BAB 5:

KEKAYAAN EKONOMI SABAH

MENARIK MINAT SYARIKAT BORNEO
UTARA BRITISH (SBUB )
SENARAI KANDUNGAN
5.1 SBUB BERTAPAK DI SABAH

5.2 SBUB MENGUKUHKAN KUASA DI SABAH

5.3 SBUB MENGEKSPLOITASI HASIL BUMI
SABAH

5.4 PERUBAHAN SOSIAL SBUB DI SABAH

5.1
SBUB BERTAPAK DI SABAH
Potensi ekonomi sabah telah menarik
perhatian pelabur - pelabur barat dari
Amerika Syarikat, Britain, Belanda dan
Sepanyol. Carta aliran di bawah
menjelaskan pertapakan syarikat-syarikat
asing di Sabah.
Sultan brunei memberi konsesi tanah di sabah kepada wakil
Amerika syarikat ,c.l.Moses pada tahun 1865 .Tempoh penye-
waan adalah selama 10 tahun.
Moses menjual konsesi tersebut kepada The American Trading Company
diketuai oleh J.W. Torrey dan T.B Harris.Torrey gagal memajukan penana
man kopi dan tebu di Kimanis.Torrey menjual haknya kepada Von
Overback.
Overbeck menghadapi masalah modal. Beliau meminjam wa-
ng daripada syarikat Alfred Dent dan Edward Dent pada tahun
1877.Gabenor Labuan , W.H Treacher, telah bersetuju membantu
Overbeck memperbaharui tempoh pajakan daripada sultan
Brunei dengan syarat syarikat yang ditubuhkan diletakkan di
bawah kekuasaan British.
Sultan Brunei, Sultan Abdul Muk Mein telah memperbaharui
pajakan dengan Overbeck dan Dent melalui perjanjian yang
telah ditandatangani pada tahun 1877.Dalam perjanjian
itu,baginda menyarahkan tanah antara Teluk Kimanis dan
Sungai Sibuku.
KAWASAN DI SABAH YANG DISERAHKAN KEPADA SYARIKAT
OVERBECK DAN DENT OLEH SULTAN BRUNEI PADA TAHUN 1877 DAN
SULTAN SULU PADA TAHUN 1878.
Oleh sebab sebahagian daripada wilayah Sabah adalah di
bawah pemerintahan Kesultanan Sulu, Overbeck dan Dent
telah menandatangani satu lagi perjanjian dengan Sultan
Jamalul Alam pada tahun 1878.Baginda menyerahkan ka-
wasan dari Sungai Pandasan hingga ke Sungai Sibuku.

Pada tahun 1880,Overbeck telah menjualkan semua hak
nya kepada Alferd dan Edward Dent. Kemudian, Dent
telah menubuhkan Persatuan Sementara Borneo Utara
Berhad.Saham syarikat itu telah dijual kepada rakyat
British bagi menambahkan modal perniagaan.Bagi
memperkukuh kedudukan dan memajukan perniagaan,
persatuan tersebut berusaha mendapatkan Piagam
Diraja daripada kerajaan British.

Pada bulan November 1881, kerajaan British telah meng-
anugerahkan piagam kepada Persatuan Sementara Bor-
neo Utara British Berhad.Pada tahun 1882, syarikat itu
dinamakan Syarikat Borneo Utara British.Melalui
piagam tersebut, SBUB mempunyai kuasa mentadbir
Sabah. Sir Rutherford Alcock menjadi Presiden pertama
dan Alferd Dent dilantik sebagai Pengarah Urusan.
MELALUI PEMBERIAN PIAGAM ITU, BRITISH DAPAT
MEMPERLUAS PENGARUHNYA DAN MENGHALANG
KUASA BARAT LAIN BERTAPAK DI SABAH.PADA
TAHUN 1888, SBUB MENANDATANGANI PERJANJIAN
PERLINDUNGAN BORNEO UTARA YANG MENJADIKAN
SABAH NEGERI NAUNGAN BRITISH.KINI BRITISH
BERTANGGUNGJAWAB TERHADAP HAL EHWAL LUAR
SABAH.
SYARAT PEMBERIAN PIAGAM KEPADA
PERSATUAN SEMENTARA BORNEO
UTARA BRITISH BERHAD .
SBUB MESTI MENERIMA
NASIHAT DARIPADA
KERAJAAN BRITISH.
SBUB MESTI MELANTIK PENTAD-
BIR DARIPADA PEGAWAI YANG
DIAKUI OLEH KERAJAAN BRITISH.
SBUB HENDAKLAH MEME-
RINTAH SABAH DENGAN
ADIL DAN SAKSAMA.
SBUB TIDAK BOLEH MENYERAHKAN WILAYAH
SABAH KEPADA SESIAPA TANPA PERSETUJU-
AN DARIPADA KERAJAAN BRITISH.
SBUB HENDAKLAH
MEMELIHARA AGAMA,
ADAT RESAM DAN
UNDANG-UNDANG
PENDUDUK TEMPATAN
Menjana idea
1. Apakah tanggungjawab SBUB ke atas
rakyat pribumi?
2. Senaraikan syarat piagam yang
mengukuhkan pengaruh SBUB di
Sabah?
3. Mengapakah SBUB perlu
mendapatkan piagam?
5.2
SBUB MENGUKUHKAN KUASA DI SABAH .
Pemerintahan SBUB di Sabah diketuai oleh
Gabenor. Gabenor pertama ialah W.H
Treacher.Beliau dilantik oleh pengarah syarikat
dengan persetujuan kerajaan British. Dalam
menjalankan pentadbirannya, Gabenor dibantu
oleh Majlis Penasihat. Sandakan dijadikan pusat
pentadbiran. Bagi melicinkan urusan
pentadbiran, pihak SBUB telah menubuhkan
jabatan kerajaan.
MAJLIS PENASIHAT ditubuhkan pada
tahun 1883.Ahli majlis ini terdiri daripada
Setiausaha Kerajaan , Bendahari dan Ketua
Pasukan Keselamatan.
INFO ARKIB
MAJLIS PENASIHAT
G
A
B
E
N
O
R
W.H.TREACHER
MAHKAMAH DI SABAH
MAHKAMAH M.MAJISTRET M. ANAK NEGERI

