$f“u ‘ГuA¡ Ry>V$pR>¡X$p g¡hpdp„ hug„b L$fhp“u TpTu S>ê$f “’u. L¡$Þkfdp„ sp¡ kÑf hjp£ ky^u A¡ A¡hy„ ip„s ‘X$u fl¡ R>¡ L¡$ S>¡“¡ ’ey„ lp¡e R>¡ s¡
X$p¸¼V$f“u hps “uL$mu R>¡ Ðepf¡ "Ap“„v$' auëddp„ kp„cm¡gp¡ A¡L$ X$pegp¡L$ ”u“¡ ‘Z ¿epgdp„ Aphsy„ “’u.
epv$ Aph¡ R>¡. auëddp„ fd¡i v$¡h X$p¸¼V$f lp¡e R>¡. s¡“u ‘pk¡ Aphu“¡ L$p¡C v$v$} Äep„ Æhhp“u dyØg i¼espAp¡ “’u Ðep„ D‘Qpfp¡, CgpÅ¡ “¡ Sy>v$p Sy>v$p
L$l¡ R>¡ : "kplb! blºs ‘uX$p lp¡ flu l¥ Ap¥f S>¥k¡ v$u“ bY$sp Åsp l¥, hp¡ kf fu‘pV$p£“u dpepÅm fQu v$¡hpdp„ Aph¡ R>¡ A“¡ Äep„ L$p¡C‘Z Ås“u sL$gua
hu“p kph kpdpÞe Æh“ Æhhp“u cf‘yf i¼espAp¡ lp¡e R>¡ Ðep„ hu“pL$pfZ
v$fv$u“¡ v$hp L$fsp„ X$p¸¼V$f“u klp“ycysu“u h^y S>ê$f lp¡e R>¡. ce“p cep“L$ Ap¡’pf MX$p L$fu v$¡hpdp„ Aph¡ R>¡.
6 7
khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e d° 2009 d° 2009 khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e
A“¡ L©$Óud Mpsfp¡“¡ Ap^pf¡ lfuepmu ¾$p„su“y„ AhsfZ ’ey„. "h^y A“pS>
‘y““®hp kÆh M¡su DNpX$p¡'“u ëlpedp„ kp“cp“ cygu“¡ Ap v$¡i“p L©$ju-huop“uAp¡ A“¡ “usu
(M¡su“p¡ bv$gpsp¡ ‘h“) OX$“pfpAp¡A¡ M¡Xy$sp¡“¡ A¡hu V¡$¼“p¡gp¡Æ Ap‘u L¡$ ApS>¡ ‘õsphp“p¡ hpfp¡
âp¡. ApëbV®$ ApCÞõV$pC“¡ Ap‘Zp v$¡ihpkuAp¡“p “pd¡ A¡L$ k„v$¡ipdp„ Apìep¡ R>¡. L$pfMp“p„ A“¡ bÅf Ap^pfus lfuepmu ¾$p„su“u V¡$¼“p¡gp¡Æ“p¡
Q¡shZu Ap‘u lsu L¡$, cf‘yf D‘ep¡N ^„^pv$pfuAp¡“p„ Muõkp„ cfhp ’ep¡.
""fpkpeZuL$ Mpsfp¡ A“¡ V²¡$¼V$f“u M¡X$ Üpfp A„sep¡NÐhp S>du““u cpfsue M¡su huL$pk“p kfL$pfu Ap„L$X$p“¡ Ap^pf¡ spfhu iL$pe R>¡ L¡$,
DБpv$L$sp OV$i¡, S>¡“p’u v$¡i“¡ A“„sNÏ„ s’p ky^pfu “ iL$pe s¡hy„ 1950 ’u 1990 v$fduep“ M¡sudp„ fpkpeZuL$ Mpsfp¡, T¡fu S>„sy“piL$p¡
“yL$kp“ ’hp“p¡ k„ch R>¡.'' A“¡ DÅ®“p¡ h‘fpi A“y¾$d¡ 158 NZp¡, 29 NZp¡ A“¡ 1012 NZp¡
cpfs“p cys‘yh® L©$ju d„Óu kp¡d‘pgÆA¡ L$üy„ lsy„ L¡$, ’ep¡ R>¡. k]QpC l¡W$m“p¡ huõspf kpX$p ÓZ NZp¡ L$fpep¡ lp¡hp R>sp„ A“pS>,
""AÐepf ky^u A¡d d“psy„ L¡$ huop“uAp¡ k„ip¡^“ L$f¡ s¡ S> huop“, L$W$p¡m, s¡gubuep„, i¡fX$u A“¡ L$‘pk“u DБpv$L$sp A“y¾$d¡ 2.8, 1.7 A“¡
‘Z Aphp huop““ue Mpdu lh¡ S>Zpe R>¡. M¡Xy$sp¡“u ‘f„‘fpAp¡dp„ ‘Z 2.3 NZu S> ’C R>¡. R>¡ëgp„ v$k hfkp¡dp„ cpfs“u M¡su DБpv$L$sp Mpk
OÏ„ huop“ Ry>‘pe¡gy„ R>¡.'' h^u “’u, L¡$V$gpL$ ‘pL$p¡dp„ sp¡ DБpv$L$sp õ’Nus ’C R>¡ L¡$ OV$u NC R>¡.
‘y““®hp kÆh M¡su lfuepmu ¾$p„su“u kpdpÆL$, ‘ep®hfZue A“¡
cp¡Nhpv$u k„õL©$su“p ‘fu‘pL$ ê$‘¡ S>¡ Ah“hp âñp¡ dp¢ apX$hp dp„X$ép
õhpõÕe k„b„^u ApX$Akfp¡“p¡ Vy„$L$p¡ Quspf
R>¡, s¡“p’u Ópku“¡ lh¡ huop“ A“¡ V¡$¼“p¡gp¡Æ“p„ sdpd n¡Óp¡dp„ b„^b¡ksu
1) M¡Xy$s A“¡ NpdX$p„ ‘fphg„bu bÞep„.
V¡$¼“p¡gp¡Æ (Appropriate Technology) “u ip¡^ L$fhp“u afS> ‘X$u R>¡.
2) M¡su“p¡ DБpv$“-MQ® hÝep¡.
Ap k„v$c®dp„ kÆh M¡su A¡ M¡su“u b„^ b¡ksu V¡$¼“p¡gp¡Æ R>¡.
