1 of 255
19
XBk;oh wjbk 5 ..
ik eT[ jfo ozr[ bkr' fJ;[ i[r wfj
;' ejhns W ;{ok..
nksw fiD? ;rb tf; sk e?
ik ek ;fsr[o[ g{ok.. ..
mke[o[ rkJhn? nksw ozfr..
;oDh gktB Bkw fXnktB
;jfi ;wktB ;zfr.. .. ojkT[..
iB e/ uoB t;fj w/o? jhno?
;zfr g[Bhsk d/jh..
iB eh X{fo d/j[ feogk fBfX
BkBe e? ;[y[ J/jh.. ..
( 679)
2 of 255
3 of 255
4 of 255
5 of 255
6 of 255
7 of 255
8 of 255
i/ s{z T[; gow/o dk ;Zu/ fdb'A n?BK e o/A s{z ;z;ko s'A gko
j' ikJ/A. i/ ;kfonK d/ fjofdnK ftZu s{z gow/o d/y bt/
A s/oh w[esh j' ikJ/. GkJh xBZJhJ/ B/ gkDh fgnkfJnkF
;ko/ fjzd{, f;ZyK, w[;bwkBK B{z. ;kfonK ftZu r[o{ B{z d/ye/
, oZp d/ye/ s/ T[jdh T[d'A jh w'e j' rJh. pyf j' rJh
9 of 255
T[js/, d;t/A gkfskj dh. T[j w[es j' frnk, iBw woB
s'A S[ZN frnk.
iB e/ uoB t;fj w/o? jhno?
T[j iB i' W, ;qh r[o{ okwdk; s/ fJjBK dk be W,
iB sK ;ko/ jh B/, dkd{ th iB W, epho th iB W, fizB/
oZp d/ u/b/ B/, fijV/ oZp B{z gqkgs eo u[Ze/ B/, T[j ;ko/ jh
iB B/. go T[jBK d/ r[o{ okwdk; d/ uoB w/o/ fjod/ ftZu
tZ;d/ B/. T[jBK B/ i' Bkw fdZsk T[j th w/o/ fjod/ ftZu
tZ;dk W. Bkw B{z th fes/ uoB efj fdzd/ B/.
;zfr g[Bhsk d/jh..
;kE w/oh d/j th gftZso j' rJh, w/ok wB sB ;G
gftZso j' frnk, w/oh d/j th gftZso j' rJh.
iB eh X{fo d/j[ feogk fBfX
;qh r[o{ ;kfjp efjzd/FT[jBK iBK dh w?B{z X{V d/ fdT[.
T[; r[o{ okwdk; d/ uoDK dh X{V B/ w/ok T[Xko eo fdZsk.
BkBe e? ;[y[ J/jh..
r[o{ noiB d/t ih efjzd/F;kv/ sK fJjh ;[Zy B/. nksw
;[Zy ;kB{z fJZE'A gqkgs j'fJnk. nksw ;[Zy jh ;kB{z ukjhdk
;h, T[j ;kB{z gqkgs j' frnk. T[j gow/o dh, r[o{ dh
feogk s/ gqkgs j' frnk.
p'b' ;fsBkw ;qh tkfjr[o{.
q
10
10 of 255
20
11
11 of 255
12
12 of 255
13
13 of 255
(gzBk 855)
14
14 of 255
15
15 of 255
16
16 of 255
17
17 of 255
j't/, fijVk w/o/ wB B{z gqw/o Bkb i'V d/t/ s/ fco w?A T[jd/
uoBK s/ gtK s/ [G puB ejK, Bkw dk f;woB eoK s/
fBekw eow eoK.
dhifj gqkB ne'fo.. .. ojkT[..
w?A nkgD/ gqkD n
e'fo wfjB/ nogD eod{z. ne'fo dk
noE W nogD. w? nkgD/ gqkDK sZe T[; wjK g[o B{z
nogD eo d/tKrk. s[jkB{z gsk W iBe B/ id fbye/ bk
fdZsk, T[j wjK g[o ;h, pVk T[Zuk wjKg[o ;h, d[BhnK
dk pkdkj ;h, go Bkb d[BhnK dk ;/te th ;h . fJ;
eoe/ id T[;B/ fbye/ bk fdZsk, T[j ;ko/ pqkjwD i' th
;kX{ fJZem/ j'J/ fe w?A x'V/ dh oekp ftZu g?o gktK s/ w?B{z
frnkB eo d/t/. e'Jh T[ZE/ Bk nkfJnk, T[; f;zxk;D s/
e'Jh Bk p?mk. nNkteo B{z gsk bZfrnk s/ nNkteo
fgZSb/ iBw dk :'rh ;h, pVk T[Zuk ;h. T[j nkfJnk s/
nke/ rZdh s/ p?m frnk. b'e pV/ jZ;/, pqkjwD b'e th pV/
jZ;/, pJh fJj fJe sK ozr dk ekbk W, fJe fJj ftzrk N/
Yk fijk W, fJ; Bz{ gsk Bj] ;h sK fJj nke/ rZdh s/ p?m
frnk. T[j u[Zg eoe/ p?mk fojk. id iBe B/, pkdkj
ukj/ fesBk th j't/ sK th T[;dh neb ftbZyD j[zdh W.
