YILDIZ TEKNK NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

AVA PLAJININ KIYI SRELER AISINDAN
JEOLOJK EVRM






Jeoloji Mh. ada COKUN


FBE naat Mhendislii Anabilim Dal Ky ve Liman Mhendislii Programnda
Hazrlanan


YKSEK LSANS TEZ





Tez Danman : Prof. Dr. kr ERSOY (YT)









STANBUL, 2006
ii
NDEKLER
Sayfa
EKL LSTES..........................................................................................................................v
ZELGE LSTES ................................................................................................................ viii
NSZ......................................................................................................................................ix
ZET ..........................................................................................................................................x
ABSTRACT............................................................................................................................. xii
1. ncelemenin Amac ..................................................................................................1
1.1 nceleme Alann Tantlmas....................................................................................1
1.1.1 Morfoloji ..................................................................................................................2
1.1.2 Nfus ve Yerleim...................................................................................................2
1.1.3 klim ve Bitki rts ...............................................................................................2
1.2 Tarihsel Gemii ......................................................................................................3
1.3 nceleme Yntemi ....................................................................................................3
1.3.1 Arazi almalar ......................................................................................................3
1.3.2 Bro almalar .......................................................................................................3
1.4 nceki almalar.....................................................................................................4
2. JEOLOJ ..................................................................................................................6
2.1 Genel Jeoloji ............................................................................................................6
2.1.1 Mesozoik..................................................................................................................6
2.1.1.1 Akveren Formasyonu...............................................................................................8
2.1.2 Senozoik.................................................................................................................10
2.1.2.1 Kuvaterner..............................................................................................................10
2.1.2.1.1 Dolgular ................................................................................................................10
2.2 Fosil Bulgular .......................................................................................................16
2.2.1 Foraminifer Topluluu...........................................................................................16
2.2.2 Ostrakod Topluluu ...............................................................................................16
2.3 Jeolojik Evrim........................................................................................................18
2.4 Jeomorfoloji ...........................................................................................................19
2.4.1 Karstik ekiller ......................................................................................................19
2.4.2 Kydaki Birikim ekilleri......................................................................................20
2.4.3 Dalga Etkisindeki Ortamlar ...................................................................................21
2.4.3.1 Dalga-Etkisindeki Ortamlarn Belirgin zellikleri................................................22
2.4.3.2 Sedimenter Ortamlar ve Doal Yaam Alanlar ....................................................23
2.4.3.3 Doal yaam alan ve ekoloji .................................................................................25
3. KIYI VE KIYI ZELLLER................................................................................27
3.1 Giri........................................................................................................................27
3.2 Kylarn kel Tipine Gre Snflamas ...............................................................27
3.2.1 Anmal (Pasifik Tipi) Kylar ..............................................................................28
3.2.2 Krntl (Atlantik Tipi) Kylar ..............................................................................28
iii
3.2.2.1 Plaj n (Foreshore)..............................................................................................29
3.2.2.2 Plaj Gerisi (Backshore) ..........................................................................................30
3.2.3 Sulak Karalar (Wetlands).......................................................................................31
3.2.3.1 Sulak Karalarda Snflandrma...............................................................................31
3.2.3.2 Tuzlu su ieren sulak alanlar (Salt Marshes) .........................................................31
3.2.3.3 Kumsal Kylar......................................................................................................31
3.2.4 Sediment Tanm ve Sreleri .............................................................................34
3.3 Kylarn Jeomorfolojik Snflandrmas ................................................................35
3.3.1 Tama (Ar-Ykama) Alanlar .............................................................................37
3.3.2 Kumul Ykseklii ve Devamll .........................................................................38
3.4 Ky Jeomorfolojisi ve Deniz Seviyesi...................................................................39
3.5 Ky Profil Deiiminin Belirlenmesi ....................................................................42
4. AKARSULAR ve DRENAJ ZELLKLER .......................................................43
4.1 Giri........................................................................................................................43
4.2 Akarsularn Andrma ekilleri ............................................................................44
4.2.1 Denge Profili ..........................................................................................................44
4.2.2 Vadi........................................................................................................................44
4.2.3 Menderes (Bklm) ...............................................................................................45
4.2.4 Peneplen (Yontukdz) ...........................................................................................45
4.3 Alvyal Nehirler ....................................................................................................46
4.3.1 Alvyal Nehirlerin Tektonik Modifikasyonu ........................................................46
4.4 Drenaj Alar ve Drenaj rnei.............................................................................48
4.5 Nehir Taraalar .....................................................................................................48
4.6 Gksu Deresi..........................................................................................................50
4.7 Ava Deresi ...........................................................................................................51
4.8 Gksu Deresi Taban Dzl................................................................................52
4.9 Ava (Yeilay) Deresi Taban Dzl ................................................................53
5. RZGAR ve DALGA KLM .............................................................................57
5.1 Dalga Atlasna Gre Uzun Dnem Rzgar statistii............................................57
5.2 Dalga Atlasna Gre Uzun Dnem Dalga statistii..............................................61
5.3 Transformasyon Hesaplar .....................................................................................69
5.3.1 NWW Yn ...........................................................................................................71
5.3.2 NW Yn...............................................................................................................72
5.3.3 NNW Yn ............................................................................................................73
5.3.4 N Yn...................................................................................................................75
5.3.5 NNE Yn .............................................................................................................76
5.3.6 NE Yn ................................................................................................................77
5.3.7 NEE Yn..............................................................................................................78
5.3.8 Sonu......................................................................................................................80
5.4 ile Meteoroloji stasyonu Rzgar Verileri statistii ...........................................81
5.4.1 ile Meteoroloji stasyonu Rzgar Verilerine Gre Fe Hesab............................84
5.5 Karadenizde Hava (Weather In The Black Sea )..................................................87
6. KIYI KORUMA VE DENZ TABANI HAREKET............................................90
6.1 Ky Boyu Madde Tanm ...................................................................................90
6.1.1 Dalga Atlasna Gre Ky Boyu Kat Madde Tanm..........................................92
6.1.2 Meteoroloji Verilerine Gre Ky Boyu Kat Madde Tanm .............................96
iv
7. TARTIMA VE SONULAR............................................................................103
KAYNAKLAR.......................................................................................................................105
EKLER....................................................................................................................................109

v
EKL LSTES
ekil 1.1 Yer bulduru haritas .....................................................................................................2
ekil 2.1. st Kretase krntl ve karbonatllar iin depolama modeli (Tysz, 2002) ............7
ekil 2.2 Ava Blgesine ait jeomorfoloji haritas. BB Hava fotorafndan uyarlanmtr......9
ekil 2.3 Kilimli Koyu ile Ava Deresi dou yamacnn arasnda kalan Eosen Kalkerleri .....10
ekil 2.4 alma alannda tipik olarak gzlenen alvyal dolgular. Menderesli bir yap izleyen
dereler takn alanlarn genileterek alvyal alanlarn geniletmilerdir (Ertek,
1995den uyarlanmtr). ...................................................................................11
ekil 2.5 Ava (Yeilay) Deresi ile Kurfallalt arasnda kalan alak ky alanndaki plaj
sekileri (taraalar). Ky boyu ve rzgar etkisinde malzeme tanm
neticesinde meydana gelmi kumullar bitkilerin yardmyla sediment tutmaya
devam etmektedir. Bunun dnda sahilin belirli bir eim izledii
grlmektedir. ...................................................................................................12
ekil 2.6 Yeilay (Ava) sondajlarnda litofasiyes topluluklarnn karlatrlmas (Meri ve
di., 2000). ........................................................................................................15
ekil 2.7 Ktklk Tepede gzlenen kireta oluumlar ......................................................19
ekil 2.8 Plajn dousunda, Ava (Yeilay) Deresinin denize dearj olduu yerin
dousundaki anak Burnu ve Karapnar Tepenin de yer ald Eosen
kalkerlerinin bulunduu karstik blgenin zeri flora ile kapldr. ....................20
ekil 2.9 Blgede poyrazn hkim olduu bir dnem srasnda gzlenen ky oklarnn
geliimleri. Q
1
ky boyu tanmn ilk evrelerinde meydana gelmi ve zaman
ierisinde Q
3
e kadar bu tanlma birlikte geliim devam etmitir. .................21
ekil 2.10 Krfez ii gelgit deltalarnn snflandrlmas (Davis ve Gibeaut, 1990) ...............22
ekil 2.11 Bir bariyer adas sistemi ierisindeki evresel zellikleri (Blatt, ve di., 1980). ....22
ekil 2.12 Enerjinin nehir, dalga, gelgit ve toplamdaki dalm (Heap ve di. 2001den sonra)23
ekil 2.13 Hidrodinamik Sreler (www.ozestuaries.org) .......................................................24
ekil 2.14 Sediment tanm (www.ozestuaries.org)...............................................................25
ekil 2.15 Besin tanmas (www.ozestuaries.org)...................................................................26
ekil 3.1 Krntl ky zellikleri (Pearson Prentince Hall, 2005)............................................29
ekil 3.2 Srt ve aknt sistemi, alak su taraas ......................................................................30
ekil 3.3 Ava blgesinin en geni ky gerisine sahip kesimi.................................................30
ekil 3.4 Tanm artlarnn (rzgarn, tanan tanelerin boyutlarnn) azalmasyla oluan
kumullar ve denizel taraalar. Ktklk Tepenin deniz tarafnda ky boyu
tanmla birlikte meydana gelen ky oku geliimi grlmektedir. Gksu
Deresi denize dearj olamad zamanlarda tad malzemeyi bu blgede
biriktir ve boalm sz konusu olmad iin derenin geriye doru geniledii
gzlenir..............................................................................................................32
ekil 3.5 Arka plajda yetien otlar. Buradaki yaam kumulun fazla ykselmesine yetecek
kadar gelimi olmamasna ramen kum kapanm snrl da olsa mevcuttur...33
ekil 3.6 Gelimi bir kumulda gzlenen bitkiler.....................................................................33
ekil 3.7 Gksu Deresinin denize dearj olduu yer (BB Hava Fotoraf, 1996). Kum
Tepenin bat ksmnda derenin menderes izerken andrd malzemenin
birikimi grlmektedir. l falezlerin nnde meydana gelen bat-dou ynl
ky koyu tanmdan dolay ky oku gelimitir. ............................................35
ekil 3.8 Gksu Deresinin denize ulat yer mevsimlik deiimlere bal olarak dearj
salayamayacak ekilde kapanabilmektedir. Burada dalga etkisinde bir ortam
sz konusu olduu iin nehrin boalm dalga zelliklerine bal olarak
deimekte olup genel olarak yaz dneminde derenin denizle balants
kesilmektedir. Nehir debisinin Kasm-Ocak dneminde fazla olmas da denizle
balantsnn olmasn nemli bir dier etkendir (B.,www.agvarehberi.com)...36
vi
ekil 3.9 Kysal jeomorfolojik snflandrma plan (USGS, 2006) .........................................37
ekil 3.10 Avada bir ar-ykama (tama) taraas. Bitki rtsnn hakim olduu taraada
rzgar etkisiyle tanm olan kumun tutulduu gzlenmektedir. Bu yerler
mevsimlik ya da daha uzun bir zaman dilimi ierisinde kyya gelen ok yksek
dalgalarn etkisinde meydana gelmektedir. .......................................................38
ekil 3.11 Kumullarn yok olduu veya alak, dzensiz, ve yetersiz bitki yaamnn olduu
yerler ar-ykamann olduu ilk yerlerdir. ......................................................39
ekil 3.12 Ava sahilinin konumu............................................................................................40
ekil 3.13 Karadeniz drenaj baseni (www.orlyonok.ru) ..........................................................41
ekil 3.14 Karadenize ulaan su miktarndaki art ve/veya kuzeyli rzgarlarn etkisini
arttrmas sonucu denizin gney kylarda kabarmasyla Gksu Deresinin
mansap kesimindeki dalgalarn etkisi (www.flickr.com). Sol tarafta gzlenen
birikim ky okudur............................................................................................41
ekil 4.1. Menderesli bir nehirde meydana gelen ak, hz dalm ve anma.......................46
ekil 4.2. Menderesli bir nehrin morfolojisi.............................................................................47
ekil 4.3. Menderesli bir nehir iin klasik dirsek ii (point bar) modeli (Allen 1970a)...........47
ekil 4.4. Gksu Deresinin Boyuna Profili (Kl, 2000)........................................................49
ekil 4.5. Ava Deresinin Boyuna Profili (Kl, 2000) .........................................................49
ekil 4.5 Gksu Deresi ve Karadenize boalmadan nceki yapt menderesler....................51
ekil 4.6 Ava Deresinin menderesler izerek Karadenize ulat yer ................................52
ekil 4.7 Takn alan olan Kumtarla, Ava ve Gksu derelerin ince taneli alvyonlarndan ve
plaj kumlarndan meydana gelmi olan bir ky ovasdr. .................................54
ekil 4.8 anak Deresi Akm Deerleri, Geredeli Ky (DS Genel Mdrl ...................55
ekil 4.9 Gksu Deresi Akm Deerleri, hlar Ky (DS Genel Mdrl .......................56
ekil 5.1. ile stasyonu yllk rzgar gl...............................................................................57
ekil 5.2 Rzgar iklimi alma olasl...................................................................................59
ekil 5.3. ile stasyonu yllk dalga gl ................................................................................61
ekil 5.4. Dalga klimi Alma Olasl...................................................................................62
ekil 5.6. Batimetri haritasndan ky eiminin bulunmas ......................................................70
ekil 5.7 Batimetri haritasndan
0
bulunmas..........................................................................71
ekil 5.8 Batimetri haritasndan
0
bulunmas..........................................................................72
ekil 5.9 Batimetri haritasndan
0
bulunmas..........................................................................74
ekil 5.10 Batimetri haritasndan
0
bulunmas........................................................................75
ekil 5.11 Batimetri haritasndan
0
bulunmas........................................................................76
ekil 5.12 Batimetri haritasndan
0
bulunmas........................................................................77
ekil 5.13 Batimetri haritasndan
0
bulunmas........................................................................79
ekil 5.14. 25 Yllk Ynlere Gre Esen Rzgarlar (saat)........................................................82
ekil 5.15. 25 Yllk Ynlere Gre Esen Rzgarlar x Rzgar Hz (m*saat/s) ........................83
ekil 5.16. 25 Yllk Ynlere Gre Rzgarlarn Esme Olaslklar .........................................83
ekil 5.17. Fe hesabna gre alma olaslnn (Q(H)) belirgin dalga yksekliine gre
dalm..............................................................................................................85
ekil 5.18 Karadenizin Rzgar klimi ve Blgeleri (Weather in the Black Sea) ....................87
ekil 5.17. Gneybat Karadenizde Rzgar Hz ve Ynnn K Mevsimi Olaslksal
Dalm (Radyal aks m/s cinsinden rzgar hzn, kontur derinlikleri ise esme
olaslklarn gstermektedir) (B.. naat Fakltesi, 1999). ............................88
ekil 5.18. Kilyos Kys iin K Mevsimi Ynsel Dalga Spektrumu (Radyal aks rad/s
cinsinden dalga asal hzn, kontur deerleri ise m
2
-s cinsinden spektral
younluu gstermektedir) (B.. naat Fakltesi, 1999). ...............................89
ekil 6.1. Ky boyu akntlar ve srklenme (http://www4.ncsu.edu/eos/users/c/ceknowle) 90
ekil 6.2 Ky izgilerine en dik yn (NNE-Kuzey Kuzeydou) .............................................92
ekil 6.3 Dalga yaklam alar ...............................................................................................93
vii
ekil 6.3 stanbul Bykehir Belediyesi tarafndan 1996 ylnda ekilen hava fotoraf.......98
ekil 6.4 1975 senesinde Landsat-Tm uydusu tarafndan ekilen grnt (Band
kombinasyonu RBG / 331 olarak deitirilmitir). ...........................................99
ekil 6.5 1998 senesinde IRS-1D uydusu tarafndan ekilen grnt (Band kombinasyonu
RBG / 331 olarak deitirilmitir).....................................................................99
ekil 6.6 Gksu ve anak derelerinin kasm ayna ait ortalama debi deiimleri .................100
ekil 6.7 Gksu ve anak derelerinin aralk ayna ait ortalama debi deiimleri..................101
ekil 6.8 Gksu ve anak derelerinin ocak ay ortalama debi deiimleri ............................101
ekil 6.9 Gksu ve anak derelerinin ubat-mart aylarna ait ortalama debi deiimleri......102

viii
ZELGE LSTES
izelge 5.1 Uzun dnem rzgar istatistii fonksiyonlar..........................................................60
izelge 5.2 Rzgar gl bytlm deerleri ........................................................................63
izelge 5.3. Rzgar gl yzdelik deerleri.............................................................................64
izelge 5.4. Kmlatif Dalm................................................................................................65
izelge 5.5 Dalga gl bytlm deerleri ..........................................................................66
izelge 5.6 Dalga gl yzdelik deerleri................................................................................67
izelge 5.7 Kmlatif Dalm.................................................................................................68
izelge 5.8 Uzun dnem dalga istatistii fonksiyonlar ...........................................................69
izelge 5.8 Derin deniz etkin dalga ykseklikleri ....................................................................80
izelge 5.9. Meteorolojik verilerle ilgili temel bilgiler ............................................................81
izelge 5.10. Verilerin analizi sonucunda ynlere gre elde edilen denklemler......................81
izelge 5.11. Meteorolojik verilerle ilgili temel fe hesab bilgileri........................................84
izelge 5.12. Ava Plajna gelebilecek maksimum rzgar mesafeleri ...................................84
izelge 5.13. Ynlere gre elde edilen denklemler..................................................................84
izelge 5.14. Fe Hesabna (SPM Metodu) Gre Dalga zellikleri.......................................86
izelge 5.15. Dalga Atlasna Gre Dalga zellikleri...............................................................86
izelge 6.1. Ynlere gre alma olaslklar............................................................................94
izelge 6.3 Ynlere gre elde edilen Q-deerleri ...................................................................96
izelge 6.4 Ky boyu tanma ait sonular .............................................................................96
izelge 6.5 Ynlere gre alma olaslklar.............................................................................97
izelge 6.6 Ynlere gre elde edilen f-deerleri ......................................................................97
izelge 6.7 Ynlere gre elde edilen Q-deerleri ....................................................................97
izelge 6.8 Ky boyu tanma ait sonular .............................................................................98

ix
NSZ

Bu inceleme, Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits naat Mhendislii
Anabilim Dal Ky ve Liman Mhendislii Programnda Yksek Lisans tezi olarak
hazrlanmtr.

alma stanbul l snrlar ierisinde ile Belediyesine bal Ava beldesinde, ad geen
sahil blgesinin ky evriminin jeolojik ve jeomorfolojik incelemesini iermektedir. Blgenin
deniz ve nehirler arasndaki ilikisi ile ky jeomorfolojisi eitli yntemlerle
deerlendirilmitir.

Her trl idari ve bilimsel destei srekli salayan Tez danmanm olan Prof. Dr. kr
Ersoya teekkr ederim. almalar sresince son derece deerli gr, bilimsel katk ve
yardmlarn esirgemeyen Tolga Grme teekkrlerimi sunarm.

Deerli grlerinden ve desteklerinden tr, ncelikle deerli hocalarm Sayn Prof. Dr.
Yaln Yksele ve Sayn Prof. Dr. Esin evike, bitkiler konusunda nemli bilgilerini
esirgemeyen Sayn Prof. Dr. Turhan Usluya, uzaktan alglama ve hava fotoraflar
konusunda her zaman yanmda olan Sayn Yard. Do. Dr. Blent Bayrama, meteorolojik
verilerin ilenmesi ve analiz edilmesi konusunda yardmc olan Ara. Gr. Havva Anl Arya
ve Ara. Gr. Cihan ahine teekkr ederim.

Bu almann btn aamalarnda her trl destei salayan evre ve Orman Bakanldan
Sayn Hseyin Ayta ve alma arkadalarna, Devlet Su leri (DS) Genel Mdrl
Hidroloji ube Mdr Ziyaettin Durmaz ve alma arkadalarna, DS 14. Blge
Mdrl Ett Dairesi Bakan Erdin Erbile ve Meteoroloji leri Genel Mdr Adnan
nal ve btn alma arkadalarna katklarndan dolay teekkr ederim

Yksek Lisans programnn fikir dzeyinden cilt aamasna kadar 3 yl boyunca srekli
yanmda olan ve her trl destei veren aileme ve deerli alma arkadam brahim
Kukuya derin kranlarm ve teekkrlerimi sunmay bir bor bilirim.
x
ZET
Bu alma, Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits naat Mhendislii Anabilim
Dal Ky ve Liman Mhendislii Programnda Yksek Lisans tezi olarak hazrlanmtr.
Dalga etkisinin incelemesinde ile Meteoroloji stasyonundan 1986-2006 yllar arasndaki
rzgar verileri alnm ve dalga istatistii yaplarak rzgar etkisinde oluabilecek dalgalarn
zellikleri hesaplanmtr. Bunun yannda Nato Tu-Waves kapsamnda Ava blgesine en
yakn dalga atlas kullanlarak rzgar ve dalga istatistii yaplm ve bu atlasa gre dalga
zellikleri ortaya kartlmtr. Bu iki ayr veriye ek olarak Boazii niversitesinin Kilyos
kampus projesi kapsamnda incelemi olduu Wheather in the Blacksea I Blgesi analizi
dier iki analizin deerlendirmesinde ve doruluunda kullanlmtr. Buradan elde edilen
deerler neticesin ky boyu kat madde tanm miktarlar tespit edilmi ve yorumlanmtr.
Jeolojik ve jeomorfolojik temel zerine kurulan evrim, meteorolojik verilerin analizlerinin
ky mhendislii ierisindeki aknt-dalga mekanii ve kat madde tanm ile sentezlenmesi
sonucunda gelimi, uzaktan alglama ad altnda farkl zaman dilimleri ierisinde ekilmi
uydu grntleri ve bitki yaamnn ortama olan katksyla inceleme nihai haline gelmitir.

Anahtar kelimeler: Ava, plaj, evrim, jeoloji, jeomorfoloji, ky mhendislii, uzaktan
alglama, iklim.


xi
ABSTRACT

This study has been prepared as a thesis of Master's degree in Yldz Technical Natural
Science Institute, Civil Engineering Faculty, Coastal and Port Engineering Program.
As part of wave impact\effect research, datas of Sile Meterology Station between 1986-2006
years were taken. By preparing wave statistics, characteristics of waves that is produced by
wind has been calculated. Besides this, wind and wave statistics has been prepared by using
wave chart for Agva region in the scope of NATO Tu-Waves and according to this chart,
characteristics of waves has been put out. In addition to these, Wheather in the Blacsea "I"
Region analysis in the scope of Kilyos Campus Project of Bogazici University has been used
to evaluate and verify other two datas. As result of these three datas, amount of substance
movement along the coastline has been measured and interpretted.
The evolution that is founded on geological and geomorphological basis developed as a result
of a synthesis that occured through wave-flow mechanis and solid-substance-movement. By
the examination of satellite views taken in different dates and influence of plants, the study
came to an end.

Keywords: Ava, beach, evolution, geology, geomorphology, coastal engineering, uzaktan
alglama, climate.


1
1. ncelemenin Amac
Trk ve dnya tarihinde nemli bir yeri olan stanbul, lkemizin en byk finans ve sanayi
merkezi olmu ve dnya ticaret merkezleri arasndaki yeri almtr. Bunun sonucu olarak artan
nfusun sosyal ihtiyalarnn karlanmas bir gerek halini almtr.
Turizm sektr ve buna bal olarak toplumun dinlenme ve elence ihtiyalar arasnda en
byk pay sahil kesimleri ve plajlar almaktadr. stanbul gibi youn ehirlemeye maruz
kalmakta olan blgelerde bu tip yerlerin nemi daha da artmaktadr. Bu ihtiyaca karn
doann bilinsiz kullanm ehir merkezine yakn yerlerde insanlarn ksa sreli (hafta sonu)
plaj turizmini olumsuz etkilemektedir. Yerel ynetimlerin bu konuya hassas yaklamas ile
durum olumlu ynde gelimektedir.
Ava, stanbulun Anadolu yakasnda, zmit (Kocaeli) il snrna yakn dinlenme ve turizm
merkezlerinden biridir. ehre uzak olmas ve gelimeye kar direnmi doal ortam bu
blgeyi ziyaret edenler iin ekici klmaktadr. Son yllarda daha ok ilgi ekmeye balayan
Ava bir balk kynden tatil beldesi olmaya doru deiim geirmektedir. Ava plaj
bulunduu ortam, plajn uzunluu ve yerel olarak olduka geni yapsyla hafta sonu gezileri
dnda uzun sreli dinlenme ve tatil amal olarak tercih edilmektedir.
Bu alma Ava plajnn evriminin jeoloji, jeomorfoloji, uzaktan alglama, meteoroloji,
biyoloji ve ky mhendislii gibi farkl bilim dallarnn yardmyla incelenmesini
amalamaktadr. Bu amala daha nce yaplm jeolojik incelemelerden ve haritalardan
gncel bilgiler alnm, hava fotoraflar ve uydu grntlerinden ortamda meydana gelen
deiimler tespit edilmi, meteorolojik veriler yardmyla denizel ortam ve bu ortamn ky
blgesiyle olan ilikisi incelenmi, blgede yer alan akarsularn zellikleri ve akm deerleri
analiz edilerek ortam iendeki nemi gzden geirilerek yorumlanmtr. Jeoloji ve
jeomorfoloji almalarnda birimlerin fiziksel ve ortamsal zelliklerini incelenmek iin
laboratuarda yaplan incelemelerden yararlanlmtr.
1.1 nceleme Alann Tantlmas
nceleme alan olan Ava blgesi stanbul ilinin Anadolu yakasnda Karadenize kys olan
ile ilesi snrlar iinde yer almaktadr. Blge ehir merkezine yaklak 110 km. uzaklkta
olduundan ulam zel aralarla veya Kadkyden hareket eden zel otobslerle
salanmaktadr.