3) L¡$ÞÖuL$fZ A“¡ “apMp¡fu“¡ âp¡Ðkpl“ dþey„.
kÆh M¡su A¡V$g¡ iy„ 4) huhu^ ‘pL$p¡“u MX$sg A¡hu v$¡iu Åsp¡ “pdi¡j ’hp dp„X$u.
kÆh M¡sudp„ L©$Óud fkpeZp¡“p¡ D‘ep¡N hÄe® NZhpdp„ Aph¡ R>¡. 5) S>du“ L$W$Z, Mpfu A“¡ kyÿd sÒhp¡“u DZ‘hpmu b“hp dp„X$u,
M¡Xy$s“¡ lpg“p bÅf“p huL©$s dpmMp“u “pNQyX$dp„’u R>p¡X$phhp dpV¡$“p¡ A¡ S>du“dp„ T¡fu sÒhp¡ S>dp ’ep„. S>¡’u S>du““u DБpv$L$sp OV$hp dp„X$u.
âeГ R>¡. s¡dp„ M¡sf ‘f“p (A’hp Npd L¡$ M¡Xy$s lõsL$“p) âpL©$suL$ ”p¡sp¡“y„ 6) Ly$v$fsu S>m”p¡sp¡ MyV$hp gpÁep s’p âvy$jus ’hp gpÁep.
k„h^®“ ’sy„ fl¡ s¡“„y Ýep“ fpMu“¡ M¡su L$fhp“u hps R>¡. s¡“u huQpfkfZu 7) hpsphfZ“p âvy$jZdp„ ‘Z lfuepmu ¾$p„suA¡ ApX$L$sfp¡ apmp¡ Apàep¡.
dp“¡ R>¡ L¡$, âL©$su“¡ "dpsp' NZu s¡“p¡ Mp¡mp¡ My„v$hp“p¡ lp¡e, s¡“y„ ^phZ 8) M¡sudp„ DÅ®-h‘fpi hÝep¡ A¡V$gy„ S> “l], A¡L$d DÅ® MQ®hp’u
g¡hpe, âL©$su“¡ "hp‘fhp gpeL$ QuS>' NZu“¡ s¡“¡ Qyku “ d¡gpe. "kÆh dmsy„ hmsf Qp¡’p cpN“y„ ’C Ney„.
M¡su' L©$ju“p ìehkpe“¡ ^„^p¡ “l] ‘Z A¡L$ Æh“i¥gu NZ¡ R>¡. 9) “hp “hp fp¡N A“¡ L$uV$L$p¡“p¡ D‘Öh hÝep¡.
lfuepmu ¾$p„su : “fu c°p„su 10) sdpd âL$pf“u MpÛkpdN° u dp„ Aphsp„ fkpeZp¡ “ p Ahi¡ j p¡
1960 ‘R>u“p v$iL$pdp„ dp¢Op„, k„L$fus buepfZp¡, T¡fugp„ S>„sy“piL$p¡ dp“hõhpõÕe“¡ N„cuf “yL$kp“ ‘lp¢QpX$hp dp„X$ép.
dp„v$Nu“¡ gu^¡ df¡ R>¡ s¡“p L$fsp„ dp„v$Nu“p X$f’u dp¥““y„ am R>¡ âp’®“p, âp’®“p“y„ am R>¡ îÙp, îÙp“y„ am R>¡ â¡d,
h^pf¡ dpZkp¡ dfZ“¡ ifZ ’pe R>¡ â¡d“y„ am R>¡ k¡hp, k¡hp“y„ am R>¡ ip„su.
8 9
khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e d° 2009 d° 2009 khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e
Apd, lfuepmu ¾$p„su ApS>¡ “fu c°p„su kpbus ’C QyL$u R>¡. * eyfp¡‘dp„ ‘Z M¡Xy$sp¡ kÆh M¡su sfa hmu füp R>¡. Ðep„“u k„kv$p¡dp„
iy„ sd¡ ÅZp¡ R>p¡? ""Organic Target Bill'' fSy> L$fpC füp„ R>¡, S>¡ l¡W$m ApNpdu “ues
* A¡L$ N°pd dpV$udp„ A¡L$ AbS> ÆhpZyAp¡ lp¡e R>¡, S>¡ S>du““u amÖº‘sp kdedp„ v$¡i“u M¡su“p¡ “ues huõspf kÆh M¡su l¡W$m Aphfu g¡hp“y„
Åmhhpdp„ dlÒh“p¡ apmp¡ Ap‘¡ R>¡. Apep¡S>“ AdguL$fZ ’i¡.
* S>du““u A„v$f hksp Æhp¡ S>du““u fpkpeZuL, cp¥suL$ A“¡ S>¥huL$ * L$eybp A“¡ CÞX$p¡“¡iuepA¡ 57 âL$pf“p„ S>„sy“piL$p¡ ‘f âsub„^ dyL$u
â¾$uep“y„ k„Qpg L$f¡ R>¡. 1986dp„ ""h¥L$ë‘uL$ L©$ju'' “¡ A‘“phu gu^u R>¡. L$eybp“p kÆh
* A¡L$ bNgp¡ 20 du“uV$dp„ 51 X$p¡m MpC Åe R>¡. M¡su k„NW$““¡ h¥L$ë‘uL$ “p¡b¡g ‘yfõL$pf kdp¡ ""fpCV$ gpChgulºX$
* v$¡X$L$p„ ‘p¡sp“p hS>“ S>¡V$gp hS>““p L$uV$L$p¡ fp¡S> Mpe R>¡. A¡hp¡X®$'' A¡“pes L$fpep¡ R>¡.
* 46 Ås“p L©$du, 500 ’u h^y Ås“u aºN, 250 ’u h^y Ås“p hujpÏ * huv$¡ip¡dp„ W¡$f W¡$f gudX$p S>¡hu S>„sy“piL$ NyZ^dp£ ^fphsu h“õ‘sudp„’u
A“¡ 210 Ås“p„ âp¡V$p¡TyAp L$uV$L$p¡dp„ fp¡N L$fu Ly$v$fsu k„syg“ Åmh¡ R>¡. v$hp b“phhp“p„ k„ip¡^“p¡ Qpg¡ R>¡. L¡$V$gpL¡$ s¡hp„ DБpv$“p¡ bÅfdp„
* Amkuep„“u lNpf DÑd Mpsf ‘yfy„ ‘pX¡$ R>¡. dyL$u v$u^p„ R>¡.
* h“õ‘su A¡L$d¡L$“u kp’¡ k„v$¡ipìehlpf L$f¡ R>¡. s¡d“¡ ‘Z klhpkdp„ * Å‘p““p M¡Xy$s aºLy$Ap¡L$p (S>¡Z¡ R>¡ëgp„ 50 hj®’u âpL©$suL$ M¡su L$fu)
Æhhp“y„ Nd¡ R>¡. “¡ d¡Nk¡k¡ A¡hp¡X®$ (A¡iuep“y„ “p¡b¡g âpCT) s¡d“u âpL©$suL$ M¡su“p
Apd, S>du““u A„v$f hksp Æhp¡, S>du““u D‘f hksp„ Æhp¡, sX$L$p¡, kam âep¡Np¡ bv$g A¡“pes L$fpep¡.