T[; B/ ;G e[ZM ;kwZroh fbnke/, nogD eoe/ Bweko
ehsh. efjzd/ ih nkg B/ gfVQnk W< T[j efjzdk jK. ny/ d/
y' fJZE/ fezB/ pqkjwD p?m/ B/, fezB/ gzfvs p?m/ B/. T[j efjzdk
Bk fJZe th Bj] W. eh B/< efjzdk e[ZM sK fJjBK ftZu
e;kJh B/, e[M ufwnko B/. T[j j?okB j' rJ/, efjzd/ feT[A<
efjzdk fJj w?B{z d/y e/ jZ;/ id w?A rZdh s/ pfj frnk. pJh
fJj wkfonk ikJ/rk, fJj ;ko/ jZ;/. ufwnko uzw B{z d/y e/
jZ;dk j[zdk W s/ e;kJh jZvK B{z d/ye/ jZ;dk j[zd?. w/ok ozr
18
18 of 255
19
19 of 255
id fenko/ B{z [ZX eod/ B/, nkj rzY/ bkT[Ad/ B/, ;G mhe
eod/ B/, fco T[jB{z f;zid/ B/. fJ; eoe/ i?;? fenkfonK B{z
[ZX eod/ B/, whB dh irQk B{z [ZX eod/ B/, n?;/ ngD/
wB sB B{z GkJh [ZX eo b? s{z.
jfo f;zu? ;[Xk ;zi'fo..
T[j efjzd/ fJZXo bkT[Dk nzsjeoD B{z, T[Xo bkT[Dk
fenkok. fJj fdqNKs W efjzd/ T[j [ZX d/ Bkb, o; d/
Bkb, nkBzd d/ Bkb T[j s/o/ nzsjeoD B{z f;zi d/Ar/. s/
o/ nzsjeoD d/ ftZu T[j o; nk ikJ/rk.
20
20 of 255
21
21 of 255
22
22 of 255
23
23 of 255
24
24 of 255
(gzBk 659)
w?A ;Zuh gqhs nkgd/ Bkb i'V bJh . nkgd/ Bkb i'V e/
;ko/ ftfnK s'A s'V bJh. T[j fijV/ wjK ft/ B/ ;zeN
o{g, pB o{g, T[jBK d/ Bkb'A GkJh T[jB/ s'Vh. j[D gVQ
gzeshF
fJnk o; wfj wrB[ j's feogk s/
id gow/o dh feogk j't/ nksw o; w/A iht T[d'A
gqkgs j[zd?, sK T[jd/ ftZu wrB j[zd?, fJ;fEs j[zd?. jK ih
F
wjk fpfynk s/ s'fo..
GkJh ;ko/ ftfnK d/ Bkb'A, fposh B{z s'V fdT[. ftfnK
d/ nkeko fposh Bk eo], fJe gow/o d/ nkeko eo].
fJe gow/o dk GiB eo].
25
25 of 255
26
26 of 255
d/ydK,
noiB
eod?.
nG?
27
27 of 255
21
;'ofm wjbk 5 ..
gqG eh ;ofD ;rb G? bkE/ d[y fpB;/ ;[y[ gkfJnk..
dfJnkb[ j' n k gkopq j w[ ;[ n kwh g{ o k ;fsr[ o [
fXnkfJnk....
gqG ihT[ s{z w/o' ;kfjp[ dksk..
efo feogk gqG dhB dfJnkbk r[D rktT[ ozfr
oksk..ojkT[ . .
;fsr[fo Bkw[ fBXkB[ fdqVkfJnk fuzsk ;rb fpBk;h..
efo feogk ng[B' efo bhBk wfB tf;nk nfpBk;h....
sk eT[ fpxB[ B e'T{ bkr? i' ;fsr[fo ng[B? oky/..
uoB ewb p;/ fod nzsfo nzfwqs jfo o;[ uky/....
efo ;/ t k ;/ t e gq G ng[ B / fifB wB eh fJS
g[ i kJh..
BkBe dk; sk e? pfbjko? fifB g{oB g?i oykJh....
(gzBk 615)
28
28 of 255
29
29 of 255
30
30 of 255
31
31 of 255
32
32 of 255
33
33 of 255
34
34 of 255
35
35 of 255
36
36 of 255
37
37 of 255
T[Xko j' iKd?. ;zs pD iKd? go T[ZE/ gj[zu ikJ/ sK. fJjdk
nkgk ;ko/ ftnkge W. fJ; eoe/ r[o{ ;kfjp efjzd/ i/
s[;] ;ko/ G?n Bk eoB/ ukj[zd/ j' gkgK d/, iBw woB d/
sK gow/o dh oD b? bT[, fJ; s'A T[s'A dh j'o e'Jh
;kXB Bj] W.
d[y fpB;/ ;[y[ gkfJnk..
;ko/ s/o/ d[Zy Bk j' ikDr/, ;[Zy ;o{g gow/o s?B{z
gqkgs j' ikJ/rk.
dfJnkb[ j'nk gkopqjw[ ;[nkwh
w/o/ T[Zs/, r[o{ noiB d/t ih efjzd/, T[j ;[nkwh wjKg[o
g{oB gow/o pVk fdnkb j'fJnk, w?B{z r[o{ okwdk; ih dh
G/Nk eokfJnk, w?B{z r[o{ okwdk; dh gqkgsh j' rJh. w?B{z
T[j r[o{ n"o gow/o B/ py fdZsk.
r[o[ gow/;o J/e' ikD[..
r[o{ n"o gow/o fJZe' j[zd/ B/.
pqjw frnkBh eT[ y'ifj wj/;[o..
BkBe pqjw frnkBh nkfg gqw/;o..
pqjw frnkBh ;G f;q;fN ek eosk..
pqjw frnkBh ;d iht? Bjh wosk.. (gzBk 273)
T[j iBw woD tkbh t;s{ Bj] j[zdk. T[j nksw ;o{g
j[zdk W.
fiBh nksw[ uhfBnk gowksw[ ;'Jh..
J/e' nzfwqs fpoy[ W cb[ nzfwqs[ j'Jh.. (gzBk )
T[j nwo j' ikJ/rk. fJ; eoe/ GkJh, oD pVh T[Zuh
uhi W. go ed < id Jho g{oD gq;zB j' ikJ/, gq/wk
Grsh id fJjB{z gqkgs j' ikJ/ sK fJjdk wB gq/w Bkb
38
38 of 255
39
39 of 255
40
40 of 255
y[ d B k h y[ d k B k h ..
n?Bh rZb ftZu ;{chnK dk k;so ysw j' frnk.
