Adaik baso jo basi nan bawarihi Kaganti ambo manuruik jo manjalang Mamohon rilla jo maaf sarato mangulurkan tangan Jo salam ambo mulai i ASSALAMUALAIKUM WR W! Sairing balam jo barabah !alam lalu barabah mandi Samo mambubuang jo tam"uo Sairiang salam d#ngan sambah Salam lalu sambah kumbali $alingkuang angku%angku kasadon&o Kasha ambun kasha baludu !atanti bajaik ta"i !atura" jo banang sirah $aham"ai di sandaran Minta rilla jo maaf ambo ka"ado "anghulu 'an salirik duduak kanan jo kiri 'an sa#daran mahadok katangah Jo sambah dimulaiakan Anak itiak diat#h dalimo Anak alang dalam biluka Kaciak indak disabuik namo (adang indak di imbaukan gala )alu"uh batang mala"ari )ucuakn&o manim"o aka bajumbai *ibaok urang ka bati"uh Sungguh"un ambo tagak badiri !ukanlah ambo tahu "andai Ujuik dibathin duduak basim"uah Manolah angku rajo nan batigo+ basa nan baram"#k+ angku%angku ninik mamak+ alim ulama imam kathib+ cadiak "andai jo bundo kanduang+ sarato rajo alam nan hadir diacaro nanko Ujuik sambah di la&iu kanan basamo+ salam taj#lo kanan ra"#k Sambah tatabua kanan ban&ak+ k#"ado ninik mamak+ nan gadang basa batuah+ warih nan bajaw#k+ "usako nan batolong+ ibaraik ka&u gadang ditangah koto+ nan ba"ucuak sabana bul#k+ nan baur#k sabana tunggang !atang gadang dahann&o ku#k+ daun rimbun buahn&o lab#k 'an rimbun ram"ak d#k adaik+ babuah lab#k d#k "usako !atang gadang tam"#k basanda+ ur#k bak#k bas#lo+ dahan ku#k tam"#k bagantuang !uah lab#k buliah dimakan+ daun rimbun tam"#k balinduang+ balinduang jiko ka "an#san+ bataduah jiko ka hujanan+ i&o d#k anak kamanakan+ nan salingkuang cu"ak adaik+ nan sa"a&ung sa"a tagak+ dibawah "a&ung dilingkuang cu"ak+ ka"ai tam"#k batan&o+ ka "ulang tam"#k babarito+ kusuik kaman&alasaian+ karuah nan ka mam"ajaniah ,ukum adaik katon&o bana+ s&ak landai aiu n&o janiah Sairing ka"ado alim jo ulama+ suluah b#ndang di nagari+ nan tahu di halal d#ngan haram+ tahu jo sunat d#ngan "aradhu+ mangarati lafa jo makna+ sarato s&ah d#ngan bata *uduak ba"adoman kitab+ tagak suko ba"ituah+ ka undang%undang ka madinah ka "a&ung "anji ka sarugo Lorong ka"ado cadiak "andai+ urang nan arif bijaksano+ nan tahu jo ki#h jo kato ba&ang+ tahu di angin nan basiu+ tahu diri&aik ka mandingin+ tahu diunak ka man&angkuik+ tahu jar#k ka malantai+ tahu baha&o nan katibo+ itulah tali tigo sa"ilin bak tunggu tigo sajarangan di salingka nagari Manggo"oh umum dialam Minangkabau K#"ado kaum ibu+ bundokanduang+ urang "an&atun jo "angsiah+ "a&antun d#k anak dagang+ "angasih ka"ado urang miskin+ lim"a"#h rumah nan gadang+ amban "uruak biliak nan dalam+ "#ti am#h aluang bunian+ anak kunci lumbuang ba"#rang+ caha&o rumah sal#ndang duni#+ jikok auih tam"#k mintak aia+ jikok la"a tam"#k minta nasi ,ari baik katiko #lok+ "ada hari wakatu kini+ ombak tanang+ angin lah salasai Rantiang tak badatiak lai murai tak bakicau lai Alhamdulillah s&ukur nikmat ka"ado allah at#h sagalo rahmadn&o Asah basiang am"#k tumbuah+ n&ato manimbang dinan ado *il#ngongkan kiri jo kanan+ di"andang hili# jo mudiak+ nan jauh alah datang+ nan ham"ia alah tibo+ sa"angka dulu datang mananti+ ado nan mambao nasi jo jamba+ lah bakum"ua kito di bal#rong nangko+ untuak man&umarakkan acara al#k manggadangkan+ sarato m#l#wakan gala sako "anghulu suku jambak+ "a&uang "anji datuak basa nagari Manggo"oh A"olah sambah nan disambahkan+ titah nan ka ambo anta sam"ai ka"ado kito nan basamo *icubo maulang%ulang kaji+ kito bukak si tambo lamo+ tantang barih balab#h adaik Minangkabau+ sarato asa usuo nagari Manggo"oh dan barih balab#h adaikn&o nan di"aturun "anaikan sam"ai kini (ulamo mudiak ka hulu Mati di samba ikan tilam Kanai anak bada balang )usako niniak nan dahulu Lai babuhuo bakanakan Kini manjadi undang%undang -lok ranahn&o Minangkabau+ ru"o karambi# tinggi%tinggi+ cando "inang lingu&uran Ru"o rum"uikn&o gatiu%gatiuan !ukik baririk kiri kanan+gunuang mara"i jo singgalang $andik#k jo gunung sago+ "asaman jo gunung talang )udiang am#h batimba jalan+ baringin ditangah koto+ labuah luruiah jalann&o golong+ sawah batum"ak dinan data+ ladang babidang dinan l#r#ang !anda baliku turuik bukik+ cancang latih+ ninik mo&ang+ tambilang basi rang tuo% tuo Sawah lah sudah jo lantakn&o+ ladang lah sudah jo ranjin&o+ sawah balantak ba su"adan+ ladang diagiah babintalak+ "adang di bari balangundi Rimbo diagiah bajiluang+ bukik dibari bakarakatau Ka at#h n&ato ka ambun jantan+ ka bawah n&ato takasiak bulan+ niniak mamak baula&at+ hak n&ato ba"un&o+ gangamlah n&ato nan baum"uak Rumah gadang basandi batu+ sandi banamo aluo adaik+ tonggak banamo ka sandaran+ atok ijuak dindiang bauki#+ gonjong am"#k bintang bakilau banamo rabuang mambacuik+ timah mamutiah diat#hn&o $onggak gaharu lantai cindano+ tarali gadiang balariak+ bubuangan burak katabang+ tuturan labah mangir#k+ "aran gamba ula ngiang+ bagaluik ru"o ukiu cino+ salo man&alo aiu "#rak+ ba anjuang batingkok baalun%alun+ tam"#k "uti manur# manarawang !arih balab#h Minangkabau Satitiak nan "antang hilang+ nana sabarih nan indak lu"o+ jauah buliah ditunjukkan+ dak#k buliah diikoan 'an salirik gunung mara"i+ nan sa#daran gunuang "asaman *ari singkarak nan badangkang+ sinan bua&o "utiah daguak+ sam"ai ka"intu rajo hiliu *urian ditakuak rajo+ si"isau%"isau an&uik+ sialang balantak basi+ dak#k aiu babaliak mudiak+ sailiran batang bangkaw#h+ sam"ai ka ombak nan badabuo+ hinggo lauik nan sadilih+ sahinggo sikilang aiu bangih )asiu banda sa"uluah+ hinggo taratak aiu hitam+ sam"ai ka tanjuang simalidu+ itulah alam Minangkabau *imano titiak "alito *ibawah t#long nan batali *imano asa niniak mo&ang kito *ari l#r#ang gunung mara"i *ari kurao ka lubuak "anji Jalan luruih ka sim"ang gudang *ari mano adaik mulo badiri I&o di "ariangan "adang "anjang Man#mbak sambi# baburu *a"#k "antau d#k manjalo Luak dibari ba"anghulu Rantau dibari barajo%rajo *alam ranah Minangkabau+ luak agam jo tanah data+ sarato luak limo "uluah+ dan rantau jo "asisi# 'an disabuik "anjang bakar#tan+ gadang nan bakabungan+ law#h nan basibiran+ nan jauh mancari suku+ jikok dak#k mancari indu+ jauh cinto dan dicinto+ jikok dak#k jalan manjalang *ibalah buluah jo ujuang "isau *irawuik di an&am katuduang lokoh Lah di danga barih balab#h Minangkabau )idato dialiahkan ka nagari Manggo"oh Ikuti "idato su"a&o nak jal#h $akalo .aman saisuak acok tajadi "arang antaro taratak jo taratak+ dusun jo dusun+ nagari jo nagari )arang $iku jo !awan+ Manggo"oh jo (aragahan+ takadiu Allah