2

ekil 1.1 Yer bulduru haritas
1.1.1 Morfoloji
Ava, Gneybat Karadenizle kys olan ve yerleimi deniz seviyesinden 1 m.ye kadar
ulaan takn dzlkleri ile ykseklikleri 120 m.lere ulaan tepelere kadar deien bir
aralktadr.
1.1.2 Nfus ve Yerleim
Blge turizm, elence ve dinlenme merkezi olduundan dolay yaz aylarnda olduka youn
bir nfusa sahiptir. K mevsiminde ise ounlukla yerel halk dnda ziyaretisi
bulunmamaktadr. Yaplama daha ok Gksu deresi ile Ava deresi arasndaki takn ovas
zerinde yer almaktadr.
1.1.3 klim ve Bitki rts
stanbul'da genel olarak Akdeniz iklim koullar etkisini yrtr. Akdeniz ikliminde yazlar
scak ve kurak, klar lk ve yal olmakla beraber, ky blgelerle i kesimlerde biraz


3
ayrlklar gsterir. stanbul iklimi, Karadeniz'in ve Balkanlar ile Anadolu kara ikliminin
etkisiyle meydana gelmi zel bir durum gsterir. Kandilli Rasathanesinin kaydettii
gzlemlere gre stanbul'da yllk ortalama scaklk 13,7 derece, Ocak ay ortalamas - 5
derece, Temmuz ay ortalamas, 22,7 derecedir. Yllk ya 789 mm.dir. Yalarn % 38'i
K % 18'i lkbahar, % 13' Yaz, % 31'i Sonbahar mevsimindedir. Yazn genel olarak poyraz,
kn karayel, yldz karayel ve lodos eser. Kble ve lodos ya getirir. Lodos, Marmara'da,
karayel ve yldz karayel Karadeniz'de frtna yapar.
stanbul linde hava durumu genel olarak Akdeniz iklimi zellikleri tadndan scak ve
nemli hava etkisiyle plak yerlere neredeyse hi rastlanmamaktadr. Ormanlk alanlar
korular, fundalklar, ayrlar, otlaklar, yabani ot ve iek trleri her yerde grlr.
1.2 Tarihsel Gemii
Ava ya da dier adyla Yeilay tarihi gemiiyle dikkat ekmektedir. Hititler, Frigler,
Romallar ve Osmanllar gibi bir ok uygarln gei yeri olan Ava, M.. 7. yy.a uzanan
bir tarihe sahiptir. Ad resmi kaytlarda Yeilay olarak ifade bulan Ava, iki dere arasna
kurulmu ky anlamna gelen Latince bir kelimedir. Ava, Gksu ve Yeilay dereleri
arasndaki deltaya kurulmu olup, 50 metre eninde ve 3 km. uzunluunda doal plaja sahiptir.
1.3 nceleme Yntemi
1.3.1 Arazi almalar
Blgede ky deiimi ve denizin yerel etkileri ile kumullarn oluum mekanizmas
incelenmitir. Bunun dnda eski almalardan, sondajlardan yararlanlmtr. Deniz ve
akarsularn arasndaki ilikiyi ortaya koymak iin blgenin eitli yerlerinden kum rnekleri
alnarak laboratuarda analiz edilmitir.
1.3.2 Bro almalar
stanbul Bykehir Belediyesin tarafndan ekilen 1996 senesine ait 1/5000 lekli paftalara
uygun olarak hazrlanm hava fotoraflarnn yannda biri u an faaliyette olmayan ve
NASA-EOSATn Landsat-1 (1972-1978) uydusu tarafndan 1975 senesinde ekilmi,
spektral znrl 80 m. olan bir grnt ile dieri halen aktif olarak hizmet veren ISRO
Hint.in IRS-1D (1997- ) uydusu tarafndan 1998 senesinde ekilmi ve spektral znrl
23 m. olan iki uydu grntsnden faydalanlarak kydaki ve ky gerisindeki deiim
incelenmitir. Meteorolojik veriler ile jeomorfoloji arasnda bir iliki kurulmasnda bu


4
grntler yararl olmutur.
1.4 nceki almalar
Ava blgesinde ve genelletirilmi halde el alndnda stanbul ve Kocaeli evresinde
yaplm olan nemli aratrma ve yaynlar tarih srasyla yledir:
Bhm, 1927de Temelde bulunan Akveren formasyonunun taban dzeylerindeki faunay
ayrntl olarak incelemesi sonucunda ve Kampaniyen ya nermitir.
Baykal, 1938-1943 yllar arasnda inceledii ile eversinin jeolojisini doktora tezi olarak
hazrlamtr. Triyasn fosil ieren Alt ve Orta Triyas katlarn tesbit etmi, Avann
dousunda rastlanlan Eosen Formasyonlarnn st Kretase kiretalar zerine konkordan bir
istif halinde gelmekte olduunu belirtmitir.
Erguvanl, 1949da Akveren Formasyonunun uyumsuz olarak Triyas kayalarn stleyen
taban kesiti aralarnda yanal deiimli olan birimin amurkayalar ile kireta
akltalarndan yapl olduunu aklamtr.
Ketin ve Gm, 1963de Akveren formasyonu tanmn, egemen olarak beyaz, ince ile kaln
aras katmanl, kireli ile kalkerli aras amur kayalar ve kiretalarndan yapl bir istife
uygulanmlardr.
Altnl, 1968de Kocaeli Yarmadasnn bugnk jeomorfolojik yapsn belirleyen
unsurlardan biri olan statik orijinli deniz seviyesi oynamalarna bal olarak blgenin ky
kesiminde eitli ykseltilerde denizel taraalar oluturduunu belirtmitir.
Erin, 1982de Gksu Deresinin dou yamalarnda yer alan menderes yeniklerinin
(entiklerinin) varlnn bu vadinin oluumundaki genlemelerin delilleri arasnda olduunu
ifade etmitir.
Kurter ve Hogren, 1986da yaptklar morfometrik analizi sonucunda aratrma blgesinin
batsnda dalan akllarn az ilenmi veya bombeli olular gibi grn zelliklerine de
dayanarak flvyal fasiyeste ve ak dzenli olmayan akarsular tarafndan tanp, depo
edilmi olduklarn aklamlardr.
Yanko, 1987, 1989 ve 1990da Karadenizde yapt denizel kel incelemesinde bir
foraminifer topluluunun ac su (az tuzlu) ortamn karakterize ettiini ve tipik olarak
Karadeniz faunasna ait olduunu aklamtr.


5
Ertek, 1995 senesinde Kocaeli Yarmadasnn kuzeydou kesiminin jeomorfolojisini
aratrmtr. Aratrma sahasnda anm yzeylerinin geni yayllarndan dolay tipik bir
peneplen rlyefi olduunu ve bu peneplen dzlemi zerinde ykselen tepelerin yksek
olmasnn Siluriyen kuvarsitlerinden olumasnda nemli rol oynadn gzlemitir. Ayrca
kynn Kurfallalt-Ava arasda yer alan aratrma blgesinde olgunluk safhasnda
olduundan da sz etmitir.
Kl, 2000de yapt yksek lisans tez almasnda stanbul ili ve yakn evresinin
jeomorfolojisini incelemi, Gksu ve Ava (Yeilay) Derelerinin kaym ve sapm gmk
mendereslerinin derinlii 200 m.yi aan yarlma derecelerinin peneplen yzeyinin en-blok
olarak ykseldiini gzlemitir.
Meri, Kerey, Tunolu, Avar ve nal, 2000de Ge Kuvaterner istiflenin mikrofaunasn
ve sedimantolojisini inceleyerek delta ortam ile denizel ortamn ilikisini aratrmlardr.
Tysz, 2002de Karadeniz'in gney kysn oluturan kuzey alanlarda kelim
volkanizmann durmasndan sonra Maastrichtiyen ve Paleosen'de Akveren ve Atba
formasyonlarna ait pelajik kiretalar marn ve kalsi-trbiditlerin kelimi ile devam etmi
olduunu ifade etmitir.




6

2. JEOLOJ
2.1 Genel Jeoloji
nceleme alann da kapsayan ile ve evresinde Paleozoyik, Mesozoyik ve Senozoyik yal
birimler yzeylemektedir. Paleozoyik zamanda Alt-Orta Devoniyen yal siyah-mavi renkli
biyomikritik biosparitik kiretalar ve bunlarla ste doru tedrici geili olan Grovak-
istlerle temsil edilmektedir. Mesozoyik zamanda ise blgede Verfenienin (Alt Triyas) taban
konglomeras ve Grovak tr kumtalar ile Troniyenin (st Kretase) biyomikritik
kireta-marnlar, Senoniyenin (st Kretase) rtl mikrit ve biomikritlerden ibarettir.
Senozoyik zamanda ise Alt Eosen (presiyen) yal, marn, kumta ve eyller ile, Ltesiyen
(Orta Eosen) yal krntl, killi kireta ve marnlardan olumutur. Ayrca yine
Senozoyikde Neojen yal kil, kum, akllar ve Kuvarterner alvyonlar ve kumullar
bulunmaktadr. st Kretase yal kiretalar Eosen (presiyen) ierisine ekim kaymas
(gravite etkisi) ile srklenerek ile Sedimenter Karn (Olistostromu) oluturmulardr.
Kuvaternerdeki taraalarn incelenmesinden ile Blgesinin drdnc zamanda 25 m.
ykseldii ve bu ykselmenin drt olas safhada olduu anlalmaktadr (Baykal ve nalan,
1979).
Ava (Yeilay) ilesi evresinde, Ava (Yeilay) Deresi ile Gksu Deresi arasnda kalan
alanda Ge Kuvaterner (Holosen) yal keller geni alanlar oluturur. Ava (Yeilay) ilesi
gney ve gneybatsnda, Ava (Yeilay) Deresi ile Gksu Dere'nin Karadeniz'e dkld
alanda, geni yzlekler sunan Ge Kuvaterner tortullarnda ve temeli oluturan st Kretase-
Paleosen yal Akveren Formasyonu'nda yaplan aratrmalarda, gen kel istifi 20.00-34.65
m arasnda kalnlk sunmaktadr (Meri ve di., 2000).
2.1.1 Mesozoik
stanbul ve dolaylarnda Paleozoyik ve Triyas yal kayalar uyumsuzlukla rten iki farkl tr
st Kretase istifi yer alr. Bunlardan ilki, boazn kuzey-kuzeybat kesimlerinde mostra verir
ve genel olarak volkanik ara-katkl denizel bir istif niteliindedir. Yaygn mostralar
Karadeniz kysnda ile-Ava ve neada dolaylarnda yer alan birim, tabanda aklta-
kumta ile balayarak siltta, marn, kilta ve kiretalarna gemekte ve andezit, dasit,
riyolitik lav ve bunlarn piroklastik edeerleriyle ardalanmaktadr.
Karadeniz'in gney kysn oluturan kuzey alanlarda kelim volkanizmann durmasndan
sonra Maastrichtiyen ve Paleosen'de Akveren ve Atba formasyonlarna ait pelajik


7

kiretalar marn ve kalsi-trbiditlerin kelimi ile devam etmitir (Tysz, 2002).

ekil 2.1. st Kretase krntl ve karbonatllar iin depolama modeli (Tysz, 2002)
lerinde kk akllarn da bulunduu kumtalar sert, sk, bazen krem renkli, laminal
olup, aralarnda ince tabakal kuvarsarenit ve karbonatl eyllerin yer yer nbetletii grlr.
Paleozoik volkanik kayalardan meydana gelmi olan bu ktleyi kumtalar daire eklinde
evreleyip, rtsn tekil etmilerdir (Baykal, 1940 ; Altnl, 1968b; Baykal, 1943b).
Mostralarna, kuzeyinde Ava Deresi ile batsndaki anakl Deresi evresinde rastlanr.
indeki limonit (Fe
2
A
3
-H
2
O) nedeniyle koyu krmz renkte ve alt seviyelerinde akll
olabilen kumtalar, toplam olarak yaklak 5060 m. kalnlnda, sert, sk ve krkldr
(Ertek, 1995).
st Kretase devrine ait marnl unsurlara Ava civarndaki Dudubayr Tepe civarnda ve
buradan batya doru, ky boyunca, rastlanmaktadr. Ayrca Avadan gneydouya doru
Akaova ynnde geni bir kuakta bu formasyonlar yayl gstermektedir. saky Ava
arasnda karayolu boyunca gzlenen bir yarma marnlar iin tipik bir mostra vermektedir. Ky
boyunca rastlanan formasyon plato yzeylerinde karstlama ve kyda da kalankl ky*
oluumuna msaittir. Kiretalarnn Ava Deresi az ile dou Kilimli Koyu arasnda kalan
kk bir alanda Paleosen kiretalar ile rtld belirtilmitir (Ertek, 1995). Ava - Seyrek
arasnda ise ky gerisinde izlenen srtlarda kiretalar uyumsuz olarak Neojene ait sar ve
krmz renklerde kum, kil ve akllar tarafndan rtlmektedir.
* Karstik sahalardaki kanyon ekilli gmk ve kuru vadilerin deniz tarafndan igal edilmesi halinde grnm
olarak rialara benzer ok derin koylar meydana gelir. Bu koylara kalank denir. Bunlar doal liman zelliinde


8

kullanma sahiptir.
2.1.1.1 Akveren Formasyonu
Akveren Formasyonu ad Ketin ve Gm (1963) tarafndan verilmitir. Egemen olarak
beyaz, ince ile kaln aras katmanl, karbonatl amur kayalar ve kiretalarndan yapl bir
istife uygulanmtr. Akveren Formasyonunun uyumsuz olarak Triyas kayalarn stleyen
taban kesiti, aralarnda yanal deiimli olan birim, sarms gri ayrmal, masif ile kaln
katmanl biyoklastik; pembe ile soluk krmz aras, rudist yama resifleri; ak gri, grimsi
yeil, soluk krmz amurkayalar ile soluk krmz renkli, rudist dknts ieren kireta
akltalardan olumutur (Erguvanl, 1949).
Bhm (1927) Akveren Formasyonunun taban dzeylerindeki faunay ayrntl olarak
belgelemi ve Kampaniyen ya nermitir. Erguvanl (1949), Altnl (1968) ve Altnl ve
dierleri (1970) Bhm'n ya atamasna uymulardr.
amurta-kireta dzeyinde, amurtalar soluk krmz, krmzms gri, karbonatldr.
amurtalarnda 30 cm ye varan byklkte Inoceramus sp. kavklar btn ve para olarak
bulunur. Kiretalar ak ile orta gri ve ince tanelidir; krmzms, ince ve dzensiz katmanl
kalkerli amurta arakatklar kapsar. Killi eyl dzeyinde, eyller yeilimsi gri,
kahverengimsi gri, az kalkerli killi eyl ve amurlu eyldir, kireli amurta, karbonatl
kilta, allodapik kireta ve seyrek mikritik kireta arakatman ve ara katklar ierir.
Kesitin en st blmnde kireta ara katklar kumludur. Akveren, Erikli Kumtan
uyumlu olarak rter. Akveren Formasyonunun tabanndaki krmzms kumlu amurta ve
Erikli'nin en st sarms gri, bol amurlu litik vakesi arasnda doku, bileim ve renk ynnden,
grnrde, bir derecelenme yer alr. Dokanak aralnda limonitlemi dz yzeylerin varl
ile Erikli'ye zg karbonata zengin yumru, mercek ve bentik makrofaunann ani kayboluu
dokanan bir tortullama kesiklilii olduunu yanstr ve Akveren birikiminin hzl bir
transgresyon ile balad ynnde yorumlanabilir (Kaya ve di., 1984):
Dizer (1971), Ereli batsnda, harita alan iin de geerli olmak zere, Akveren
formasyonunda, alttan ste, Maastrihtiyen Sonu yal Globotruncana contusa (Cushman),
Paleosen Ba yal, Paleosen Ortas yal ve Paleosen Sonu yal fosil zonlarn saptar.
alma alan dnda formasyonun en st dzeyinden (stleyen Akakoca Kumta ile olan
dokanaa yakn) derlenen mikrofauna, Paleosen Sonu-Eosen Ba dnmnn formasyon iin
en st zaman snr olduunu gsterir (Kaya ve di., 1984).


9


ekil 2.2 Ava Blgesine ait jeomorfoloji haritas. BB Hava fotorafndan uyarlanmtr.


10

MTA ve Ankara niversitesi Jeoloji Mhendislii Blm ile birlikte hazrlanan (MTA ve
AU, 1999) rapordan yararlanlarak Mesozoyik yal Akveren Formasyonu (KTa); kilta,
siltta ara seviyeli killi kireta-marn ve resifal kiretandan olutuu ifade edilmiir.
2.1.2 Senozoik
Eosen Formasyonlarna Avann dousunda tipik olarak rastlanlmaktadr. Bu kesimde
formasyon st Kretase kiretalar zerine konkordan bir istif halinde gelmektedir (Baykal,
1943a). Stratigrafik dizilim iinde marn, killi kireta, kumlu kireta, kumta ve
kiretalar bulunmaktadr.

ekil 2.3 Kilimli Koyu ile Ava Deresi dou yamacnn arasnda kalan Eosen Kalkerleri
2.1.2.1 Kuvaterner
2.1.2.1.1 Dolgular
Kocaeli Yarmadasnn bugnk jeomorfolojik yapsn belirleyen unsurlardan biri olan
statik orijinli deniz seviyesi oynamalarna bal olarak yarmadann olduu kadar
alma sahasnn da ky kesiminde eitli ykseltilerde denizel taraalar oluurken
(Baykal, 1943b; Erin, 1953; Altnl, 1976), akarsular da bu genel taban seviyesi
oynamalarna maruz kalm ve yana doru andrma neticesi olarak kayarak gelitirdikleri
vadiler boyunca alvyal dolgu tabanlar, az eimli taraa dzlkleri ve ky birikim sahalar
meydana getirmilerdir.


11

alma alannda Kuvatener'e ait formasyonlar plato yzeyi iinde gmlm olarak bulunan
vadilerin tabanlarndaki alvyonlar ile kuzeyde ky kesiminde farkl ykseltide ilenmi
denizel taraalarn yzeyindeki dolgular oluturmaktadr. Ky blgesinde vadilerin az
ksmlarnn dolmasyla olumu eitli boyutlardaki ky ovalar, lagnleri denizden ayran
ky oklar ve ky kumullar, eitli etken ve srelerle farkl ekillerde tanp depolanan
Kuvaterner formasyonlarndan meydana gelmitir.
zellikle Kuvaterner'de ana drenaj meydana getirmi olan Gksu ve Ava (Yeilay)
derelerinin vadi tabanlarnda, tanarak birikme sonucu geni alanlar kaplayan, alvyal
dolgular oluturan etkenler tutturulmam kil, akl, yer yer de blok boyuna kadar deien
boyutlardaki malzemeden olumutur. Ava Plaj olarak bilinen Kurfallalt - Ava (Yeilay)
Deresi arasndaki alak ky alanndaki plaj daha ok deniz kumlar ile bazen bloklu
seviyelere kadar ulaan akllar, kumullar ile temsil edilirler.

ekil 2.4 alma alannda tipik olarak gzlenen alvyal dolgular. Menderesli bir yap izleyen
dereler takn alanlarn genileterek alvyal alanlarn geniletmilerdir (Ertek, 1995den
uyarlanmtr).
Alvyal dolgularn geni alanlar kaplad sahalara tipik bir rnek vermek gerekirse;
Kuvaterner dolgularn hemen hemen btn vadi tabanlarnda Ava gneyinde; Yakuplu-


12

saky arasndaki Karabulak Ovasnda ve Ava-Kkaa Mahallesi arasndaki Yeniky
Ovasnda Kuvaterner dolgular geni alan ve kalnlklara ular. Jeoloji haritasnda,
Kuvaterner oluuklar; alvyal dolgular (alvyon) ve denizel dolgular (deniz kumu v.d.)
eklinde iki ayr birim halinde belirtilmitir (Ertek, 1995).

ekil 2.5 Ava (Yeilay) Deresi ile Kurfallalt arasnda kalan alak ky alanndaki plaj
sekileri (taraalar). Ky boyu ve rzgar etkisinde malzeme tanm neticesinde meydana
gelmi kumullar bitkilerin yardmyla sediment tutmaya devam etmektedir. Bunun dnda
sahilin belirli bir eim izledii grlmektedir.



13

Melen projesi kapsamnda yaplan jeolojik sondajlardan elde edilen verilere gre Ava
yresinde yaplan zemin ve fosil incelemelerinde tutturulmam akl, kum, kil ve milden
oluan Holosen istifinin kalnlnn 20 ile 34.65 m. kalnlkta olduu tespit edilmitir (ekil
2.6). Bunlardan yalnzca iki sondajda temeli oluturan Akveren Formasyonu'na (st Kretase-
Paleosen) ulalmtr. Ava (Yeilay) yresinde yaplan 4 sondaja ait rneklerden elde
edilen verilere gre, blgede Ge Kuvaterner dneminde muhtemelen deltayik bir ortam
olumutur. Elde edilen snrl veriler nda bu ortama ait ast (alt) ortamlar saptanmtr.
Yaplan incelemelere gre bir deltada bulunmas gereken delta ilerisi (prodelta), delta n
(delta front) kellerine rastlanlmamtr. Buna karn sadece delta dzl (delta top)
kelleri yaygn olup, yaklak 35 m. kalnla sahiptir (Meri ve di., 2000).
1. Datm kanallar aras krfez kelleri (Yaklak 15.00m. kalnlkta kil ve silt)
2. Datm kanallar kelleri (7.00-8.00 m maksimum kalnlkta silt ve kum)
3. Takn ovas ve lagn kelleri (10.00 m kalklkta kil-silt ardalanmas)
4. Eski-gncel toprak (2.00 m kalnlkta)
Yukarda litolojik tanmlamas verilen istif dier sedimentolojik zellikleri ile birlikte alttan
ste doru aada belirtilen ast (alt) fasiyeslere ayrlabilir (Meri ve di., 2000):
Kanallar aras krfez kelleri (interdistributary bay): Genelde killi, organik maddece zengin,
bol miktarda ac-tatl su ve denizel ostrakod'lar ieren, buna karn foraminifer topluluuna
sahip olmayan bir birimdir. En tipik olarak Ava Deresi'nin dou tarafnda yaplan sondajda
24.00-18.00 m.ler arasnda ve ayn ekilde Gksu Deresinin dou tarafnda yaplan sondajda
34.00-20.00 m'ler arasnda gzlenir.
Datm kanallar (Distributary channels): Siltli, kumlu, akll litolojileri ile ayrtmandr.
zellikle Gksu Deresinin bat tarafnda yaplan sondajda 13.00- 9.00 m'ler arasnda
gzlenir. Bu birimde genelde ne bir foraminifer ve ne de bir ostrakod topluluuna
rastlanlmamtr.
Takn dzl ve lagn fasiyesleri (Flood plain and laguner deposits): Balca litolojisini
organik maddece zengin kil ve silt oluturur. Gksu Deresinin bat tarafnda yaplan sondajda
tipik olarak grlr. Yaplan drt sondajda da yaklak 9.00 veya 8.00 m.lerde balar ve 2.00
m ye kadar devam eder. Ostrakod topluluuna gre ksmen ok az denizel etkinin gzlendii
ac su-tatl su fasiyesindedir. Foraminifer topluluu ise tamamen ac su fasiyesini simgeler.


14

Buna karn denizel fasiyesi karakterize eden mollusk tipleri ksmi bir art gsterir. Bu
durum blgedeki lagner fasiyeslerin varlna iaret eder. Ayn ekilde tatl su
ostrakodlarnn varl da takn dzlne ait kellerin bulunduunu gsterir.
Eski-gncel toprak: En stteki 2.00 m.lik blm oluturan, kk gastropodlu, kahve renkli,
akll topraktr. Bu blmde tanm olduu dnlen birka ostrakod ve foraminifer'e
rastlanlmtr. Kraus, (1987) almasnda benzer zellikteki birimlere eski toprak
tanmlamas yapmtr.
Belirlenen ast fasiyeslere gre zerinde allan sondajlarda bir deltann sadece delta st
kelleri kesilmitir. almada daha kuzey kesimlerde bir inceleme yaplamadndan delta
ilerisi ve delta n kellerine de rastlamak ihtimali ak braklmtr. Ava (Yeilay)
Deresinin ve Gksu Deresinin sol yamalarnda yaplan sondajlarda temele ulalmam
olmas bu durumu kantlamaktadr (Meri ve di., 2000).

1
5

e
k
i
l

2
.
6

Y
e

i
l

a
y

(
A

v
a
)

s
o
n
d
a
j
l
a
r

n
d
a

l
i
t
o
f
a
s
i
y
e
s

t
o
p
l
u
l
u
k
l
a
r

n

k
a
r

l
a

l
m
a
s

(
M
e
r
i

v
e

d
i

.
,

2
0
0
0
)
.