T[jBK B/ ;kc fJj rZb efj fdZsh y[d ;Bkh y[dk
Bkh@. id y[d B{z ikD fbnk, y[d jh y[dk W. T[jh fJe
W gow/o. fJ; eoe/ p[ZX B/ th fJjh fejk fBopkD gd.
fJjdk T[jh W nkgk, j'o e'Jh Bj] W, fi; s/ ;ko/ d[Zy Bk
j' iKd/ B/. gow/o fBopkD gd dh gqkgsh j' iKdh W.
j'o T[jB/ Jho dk Bk yzvB ehsk Bk wzvB ehsk, e'Jh
rZb Bj] eoh. fBopkD gd dh T[jB{z gqkgsh j'Jh, S/
;kb T[jB/ ;kXB ehsk p[ZX B/. T[j fjzd[;skB dk fJe
pVk Gkoh wjKg[o j'fJn?. r[o{ BkBe d/ pokpo dh pks
sK T[jdh j' Bj] ;edh . fJj sK F
i' f s o{ f g jfo nkfg r[ o { BkBe[ ejk:T[ . . (gzBk
1108)
41
41 of 255
42
42 of 255
43
43 of 255
44
44 of 255
d[BhnK u
Bk j't/, fJe E'vh fposh gq/w ozr Bkb Goe/,
gq/w d[nkok gow/o Bkb i[V ikt/ sK s[jkB{z nfpBkh
gd dh gqkgsh j' ikJ/rh.
ojkT[ . .
ojkT[ okrhnK tk;s/ j[zd?.
;fsr[fo Bkw[ fBXkB[ fdqVkfJnk
;fsr[o{ okwdk; B/ w?B{z Bkw fdqV eok dhnk, kyks
eok dhnk. Bkw BkT[A W gow/o dk, ftnkge dk,
u/sB dk.
Bkw e/ Xko/ yzv pqjwzv..
(gzBk 284)
fijVk ;koh d[BhnK dk wkfbe W. epho B{z fJj zek
ehsh pqkjwDK B/ pJh s{z Uw feT[A efjzdk j?A < s{z i[bkjk
WA fJj sK pqkjwDK dk nfXeko W. s/ok Uw dk eh nfXeko
W< T[jB/ nkfynk w?A Uw s[jkv/ tkbk Bj] efjzdk, fijVk
s[;] fbye/ Uw w/N fdzd/ jA', T[jB{z Bj] w?A efjzdk.
Unzeko nkfd w? ikBk..
fbfy no[ w/N? skfj B wkBk..
Unzeko by? iT[ e'Jh..
;'Jh bfy w/NDk B j'Jh..
(gzBk )
w?A sK T[; Unzeko B{z wzBdK fijVk ;koh d[BhnK dk
nkfd WF T[sgsh eosk, gkbDk eosk, b?n eosk,
oyk eosk. w?A T[; Uw dk g[ikoh jK. fijVk s[;] Uw
fby e/ fwNk fdzd/ j'A, fJjB{z w? Bj] wzBdk. fJ; eoe/ Bkw
GkJh gow/o W. Bkw, Bkwh dk nG/d W. T[j w?B{z Bkw, r[o{
noiB d/t ih efjzd/, r[o{ okwdk; ih B/ fdqV eok fdZsk.
fdqV eh eok dhnk, kyks eok fdZsk. gfjb/ i/ E'vk
45
45 of 255
46
46 of 255
xBZJhJ/ B/ ;kfonK u
fJe d/fynk, ;G B{z ib fgbkfJnk
s/ s[;] d/yd/ j', T[jB{z eh cb gqkgs j'fJnk< T[jB{z frnkB
gqkgs j'fJnk, T[j pyfnk frnk. r[o{ d;w gkskj B/
pyf eoe/ T[jB{z fJZE/ yVkfJnk. T[jB{z nkgDk nkg
kyks eok fdZsk. T[j r[o{ okwdk; ih B/ r[o{ noiB d/
t ih efjzd/ Bkw w?B{z fdqV eok fdZsk, k yks eok fdZsk,
Bkw Bkwh dk nG/d j? .
fuzsk ;rb fpBk;h..
j[D ;koh fuzsk w[Ze rJh, e'Jh fuzsk pkeh Bj] ojh W.
gow/o B{z e'Jh fuzsk j[zdh W < fuzsk p[ZXh u j[zdh W. fJj
;G e[ZM pZ[Xh u
j[zdk j?.
Gohn? wfs gkgk e? ;zfr ..
47
47 of 255
48
48 of 255
49
49 of 255
50
50 of 255
22
51
51 of 255
52
52 of 255
53
53 of 255
54
54 of 255
55
55 of 255
56
56 of 255
57
57 of 255
(gzBk 928)
58
58 of 255
r[o{ BkBe d/t ih, rohp dk; fizB/ ;zs j'J/ B/, T[jBK
B/ fJZE/ nke/ jh ;kfonK B/ rZb ehsh W s/ okXk ;[nkwh
sK b?Ad/ jh fJ; B{z s/ pd ;[os B{z ukj/ T[j fe;/ b'N th
b?D. gfjbK sK T[jBK dk ;[os pd jh j[zd?. fJ; eoe/
GkJh w?A fJe EkT[A ;h, T[j w/o/ Bkb rZb eoB bZr gJ/. w?A
fJj rZbK T[jBK Bkb eo fdZshnK, T[j efjzd/ s{z okXk
;[nkwh WA < efjzd/ fJj ;[os pd sK okXk ;[nkwhnK s'A
fpBk e'Jh ikDdk Bj]. s[;] sK n?A efjsk. w?A fejk T[J/
w?A fbfynk j'fJnk gfVQnk ;h, w?A ikDdk i{Ddk e[ZS Bj].
fJ; eoe/ GkJh ;[os id s[jkvh ;[o j'i/rh pd Bkb,
sK ;kok ezw E'vk j' i{. go r[o{ Bkb fwbe/, r[o{ B/ jh
pd d/ ftZu fJjdh ;[os B[z ;[o eoB?. fco T[jdk ;kok
ezw j' ikT{.