DóZspdp“, ‘h“, S>du“dp„“p¡ A“¡ lhpdp“p¡ c¡S>, hfkpv$, hpeyAp¡“y„ * vy$“uepcf“p„ A“¡ cpfs“p OZp„ il¡fp¡dp„ kÆh M¡su“u Apfp¡Áeâv$
b„^pfZ, S>du““u cp¥suL$ A“¡ fpkpeZuL$ õ’usu, ‘pL$, h©np¡ A“¡ s¡d“u ‘¡v$pip¡“¡ h¡Qhp - Mfuv$hp dpV¡$“p„ hui¡j L¡$ÞÖ Mygu füp„ R>¡.
huhu^sp - Ap b^y„ dmu“¡ M¡sf ‘f A¡L$ ^]Nu ‘ep®hfZue kdsygp * lfuepmu ¾$p„su“p S>“L$ X$p¸. õhpdu“p’“¡ lh¡ M¡su DБpv$L$sp“y„ “hy„
S>mhpe R>¡, S>¡“¡ n¡Ó “uhk“s„Ó (Farm Ecology) L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. kyÓ huL$kpìey„ R>¡ :
kÆh M¡su“p¡ Ap^pfõs„c Ap n¡Ó “uhk“s„Ó R>¡. Q„Ö“u L$mpAp¡ A“¡ DБpv$“ dyëe
“nÓ“u M¡su ‘f ’su Akfp¡ ‘Z Ap n¡Ó “uhk“s„Ó“p¡ cpN R>¡. DБpv$L$sp = --------- + ‘ephfZue k„‘Ñudp„ a¡fapf
vy$“uep ÅNu NC R>¡ h‘fpi dyëe
fkpeZ - Ap^pfus M¡su lh¡ S>fu‘yfpZu ‘Ùsu NZpe R>¡. S>¡dZ¡ n¡Ó “uhk“s„Ó (Farm Ecology)
Ap‘Z“¡ fkpeZ Ap^pfus M¡su iuMhu s¡ eyfp¡‘ A“¡ Ad¡fuL$pdp„ ApS>¡
kÆh M¡su“p¡ “hp¡ ‘h“ aº„L$pep¡ R>¡ A“¡ lfuepmu ¾$p„suhpmu M¡su“p„ hmsp„ kÆh M¡su“p¡ Ap^pf - õs„c
‘pZu ’hp dp„X$ép„ R>¡. lfuepmu ¾$p„su“u V¡$¼“p¡gp¡Æ Ly$v$fs“p huop““p¡ Apv$f L$fhp“y„ cygu
* Ad¡fuL$pdp„ lÅfp¡ M¡Xy$sp¡A¡ M¡sudp„ fpkpeZuL$ Mpsfp¡ A“¡ S>„sy“piL$p¡ NC. A¡L$ sfa L©$ju-dlphuÛpgep¡dp„ iuMhhpdp„ Aphsy„ L¡$, Amkuey„
hp‘fhp“y„ R>p¡X$u v$u^y„ R>¡. M¡Xy$s“p¡ duÓ R>¡. buÆ sfa V¡$L$“p¡gp¡Æ A¡hu A‘pC L¡$ fkpeZp¡ hp‘fhp’u
Amkuep„ dfsp„ fl¡.
fp¡S> khpf¡ kyfS> DN¡ R>¡ “¡ L¡$Þkf“¡ dV$pX$hp“u A¡L$ “hu ip¡^“u Ål¡fps ’C S> Åe R>¡ Mf¡Mf! L¡$Þkf’u dfu S>“pfpAp¡ L$fsp„
A“¡ R>sp„ L¡$Þkf’u dfsp„ dp“huAp¡“u k„¿epdp„ DÑfp¡Ñf h^pfp¡ S> “p¢^pe¡ Åe R>¡. L¡$Þkf“p “pd¡ Qfu Mp“pfp„Ap¡“u k„¿ep A“¡L$ OZu h^pf¡ R>¡.
10 11
khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e d° 2009 d° 2009 khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e
fp¡N“p¡ âpf„c ApÐdhuL$pfp¡’u ‘yê$jp’® s’p kçeL$ ApQfZ’u S> vy$f L$fu iL$pe R>¡. s¡’u Ap‘Z¡ õhõ’
d“yóe“y„ ifuf A“„s NyZ^d®hpmy„ R>¡. s¡’u Ap‘Z¡ s¡“¡ A“¡L$p„s fl¡hp dpV¡$ ApÐdpdp„ huL$pf h^pf“pf âh©ÑuAp¡’u bQhy„ Å¡CA¡.
