PENGEMBANGAN MEDIA PEMBELAJARAN BERBASIS TEKNOLOGI INFORMASI

UNIVERSITAS GUNADARMA
FAKULTAS ILMU KOMPUTER & TEKNOLOGI INFORMASI

TUGAS
PENGANTAR
TELEMATIKA
PENGEMBANGAN MEDIA PEMBELAJARAN
BERBASIS TEKNOLOGI INFORMASI
Nama & NPM : Latifah | 13110973
Novika Ari Pahlawati | 15110080
Rest A!"a!i | 1511077#
$akltas : %lm &om'ter (a! )ek!olo*i %!formasi
+rsa! : ,istem %!formasi
&elas : -&A11
Depok
2013
ABSTRAKSI
Latifah. 13110973
Novika Ari Pahlawati. 15110080
Rest A!"a!i. 1511077#
PENGEMBANGAN MEDIA PEMBELAJARANBERBASIS TEKNOLOGI
INFORMASI
)*as Pe!*a!tar )elematika. +rsa! ,istem %!formasi/ $akltas %lm &om'ter (a!
)ek!olo*i %!formasi/ 0!iversitas 1!a(arma/ #013
&ata k!2i: me(ia 'em3ela"ara!/ tek!olo*i i!formasi
4iii 5 19 halama!6
Me(ia 'em3ela"ara! (a'at mer'aka! waha!a 'e!7alr 'esa! (a! i!formasi 3ela"ar.
Me(ia 'em3ela"ara! 7a!* (ira!2a!* se2ara 3aik aka! sa!*at mem3a!t 'eserta (i(ik
(alam me!2er!a (a! memahami materi 'ela"ara!. 8i era *lo3alisasi (a! i!formasi i!i/
'erkem3a!*a! me(ia 'em3ela"ara! "*a semaki! ma". Pe!**!aa! )ek!olo*i %!formasi
4)%6 se3a*ai me(ia 'em3ela"ara! s(ah mer'aka! sat t!tta!. 9ala'!
'era!2a!*a! me(ia 3er3asis )% memerlka! keahlia! khss/ 3ka! 3erarti me(ia
terse3t (ihi!(ari (a! (iti!**alka!. Me(ia 'em3ela"ara! 3er3asis )% (a'at 3er'a
i!ter!et/ i!tra!et/ mo3ile 'ho!e/ (a! :8 Room;$lash 8isk. A(a'! kom'o!e! tama!7a
meli'ti Learning Management
System 4LM,6/ (a! Learning Content (LC).
8aftar Pstaka 4#01#<#0136
ii
DAFTAR ISI
=alama!
=alama! +(l.................................................................................................. i
A3straksi........................................................................................................... ii
8aftar %si........................................................................................................... iii
>a3 % P?N8A=0L0AN................................................................................ 1
>a3 %% )%N+A0AN P0,)A&A....................................................................... 3
#.1 Pe!*ertia! Me(ia Pem3ela"ara!.......................................................-
#.# Ma!faat Me(ia Pem3ela"ara!...........................................................@
#.3 +e!is<"e!is Me(ia..............................................................................8
>a3 %%% ANAL%,A 8AN P?M>A=A,AN.................................................... 1#
3.1. Pe!*em3a!*a! Me(ia Pem3ela"ara! >er3asis
)ek!olo*i %!formasi 4)%6..............................................................1#
>a3 %A P?N0)0P........................................................................................... 18
-.1 &esim'la!......................................................................................18
8A$)AR P0,)A&A...................................................................................... 19
iii
BAB I
PENDAHULUAN
Pe!(i(ika! a(alah saha sa(ar (a! sistematis/ 7a!* (ilakka! ora!*<ora!* 7a!*
(iserahi ta!**!* "awa3 !tk mem'e!*arhi 'eserta (i(ik a*ar mem'!7ai sifat (a!
ta3iat sesai (e!*a! 2ita<2ita 'e!(i(ika! 4A2hma( M!i3/ #00-6. Bleh kare!a it
'e!(i(ika! (ihara'ka! 3e!ar<3e!ar (iarahka! !tk me!"a(ika! 'eserta (i(ik mam'
me!2a'ai 'roses 'e!(ewasaa! (a! kema!(iria!.
&ema"a! ilm 'e!*etaha! (a! tek!olo*i memiliki 'e!*arh 7a!* sa!*at 3esar
(alam 3er3a*ai 3i(a!* kehi('a! ma!sia. Pe!(i(ika! se3a*ai salah sat 3a*ia! 7a!*
ti(ak ter'isahka! (ari 'roses 'e!(ewasaa! ma!sia te!t (i sat sisi memiliki a!(il 7a!*
3esar
3a*i 'e!*em3a!*a! ilm 'e!*etaha! (a! tek!olo*i terse3t/ !am! (i sisi lai!
'e!(i(ika!
"*a 'erl mema!faatka! kema"a! ilm 'e!*etaha! (a! tek!olo*i a*ar mam'
me!2a'ai
t"a!!7a se2ara efektif (a! efisie!.
&ema"a! ilm 'e!*etaha! (a! tek!olo*i telah 3er'e!*arh terha(a' 'e!**!aa!
alat<alat 3a!t me!*a"ar (i sekolah<sekolah (a! lem3a*a<lem3a*a 'e!(i(ika! lai!!7a.
8ewasa i!i 'em3ela"ara! (i sekolah mlai (isesaika! (e!*a! 'erkem3a!*a! tek!olo*i
i!formasi/ sehi!**a ter"a(i 'er3aha! (a! 'er*esera! 'ara(i*ma 'e!(i(ika! 4="air/
#0096.
=al i!i me!*i!(ikasika! 3ahwa 'e!**!aa! tek!olo*i i!formasi (alam 'roses
'em3ela"ara!
(i kelas/ s(ah me!"a(i sat ke3tha! sekali*s t!tta! (i era *lo3al i!i.
1!a me!i!*katka! efektivitas (a! efisie!si 'em3ela"ara!/ 'erl (ikem3a!*ka!