Bkw? eh tfvnkJh..
fJj Bkw dh tfvnkJh W. fijVk ;[os B/ pd d/ Bkb
i[Ve/ fco okw efjDk, ;fsBkw efjDk, tkfjr[o{ efjDk,
Uw, i' E'vh y[h W efj bT[, T[jd/ u e'Jh coe Bj]
g?Adk, j? sK T[jh. nZbk th sK T[jh W.
59
59 of 255
(gzBk 670)
60
60 of 255
61
61 of 255
62
62 of 255
63
63 of 255
j'D? ;kok. fJ; eoe/ GkJh id sZe fJjdh ;[os ;[o Bj]
j[zdh. T[jdh ;[os r[o}{ okwdk; ih B/ ;[o ehsh j'Jh ;h,
T[j nkg sK Bj] p'fbnk, T[j fiZE/ ;[os ;[o ;h, T[ZE'A
p'fbnk. fJ; eoe/ ;ko/ ekoi f;ZX j' ikDr/, go i/ s[;]
fJj ezw eo'Ar/. nkokXB eo'Ar/ gow/o dk. nkokXB dk
fJZe' jh noE W, f Je o;. i?;/ s/b dh Xkok tfjzdh W,
T[jd/ ftZu coe Bj] ed/ g?Adk, T[j fJZe EK jh gJh iKdh
W. nkokXB T[; fposh dk BkT[A W, T[j fposh ed/ fJZXo,
T[ZXo Bk ikt/. ;wM rJ/, fJj pks j? GkJh. j[D gVQF
jfo nkokfX ;G' feS[ gkJhn?
i/ joh dk nkokXB eo'Ar/ sK ;G e[ZS gk bT[Ar/. e[ZS
pkeh Bj] oj/rk.
ekoi ;rb/ ;kXj[.. ojkT[ ..
;ko/ ekoi GkJh nkgd/ f;ZX eo bTA[r/, e'Jh s[jkvk
pkeh Bj] oj{. go s[jkvk nkokXB uZb ikJ/. T[j pd,
;[os fiZE/ i[Vh W pd Bkb, T[j fJe o; ub ikJ/. T[j
jN/rh Bj].
gq/w Grfs gqG bkrh..
gq/wk Grsh gow/o d/ Bkb i[V rJh. nkokXB dk
noE W, gq/wk Grsh tX ikDh.
g/qw Grfs T[Xofj ;/ BkBe
efo feogk ;zs[ nkfg efoU W..
(gzBk 1388)
;zs sK gq/wk Grsh d[nkok jh pDd? iK j'o sK w?B{z dZ;'
irQk fe cbkDk ;zs pD frnk < id fJjdh g/qw d/ Bkb
fposh i[V rJh s/ ;zs pD ikT{. fco ;zs u
fJj skes
nk iKdh W.
64
64 of 255
65
65 of 255
66
66 of 255
67
67 of 255
23
68
68 of 255
69
69 of 255
(gzBk 59)
(T[gfBd)
70
70 of 255
71
71 of 255
72
72 of 255
(gzBk 420)
(gzBk 134)
73
73 of 255
(gzBk 286)
74
74 of 255
(gzBk 478)
(T[gfBd)
B fbg:s/.
ed/ Bj] b'g j't/rh. go T[jB{z Bj] Gkfbnk fJjB/.
75
75 of 255
sdk dq N { ;` o { g / nt;EkBz .
(T[gfBd)
(gzBk 142)
76
76 of 255
Bj]. T[j gzfvs nKjdk ih s[;] Bj] fco wo'Ar</ T[j efjzdk
F
(gzBk 142)
77
77 of 255
(gzBk 295)
78
78 of 255
(pM n w )
T[j sK F
(gzBk 152)
(gzBk 865)
79
79 of 255
s?B{z e?;/ gsk bZr/ < fJj sK s{z nzdkik eo fbnk pJh
;zebg ftebg W. GkJh ;zebg s/ ftebg, fJjdk BkT[A
jh wB W. fijVh fBu/ o{gh fposh W T[jB{z p[ZXh efjzd/
B/. fijVk fuzsB w/A bZfrnk W, ukj/ ;z;ko d/, ukj/
gow/o d/, T[j fuZs W. fijVk jzeko eoBk, ukj/ oho
dk eo', ukj/ ;o{g dk eo'. ;o{g dk jzeko sK fJjB{z B/V/ b?
ikJ/rk s/ fijVk d/j dk nfGwkB W fJjB{z pkjo eZY
fbnkT{. fJ; eoe/ i/ T[j BK nzdo j[zdk, uko/ nzsjeoD
dhnK fposhnK s?B{z fd;dhnK jh Bk. Bk p[ZXh fd;dh, Bk
wB fd;dk, Bk fuZs fd;dk Bk jzeko. T[j fiBQK eoe/ s{z
T[; B{z d/ydk j?A nzsjeoD B{z, T[j gow/o W, T[j s/ok
nkgk W. s/ok nkgk sK T[jh W, j'o sK s/ok nkgk W Bj].
i/ s/ok nkgk wB j[zdk T[j iVQ W, p[ZXh iVQ W, fuZs iVQ
W, jzeko iVQ W. s/ iVQ B/ fe;/ B{z d/fynk ikfDnK Bj]
ni sZe. d/yD/ tkbk s/ ikBD/ tkbk ;'jz gqek j[zdk j? .