16
2.2 Fosil Bulgular
2.2.1 Foraminifer Topluluu
Porosononion subgranosum (Egger) ve MS-451 sondajnda da Nonion depressulum (Walker
ve Jacob), Ammonia tepida Cushman, Cribroelphidiumpoeyanum (d'Orbigny), Porosononion
subgranosum (Egger) topluluu belirlenmitir. Ad geen bu topluluk genelde ac su (az tuzlu)
ortamn karakterize eder ve tipik olarak Karadeniz faunasna aittir (Yanko, 1989 ve 1990;
Yanko ve Troitskaja, 1987). Bunlardan en fazla gzlenen Ammonia tepida Cushman her trl
tuzluluk artlarna uyum salayabilen bir foraminiferdir. Tuzluluk oran %o 1 ile 27.4
arasnda deien sularda yaamn srdrebilir (Yanko, 1990). Aubignyna perlucida (Heron-
Allen ve Earland) tuzluluk oran %o 11-26 arasnda deien (Yanko, 1990) ve Porosononion
subgranosum (Egger) ise tuzluluk oran %o 1-26 arasnda olan sulara uyum
salayabilmektedir (Yanko, 1990).
Gncel foraminiferlerde Karadeniz iin en derin yaam ortam 220.00 m'dir. Tuzluluk ise %o
1 - 26 arasnda deimektedir. Yine, Karadeniz evresinde delta, lagn, i elf ve ak
elflerde bulunan tr ve alt tr says en fazla olarak 104e ulamaktadr. Buna karn tipik
olarak delta alanlarnda bulunan en az tr says 4'tr. Keza bu alanlarda saptanan tuzluluk
deerleri ise %o 1 ile 5 arasnda deimektedir (Yanko, 1990). Bununla birlikte stanbul
Boaz evresi Karadeniz'de zel bir alan oluturmaktadr. nk bu kesimde saptanan tr
says 76'dr ve tuzluluk oran %o 26ya kadar ulamaktadr. Deinilen alanda Akdeniz baz
cinslerinin varl dikkat ekicidir (Yanko, 1990).
2.2.2 Ostrakod Topluluu
Genel olarak tm sondajlarda ac su koullarnn basknl gzlenir. Ancak, yer yer tatl su
giriinin varl, ac su formlarnn yan sra baz tatl su formlarnn bulunuu ile
anlalmaktadr. Yaplan sondajlarda ac su (az tuzlu) koullarna hakim bir ortamn varl
ostrakod topluluu ile ortaya konmutur. Ancak, yer yer karadan beslenmenin bir kant
olarak, deltayik ortamn gstergesi olan tatl su ostrakod faunas az da olsa gzlenmektedir.
Anoksik (oksijen bulunmayan) ve oksidasyon koullarnn varl genel olarak ostrakod
kavklarnda da izlenmektedir. Oksidasyon koullarn yanstan kavklar krmz ve pembe
renkli tonlarla belirlenirken, organik maddece zengin kesimlerde siyah ve gri renk tonlarnda
kavklar gzlenmektedir. Bu grup allan alanda Akdeniz sularnn zayf bir etkisi olduunu
kantlamaktadr (Meri ve di., 2000).


17
Ge Kuvaterner (Holosen) tortullarndaki mollusk faunasna ait birka topluluun
paleoekolojik zellikleri incelendiinde, alt dzeylerde ac su karakterli bir trn varl (MS-
444, 17.50-20.00 m), ste doru 10.00-0.50 m. aras ise denizel tiplerin art gstermesi,
Yeilay aznda denizin ksmen de olsa etkinliini belirtmektedir. Dier bir deile,
deinilen mollusk faunas 10.00 m.lik st blmde tuzluluk oran artm olan sularda
bulunduunu ve bu dnemde zaman zaman tatl su girdisinin olduunu ortaya koymaktadr.
st 10.00 m.lik blmde deniz etkinliinin basknl grlyorsa da, MS-451 sondajnda
6.50-7.00 m.de yine Viviparus spun bulunuu deniz etkinliinin olduu dnemde dahi yreye
zaman zaman tatl su girdisinin bulunduunu gstermektedir (Meri ve di., 2000).
Bunlara gre Foraminifer ve ostrakod topluluu dikkate alndnda blgede genel olarak ac
su koullarnn varl belirlenmektedir. Ancak, zaman zaman tatl su girdisinin bulunduu
tespit edilen baz tatl su ostarkodlar ile anlalmaktadr. Ava (Yeilay) Deresi'nin sa
tarafnda yaplan sondajdan, taban dzeylerinde ostrakodlardan denizel karakterli olan trlerin
bulunmasna karn, denizel mollusklarn yokluu delta ortamlarnn karakteristik zellii
olan datm kanallar aras kellerin bu dzeylerdeki varl nedeniyle aklanabilir.
Ostrakod topluluu son 10.00 m.lik st dzeylerde denizel etkinin varln kantlamaktan
yoksundur. Bu durum zaman zaman takn dzl ortamna denizel girdi olduunu ve setler
arkasnda lagnler olutuunu ispatlamaktadr (Meri ve di., 2000).


18
2.3 Jeolojik Evrim
Paleozoik yal kaya paralarnn akllarndan oluan Trias'n taban konglomeralarnn
gelmesi ile balayan dnemde saha tekrar deniz istilas altnda kalarak bir transgresyona
uram, kumta, dolomitik kireta ve youn kiretalarndan oluan kaln bir Triyas serisi
Virglorien - Ladinien'de olumutur (Baykal 1943). Bu tortullarn genellikle koyu (mor ya da
grimsi) renklerde olu sebeplerinden biri de, bu devrede serin-nemli bir iklimin hkm
srmesinden dolaydr denilebilir. Daha sonra tekrar bir deniz istils ve denizin gittike
derinlemesi ile st Kretase'nin ak renkli ve kaln marnl kiretalar; scak, sakin, derin bir
denizel ortamda olumulardr. Deniz Maastrichtien'de en derin eklini almtr. Bunu 200
600 m. kalnla varan kvrml, s deniz fasiyesli kiretalar belirler. Eosen devri sonlarna
doru greceli olarak denizin ekilmesi neticesinde, saha tamamen kara haline gemi ve
daha sonra yeni ve uzun bir anm dnemi balamtr. Ltesiyen (Orta Eosen) kiretalar ile
Neojen (Pliyosen) karasal depolar arasndaki stratigrafik katlara rastlanlamamas, blgenin
kara halinde bulunduuna kant tekil etmektedir (Ertek, 1995).
Kurfall Ky kuzeyindeki Kestanelik Tepe gneybat ve gneyinde bulunan intizamsz
Neojen deposundan alnan 2-6 cm ve 2-4 cm boyutlu, 50'er adet kuvars akll iki rnein
morfometrik analizi sonucunda yasslk indisi ortanca deerleri ayn olup l.81 ve yuvarlaklk
indisi ortanca deerleri 280 ve 250'dir. Bu deerlere gre, depoda akllarn intizaml bir
sralan gstermemeleri, biri eski ekillendirici faktrn etkisini dieri yeni ekillenmi
malzemenin durumunu aksettiren yuvarlaklk indisi histogramlannda iki maksimumla, bir
minimum grlmesi (Kurter ve Hogren, 1986), az ilenmi veya bombeli olular gibi
grn zelliklerine de dayanarak flvyal fasiyeste ve ak dzenli olmayan akarsular
tarafndan tanp, depo edilmilerdir. Kestanelik Tepe (67 m) ve Ktklk Tepe (56
m)'lerinin bulunduu ve kyya paralel uzanan kesimde, Pliosen'in tamamen andrlp,
sprld st Kretase kiretalarnn 50-67 m seviyelerinde fosil bir yzey oluturduklar
izlenebilir (ekil 2.5). Ava gneyindeki Dudubayr Tepe (84 m) ise, kuzeye eimli st
Kretase kiretalarndan meydana gelmi olup, bunlarn zerinde rtsn tekil eden krmz
renkli Pliyosen'in kum ve akllar diskordan olarak bulunur. Bu tepedeki Neojen kumlarndan
alnan rnein granlometrik analizi sonucu izilen granlometrik eride ortanca deer (Md)
0.20 mm., birinci eyrek (Q
1
) 0.32 mm. ve ikinci eyrek (Q
2
) 1.82 mm.dir. Bu deerler,
deponun genellikle ince kum boyutundaki unsurlardan meydana geldiini gsterir. Bu
durumda Pliyosende alma sahas gneyinden kuzeyine akarsularla tanan malzemenin


19
tayc faktrn azalmas ile birikimi neticesi olumu olabilir. Bu nedenle, kk boyutlu
eleman birikimi nispeten daha fazla olmutur. Ancak deponun iinde homojen olmayan
kuvars ve kristalize kireta akllarna rastlanmas deponun dzensiz akl bir akarsu
tarafndan depolandnn da bir kant olabilir (Ertek, 1995).

ekil 2.7 Ktklk Tepede gzlenen kireta oluumlar
2.4 Jeomorfoloji
Bu blmde Ava blgesindeki karstik ekillerle ilgili zelliklerden ve blgedeki dalmlar,
Kurfallalt-Ava arasndaki sahilde gzlenen ky birikim ekilleri ve oluum
mekanizmalarnn yannda blgedeki ky birikim ekillerden yola karak deerlendirilen
dalga etkisinde gelien ortamlar hakknda bilgi verilecektir.
2.4.1 Karstik ekiller
Ava Deresinin kuzeyindeki taban dzln tekil eden Yeniky Ovas mevkiinde, vadisinin
bat yamac gibi dou yamac da st Kretase marnlarndan olumutur. Ancak bu yamacn
eimi nispeten daha dik olup, aralarnda kireta tabakalar yer alr. Kiretalar ise, 20
kuzeydouya doru eimlidirler. Yama, tabana doru konveks, srta doru ise konkavdr.
Ava dousundaki menderes yeniinin gerisinde kuzeye 35-40 meyilli Eosen kiretalar


20
zerinde kk bir karstik alan yer alr. Eosen ile Pliyosen formasyon snrnda bulunan,
kk apl dolinler zayf mukavemet sahalarna yerlemi erime dolinleridir*. Tamamen
flora ile kapldr.

ekil 2.8 Plajn dousunda, Ava (Yeilay) Deresinin denize dearj olduu yerin
dousundaki anak Burnu ve Karapnar Tepenin de yer ald Eosen kalkerlerinin bulunduu
karstik blgenin zeri flora ile kapldr.
2.4.2 Kydaki Birikim ekilleri
Bunlar doal plaj, ky kordonu, ky oku ve ky kumullardr. Gksu Deresinin mansap
ksmnda, zellikle kum ve ksmen de akllarn birikmesiyle, doal bir plaj olan Ava
Plajnn bir ksm olumaktadr. Akarsu azlarnda; aknt, hkim rzgr yn, dalga ve
akarsuyun tama gcne bal olarak ky kordonlar ve ky oklarna rastlanlr. Bunlara;
Gksu deresinin mansabnda yer alan oluum rnek gsterilebilir (ekil 2.4).
Kyda, doal plajn hemen gerisinde, sahilden birka metre ierde, kuzeyli rzgrlarn tama
ve yma faaliyeti sonucu ky kumullar olumutur. Plajlarn arakasnda kendilerini tutacak
herhangi bir engele rastladklar takdirde orada birikerek tepecikler meydana getirmilerdir.
Burada sz konusu engel ounlukla bitkiler olmaktadr.


* Dolin, karstlama sonucu olumu (lapyalarn birlemesiyle), boyutlar blgenin karstik zelliklerine bal
olarak deien, kapal ve ya yar ak ukurluklar. Lapya, zerlerinde toprak rtsnn bulunmad plak
kiretalarnn ya sular tarafndan eritilmesi ve andrlmas ve ya toprak altnda biyolojik CO
2
in youn
eritme gc sonucu oluan oluk ekilli ukurluklarla bunlar arasndaki genellikle keskin grnl srtklardan
oluan mikro karstik ekillerdir.


21

ekil 2.9 Blgede poyrazn hkim olduu bir dnem srasnda gzlenen ky oklarnn
geliimleri. Q
1
ky boyu tanmn ilk evrelerinde meydana gelmi ve zaman ierisinde Q
3
e
kadar bu tanlma birlikte geliim devam etmitir.
2.4.3 Dalga Etkisindeki Ortamlar
Ak denizin gelgit koyu ile bittii yerde biriken byk sediment ktlelerine gelgit-deltalar
ad verilir. Bunlar genellikle kumdan ve iyi kabuklu akldan oluurlar. Dalgalar baskn
olduklarnda, gelgite bal-deltalar kk ve ince bir ekilde koyun dier tarafna kadar
bariyerler boyunca yaylr. (ekil 2.9, 5a). Snrl sediment miktar nedeniyle geici malzeme
iin dk potansiyel salar.



22
ekil 2.10 Krfez ii gelgit deltalarnn snflandrlmas (Davis ve Gibeaut, 1990)
Dalgalarn yaklamnn etkileimi ve onlarn meydana getirdii ky boyu akntlar dar
bariyer adalarna sebep olurlar. Bu tip bariyer adalar geni yaylml ar-ykama
yelpazelerinin varl ile karakterize edilmektedir.

ekil 2.11 Bir bariyer adas sistemi ierisindeki evresel zellikleri (Blatt, ve di., 1980).
2.4.3.1 Dalga-Etkisindeki Ortamlarn Belirgin zellikleri
1) Hem denizel hem de acsu, gelgit aras, st ve altndaki koysal habitatlar gibi eitli
snflar arasnda gelimitir.
2) Dar az yaps dalgalarca olan ykanmay kstlamaktadr.
3) Karakterisitik olarak yksek olan nehir ak ve takn deniz suyunu ve koydan gelen
ykanma malzemesini kartabilmektedir.
4) Trbidite olarak bilinen askdaki sedimenter malzeme.
5) Karasal sedimentler ve kirleticiler iin verimli birer kapan olan ana basen
6) Karasal nitrojen yklemesi ilemlerinin ve tutulmalarnn artmasna sebep olan uzun
bekleme sresi. Ksa bekleme sresi (rnein, yeterli ykama) besinlerin fazla olmayan


23
ilememesine ve az tutmasna yol aar.
7) Evrim asndan yar-olgunluk: Ana basenin slamas ve dolmas ve flvyal deltann
genilemesi sonucu hzla deiecek olan morfoloji. Morfolojik adan kararl davranma
durumunda olgunluktan bahsedilir.

ekil 2.12 Enerjinin nehir, dalga, gelgit ve toplamdaki dalm (Heap ve di. 2001den sonra)
2.4.3.2 Sedimenter Ortamlar ve Doal Yaam Alanlar
Tm koy ve ky su yollar temel olarak sedimenter ortamn ayrt edici sediment tipleri, besin
dngs, bitki ve hayvan topluluklar, ve hidrolojik zelliklerini kapsamaktadr (McLean ve
di., 1993, Roy ve di., 2001). Bu doal yaam alan btn koy ve ky su yollarn
ekillendiren yapsal bileenler olarak tabir edilen farkl corafik varlklardr. Esas sedimanter
evrenin (zellikle tuzlu su ieren bataklklar, tuzlu yzeyler ve mangrovlar) dalm ve


24
bolluu enlem ve ky su yolu tipleri arasnda deimektedir (Adam, 1998, Duke ve di.,
1998, Saenger ve di., 1977).
Dalga kontrolnde olan koylar geni ana baseni evrelemekte olan azda bir gelgit-st
(veya yar-havada) bariyer zellii tamaktadr. Bariyer ana basen ile deniz arasndaki suyun
deimesine olanak salayan (dzenli olarak kapatlan) dar bir az meydana getirmektedir.
Dalga etkisinde olan koylardaki sedimentler bariyerde ve su seviyesi deiimine bal
girilerdeki birikintilerde iyiden kaba taneli kumlara, ana basende organik ve kumlu
amurlara, flvyal deltalarda ise dzensiz akl, kum ve amurlara (ounluu karasal
kkenli) kadar uzanan bir dizilim gstermektedir (Nichol, 1991). Dalga etkisindeki koylarn
ana baseni sedimentin birikme asna bal olarak, boulmu ana kaya vadisinin snrn
takiben, dzensiz ekilli olabilmektedir (Riggs ve di., 1995).

ekil 2.13 Hidrodinamik Sreler (www.ozestuaries.org)




25

ekil 2.14 Sediment tanm (www.ozestuaries.org)
2.4.3.3 Doal yaam alan ve ekoloji
Genellikle gerek koysal trler ile tamam deniz ortamlarndan gelen geici ziyaretileri
iermektedir (Paterson ve di., 2000, Potter ve di., 1994, Rainer ve di., 1981b). Dalga
etkisindeki koylar, yksek enerjili kumlu plajlar ve kanal kumlar, korunmu amurlu
basenler, s su doal yaam alanlar, mangrovlar, tuzlu su ieren bataklklar ve gelgit n
dzlkleri gibi ok eitlilik salamaktadr (Roy ve di. 2001). Giri koullarna ve enleme
bal olarak tuzlu su ieren bataklklar ile mangrovlar ana basen evresinde olumakta,
krfezin yksek enerjili yaps kumlu alt tabakalara ve greceli olarak temiz s sularn
meydana gelmesine olanak salamakta ki bu da eitli denizel bitkilerin gelimesine izin
vermektedir (Rainer ve di., 1981a, Abal ve di., 1996, Hannan ve di., 1998, Humphries ve
di., 1992). Ana basen amurlar bentik mikro ve makro algler ile eitli omurgaszlar
(invertebratlar) iin uygun bir yer olmaktadr (Cahoon ve di., 1999).
Nitrojen (zlm veya toplam nitrojen (TN)) belirgin yada belirgin olmayan kaynaklardan
tutulma ile deltaik kanallara girer. Nehir aknts ve besin girdisi yerel ve iklimsel deiimlere


26
gre blgesel olarak deimektedir. Tipik olarak tutulan-karlan besin maddesi deerinin
byk miktar koylara ve deltalara doru tanmaktadr (Harris, 2001).

ekil 2.15 Besin tanmas (www.ozestuaries.org)



27
3. KIYI VE KIYI ZELLLER
3.1 Giri
Ky izgisinden balayarak belli bir uzaklk boyunca geriye doru uzanan ky blgesinden
topografya zellikleri, bir taraftan asl ky eklini belirlemek, dier taraftan kynn ilenmesi
ve geliimi zerinde rol oynayarak ok nemli etki yapar. Burada nemli olay aklamak
gerekirse; birincisi, kylarn eitli etken ve srelerin etkisi altnda ekillenmi ve
ekillenmekte olmalar olaydr. kincisi, asl ky tiplerinin meydana geliidir. Halen
yeryznde gzlenen ky tipleri iki etkene bal olarak olumutur. Bunlardan biri taban
seviyesinin son pozitif hareketi, dieri ise trangresyon sonucunda denizle iliki haline geerek
ky haline dnen blgenin jeomorfolojik zellikleridir. ncs ise; ky izgisinin srekli
ayn yerde kalmam aksine zamann ak srasnda bazen karaya bazen de denize doru
ilerlemi olduudur.
Gerekte jenetik bir ky snflamasnn, ky tiplerinin meydana gelii zerinde rol oynayan 4
etkeni birden dikkate almas gerekir. Bunlar; zaman unsuru, yap seviye deiikliinin yn
ve sonuta ky haline geen sahann morfolojik karakteridir. Balca ky tiplerinin meydana
geliinde en nemli rol, seviye deiikliinin yn ve bu deiimin sonuta ky haline geen
sahalarn morfolojik karakteri oynar. Fakat byk ldeki son seviye deiikliklerinin yn
hemen btn kylarda ayn olduuna gre ky tipleri arasndaki fark da aslnda ky haline
geen sahann morfolojik karakterine baldr.
ok eitli olan ky tiplerini bir snflama erevesine sokmak g bir problemdir. Bu
snflandrma almalarndan biri hinterlandn yaps ile ky izgisi arasndaki ilikilere
dayanr. Suess tarafndan belirtilmi bu kurala gre biri boyuna dieri enine olmak zere iki
ky tipi ayrlabilir. Bu almada ele alnan bir dier snflandrma ise kylarn jeomorfolojik
snflamasdr.
3.2 Kylarn kel Tipine Gre Snflamas
Anmal(Erozyonal) kylarda anma kelmeden fazladr (Pasifik tip ky)
Krntl kylarda kel getirimi anmaya oranla fazladr (Atlantik tip ky)
Karbonatl kylar daha ok mercan resiflerinin egemen olduu kylardr
Boyuna kylarda ky izgisinin genel uzan yap hatlarna paraleldir. Buna karlk yap
dorultusunun kynn genel uzanna dik olduu kylara da enine kylar veya Atlantik tipi


28
ky ad verilir. Kocaeli yarm adasnn Karadeniz sahil kesiminin ky zellikleri dikkate
alndnda Krm-Ereli elfi zerinde yer alan ve ileri genlik safhasnda olan ky genel
olarak boyuna (Pasifik) ky tipi zellii gstermesine karn, kynn bu uzanm batda
ile'de; douda Kefken evresinde enine (Atlantik) ky tipine dnr. Detaya inildiinde
yerel olarak cepli (zayf mukavemet hatlaryla ilgili), kalankl (karstik anmlarla ilgili) ve
entikli (testere dileri gibi olup, yap ve muhtelif kayalarla ilgili) ky tiplerine rastlanlr.
Atlantik tipi kylarn blgede yer almasnda litoloji, kynn dorultusu ve bu ky tipinin
gzlendii yerlerdeki akarsulardr.
3.2.1 Anmal (Pasifik Tipi) Kylar
Git dnemlerinde dalga dzl platformu aa kar. Bu dzlk dalgalarn kumlar
kullanarak kyy andrmas, deniz suyunun yol at kimyasal ayrma ve gelgit aras
organizmalarn ortak etkisi ile oluur. Kara tarafnda falez bulunur. Falezler jeomorfolojik
anomalilerdir. Dayanml kayalardan oluan kylar boyunca falezin dibinde dalga oyma
yaplar geliir. Bunlar o dnemdeki deniz seviyesini iaret ettikleri iin nemli yaplardr.
3.2.2 Krntl (Atlantik Tipi) Kylar
Krntl kylar nemli oranda krntl destei ve kyya paralel kum tanmas ile karakterize
edilirler. Ana karadan geni lagnlerle ayrlm olan bariyer adalarnn kendilerine zg yaps
ykselen post-glasiyal denizlerin etkisi ile gelimitir. Krntl kylar farkl yzey ekilleri ile
birlikte bulunabilir, ancak kynn kendisi dalga etkinlii ve kel tanmas sonucunda
gelimi karakteristik bir yapya sahiptir.
K elfi ya da frtna elfi bir kydaki en yksek su seviyesini iaret eder. elf, topografik
olarak yksek, yanal olarak devaml bir yap olup eer aktif ky denize doru telenirse
korunabilir. Bu tr bir telenme iin kel girdisi olmas, kynn ilerlemesi, deniz seviyesinde
rlatif bir dnn olmas veya karann kosismik (ani) ya da dereceli olarak ykselmesi
gereklidir.


29

ekil 3.1 Krntl ky zellikleri (Pearson Prentince Hall, 2005)
Gelgitler, atmosfer basncnn deimesi gibi olaylar dnda deniz seviyesi yeryuvarnn her
yerinde bir e gravite-potansiyel yzeyi tanmlar. Rlatif deniz seviyesindeki herhangi bir
deiim biyolojik, kimyasal ve fiziksel kuvvetlerin dengesini bozar.
Ky karakterini denetleyen balca etmenler:
Yersel tektonik yap
kel girdisi
Erozyonal enerji miktar
Biyolojik aktivitenin nitelii ve miktar
3.2.2.1 Plaj n (Foreshore)
Kyya gelen dalgalarn ekildii sahil kesimleri dk-su izgisi ile dalgann trmand limit
deer olan yksek su kesimine kadar bir uzanm gstermektedir. Sularn ekildii kynn st
ksm yksek su trmanmasnn meydana geldii yer dik eimlidir. Geri ekilmenin olduu
kynn bir paras olan denize doru giden ksm ou zaman alak-su veya dk-gelgit
taraas olarak ifade edilir. Bu taraa ykseklii az, geni srtlarla karakterize edilir (ekil
3.3). nk n ky sklkla dalga alkantlaryla kar karya kalmakta, bu da ky gerisinden
ok daha yumuak bir yzeye sahip olmasna sebep olmaktadr. Bylece alak su seviyesi
yaknnda kk bir basamak gibi olan dalma basama grlmektedir. Sklkla kabuk ve
taneler bu basaman temelinde younlamaktadr.