×rô$L$p¡Z’u kdhy„ ‘X$i¡ s’p fp¡N“¡ DБޓ L$f“pf L$pfZp¡’u bQhy„ ‘X$i¡. fp¡Ndp„ d““u cyduL$p
i¼su“y„ kp¥’u JX$pZcey¯ s’p â’d õsf ApÐdp ‘f lp¡e R>¡. ‘yh® L$dp£ i¼su s’p fp¡N“y„ buSy>„ õsf d“ kp’¡ k„b„^us R>¡. d““y„ S>¡V$gy„ hu¼kus
A“ykpf S> Ap S>Þddp„ Ap‘Z“¡ Ap‘Z“u âop, îÙp, Apeyóe, kyM- õhê$‘ dp“h Æh“dp„ R>¡ s¡V$gy„ L$p¡C âpZudp„ Å¡hp “’u dmsy„. d“ Üpfp S>
vy$:M, âue-Aâue, A“yLy$m-âsuLy$m k„ep¡N-huep¡N hN¡f¡ dm¡ R>¡. d““, Q]s“, L©$su, huL©$su, k„L$ë‘, CÃR>pAp¡, A¡jZp, cph“pAp¡ hN¡f¡“y„
Ap‘Zp¡ ApÐdp A“„s op“, A“„s v$i®“ s’p A“„s kyM’u ‘fu‘yZ® R>¡, “ue„ÓZ ’pe R>¡. d““¡ k„edus, “ue„Óus, A“yipkus fpMhp’u A“¡L$
‘Z L$dp£’u® Y„$L$pe¡gp¡ lp¡hp’u s¡“y„ kpQy„ õhê$‘ âNV$ “’u ’C iL$sy„. fp¡Np¡’u kamsp’u bQu iL$pe R>¡. ApS>¡ Ap‘Z¡ S>¡V$gp¡ ¿epg ifufuL$ õhÃR>sp
op“phfZue L$dp£ A“ykpf Ap‘Zu byÙu lp¡e R>¡. v$i®“phfZue L$dp£“p s’p iyÙu“p¡ fpMuA¡ R>uA¡, bpü ‘ep®hfZ L¡$ âvy$jZ“p¡ L$fuA¡ R>uA¡, s¡V$gu
âcph’u Ap‘Z“¡ huQpfhp, kdS>hp, huðpk L$fhp s’p Q]s““u ep¡Áe- Q]sp d“dp„ DW$sp„ ¾$p¡^, Q]sp, O©Zp, l]kp, ¾y$fsp, hpk“p, sufõL$pf hN¡f¡
Aep¡Áe vy$ô$u dm¡ R>¡. h¡v$“ue L$dp£ A“ykpf Ap‘Z“¡ kyM-vy$:M“u âpàsu h¥QpfuL$ âvy$jZ“u L$fuA¡ R>uA¡? Ap Aph¡Np¡’u S> fp¡N h^¡ R>¡. d““y„ “ue„ÓZ
’pe R>¡. Apeyóe L$dp£“p Ap^pf¡ Ap‘Ï„ Apeyóe “½$u ’pe R>¡. dp¡l“ue Ap‘Zu õhe„“u ÅN©su ‘f “uc®f L$f¡ R>¡. Ap L$pfZ¡ S> kdp“ fp¡N“u õ’usudp„
L$d® fpN-Ü¡j s’p Apk¼su A“pk¼su“p cph âNV$ph¡ R>¡. Np¥ÓL$d® A“ykpf A¡L$ ìe¼su Myb ‘f¡ip“ s’p b¡Q¡“ fl¡ R>¡, lpe-lpe L$f¡ R>¡, sp¡ buÆ ìe¼su
Ap‘Z“¡ Ly$m Åsu-Ly$Vy„$b Apk‘pk“y„ hpsphfZ dm¡ R>¡. “pd-L$d®“¡ S>fp ‘Z huQgus “’u ’su. õhõ’ Q]s“, d““, õhpÝepe, Ýep“ s’p
A“yê$‘ Ap‘Z“¡ ‘v$ A“¡ âsu›$p dm¡ R>¡, A„sfpe L$dp£“p Dv$e huL$pk L$pep¡ÐkN® Üpfp d““¡ Aiyc’u iyc, bu“D‘ep¡Nu’u D‘ep¡Nu âh©ÑuAp¡dp„
s’p kyM âpàsudp„ Ahfp¡^ DБޓ L$f¡ R>¡, S>¡“p ‘fuZpd¡ b^u A“yLy$msp Å¡X$u iL$pe R>¡, S>¡ õhõ’ Æh“ dpV¡$ Asu AphíeL$ R>¡.
lp¡hp R>sp„ ‘Z CÃR>us gÿedp„ L„$C “¡ L„$C bp^pAp¡ DБޓ ’ep L$f¡ R>¡. ipfufuL$ gnZp¡ ‘f Ap^pfus fp¡N“y„ “uv$p“ A‘yZ®
L$dp£ “ u huk„ N suAp¡ “ p¡ âcph Ap‘Z¡ Ap‘Zp„ Apk‘pk“p ApÐdp A“¡ d“ ‘R>u fp¡N s’p i¼su“y„ ÓuSy>„ õsf R>¡ ifuf“u Ap„sfuL$
hpsphfZdp„ õ‘ô$ A“ychuA¡ R>uA¡. Apcp ‘f Aph¡g AphfZp¡“¡ ¾$uepAp¡. s¡“p„ gnZp¡ bpü ê$‘¡ âNV$ ’pe R>¡. L$l¡hp“y„ spБe® A¡ R>¡ L¡$
d“yóe-Æh“dp„ kçeL$ ‘yê$jp’® Üpfp vy$f L$fu iL$pe R>¡. b^p„ L$dp£“p¡ ne S>¡V$gp fp¡N A“¡ s¡“p„ L$pfZp¡ lp¡e R>¡ s¡V$gp„ Ap‘Zp Ýep“dp„ “’u Aphsp„.
’ep ‘R>u dp“h “fdp„’u “pfpeZ, ApÐdp’u ‘fdpÐdp, c¼s’u cNhp“ê$‘¡ S>¡V$gp„ Ýep“dp„ Aph¡ R>¡ s¡V$gp„ Ap‘Z¡ Acuìe¼s “’u L$fu iL$sp, S>¡V$gp
kh®o, kh®×ô$p, A“„s kyMu b“u Åe R>¡. s¡ õhcphdp„ õ’us ’C Åe fp¡Np¡“¡ AcuìeL$s L$fu iL$uA¡ R>uA¡, s¡ b^p S> QuL$uÐkL$ A’hp Asu
R>¡. Ap S> ‘yZ® õhõ’sp R>¡. Ap S> dp“hÆh““y„ ‘fd gÿe R>¡. S>¡ Ap^y“uL$ d“psp„ diu“p¡“u ‘L$X$dp„ “’u Aphsp. S>¡V$gp s¡“u kdS>dp„ Aph¡
ApÐdp¡Ð’p“dp„ S>¡V$gp¡ ApNm h^¡ R>¡, s¡V$gp¡ s¡ ApÐdbgu b“sp¡ Åe R>¡. R>¡, s¡ b^p“p¡ s¡ D‘Qpf “’u L$fu iL$sp ‘fuZpd¡ S>¡ gnZp¡ õ‘ô$ ê$‘¡
fp¡Np¡“y„ dym S> kdpàs ’hp gpN¡ R>¡. D‘Qpf“u AphíeL$sp S> OV$su Åe âNV$ ’pe R>¡, s¡“p Ap^pf¡ ApS>¡ fp¡Np¡“y„ “pdL$fZ L$fhpdp„ Aph¡ R>¡ A“¡
R>¡. ApÐdp“p huL$pfp¡ ApÐdop“u“p dpN®v$i®“dp„ s’p ìe¼su“p kçeL$ dp¡V$pcpN“u QuL$uÐkp ‘ÙsuAp¡“y„ Ýe¡e s¡ gnZp¡“¡ vy$f L$fu fp¡Np¡’u dpÓ
L¡$Þkf huj¡ kdS>dp„ “ Aph¡ A¡hu A¡L$ S> hps R>¡ A“¡ A¡ R>¡
A“ych“p¡ A¡L$ N°pd, ’p¡’p„Ap¡“u ’uAfu“p A¡L$ V$“ hS>“ bfpbf R>¡.