80
80 of 255
81
81 of 255
82
82 of 255
83
83 of 255
(T[gfBd)
84
84 of 255
24
85
85 of 255
(gzBk 1388)
86
86 of 255
(gzBk 293)
(gzBk 864)
r[o{ n"o gow/o fJe j[zd/ B/. pqjw frnkBh dk Bkw r[o{
W.
pqjw
pqjw
frnkBh
frnkBh
;G
;d
f;q;fN ek eosk..
iht? Bjh wosk..
(gzBk 273)
87
87 of 255
efjzd/ n;] mke[o B{z wzBd/ jK. mke[o wkbe B{z efjzd/ B/
, n;] go T[j mke[o gkfJnk W.
r[o fwfb BkBe mke[o[ iksk..
n;] r[o{ okwdk; B{z fwbe/ T[j mke[o B{z ikfDnk. T[j
fej' fijk W <
ifb Efb wjhnfb g{oB fpXksk..
T[j g{oD W, ftnkge W. go n;] nkgD/ r[o{ B{z fwbe/
, T[; mke[o B{z gSkfDnk W. fJj fijVk s[;] gZEo d/
mke[o B{z mke[o efjzd/ j', fJj wkbe Bj] d[BhnK dk. fJj
fJe gqshe T[gk;Bk W, oXk W. gqEK ;koh d[BhnK dhnK
nbfjdk ubdhnK B/, go f;XKs fJZe j[zdk W, fJj fB:w
W. f;XKs ed/ d' Bj] j'J/, gqEK ;kfonK dhnK nbfjdk
j'DrhnK. go ed sZe < id sZe nfrnkB W. frnkBh
B{z ;ko/ gow/o fd;dk W.
pqjw frnkBh ek ;rb neko[..
pqjw frnkBh nkfg fBozeko[..
(gzBk 273)
T[j fBokeko gow/o pqjw frnkBh W. T[j d[BhnK dk
wkbe W. n;] T[jB{z ikfDnk W go fJZe dh T[gk;Bk
eoe/. fJZe B{z fwbDk W, fJZe d/ jh n;] ;ko/ jK. fJZe
wkbe W, T[;d/ n;] ;/te jK. go pqjwfrnkBh th nkgD/
nkg B{z dk; wzBd? . fJj T[; dh pVh Gkoh fBzwosk W,
fBojzekosk W. pqjw frnkBh gow/o th W go T[jB/
;kB{z dZ;Dk j[zd? pJh dk; pDe/ gow/o B{z ikDe/ s/ s[;]
fJ; o;s/ d[BhnK B{z fbnkT[D? . fJ; eoe/ T[j r[o{ dh
feogk s/ fwbdk W. T[j fJZe W.
J/ e w J/ e z e ko[ fBokbk.. nwo[ ni' B h ikfs B
88
88 of 255
ikbk..
nrw nr'uo[ o{g[ B o/fynk.. y'is y'is xfN
xfN d/fynk..
(gzBk 838)
T[j ;G d/ fjod/ d/ ftZu ;kyh o{g/, nzsoikwh o{g/ W.
T[jB{z ;kyh th efjzd/ B/, nzsoikwh th efjzd/ B/, okyk
th efjzd/ B/F
okyk J/e[ jwkok ;[nkwh..
;rb xNk ek nzsoikwh..
(gzBk 1136)
T[j i' nzsoikwh ikBD/ tkbk gow/o W, T[j ;koh
d[BhnK dk okyk W. ;kvk okyk th r[o{ ;kfjp efjzd/ T[jh
W. go F
i'fs o{fg jfo nkfg r[o{ BkBe[ ejk:T[..
sk s/ nzrd[ G:T[ ss f;T[ ss[ fwbk:T[..
(gzBk 1408)
fJ; eoe/ fJ; gqeko T[j i'sh ;o{g gow/o E/. go fJ;
irQk T[jBK B{z efjDk jh pDdk ;h fe T[j ;kvk nzsoikwh
W, wkfbe W. ;koh d[BhnK dk w[Zy ;Bw[y eosk pJh s[;]
T[;
nzsoikwh
d/
T[gk e
j',
T[;
J/ezeko d/ T[gke j', fijVk ;kfonK d/ fjofdnK u
p?mk
W. T[j e"D W <
s{z ;z;ko s'A gko j' ikJ/Ark i/ T[; Jho dk T[gke j'
ikJ/A. fJ; eoe/ T[j J/ek i' j? T[j ;G d/ fjod/ ftZu W,
T[j ;ko/ ftnkge W, go id T[j r[o{ gow/o feogk eo/
89
89 of 255
90
90 of 255
91
91 of 255
(gzBk 634)
92
92 of 255
93
93 of 255
94
94 of 255
< T[j Bkwh ;h, pqjw frnkBh ;h, Bkwh T[jd/ gk; ;h, T[j
pqjw frnkBh ;h. Bkw id gqkgs j' ikJ/ sK Bkwh gqkgs
j' iKd?. fJj Bkw, r[o{ ;kfjp efjzd/ feogk eo gow/o !
w?A fJe wzr wzrdk jK, w?B{z Bkw fdT[, j'o e'Jh uh Bj]
wzrdk. Bkw s/ jh S[Nekok j'Dk W. uZb F
jfo w/bj[ ;[nkwh ;zfr gqG fi; ek fBjub Xkw..
fi; dk, fBjub Xkw gow/o dk W. j/ ;[nkwh! j/
gow/o! j/ wkfbe! w?B{z T[jd/ Bkb w/b fdT[. fJj fJe w/
oh p/Bsh W.
u/fs r'ftzd[ nokXhn?
u/s wjhBk uZfbnk, fJjdk fJj wsbp W feF
u/fs r'ftzd[ nokXhn?
u/s d/ wjhB/ GkJh s[;] gow/o dk nokXB eoBk.
fJj u/s wjhB/ dk fJZE/ wsbp W.
j't? nBzd[ xDk ..
fco s[jkB{z xDk ejhJ/ pj[sk nkBzd j'J/rk. pj[s nBzd
Dk pj[s/ B{z efjzd/ B/. s[jkB{z
j'J/rk. pKro dh p'bh W. x
pj[sk nkBzd j'J/rk, go i/ s[[;] u/s d/ wjhB/ T[; gow/o
d/ Bkw dk nokXB eo'Ar/.