30

ekil 3.2 Srt ve aknt sistemi, alak su taraas
3.2.2.2 Plaj Gerisi (Backshore)
Plaj gerisi yksek su seviyesi limiti ile frtnalarn etkilerinin grld kesim arasnda karaya
doru kalan kesim arasnda yaylmakta olup genellikle bir n-kumul, tepe, yap veya denize
doru uzanan kalc bitkilenme ile belirlenmitir. Bu kesim direkt olarak dalgalardan
etkilenmese de meydana gelen frtnalar esnasnda oluan frtna kabarmas veya yksek
dalgalar buradaki sedimentleri tekrar harekete geirmektedir. Anan plajlarda ky gerisi
olmayabilir ve normal yksek su trmanmas direkt olarak tepelere veya yaplara arpabilir
(USACE, 1995).

ekil 3.3 Ava blgesinin en geni ky gerisine sahip kesimi
Plaj gerisindeki ksmlar tanmlamak gerekirse bunlar arka-plaj (backbeach) ve basamak
(berm) olur. Arka-laj alanlar bazen yatay ve insan yapm basamaklara benzediinden


31
basamak genel bir tabirdir. Buna karn pek ok plaj basamaa benzemeyen ve eitli
frtnalarn etkisini temsil eden birden fazla sayda basama olan eimli arka-plajlara sahiptir.
Bylece, basamak ile arka-ky eanlaml olmayp, seilmi alanlar tanmlamada da
kullanlmaktadr.
3.2.3 Sulak Karalar (Wetlands)
Halilerle komu ve dier ky alanlarn denizin etkilerinden koruyan sulak karalar
(wetlands), biyolojik olarak verimli bu alanlar doal ky sreleriyle hassas bir uyum
iindedir. Denizel sulak karalar tuz bataklklar ve mangrov bataklklar olarak iki temel tipe
ayrlr. Tuz bataklklar otlu bitkilerin eitleri ile doldurulmu olup ekvator ile kuzey 65
0

enlemi arasnda yer almaktadr. Mangrov bataklklar ise ekvator ile gney 30
0
enlemi
arasnda snrlandrlmtr. Koloni halinde yaamakta olan mangrov bataklklar bydke
bataklk otlarnn yerlerini almaktadr (http://www4.ncsu.edu/eos/users/c/ceknowle).
3.2.3.1 Sulak Karalarda Snflandrma
Sediment dalm, pH, Eh ve tuzluluk gibi blgesel artlar bataklk alanlarnn ayrlmasna
katkda bulunur. ou bataklk alak ve yksek olmak zere iki temel zona ayrlr. Alak
bataklklar daha gen, dk topografyal ve genellikle denizel ve statik srelere bal
olmaktadr. Yksek bataklklar ise daha yal, ok daha yksek topografyaya sahip ve yksek
arazi artlarndan olduka etkilenmi ve de yl iinde byk lde daha az gelgitsel batma ile
karlamlardr. Bu blgeler arasndaki snrlar ve onlarn ilikisi her kyda farkl bir
referans vermektedir.
3.2.3.2 Tuzlu su ieren sulak alanlar (Salt Marshes)
Ky izgisinin oluumu esnasnda sediment birikiminin dalgalar tarafndan harekete geirilen
sedimentleri amasnn bir sonucu olarak bataklk geliir. Bataklk oluumu iin kritik art
gereklidir. Bunlar yeterli sedimentin salanmas, dk dalga enerjisi ve dk yzey
eimidir. Sediment birikmesi kritik ykseklie ulatktan sonra amur seviyeleri halofitik
(tuzcul) bitkiler tarafndan ele geirilir ki bu takn oluumu esnasnda sedimentlerin
yardmyla olur ve alt tabaka halinde organik materyale eklenir.
3.2.3.3 Kumsal Kylar
Kumullar kaplayan bitkiler yksek tuz derecesi ve tatl su seviyesine kadar uzanan uzun kk
sistemleri ile karakterize edilmektedir (Goldsmith 1985). Bu bitkiler genel olarak ayn


32
zamanda kk gvde yaratarak plaj yzeyine paralel olarak da bymektedir. Plaj bitkileri esas
olarak plaj gerisi ile normal dalga trmanma blgesinden kumul alanlarna kadar olan blgede
bymektedir. Bitkiler rzgar enerjisinin azald, yere yakn dk enerji artlarnda, kumu
yakalar. Bitkiler rzgar dalgalarnn kyya ulamas sonucu aa karttklar dalga iddetini
azalma etkisine sahiptir. Su setleri askda bulunan sedimentin kapanlanmasna yardmc
olarak ak engellemektedir (Deery and Howard 1977).

ekil 3.4 Tanm artlarnn (rzgarn, tanan tanelerin boyutlarnn) azalmasyla oluan
kumullar ve denizel taraalar. Ktklk Tepenin deniz tarafnda ky boyu tanmla birlikte
meydana gelen ky oku geliimi grlmektedir. Gksu Deresi denize dearj olamad
zamanlarda tad malzemeyi bu blgede biriktir ve boalm sz konusu olmad iin
derenin geriye doru geniledii gzlenir.
Kumun birikimiyle ileri doru hareket eden bitkiler yukarya doru bymeye devam
etmelerine karn sakin suya ulamak iin kklerinin yetersizlii nedeniyle bymeleri snrl
olmaktadr. Kkler plaj gerisi ve kumul alanlarnda kaln bir apa sistemi gibi aa doru
genilemekte ve yaylmaktadr. Bu denge btn plajn frtnadan korunmasnn salayan
kumul sistemlerinin dzeni iin ok nemlidir.



33

ekil 3.5 Arka plajda yetien otlar. Buradaki yaam kumulun fazla ykselmesine yetecek
kadar gelimi olmamasna ramen kum kapanm snrl da olsa mevcuttur.

ekil 3.6 Gelimi bir kumulda gzlenen bitkiler.


34
3.2.4 Sediment Tanm ve Sreleri
Tipik olarak ou bataklk ok dk oranda sediment birikimine sahip olup bu deer ylda
birka milimetre kadardr (Pethick 1984). Doal veya insan eliyle yaplan deiimler
bataklklarn bymesinde zararl etkiler yapabilir. Su setleri ve deien drenaj paterni
erozyona ve kalc bataklk kayplarna sebep olabilmektedir. Askda kalm olan sediment
bataklklarn bymesi iin nemi ile su stunu iinde askda kalm, zellikle organik anm
malzemesi olan, biyolojik bileenler batakln gelecei iin kritik deildir. Sediment ve
besleyicilerin deiimi blgesel su ktleleri arasndaki deiime bamldr.
Bir bataklk sedimentinin btesi genellikle aadaki faktrlerin nemine baldr (Davis
1985):
Nehirsel kaynaklar
Ky tesi veya ky boyu tanm
Bariyerlerlerin ar-ykanmas
Burunlar.
Rzgar hareketinden kaynaklanan tanm
Yerinde organik malzeme (rn. turba, bitki birikimi ve tortular).
Dier karasal kaynaklar.
Gksu Deresinin denize ulat yerde benzer bir ortam sz konusudur (ekil 3.7). Nehir drt
mevsim aktif olarak su tanm yapsa da denize ulat yerden (mansaptan) geride yataya
ok yakn bir profile ulap mansap ksmna kadar bu ekilde gelmektedir. Bu nedenle nehir
sularnn denize dearj olmas iin debilerinin yksek olmas ve dalgalarn bu boalmaya izin
vermesi gerekmektedir. Bunun dnda ky boyu akntlarndan kaynaklanan bat-dou ynl
sediment tanm nedeniyle dere denize ulamas gereken noktadan deil daha doudan
dearj olmaktadr. Bu oluumda nehrin yataya yakn seyretmesi de nemli rol oynamaktadr.
Dalgalarn getirdii malzeme nedeniyle nehir azlar kapand iin kara ynnde nehirde su
birikimi olmakta ve nehrin genilii artmaktadr. Ayrca bu kesimde su derinlii nehir azna
gre daha fazla olduunda nehrin itii alanlarda su sirklasyonu azalmakta, buna bal
olarak ince taneli amur-silt trnde malzeme kelmektedir. Bu durum nehirdeki bitki
rtsn ve yaam koullarn deitirmektedir.


35


ekil 3.7 Gksu Deresinin denize dearj olduu yer (BB Hava Fotoraf, 1996). Kum
Tepenin bat ksmnda derenin menderes izerken andrd malzemenin birikimi
grlmektedir. l falezlerin nnde meydana gelen bat-dou ynl ky koyu tanmdan
dolay ky oku gelimitir.
Nehirlerin tad malzeme dalgalar tarafndan ilenir. Dalgalar gelen malzeme nedeniyle
nehir azn kapad iin nehirde kara ynnde su birikimi olmakta ve nehrin genilii
artmaktadr. Ayrca bu kesimde su derinlii nehir azna gre daha fazla olduunda nehrin
itii alanlarda su sirklasyonu azalmakta, buna bal olarak ince taneli amur-silt trnde
malzeme kelmektedir. Bu durum nehirdeki bitki rtsn ve yaam koullarn
deitirmektedir.
3.3 Kylarn Jeomorfolojik Snflandrmas
Kyyla ilgili jeomorfolojik snflandrma aac (ekil 3.9), ilk esas olarak kynn
morfolojisiyle insan eli ile yaplan deiikliklerin risk analizi iin kullanlr. Aacn her dal,
zel bir yerde yer koullarn tanmlayan bir seenei temsil eder. Kyyla ilgili jeomorfolojik
snflandrma ayn zamanda, erozyon etkisi, kumlu plajlar ve ar-ykanma, frtna srasnda
karaya doru ve kyya paralel sediment tanm gibi fiziksel faktrleri iaret eder. Sediment
tanm ve frtna darbesi zerinde en byk etkiye sahip olarak dnlen doal ky
nitelikleri unlardr (USGS, 2006):


36

Ar-ykanan blgelerin varl
Kumul ykseklii ve devamllk,
Plaj genilii, ve
Beliren slklarn varl veya yokluu.


ekil 3.8 Gksu Deresinin denize ulat yer mevsimlik deiimlere bal olarak dearj
salayamayacak ekilde kapanabilmektedir. Burada dalga etkisinde bir ortam sz konusu
olduu iin nehrin boalm dalga zelliklerine bal olarak deimekte olup genel olarak yaz
dneminde derenin denizle balants kesilmektedir. Nehir debisinin Kasm-Ocak dneminde
fazla olmas da denizle balantsnn olmasn nemli bir dier etkendir
(B.,www.agvarehberi.com)


37
3.3.1 Tama (Ar-Ykama) Alanlar
Ar-ykama, frtna dneminde dalgalarn yakn kara alannda ykselimleri atnda ve
okyanus suyunun kyya doru aktnda meydana gelmektedir. Ar-ykama ilemleri genel
olarak byk bir ksm ky nnde, yelpaze veya taraa eklinde biriktirilen yerlerdeki kumu
tayarak gereklemektedir (ekil 3.10). Tama (ar-ykama) alanlar dk ykselimli ky
gerisine komu olmas, kumul yokluu ve orak/seyrek bitki yaam ile tipik olarak
karakterize edilmektedir. Geni ar-ykama alanlar iindeki frtna taknlar tabaka
ykamasndan dolay normalletirilmesine karn erozyon ve tarama akntlarn kstland dar
ar-ykama alanlar iinde yaygndr (USGS, 2006).


ekil 3.9 Kysal jeomorfolojik snflandrma plan (USGS, 2006)


38

ekil 3.10 Avada bir ar-ykama (tama) taraas. Bitki rtsnn hakim olduu taraada
rzgar etkisiyle tanm olan kumun tutulduu gzlenmektedir. Bu yerler mevsimlik ya da
daha uzun bir zaman dilimi ierisinde kyya gelen ok yksek dalgalarn etkisinde meydana
gelmektedir.
3.3.2 Kumul Ykseklii ve Devamll
Plaj topografyas genel olarak frtna kabarmasnn uzanmlar sonucu baz blgelerde ar
ykamann engellenmesi, dier kesimlerde ise ar-ykama etkisinde kalmaktadr. Buna rnek
vermek gerekirse, yksek ve boyuna yaygn kumullar ile youn bitki yaamna sahip kumullar
i kesimleri frtna kabarmasndan korumaktadrlar.
Baz yerlerdeki kumul ykseklikleri plaj boyunca deiiklik gsterebilir. Yksek kumul
paralar frtna kabarmalarn nlemesine karn kumullardaki boluklar yksek hzlardaki
aknty yataya yakn alanlara doru eviriri ki bu da ar-ykama kanallarn meydana getirir.
Kumullarn yok olduu veya alak, dzensiz ve yetersiz bitki yaamnn olduu yerler ar-
ykamann olduu ilk yerlerdir (ekil 3.11).


39

ekil 3.11 Kumullarn yok olduu veya alak, dzensiz, ve yetersiz bitki yaamnn olduu
yerler ar-ykamann olduu ilk yerlerdir.
3.4 Ky Jeomorfolojisi ve Deniz Seviyesi
Ky jeomorfolojisini etkileyen en nemli faktrlerden biri statik deniz seviyesi
deiimleridir. Kynn deniz seviyesine gre greceli durumundaki deiiklikleri ky
ekilleri tarafndan kaydedilir. Ky ekillerinin says, aralklar ve karakteri tektonik
hareketlerin ve deniz seviyesi deiimlerinin bir fonksiyonudur. Tektonik etkilerin
anlalabilmesi iin nce deniz seviyesinin tarihsel deiimi ortaya konmaldr. Ykselen
kylarda ky izgisi progresif bir biimde statik deniz seviyesi deimlerinin zerine
kmtr. Gemiteki deniz seviyesi deiimlerinin yan sra farkl yksek ve alak
seviyelerin gerek yksekliklerinin bilinmesi de son derece nemlidir. Deniz seviyesinde
olumu bir resif ya da baka bir yap iin bugnk ykseklik
Ykselim = Ykselim Hz x Zaman Deniz Seviyesi
forml ile hesaplanr. Buradaki zaman yapnn ya, deniz seviyesi ise yapnn olutuu
dnemdeki deniz seviyesidir.
Kynn ekli zerine blgesel unsurlarn etkisi ok olmutur. Bat Kuzeybat Dou
Gneydou (WNW-ESE) dorultusundaki bu uzan bozan etkenlerden birisi litolojidir.


40
Sertlik dereceleri deiken bir aralkta olan tabakalar kiretal olan sert ve direnli yerler
burun halinde kalm (anak Burnu), marnl yumuak ve az direnli yerler ise gerileyerek
koylara sebebiyet vermilerdir. Bir dier unsur ise zayf sertlik hatlardr. zellikle dalgalarn,
kiretalarn kimyevi yoldan eritmesi; ayrca karaya arpmak suretiyle oluturduu hidrolik
tesir nemli etkenlerdendir. Sakin havalarda dalga ykseklii 0.5 1 m. dolaynda iken,
frtnal havalarda dalga ykseklii 4-8 m. aralnda deimektedir. ile Meteoroloji
stasyonundan elde edilen verilere ve Nato Tu-Waves kapsamnda blge iin uygun olan
dalga atlasna gre hakim dalga ynleri ise N-NNE aralnda deimektedir.

ekil 3.12 Ava sahilinin konumu
Aratrma sahasndaki ky aknts yn batdan douya dorudur. Ancak batdan douya
doru tanan sedimentler Ava Deresinin mansabna ina edilmi olan yapya arparlar.
Malzemenin, kynn gneybatsnda ylmas ise rzgrn ve dalgalarn etkisiyledir. Bu
sebepten dolay Gksu Deresinin az kynn dousunda yer alr. Bu nedenle Ava Plaj
denize doru ilerleyip, yer kazanarak ilerler. nceleme sahas, okyanus ve byk denizlere
uzakl nedeniyle gel-git etkilerine hemen hemen maruz kalmaz. Kesimdeki gel-git miktar 5
10 cm.yi gemez (nandk 1971).
Kynn ekillenmesine etki eden bir dier sre de deniz seviyesidir. Dalgalarn st ve alt
snrna etkisi, dolayl olarak bu seviye ile ilgilidir. Bu seviye deiiklii Karadeniz'e ulaan
akarsularn mevsimlik su bilnolar ile yakndan alakaldr. zellikle Karadeniz'in gney


41
evresindeki akarsularn kabarma mevsimi olan ilkbahar ve kuzey evresindeki akarsularda
buzlarn zlme ve akarsularn kabarma mevsimi olan yaz balarnda Karadeniz'in su
seviyesinde nispi bir ykselme grlmektedir. Bu da yaklak 50- 60 cm arasnda bir deerdir.
Kn ise Karadeniz'i byk lde besleyen kuzey nehirlerinin don mevsiminde bulunmas
sebebiyle deniz seviyesinde nispi bir alalma gzlenmektedir. Rzgrn tesiriyle oluan deniz
kabarmas ise, bazen deniz seviyesini zt ynde etkilemekte ve genel seviyenin alak
bulunmas gereken bu mevsimde Karadeniz'in gney kylarnda ve dolaysyla sahada bir
deniz kabarmas olumaktadr. Bu kabarma zamanlarnda ana akarsu azlar deniz tarafndan
istila edilir. Alak kylarda yer alan ky oklar ile kk akarsu azlarndaki doal plajlar
ortadan kalkar (Ertek, 1995).

ekil 3.13 Karadeniz drenaj baseni (www.orlyonok.ru)

ekil 3.14 Karadenize ulaan su miktarndaki art ve/veya kuzeyli rzgarlarn etkisini
arttrmas sonucu denizin gney kylarda kabarmasyla Gksu Deresinin mansap
kesimindeki dalgalarn etkisi (www.flickr.com). Sol tarafta gzlenen birikim ky okudur.


42
3.5 Ky Profil Deiiminin Belirlenmesi
Plaj srtlar gelitikleri zaman gevek ve konsolide olmam malzemeden oluur. Karbonatl
ve anmal kylar uzun sreli ykselim hakknda daha iyi veri salarlar. Erozyonal denizel
taraa istifleri bu konuda iyi veri salamaktadr. Ykselim hz yukarda verilen formlle ya
da grafik olarak hesaplanabilir. Grafik zmde deniz seviyesi zamana kar iz drlr,
korunmu ky izgisi yaplar ve bunlarn imdi bulunduklar seviyeler iaretlenir. rnein
85.000 yl nce deniz seviyesi bugnknden 15 metre aada iken oluan bir taraa (A)
bugn deniz seviyesinden 88 metre yukarda durmaktadr (C). A-B izgisi taraann ykselim
yolu ad ile bilinir. Eer blge zaman ierisinde niform bir hzla ykselmi ise ayn istifte
korunmu tm taraalar iin ykselim yollar paralel olmaldr. Ykselim yolunun eimi
ykselim hzn verir.
Tek bir istifte ok sayda taraann yer ald ve bu taraalarn yksekliklerinin bilindii
durumlarda ykselim hz her bir taraaya ayr ayr ya vermeksizin de belirlenebilir. Grafik
dzeltme metodu kullanlarak taraalarn greceli aralklar bunlarn her birine bir ya
vermede ve blge iin bir ykselim hz belirlemede kullanlr.



43
4. AKARSULAR ve DRENAJ ZELLKLER
4.1 Giri
Ava evresinde Karadenize akan derelerin ve akarsularn durumunu tartmadan nce
akarsularda andrma trleri, andrma ekilleri ile ilgili olarak temel bilgilere ihtiya
duyulmaktadr.
Akarsu yataklar boyunca akarken iki yoldan andrma
*
yapar:
Kimyasal Andrma: Akarsuyun getii yerlerdeki kolay eriyebilen kayalar eriterek
beraberinde tamas olaydr. Toprak ve kayalarn erimesi yoluyla olur. Kayalarn yapsna
suyun scaklna ve iindeki CO
2
miktarna baldr. Erime scaklkta artt iin kimyasal
andrma yaz aylarnda ve tropikal blgelerde daha ok olur.
Mekanik Andrma: Akarsularn toprak ve kayalardan paralar koparmas ile oluur.
Akarsuyun mekanik andrma gc u etkenlere baldr:

8) Su Miktar (Akm): Bir akarsuyun tad su miktar arttka andrma gcde artar. Bu
nedenle ok su tayan byk akarsular daha ok andrrlar Su fazlal nedeniyle bir akarsu
zerinde en fazla andrma balangta az ksmnda olur. Yatan kazlmas da buradan
geriye doru ilerler. Buna geriye anma denir.
9) Ak Hz: Andrma zerinde etkili olan ikinci etken akarsuyun ak hzdr. Bu da
hidrolik eime baldr. Eimin fazla olduu blgelerde akarsular daha hzl akar ve andrma
gleri artar. rnein, Trkiye'de, zellikle Karadenizde akarsular saniyede akttklar
toplam su miktar bakmndan fazla zengin olmadklar halde yataklarnda eimin fazla
olmasndan dolay fazla andrrlar.
10) Yk Miktar: Akarsuyun tad kum, akl, mil gibi maddeler akarsuyun andrma
kazma aralardr. Bu nedenle yk ne kadar oksa, andrma da o kadar fazla olur.
11) Zeminin zellii: Andrma, akarsuyun getii yerlerdeki kayalarn zellikleri ile de
ilgilidir. Kum akl gibi gevek maddeler daha kolay koparlp andrlr. Direnli kayalar ile
sert kum talar anmaya kar daha direnli olurlar. Akarsuyun getii alanlar bitki
rtsnden yoksun ise andrma ilemi daha da artar.

*Akarsular andrma faaliyetini daha ok azdan kaynaa doru geri andrma eklinde gerekletirir.


44
4.2 Akarsularn Andrma ekilleri
4.2.1 Denge Profili
Akarsular yataklarn eimin fazla olduu yerlerde derine doru, eimin az olduu yerlerde
ise yana doru andrrlar. Bir akarsu yatan derine doru andrdka yatak eimi azalr,
deniz seviyesine yaklar. Hi bir akarsu yatan deniz seviyesinden daha derine andramaz.
Buna taban seviyesi denir. Taban seviyesine ulam akarsularda derine andrma sona erer.
Akarsuyun az blm su miktarnn okluuna bal olarak taban seviyesine daha ksa
srede ular buralarda derine andrma olmaz fakat kaynana (geriye) doru derine
andrma artarak devam eder. Buna geriye andrma ya da boyuna andrma denir. Geriye
andrma sonucunda akarsu boyunu geriye doru uzatr. Andrma srdke akarsuyun yatak
eimi azalr, ak hz yavalar. Derine andrma azalr ve hemen hemen sona erer. Bu
duruma erimi bir akarsuyun yatanda balangtaki przler, elaleler ortadan
kaldrlmtr. Akarsu yatann azndan kaynaa doru uzanan profili ibkey dzenli bir
eri halindedir. Buna denge profili denir. Denge profiline ulam akarsular yava akl ve
enerji potansiyelleri az olur. Ayn zamanda bu akarsular tamaclk iin elverilidirler.
Trkiye'deki akarsular genellikle denge profilini almam akarsulardr. Bunun nedeni
Trkiye'nin bu gnk yeryz eklini byk lde Kuvaterner zamannda alm olmasdr.
Nitekim Trkiye'nin Tersiyer sonunda peneplen halinde iken Kuvaterner banda toptan
ykselmi olduu tespit edilmitir.
4.2.2 Vadi
Akarsularn yataklarn derine ve yana andrmas ile oluan ve srekli inii olan uzun
ukurlardr. Deiik ekilleri vardr:
a) Boaz Vadi: Akarsular tarafndan dalarn enine yarlmas sonucu oluan ve U
eklindeki vadilerdir. Ky ile i kesim arasnda nemli geit yollardr Yksek yerlerde
derine andrma ile oluurlar. Yamalar dik, vadi dardr. Dalar enine yaran rmak vadileri
Trkiye'de kuzey ve gney ynl ulamda kolaylk salar. Bunlara yama vadileri de denir.
b) Kanyon Vadi: Derine andrmay tamamlayan akarsuyun getii blgenin epirojenik
hareketler sonucu ykselmesi ya da denizlerin ekilmesi sonucu akarsu yatan tekrar
derinletirir. Bylece vadi yamalarndaki seki (taraa) denilen basamaklar oluur. Kalkerli
arazilerde farkl kayalarn erimesi sonucunda da kanyon vadi oluur.
c) entik Vadi: Baz vadilerin profili V biimindedir. Bu tr vadilere entik vadi denir. Bu tip
vadiler genelde akarsularn yukar rlarnda oluurlar. Ayn zamanda akarsularn ilk


45
olutuklar dnemdeki gen vadilerdir.
d) Yatk Yamal Vadi:Yana andrmann fazla olduu ve yamalarn yatklatrld yerlerde
vadilerin profili geniler ve yatk yamal vadiler meydana gelir. Bu tip vadilerin genellikle
alvyonla kapl geni bir tabanlar da vardr.
e) Geni (alvyal) Tabanl Vadi:Yana andrmann etkisi ile genileyen vadilerdir. Eimin
azalmasna bal olarak birikmelerle alvyon bir taban olumutur.
4.2.3 Menderes (Bklm)
Akarsu yatak eiminin az olduu alanlarda, akarsuyun bklmler yaparak akmas sonucu
oluurlar. Akarsular yataklarn yanlara doru da andrrlar. Sular bazen bir yamaca bazen
tekine arpar. arpma ile yamalarn alt kazlr, zamanla yklr ve daha ok geriler.
Bylece bir akarsu vadisindeki girintiler kntlar bklmler halini alr. Bu bklmler
bydke vadi geniler yamalar geriler. Menderesler oluturan akarsularn; yatak eiminin,
ak hzlarnn ve andrma gccnn dk olmas, akarsu boyunun uzam olmas,
akarsuyun sk sk yatak deitirmesi ve hem andrma hem de biriktirme yaparmas
gerekmektedir.
4.2.4 Peneplen (Yontukdz)
Yer ekillerinin deniz seviyesine kadar andrlarak dzletirilmesidir. Trkiyede ova ve
platolarn yksekte kalmasnn sebebi Mesozoyik sonlarnda peneplen haline gelen yerlerin
tekrar ykselmi olmasdr. Akarsular yerkabuunun yksek ksmlarn andrarak ukur
yerleri doldurarak yeryzn dzletirmeye alrlar. rili ufakl birok akarsu tarafndan
yaplan andrmaya bal olarak ok uzun bir zaman sonucun da btn arazi alalm
engebelik bakmndan siliklemi olur. Bylece karalarn yzeyi deniz seviyesi yaknlarna
kadar alaltlr ve hafif dalgal bir dzlk haline dnr. Akarsu andrmas sonucunda
meydana gelen bu gibi dzlklere peneplen ad verilir. Trkiye Tersiyer sonlarnda peneplen
halinde iken Kuvaterner balarnda tmden ykselmi ve peneplen yzeyi ykseklerde
kalmtr. Trkiye'deki ova ve platolarn ykseklerde bulunmasnn nedeni bu peneplen
yzeylerinin ykselmesidir. Neojen Penepleni zerinde bkmler yaparak akmakta olan
akarsular yatak eimlerinin Karadeniz ynnde gittike iyice azalmas nedeniyle bkmlerini
geniletmi, aralkl tektonik ykselmelere ayak uydurarak kaym gmk menderes kuaklar
oluturmulardr (Kl, 2000).