Bidang Kuasa
Mengendalikan kes-
kes seperti kes
pembunuhan,
penculikan dan
rompakan.
Mengendalikan kes-
kes peribumi yang
berkaitan dengan
undang-undang Islam
dan hukum adat
Hakim
Dihakimi oleh Pegawai
Daerah.
Hakim dilantik
daripada kalangan
Ketua Anak Negeri
yang arif dalam
bidang agama Islam
dan adat.
Menjana minda
1. Pada pendapat kamu, mengapakah
SBUB mewujudkan dua jenis
makhamah?
2. Mengapakah SBUB mengekalkan
pemimpin tempatan dalam
pentadbiran?

5.3
SBUB MENGEKSPLOITASI HASIL BUMI
SABAH
SBUB mengeksploitasi kekayaan hasil tradisional
Sabah seperti

Selain itu, SBUB turut menguasai aktiviti pertanian,
pembalakan dan perombongan bagi mengaut
keuntungan.
sarang burung sagu rotan
pokok lanut trepang Sirip ikan yu
SUMBER KEKAYAAN SABAH PADA KURUN KE -19
20
HASIL TRADISIONAL
MENYUMBANG
KEWANGAN SBUB
SARANG BURUNG MERUPAKAN HASIL EKSPORT TRADISIONAL
SBUB YANG MENGUNTUNGKAN.EKSPORT SARANG BURUNG
PADA TAHUN 1926 BERNILAI SEBANYAK 125000 DOLAR.

LONGGOKAN ROTAN YANG DICARI OLEN PENDUDUK TEM-
PATAN.HASIL ROTAN DIEKSPORT DALAM BENTUK PERABUT,
TIKAR DAN TONGKAT.
POKOK LANUT DIKENALI SEBAGAI ABAKA,MANILA HEMP
ATAU MUSA TEXTILES.POKOK LANUT HIDUP MELIAR DI
KAWASAN PAMAH DAN LEMBAH.GENTIAN POKOK LANUT
DIJEMUR SEBELUM DIPROSES MENJADI TALI KAPAL UNTUK
DIEKSPORT KE EROPAH.
POKOK SAGU ATAU RUMBIA MERUPAKAN ANTARA
TANAMAN TRADISIONAL DI SABAH.POKOK RUMBIA
HIDUP SUBUR DI KAWASAN BERPAYA DI MUARA
SUNGAI.HARGA SAGU MAHAL DI PASARAN
DUNIA.SBUB MENGGALAKKAN RAKYAT
MENGUSAHAKAN SECARA KOMESIAL.EKSPORT SAGU
DI SABAH PADA TAHUN 1888 BERNILAI SEBANYAK
93433 DOLAR.
SBUB JUGA MENGGIATKAN USAHA MENCARI HASIL LAUT SEPERTI TREPANG,
SIRIP IKAN YU DAN MUTIARA. ATIVITI INI DIUSAHAKAN OLEH MASYARAKAT
BAJAU.
PEMBALAKAN MENGUNTUNGKAN
SBUB
BANYAK SUMBER BALAK.
KEGIATAN PEMBALAKAN DIJALANKAN DI
SANDAKAN, LAHAD, DATU DAN TAWAU.
BURUH DIBAWA DARI INDONESIA DAN
FILIPINA.
HASIL DIEKSPORT MELALUI PELABUAN
SANDAKAN.
PERLOMBONGAN MENGGALAKAN
KEMASUKAN PELABUR
1886 ORANG CINA MENGUSAHAKAN LOMBONG EMAS DI
SUNGAI SEGAMA.
ARANG BATU DILOMBONG DI SILIMPOPON DI LABUAN.
-SILIMPOPON (KAWASAN TERBESAR) DIUSAHAKAN SYARIKAT
COWIE HARBOUR GOAL.
MANGAN DIUSAHAKAN DI TELUK MARUDU OLEH SYARIKAT
BRITISH BORNEO EXPLORATION DAN DIEKSPORT KE BRITIAN.
5.4
PERUBAHAN SOSIAL SBUB DI SABAH
SBUB telah membagunkan kemudahan
asas seperti landasan keretapi , jalan
raya, sekolah , hospital, telefgraf dan lain-
lain.
Pembinaan kemudahan asas ini adalah
untuk kepentingan dan keuntungan SBUB.