3er3a*ai mo(el 'em3ela"ara! 7a!* kreatif (a! i!ovatif. =al i!i 'erl (ilakka! a*ar
'roses
'em3ela"ara! ti(ak terkesa! kra!* me!arik/ mo!oto! (a! mem3osa!ka! sehi!**a aka!
me!*ham3at ter"a(i!7a transfer of knowledge.Bleh kare!a it 'era! me(ia (alam 'roses
'em3ela"ara! me!"a(i 'e!ti!* kare!a aka! me!"a(ika! 'roses 'em3ela"ara! terse3t
me!"a(i
le3ih 3ervariasi (a! ti(ak mem3osa!ka!.
Pa(a hakikat!7a 'roses 'em3ela"ara! mer'aka! 'roses kom!ikasi ata
'e!7am'aia! 'esa! (ari 'e!*a!tar ke 'e!erima.
1
Pesa! 3er'a materi 'ela"ara! 7a!* (ita!*ka! ke (alam sim3ol<sim3ol kom!ikasi 3aik
ver3al 4kata<kata (a! tlisa!6 ma'! !o!ver3al. Pesa! i!ilah 7a!* aka! (ita!*ka' oleh
'eserta (i(ik se3a*ai se3ah 'e!*etaha!/ keteram'ila! ma'! !ilai<!ilai 7a!* (a'at
(i*!aka! (alam kehi('a! sehari<hari. A*ar
'esa! terse3t tersam'aika! se2ara efektif te!t mem3thka! sara!a ata me(ia 7a!*
mema(ai.
8alam ke!7ataa!!7a rete!si siswa ata (a7a ta!*ka' siswa sa!*at (i'e!*arhi oleh
mo(el aktivitas 3ela"ar 7a!* (ilakka! *r. ,iswa ha!7a (a'at me!7era' 5C 3aha!
'em3ela"ara! a'a3ila aktivitas 2eramah (ilakka! oleh *r (alam mem3ela"arka! siswa.
,e(a!*ka! a'a3ila aktivitas 3ela"ar (ilakka! (e!*a! tema! se3a7a/ (a7a rete!si siswa
me!2a'ai 90C.

1am3ar 1. Pirami(a Pem3ela"ara!

Pe!elitia! ?7ler (a! 1iles 4(alam 9i(har7a!to/ #0036 mem3ktika! 3ahwa
keefektifa! 'em3ela"ara! (i'e!*arhi oleh me(ia 7a!* (i*!aka! *r.
#
Mereka me!emka! 3ahwa mo(el 'em3ela"ara! 7a!* letak!7a 'ali!* atas (alam
ker2t/ 7ak!i 'em3ela"ara! 7a!* ha!7a meli3atka! s7m3ol<sim3ol ver3al melali sa"ia!
teks a(alah 'em3ela"ara! 7a!* me!*hasilka! ti!*kat a3straksi 'ali!* ti!**i.
Pem3ela"ara! 7a!* 'ali!* efektif a(alah 'em3ela"ara! 7a!* 3era(a 'a(a (asar ker2t/
7ak!i terli3at la!*s!* (e!*a! 'e!*alama! 'e!*alama! 3ela"ar 7a!* 3ert"a!. )i!*kat
a3straksi 'a(a mo(el 'em3ela"ara! i!i sa!*at
re!(ah sehi!**a mem(ahka! siswa (alam me!7era' 'e!*etaha! (a! keteram'ila!
3ar.
3
BAB II
TINJAUAN PUSTAKA
21 Pe!"e#$i%! Me&i% Pe'(e)%*%#%!
Me!rt 8e'(ik!as 4#0036 istilah me(ia 3erasal (ari 3ahasa Lati! 7a!* mer'aka!
3e!tk "amak (ari Dme(imE 7a!* se2ara harafiah 3erarti 'era!tara ata 'e!*a!tar.
Mak!a
mm!7a a(alah se*ala sesat 7a!* (a'at me!7alrka! i!formasi (ari sm3er
i!formasi
ke'a(a 'e!erima i!formasi. Proses 3ela"ar me!*a"ar 'a(a (asar!7a "*a mer'aka!
'roses
kom!ikasi/ sehi!**a me(ia 7a!* (i*!aka! (alam 'em3ela"ara! (ise3t me(ia
'em3ela"ara!. Me(ia 'em3ela"ara! mer'aka! 3a*ia! (ari sm3er 3ela"ar 7a!*
mer'aka!
kom3i!asi a!tara 'era!*kat l!ak 43aha! 3ela"ar6 (a! 'era!*kat keras 4alat 3ela"ar6.
Association for Education and Communication Technology (AECT), me!*artika! kata
me(ia se3a*ai se*ala 3e!tk (a! salra! 7a!* (i'er*!aka! !tk 'roses i!formasi.
ational
Education Association (EA) me!(efi!isika! me(ia se3a*ai se*ala 3e!(a 7a!* (a'at
(ima!i'lasika!/ (ilihat/ (i(e!*ar/ (i3a2a ata (i3i2araka! 3eserta i!strme! 7a!*
(i'er*!aka! !tk ke*iata! terse3t. ,e(a!*ka! =?%N%:=/ (kk 4198#6 me!*artika!
istilah
me(ia se3a*ai !the term refer to anything that carries information "etween a source and
a
recei#er$.
,eme!tara/ Marshall M2Lha! 4(alam Bemar =amalik/ #003: #016 3er'e!(a'at
3ahwa me(ia a(alah sat ekste!si ma!sia 7a!* mem!*ki!ka!!7a mem'e!*arhi
ora!*
lai! 7a!* ti(ak me!*a(aka! ko!tak la!*s!* (e!*a! (ia. ,esai (e!*a! rmsa! i!i/
me(ia
kom!ikasi me!2ak' srat<srat/ televisi/ film (a! tele'o!/ 3ahwa "ala! ra7a (a! "ala!
kereta a'i mer'aka! me(ia 7a!* mem!*ki!ka! seseora!* 3erkom!ikasi (e!*a! ora!*
lai!.
-
Le3ih la!"t Bemar =amalik mem3e(aka! 'e!*ertia! me(ia me!"a(i (a 7ait (alam
arti sem'it (a! (alam arti las. 8alam arti sem'it/ me(ia 'e!*a"ara! ha!7a meli'ti
me(ia 7a!* (a'at (i*!aka! se2ara efektif (alam 'roses 'e!*a"ara! 7a!* tere!2a!a/
se(a!*ka! (alam artia! las/ me(ia ti(ak ha!7a meli'ti me(ia kom!ikasi elektro!ik
7a!* kom'leks/ teta'i "*a me!2ak' alat<alat se(erha!a/ se'erti sli(e/ foto*rafi/
(ia*ram/ (a! 3a*a! 3ata!