46
Akarsular aktklar araziyi milyonlarca yl andrarak, deniz seviyesine kadar alaltrlar.
Sonuta andrlacak ykselti kalmaynca ortaya hafif dalgal bir dzlk ortaya kar. te bu
akarsu andrmasnn en son ekli olan peneplendir. Daha nceki jeolojik devirlerde
epirojenez hareketi ile Trkiye peneplen halinde iken Tersiyer banda toptan
ykselmeye maruz kalmtr. Bu nedenle lkemiz ok yksek olmasna ramen yksek
yerlerde dzlkler bulunmas bu nedenledir.
4.3 Alvyal Nehirler
Alvyal nehirler dinamik dengeye ulam nehirlerdir. Bu tr akarsulara dzenli nehir ad
verilir. Dzenli nehir sitemini kontrol eden deikenlerden biri deiirse denge bozulur ve
nehir yeniden dengeye ulamaya alr.
4.3.1 Alvyal Nehirlerin Tektonik Modifikasyonu
Nehirler yataklarnn kaya ierisinde ve alvyal keller ierisinde olmasna gre farkl
nitelikler sergilerler. Bir nehrin geometrisi zorlayan (gravite, drenaj havzasndaki ya
miktar gibi) ve direnen (temel dayanm, srtnme gibi) kuvvetler arasndaki dengeye
baldr. Alvyal nehirlerde direnen kuvvetler yneten kuvvetlerden daha byktr. Bu
nedenle keller tanmaktan ok kelmeye eilimlidir, bylece nehir kendi kelleri
zerinde akar. Ana kaya zerindeki nehirlerde ise yneten kuvvetler daha byk olduundan
nehir kellerini tar ve yatan kazar.

ekil 4.1. Menderesli bir nehirde meydana gelen ak, hz dalm ve anma


47


ekil 4.2. Menderesli bir nehrin morfolojisi

ekil 4.3. Menderesli bir nehir iin klasik dirsek ii (point bar) modeli (Allen 1970a)
Taban seviyesi ( yerel ve nihai ) tektonikten olduu kadar rnein deniz seviyesi deiimleri


48
gibi dier ilemlerden de etkilenir. Nehir taban seviyesinin etkilendii ilemler; sistemin
potansiyel enerjisindeki deiiklikler ile sediment girdisidir. Bir nehrin taban seviyesi derse
nehir ya yatan deerek ya da sinslk veya kanal eklini deitirerek bu d karlamaya
alacaktr. Taban seviyesi hzla derse, nehir yatan deecek ve kendisini dar bir kanala
gmecek, taban seviyesi dnn etkilerini akarsuyun daha yukar seviyelerine iletecektir.
Bylece geriye andrma gerekleecektir.
4.4 Drenaj Alar ve Drenaj rnei
Durayl ve homojen bir arazi zerinde gelien drenaj rnei dendritik drenaj olarak bilinir.
Dendritik drenaj kk drenaj havzalarnda geliir ancak ana-kaya dayanmndaki ve jeolojik
yapdaki deiiklikler blgesel lekte farkl drenaj rneklerinin geliimine yol aarlar.
4.5 Nehir Taraalar
Bir nehir dzenli olduu zaman takn ovasn kesmeye balar. Takn ovas kanaln zaman
iinde gmesiyle oluturulan dzlktr. Takn ovasn dolduran keller eski kanal
dolgularyla, zaman zaman kanaldan taan gereten oluur. Eer nehir kendi takn ovasnda
gmlmeye balarsa taban seviyesinin dt ya da bir baka nedenle nehrin dengesinin
bozulduu anlalr. Nehir yatan kazdka eski takn ovas kelleri nehir taraalar olarak
vadinin iki kenarnda asl kalr.
Gksu ve Ava derelerinin radyal drenaj yaplar nsal olarak merkezden evreye
dalmaktadr. Akarsularn yatak gradyanlar ise olduka eimlidir. Bu durum drenaj kuruluu
ve geliimi asndan gen bir sistemi gsterir. Boyuna profilleri kartldnda akarsularn
sahada yatak morfolojilerinin denge profilinden uzak olduu grlmektedir.
Gksu ve Ava Derelerinin Karadenize kavutuklar kesimde oluturduklar alvyal taban
dzl zerinde yaklak 3 km. uzunluunda bir alak ky olumutur. Bu alak ky Bat
Kuzeybat - Dou Gneydou (WNW - ESE) ynnde uzanr. Ava kuzeyinde Kum Tepe
(18.85 m.) ve evresinde plaj gerideki alvyal taban ile sonlandndan ok genitir. Blgede
ky kumulu oluumlar ile yersel olarak birka kumul tepesi var olup Kum Tepe ve civar ile
Ava Deresinin mansabnda gzlenir.
Alvyal taban dzlkleri her iki derede de gzlenmekte, bu alvyal dolgu sahalarnda eim
deerleri genelde 1
0
yi gememekte ve kil, silt ve kuvars ve kireta akl iriliinde materyal
barndrmaktadr.


49

ekil 4.4. Gksu Deresinin Boyuna Profili (Kl, 2000)

ekil 4.5. Ava Deresinin Boyuna Profili (Kl, 2000)
Ky blgesi boyunca ksa boylu gen vadilerin yaklak Kuzey-Gney ynnde ve birbirine
ksmen paralel drenaj alar, st Kretase yal kireta zerinde, zayf drenaj havzalarna
sahiptir. Akarsularn boyuna profillerinden sahadaki vadilerin genlik aamasnda olduklar
grlmektedir. Her iki akarsuyun da denge profiline erimemi olmas, aksine birka adet
eim kr bulundurmalar drenajn gen karakterini yanstmaktadr. Drenaj ebekesinin
anm yzeylerinden kurulu olgun bir topografya zerinde yer yer menderesli akarsu
ortamndan kopyalanm olmas da bu genlemenin meydana getirdii paleo-topografya


50
hakknda ip ular sunmaktadr.
Neojen Penepleni zerinde bkmler yaparak akmakta olan akarsular yatak eimlerinin
Karadeniz ynnde gittike azalmas nedeniyle bkmlerini geniletmi ve aralkl tektonik
ykselmelere ayak uydurarak kaym gmk menderes kuaklar oluturmulardr. Bugn
Ava ve Gksu Derelerinin zellikle aa kesimlerinde grlen menderes topografyas st
Pliyosen yal 100-150 m. seviyeli alt kademe anm yzeyleri ve omuz dzlkleri zerinde
meydana gelen aralkl gmlmemeleri yanstrlar. Bu akarsular gnmzde de yataklarnn
eitli dbkey yataklar boyunca burun seti depolarn biriktirmektedirler (Kl, 2000).
4.6 Gksu Deresi
Meydana gelen gmk mendereslemelerin neticesi olarak; yer yer plato yzeyine doru
ykselen nispeten dike yamalar zerinde, ibkey birer girinti mevcuttur. Bunlar, birer
menderes yeniine tekabl etmektedir. Uzun yataa sahip Gksu Deresi ve ona benzer
akarsularn son epirojenik ykselimden nce, taban seviyesine ulam olmalar, topografya
eiminin az olmas nedeniyle menderesler izerek akarken, genel bir ykselme neticesi
olduklar gibi gmlm olmalar muhtemeldir. Yamalar fazla dik olmayp, yatka V ekilli
ve konkavdr. Tabanda mevcut olan alvyal birikimin genilii az olmakla birlikte,
menderesler izdii yerlerde tabandan biraz yksekte kalm, birka kademeli (genelde iki),
yana andrma faaliyetinin sonucu kayma yamac taraalar olumutur. Menderes
yeniklerinin hemen nnde ise menderes yenii taraalarnn varl gmlmenin tedricen ve
derenin dik yamaca sokulmas esnasnda yapm olduu faaliyetini gstermektedir. Gksu
Deresinin dou yamalarnda yer alan menderes yeniklerinin varl, bu vadinin
oluumundaki genlemelerin delilleri arasndadr (Erin, 1982).
Plato sahasnn olduka alak olduu Gksu ile Ava derelerinin vadileri arasndaki alanda
kk killilerin kaynak ksmna doru eim krklarna ve dolaysyla genleme balarna
rastlanmaktadr. Sahada epirojenik ykselimler sonucu taban seviyesinde meydana gelen
deiiklikler neticesi eim krklar olumu olabilir. Bu sebeple derine annm yerini geriye
annm alm olduu sylenebilir (Ertek, 1995).



51

ekil 4.5 Gksu Deresi ve Karadenize boalmadan nceki yapt menderesler
4.7 Ava Deresi
Ava gneyindeki tabanda nce batya doru geni bir bklm yapan Ava (Yeilay) Deresi,
Dudubayr Tepe (84 m.) dousunda kuzeye doru 40-45 eimli st Kretase kiretalarndan
oluan yamacnda bir yzey oluturmas sebebiyle bat yamac dikedir ve buradan
kuzeydouya ynelir. Dou yamac ise, marnlardan olumas ve kuzeye doru, zerlerinde
konkordan olarak kiretalarnn yer ald sahaya geldiinde ve bunlar zerinde zellikle
formasyon snrlar gibi zayf diren hatlarna yerlemi iki kk kolunun yer almas
nedeniyle daha yatkadr. Bu sahada Yeilay adn alan Ava Deresi, Ava blgesinin
dousunda kuzey-kuzeybatya 40 eimli kiretalarndan meydana gelmi, dou
yamacndaki 50 m.lik bir diklik oluturan menderes yeniinin batsndan tekil ettii bir
bklmle Karadeniz'e ular.


52

ekil 4.6 Ava Deresinin menderesler izerek Karadenize ulat yer
4.8 Gksu Deresi Taban Dzl
Hacl - saky arasnda dar bir tabana sahip ise de, saky'den itibaren az ksmna doru
Gksu Deresinin vadi taban geniler ve alvyal birikimin fazla olduu Karabulak Ovasn
oluturur. Yer yer 2 km.ye ulaan ovann genilii, kyya doru yer alan Yakuplu Ky'ne
gittike, olduka azalarak 500 m.ye kadar iner. Bu ovada Gksu Deresi menderesler
resmederek akn srdrr. Ovann gney kesiminde zellikle kumta - kiltalarnn
bulunduu mevkilerde yamalar olduka yatklamtr. Bugn Gksu Deresi, Yakuplu
Kynden balayp, gneye doru olduka geni bir kavis oluturduu Dudubayr Tepe (84
m).nin batsndaki menderes yenii dikliinin hemen batsndan akn srdrerek sahile
ular. Materyalini kum, kil, ilt boyutundaki unsurlar ile volkanik akllardan meydana
gelmi Gksu Deresi taban dzlnn oluumu, Kuvaternerdeki alvyal boulmalar da
dayandrlabilir (Ertek, 1995).
Aratrma sahasnn en nemli iki akarsuyundan biri olan Gksu Deresinin Karadenize
dkld kesim ile Gkmal Ky kuzeydousu arasnda yaklak 5 km. uzunluktaki bu
taban dzl bir taban seviyesi ovasna da karlk gelir. Gksu ve kollarnn tadklar
alvyonlar ky kesiminde biriktirmesi ile oluan bu taban dolgusu yer yer 2 km.lik bir
genilie eriebilir. Bu durum Yeniky kuzeyinden Karabulak Ovas olarak bilinen genie
kesimde gzlenir (Kl, 2000).



53
4.9 Ava (Yeilay) Deresi Taban Dzl
Sungurlu Mahallesi gneybatsndan itibaren denizin statik hareketleri neticesi meydana
gelmi alvyal boulmalarla, Ava (Yeilay) Deresi vadi tabannn geniledii gzlenir. Bu
geni vadi taban 10 km uzunluunda olup, Sungurlu-Ava arasnda uzanr. Bu tabanda iri
unsurlu volkanik akllardan-mil gibi ince unsurlar arasnda deien boyutlarda alvyal
birikimin yer ald grlr. Bu birikimin gneyde, volkanitler iinde Koca Dere boaznn
bitimine kadar sokulmu olduu sylenebilir. Ava (Yeilay) Deresi, Geredeli Mahallesi
gneyinde yaklak 1 km. uzunluundaki yatan daha da derinletirmek suretiyle 5 m.lik bir
yarnt iinde yer alr. Kuzeye doru daha da genileyen alvyal tabanda muhtelif ynlerde
Sler izerek akn srdrr. Geredeli Mahallesi batsndan itibaren Ava (Yeilay)
Deresi, genilii 1,5-2 km arasnda deien alvyal tabanda menderesler resmeder. Bunun
nedeni daimi taban suyu (kaide) seviyesine ulamasdr. Bu tabann kuzeye doru devamnn
da yine evre kayalarndan koparlarak tanm ve biriktirilmi, umumiyetle kum, kil, mil
gibi tanelerden olumu ve yer yer aralarnda iri taneli volkanik akllardan meydana gelmi
olduu sylenebilir. Ava (Yeilay) Deresi geni tabanl vadisinin bat yamac st
Kretase'nin marnlarndan olumutur. Batdaki Gksu Deresi vadisi ile aralarndaki saha,
olduka dar ve uzunca, alak bir srta dnmtr. Srtn en yksek noktas ise tabandan 48
m yksekliindedir. Gnmzde olduka anm halde bulunan hafif eimli bat yamac
zerindeki geni ibkey girinti bir menderes yeniine karlk gelmektedir. Yeniin hemen
nnde kuzeybatya doru tatl eimli ve iki kademe halinde mevcut olan menderes yenii
taraalar ise tabandan 5 ve 10-m ykseltidedirler. Dikbucakl Ky ile Dudubayr Tepe (84
m) arasndaki alanda Ava Deresi vadisi alvyal tabannn nispeten darald ve 500 m.ye
kadar indii grlr. Buna neden olarak, vadinin st Kretase kiretalar iinde devam etmesi
ve bu kayalarn gneydeki tortullara oranla daha direnli olmalar gsterilebilir.
Daha kuzeyde ise, Ava ile batsndaki Yakuplu Mahallesi arasnda Gksu ve Yeilay
derelerinin tayp, biriktirmi olduklar alvyonlar ve denizin tesiriyle meydana gelmi bir
ky ovas mevcuttur. Bu ovann oluumu ise, ayn alvyal tabanla balantl olduu
gneydousundaki Yeniky Ovas ile gneybatsndaki Karabulak Ovas gibi, denizin statik
hareketleri neticesinde meydana gelmi alvyal boulmalara da balanabilir. Ava ve Gksu
derelerinin ince unsurlu alvyonlarndan ve plaj kumlarndan meydana gelmi olan ky
ovasnn uzunluu 2 km. dolayndadr. Genilii ise 500-600 m dolaynda olup, gneyden
Dudubayr Tepe'nin kiretalarndan oluan eteklerine kadar dayanmaktadr. Bu ky ovasnn
dousunda ve kyda kurulmu bir bucak merkezi olan Ava, Gksu ve Ava (Yeilay)


54
Derelerinin ibkey bklmleri arasnda yer alr (Ertek, 1995).

ekil 4.7 Takn alan olan Kumtarla, Ava ve Gksu derelerin ince taneli alvyonlarndan ve
plaj kumlarndan meydana gelmi olan bir ky ovasdr.
Batsnda Gksu Deresi taban dzl ile benzer morfolojik artlar altnda oluan bu alvyal
dolgu sahas Ava Deresi ve kollarna ait materyallerin ky kesiminde birikimi ile
olumutur. Sungurlu Ky ile Ava arasnda uzunluu 10 km.yi bulan taban en geni yerinde
dou bat eksenli olarak 2 km.yi bulur. Ava Deresi, taban yaklak orta kesiminde ksa
bklmler yaparak boylar. Tabann Karadeniz kys ile Sungurlu arasndaki seviye fark
yaklak 15 m. kadardr ve bu mesafe boyunca eim deeri sadece 0.08
0
llmtr.
Yenikyn kurulduu bat kesiminde tpk Gksu Deresi gibi ama bu kez bat ynnde
yapt girinti sonucu bir menderes yenii oluturmutur. Ancak Ava Deresi bugn bu
menderes yeniinden douda akmaktadr ve Yeniky civarnda menderes yenii taraalar
brakmtr. Bu taraalar tabandan 5-10 m. yksekte grmek mmkndr (Kl, 2000)
Ava dolaynda ky boyunca yer alan nehirlerin denize ulat azlar ou kez dalgann
gl olduu ve ky boyu tanmnn youn olduu dnemlerde kapanmaktadr. Eer nehrin
tad su snrl ise nehir azlarnn yl boyunca kapal olduu gzlenmektedir. Fakat
genellikle yaz dnemlerinde kk ve orta byklkteki nehir azlar dalgalarn tad


55
malzemeler tarafndan kapatlmaktadr. Ava deresinde su miktar fazla olmasna karn yaz
dnemlerinde beslenmenin snrl olmas nedeniyle nehir az kapal yada ok az miktarda
suyun denize ulaaca kadar dardr.
Devlet Su leri (DS)nden alnan 1960 ile 2000 yllar arasndaki aylk ortalama debi
deerlerini gsterir veriler incelendiinde genel olarak Nisan-Ekim aras dnemde deerlerin
olduka dtn, Aralk-Ocak dneminde akmn en yksek seviyelerine ulat, Kasm,
ubat ve Mart aylarnda ise ortalama yada gei deerlerinde olduu gzlenmektedir.
0.00
20.00
40.00
60.00
80.00
100.00
120.00
140.00
1
9
6
1
1
9
6
3
1
9
6
5
1
9
6
7
1
9
6
9
1
9
7
1
1
9
7
3
1
9
7
5
1
9
7
7
1
9
7
9
1
9
8
1
1
9
8
3
1
9
8
5
1
9
8
7
1
9
8
9
1
9
9
1
1
9
9
3
1
9
9
5
1
9
9
7
1
9
9
9
Yllar
D
e
b
i
EKIM KASIM ARALIK OCAK SUBAT MART
NISAN MAYIS HAZIRAN TEMMUZ AGUSTOS EYLUL

ekil 4.8 anak Deresi Akm Deerleri, Geredeli Ky (DS Genel Mdrl)



56
0.000
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
120.000
140.000
1
9
6
1
1
9
6
3
1
9
6
5
1
9
6
7
1
9
6
9
1
9
7
1
1
9
7
3
1
9
7
5
1
9
7
7
1
9
7
9
1
9
8
1
1
9
8
3
1
9
8
5
1
9
8
7
1
9
8
9
1
9
9
1
1
9
9
3
1
9
9
5
1
9
9
7
1
9
9
9
Yllar
D
e
b
i
EKIM KASIM ARALIK OCAK SUBAT MART
NISAN MAYIS HAZIRAN TEMMUZ AGUSTOS EYLUL

ekil 4.9 Gksu Deresi Akm Deerleri, hlar Ky (DS Genel Mdrl)



57
5. RZGAR ve DALGA KLM
Bu deerlendirme yaplrken NATO-TU Wavesin 41.25
0
N, 29.90
0
E koordinatl dalga atlas
verilerinden, ile Meteoroloji stasyonunun 1966 2006 seneleri arasnda alnan rzgr
lmlerinden ve ksmen de Karadenizde (Wheather in The Blacksea)den yararlanlmtr.
NATO-TU Waves, NATO Science for Stability Program tarafndan finanse edilen bir projedir
(zhan, E., Abdalla S.,1999). Amac Trkiyeyi de ierecek ekilde tm Karadeniz kylar
iin bir dalga istatistii veri taban oluturmaktr. Bir dier kaynak ise Boazii
niversitesinin Kilyos Projesi n raporunda da kulland, ngiliz donanma gemilerinin 50
yl akn bir sre boyunca yaptklar lmlerden oluan Weather in the Black Sea
kitabndan elde edilmitir. Bu kitapta Karadeniz 14 ayr blgeye ayrlmtr. Her blge iin
mevsimsel olarak, 8 ayr ynde ve 6 ayr hz aralnda rzgarlarn esme olasl verilmitir.
Kilyos Projesi I blgesine rast gelmektedir. Ava (Yeilay) Plaj ayn blge iinde yer
ald iin yaplan analizlerde toplanan rzgar verilerinden faydalanlmtr.
5.1 Dalga Atlasna Gre Uzun Dnem Rzgar statistii
Ava blgesine ait rzgar gl ekil 5.1de verilmitir. Grafiin elde edilmesinde izlenen
yntem admlar halinde aklanp, ilem rnekleri ve gllerden okunan deerler tablolar
halinde verilmitir.

ekil 5.1. ile stasyonu yllk rzgar gl (zhan, E. ve Abdalla, S.,1999)



58
Rzgar Hz - Alma Olasl grafiinin oluturulmasnda izlenen ilemler aada srasyla
aklanmtr.
1) ncelikle yllk rzgar gl, okuma kolayl asndan uygun oranda bytlr (ekil
5.1)
2) Her yn iin 0-5, 5-7.5, 7.5-10, 10-12.5, 12.5-15-15-...m/sn rzgar hzlar ile
belirlenmi aralk deerlerin karlklar olan uzunluklar, bytlen dalga glnden
llerek mm cinsinden tabloya ilenir (Tablo 5.2).
3) Rzgar hzlar aralk deerlerinin ortalamas alnarak grafikte temsil edilmek zere tek
bir ortalama rzgar hz elde edilir (Tablo 5.2).
4) Rzgar glnden elde edilen deerlerin toplam %28.1lik oran temsil etmektedir.
%71.9 oranda 0-5 m/snnin altnda rzgar hzlarnn olutuu grlmektedir ve bu
hzlar ihmal edilecektir.
5) %28.1lik oran temsil eden toplam deer %100e evrilir ve llen her bir uzunluk
%100lk orana karlk gelen sayya blnr (Tablo 5.3).
6) Her yn iin elde edilen deerler 15 m/snden 0 m/snye doru kmlatif olarak
toplanarak dzenlenir (Tablo 5.4).
7) y ekseninde rzgar hzlarna kar, x ekseninde logaritmik olarak alma olasln
gsteren grafik elde edilir (ekil 5.2).
8) Son admda; grafikte oluan her bir yne ait noktalar logaritmik eim izgisi ile
birletirilir ve etkin olan ynler belirlenerek grafikte temsil edilir (ekil 5.2).

R

z
g
a
r

k
l
i
m
i
0
.
0
2
.
0
4
.
0
6
.
0
8
.
0
1
0
.
0
1
2
.
0
1
4
.
0
1
6
.
0
0
.
0
0
1
0
0
.
0
1
0
0
0
.
1
0
0
0
1
.
0
0
0
0
A

l
m
a

O
l
a
s

R z g a r H z
NN
N
E
N
E
N
E
E
ES
E
E
S
E
S
S
E
SS
S
W
S
W
S
W
W
WN
W
W
N
W
N
N
W
L
o
g
.

(
N
)
L
o
g
.

(
N
N
E
)
L
o
g
.

(
N
E
)
L
o
g
.

(
N
E
E
)
L
o
g
.

(
E
)
L
o
g
.

(
S
E
E
)
L
o
g
.

(
S
E
)
L
o
g
.

(
S
S
E
)
L
o
g
.

(
S
)
L
o
g
.

(
S
S
W
)
L
o
g
.

(
S
W
)
L
o
g
.

(
S
W
W
)
L
o
g
.

(
W
)
L
o
g
.

(
N
W
W
)
L
o
g
.

(
N
W
)
L
o
g
.

(
N
W
)
L
o
g
.

(
N
N
W
)
L
o
g
.

(
N
W
W
)

e
k
i
l

5
.
2


R

z
g
a
r

i
k
l
i
m
i

a

l
m
a

o
l
a
s

Rzgar glnden ve grafikten anlalaca zere hakim rzgar yn NE - E araldr.
Aadaki tabloda (izelge 5.1) btn ynler iin alma olaslna bal (x olarak ifade
edilen) olarak rzgar hzlarnn hesaplanabilecei logaritmik eim izgisi ile birletirilmi
dorularn formlleri etkin yn srasna gre verilmitir.
izelge 5.1 Uzun dnem rzgar istatistii fonksiyonlar
NWW y = -4,3988Ln(x) - 12,857
NW y = -7.4897Ln(x) - 27.644
N y = -3.6636Ln(x) - 6.7820
NNE y = -3.5838Ln(x) - 3.8824
NE y = -3.6587Ln(x) - 2.2843
NEE y = -3.4014Ln(x) - 3.3274
E y = -3.2309Ln(x) - 7.4291
SEE y = -5.5312Ln(x) - 24.311
SE y = -21,225Ln(x) - 111,74
SSE y = -23.728Ln(x) 123,00
NNW y = -1.7794Ln(x) + 0.0373
SWW y = -2.2597Ln(x) - 1.9583
S y = -5.9124Ln(x) - 20.018
SSW y = -2.7428Ln(x) - 4.0023
SW y = -2.4305Ln(x) - 1.3093





61
5.2 Dalga Atlasna Gre Uzun Dnem Dalga statistii
Alma olasl-Dalga ykseklikleri ilikisini veren Dalga klimi Alma Olasl grafiinin
oluturulmasnda izlenen ilem admlar aada sras ile aklanmtr.
1) ncelikle yllk dalga gl uygun oranda bytlr (ekil 5.3)
2) Her yn iin 0-0.5, 0.5-1, 1-2, 2-3, 3-4, 4-.. m dalga ykseklikleri ile belirlenmi aralk
deerlerin karlklar olan uzunluklar, bytlen dalga glnden llerek mm
cinsinden tabloya ilenir (izelge 5.5).
3) Dalga ykseklikleri aralk deerlerinin ortalamas alnarak grafikte temsil edilmek
zere tek bir ortalama dalga ykseklii elde edilir (izelge 5.5).
4) Dalga glnden elde edilen deerlerin toplam %26lk oran temsil etmektedir. %74
oranda 0-0.5 mlik dalgalarn olutuu grlmektedir ve bu dalgalar ihmal edilecektir.
5) %26lk oran temsil eden toplam deer %100e evrilir ve llen uzunluklar
%100lk orana karlk gelen sayya blnr (izelge 5.6).
6) Her yn iin elde edilen deerler 4 m.den 0 m.ye doru kmlatif olarak toplanarak
dzenlenir (izelge 5.7).
7) y ekseninde dalga yksekliklerine kar. x ekseninde logaritmik olarak alma
olasln gsteren grafik elde edilir (ekil 5.4).
8) Son admda grafikte oluan her bir yne ait noktalar logaritmik eim izgisi ile
birletirilir ve etkin olan ynler belirlenerek grafikte temsil edilir (ekil 5.4).

ekil 5.3. ile stasyonu yllk dalga gl (zhan, E. ve Abdalla, S.,1999)
D
a
l
g
a

k
l
i
m
i
0
.
0
0
.
5
1
.
0
1
.
5
2
.
0
2
.
5
3
.
0
3
.
5
4
.
0
4
.
5
5
.
0
0
.
0
0
1
0
0
.
0
1
0
0
0
.
1
0
0
0
1
.
0
0
0
0
A

l
m
a

O
l
a
s

D a l g a Y k s e k l i i
NN
N
E
N
E
N
E
E
SS
S
W
S
W
S
W
W
WN
W
W
N
W
N
N
W
ES
E
E
S
E
S
S
E
L
o
g
.