"L¡$Þkf Myb kl¡gpC’u kdÆ iL$pe A¡hy„ R>¡.'
14 15
khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e d° 2009 d° 2009 khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e
fpls Ap‘hp“y„ S> lp¡e R>¡. fp¡Nu“p¡ A¡L$ dpÓ DØ¡i Nd¡ s¡ fus¡ âNV$ gnZp¡“¡ vy$f L$fu A’hp v$bphu
huhu^ QuL$uÐkp ‘ÙsuAp¡ s’p s¡dp„ L$pe®fs QuL$uÐkL$p¡ ApS>¡ AkpÝe TX$‘’u fpls d¡mhhp“p¡ lp¡e R>¡. S>¡hp¡ s¡“¡ Apfpd dm¡ R>¡, s¡ ‘p¡sp“¡
s’p k„¾$pÐdL$ fp¡Np¡“p D‘Qpf“p S>¡ dp¡V$p v$php s’p Ål¡fpsp¡ L$f¡ R>¡, s¡ õhõ’ dp“hp gpN¡ R>¡. fp¡Nu fp¡N“y„ L$pfZ ‘p¡sp“¡ “’u dp“sp¡ A“¡ “’u
c°pdL$ R>¡ s’p s¡ huj¡ kçeL$ Q]s““u AphpíeL$sp R>¡. Äepf¡ “uv$p“ S> dp¡V$p cpN“p QuL$uÐkL$p¡ D‘Qpfdp„ fp¡Nu“u ÅN©su s’p ‘yZ® cpNuv$pf“y„
A^yfy„ lp¡e, A‘yZ® lp¡e, Ðepf¡ âcphipmu D‘Qpf“p v$php R>g “ NZpe? dlÒh kdS>sp. huhu^ QuL$uÐkp-‘ÙsuAp¡“u âcphiugsp“u c°pdL$
s¡’u D‘Qpf L$fsu hMs¡ S>¡ QuL$uÐkp ‘ÙsuAp¡ ipfufuL$ ìep^uAp¡“¡ dV$pX$hp Ål¡fpsp¡ s’p X$p¸¼V$fp¡ ‘pk¡ fp¡Nu“u ’su cuX$“¡ Ap^pf¡ fp¡Nu D‘Qpf dpV¡$
kp’¡ d“ s’p ApÐdp“p huL$pfp¡“¡ vy$f L$f¡ R>¡ s¡ S> D‘Qpf õ’peu A“¡ QuL$uÐkL$“¡ kd‘®Z L$fu v$¡ R>¡. X$p¸¼V$f ‘f s¡“¡ A¡V$gp¡ huðpk b¡ku Åe R>¡
âcphipmu lp¡e R>¡. s¡dp„ S>fp‘Z i„L$p lp¡hu “ Å¡CA¡. kÐe k“ps“ R>¡. L¡$ fp¡N“y„ kpQy„ L$pfZ s’p “uv$p“ ÅÎep hu“p D‘Qpf iê$ L$fphu TX$‘’u
L$fp¡X$p¡ ìeL$suAp¡“p Acuâpep¡ R>sp„ b¡ “¡ b¡ ‘p„Q “’u ’sp„, b¡ “¡ b¡ Qpf fpls d¡mhhp âepk L$f¡ R>¡. fp¡Nu QuL$uÐkL$ Üpfp bsph¡g ‘Õe A“¡ ‘fl¡Æ
S> ’pe R>¡. s¡’u S>¡Z¡ L$pedu fp¡Ndy¼s ’hy„ lp¡e, s¡Z¡ fp¡N“p„ L$pfZp¡’u A“¡ dpN®v$i®““y„ ‘yZ® “u›$p’u ‘pg“ L$f¡ R>¡. ‘Z ifuf-d“ s’p ApÐdp
bQhp“y„ R>¡ s’p D‘Qpf’u vy$f L$fhp“y„ R>¡. ‘f D‘Qpf“¡ L$pfZ¡ ‘X$sp„ kyÿdsd ‘fuhs®“p¡ sfa ‘yZ®ê$‘¡ D‘¡nus fl¡hp“¡
D‘Qpf l¡sy fp¡Nu“p¡ ×ô$uL$p¡Z L$pfZ¡ D‘Qpf L$fhp R>sp„ õhõ’ “’u ’sp¡ A“¡ ¼epf¡L$ sp¡ v$hp s¡“y„ Æh“
ApS>¡ QuL$uÐkp huj¡ Akd„S>k õ’usu R>¡. L$p¡C fp¡N“y„ L$pZ hpefk AphíeL$ A„N b“u Åe R>¡.
A’hp fpkpeZuL$ Ak„syg“ A’hp T¡fu S>„syAp“¡ dp“¡ R>¡, sp¡ L$p¡C hps- fp¡Np¡“p hucuÞ“ âcph s’p gnZp¡
L$a-‘uÑ“p„ Ak„syg““¡ S> fp¡N“p¡ Ap^pf b“ph¡ R>¡. âpL©$suL$ QuL$uÐkL$p¡ fp¡N ‘p¡sp“u cygp¡’u S>Þd¡ R>¡, s¡’u D‘Qpfdp„ ‘p¡sp“u ÅN©su s’p
‘p„Q sÒhp¡“u Akdsygp“¡ fp¡N“y„ dym L$l¡ R>¡, sp¡ Äep¡sujp¡ N°l-“nÓp¡“u kçeL$ ‘yê$jp’®“u S>ê$f fl¡ R>¡. Äep„ ky^u fp¡N“p„ L$pfZp¡’u “l], s¡“u
hu‘fus õ’usuAp¡“¡ Ap^pf¡ fp¡N“u chuóehpZu L$f¡ R>¡. S>¡V$gu QuL$uÐkp- N„cufsp“¡ “l] õhuL$pf¡ Ðep„ ky^u s¡ ‘yfp¡ õhõ’ L¡$d ’C iL$i¡? fp¡N âNV$
‘ÙsuAp¡, s¡V$gp kuÙp„s. L$p¡C ‘Ùsu“¡ Mp¡V$u s’p Ah¥op“uL$ “’u L$l¡hpsu. ’hp ‘l¡gp„ A“¡L$ fus¡ huhu^ Y„$N¡ Q¡shZu Ap‘¡ R>¡. ‘Z fp¡Nu s¡“p sfa
‘Z dp¡V$p cpN“u QuL$uÐkp ‘ÙsuAp¡dp„ QuL$uÐkL$ dlv¹$ A„i¡ A¡L$‘nu Ýep“ S> “’u Ap‘sp¡. s¡ L$pfZ¡ S> D‘Qpf s’p ‘fl¡Æ R>sp„ QuL$uÐkp
Q]s““¡ L$pfZ¡ ‘yh®N°l-N°õs lp¡e R>¡. s¡“p„ Q]s“dp„ kdN°sp s’p ìep‘L$ gp„bu, Aõ’peu s’p vy$óâcphhpmu ’pe sp¡ s¡dp„ iy„ “hpC ! s¡’u fp¡N
×rô$L$p¡Z“p¡ Acph lp¡e R>¡. ’ep A“¡ Ðepf¡ fp¡NuA¡ ‘p¡sp“¡ ‘yR>hp“y„ R>¡ L¡$ fp¡N ip dpV¡$ ’ep¡? fp¡N L¡$hu
kpdpÞe gp¡L$p¡ ‘pk¡ A¡hu A‘¡np “ fpMu iL$pe L¡$ s¡ ifuf, õhpõÕe fus¡ ’ep¡ A“¡ ¼epf¡ ¿epg Apìep¡? fp¡N’u s¡“u hucuÞ“ ipfufuL$ â¾$uepAp¡
s’p QuL$uÐkp ‘ÙsuAp¡ huj¡ huõs©s ÅZL$pfu fpM¡. dp¡V$p cpN“p fp¡NuAp¡“¡ s’p, s¡V$gu buÆ L$p¡“¡ ’pe? s¡“p dm“p¡ f„N, ê$‘ s’p N„^dp„ ‘fuhs®“
sp¡ “’u fp¡N huj¡ kpQu ÅZL$pfu lp¡su A“¡ “ sp¡ s¡Ap¡ AâÐen fp¡Np¡“¡ ’ey„ R>¡? L$bÆeps A’hp TpX$p A’hp N¡k“u afuepv$ sp¡ “’u ’su“¡?