*r/ o3"ek<o3"ek !7ata/ serta k!"!*a! ke lar sekolah. ,e"ala! (e!*a! 'a!(a!*a! it/
*r<*r '! (ia!**a' se3a*ai me(ia 'e!7a"ia!/ (i sam'i!* ra(io (a! televisi kare!a
samasama
mem3thka! (a! me!**!aka! 3a!7ak wakt !tk me!7am'aika! i!formasi ke'a(a
siswa.
RomisFowski 4(alam Bemar =amalik/ #003: #016 mermska! me(ia 'e!*a"ara!
!%.as the carries of massages, from some transmitting source (which may "e a human
"eing
or an intimate o"&ect), to the recei#er of the massages (which is our case is the learner).
A(a'! 8"amarah (a! Aswa! 4#00#: 13@6 me!(efi!isika! me(ia se3a*ai alat 3a!t a'a
sa"a
7a!* (a'at (i"a(ika! se3a*ai waha!a 'e!7alr i!formasi 3ela"ar ata 'e!7alr 'esa!
*!a
me!2a'ai t"a! 'em3ela"ara!. 8alam ko!teks me(ia se3a*ai sm3er 3ela"ar/ maka
se2ara
las me(ia (a'at (iartika! (e!*a! ma!sia/ 3e!(a/ ata'! 'eristiwa 7a!*
mem!*ki!ka!
'eserta (i(ik mem'eroleh 'e!*etaha! (a! ketram'ila!.
Pa(a hakikat!7a 3er3a*ai 3atasa! 7a!* (ikemkaka! (i atas me!*a!(!* 'e!*ertia!
(asar 7a!* sama. 8alam 3erkom!ikasi kita mem3thka! me(ia ata sara!a. ,e2ara
mm
mak!a me(ia a(alah a'a sa"a 7a!* (a'at me!7alrka! i!formasi (ari sm3er %!formasi
ke
'e!erima i!formasi. +a(i me(ia 'em3ela"ara! mer'aka! D'era!*kat l!akE
(Software)7a!*
3er'a 'esa! ata i!formasi 'e!(i(ika! 7a!* (isa"ika! (e!*a! memakai sat 'eralata!
3a!t ('ardware)a*ar 'esa!;i!formasi terse3t (a'at sam'ai ke'a(a mahasiswa. 8i si!i
"elas 3ahwa me(ia 3er3e(a (e!*a! 'eralata! teta'i ke(a!7a mer'aka! !sr<!sr
7a!*
sali!* terkait sat sama lai! (alam saha me!7am'aika! 'esa!;i!formasi 'e!(i(ika!
ke'a(a
mahasiswa.
5
8e!*a! (emikia! (a'at (isim'lka! 3ahwa 4a6 me(ia mer'aka! wa(ah (ari
'esa! 7a!* oleh sm3er ata 'e!7alr!7a i!*i! (iterska! ke'a(a sasara! ata 'e!erima
'esa! terse3t/ (a! 436 3ahwa materi 7a!* i!*i! (isam'aika! a(alah 'esa! 'em3ela"ara!/
(a!
3ahwa t"a! 7a!* i!*i! (i2a'ai a(alah ter"a(i!7a 'roses 3ela"ar.
22 M%!+%%$ Me&i% Pe'(e)%*%#%!
,etia' materi 'em3ela"ara! mem'!7ai ti!*kat keskara! 7a!* 3ervariasi. Pa(a sat
sisi a(a 3aha! 'em3ela"ara! 7a!* ti(ak memerlka! me(ia 'em3ela"ara!/ teta'i (i sisi
lai!
a(a 3aha! 'em3ela"ara! 7a!* memerlka! me(ia 'em3ela"ara!. Materi 'em3ela"ara!
7a!*
mem'!7ai ti!*kat keskara! ti!**i te!t skar (i'ahami oleh siswa/ a'ala*i oleh siswa
7a!* kra!* me!7kai materi 'em3ela"ara! 7a!* (isam'aika!.
&e3era(aa! me(ia 'em3ela"ara! se3a*ai alat 3a!t (alam 'roses 'em3ela"ara!
mer'aka! sat ke!7ataa! 7a!* ti(ak 3isa (i'!*kiri. 1r se3a*ai 'e!7am'ai 'esa!
memiliki ke'e!ti!*a! 7a!* 3esar !tk mem(ahka! t*as!7a (alam me!7am'aika!
'esa!<'esa! ata materi 'em3ela"ara! ke'a(a 'eserta (i(ik. 1r "*a me!7a(ari 3ahwa
ta!'a
me(ia/ materi 'em3ela"ara! aka! slit !tk (a'at (i2er!a (a! (i'ahami oleh siswa/
a'ala*i 3ila materi 'em3ela"ara! 7a!* hars (isam'aika! ter*olo!* rmit (a! kom'leks.
0!tk it
'e!**!aa! me(ia mtlak hars (ilakka! a*ar materi (a'at sam'ai ke 'eserta (i(ik
se2ara
efektif (a! efisie!.
,e2ara mm/ ma!faat me(ia (alam 'roses 'em3ela"ara! a(alah mem'erla!2ar
i!teraksi a!tara *r (a! siswa sehi!**a ke*iata! 'em3ela"ara! aka! le3ih efektif (a!
efisie!.
)eta'i se2ara khss a(a 3e3era'a ma!faat me(ia 7a!* le3ih ri!2i. &em' (a! 8a7to!
4(alam
8e'(ik!as/ #0036 me!*i(e!tifikasika! 3e3era'a ma!faat me(ia (alam 'em3ela"ara!