(
N
)
L
o
g
.

(
N
N
E
)
L
o
g
.

(
N
E
)
L
o
g
.

(
N
E
E
)
L
o
g
.

(
N
W
W
)
L
o
g
.

(
E
)
L
o
g
.

(
S
E
)
L
o
g
.

(
S
S
E
)
L
o
g
.

(
N
W
)
L
o
g
.

(
N
E
)
L
o
g
.

(
N
N
W
)

e
k
i
l

5
.
4
.

D
a
l
g
a

k
l
i
m
i

A

l
m
a

O
l
a
s

6
3

i
z
e
l
g
e

5
.
2

R

z
g
a
r

g

l
m

d
e

e
r
l
e
r
i

R

z
g
a
r

E
s
m
e

H

z
l
a
r

(
m
/
s
n
)

O
r
t
.
R

z
g
a
r

E
s
m
e

H

z
l
a
r

(
m
/
s
n
)

N

N
N
E

N
E

N
E
E

E

S
E
E

S
E

S
S
E

S

S
S
W

S
W

S
W
W

W

N
W
W

N
W

N
N
W

<
5

2
.
5

















5
-
7
.
5

6
.
2
5

7
.
8

1
4

2
1

1
3
.
5

4
.
7

1
.
1

0
.
9

1

3
.
2

6

6
.
9

5
.
8

3
.
9

4

3
.
1

5

7
.
5
-
1
0

8
.
7
5

5

9

1
8

9



0
.
7

0
.
8

0
.
9



4
.
4

6
.
1

4
.
5

2
.
2

2

1
.
7

2

1
0
-
1
2
.
5

1
1
.
2
5

2
.
5

5
.
9

1
1

7

1









0
.
5

4
.
4

1
.
6

1
.
1





0
.
2

1
2
.
5
-
1
5

1
3
.
7
5

1

3

3
.
8











0
.
9



1
.
1

0
.
4









1
5
<

>
1
5

0
.
6

0
.
9

1
.
8

0
.
9











0
.
6

0
.
2

0
.
1

0
.
4

0
.
4

0
.
8

0
.
9





6
4

i
z
e
l
g
e

5
.
3
.

R

z
g
a
r

g

z
d
e
l
i
k

d
e

e
r
l
e
r
i

R

z
g
a
r

E
s
m
e

H

z
l
a
r

(
m
/
s
n
)

O
r
t
.
R

z
g
a
r

E
s
m
e

H

z
l
a
r

(
m
/
s
n
)

N

N
N
E

N
E

N
E
E

E

S
E
E

S
E

S
S
E

S

S
S
W

S
W

S
W
W

W

N
W
W

N
W

N
N
W

<
5

2
.
5

0
.
0
3
5
4

0
.
0
6
3
6

0
.
0
9
3
1

0
.
0
6
1
3

0
.
0
2
1
3

0
.
0
0
5
0

0
.
0
0
4
1

0
.
0
0
4
5

0
.
0
1
4
5

0
.
0
2
7
2

0
.
0
3
1
3

0
.
0
2
6
3

0
.
0
1
7
7

0
.
0
1
8
2

0
.
0
1
4
1

0
.
0
2
2
7

5
-
7
.
5

6
.
2
5

0
.
0
2
2
7

0
.
0
4
0
9

0
.
0
8
1
7

0
.
0
4
0
9



0
.
0
0
3
2

0
.
0
0
3
6

0
.
0
0
4
1



0
.
0
2
0
0

0
.
0
2
7
7

0
.
0
2
0
4

0
.
0
1
0
0

0
.
0
0
9
1

0
.
0
0
7
7

0
.
0
0
9
1

7
.
5
-
1
0

8
.
7
5

0
.
0
1
1
4

0
.
0
2
6
8

0
.
0
4
7
7

0
.
0
3
1
8

0
.
0
0
4
5









0
.
0
0
2
3

0
.
0
2
0
0

0
.
0
0
7
3

0
.
0
0
5
0





0
.
0
0
0
9

1
0
-
1
2
.
5

1
1
.
2
5

0
.
0
0
4
5

0
.
0
1
3
6

0
.
0
1
7
3











0
.
0
0
4
1



0
.
0
0
5
0

0
.
0
0
1
8









1
2
.
5
-
1
5

1
3
.
7
5

0
.
0
0
2
7

0
.
0
0
4
1

0
.
0
0
8
2

0
.
0
0
4
1











0
.
0
0
2
7

0
.
0
0
0
9

0
.
0
0
0
5

0
.
0
0
1
8

0
.
0
0
1
8

0
.
0
0
3
6

0
.
0
0
4
1

1
5
-
.
.
.

1
5

0
.
0
3
5
4

0
.
0
6
3
6

0
.
0
9
3
1

0
.
0
6
1
3

0
.
0
2
1
3

0
.
0
0
5
0

0
.
0
0
4
1

0
.
0
0
4
5

0
.
0
1
4
5

0
.
0
2
7
2

0
.
0
3
1
3

0
.
0
2
6
3

0
.
0
1
7
7

0
.
0
1
8
2

0
.
0
1
4
1

0
.
0
2
2
7





6
5

i
z
e
l
g
e

5
.
4
.

K

l
a
t
i
f

D
a

m

R

z
g
a
r

E
s
m
e

H

z
l
a
r

(
m
/
s
n
)

O
r
t
.
R

z
g
a
r

E
s
m
e

H

z
l
a
r

(
m
/
s
n
)

N

N
N
E

N
E

N
E
E

E

S
E
E

S
E

S
S
E

S

S
S
W

S
W

S
W
W

W

N
W
W

N
W

N
N
W

1
5
-
.
.
.

1
5

0
.
0
0
1
1

0
.
0
0
1
7

0
.
0
0
3
4

0
.
0
0
1
7






0
.
0
0
1
1

0
.
0
0
0
4

0
.
0
0
0
2

0
.
0
0
0
8

0
.
0
0
0
8

0
.
0
0
1
5

0
.
0
0
1
7

1
2
.
5
-
1
5

1
3
.
7
5

0
.
0
0
3
1

0
.
0
0
7
5

0
.
0
1
0
7

0
.
0
0
1
7





0
.
0
0
1
7

0
.
0
0
1
1

0
.
0
0
2
5

0
.
0
0
1
0

0
.
0
0
0
8

0
.
0
0
0
8

0
.
0
0
1
5

0
.
0
0
1
7

1
0
-
1
2
.
5

1
1
.
2
5

0
.
0
0
7
8

0
.
0
1
8
7

0
.
0
3
0
8

0
.
0
1
5
1

0
.
0
0
1
9




0
.
0
0
1
7

0
.
0
0
2
1

0
.
0
1
0
9

0
.
0
0
4
0

0
.
0
0
2
9

0
.
0
0
0
8

0
.
0
0
1
5

0
.
0
0
2
1

7
.
5
-
1
0

8
.
7
5

0
.
0
1
7
4

0
.
0
3
5
9

0
.
0
6
5
2

0
.
0
3
2
3

0
.
0
0
1
9

0
.
0
0
1
3

0
.
0
0
1
5

0
.
0
0
1
7

0
.
0
0
1
7

0
.
0
1
0
5

0
.
0
2
2
6

0
.
0
1
2
6

0
.
0
0
7
1

0
.
0
0
4
6

0
.
0
0
4
8

0
.
0
0
5
9

5
-
7
.
5

6
.
2
5

0
.
0
3
2
3

0
.
0
6
2
7

0
.
1
0
4
4

0
.
0
5
8
1

0
.
0
1
0
9

0
.
0
0
3
4

0
.
0
0
3
3

0
.
0
0
3
6

0
.
0
0
7
8

0
.
0
2
2
0

0
.
0
3
5
8

0
.
0
2
3
7

0
.
0
1
4
5

0
.
0
1
2
2

0
.
0
1
0
7

0
.
0
1
5
5

<
5

2
.
5

0
.
0
7
0
8

0
.
1
0
1
2

0
.
1
4
2
9

0
.
0
9
6
7

0
.
0
4
9
4

0
.
0
4
2
0

0
.
0
4
1
8

0
.
0
4
2
2

0
.
0
4
6
4

0
.
0
6
0
5

0
.
0
7
4
3

0
.
0
6
2
2

0
.
0
5
3
1

0
.
0
5
0
8

0
.
0
4
9
2

0
.
0
5
4
0




6
6

i
z
e
l
g
e

5
.
5

D
a
l
g
a

g

l
m

d
e

e
r
l
e
r
i

D
a
l
g
a

Y

k
s
e
k
l
i
k
l
e
r
i

(
m
)

O
r
t
.

D
a
l
g
a

Y

k
.

(
m
)

N

N
N
E

N
E

N
E
E

E

S
E
E

S
E

S
S
E

S

S
S
W

S
W

S
W
W

W

N
W
W

N
W

N
N
W

0
-
0
.
5

0
.
2
5

















0
.
5
-
1

0
.
7
5

1
5
.
2

2
1

1
5

5
.
5

0
.
5

0
.
1

0
.
2

0
.
2

0
.
5

2
.
5

5
.
1

4
.
7

4
.
3

3
.
8

4
.
2

5
.
2

1
-
-
2

1
.
5

1
3

1
8

1
4

2













3
.
7

3

2

2
.
2

2
.
1

4
.
3

2
-
-
3

2
.
5

4
.
3

5
.
1

5

0
.
4











0
.
9

0
.
8

0
.
7

0
.
8

0
.
7
5



0
.
8

3
-
-
4

3
.
5

1
.
7

1
.
2





























4
-
-
.
.

>
4

0
.
8

0
.
5

























0
.
5

0
.
7






6
7

i
z
e
l
g
e

5
.
6

D
a
l
g
a

g

z
d
e
l
i
k

d
e

e
r
l
e
r
i

D
a
l
g
a

Y

k
s
e
k
l
i
k
l
e
r
i

(
m
)

O
r
t
.

D
a
l
g
a

Y

k
.

(
m
)

N

N
N
E

N
E

N
E
E

E

S
E
E

S
E

S
S
E

S

S
S
W

S
W

S
W
W

W

N
W
W

N
W

N
N
W

0
-
0
.
5

0
.
2
5

0
.
0
8
5
7

0
.
1
1
8
4

0
.
0
8
5
7

0
.
0
3
1
0

0
.
0
0
2
8

0
.
0
0
0
6

0
.
0
0
1
1

0
.
0
0
1
1

0
.
0
0
2
8

0
.
0
1
4
1

0
.
0
2
8
7

0
.
0
2
6
5

0
.
0
2
4
2

0
.
0
2
1
4

0
.
0
2
3
7

0
.
0
2
9
3

0
.
5
-
1

0
.
7
5

0
.
0
7
3
3

0
.
1
0
1
5

0
.
0
7
8
9

0
.
0
1
1
3







0
.
0
2
0
9

0
.
0
1
6
9

0
.
0
1
1
3

0
.
0
1
2
4

0
.
0
1
1
8

0
.
0
2
4
2

1
-
2

1
.
5

0
.
0
2
4
2

0
.
0
2
8
7

0
.
0
2
8
2

0
.
0
0
2
3






0
.
0
0
5
1

0
.
0
0
4
5

0
.
0
0
3
9

0
.
0
0
4
2

0
.
0
0
4
2


0
.
0
0
4
5

2
-
3

2
.
5

0
.
0
0
9
6

0
.
0
0
6
8















3
-
4

3
.
5

0
.
0
0
4
5

0
.
0
0
2
8













0
.
0
0
2
8

0
.
0
0
3
9

4
-
.
.


0
.
0
8
5
7

0
.
1
1
8
4

0
.
0
8
5
7

0
.
0
3
1
0

0
.
0
0
2
8

0
.
0
0
0
6

0
.
0
0
1
1

0
.
0
0
1
1

0
.
0
0
2
8

0
.
0
1
4
1

0
.
0
2
8
7

0
.
0
2
6
5

0
.
0
2
4
2

0
.
0
2
1
4

0
.
0
2
3
7

0
.
0
2
9
3





6
8

i
z
e
l
g
e

5
.
7

K

l
a
t
i
f

D
a

m

D
a
l
g
a

Y

k
s
e
k
l
i
k
l
e
r
i

(
m
)

O
r
t
.

D
a
l
g
a

Y

k
.

(
m
)

N

N
N
E

N
E

N
E
E

E

S
E
E

S
E

S
S
E

S

S
S
W

S
W

S
W
W

W

N
W
W

N
W

N
N
W

4
-
.
.

4
.
5
0

0
.
0
0
1
4

0
.
0
0
0
9













0
.
0
0
0
9

0
.
0
0
1
3

3
-
4

3
.
5
0

0
.
0
0
4
5

0
.
0
0
3
0













0
.
0
0
0
9

0
.
0
0
1
3

2
-
3

2
.
5
0

0
.
0
1
2
2

0
.
0
1
2
2

0
.
0
0
8
9

0
.
0
0
0
7






0
.
0
0
1
6

0
.
0
0
1
4

0
.
0
0
1
3

0
.
0
0
1
3

0
.
0
0
1
3

0
.
0
0
0
9

0
.
0
0
2
7

1
-
2

1
.
5
0

0
.
0
3
5
4

0
.
0
4
4
3

0
.
0
3
4
0

0
.
0
0
4
3






0
.
0
0
1
6

0
.
0
0
8
0

0
.
0
0
6
6

0
.
0
0
4
9

0
.
0
0
5
3

0
.
0
0
4
6

0
.
0
1
0
4

0
.
5
-
1

0
.
7
5

0
.
0
6
2
5

0
.
0
8
1
8

0
.
0
6
1
1

0
.
0
1
4
1

0
.
0
0
0
9

0
.
0
0
0
2

0
.
0
0
0
4

0
.
0
0
0
4

0
.
0
0
0
9

0
.
0
0
6
1

0
.
0
1
7
2

0
.
0
1
5
0

0
.
0
1
2
6

0
.
0
1
2
1

0
.
0
1
2
2

0
.
0
1
9
7

0
-
0
.
5

0
.
2
5

0
.
0
8
0
2

0
.
0
9
9
5

0
.
0
7
8
7

0
.
0
3
1
8

0
.
0
1
8
5

0
.
0
1
7
8

0
.
0
1
8
0

0
.
0
1
8
0

0
.
0
1
8
5

0
.
0
2
3
7

0
.
0
3
4
8

0
.
0
3
2
6

0
.
0
3
0
2

0
.
0
2
9
7

0
.
0
2
9
8

0
.
0
3
7
3




69
Dalga glnden ve grafikten anlalaca zere hakim dalga yn NNE - NNE araldr.
Aadaki tabloda (izelge 5.8) btn ynler iin alma olaslna bal (x olarak ifade
edilen) olarak dalga yksekliklerinin hesaplanabilecei logaritmik eim izgisi ile
birletirilmi dorularn formlleri etkin yn srasna gre verilmitir.
izelge 5.8 Uzun dnem dalga istatistii fonksiyonlar
NWW y = -1,4682Ln(x) - 5,7577
NW y = -0,7603Ln(x) - 2,0827
N y = -1,1188Ln(x) - 2,1155
NNE y = -0,8639Ln(x) - 1,1551
NE y = -1,1891Ln(x) - 2,2283
NEE y = -0,5768Ln(x) - 1,5353
E y = -0,8663Ln(x) - 2,7813
5.3 Transformasyon Hesaplar
Derin suda oluan dalgalar olduka uzun mesafeler boyunca ekillerinin deitirmeksizin
kyya doru hareket ederler. Bu dalgalar kyya yaklatklarnda azalan derinliin etkisiyle
dalga boylar ile yaylma hzlar azalmaya, buna karn ykseklikleri artmaya balar. Bylece
dalgalar gittike dikleirler. Dalgalarn s sularda taban etkisiyle uradklar deiiklikler
aada aklanmtr.
Slama: Dalgalar kyya doru ilerledike azalan derinliin etkisini hissetmeye
baladklarnda dalgalarn boylar ksalr ve dikleirler. Genel olarak bu olay slama
(shoaling) olarak adlandrlr (Yksel ve di., 1998).
Krlma: S suda ilerleyen dalgalar derinliin azalmasndan dolay taban etkisini hissetmeye
balarlar. Dalga periyodunun sabit kalmasna ramen, dalga boylar ksalr, dalga yaylma hz
azalmaya balar, dalga tepeleri sklamaya balar, tabana yakn su partikllerinin hareketleri
yzeydekilere nazaran gecikir, dalga ykseklikleri artmaya balar, dalga tepelerindeki su
partikllerinin hzlar dalga yaylma hzna hemen hemen eit olur ve dalga maksimum
yksekliine ulatnda stabilitesi bozulur. Bylece krlma meydana gelir (Yksel ve di.,
1998).


70

Sapma: Kyya belli bir a altnda yaklaan dalgalarn, kyya yakn taraflarnn taban
tesirinden daha nce etkilenerek yavalamalar nedeniyle dnerek batimetri izgilerine paralel
duruma gelmeleri olayna sapma (refraction) denir (Yksel ve di., 1998).
Dnme: Dalgalar derin sulardan s sulara ilerlerken bir dalgakran veya bir engelle
karlatnda korunan saha iine dalgakran ucundan dalga enerjisinin tanm dolaysyla
dnerek girmesine denir.
Transformasyon hesaplarnn yaplabilmesi iin ncelikle ky eiminin (s) bulunmas
gereklidir. Ky eimini bulmak iin batimetri haritasndan faydalanlabilmektedir. Bunun iin
iki batimetri erisi arasndaki kot farknn, ayn iki batimetri erisi arasndaki mesafeye
oranyla bu deer elde edilebilir.
Sonu olarak ky eimi, ky izgisi ile 10 m. derinlik arasnda s
0-10
=
90
1
90
0 10

, 10 m. ile
20 m. derinlik arasnda ise s
10-20
=
106
1
1060
10 20

olarak bulunmutur (ekil 5.6).

1/30 ve daha yatk eimli kylar iin aadaki ifadeler yardmyla H
o
, L
o
derin su artlarna
bal olarak krlma noktasndaki H
b
, d
b
kolayca bulunabilir (Yksel, 1998

ekil 5.6. Batimetri haritasndan ky eiminin bulunmas


71

=
o
b
H
H
3
1
38 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H

=
o
b
H
d
3
1
49 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H

H
b
= Krlma anndaki (maksimum) dalga ykseklii
d
b
= Krlma derinlii
H
o
= Derin deniz belirgin dalga ykseklii
L
o
= Derin deniz dalga boyu

5.3.1 NWW Yn
Dalga ortagonalinin batimetri izgisi ile yapt a
0
57.5 dir (ekil 5.7).

ekil 5.7 Batimetri haritasndan
0
bulunmas
Derin su iin 10 saat/yl olaslkla alacak derin deniz dalga ykseklii dikkate alndnda;
x=
365 24
10

= 0.0011

y = -1,4682Ln(x) - 5,7577 fonksiyonundan faydalanarak


72
y = -1,4682Ln(x) - 5,7577 y = -1,4682Ln(0.0011) - 5,7577 = 4.190 m. H
o
= 4.190 m.
045 . 0 =
o
o
L
H
eitlii ile;
045 . 0
56 . 1
91 . 4
2
=
T


T= 7.726 sn.
L
o
=1.56T=1.567.726 = 93.109 m. olarak bulunur.
1/30 ve daha yatk eimli kylar iin aadaki ifadeler yardmyla H
o
, L
o
derin su artlarna
bal olarak krlma noktasndaki H
b
, d
b
kolayca bulunabilir (Yksel ve evik,1998);
=
o
b
H
H
3
1
38 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H
=
190 . 4
b
H
3
1
109 . 93
190 . 4
38 . 0

|

\
|
H
b
= 4.776 m.
=
o
b
H
d
3
1
49 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H
=
190 . 4
b
d
3
1
109 . 93
190 . 4
49 . 0

|

\
|


d
b
= 5.772 m.
5.3.2 NW Yn
Dalga ortagonalinin batimetri izgisi ile yapt a
0
45 dir (ekil 5.8).

ekil 5.8 Batimetri haritasndan
0
bulunmas


73

Derin su iin 10 saat/yl olaslkla alacak derin deniz dalga ykseklii dikkate alndnda;
x=
365 24
10

= 0.0011
y = -0,7603Ln(x) - 2,0827 fonksiyonundan faydalanarak
y = -0,7603Ln(x) - 2,0827 y = -0,7603Ln(0.0011) - 2,0827 = 3.063 m.. H
o
=3.063 m.
045 . 0 =
o
o
L
H
eitlii ile;
045 . 0
56 . 1
063 . 3
2
=
T


T = 6.606 sn.
L
o
=1.56T=1.566.606 = 68.068 m.. olarak bulunur.
1/30 ve daha yatk eimli kylar iin aadaki ifadeler yardmyla H
o
, L
o
derin su artlarna
bal olarak krlma noktasndaki H
b
, d
b
kolayca bulunabilir (Yksel ve evik,1998);
=
o
b
H
H
3
1
38 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H
=
3.063
b
H
0.38 x
3
1
68.068
3.063

|

\
|
H
b
= 3.272 m.
=
o
b
H
d
3
1
49 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H
=
3.063
b
d
0.49 x
3
1
68.068
3.063

|

\
|


d
b
= 4.220 m.
5.3.3 NNW Yn
Dalga ortagonalinin batimetri izgisi ile yapt a
0
22.5 dir (ekil 5.9).


74

ekil 5.9 Batimetri haritasndan
0
bulunmas
Derin su iin 10 saat/yl olaslkla alacak derin deniz dalga ykseklii dikkate alndnda;
x=
365 24
10

= 0.0011
y = -0.7629Ln(x) - 2.2019 fonksiyonundan faydalanarak
y = -0.7629Ln(x) - 2.2019 y = -0.7629Ln(0.0011) - 2.2019 = 2.967 m.. H
o
=2.967 m.
045 . 0 =
o
o
L
H
eitlii ile;
045 . 0
56 . 1
2.967
2
=
T


T = 5.814 sn.
L
o
=1.56T=1.565.814 = 65.934 m.. olarak bulunur.
1/30 ve daha yatk eimli kylar iin aadaki ifadeler yardmyla H
o
, L
o
derin su artlarna
bal olarak krlma noktasndaki H
b
, d
b
kolayca bulunabilir (Yksel ve evik,1998);



75
=
o
b
H
H
3
1
38 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H
=
2.967
b
H
0.38 x
3
1
65.934
2.967

|

\
|
H
b
= 3.170 m.
=
o
b
H
d
3
1
49 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H
=
2.967
b
d
0.49 x
3
1
65.934
2.967

|

\
|


d
b
= 4.087 m.
5.3.4 N Yn
Dalga ortagonalinin batimetri izgisi ile yapt a
0
0 dir (ekil 5.10).

ekil 5.10 Batimetri haritasndan
0
bulunmas
Derin su iin 10 saat/yl olaslkla alacak derin deniz dalga ykseklii dikkate alndnda;
x=
365 24
10

= 0.0011
y = -1,1188Ln(x) - 2,1155 fonksiyonundan faydalanarak
y = -1,1188Ln(x) - 2,1155 y = -1,1188Ln(0.0011) - 2,1155 = 5.465 m. H
o
= 5.465 m.
045 . 0 =
o
o
L
H
eitlii ile;


76
045 . 0
56 . 1
465 . 5
2
=
T


T = 8.823 sn.
L
o
=1.56T=1.568.823 = 121.44 m. olarak bulunur.
1/30 ve daha yatk eimli kylar iin aadaki ifadeler yardmyla H
o
, L
o
derin su artlarna
bal olarak krlma noktasndaki H
b
, d
b
kolayca bulunabilir (Yksel ve evik,1998);
=
o
b
H
H
3
1
38 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H
=
5.465
b
H
0.38 x
3
1
121.44
5.465

|

\
|
H
b
= 5.838 m.
=
o
b
H
d
3
1
49 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H
=
5.465
b
d
0.49 x
3
1
121.44
5.465

|

\
|


d
b
= 7.528 m.
5.3.5 NNE Yn
Dalga ortagonalinin batimetri izgisi ile yapt a
0
22.5 dir (ekil 5.11).

ekil 5.11 Batimetri haritasndan
0
bulunmas
Derin su iin 10 saat/yl olaslkla alacak derin deniz dalga ykseklii dikkate alndnda;
x=
365 24
10

= 0.0011


77
y = -0,8639Ln(x) - 1,1551 fonksiyonundan faydalanarak
y = -0,8639Ln(x) - 1,1551 y = -0,8639Ln(0.0011) - 1,1551 = 4.698 m. H
o
=4.698 m.
045 . 0 =
o
o
L
H
eitlii ile;
045 . 0
56 . 1
698 . 4
2
=
T


T = 8.191 sn.
L
o
=1.56T=1.568.181 = 104.403 m. olarak bulunur.
1/30 ve daha yatk eimli kylar iin aadaki ifadeler yardmyla H
o
, L
o
derin su artlarna
bal olarak krlma noktasndaki H
b
, d
b
kolayca bulunabilir (Yksel ve evik,1998);
=
o
b
H
H
3
1
38 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H
=
4.698
b
H
0.38 x
3
1
104.404
4.698

|

\
|
H
b
= 5.019 m.
=
o
b
H
d
3
1
49 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H
=
4.698
b
d
0.49 x
3
1
104.404
4.698

|

\
|


d
b
= 6.472 m.
5.3.6 NE Yn
Dalga ortagonalinin batimetri izgisi ile yapt a
0
45 dir (ekil 5.12).

ekil 5.12 Batimetri haritasndan
0
bulunmas


78
Derin su iin 10 saat/yl olaslkla alacak derin deniz dalga ykseklii dikkate alndnda;
x=
365 24
10

= 0.0011
y = -1,1891Ln(x) - 2,2283 fonksiyonundan faydalanarak
y = -1,1891Ln(x) - 2,2283 y = -1,1891Ln(0.0011) - 2,2283 = 5.828 m. H
o
=5.828 m.
045 . 0 =
o
o
L
H
eitlii ile;
045 . 0
56 . 1
5.828
2
=
T


T = 9.111 sn.
L
o
=1.56T=1.569.111 = 129.502 m. olarak bulunur.
1/30 ve daha yatk eimli kylar iin aadaki ifadeler yardmyla H
o
, L
o
derin su artlarna
bal olarak krlma noktasndaki H
b
, d
b
kolayca bulunabilir (Yksel ve evik,1998);
=
o
b
H
H
3
1
38 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H
=
5.828
b
H
0.38 x
3
1
104.404
5.828

|

\
|
H
b
= 6.226 m.
=
o
b
H
d
3
1
49 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H
=
5.828
b
d
0.49 x
3
1
104.404
5.828

|

\
|


d
b
= 8.028 m.
5.3.7 NEE Yn
Dalga ortagonalinin batimetri izgisi ile yapt a
0
57.5 dir (ekil 5.13).