fp¡N dp“¡ R>¡. Äep„ ky^u fp¡N“p„ gnZp¡ õ‘ô$ fus¡ âNV$ “ ’pe, fp¡N ‘¡ipb“u dpÓp f„N-õhpv$dp„ ‘fuhs®“ Apìey„ R>¡? cyMdp„ ‘fuhs®“, sfk
kl“i¼su’u ApNm h^¡, Ðep„ ky^u huL$pfp¡ sfa s¡“y„ Ýep“ S> “’u S>sy„. Ap¡R>u - h^y gpNhu, A“uÖp-“uÖp-Apmk h^hp„, ‘p„Q CÞÖep¡“p
S>¡ v$hpAp¡ A“¡ gpCV$p¡ L¡$Þkf“¡ dV$pX$hp dpV¡$ Ap‘hpdp„ Aph¡ R>¡ s¡ S> v$hpAp¡ “uv$p““p„ AÐe„s Ap^y“uL$ D‘L$fZp¡ kp’¡ ‘Z L¡$Þkf lSy> ky^u sp¡
A“¡ n-L$ufZp¡ L¡$Þkf Dcy„ L$fhpdp„ dp¡V$p¡ cpN cS>h¡ R>¡. k„spLy$L$X$u“u fds S> fdu füy„ R>¡.
16 17
khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e d° 2009 d° 2009 khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e
hujep¡dp„ h^-OV$ ’C R>¡? ðpk g¡hpdp„ sL$gua ‘X¡$ R>¡? õhcphdp„ fyQu “’u. kdN° huQpf“p¡ Ap^pf R>¡ - cuX$-bm-k„¿ep! L$pfZ L¡$ gp¡L$ipludp„
QuX$uep‘Ï„, “ufpip, ¾$p¡^, ce, A^¥e®, O©Zp, ¾y$fsp, spZ, Aip„su sp¡ s¡“p Ap^pf¡ S> “¡spAp¡“u Qy„V$Zu s’p “usuAp¡ “½$u ’pe R>¡. ‘fuZpd¡ s¡“p
“’u h^sp“¡? Apmk A“¡ ’pL$ “’u h^sp“¡? v$v$® ¼epf¡, ¼ep„ A“¡ L¡$V$gy„ dpÝed’u fpóV²$hufp¡^u, kpdpÞe gp¡L$p¡ dpV¡$ bu“D‘ep¡Nu, õhpõÕe“¡ bNpX$“pf
’pe R>¡? d“dp„ L¡$hp k„L$ë‘-huL$ë‘p¡ Aph¡ R>¡ hN¡f¡ fp¡N“p„ gnZp¡ R>¡. L$p¡C ‘Z Nsuhu^u Apfpd’u Qgphu iL$pe R>¡.
S>¡V$gu kyÿdsd ÅZL$pfu fp¡Nu“¡ kÅNsp’u dm¡ R>¡, s’p Ap b^p„ D‘Qpf dpV¡$ fp¡Nu“u ÅN©su s’p kçeL$ ‘yê$jp’® S>ê$fu
gnZp¡dp„ S>¡V$gp¡ S>¡V$gp¡ ky^pfp¡ s’p k„syg“ ’i¡, s¡V$gp¡ S> D‘Qpf õ’peu Aphu ‘fuõ’usudp„ Ap‘Z¡ Ap‘Zp„ õhpõÕe“p¡ ¿epg Ås¡ S> fpMhp¡
A“¡ âcphipmu ’i¡. dpÓ fp¡N“p„ bpü gnZp¡ vy$f L$fhp’u A’hp ‘uX$p ‘X$i¡. ‘p¡sp“u ndspAp¡“¡ kdÆ, s¡“p¡ kv¹$D‘ep¡N L$fu, X$p¸¼V$fp¡“u
L¡$ “bmpC’u fpls d¡mhu ‘p¡sp“¡ õhõ’ dp““pf“¡ ‘yfp¡ D‘Qpf “ ’hp’u ‘fp^u“sp R>p¡X$hu ‘X$i¡. kh® â’d fp¡N“p„ L$pfZp¡’u bQhy„ ‘X$i¡. L$p¡C
“hp “hp fp¡Np¡“p„ gnZp¡ âNV$ ’hp“u k„cph“p fl¡ R>¡. fp¡Nu S> ÅZu iL¡$ fp¡N A¡L$ v$uhkdp„ S> “’u âNV$sp¡. fp¡N L$p¡C A¡hu hõsy “’u L¡$ S>¡“¡
R>¡ L¡$ s¡“y„ L$ey„ A„N ¼epf¡ h^y k¾$ue fl¡ R>¡. s¡’u Äep„ ky^u fp¡Nu ÅN©s “l] bÅfdp„’u Mfuv$u iL$pe A’hp Qp¡fphu iL$pe. iy„ Ap‘Zp¡ ðpk buSy>„
’pe, Ðep„ ky^u s¡ lp“ulpfL$ âcphp¡’u L¡$d bQu iL$i¡? s¡’u D‘Qpfdp„ L$p¡C gC iL¡$ R>¡? Mphp“y„ L$p¡C buSy>„ ‘Qph¡ R>¡? Ap‘Zu sfk L$p¡C buSy>„
fp¡Nu“u kÅNsp ‘fd AphíeL$ R>¡, “¡sp“¡ lV$phhp dpV$¡ S>¡d s¡“p ‘pZu ‘uA¡ sp¡ k„sp¡jpe R>¡? Ap‘Zu JO L$p¡C buSy>„ L$fu iL¡$ R>¡? Ap‘Ï„
klep¡NuAp¡“¡ Sy>v$p L$fhp S>ê$fu R>¡, s¡ S> fus¡ dy¿e fp¡N’u Ry>V$L$pfp¡ d¡mhhp gp¡lu, dp„k‘¡iuAp¡, L$p¡jp¡, lpX$L$p„ S>¡hu v$f nZ¡ b“su hõsyAp¡ ‘Z õhe„
AâÐen fp¡N“u D‘¡np’u õ’peu kdp^p“ d¡mhhy„ dyíL¡$g ’i¡. ifuf S> b“ph¡ R>¡. ifuf Äepf¡ ùv$e, a¡akp„, guhf, ‘p„Q¡ CÞÖuep¡“y„ “udp®Z
õhpõÕe âÐe¡ kfL$pfu D‘¡np Ås¡ L$fu iL¡$ R>¡, sp¡ iy„ s¡“¡ Ås¡ õhõ’ “ L$fu iL¡$?