7ait :
1. Pe!7am'aia! materi 'ela"ara! (a'at (isera*amka!.
#. Proses 'em3ela"ara! me!"a(i le3ih "elas (a! me!arik
3. Proses 'em3ela"ara! me!"a(i le3ih i!teraktif
-. ?fisie!si (alam wakt (a! te!a*a
5. Me!i!*katka! kalitas hasil 3ela"ar siswa
@. Me(ia mem!*ki!ka! 'roses 3ela"ar (a'at (ilakka! (i ma!a sa"a (a! ka'a! sa"a
7. Me(ia (a'at me!m3hka! sika' 'ositif siswa terha(a' materi (a! 'roses 3ela"ar
8. Me!*3ah 'era! *r ke arah 7a!* le3ih 'ositif (a! 'ro(ktif.
@
,elai! 3e3era'a ma!faat me(ia se'erti 7a!* (ikemkaka! (i atas/ masih ter(a'at
3e3era'a ma!faat 'raktis. Ma!faat 'raktis me(ia 'em3ela"ara! terse3t a(alah :
1. Me(ia (a'at mem3at materi 'ela"ara! 7a!* a3strak me!"a(i le3ih ko!kret
#. Me(ia "*a (a'at me!*atasi ke!(ala keter3atasa! ra!* (a! wakt
3. Me(ia (a'at mem3a!t me!*atasi keter3atasa! i!(era ma!sia.
-. Me(ia (a'at me!7a"ika! o3"ek 'ela"ara! 3er'a 3e!(a ata 'eristiwa la!*ka (a!
3er3aha7a ke (alam kelas.
5. %!formasi 'ela"ara! 7a!* (isa"ika! (e!*a! me(ia 7a!* te'at aka! mem3erika! kesa!
me!(alam (a! le3ih lama tersim'a! 'a(a (iri siswa.
>er(asarka! 3e3era'a 'e!(a'at (i atas (a'at (isim'lka! 3ahwa se2ara 'raktis me(ia
'em3ela"ara! memiliki 3e3era'a ma!faat/ a!tara lai!:
1. Me!*ko!kretka! ko!se'<ko!se' 7a!* 3ersifat a3strak/ sehi!**a (a'at me!*ra!*i
ver3alisme. Misal!7a (e!*a! me!**!aka! *am3ar/ skema/ *rafik/ mo(el/ (a!
se3a*ai!7a.
#. Mem3a!*kitka! motivasi/ sehi!**a (a'at mem'er3esar 'erhatia! i!(ivi(al siswa
!tk
selrh a!**ota kelom'ok 3ela"ar se3a3 "ala!!7a 'ela"ara! ti(ak mem3osa!ka! (a! ti(ak
mo!oto!.
3. Memf!*sika! selrh i!(era siswa/ sehi!**a kelemaha! (alam salah sat i!(era
4misal:
mata ata teli!*a6 (a'at (iim3a!*i (e!*a! kekata! i!(era lai!!7a.
-. Me!(ekatka! (!ia teori;ko!se' (e!*a! realita 7a!* skar (i'eroleh (e!*a! 2ara<2ara
lai! selai! me!**!aka! me(ia 'em3ela"ara!. Misal!7a !tk mem3erika! 'e!*etaha!
te!ta!* 'ola 3mi/ a!ak ti(ak m!*ki! mem'eroleh 'e!*alama! se2ara la!*s!*. Maka
(i3atlah *lo3e se3a*ai mo(el (ari 3ola 3mi. 8emikia! "*a 3e!(a<3e!(a lai! 7a!*
terlal 3esar ata terlal ke2il/ *e"ala<*e"ala 7a!* *eraka!!7a terlal 2e'at ata terlal
lam3at/ *e"ala<*e"ala;o3"ek 7a!* 3er3aha7a ma'! skar (i(a'at/ hal<hal 7a!* terlal
kom'leks (a! se3a*ai!7a/ sema!7a (a'at (i'er"elas me!**!aka! me(ia 'em3ela"ara!.
5. Me!i!*katka! kem!*ki!a! ter"a(i!7a i!teraksi la!*s!* a!tar siswa (e!*a!
li!*k!*a!!7a. Misal!7a (e!*a! me!**!aka! rekama!/ eks'erime!/ kar7awisata/ (a!
se3a*ai!7a.
7
@. Mem3erika! !iformitas ata kesera*ama! (alam 'e!*amata!/ se3a3 (a7a ta!*ka'
setia'
siswa aka! 3er3e(a<3e(a ter*a!t!* (ari 'e!*alama! serta i!tele*e!si masi!*<masi!*
siswa. Misal!7a 'erse'si te!ta!* *a"ah/ (a'at (i'eroleh !iformitas (alam 'e!*amata!
kala 3i!ata!* it (iamati la!*s!* ata tira!!7a sa"a (i3awa ke (e'a! kelas.
7. Me!7a"ika! i!formasi 3ela"ar se2ara ko!siste! (a! (a'at (ila!* ma'! (isim'a!
me!rt ke3tha!. Misal!7a 3er'a rekama!/ film/ sli(e/ *am3ar/ foto/ mo(l/ (a!
se3a*ai!7a.
23 Je!i,-*e!i, Me&i%
>er(asarka! kate*ori me(ia/ Pal (a! 8avi( 419996 melali Rishe 4#0076
3er'e!(a'at 3ahwa a(a e!am kate*ori/ 7ait me(ia 7a!* ti(ak (i'ro7eksika!/ me(ia 7a!*
(i'ro7eksika!/ me(ia a(io/ me(ia film (a! vi(eo/ mltime(ia/ (a! me(ia 3er3asis
kom!ikasi. ,eme!tara/ me!rt ,2hramm me!*kate*orika! me(ia (ari (a se*i: (ari
se*i
kom'leksitas (a! 3esar!7a 3ia7a (a! me!rt kemam'a! (a7a li'ta!!7a. >ri**s
me!*i(e!tifikasika! ti*a 3elas ma2am me(ia 'em3ela"ara! 7ait o3"ek/ mo(el/ sara
la!*s!*/ rekama! a(io/ me(ia 2etak/ 'em3ela"ara! ter'ro*ram/ 'a'a! tlis/ me(ia
tra!s'ara!si/ film ra!*kai/ film 3i!*kai/ film televise/ (a! film *am3ar. 1a*!e
me!7e3tka!
t"h ma2am 'e!*elom'okka! me(ia/ 7ait 3e!(a !tk (i(emostrasika!/ kom!ikasi
lisa!/
me(ia 2etak/ *am3ar (iam/ *am3ar *erak/ film 3ersara/ (a! mesi! 3ela"ar. Me!rt
?(li!*/
a(a e!am ma2am me(ia 'em3ela"ara! 7ait ko(ifikasi s3"ektif visal/ (a! ko(ifikasi
o3"ektif a(io/ ko(ifikasi s3"ektif a(io/ (a! ko(ifikasi o3"ektif visal/ 'e!*alama!
la!*s!* (e!*a! ora!*/ (a! 'e!*alama! la!*s!* (e!*a! 3e!(a<3e!(a. ,oe'ar!o
419886/
3er'e!(a'at 3ahwa klasifikasi me(ia (ilakka! (e!*a! me!**!aka! ti*a !sre
3er(asarka! karakteristik!7a/ 3er(asarka! (ime!si 'rese!tasi!7a/ (a! 3er(asarka!