;zs iBk fwfb gkJhn?
n;] ;zsK B{z fwb e/ gkfJn? r[o{ ;kfjp efjzd/.
o;Bk Bkw[ GDk..
;kvh o;Bk d/ Bkb Bkw fJe j' frnk, ;kv/ fjod/ ftZu
Bkw gqkgs j' frnk. Bkwh dh feogk j' rJh s/ fJ; eoe/
T[j ;kB{z gqkgs j'fJnk go r[o{ okwdk; ;zs dh feogk s/
95
95 of 255
gqkgs j'fJnk.
fifB gkfJnk gqG[ nkgDk
fiBK B/ nkgDk nkgk gqG{ gk fbnk. gqG{ fJjdk nkgk
W. feT[A< gow/o fJe W d' sK j? Bj].
J/ezeko[ nto[ Bjh d{ik BkBe J/e[ ;wkJh..
(gzBk 930
96
96 of 255
97
97 of 255
98
98 of 255
99
99 of 255
25
XBk;oh wjbk 5 ..
fifB s[w G/i/ fsBfj p[bkJ/ ;[y ;ji ;/sh xfo
nkT[ . .
nBd wz r b r[ B rkT[ ;ji X[ f B fBjub oki[
ewkT[ . ...
s[w xfo nktj[ w/o/ whs..
s[wo/ d'yh jfo nkfg fBtko/ ngdk GJh fpshs..
ojkT[ . .
gqrN ehB/ gqG eoB/jko/ Bk;B GkiB Eke/..
xfo wzrb tkifj fBs tki/ ng[B? y;fw fBtki/
....
n;fEo ojj[ v'bj[ ws epj{ r[o[ e? pufB nXkfo..
i? i? eko[ ;rb G{ wzvb w[y T{ib dopko....
fiB e/ ihn fsB? jh c/o/ nkg/ GfJnk ;jkJh..
nuoi[ ehnk eoB?jko? BkBe ;u[ tfvnkJh....
(gzBk 678)
100
100 of 255
101
101 of 255
(gzBk 152)
(gzBk 152)
102
102 of 255
(gzBk 1083)
i' d/yD/ u
nkT[Ad? T[j M{m j[zd?. T[jdh e'Jh ;Zsk Bj]
j[zdh. ;Zsk fJZe W, d' ;Zsk sK W Bj]. i/ d' ;Zsk j'D sK
fJZe fdq dh ;Zsk j' ikJ/ s/ fJZe dqNk dh ;Zsk j' ikJ/
. Bk, Bk. T[j fijVk ;[os B{z ikDB/ tkbk W, T[j dqNk,
u/sB, T[j nkgD/ xo ejhJ/ ;o{g d/ ftZu fJ;fEs j'J/
rk, id fJj dqNk w/A fJ;fEs j'J/rk. ed/ ed/ sK fJj
;o{g ftZu jh fJ;fEs j[zd? sK e'Jh ;zebg ftebg Bj]
ofjzdk. fJ; eoe/ nkgD/ xo nkT[, nkgD/ ;o{g d/ ftZu
fJ;fEs j'J/ s/ fijVk nkgD/ ;o{g d/ ftZu gj[zu ikJ/rk,
T[jB{z wzrb nBzd ;ko/ gqkgs j' ikJ/Ar/.
fBjub oki[ ewkT[..
fBjub oki j?rk oki i'r fijB{z efjzd/ B/. T[j
fijVk jw/K ofjD/ tkbk W g ow/ o , T[j s[jkvk n;bh
oki j?, n;bh ;o{g W, T[j oki ewkT[.
s[w xfo nktj[ w/o/ whs..
j/ w/o/ fwZso ! s{z nkgD/ ;o{g d/ ftZu fJ;fEs j' ik. s{z
nkgD/ xo d/ ftZu fJ;fEs j' ik.
103
103 of 255
104
104 of 255
fbfyn? F
(gzBk 943)
105
105 of 255
(gzBk 277)
106
106 of 255
107
107 of 255
(pfuZsq BkNe)
(gzBk 1409)
T[j i's r[o{ ;h, T[j r[o{ i's fiZE/ ikDh ;h, T[jh r[o{
108
108 of 255
pDBk ;h. T[j i's jh r[o{ j[zd?. j'o sK r[o{ j[zdk BjhA. s/
fijV/ n;] s[;] r[o{ pDd/ B/, fJj n;bh fJj' fij/ r[o{
sK Bj], fJj i's oZyD tkb/ r[o{ sK Bj]. i/ j'D sK dZ;'<
i/ ;kvh ;[os th ;[o j' ikJ/ sK th ;kvk ezw pD ikJ/
. s[;] d/yd/ j'A, i/ s[;] ;[ywBh gVQd/ j'A, Bkw igd/ j'A,
ig[ih ;kfjp gVQd/ j'A, T[j nzdo wB feZE/FfeZE/ GZfink
fcodk W. i/ T[j fJ;fEs j' ikJ/, pZ; fJe tko fJ;fEs
j' ikJ/ F
(gzBk 938)
109
109 of 255
110
110 of 255
111
111 of 255
(d;w rqzE)
T[j ;ko/ ;zs fizB/ fby/ ntsko ej', ;zs ej', T[jBK
;kfonK dh nzs ;w/A go ;jkfJsk ehsh.
q
112
112 of 255
26
113
113 of 255
114
114 of 255
115
115 of 255
116
116 of 255
Bk jh fe;/ j'o Bz{ . n;bh s"o s/ ;jh fe;/ Bz{ gsk BjhA.
fizBh e[ T[j pZ[Xh fdzdk j? T[sBk e[ gsk jz[dk j?. n?t/A b'e
ew ftZu fcod/ B/. p[ZXh sK gow/o B/ pyDh j?.
pqjw frnkBh ;/ iB GJ/ ..