79

ekil 5.13 Batimetri haritasndan
0
bulunmas
Derin su iin 10 saat/yl olaslkla alacak derin deniz dalga ykseklii dikkate alndnda;
x=
365 24
10

= 0.0011
y = -0,5768Ln(x) - 1,5353 fonksiyonundan faydalanarak
y = -0,5768Ln(x) - 1,5353 y = -0,5768Ln(0.0011) - 1,5353 = 2.373 m. H
o
=2.373m.
045 . 0 =
o
o
L
H
eitlii ile;
045 . 0
56 . 1
2.373
2
=
T


T = 5.814 sn.
L
o
=1.56T=1.565.814 = 52.727 m. olarak bulunur.
1/30 ve daha yatk eimli kylar iin aadaki ifadeler yardmyla H
o
, L
o
derin su artlarna
bal olarak krlma noktasndaki H
b
, d
b
kolayca bulunabilir (Yksel ve evik,1998);



80
=
o
b
H
H
3
1
38 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H
=
2.373
b
H
0.38 x
3
1
104.404
2.373

|

\
|
H
b
= 2.535 m.
=
o
b
H
d
3
1
49 . 0

|
|

\
|

o
o
L
H
=
2.373
b
d
0.49 x
3
1
104.404
2.373

|

\
|


d
b
= 3.269 m.
5.3.8 Sonu
Uzun Dnem dalga istatistiinden elde edilen veriler, dalga ykseklikleri (H
0
, H
b
), periyotlar
(T) derin deniz dalga boylar (L
0
) ve krlma derinlikleri (d
b
) aadaki tabloda her yn iin
verilmitir.
izelge 5.8 Derin deniz etkin dalga ykseklikleri
YNLER NWW NW NNW N NNE NE NEE
H
o
4.190 3.063 2.967 5.465 4.698 5.828 2.373
T 7.726 6.606 6.501 8.823 8.181 9.111 5.814
L
o
93.109 68.068 65.934 121.440 104.403 129.502 52.727
H
b
4.476 3.272 3.170 5.838 5.019 6.226 2.535
d
b
5.772 4.220 4.087 7.528 6.472 8.028 3.269




81
5.4 ile Meteoroloji stasyonu Rzgar Verileri statistii
Meteoroloji leri, ile Meteoroloji stasyonundan 1986-2006 yllar arasnda alnan rzgar
ynleri ve iddetleri ile ilgili veriler Yldz Teknik niversitesi, Ky ve Liman Mhendislii
Laboratuarnda gelitirilen bir bilgisayar program yardmyla analiz edilmitir. Program
belirtilen seneler iersinde elde edilen rzgar iddetini ve ynlerini inceleyerek rzgarn bu
sre aralndaki esme sresini, ynlerini, saat ve hz baznda korelasyonunu ve her yne ait
rzgar esme olaslna ait bilgiler vermektedir.
izelge 5.9. Meteorolojik verilerle ilgili temel bilgiler
Gn Says 7671
Rzgar Katsays 10
Hatal veri says 174
Rzgarsiz Saat 1503
Toplam Saat 183930
izelge 5.10. Verilerin analizi sonucunda ynlere gre elde edilen denklemler
N y = -2.1508Ln(x) + 6.6370
NNE y = -2.3344Ln(x) + 7.7201
NE y = -1.4133Ln(x) + 4.4625
NEE y = -1.8076Ln(x) + 5.2494
E y = -2.868Ln(x) + 5.0347
SEE y = -2.3733Ln(x) + 4.1814
SE y = -3.4493Ln(x) + 5.4306
SSE y = -3.1263Ln(x) + 6.6381
S y = -2.436Ln(x) + 6.5494
SSW y = -2.7908Ln(x) + 7.7072


82
SW y = -2.6273Ln(x) + 4.5502
SWW y = -2.0028Ln(x) + 2.4098
W y = -1.9776Ln(x) + 1.4398
NWW y = -1.4152Ln(x) + 1.9426
NW y = -1.9671Ln(x) + 3.0934
NNW y = -1.7589Ln(x) + 4.4416

0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
N
N
N
E
N
E
E
N
EE
E
S
E
S
E
S
S
ES
S
S
W
S
W
W
S
WW
W
N
W
N
W
N
N
W
Ynler
R

z
g
a
r

E
s
m
e

S
u
r
e
s
i

(
s
a
a
t
)

ekil 5.14. 25 Yllk Ynlere Gre Esen Rzgarlar (saat)




83
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
N
N
N
E
N
E
E
N
EE
E
S
E
S
E
S
S
ES
S
S
W
S
W
W
S
WW
W
N
W
N
W
N
N
W
Ynler
R
.

E
s
m
e

S
u
r
e
s
i

x

R
.

H

(
m
*
s
a
a
t
/
s
n
)

ekil 5.15. 25 Yllk Ynlere Gre Esen Rzgarlar x Rzgar Hz (m*saat/s)


0
2
4
6
8
10
12
14
16
N
N
N
E
N
E
E
N
EE
E
S
E
S
E
S
S
ES
S
S
W
S
W
W
S
WW
W
N
W
N
W
N
N
W
R

z
g
a
r
s

z
Ynler
O
l
a
s

k

(
%
)

ekil 5.16. 25 Yllk Ynlere Gre Rzgarlarn Esme Olaslklar


84
5.4.1 ile Meteoroloji stasyonu Rzgar Verilerine Gre Fe Hesab
Meteoroloji leri, ile Meteoroloji stasyonundan 1986-2006 yllar arasnda alnan rzgar
ynleri ve iddetleri ile ilgili veriler yardmyla Fe hesab yaplmtr. Buradaki ama dalga
atlasndan elde edilen verilerle bir karlatrma yaplarak aralarndaki farklar ayrt etmek ve
doruluu fazla olan verilerin nda ortam yorumunu gerekletirmektir.
izelge 5.11. Meteorolojik verilerle ilgili temel fe hesab bilgileri
Gn Says 7671
Rzgar Katsays 10
Hatal veri says 138
izelge 5.12. Ava Plajna gelebilecek maksimum rzgar mesafeleri
N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW
503 598 644 847 1.1 0 0 0 0 0 0 0 0 157 244 276
izelge 5.13. Ynlere gre elde edilen denklemler
NNE y = -0.8144Ln(x) - 1.8649
N y = -0.5835Ln(x) - 1.3162
NEE y = -0.4043Ln(x) - 1.0558
NE y = -0.4899Ln(x) - 1.6084
NNW y = -0.5007Ln(x) - 1.6496
NWW y = -0.2829Ln(x) - 1.3023
NW y = -0.2365Ln(x) - 0.7965



85
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
4
0.0001 0.001 0.01 0.1
Alma Olasl Q(H)
H
s

(
m
.
)
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
WNW
NW
NNW

ekil 5.17. Fe hesabna gre alma olaslnn (Q(H)) belirgin dalga yksekliine gre
dalm


86
izelge 5.14. Fe Hesabna (SPM Metodu) Gre Dalga zellikleri
ile Meteoroloji stasyonu 1961-2006 aras rzgar deerleri
Ynler Denklem H
o
T L
o
H
b
d
b

NWW y = -0.2829Ln(x) - 1.3023 0.614 2.959 13.654 0.656 0.846
NNW y = -0.5007Ln(x) - 1.6496 1.743 4.983 38.729 1.862 2.401
NW y = -0.2365Ln(x) - 0.7965 0.806 3.388 17.908 0.861 1.110
N y = -0.5835Ln(x) - 1.3162 2.627 6.118 58.383 2.807 3.619
NNE y = -0.8144Ln(x) - 1.8649 3.653 7.214 81.177 3.903 5.032
NE y = -0.4899Ln(x) - 1.6084 1.711 4.937 38.019 1.828 2.357
NEE y = -0.4043Ln(x) - 1.0558 1.683 4.897 37.411 1.799 2.319

izelge 5.15. Dalga Atlasna Gre Dalga zellikleri
Nato-Tu Waves 41.25
0
N, 29.90
0
E Dalga Atlas
Ynler Denklem H
o
T L
o
H
b
d
b

NWW y = -1,4682Ln(x) - 5,7577 4.190 7.726 93.109 4.476 5.772
NNW y = -0.7629Ln(x) - 2.2019 2.967 6.501 65.934 3.170 4.087
NW y = -0,7603Ln(x) - 2,0827 3.063 6.606 68.068 3.272 4.220
N y = -1,1188Ln(x) - 2,1155 5.465 8.823 121.440 5.838 7.528
NNE y = -0,8639Ln(x) - 1,1551 4.698 8.181 104.403 5.019 6.472
NE y = -1,1891Ln(x) - 2,2283 5.828 9.111 129.502 6.226 8.028
NEE y = -0,5768Ln(x) - 1,5353 2.373 5.814 52.727 2.535 3.269


87

5.5 Karadenizde Hava (Weather In The Black Sea )
Deniz yzeyi rzgar verileri ngiliz donanma gemilerinin 50 yl akn bir sre boyunca
yaptlar lmlerden oluan Weather in the Black Sea kitabndan elde edilmitir. Bu
kitapta Karadeniz 14 ayr blgeye ayrlmtr. Her blge iin mevsimsel olarak, 8 ayr ynde
ve 6 ayr hz aralnda rzgarlarn esme olasl verilmitir. ekil 5.18de de grld gibi
Ava Plaj I blgesine rast gelmektedir. Boazii niversitesi Kilyos kamps iin yaplan
gelime raporunda (B.. naat Fakltesi, 1999) I-Blgesi deerleri kullanldndan ayn
deerler dalga atlas sonular ile meteorolojik veriler arasndaki ilikiye farkl bir yaklam
iin kullanlmtr.
ekil 5.18 Karadenizin Rzgar klimi ve Blgeleri (Weather in the Black Sea)
Yaplan analizlerde bu blgede toplanan rzgar verilerinden faydalanlmtr. ncelikle her
mevsim iin rzgar istatistikleri kartlm ve proje sahasn da iine alan I blgesi iin
rzgarn hangi ynlerden ve ne hzda estiinin olaslksal dalmn bulunmutur (ekil 5.17).
Burada grld zere, sklk asndan Kuzeyli rzgarlarn kontrolnde olan blgede en
iddetli rzgarlar daha az sklkta da olsa Kuzey Doudan esmektedir. Yaplacak bilgisayar
model almalarnda da bu iki yn dikkate alnacaktr. Aratrma blgesi iin gerekli dalga
spektrumunu oluturmak amacyla her 4 mevsim iin rzgar hz 6, rzgar yn ise 8
kategoride ayrtrlarak, toplam 48er adet dalga spektrumu oluturulmutur. Daha sonra her
bir dalga spektrumu rzgarlarn esme olaslyla arplp, toplanarak olas dalga spektrumu
bulunmutur. ekil 5.18de bu yntem kullanlarak elde edilen k dalga spektrumu
gsterilmitir. Bu ekilden de grlecei gibi, proje blgesini etkisi altna dalgalar zellikle


88
Kuzey Doudan gelmektedir (B.. naat Fakltesi, 1999)


ekil 5.17. Gneybat Karadenizde Rzgar Hz ve Ynnn K Mevsimi Olaslksal
Dalm (Radyal aks m/s cinsinden rzgar hzn, kontur derinlikleri ise esme olaslklarn
gstermektedir) (B.. naat Fakltesi, 1999).



89

ekil 5.18. Kilyos Kys iin K Mevsimi Ynsel Dalga Spektrumu (Radyal aks rad/s
cinsinden dalga asal hzn, kontur deerleri ise m
2
-s cinsinden spektral younluu
gstermektedir) (B.. naat Fakltesi, 1999).





90
6. KIYI KORUMA VE DENZ TABANI HAREKET
6.1 Ky Boyu Madde Tanm
Genellikle kat madde hareketi krlma hatt iinde olur. Ky boyu akmnn dorultusunda
kat madde hareketi ky boyu kat madde tanm olarak isimlendirilir. Dalgalarn yaklam
asnn deiimi sonucunda ky boyu kat madde tanm geici olarak yn deitirip ters
dorultuda meydana gelebilir. Bir zaman sresi iinde genellikle dalgalarn yaklam
as(atak as) tek bir dorultuda etkindir.
Dalgalar krldnda su alkant (swash) ekline plaja trmanmaya devam eder (dalga geli
asna yakn bir ayla), fakat durduunda geri gelen dalga gibi plaj boyunca en byk
eimle geriye dner. Bu alkant/geri dnen dalga hareketi suyun ky boyu akntlarn
meydana getirecek olan yaklaan dalgalar gibi zigzag eklinde hareket etmesine sebep
olacaktr. Denizel birikim kylarn anlamak iin olduka nemli olmasna karn bu dalga
hareketi ky boyun akntlaryla hareket ettirilecek olan sedimentleri toplayacaktr. Bu
akntlar tarafndan kumun hareket ettirilmesine ky boyu srklenmesi ad verilir.

ekil 6.1. Ky boyu akntlar ve srklenme (http://www4.ncsu.edu/eos/users/c/ceknowle)




91
Dalgakran ve mahmuz gibi yaplar ky boyu kat madde tanmna engel olurlar.
Dalgakranlar normalde dalga etkilerinden bir korunma alan oluturmak iin kyya paralel
ina edilirler. Dalgakrann arkasnda sapma ve dnme etkilerinden dolay dalgakran enerjisi
azalmaktadr. Bylece bu korunma blgesinde ylma sz konusu olur.

Kyya balantl olarak ina edilen dalgakranlar (mendirekler), bir bariyer etkisi yaparak ky
boyunca kumsal bir blgenin olumasna neden olurlar. Beli bir srede tanan kat madde
miktarna ky boyu kat madde debisi denir. Yl iinde deiik ynlerden gelen dalgalara gre
hesaplanan ky boyu kat madde debileri birbirlerine gre farkl olduklarndan, net kat
madde tanm kydan ak denize bakldnda sa ve sol taraf tanmlar yapldnda;

Q
net
= m ( Q
east - west
Q
west - east
)

pozitif debi. net kat maddenin sadan sola. negatif debi ise net kat maddenin soldan saa
tandn gsterir. Bylece ylma ve erozyon belirlenerek kynn yaps elde edilmi olur.
Gz nne alnan kyda, ky boyu kat madde hareketine katlan kat maddenin miktar
toplam ky boyu kat madde tanm olarak adlandrlr;

Q
total
= Q
east - west
Q
west - east

Toplam kat madde tanmnn bykl o kydaki deniz tabannn hareketliliini
karakterize eder. nk Q
net
sfr olsa bile Q
total
byk olmas o kydaki ky yaplarnn
iddetli bir kat madde hareketine maruz kalacaklarn gsterir. Ky boyu kat madde
debisinin miktar

) ( 10 03 . 2 2
5
6
F H f Q
o
= [m / yl ]

ifadesiyle hesaplayabiliriz. Burada H
o,
derin deniz belirgin dalga ykseklii; f, H
o

yksekliindeki ve
o
asna sahip dalgann bir ylda kyya etki etme yzdesidir.

F(
o
) = ( )
(

o o
2 sin cos 4
1




92
Etki etme srelerinin yzdesi %1den byk olan dalgalar hesaplarda gz nne alnmaldr
Yn teriminin hesabnda
o
=0 yani dalga tepeleri kyya tam paralel durumdaki dalgalar iin
F(
o
)=0 olduundan bu dalgalarn hi kat madde tanm yaratmayaca sonucu karlr.
Ancak dalga hesaplamalar srasnda dalgalarn belli bir yn etrafnda eitli alardan
gelebilecei dnlmelidir. Bu nedenle ortogonalleri kyya dik olan dalgalarn bu yn
etrafnda m 22.5 a ile geldikleri kabul edilerek. kat madde tanmna neden olacaklar
dnlmelidir (Yksel, 1998).

ncelikle ky izgisine 90 veya 90ye yakn ayla yaklaan dalga yn belirlenir. Bu yn
batimetrik haritadan Kuzey Kuzeydou (NNE) yn olarak belirlenmitir. Bu nedenle NNE
yn 0 olarak kabul edilecektir ve NNE ynnn sanda ve solunda kalan dier ynlerin
yaklam as bu kabule gre belirlenecektir. Buna gre;
6.1.1 Dalga Atlasna Gre Ky Boyu Kat Madde Tanm
NNE iin; = 0 ve F(
o
)= ( ) ( )
(

5 . 22 2 sin 5 . 22 cos 4
1
F(
o
)= 0.370
= 22.5 iin; F(
o
)= 0.693
= 45 iin; F(
o
) =0.822
= 67.5 iin; F(
o
)= 0.556
= 90iin; F(
o
)=0.261


ekil 6.2 Ky izgilerine en dik yn (NNE-Kuzey Kuzeydou)


93

ekil 6.3 Dalga yaklam alar
Ynler iin dalgalarn yksekliklerini ve alma olaslklarn veren ifadeler uzun dnem dalga
istatistiinden elde edilmitir. Alma olasl-dalga ykseklii deerleri 0.2 m dalga
ykseklii aralklaryla belirlenir.

NNE Yn iin:
y = -0.8639Ln(x) 1.1551
Q(H
s
) = exp[(H
s
+ 1.1551)/ -0.8895]
H
s
=0.0 m. iin; Q(H
s
)= exp[(0.0 + 1.1551)/ -0.8639] = 0.2626
H
s
=0.2 m. iin; Q(H
s
)= exp[(0.2 + 1.1551)/ -0.8639] = 0.2083
H
s
=0.4 m. iin; Q(H
s
)= exp[(0.4 + 1.1551)/ -0.8639] = 0.1653
H
s
=0.6 m. iin; Q(H
s
)= exp[(0.6 + 1.1551)/ -0.8639] = 0.1311
H
s
=0.8 m. iin; Q(H
s
)= exp[(0.8 + 1.1551)/ -0.8639] = 0.1040
H
s
=1.0 m. iin; Q(H
s
)= exp[(1.0 + 1.1551)/ -0.8639] = 0.0825
H
s
=1.2 m. iin; Q(H
s
)= exp[(1.2 + 1.1551)/ -0.8639] = 0.0655
H
s
=1.4 m. iin; Q(H
s
)= exp[(1.4 + 1.1551)/ -0.8639] = 0.0519
H
s
=1.6 m. iin; Q(H
s
)= exp[(1.6 + 1.1551)/ -0.8639] = 0.0412
H
s
=1.8 m. iin; Q(H
s
)= exp[(1.8 + 1.1551)/ -0.8639] = 0.0327




94
izelge 6.1. Ynlere gre alma olaslklar
NWW NW NNW N NNE NE NEE
Q(0.0) 0.0198 0.0646 0.0652 0.1509 0.2626 0.1535 0.0698
Q(0.2) 0.0173 0.0497 0.0502 0.1262 0.2083 0.1298 0.0494
Q(0.4) 0.0151 0.0382 0.0386 0.1056 0.1653 0.1097 0.0349
Q(0.6) 0.0132 0.0293 0.0297 0.0883 0.1311 0.0927 0.0247
Q(0.8) 0.0115 0.0226 0.0229 0.0738 0.1040 0.0783 0.0174
Q(1.0) 0.0100 0.0173 0.0176 0.0617 0.0825 0.0662 0.0123
Q(1.2) 0.0087 0.0133 0.0135 0.0516 0.0655 0.0560 0.0087
Q(1.4) 0.0076 0.0102 0.0104 0.0432 0.0519 0.0473 0.0062
Q(1.6) 0.0067 0.0079 0.0080 0.0361 0.0412 0.0400 0.0044
Q(1.8) 0.0058 0.0061 0.0062 0.0302 0.0327 0.0338 0.0031

Dalgalarn yllk kyya etki etme yzdeleri 0.2 m aralklarla belirlenmi dalgalarn alma
olasl ile hesaplanabilir. Tek bir dalga yksekliinin temsili asndan her aralk deerin
ortalamas alnacaktr.

f(0.1 m) = Q(0 m) Q(0.2 m) = 0.0543
f(0.3 m) = Q(0.2 m) Q(0.4 m) = 0.0431
f(0.5 m) = Q(0.4 m) Q(0.6 m) = 0.0341
f(0.7 m) = Q(0.6 m) Q(0.8 m) = 0.0271
f(0.9 m) = Q(0.8 m) Q(1.0 m) = 0.0215
f(1.1 m) = Q(1.0 m) Q(1.2 m) = 0.0171
f(1.3 m) = Q(1.2 m) Q(1.4 m) = 0.0135
f(1.5 m) = Q(1.4 m) Q(1.6 m) = 0.0107
f(1.7 m) = Q(1.6 m) Q(1.8 m) = 0.0085



95
Son olarak Q-debileri her dalga ykseklii iin elde edilir. NNE ynndeki kat madde
miktar iin elde edilen Q deerleri toplanr. Bu ilemler her yn iin yaplmaldr.
Q(0.1 m) Q = 2.03 x 10
6
x 0.0543 x 0.1
5/2
x 0.370 = 128.907 m/yl
Q(0.3 m) Q = 2.03 x 10
6
x 0.0431 x 0.3
5/2
x 0.370 = 1594.182 m/yl
Q(0.5 m) Q = 2.03 x 10
6
x 0.0341 x 0.5
5/2
x 0.370 = 4535.415 m/yl
Q(0.7 m) Q = 2.03 x 10
6
x 0.0271 x 0.7
5/2
x 0.370 = 8344.386 m/yl
Q(0.9 m) Q = 2.03 x 10
6
x 0.0215 x 0.9
5/2
x 0.370 = 12408.314 m/yl
Q(1.1 m) Q = 2.03 x 10
6
x 0.0171 x 1.1
5/2
x 0.370 = 16257.189 m/yl
Q(1.3 m) Q = 2.03 x 10
6
x 0.0135 x 1.1
5/2
x 0.370 = 19583.006 m/yl
Q(1.5 m) Q = 2.03 x 10
6
x 0.0107 x 1.1
5/2
x 0.370 = 22218.071 m/yl
Q(1.7 m) Q = 2.03 x 10
6
x 0.0085 x 1.1
5/2
x 0.370 = 24102.258 m/yl

izelge 6.2 Ynlere gre elde edilen f-deerleri
NWW NW NNW N NNE NE NEE
f(0.1m) 0.0025 0.0149 0.0150 0.0247 0.0543 0.0238 0.0205
f(0.3m) 0.0022 0.0115 0.0116 0.0207 0.0431 0.0201 0.0145
f(0.5m) 0.0019 0.0088 0.0089 0.0173 0.0431 0.0170 0.0102
f(0.7m) 0.0145 0.0431 0.0143 0.0072
f(0.9m) 0.0121 0.0215 0.0121
f(1.1m) 0.0101 0.0171 0.0103
f(1.3m) 0.0085 0.0135 0.0087
f(1.5m) 0.0107
f(1.7m) 0.0085



96
izelge 6.3 Ynlere gre elde edilen Q-deerleri
NWW NW NNW N NNE NE NEE
Q(0.1m) 4.227 53.343 79.366 109.919 128.907 105.728 107.961
Q(0.3m) 57.497 639.201 951.879 1432.986 1594.182 1392.983 1189.824
Q(0.5m) 179.933 1762.042 2626.334 4297.622 4535.415 4222.035 3016.594
Q(0.7m) 8335.133 8344.386 8275.534 4945.947
Q(0.9m) 13065.857 12408.314 13110.260
Q(1.1m) 18045.860 16257.189 18299.567
Q(1.3m) 22914.928 19583.006 23483.973
Q(1.5m) 22218.071
Q(1.7m) 24102.258
Toplam 241.65 2454.58 3657.58 68202.30 109171.73 68890.08 9260.32

izelge 6.4 Ky boyu tanma ait sonular
Q
west - east
183486.198 (m
3
/yl) Batdan Douya kat madde tanm
Q
east - west
187322.133 (m
3
/yl) Doudan Batya kat madde tanm
Q
net
-3835.936 (m
3
/yl) (Net ky boyu kat madde tanm)
Q
total
370808.331 (m
3
/yl) (Toplam ky boyu kat madde tanm)

6.1.2 Meteoroloji Verilerine Gre Ky Boyu Kat Madde Tanm
Dalga atlasnda gre yaplan ky boyu kat madde hesabndan tek fark ile Meteoroloji
stasyonunda toplanan 20 yllk rzgar verilerinin SPM yntemiyle Fe hesab yapldktan
sonra elde edilen dalga deerlere gre hazrlanmtr.