'emakaia!!7a.
8
>retF 4(alam ="air./ #0096 me!*i(e!tifikasi 2iri tama (ari me(ia me!"a(i ti*a !sr
'okok/ 7ait sara/ visal/ (a! *erak. Aisal (i3e(aka! me!"a(i ti*a 7ait *am3ar/ *aris/
(a!
sim3ol 7a!* mer'aka! sat ko!ti!m (ari 3e!tk 7a!* (a'at (ita!*ka' (e!*a! i!(era
'e!*lihata!. 8i sam'i!* it/ >retF "*a mem3e(aka! a!tara me(ia siar
(telecommunication)
(a! me(ia rekam (recording)sehi!**a ter(a'at (ela'a! klasifikasi me(ia: 416 me(ia a(io
visal *erak/ 4#6 me(ia a(io visal (iam/ 436 me(ia a(io visal semi *erak/ 436 me(ia
visal *erak/ 456 me(ia visal (iam/ 4@6 me(ia semi *erak/ 476 me(ia a(io/ (a! 486 me(ia
2etak.
8e!*a! me!**!aka! me(ia 'em3ela"ara! se2ara te'at (a! 3ervariasi (e!*a!
'e!*alama! sara 4a(io6/ 'e!*lihata! 4visal6/ (a! 'e!*alama! *eraka! (a'at (iatasi
sika'
'asif 'eserta (i(ik (alam 'em3ela"ara!. :o!toh (ari masi!*<masi!* me(ia terse3t (i
atas
tam'ak 'a(a )a3el 1.
)a3el 1. +e!is<+e!is Me(ia Me!rt >retF

,m3er: Arief ,.
,a(ima!/ (kk./ #00@
8ari 3er3a*ai ra*am (a! 3e!tk (ari me(ia 'e!*a"ara!/ 'e!*elom'oka! atas me(ia
(a! sm3er 3ela"ar eko!omi (a'at "*a (iti!"a (ari "e!is!7a/ 7ait me(ia a(io/ me(ia
visal/ me(ia a(io<visal/ (a! me(ia ser3a !eka.
10
1. me(ia a(io: ra(io/ 'iri!*a! hitam/ 'ita a(io/ ta'e re2or(er (a! tele'o!
#. me(ia visal
a. me(ia visal (iam: foto/ 3k/ e!siklo'e(ia/ ma"alah/ srat ka3ar/ 3k refere!si/ (a!
3ara!* hasil 2etaka! lai!/ *am3ar/ ilstrasi/ kli'i!*/ film 3i!*kai/ film ra!*kai/
tra!s'ara!si/ mikrofis/ overhea( 'ro7ektor/ *rafik/ 3a*a!/ (ia*ram (a! sketsa/ 'oster/
*am3ar kart!/ 'eta (a! *lo3e
3. me(ia visal *erak: film 3is
3. me(ia a(io<visal
a. me(ia a(iovisal (iam: televisi (iam/ sli(e (a! sara/ film ra!*kai (a! sara/ 3k
(a! sara.
3. Me(ia a(io visal *erak: vi(eo/ :8/ film ra!*kai (a! sara/ televisi/ *am3ar (a!
sara
-. me(ia ser3a !eka
a. 'a'a! (a! (is'la7: 'a'a! tlis/ 'a'a! 'amer;'e!*mma!;ma"alah (i!(i!*/ 'a'a!
ma*!eti2/ white"oard/ mesi! 'e!**a!(a
3. Me(ia ti*a (ime!si: realia/ sam'el/ artifa2t/ mo(el/ (iorama/ (is'la7
2. me(ia tek!ik (ramatisasi: (rama/ 'a!tomim/ 3ermai! 'era!/ (emo!strasi/
'awai;kar!aval/ 'e(ala!*a!;'a!**!* 3o!eka/ simlasi
(. sm3er 3ela"ar 'a(a mas7arakat: ker"a la'a!*a!/ st(i wisata/ 'erkemaha!
e. 3ela"ar ter'ro*ram
f. kom'ter
11
BAB III
ANALISA DAN PEMBAHASAN
31 Pe!"e'(%!"%! Me&i% Pe'(e)%*%#%! Be#(%,i, Tek!o)o"i I!+o#'%,i .TI/
8i era *lo3alisasi (a! i!formasi i!i 'e!**!aa! me(ia 'em3ela"ara! 3er3asis
)ek!olo*i %!formasi 4)%6 me!"a(i se3ah ke3tha! (a! t!tta! !am! (alam
im'leme!tasi!7a 3ka!lah mer'aka! hal 7a!* m(ah. 8alam me!**!aka! me(ia
terse3t
hars mem'erhatika! 3e3era'a tek!ik a*ar me(ia 7a!* (i'er*!aka! it (a'at
(ima!faatka!
(e!*a! maksimal (a! ti(ak me!7im'a!* (ari t"a! me(ia terse3t.
Arief ,. ,a(ima!/ (kk 4#00@6 me!*ataka! 3ahwa (iti!"a (ari kesia'a!
'e!*a(aa!!7a/ me(ia (ikelom'okka! (alam (a "e!is/ 7ait me(ia "a(i kare!a
mer'aka!
komo(iti 'er(a*a!*a! 7a!* ter(a'at (i 'asara! las (alam kea(aa! sia' 'akai (media "y
utili(ation) (a! me(ia ra!2a!*a! 7a!* 'erl (ira!2a!* (a! (i'ersia'ka! se2ara khss
!tk
maks( (a! t"a! 'em3ela"ara! terte!t.
8ari 'er!7ataa! terse3t (i atas (a'at (ikate*orika! 3ahwa me(ia &om'ter (a!
L:8 Pro7ektor me'aka! me(ia ra!2a!*a! 7a!* (i (alam 'e!**!aa!!7a sa!*at
(i'erlka!