BkBe fiB gqG[ nkfg eo/fJ ..
(gzBk 272)
gzuw gkskj efjzd/ pqjw frnkBh sK T[j jz[d? ihjBz{
gow/o nkg eo/ . fijVk n?t/A jh pqjw frnkBh pD e/
b'eK Bz{ dZ;dk fco/, T[j sK gkrb jz[d?, n?t/A X'yk fdzd? .
T[jB/ sK rbs ehsk ezw. J/; eoe/ T[jdk nzs BjhA
ikfDnK fe;/ B/ T[jd/ wow Bz{ BjhA ikfDnK . n;bhns
Bz{ BjhA ikfDnK gow/o dh g{o/ s"o s/ . T[j feqgk i?;h eo/
rk, T[sBK e[ iht Bz{ gdkoE fwb/rk .
efj epho ;' Gow? BkjhA ..
epho efjzdk GkJh Gow ftZu Bk gfJU . fJe ezw
fijVk w?A dZ;dK T[j efoU. gVQ nZr/ F
gr bfr okw oj? ;oBKjh ..
q
117
117 of 255
27
118
118 of 255
119
119 of 255
120
120 of 255
121
121 of 255
122
122 of 255
123
123 of 255
w?A s/oh w'e eo{z s/ w?A s/o/ gkg eN{z . T[j fJ; be Bz{
b?e/ jh efjzd? T[j oho Bz{ b?e/ BjhA efjzdk . T[j nkswk
Bz{ b?e/ jh efjzdk j? . J/; eoe/ fijVk p[ZXh u
fJ;fEs j'e/
p[ZXh Bz{ ikDe/, ukBD eoB/ tkbk p[ZXh o{gh r[ck ftZu p?mk
j? .
p[ZXh o{gh r[ck d/ ftZu p?mk T[j nkswk, T[j dqNk,
frnksk, ;kyh, fJj ;ko/ T[jd/ Bkw B/, T[jh ftnkge
gohg{oD gow/o j?, T[jdk f;woB, j/ gow/o! s?A w?Bz{
fdZsk, s/ roG d/ ftZu'A s?A w?B{z f;woB d/ Bkb eZfYnk.
fJj s[;hA j[D nkgD/ nzdo ftuko eo', id s[jkvk
124
124 of 255
(gzBk
930)
125
125 of 255
(gzBk 2)
126
126 of 255
r[o{ BkBe d/t efjzd/ gkoy T[j nkg j? . w?A fJe tkoh
ufbnk frnk, fJe gjkV dh r[ck fijh j?, e[Nhnk j?. T[ZE/
fJe epho gzEh ;zs ;h. T[j gk; BjhA ;h fe;/ Bz{ ofjD fdzdk
127
127 of 255
. w?A th ubk frnk, sVe/ n;hA rJ/ ;h. T[;B/ ;kok i'o bk
fdZsk, gkoy s/ fpBk e'Jh rZb BjhA ehsh. w?A ;'funk r[o{
rqzE ;kfjp ftZu th gkoy fbfynk j? F
128
128 of 255
129
129 of 255
130
130 of 255
r[o{ dk . T[jB/ d/yDk j?, fJj feZE/ yVk j? < T[; s'A nrbk
T[gd/ d/Dk. iht f n kdk ;ekw eowK w/A
jz[d? . T[jBz{ fBekw eowK dk T[gd/ d/Dk fe cbkD/
B/, XzB/ B/ n?A ehsk, d/y' eh rsh j'Jh, T[; B/ eh ehsk s/
T[; Bz{ fJZE/ fbnkT[Dk, j[D fBekw eowK ftZu nk frnk.
T[jBz{ nkyD? ekwBk sK gqfspzXe B/, s{z fBekw j' e/ ;/
tk eo .
131
131 of 255
28
rT[Vh wjbk ..
gT[D? gkDh nrBh ek w/b[..
uzub ugb p[fX ek y/b[..
BT[ dotki/ d;tk d[nko[..
p[M[ o/ frnkBh J/j[ phuko[.. ..
eEsk pesk ;[Bsk ;'Jh..
nkg[ phuko/ ;[ frnkBh j'Jh.. .. ojkT[..
d/jh wkNh p'b? gT[D[..
p[M[ o/ frnkBh w{nk W eT[D[..
w{Jh ;[ofs pkd[ njzeko[..
Uj[ B w{nk i' d/yDjko[.. ..
i? ekofD sfN shoE ikjh..
osB gdkoE xN jh wkjh..
gfV gfV gzfvs[ pkd[ tykD?..
Ghsfo j'dh t;s[ B ikD?.. ..
jT[ B w{nk w/oh w[Jh pbkfJ..
Uj[ B w{nk i' ofjnk ;wkfJ..
ej[ BkBe r[fo pqjw[ fdykfJnk..
wosk iksk Bdfo B nkfJnk.. ..
(gzBk 152)
132
132 of 255
133
133 of 255
134
134 of 255
s{z fBo:'r e/w j' ik, fceo SZv d/. fJ; eoe/ s?B{z
135
135 of 255
T[j gow/o gqkgs j' i{rk. t/d B/ fszBK r[DK sZe ikD?.
id nZr'A T[jB/ nkfynk fJ; s'A nZr/ eh W< nKjdk B/sh
B/sh. w?B{z Bj] gsk. s/ s{z d/y, w?B{z Bj] gsk. fJ; eoe/ T[j
gow/ o gohg{oD W, ;ko/ ftnkge W, T[j iBw woD s/
ofjs BkokfJD W, T[jdk ed/ iBw woB Bj] j'fJnk
gzfvs ! fJj s{z ;'u jh SZv d/. fJj s/ok jh ehsk j'fJnk
;h, s?B{z jh gqkgs j'Dk ;h. s{z GkD/ ftZu yVk j' ik, fJj
oZp dk j[ew ;h.