tumbuah "ikiran urang tuo%tuo nagari wakatu itu !arangk#k ka nagari "ariangan manamui urang cadiak "andai nan bagala *$ $A' $-J/ MA,ARAJ/+ untuk m#ncari jalan mahantikan "arang nan tajadi Mangko urang tuo sarato *$ $A' $-J/ MA,ARAJ/+ manuju nagari !awan+ taruih ka Manggo"oh Mangko di"anggia lah urang cadiak nagari !awan+ (aragahan sarato $iku *iManggo"oh diadokan mus&awarah am"#k nagari 0!awan+ (aragahan+ $iku dan Manggo"oh1 $am"#kn&o di bawah batang ka&u ba&uo di jorong duo batu ham"a+ sam"ai kini dinamokan urang itu )ARAMA' !A2U/ *a"#klah kato sa"akaik dalam mus&awarah tu+ ma adokan baral#k gadang mara&okan adaik+ lalu mamanggiu anak kamanakan untuak m#mbu#k bal#rong gadang nan balabuah gajah+ karano rajo mangandarai gajah nan turun sajo dalam bal#rong itu $am"#kn&o dibukik #ndah kajo+ dak#k sungai aur kini Sam"ai kini bal#rong nan saru"o itu masih hiduik dan bakambang dikalangan mas&arakat nagari 3 *inagari !awan bal#rong balabuah gajah kaduduak an rajo tigo s#lo+ dalam bal#rong datuak rangka&o kaciak duduak maningkalak+ di tangah dia"ik d#k datuak bagindo basa jo datuak "alimo *i nagari (aragahan bal#rong balabuah gajah kaduduak an rajo tigo s#lo+ dalam bal#rong datuak siaga+ duduak maningkalak ditangah di a"ik d#k datuak mudo+ jo datuak tan "ahlawan *i nagari $iku bal#rong balabuah gajah kaduduak an rajo tigo s#lo+ dalam bal#rong datuak rangka&o basa duduak maningkalak+ ditangah di a"ik d#k datuak rangka&o bungsu+ jo datuak rangka&o muli# *i nagari Manggo"oh bal#rong balabuah gajah kaduduak an rajo tigo s#lo+ dalam bal#rong datuak rajo bandaro+ duduak maningkalak ditangah di a"ik d#k datuak basa+ jo datuak tumbijo 'agari $iku adalah kaduduak an tigo s#lo Rajo Manggo"oh+ rajo !awan dan rajo (aragahan !ak kato urang 3 Sandi 3 Manggo"oh $unggak 3 bawaan $iang "anjang 3 (aragahan Atok4"arabungan 3 $iku )ada .aman "amarintahan kolonial bulando+ manduduak an tuangku lar#h nan "atamu di nagari $iku Sasudah susunan adaik ka am"#k nagari di tarimo d#k niniak mamak+ urang tuo sarato anak nagari+ mangko "idato *$ $A' $-J/ MA,ARAJ/ kalua "antunn&o nan babun&i 3 Ka "auh jalan ka baliak Sago jalan ka "asaman Adaik di tan&o kamanakan baiak !acaha&o kam"uang jo halaman !aitulah bun&i susunan ka am"#k nagari+ nan ditarimo dari niniak mo&ang takalo maso dahulun&o+ dan samo%samo mamacik amanaik+ sarato ba"#gang taguah ka "ituah !ARI, !ALA!-, A*AIK 'A(ARI MA'((/)/, Ado"un nan dinamokan nagari manggo"oh 3 Sabalah utara 3 Sam"ai ka batang masang kanan+ babat#h jo kabu"at#n "asaman barat Sabalah s#latan 3 *ari "amatangan di an#h luruih mahadok ka anak aiu sosong bua&o+ taruih mahadok ka matohari tabik+ luruih ka bukik alai gadang+ taruih ka "adang barabah "utiah dan batamu jo bat#h nagari (aragahan di "atamuan tu di bu#k bat#h Sabalah timur 3 Sajak dari muaro anak aiu taruang%taruang taruih ka muaro anak aiu "alangkitangan+ taruih ka bukik caliak+ taruih ka "arman ba&uo dan "aang kunik taruih ka"arik bat#h (aragahan Sabalah barat 3 Sam"ai ka batang bajangguik iliu gunuang antokan Sajak dari batang bajangguik+ taruih ka anak aiu taruang%taruang dari anak aiu taruang%taruang taruih ka batang anak aiu kubu durian di dak#k kaum datuak tumbasa SUSU'A' K-RA)A$A' A*A$ 