'era!2a!*a! khss (a! (i(esai! se(emikia! r'a a*ar (a'at (ima!faatka!. Pera!*kat
keras
(hardware) 7a!* (if!*sika! (alam me!*i!s'irasika! me(ia terse3t a(alah
me!**!aka!
sat !it kom'ter le!*ka' 7a!* s(ah terko!eksika! (e!*a! L:8 Pro7ektor. 8e!*a!
(emikia! me(ia i!i he!(ak!7a me!arik 'erhatia! siswa (alam 'roses 'em3ela"ara!.
)ek!olo*i "ari!*a! kom'ter;i!ter!et mem3eri ma!faat 3a*i 'emakai!7a !tk
melakka! kom!ikasi se2ara la!*s!* (e!*a! 'emakai lai!!7a. =al i!i (im!*ki!ka!
(e!*a! (i2i'taka!!7a se3ah alat 3er!ama modem. +ari!*a! kom'ter;i!ter!et mem3eri
kem!*ki!a! 3a*i 'eserta!7a !tk melakka! kom!ikasi tertlis (a! sali!* 3ertkar
'ikira! te!ta!* ke*iata! 3ela"ar 7a!* mereka lakka!. +ari!*a! kom'ter (a'at (ira!2a!*
se(emikia! r'a a*ar (ose! (a'at 3erkom!ikasi (e!*a! mahasiswa (a! mahasiswa
(a'at
melakka! i!teraksi 3ela"ar (e!*a! mahasiswa 7a!* lai!.
1#
%!teraksi 'em3ela"ara! (e!*a!
me!**!aka! "ari!*a! kom'ter ti(ak sa"a (a'at (ilakka! se2ara i!(ivi(al/ teta'i "*a
!tk me!!"a!* ke*iata! 3ela"ar kelom'ok. Pema!faata! "ari!*a! kom'ter (alam
sistem
'e!(i(ika! "arak "ah (ike!al "*a (e!*a! istilah Com)uter Conferencing System4::$6.
>iasa!7a sistem i!i (ilakka! melali srat elektro!ik ata ?<mail. >e3era'a kele3iha!
'ema!faata! "ari!*a! kom'ter (alam sistem 'e!(i(ika! "arak "ah 7ait: (a'at
mem'erka7a
mo(el<mo(el ttorial/ (a'at meme2ahka! masalah 3ela"ar 7a!* (iha(a'i mahasiswa
(alam
wakt 7a!* le3ih si!*kat (a! (a'at me!*atasi ham3ata! ra!* (a! wakt (alam
mem'eroleh
i!formasi. ::$ mem3eri kem!*ki!a! 3a*i mahasiswa (a! (ose! !tk melakka!
i!teraksi
'em3ela"ara! la!*s!* a!tar i!(ivi(/ i!(ivi( (e!*a! kelom'ok/ (a! kelom'ok (e!*a!
kelom'ok 4Maso!/ 199- (alam >e!!7 A. Pri3a(i (a! )ita Rosita/ #00#:13<1-6
% &ett 1e(e 8arma Ptra 4#0096 me!*emkaka! 3e3era'a me(ia 7a!* (a'at
(i*!aka! (alam 'em3ela"ara! 3er3asis )%/ a(alah:
1 I!$e#!e$
%!ter!et a(alah me(ia ses!**h!7a (alam 'e!(i(ika! 3er3asis )%/ kare!a
'erkem3a!*a! i!ter!et kem(ia! m!2l mo(el<mo(el e*learning, distance learning,
we" "ase learning/ (a! istilah 'e!(i(ika! 3er3asis )% lai!!7a. %!ter!et mer'aka!
"ari!*a! kom'ter *lo3al 7a!* mem'erm(ah/ mem'er2e'at akses (a! (istri3si
i!formasi (a! 'e!*etaha! 4materi 'em3ela"ara!6 sehi!**a materi (alam 'roses 3ela"ar
me!*a"ar selal (a'at (i'er3ahari. ,(ah sehars!7a (alam 'e!era'a! 'e!(i(ika!
3er3asis )% terse(ia akses i!ter!et.
,aat i!i wila7ah %!(o!esia 7a!* ter"a!*ka "ari!*a! i!ter!et semaki! melas hal i!i
se3a*ai (am'ak (ari 'erkem3a!*a! 7a!* 'esat (ari "ari!*a! telekom!ikasi. Mlai (ari
"ari!*a! tele'o! rmah;ka!tor/ "ari!*a! ,'ee(7 telkom/ lease( li!e %,P/ sam'ai (e!*a!
kom!ikasi melali 1PR,/ 31/ =,8PA (e!*a! mema!faatka! mo(em 1,M (a! :8MA
(ari 'rovi(er seller a(alah se(ereta! tek!olo*i 7a!* (a'at (i*!aka! !tk akses
i!ter!et. 8e!*a! kata lai!/ saat i!i terse(ia 3a!7ak 'iliha! tek!olo*i !tk melakka!
ko!eksi 'a(a "ari!*a! *lo3al.
13
2 I!$#%!e$
A'a3ila 'e!7e(iaa! i!frastrktr i!ter!et me!*alami sat ham3ata!/ maka i!tra!et
(a'at
(i"a(ika! alter!atif se3a*ai me(ia 'e!(i(ika! 3er3asis )%. &arakteristik i!tra!et ham'ir
sama (e!*a! i!ter!et/ ha!7a sa"a !tk area lokal 4(alam sat kelas/ sekolah/ *e(!*/
ata a!tar *e(!*6. Mo(el<mo(el 'em3ela"ara! si!kro! (a! ti(ak si!kro! (a'at (e!*a!
m(ah (a! le3ih mrah (i"ala!ka! 'a(a i!tra!et. Me!rt 'e!lis/ 'a(a ko!(isi<ko!(isi
terte!t i!tra!et "str (a'at me!"a(i 'iliha! te'at (alam me!era'ka! 'e!(i(ika!
3er3asis
)%.
3 Mo(i)e P0o!e
Pem3ela"ara! 3er3asis )% "*a (a'at (ilakka! (e!*a! me!**!aka! me(ia tel'o!
seller/ hal i!i (a'at (ilakka! kare!a kema"a! tek!olo*i tel'o! seller 7a!* 'esat.