ApS>¡ Ap‘Zp„ õhpõÕe ‘f Qpf¡ bpSy>’u Ap¾$dZ ’C füy„ R>¡. õhpõÕe dp“hÆh“ Adyëe R>¡. s¡’u Aop“hi s¡“u kp’¡ R>¡X$R>pX$ “ ’C
d„Ópge“u “usuAp¡dp„ õhpõÕe S> Np¥Z R>¡. c°pdL$ Ål¡fpsp¡, s’p õhpõÕe iL¡$. hs®dp““u D‘¡np chuóe“u kdõep “ b“¡ dpV¡$ Ap‘Z¡ õhe„âsu
dpV¡$ lp“uL$pfL$ âvy$jus ‘ep®hfZ, vy$ìe®k“p¡ s’p vy$óâh©rÑAp¡ ‘f kÄS>X$ ÅN©s, huh¡L$iug s’p âpdpZuL$ b“hy„ ‘X$i¡. S>¡ Ås¡ b¡‘fhp R>¡, s¡“u
L$p“y“u âsub„^ “’u. DgVy„$, s¡ sp¡ kfL$pfu k„fnZdp„ huL$ku füp„ R>¡. ApS>¡ Q]sp buSy>„ L¡$d L$fu iL¡$? ApS>¡ QuL$uÐkpAp¡ ‘yh®N°l-N°õs R>¡, A¡L$p„Nu R>¡.
fpô²$uesp, “¥suL$sp, õhpõÕe âÐe¡ kÅNsp Mpgu kyÓp¡ L¡$ bydbfpX$p A“¡ D‘Qpfdp„ sp¡ kp^“-kpÝe s’p kpdN°u“u ‘huÓsp A“uhpe® R>¡.
AÞ^ A“yL$fZ ky^u dep®v$us flu R>¡. s¡’u S>¡ “ MhX$phh„y Å¡CA¡, s¡ dpV¡$ õ’peu D‘Qpf sp¡ ‘p¡sp“¡ õhphg„bu b“ph“pf, kh®L$pmdp„
MhX$phhpdp„ Aph¡ R>¡, S>¡ “ ‘uhX$phhy„ Å¡CA¡ s¡“¡ kfL$pf ‘¥kp“p gp¡c¡ ‘uhX$ph¡ D‘gå^, b^p dpV¡$ D‘gå^, b^p õ’p“¡ D‘gå^ - âcphipmu,
R>¡. S>¡ L$pdhpk“p, ¾y$fsp, l]kp hN¡f¡“p ×íep¡“¡ kph®S>“uL$ ê$‘¡ “ v$¡MpX$hp„ õhphg„bu, Al]kpÐdL$ QuL$uÐkp ‘ÙsuAp¡’u S> k„ch b“i¡, L$pfZ L¡$
Å¡CA¡, s¡ d“p¡f„S>““p “pd¡ bspX$hpdp„ Aph¡ R>¡. Mphpdp„ c¡mk¡m kpdpÞe Al]kL$ R>¡, kp^“p ‘f Ap^pfus R>¡, s¡“pdp„ ifuf-d“-ApÐdp“p huL$pfp¡
OV$“p NZpe R>¡. kdN° hpsphfZ ‘pihu h©ÑuAp¡’u vy$jus b“u Ney„ R>¡. vy$f L$fhp“u ndsp R>¡. ‘Z s¡ dpV¡$ fp¡Nu“u ÅN©su, kçeL$ ‘yê$jp’® A“¡
kfL$pfu s„Ó“¡ kpQy„ ÅZhpdp„, kdS>hpdp„ s’p s¡“p âÐe¡ k¾$ue ’hpdp„ L$p¡C ApQfZ AphíeL$ R>¡. - Q„Qgdg Qp¡fX$uAp
1929dp„ Ap‘Z¡ a¼s A¡L$ S> L¡$Þkf ’hp“y„ L$pfZ ÅZsp lsp. ApS>¡ A¡ L$pfZp¡“u Äep„ Mf¡Mf L¡$Þkf lp¡sy„ S> “’u A¡hu L¡$kp¡dp„ ‘Z kNhX$sp Mpsf
k„¿ep k¢L$X$p¡“p lukpb¡ R>¡ A“¡ fp¡S> A¡dp„ “hp L$pfZp¡ Dd¡fpsp„ S> Åe R>¡. (To be on the safer side) L¡$Þkf R>¡ A¡d “uv$p“ L$fhpdp„ Aph¡ R>¡.
18 19
khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e d° 2009 d° 2009 khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e
Np„^uOf L$R>p¡gu k„Qpgus õhõ’ Æh“ ‘pdu iL$sp¡ “’u dpV¡$ õhõ’ fl¡hp„ s“, d“ A“¡ Ap„sfuL$
ifuf“u i¼suAp¡dp„ h^pfp¡ L$fhp, fp¡N kpd¡ gX$hp“u i¼su Ap
S>epb¡“ W$pL$p¡fcpC ‘V¡$g ‘Ùsudp„ dm¡ R>¡.