97
izelge 6.5 Ynlere gre alma olaslklar
NWW NW NNW N NNE NE NEE
Q(0.0) 0.0100 0.0345 0.0371 0.1048 0.1013 0.0375 0.0734
Q(0.2) 0.0049 0.0148 0.0249 0.0744 0.0792 0.0249 0.0448
Q(0.4) 0.0024 0.0064 0.0167 0.0528 0.0620 0.0166 0.0273
Q(0.6) 0.0012 0.0027 0.0112 0.0375 0.0485 0.0110 0.0166
Q(0.8) 0.0006 0.0012 0.0075 0.0266 0.0379 0.0073 0.0102
Q(1.0) 0.0003 0.0005 0.0050 0.0189 0.0297 0.0049 0.0062
izelge 6.6 Ynlere gre elde edilen f-deerleri
NWW NW NNW N NNE NE NEE
f(0.1m) 0.0051 0.0197 0.0122 0.0304 0.0221 0.0126 0.0287
f(0.3m) 0.0025 0.0084 0.0082 0.0216 0.0173 0.0084 0.0175
f(0.5m) 0.00123 0.0153 0.0135 0.0107
f(0.7m) 0.0109 0.0106 0.0065
f(0.9m) 0.0077 0.0083
izelge 6.7 Ynlere gre elde edilen Q-deerleri
NWW NW NNW N NNE NE NEE
Q(0.1m) 8.507 70.203 64.438 135.293 52.379 55.934 151.205
Q(0.3m) 65.399 469.776 673.710 1496.995 638.718 579.665 1437.247
Q(0.5m) 115.654 0.000 0.000 3810.516 1791.750 0.000 3142.791
Q(0.7m) 6272.570 3250.451 0.000 4444.244
Q(0.9m) 8345.421 4765.965 0.000
Toplam 189.560 539.979 738.149 20060.795 10499.263 635.599 9175.488


98
izelge 6.8 Ky boyu tanma ait sonular
Q
west - east
31838.186 (m
3
/yl) Batdan Douya kat madde tanm
Q
east - west
20310.350 (m
3
/yl) Doudan Batya kat madde tanm
Q
net
11527.836 (m
3
/yl) (Net ky boyu kat madde tanm)
Q
total
52148.536 (m
3
/yl) (Toplam ky boyu kat madde tanm)

Dalga atlasndan elde edilen ky boyu tanm deerlerine gre net tanm Dou-Bat
ynndedir.) Hava fotoraflarndan (ekil 6.3) ve uydu fotoraflarndan (ekil 6.4 ve ekil
6.5) gzlemlendiinde Gksu Deresinin mansap ksmnn denize douya doru dnerek
ulat, dolaysyla ky boyu tanmn Batdan Douya doru olduu gzlenmektedir.
Meteorolojik verilerin ise inceleme blgesine ait fotoraflardaki ile ilikili bir sonu ortaya
kartt, ky boyu net tanmn Bat-Dou ynl olduu oraya kmaktadr.

ekil 6.3 stanbul Bykehir Belediyesi tarafndan 1996 ylnda ekilen hava fotoraf



99

ekil 6.4 1975 senesinde Landsat-Tm uydusu tarafndan ekilen grnt (Band
kombinasyonu RBG / 331 olarak deitirilmitir).


ekil 6.5 1998 senesinde IRS-1D uydusu tarafndan ekilen grnt (Band kombinasyonu
RBG / 331 olarak deitirilmitir).


100
Bu sonularn farkl kmasnda en nemli sebepler ile Meteoroloji stasyonunun konumu
ile alma blgesi arasndaki uzaklk; dalga atlas iin ise lm deerlerinin kyya yakn
yerlerde deil derin denizde yaplm olmas gsterilebilir. Bu durumda elde edilen veriler
neticesi ile sonular arasnda farklln bulunmas olasdr. Ky kesiminde oluan dalga
transformasyonlar, yerel olarak blgenin evresinin falezli bir yap sergilemesi, Ava
Deresinin mansap ksmnda kyya dik olarak ina edilmi dalgakran (Jetty)n varl, yine
Ava Deresinin sa yamacnn olduu kesimde yer alan anak Burnu dalgalarn ve rzgrn
iddetinde ve ynnde deiimler meydana getirmektedir.
Bunun dnda Gksu ve Ava Derelerinin blgedeki varl ve yl boyunca akmlarn
srdrmeleri sebebiyle kaynak blgelerinden sediment tanmnn gerekleerek dereler
vastasyla denize sediment tanm sz konusu olup, ky boyu kat madde tanmna da
katkda bulunduklar sylenilebilir. Devlet Su leri (DS) tarafndan Gksu Deresi ve anak
Deresinde, Melen Projesi kapsamnda, su akm lmleri yaplm olup ekil 6.6, 6.7, 6.8 ve
6.9da bu deerler gzlenebilmektedir. Akm deerlerinden anlald zere akmn yksek
olduu dnem Kasm-Mart aras olup, en etkili dnem Aralk-Ocak aylarnn olduu
dnemdir.

0.000
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
120.000
140.000
160.000
180.000
200.000
1
9
6
1
1
9
6
3
1
9
6
5
1
9
6
7
1
9
6
9
1
9
7
1
1
9
7
3
1
9
7
5
1
9
7
7
1
9
7
9
1
9
8
1
1
9
8
3
1
9
8
5
1
9
8
7
1
9
8
9
1
9
9
1
1
9
9
3
1
9
9
5
1
9
9
7
1
9
9
9
ANAK
GKSU

ekil 6.6 Gksu ve anak derelerinin kasm ayna ait ortalama debi deiimleri


101

0.00
20.00
40.00
60.00
80.00
100.00
120.00
140.00
160.00
180.00
200.00
1
9
6
1
1
9
6
2
1
9
6
3
1
9
6
4
1
9
6
5
1
9
6
6
1
9
6
7
1
9
6
8
1
9
6
9
1
9
7
0
1
9
7
1
1
9
7
2
1
9
7
3
1
9
7
4
1
9
7
5
1
9
7
6
1
9
7
7
1
9
7
8
1
9
7
9
1
9
8
0
1
9
8
1
1
9
8
2
1
9
8
3
1
9
8
4
1
9
8
5
1
9
8
6
1
9
8
7
1
9
8
8
1
9
8
9
1
9
9
0
1
9
9
1
1
9
9
2
1
9
9
3
1
9
9
4
1
9
9
5
1
9
9
6
1
9
9
7
1
9
9
8
1
9
9
9
2
0
0
0
GKSU
ANAK

ekil 6.7 Gksu ve anak derelerinin aralk ayna ait ortalama debi deiimleri
0.00
20.00
40.00
60.00
80.00
100.00
120.00
140.00
160.00
180.00
200.00
1
9
6
1
1
9
6
2
1
9
6
3
1
9
6
4
1
9
6
5
1
9
6
6
1
9
6
7
1
9
6
8
1
9
6
9
1
9
7
0
1
9
7
1
1
9
7
2
1
9
7
3
1
9
7
4
1
9
7
5
1
9
7
6
1
9
7
7
1
9
7
8
1
9
7
9
1
9
8
0
1
9
8
1
1
9
8
2
1
9
8
3
1
9
8
4
1
9
8
5
1
9
8
6
1
9
8
7
1
9
8
8
1
9
8
9
1
9
9
0
1
9
9
1
1
9
9
2
1
9
9
3
1
9
9
4
1
9
9
5
1
9
9
6
1
9
9
7
1
9
9
8
1
9
9
9
2
0
0
0
GKSU
ANAK

ekil 6.8 Gksu ve anak derelerinin ocak ay ortalama debi deiimleri


102

0.00
20.00
40.00
60.00
80.00
100.00
120.00
140.00
160.00
180.00
200.00
1
9
6
1
1
9
6
2
1
9
6
3
1
9
6
4
1
9
6
5
1
9
6
6
1
9
6
7
1
9
6
8
1
9
6
9
1
9
7
0
1
9
7
1
1
9
7
2
1
9
7
3
1
9
7
4
1
9
7
5
1
9
7
6
1
9
7
7
1
9
7
8
1
9
7
9
1
9
8
0
1
9
8
1
1
9
8
2
1
9
8
3
1
9
8
4
1
9
8
5
1
9
8
6
1
9
8
7
1
9
8
8
1
9
8
9
1
9
9
0
1
9
9
1
1
9
9
2
1
9
9
3
1
9
9
4
1
9
9
5
1
9
9
6
1
9
9
7
1
9
9
8
1
9
9
9
2
0
0
0
ANAK - Mart
GKSU - Mart
GKSU - ubat
ANAK - ubat

ekil 6.9 Gksu ve anak derelerinin ubat-mart aylarna ait ortalama debi deiimleri


103
7. TARTIMA VE SONULAR
Sz konusu alanda sediment tanm dalga ve rzgrla olmaktadr. Dalga hareketleri baz
alanlarda kyya dik dier ksmlarda ise kyya verevine gelmekte ve dalga geli ynne gre
dalgann sediment tama kapasitesi farkl olmaktadr. Kyya ayla gelen dalgalarn kyya
paralel akntlar gelitirdii ve bu akntlarn sediment tanmnda nemli rol ald
dnlmektedir. Plaja kum salayan kaynak alan ky boyunca mostra veren kayalar
olabilecei gibi ikinci faktr de nehirlerdir. Nehirlerle karann iinden deiik litolojide
kayalardan kyya malzeme salanmaktadr. Ky morfolojisi, yama eimi, anma alanndaki
kaya tr ve dalgann yn ve gc ky akntlaryla tanan malzemenin miktarn ve trn
kontrol etmektedir.
Ava dolaynda ky boyunca yaplan gzlemler plajn deiik zaman aralyla dalgann
etkisinde kald gzlenmitir. Dalgann ve dalgann yaratt ky akntlarnn gcne bal
olarak plajda en az 3 taraa (seki) gzlenmektedir. Bunlardan kyya yakn olan denizin ok
sakin, az dalgal ve mevsimlik su seviyesinin en dk olduu zaman aralnda olumutur.
kinci taraa ise kynn daha gl dalgalar etkisinde kald mevsimlik yada yllk
deiimlere bal olarak gelimitir. nc dzey ise ksmen dalga etkisiyle gelimi
olabilecei gibi ky rzgrlarnn kontrolndedir. Kyya paralel esen rzgrlar plajdaki
malzemeyi tekrar tam ve plajn gerisinde kumullar oluturmutur. nc taraada ou
kez bitki rts etkin olarak sedimantasyonu kontrol etmektedir. Yine bu alanda rzgr
tanm ile ilgili olarak rzgr dalgac (ripple) ve bitki oluumunun gerisinde kum
ylmalar olmaktadr.
Dalgann geli ynyle ky izgisinin ilikisi aratrldnda kuzey ynl rzgrlarn blgede
etkin olduu, buna karn ky morfolojisi ve nehirlerin davran incelediinde ky boyu
tanmn batdan douya doru olduu gzlenmitir. Gksu deresinin mansabndaki ky oku
ve derenin denize ulat yerin batdan douya doru son bir kvrm yapmas da bunu
dorulamaktadr.
Plajn eitli yerlerinden alnan kum rnekleri ile yaplan dane analizinde %55 - 97 arasnda
ince kum tespit edilmitir. nce kumdan sonra % 2 - 43 arasnda orta kum gzlenmitir. En
yksek akl oran % 1.38, en yksek iri kum % 3.11 ve en yksek silt-kil oran da %0.56
kadar kaydedilmitir. Bu sonulardan da gzlendii gibi plajda yksek enerji sz konusu olup
rzgar vastasyla tanma iin de uygun bir ortamn varlndan sz edilebilmektedir.



104
Ky ve nehir akntlar, morfoloji ve dalga mekanii incelendiinde ortamn dalga etkisinde
gelitii grlmektedir. Dalga etkisi altnda gelien ortamlarda gzlenen ky oku Gksu
deresinde mevsimlik olarak gzlenmektedir. Yaz aylarnda dalga iddetinin dmesi ve frtna
profilinden normal ky profiline geile birlikte bu ky oku nehir azn kapatmakta ve
nehrin denize dearjna engel olmaktadr.
Dalgalarn getirdii malzeme nedeniyle nehir azlar kapand iin kara ynnde nehirde su
birikimi olmakta ve zelikle Gksu deresinde nehrin genilii artmaktadr. Ayrca bu kesimde
su derinlii nehir azna gre daha fazla olduunda nehrin itii alanlarda su dolam
azalmakta, buna bal olarak ince taneli amur-silt trnde malzeme kelmektedir. Bu
durum nehirdeki bitki rtsn ve yaam koullarn deitirmektedir.
Ky boyunca rzgar vastasyla oluan sediment tanm incelendiinde blgede yer alan
kumullarda gelien bitki trlerinin sediment yakalamas ve bu ekilde rzgar etkisinde tanan
dane boyu kk olan malzemeyi kapanlad gzlenmektedir.
Genel olarak ky evrimi incelendiinde blgenin geliiminde en nemli etkinin blgenin
dou ksmnda yer alan ve Ava Deresi'nin dou yamacn oluturan anak Burnu ile Gksu
deresinin bat ksmnda yer alan Kestanelik tepenin varl gsterilebilir. Jeolojik zaman
iinde Kestanelik ve Ktklk tepeleri boyunca ky boyu sediment tanm neticesinde bir
dil yaps olumu; bunun neticesinde Gksu deresi batdan douya doru bir kvrm daha
yaparak denize dearj olmutur. anak burnu ise kuzeyli rzgrlarn ky zerindeki etkisini
azaltarak blgenin dalga etkisi altndaki evrimini srdrmesini salamtr.
Nehirlerin ve blgenin morfolojisi incelendiinde Avann deniz seviyesine olduka yakn
olmas nedeniyle takn ovalarna sahip olduu ve byle bir yapnn nehirlerce tanan
malzemenin birikmesinde nemli rol almas blgenin deiimi hakknda bilgi vermektedir.
Nehirlerce tanan malzemenin zaman ierisinde progresif bir yaylma ekli izleyerek
yelpazeler oluturduu ve bu ekilde ilerleyerek gnmzdeki halini aldndan sz
edilebilmektedir.
Ky boyu tanmn bu ekilde devam edecei varsayldnda Ava deresi zerine yaplan
kyya dik dalgakranlardan derenin bat yamacnda olan sediment tutulmasna sebep
olduundan dolay birikimin bu yapnn kafasn atnda nehir iine doru devam edecei
dnlmektedir. Byle bir durumun ksa bir zaman aralnda olma olasl dk olmakla
birlikte gerekli nlemlerin alnmas gerekmektedir.


105
KAYNAKLAR

Abal, E. G. and Dennison, W. C., (1996), Seagrass depth range and water quality in southern
Moreton bay, Queensland, Australia. Marine and Freshwater Research. 47:763-771. Hannan
et al., 1998.
Adam, P., (1998), Australian saltmarshes: a review. In: McComb, A J and Davis, J A (Eds.),
Wetlands for the future: International Union of Ecologists (INTECOL) International
Conference, 5th, Nov 1996, University of Western Australia, Perth, Papers. Gleneagles
Publishing, Adelaide SA. pp 287-295.
Allen, J.R.L., (1970), Studies in fluviatile sedimentation: a comparison of fining upwards
cyclothems with special reference to coarse member composition and interpretation: Journal
of Sedimentary Petrology, v. 40, p. 298323.
Altnl, E., (1968a), zmit-Hereke-Kurucada alannn jeoloji incelemesi: MTA Derg., 71, 1-
26.
Altnl, E., (1968b), zmit-Hereke-Kurucada Alannn Jeoloji ncelemesi. ..F.F.
Tatb.Jeol.Krs.stanbul.
Altnl, E., Soytrt, N. ve Saka, K., (1970), Hereke-Tavancl- Tavanl-Tepecik alannn
jeolojisi: FF Mec., 35,69-75.
Altnl, .E., (1976), Yeryuvarnn Aratrlmas (Investigating the Earthn evirisi) MTA
Yay. No: 61, Ankara.
Baykal, F., (1940a), Adapazar-Kandra Havalisinin Jeoloji. MTA East.Rapor No: 1008,
Ankara.
Baykal, F. (1943a), ile Blgesinin Jeolojisi. La Gologie de la Rgion de ile (Bithnie-
Anatolie). ..Fen Fak. Monolog. No:3, stanbul
Baykal, F., (1943b), ile Blgesinin Jeolojisi. La Gologie de la Rgion de ile (Bithnie-
Anatolie)
Baykal, F. ve nalan, M., (1979), ile Sedimenter kar (ile Olistostromu): Altnl
Simpozyumu Teblileri, Trkiye Jeo.Kur.Yay. 15-26.
Blatt, H., Middleton, G., and Murray, R., (1980), Origin of Sedimentary Rocks, 2nd ed.
Prentice Hall, Englewood Cliffs, NJ.
Bhm, J., (1927), Beitrag zur Kenntnis der Senonfauna der Bithynischen Halbinsel:
Palaeontographica, 69,187-222.
Cahoon, L. B., Nearhoof, J. E., and Tilton, C. L., (1999), Sediment grain-size effect on
benthic microalgal biomass in shallow aquatic ecosystems. Estuaries. 22:735-741. Riggs et
al., 1995.
Davis, R. A., Jr., ed., (1985)., Coastal Sedimentary Environments, 2nd ed., Springer-Verlag,
New York, NY.
Davis, R.A., Jr., and Gibeaut, J.C., (1990), Historical morphodynamics of inlets in Florida,
Models for coastal zone planning. Sea Grant College Technical Paper 55, 81p.


106
Deery, J. R., and Howard, J. D. (1977), Origin and Character of Washover Fans on the
Georgia Coast, USA, Gulf Coast Association Geologic Society Transactions, Vol 27, pp
259-271.
Dizer, A., (1971), La limite Cretace-Tertiaire dans le bassin NW de la Turquie: Rev.
Micropaleontologique, 14, 43-47.
Duke, N. C., Ball, M. C., and Ellison, J. C., (1998), Factors influencing biodiversity and
distributional gradients in mangroves. Global Ecology and Biogeography Letters. 7 (1):27-47.
Erguvanl, K., (1949), Hereke pudingleri ile Gebze talan-inaat bakmndan etd ve
civarlarnn jeolojisi: T, Doktora tezi, 89.
Erin, S., (1953), Karadeniz evresinin Morfolojik Tekaml le Pleistosen klim
Tahavvleri Arasndaki Mnasebetler. .. Cor.Enst.Derg. Cilt: 3, Say 5-6, s:46-94,
stanbul.
Erin, S., (1982), Jeomorfoloji I (Geniletilmi 3.Bask). ..Ed.Fak. Yay.No:2931, stanbul
Ertek, A., (1995), Kocaeli Yarmadasnn Kuzeydou Kesiminin Jeomorfolojisi. antay
Kitabevi, stanbul.
Goldsmith, V., (1985), Coastal Dunes, Coastal Sedimentary Environments, 2nd ed., R. A.
Davis, Jr., ed., Springer-Verlag, New York, NY, pp 303-378.
Harris, G. P., (2001), Biogeochemistry of nitrogen and phosphorous in Australian catchment,
rivers and estuaries: effects of land use and flow regulation and comparisons with global
patterns. Marine and Freshwater Research . 52:139-149.
Heap, A., Bryce, S., Ryan, D., Radke, L., Smith, C., Smith, R., Harris, P., and Heggie, D.,
(2001), Australian estuaries and coastal waterways: A geoscience perspective for improved
and integrated resource management. AGSO Record 2001/07
Humphries, P., Potter, I. C., and Loneragan, N. R., (1992), The fish community in the
shallows of a Temperate Australian Estuary : relationships with the aquatic macrophyte
Ruppia megacarpa and environmental variables. Estuarine, Coastal and Shelf Science.
34:325-346.
Kaya, O; Dizer, A.; Tansel, ve Meri, E., (1984), Ereli (Zonguldak, alannn Kretase
stratigrafisi: MTA Derg., 99/100,. 1-15, Ankara.
Kaya, O.; Wiedmann, J.; Kozur, H.; zdemir, .; zer, S.; Beauvais, L., (1986), stanbul'da
Yeni Bir Alt Kretase Bulgusu, MTA Derg.,107/10, Ankara
Ketin, . ve Gm,., (1963), Sinop-Ayanck gneyinin jeolojisi :TPAO Rap., 288
(yaymlanmam).
Kl, E., (2000), Morfodinamik Srelere Dayanarak stanbul li ve Yakn evresinin
1/50000 lekli Jeomorfoloji Haritas - Ava Paftas Yksek Lisans Tezi, .. Corafya
Fakltesi, stanbul.
Kraus, M. J., (1987), Integration of channel and flood-plain suites, 11. Vertical relations of
alluvial paleosols. Jour. Of Sed. Petrology, 57 (4), 602-613.
Kurter, A., - Hogren, M.Y., (1986), Jeomorfoloji tatbikat (Geniletilmi 2.Bask)
..Ed.Fak.Yay. No: 1944, stanbul.


107
McLean, E. J. and Hinwood, J. B., (1993), Model segmentation of estuaries using
geomorphological, sedimentological and hydrodynamic evidence. Coastal engineering: a
partnership with nature: Australasian Conference on Coastal and Ocean Engineering, 11th,
23-27 Aug 1993, Townsville QLD, Preprints of papers. Institution of Engineers, Australia,
Barton ACT. National conference publication; no 93/4., pp 625-630.
Meri, E., Kerey, E., Tunolu, C., Avar, N., nal, B.., (2000), Yeilay (Ava-KD
stanbul) Yresi Ge Kuvaterner stiflenin Mikrofaunas ve Sedimantolojisi, Trke Jeoloji
Blteni, Cilt 43, Say 2.
MTA Genel Mdrl ve Ankara niversitesi, (1999), 17 Austos 1999 Depremi Sonras
Dzce (Bolu) lesi Alternatif Yerleim Alanlarnn Jeolojik ncelenmesi, TBTAK Yer
Deniz Atmosfer Bilimleri ve evre Aratrma Grubu Raporu, 59s.
Nichol, S. L., (1991), Zonation and sedimentology of estuarine facies in an incised-valley,
wave-dominated, microtidal setting, New South Wales, Australia. In: Smith, D. G., Reinson,
G. E., Zaitlin, B. A., and Rahmani, R. A., (Eds) Clastic tidal sedimentology. Canadian Society
of Petroleum Geologists Memoir. 16:41-58
zhan, E. and Abdalla, S.,(1999). Wind and wave climatology of the Turkish coastand the
Black Sea: an overwiev of the NATO TU-WAVES project.. Proc. Int. MEDCOAST Conf. On
Wind and Wave Climate of Mediterranean and Black Sea, MEDCOAST Publications, Ankara,
Turkey,1-20.
Paterson, A. W. and Whitfield, A. K., (2000), Do shallow-water habitats function as refugia
for juvenile fishes? Estuarine, Coastal and Shelf Science. 51:359-364. Potter et al., 1994,
Pearson/Prentice Hall, (2005), Science Explorer , Paerson/Prentice Hall
Pethick, J., (1984), An Introduction to Coastal Geomorphology, Edward Arnold Publishers,
London, UK.
Rainer, S. F. and Fitzhardinge, R. C., (1981), Benthic communities in an estuary with periodic
deoxygenation. Australian Journal of Marine and Freshwater Research. 32:227-244. Roy et al.
2001
Roy, P. S., Williams, R. J., Jones, A. R., Yassini, R., Gibbs, P. J., Coates, B., West, R. J.,
Scanes, P. R., Hudson, J. P., and Nichol, S., (2001), Structure and function of south-east
Australian estuaries. Estuarine, Coastal and Shelf Science. 53:351-384.
Saenger, P., Specht, M. M., Specht, R. L., and Chapman, V. J., (1977), Mangrove and coastal
saltmarsh communities in Australia. In: Chapman, V. J., (Ed) Wet Coastal Ecosystems.
Elsevier, Amsterdam. pp 293-345
Tysz, O., (2002), Aktif Tektonik Kylar Ders Notlar, stanbul Teknik niversitesi
Avrasya Yerbilimleri Enstits
Yanko, V, and Troitskaja, T., (1987), Late Quaternary foraminifera of the Black Sea,
Moscow, 111 s.
Yanko, V., (1989), quaternary foraminifera of the southern seas of the USSR (Pontian-
Caspian Region) (Classification, ecology, biostratigraphy, history of development, indicator
of environmet). D. Sc. Dissertation, Moscow University, 2, 924 s.
Yanko, V., (1990), Stratigraphy and ppaleogeogrephy of the marine Pleistocene and Holocene


108
deposits of the southern seas of the USSR, Mem.Soc. Geol It, 44, 167487.
Yksel, Y., evik, E. Ve elikolu, Y., (1998), Ky ve Liman Mhendislii, naat
Mhendisleri Odas, Ankara.

U.S. Army Corps of Engineers (USACE), (1995), Coastal Geology (Engineering and Design),
Engineering Manual No:1110-2-1810, Washington, USA.
U.S. Geological Survey (USGS), (2006), Coastal Classification Mapping Project (National
Assessment of Coastal Change Project).



INTERNET KAYNAKLARI
http://blacksea.orlyonok.ru
http://coastal.er.usgs.gov
http://www.eies.itu.edu.tr
http://www.flickr.com
http://www.mta.gov.tr
http://www.ozestuaries.org/
http://www.io-warnemuende.de/homepages/waniek
http://www4.ncsu.edu/eos/users/c/ceknowle



109
EKLER
Ek 1 Avadan alnan sahil kumu rnekleri zerinde yaplan elek analizi sonucu elde
edilen veriler


110


111


112


113


114