,eseora!* 3isa me!*akses materi 'em3ela"ara!/ me!*ikti 'em3ela"ara! melali tel'o!
seller. >e*it 2a!**ih!7a 'erkem3a!*a! tek!olo*i i!i sam'ai mem!2lka! istilah 3ar
(alam 'em3ela"ara! 3er3asis )% 7a!* (ise3t M*learning4mo"ile learning6.
1 2D-ROM3F)%,0 Di,k
Me(ia :8<RBM ata flash (isk (a'at me!"a(i 'iliha! a'a3ila ko!eksi "ari!*a!
i!ter!et;i!tra!et ti(ak terse(ia. Materi 'em3ela"ara! (isim'a! (alam me(ia terse3t/
kem(ia! (i3ka 'a(a sat kom'ter. Pema!faata! me(ia :8<RBM;flash (isk
mer'aka! 3e!tk 'em3ela"ara! 3er3asis )% 7a!* 'ali!* se(erha!a (a! 'ali!* mrah.
,elai! it % &ett 1e(e 8arma Ptra 4#0096 A(a # kom'o!e! tama (alam
'em3ela"ara! 3er3asis )%/ 7ait Learning Management System4LM,6/ (a! Learning
Content
(L:).
1 Learning Management System
A(a sat !*ka'a! 7a!* me!7ataka! Dif learning content is king, then infrastructure
(LMS) is godE. 0!*ka'a! terse3t me!!"kka! 3eta'a 'e!ti!*!7a kom'o!e! LM,
(alam
'em3ela"ara! 3er3asis )%. LM, mer'aka! sat sistem kom'ter 7a!* (a'at (ii3aratka!
se3a*ai staff a(mi!istrasi 7a!* aka! me!*atr 'e!7ele!**araa! 'roses 3ela"ar me!*a"ar.
1-
>erikt a(alah 3e3era'a f!*si (ari LM,:
% Me!"e)o)% '%$e#i pe'(e)%*%#%!
,etia' mata 'ela"ara! aka! memiliki materi 'em3ela"ara!. ,etia' materi 'em3ela"ara!
aka! (ikelom'okka! 3er(asarka! kelas 4se'erti kelas 1/ #/ 36 (a! "*a semester. Pa(a
setia' semester/ materi 'em3ela"ara! aka! (ikelom'okka! 3er(asarka! 'ertema!
'ertama/ ke(a/ keti*a/ (a! seters!7a. ,etia' materi 'em3ela"ara! kem(ia! (a'at
me!*alami 'er3aha! atas (asar 'er*a!tia! kriklm.
&o!(isi (i atas aka! me!"a(i rmit ketika kita me!2o3a !tk me!"awa3
'erta!7aa!'erta!7aa!
3erikt i!i:
16 >a*aima!a kem(ia! kala a(a 'lha! mata 'ela"ara! (e!*a! ratsa! materi
'em3ela"ara!G
#6 >a*aima!a 2ara!7a a*ar 'eserta 4siswa6 ti(ak salah mask kelas 4ti(ak salah
me!*am3il materi 'em3ela"ara!6G
36 >a*aima!a kem(ia! kala 'e!*a"ar i!*i! me!am3ah ata mem'er3aiki materi
'em3ela"ara! 'a(a sat semester terte!tG
-6 >a*aima!a 2ara!7a (alam 'roses 3ela"ar me!*a"ar (a'at mem3a!(i!*ka! materi
'em3ela"ara! (ari kriklm 7a!* 3er3e(a ata (ari meteri tah! se3elm!7aG
56 8a! 3a!7ak 'erta!7aa! lai!!7a 7a!* (a'at mem3at kea(aa! (alam 'roses 3ela"ar
me!*a"ar 3er3asis )% me!"a(i rwet.
Perta!7aa!<'erta!7aa! rwet (i atas aka! me!"a(i 3e*it m(ah 3ila 'roses
'em3ela"ara! memiliki LM,. %!ilah 'era! 'ertama LM, 7a!* mam' me!*elola materi
'em3ela"ara! (a! mema!( 'e!*a"ar (a! 'eserta (alam 'roses 3ela"ar me!*a"ar.
( Re"i,$#%,i &%! Pe#,e$4*4%!
LM, (a'at melakka! 'e!(aftara! 'ara 'eserta 'em3ela"ara! (a! melakka! hal<hal
7a!* 3ersifat 'erset"a! a'a3ila a(a ko!(isi 7a!* mem3thka! 'erset"a! (alam
'em3ela"ara!. $!*si i!i "*a 3erma!faat (alam mem3atasi mereka 7a!* 3erhak
me!*ikti 'ela"ara! (e!*a! mereka 7a!* ti(ak 3erhak.
5 Me#ek%' %k$i+i$%, (e)%*%# 'e!"%*%#
Pera! keti*a (ari LM, a(alah merekam aktifitas 3ela"ar me!*a"ar. Pera! i!i aka! mam'
me!"awa3 'erta!7aa!<'erta!7aa! se'erti: 3era'a lama/ ka'a! mlai/ ka'a! 3erakhir
'roses 3ela"ar me!*a"ar 4me!*akses materi 'em3ela"ara!6/ sia'a sa"a 7a!* ha(ir/ 'roses
(isksi 4ta!7a "awa36 7a!* ter"a(i/ (a! mem3erika! 'eri!*ata! ke'a(a 'eserta.
15
& Me)%k4k%! e6%)4%,i
$!*si keem'at LM, a(alah melakka! evalasi terha(a' 'roses 3ela"ar me!*a"ar
me!7a!*kt: me!*kr kema"a! 'eserta a!tara se3elm melakka! 'em3ela"ara!
(e!*a! ses(ah 'em3ela"ara!/ me!*kr se3era'a "ah 'emahama! 'eserta terha(a'
materi/ (a! atas (asar hasil evalasi kem(ia! mem3erika! sara! ke 'eserta !tk
me!*la!* kem3ali 3e3era'a materi 'em3ela"ara! 7a!* (ia!**a' kra!*. As'ek evalasi
lai! 7a!* 3isa (ilakka! a(alah me!*kr ke'asa! ata 'erse'si 'eserta terha(a' materi
'em3ela"ara! tertama (alam hal 'e!7a"ia! materi. >a*aima!a'! a(a korelasi 7a!*
ti!**i a!tara kemam'a! (a7a sera' 'eserta (e!*a! 2ara 'e!7a"ia! materi 'em3ela"ara!.
e Me&i% ko'4!ik%,i
LM, (a'at me!"a(i me(ia kom!ikasi/ me!7am'aika! 'e!*mma!/ me!i!*katka!
i!teraktifitas a!tara 'e!*a"ar/ 'eserta/ (a! 'ihak a(mi!istrator.