JALAN RAYA
KERETA API
KAPAL
KERETA API
SBUB membina landasan keretapi yang
pertama pada tahun 1896.
Landasan sepanjang 32 km itu dibina bagi
menghubungkan Weston ke Beaufort.
Pada tahun 1905 , landasan keretapi di
sambung dari Beaufort ke Jesselton dan
dari Tenom ke Malalap.
Landasan ini dibina bagi memudahkan
SBUB mengangkut hasil keluaran di
bahagian pedalaman ke pelabuahan.
JALAN
RAYA
TUJUAN
-MENGHUBUNGKAN KAWASAN
KEGIATAN EKONOMI DENGAN
BANDAR DAN PELABUHAN.
- MEMUDAHKAN SBUB
MENGANGKUT HASIL KELUARAN
DI PADALAMAN KE PELABUHAN
KAPAL
1890, SYARIKAT
PERKAPALAN STRAITS
STEAMSHIP
MEMULAKAN KHIDMAT
MENGANGKUT
PENUMPANG DAN
BARANGAN.

KURANG DIBERI PERHATIAN OLEH SBUB.
HANYA MENYEDIAKAN PENDIDIKAN DI
PERINGKAT DAERAH.


MUBALIGH KRISTIAN MEMBINA SEKOLAH DAN
MENYEBARKAN AGAMA KRISTIAN

KESAN
PENDIDIKAN
1909
JABATAN PELAJARAN DITUBUHKAN.
1 JULAI
1915
SEKOLAH LATIHAN DIBINA BAGI ANAK-ANAK
KETUA ANAK NEGERI.
MELATIH MENJADI PEGAWAI PENTADBIRAN
PERINGKAT DAERAH
1921
SEKOLAH MELAYU PERTAMA DIBINA
DI KOTA BELUD
1883 JABATAN PELAJARAN DITUBUHKAN.
1930
HANYA 10 BUAH SEKOLAH MELAYU
MENAMPUNG 400 ORANG PELAJAR.
1939
TERDAPAT 49 BUAH SEKOLAH
MUBALIGH
1940
KIRA-KIRA 11 00 ORANG MURID
MENDAFTAR DI SEKOLAH MELAYU ,
MUBALIGH DAN CINA.
DIBINA DI BANDAR-BANDAR BESAR
1940, TERDAPAT 9 BUAH HOSPITAL DAN 40
BUAH KLINIK.
DILUAR BANDAR , PUSAT KESIHATAN
DISEDIAKAN.
BILANGAN DIKTOR TIDAK MENCUKUPI.
PERKHIDMATAN PERUBATAN TIDAK DAPAT
DINIKMATI SELURUH RAKYAT SABAH.
HOSPITAL
KEMUNCULAN
BANDAR-
BANDAR BARU
SANDAKAN
DIASASKAN WILIAM
PRYER (1879)
KETIKA ITU
DINAMAKAN ELOPURA.
DIBANGUNKAN
SEBAGAI PUSAT
PENTADBIRAN ,
PELABUHAN
ANTARABANGSA DAN
PUSAT PEMBALAKAN.
KUDAT
PUSAT PENTADBIRAN
PERTAMA SBUB
PADA 1881.
GAGAL MEMBANGUN-
KAN KERANA:
A) TIDAK STRATEGIK.
B) KEADAAN GEOGRA-
FINYA TIDAK
SESUAI UNTUK
PERTANIAN.
1884,BERPINDAH KE
SANDAKAN.
DIASASKAN CHARLES
JESSEL(1900)
NAMA ASAL-JESSEL TOWN
SEBELUM DISINGKATKAN
JESSELTON.
TURUT DIKENALI-API-API,
SINGA MATA ATAU DIASUKA.
MEMBANGUN KERANA:
-PEMBINAAN LANDASAN
KERETA API
-PERKEMBANGAN TANAMAN
GETAH
1967, NAMA JESELTON DITUKAR
KEPADA KOTA KINABALU.
TAWAU
PELABUHAN TERKENAL
DI PANTAI TIMUR SABAH.
EKSPORT UTAMA:
GETAH, ABAKA, MUTIARA
DAN KAYU BALAK.
GURU SEJARAH:
EN.AHMAD NOORNIZAM BIN
SHAMSUDIN.

KUMPULAN:
NUR SYAMIMI BT MOHAMAD
NOR.
NUR SYAFIRUL AQMA BT
ARBAIN.
LOW SHU FEN.