0RA)-KAM)-K JI'I,1 RAJ/ 'A' !A$I(/ 3 *$ RAJ/ !A'*AR/+ salaku amban "uruak koto "iliang *$ $UM!IJ/+ S#laku "amacik "asuang jo rantai nan batugaih mamacik hukum sarato ka"utusan dan ma awasi adaik dalam bagari *$ !ASA+ salaku "anangguang jawab bat#h jo sa"adan nagari+ mamaliharo k#amanan dalam nagari+ mana"iak mato "adang+ "anantang matohari man&osong bajauk dilauik !ASA 'A' !ARAM)-K 3 *$ !A'*AR/+ *$ MAJ/ SA$I+ *$ I'*/ MARAJ/ *A' *$ RAJ/ MU*/+ s#laku manarimo titah dari anggota ra"#k dan manarimo titah dari rajo nan batigo ALIM ULAMA3 Imam nagari Khatib nagari S#laku suluah b#ndang+ batugaih maagiah "#doman dan "andangan k#"ada anggota ra"#k manuruit s&ariat islam+ baik di mitak atau indak dimintaksahinggo a"o"un ka"utusan nan dibu#k sasuai jo adaik dan s&arak+ adaik basandai s&arak% s&arak basandi kitabullah+ s&arak mangato adaik mamakai !A'*AR/ A*A$45A*IAK )A'*AI 3 !atugaih maluruihkan dan ma agiah "andangan dan "idoman s#"anjang adaik+ a"obilo anggota ra"at manamui s#suatu masalah nan agak rumik+ !ak Kato Urang 3 Lalok nan ka manjagokan+ lu"o nan kamanimbuan+ s#nt#ng nan ka mambilai+ kurang nan ka manukuak URA'( $U/ A*AIK3 *$ SIRAJ/+ *$ !I'$AR/ RAJ/ *A' *$!I'$AR/ ,I$AM !atugaih ma antaroi s#galo "#rtikaian "anda"#k dari anggota ra"#k dan basamo%samo mancari jalan kaluan&o sahinggo da"#k aiu nan janiah sa&ak nan landai kato ci#k bana sabuah Andiko basa3 6 *$ RA'(KA2/ $U/ 67 *$ !A(I'*/ 8 *$ )A'JA'( 69 *$ $A' MAJ/ L-L/ : *$ JA'*/ !ASA 6; *$ $ALU* A)I 7 *$ (A'$/ SUAR/ 6< *$ SA$I 9 *$ RA'(KA2/ ,I$AM 6= *$ MA'(KU*U' ; *$ MARAJ/ 6> *$ MAJ/ L-L/ < *$ RAJ/ *I,ILI- 8? *$ RAJ/ 'A' SA$I = *$ MAJ/ I'*/ 86 *$ SI'*/ !ASA > *$ JAL/ A'S/ 88 *$ RAJ/ MA'(KU$/ 6? *$ !U'(SU 8: *$ $UMA'((UA'( 66 *$ RA'(KA2/ KA5IAK 87 *$ RAJ/ ,ARIMAU 68 *$ )ARA)A$IA, 'A' KU'IA'( 89 *$ JAL-L/ 6: *$ )ARA)A$IA, 'A' ,I$AM 8; *$ $UM!ASA !atugaih mam"abincangkan acara ra"#k nan babun&i 3 5ancang tarah d#k "anghulu+ hasil cancang tarah ikolah nan dijadikan ka"utusan ra"#k Mangko saluruh anggota ra"#k4ninik mamak manjalankan ka"utusan itu k#"ado anak k#m#nakan+ tabujua lalu+ tabulintang "atah+ indak mangiri jo manganan+ tibo di"aruik indak dikam"ihan+ tibo didado indak dibusuangkan+ aratin&o tibo dinan bana t#ta" dilaksanakan 0iko dinamokan adat koto "iliang1 &aitu m#njalankan k#"utusan nan dibu#k+ adat budi caniago dasar mus&awarah 0bai&o% i&o1 Sabaliakn&o kok disabuik mujua jo malang nan tibo+ artin&o indak da"#k kato sa"akaik dalam sidang andiko basa diibaratkan nan bak balam jo katitiran+ saangguak lai+ saga&o indak atau ibarat ka"ua jo ta"uang+ bantuakn&o samo rason&o balain+ haruslah disidang tigo kali manuruik adaik+ mano dimabuak siriah nan saka"ua kok dimakan "inang nan sagatok $antu bana nan indak kunjuang tibo+ "atuik ra"#k tagang+ kok untuang dira"#k nan katigo itu banan&o tumbuah *ira"#k nan ka tigo itu nantin&o indak juo bul#k da"#k digolongkan "icak indak juo da"#k dila&angkan+ mako anggota ra"#k sa"akaik man&arankan ka"ada urang tuo adaik untuk disarahkan k#"ado rajo nan batigo sarato basa nan baram"#k untuk maambiak ka"utusan 0dinamokan adaik koto "iliang1 Adat kkoto "iliang ini maambaik k#"utusan ta"i k#"utusan itu indak di"akai jo acara ra"#k+ nan dinamokan luruih lubang+ luruih "anjolok+ tantang ai# tantang tubo+ tantangan ikan nan kamati+ ka"utusan itu ditibokan S#talah rajo nan batigo jo basa nan baram"#k b#rmus&awarah dan akhirn&o diumumkan "ado anggota ra"#k indak ado musiah bandiang lai ol#h kar#na hak n&o alah dibarikan tigo kali ra"#k mako sidang ra"#k harus manarimo Itulah "ajalanan anggo%tanggon&o didalam nagari manggo"oh nan mam"un&ai tujuah suku 3 SUKU JUMLA, *A$UAK JAM!AK : /RA'( 5A'IA(/ > /RA'( SIKUM!A'( < /RA'( )ILIA'( 9 /RA'( K/$/ : /RA'( $A'JUA'( = /RA'( MA'*A,ILIA'( : /RA'( $/$AL := /RA'( !U'*/ KA'*UA'( 3 Kalau disabuik "ihak bundo kanduang ing#k dan jago "ado adaik+ ing#k di adaik nan karusak+ jago limbago nan kasubiang amban "uruik "#gangan kunci itulah bunda kanduang didalam Minangkabau Ado"un "#rjalanan dari adaik nagari manggo"oh !ajanjang naiak bantanggo turun+ naiak sajak dari janjang dibawah+ dari anak kamanakan nan sarumah+ di"im"in ol#h mamak rumah nan disabuik tungganai rumah+ dari anak kamanakan nan sa kaum di "im"in mamak ka"alo waris+ mamak ka"alo kaum4 "a&uang disabuik niniak mamak4"anghulu *an t#rtinggi dalam niniak mamak4 "#nghulu "ucuak diat#h dari "ado itu adolah k#ra"atan adat nagari Ado"un tanggo turunn&o+ sajak kara"atan adat nagari ka "anghhulu "ucuak S#rta niniak mamak nan tujuah suku+ dan niniak mamak masing%masing suku turun ka "usako tuo dari "usako tuo ka tungganai rumah4mamak rumah sam"ai anak kamanakan dibawahn&o !aitulah barih balab#hn&o *ari hili# sam"ai ka hulu Kok indak disigi di"aham n&ato )u"uih jajak nan dahulu *i hari nan sahari kiniko lah n&ato siang nan bak hari+ lah n&ato tarang nan bak bulan+ basuluah matohari+ bagalanggang mato nan ban&ak '&ato adaik lah di"akai inggiran sako jo "usako nan n&ato+ disabuik namo nan sahulun&o+ diimbaukan gala sako dan "usako radius datuak basatagak badirilah agak sabanta+ tak tahu l#lo jo ru"on&o nak jal#h tam"ak jo langgamn&o taulah urang sanagari ari@ah urang saluhakn&o sa lingka nagari manggo"oh+ inggiran sako jo "usako nakn&o n&ato nan kamambao gala sako dan "usako+ kok adaik lahn&o isi+ limbago lahn&o tuang+ kini ikua di"a"#k sa&ok diguntiang i&olah radius bagala dt.basa angku%angku niniak mamak+ alim ulama+ cadiak "andai dan bundo kanduang nagari manggo"oh+ baolah ka hiliu jo kamudiak kok kabukik samo mandaki kok kalurah samo manurun samo barambun badingin untuak m#mbangun dusun jo kam"uang+ koto jo nagari baok sautang sa "iutang+baok sarabah satagak+ nan samo di nan saru"o nantun taradok "#mangku adat+ mangko ka"ado nan malangga jo nan mam"amalukan di hukum manuruik s#"anjang adaik 'an di sabuik malimkan 0 m#ngganti bia&a1 kagadangann&o )anakiak "isau sirawik Ambiak galah batang lintabuang Silodang ambiak kan&iru 'an satitiak jadikan lauik 'an saka"a jadikan gunung !akato bana sifait "anghulu Urang "adang mambali banang *ikum"ua mangko dili"#k *ili"#k%li"#k lalu di"atigo Indak "andai ambo ba"idato "anjang -lok dikum"ua nakn&o singk#k Singk#k diambiak nan "aguno $ambilang dilubuak auo $asisiak di ta"i "antai *i bilang sado nan basuo 'an tingga untuak urang nan "andai Kok ado jarum nan "atah Jan disim"an dalam "#ti Kalaukan sajo ka mato "a"#h Kok ado "idato nan salah Jan disim"an didalam hati !uang sajo ka lauik la"#h