+ Pe)%po#%!
Mara akhir (ari f!*si<f!*si (i atas a(alah 'em3ata! 'ela'ora! otomatis (a!
tra!s'ara! me!7a!*kt hasil (ari 'roses 3ela"ar me!*a"ar. Pem3ata! la'ora! (a'at
(i3at 3er(asarka! hak<hak akses (ari kom'o!e! sekolah. ,e3a*ai 2o!toh 'ela'ora!
!tk 'im'i!a! 4'ihak atasa!6/ 'e!*a"ar/ 'eserta 3ahka! m!*ki! ora!* ta (a'at
me!*akses (e!*a! fasilitas 7a!* 3er3e(a<3e(a.
2 Learning Content
Learning content a(alah materi 'em3ela"ara! it se!(iri/ 7a!* aka! (isa"ika! ke'a(a
'eserta 'em3ela"ara!. %si materi hars (i3at oleh mereka 7a!* '!7a kom'ete!si (i
3i(a!*!7a/ ti(ak 'e(li a'akah mereka memahami 3a!7ak te!ta!* )% ata ti(ak. ,etelah
isi
materi selesai (i3at 3ar kem(ia! (i3atka! versi elektro!ik!7a oleh 'ara 'e!*em3a!*
content 4content de#elo)ers6 sehi!**a 3isa (imaskka! ke LM,.
Pe!7a"ia! contenthars me!*a!(!* (a7a tarik sehi!**a 'eserta memiliki mi!at
!tk mem3a2a 4mem'ela"ari6/ me!*a!(!* !sr<!sr a!imasi/ sara/ vi(eo/
i!teraktif/
(a! simlasi/ !am! (emikia! hars teta' mem'erhatika! "andwidth(ari i!ter!et ata
i!tra!et sehi!**a ti(ak terlal lam3at tam'il saat (i'ela"ari oleh 'eserta.
1@
8alam mem'ela"ari
materi/ 'eserta hars memiliki ko!trol terha(a' 'e!7a"ia! materi/ (a'at melom'at (ari
sat
to'ik ke to'ik 7a!* lai!!7a. $asilitas forum, chatting/ (a! #ideo conference(a'at
(i*!aka!
!tk me!"a*a i!teraktivitas.
17
BAB IV
KESIMPULAN
1. Me(ia 'em3ela"ara! (a'at mer'aka! waha!a 'e!7alr 'esa! (a! i!formasi 3ela"ar.
Me(ia 'em3ela"ara! 7a!* (ira!2a!* se2ara 3aik aka! sa!*at mem3a!t 'eserta (i(ik
(alam me!2er!a (a! memahami materi 'ela"ara!. $!*si me(ia (alam ke*iata!
'em3ela"ara! 3ka! seke(ar alat 'era*a 3a*i *r melai!ka! se3a*ai 'em3awa
i!formasi;'esa! 'em3ela"ara!. Masi!*<masi!* "e!is me(ia 'em3ela"ara! memiliki
karakteristik/ kele3iha! serta kekra!*a!!7a. %tlah se3a3!7a maka 'erl a(a!7a
'ere!2a!aa! 7a!* sistematis !tk 'e!**!aa! me(ia 'em3ela"ara!.
#. 8i era *lo3alisasi (a! i!formasi i!i/ 'erkem3a!*a! me(ia 'em3ela"ara! "*a semaki!
ma". Pe!**!aa! )ek!olo*i %!formasi 4)%6 se3a*ai me(ia 'em3ela"ara! s(ah
mer'aka! sat t!tta!. 9ala'! 'era!2a!*a! me(ia 3er3asis )% memerlka!
keahlia! khss/ 3ka! 3erarti me(ia terse3t (ihi!(ari (a! (iti!**alka!. Me(ia
'em3ela"ara! 3er3asis )% (a'at 3er'a i!ter!et/ i!tra!et/ mo3ile 'ho!e/ (a! :8
Room;$lash 8isk. A(a'! kom'o!e! tama!7a meli'ti Learning Management System
4LM,6/ (a! Learning Content (LC).
3. Pe!**!aa! me(ia 'em3ela"ara! eko!omi (a'at mem'erla!2ar 'roses 'em3ela"ara!
(a!
me!*o'timalka! hasil 3ela"ar !tk it se3a*ai 'e!(i(ik se7o*7a!7a mam' memilih
(a! me!*em3a!*ka! me(ia 7a!* te'at a*ar 'roses 'em3ela"ara! (a'at 3er"ala! le3ih
efektif (a! efisie!.
18
DAFTAR PUSTAKA
A2hma( M!i3 4#00-6 +engantar ,lmu +endidikan. ,emara!*: 0P) M&& 0NN?,
Arief ,. ,a(ima!/ (kk 4#00@6 Media +endidikan- +engertian, +engem"angan, dan
+emanfaatannya. Edisi +ertama. +akarta: P) Ra"a 1rafi!(o Persa(a
8e'(ik!as 4#0036 Media +em"ela&aran.+akarta : 8e'(ik!as.
8"amarah/ ,7aifl >ahri (a! Aswa! Hai!/ #00#/ Strategi .ela&ar Menga&ar/ :etaka!
&e(a/
+akarta: Ri!eka :i'ta
=ei!i2h/ Ro3ert/ Mi2hael Mole!(a/ +ames 8. Rssel/ 4198#6 ,nstructional Media- and
the
ew Technology of ,nstruction/ New Iork: +o!h 9il7 a!( ,o!s.
="air A=. ,a!ak7 4#0096 Media +em"ela&aran.Io*7akarta: ,afiria %!sa!ia Press
% &ett 1e(e 8arma Ptra 4#0096 +endidikan .er"asis Teknologi ,nformasi.Makalah i!i
(isam'aika! 'a(a Rakor(a 8is(ik'ora >ali J 10 Maret #009
Bemar =amalik 4#0036 Media +endidikan/ :etaka! A%/ >a!(!*: P) :itra A(it7a >akti
,oe'ar!o 419886. Media +enga&aran .ahasa. +akarta: P) %!ter<Pariwisata.