“ukNp£‘Qpf L¡$ÞÖ Ly$v$fsu D‘Qpf A¡ õhõ’ fpMhp“u d“p¡h©Ñu ^fph¡ R>¡. s¡ ifuf
‘fuQe fQ“p“¡ Æh“ i¼su, fnZ Ap‘su kfm, ApX$ Akf hNf“u
v$nuZ NyS>fps“u gugu lfuepmu A“¡ d“ dyL$u“¡ Mug¡gu Ly$v$fsu v$hpdy¼s kpfhpf ‘Ùsu R>¡. S>¡dp„ ‘¼h, A‘fu‘¼h Aplpf, ep¡Npk“
h“fpÆAp¡“u hÃQ¡ MmMm hl¡su ‘yhp®cudyM A„buL$p “v$u“¡ L$u“pf¡ A“¡ Ýep“ Ly$v$fsu D‘Qpf“u dy¿e spL$ps R>¡.
hpX$uAp¡“u hÃQ¡ hk¡gy„ L$R>p¡gu Npd“u ip¡cpdp„ Acuh©Ùu L$fsy„ Np„^uOf L¡$ÞÖdp„ Ap‘hpdp„ Aphsu kpfhpf ‘Ý^suAp¡
L$R>p¡gu k„Qpgus S>epb¡“ W$pL$p¡fcpC ‘V¡$g “ukNp£‘Qpf L¡$ÞÖ Aph¡gy„ R>¡. l Aplpf QuL$uÐkp l iufp¡^pfp l L$pepL$ë‘ QuL$uÐkp l hfpm õ“p“
v$¡i“¡ ApTpv$u dmu Ðepfbpv$ õhps„Ó k¡“p“uAp¡“¡ ‘y. dlpÐdp l S>m QuL$uÐkp l L$fp¡X$ õ“p“ l dX$bp’ l A¡¼eyâ¡if l kye® õ“p“
Np„^u“p Apv$¡i dyS>b fQ“pÐdL$ âh©ÑuAp¡ Üpfp NpdX$p„“¡ b¡W$p„ L$fhp„ l d¡‚¡V$’¡fp‘u l Ýep“, âpZpepd, ep¡N l L$gf ’¡fp‘u l auTuep¡ ’¡fp‘u
L$R>p¡gu Npd“p„ “uX$f õhps„Ó k¡“p“u A¡hp õh. L$uLy$cpC “peL$ s’p l A¡“udp l ‘ufpduX$ ’¡fp‘u l dkpS> l W„$X$p Nfd i¡L$ l L$V$u õ“p“
s¡d“p„ kp’u duÓp¡ Üpfp Np„^u Q]Ýep dpN£ kdpÅ¡ÐL$j®“u huhu^
âh©ÑuAp¡ iê$ L$fhpdp„ Aphu S>¡dp„ “ukNp£‘Qpf L¡$ÞÖ âh©Ñu ‘Z iê$ huNs ê$d cpXy (v$¥“uL$ ê$p.)$ X$u‘p¡TuV$ (ê$p.)
L$fhpdp„ Aphu. S>¡“p„ ApÛ õ’p‘L$ ispey õh. L$uLy$cpC “peL$“p¡ 1) kdyl “uhpk 200/- 2000/-
dlÒh“p¡ apmp¡ füp¡ R>¡. 2) k¡du õ‘¡íeg (b¡ ìe¼su) 500/- 5000/-
â’d îu dp¡fpfÆcpC v$¡kpC Ly$v$fsu D‘Qpf, âkpf A“¡ k„ip¡^“ 3) õ‘¡íeg (A¡L$ ìeL$su) 600/- 6000/-
L¡$ÞÖ“u õ’p‘“p sp. 21-12-1985dp„ ’C Ðepfbpv$ Ap âh©Ñu“¡ 4) X$ugn (A¡L$ ìeL$su) 750/- 7500/-
ApNm ^‘phhp ""S>epb¡“ W$pL$p¡fcpC ‘V¡$g “ukNp£‘Qpf L¡$ÞÖ'' “u
- Ap¡R>pdp„ Ap¡R>p„ 10 v$uhk“y„ fp¡L$pZ S>ê$fu R>¡.
iê$Aps ’C.
- L¡$ÞÖdp„ v$pMg ’ep spfuM’u QpS>® NZpi¡.
Ly$v$fsu D‘Qpf iy„ R>¡? - cp¡S>“ MQ® AgN NZhpdp„ Aphi¡.
Ly$v$fsu D‘Qpf Æ„v$Nu Æhhp“p¡ kpQp¡ fõsp¡ R>¡. Æh“i¼su - fhuhpf s’p AÞe Ål¡f sl¡hpfp¡“p v$uhk¡ L$ÞkgV¡$i“ b„^ fl¡i¡.
d¡mhhp“u kpQu fus R>¡. Ap“u ‘pR>m S>¡ sÒhp¡ R>¡ s¡ Myb S> dlÒh“p„ - v$v$}“¡ L¡$ÞÖ ky^u gphhp“u ìehõ’p ANpD’u S>Zpìep âdpZ¡
R>¡. s¡ sÒhp¡ ApL$pi, ‘©Õhu, ‘pZu, A‚u, lhp s¡“p hNf dpZk L$fu Ap‘hpdp„ Aphi¡.
dp¡V$p cpN“p„ ""L¡$Þkf“p vy$íd“'' sfuL¡$ Ap¡mMpsp„ D‘Qpf dpV¡$ hp‘fhpdp„ diu“p¡ Üpfp ’e¡gp„ “uv$p“p¡“p D‘Qpfp¡ ‘Z ‘R>u ep„ÓuL$ b“u Åe R>¡. Äep„ ky^u diu“, v$v$}
Aphsp Ap¥j^p¡, lL$uL$sdp„ "v$v$}“p vy$íd“' lp¡hp“y„ ‘yfhpf ’C Qy¼e„y R>¡. kph kpÅ¡ R>¡ A¡d “ L$l¡ Ðep„ ky^u X$p¸¼V$f, v$v$} kpfp¡ kpÅ¡ ’ep¡ R>¡ A¡d L$byg L$fsp¡ S> “’u.
24 25
khpØNu, ıhpÓeu ıhpı’e d° 2009
âqr,
Printed by : JIGNESH PRINTERS & 98213 67898
‚°jL$ :
lp°guıV$uL$ lugvN l°Î‡k
2/102/103/104, huÃ$g A°`p., A°k.hu.`u. fp°X$, bp°fuhgu (h°ıV$),
dÿbC-400 103. ap°_: 2893 5158/0271, dp°.: 98332 05550