136
136 of 255
137
137 of 255
(T[ g fB d )
138
138 of 255
139
139 of 255
140
140 of 255
141
141 of 255
142
142 of 255
w?A th fJj pks d/yh rqzEK dh. gzfvs okw f;jz[ j'o] w?B{z
dZ;d/ j[zd/ ;h, i's ;kfonK d/ ftZu W. T[j efjzd/F T[j
;kfonK ftZu W, fJj pks id nkT{ F
Jh t oL ;ot G{ s kBK fjod/ d/ / noi[ B fs m fs.
(rhsk 18/61)
143
143 of 255
uZb nZr/ F
Ghsfo j'dh t;s[ B ikD?..
T[j nksw t;s{ sK s/o/ fjod/ d/ ftZu W, s/o/ wB d/
ftZu W, Ghso W.
g{iB ukbh pqjw mkfJ..
;' pqjw[ pskfJU r[o wB jh wkfj.. ..
ijk ikJhn? sj ib gykB..
s{ g{fo ofjU W ;G ;wkB..
(gzBk 1195)
T[j efjzdk s{z sK ;ko/ ftnkge ;h, r[o{ d/ fpBK bZfGnk
Bj] ;hrk. fJ; eoe/ gVQ gVQ e/ gzfvs s?A tfynkD ehs/
s/ fttkd ehsk. s?B{z nksw t;s{ Bj] gzfvs bZGh, i/
nksw t;s{ gqkgs j' iKdh sK s?B{z joy ;'r Bk j[zdk.
jT[ B w{nk w/oh w[Jh pbkfJ..
fJj i[nkp W. gzfvs nKjdk ih fco s[;] Bj] wo'Ar/ <
fJZE/ r[o{ ;kfjp B/ ;kc fejk F
jT[ B w{nk w/oh w[Jh pbkfJ..
Uj[ B w{nk i' ofjnk ;wkfJ..
T[j efjzdk w?A woB tkbk Bj], w/oh pbk ubh rJh.
w/oh nftZfdnk i' nfXn;s, M{mh ;h, T[j Bk j' rJh. w?A
woB/ tkbk Bj]. ed/ ftnkge wfon? nZi sZe < T[j ;ko/
sK gfjbK jh ftnkge j?. feZE/ woe/ ikT{rk. e'Jh irQk
sK W Bj] T[jd/ ikD dh, T[j nkg jh W ;ko/. fJ; eoe/
T[j ftnkge ed/ woB tkbk Bj] gzfvs! T[j nio,
nwo W. T[j fBofteko W, nfpBkh W, [ZX W.
jT[ B w{nk w/oh w[Jh pbkfJ..
Uj[ B w{nk i' ofjnk ;wkfJ..
144
144 of 255
145
145 of 255
29
;'ofm wjbk 5 ..
r[fo g{o? feogk Xkoh.. gqfG g{oh b'u jwkoh..
efo fJ;BkB[ frqfj nkJ/.. nBd wzrb ;[y gkJ/.. ..
;zsj[ okw Bkfw fB;sohn?.. T{ms p?ms jfo jfo
fXnkJhn? nBfdB[ ;[feqs[ eohn?.. .. ojkT[..
;zs ek wkor[ Xow eh gT[Vh e' tvGkrh gkJ/..
e'fN iBw e/ febfpy Bk;/ jfo uoDh fus[ bkJ/.. ..
T[;sfs eoj[ ;dk gqG ngB/ fifB g{oh eb okyh..
ihn izs ;fG GJ/ gftsqk ;fsr[o eh ;u[ ;kyh .. ..
fpxB fpBk;B ;fG d[y Bk;B ;fsr[fo Bkw[ fdqVkfJnk..
y' J / gkg GJ/ ;fG gktB iB BkBe ;[ f y xfo
nkfJnk....
(gzBk 621)
;koh ;zrs feogk, dfJnk s/ fwjo eoe/ p'b' ;fsBkw
;qh tkfjr[o{, ;fsBkw ;qh tkfjr[o{.
j[ewBkwk oZph pkDh dk, r[o{ gzuw gkskj, ;qh r[o{
noiB d/t ih wjkoki d[nkok nkfJnk j?. oZph pkDh dk
i' T[gd/ jz[d?, T[j T[gd/ uj[ toBK eT[ ;KMk j[zd?. fJj
r[o{ rqzE ;kfjp dk i' T[gd/ W, fJj uj[ toBK B{z ;KMk W.
feT[A< frnkB j[zdk jh ;KMk W, fJj fB:w W fJZe. frnkB
146
146 of 255
s/
r[o[ gow/;o J/e' ikD[..
i' fs;[ Gkt? ;' gotkD[..
(gzBk 864)
r[o{ ns/ gow/o fJZe' j[zdk W. u/sB fJZe W, ;fs fJZe
W. efgbw[Bh id d' ;fs efj p?mk, fisB/ th T[jB/ eEB
ehs/ ;/, T[jB/ d' ;fs efjs/ iht s/ Jho. fpnk; B/
g[ZfSnk ;fs fJe W fe d' < T[j efjzdk fJZe. T[j efjzdk
c/o d' feT[A ej/ < fJjdk fijVk k;so W ;Ky, fJ; eoe/
G/dtkdh W. Bj] ! ;fs fJe j[zd?. go fJjd/ ftZu fJe
pks W. j[D sz{ gfjbh gzesh gVQ GkJh F
;'ofm wjbk 5 ..
;'ofm okr d/ ftZu gzuw gkskj r[o{ noiB d/t ih
eEB eod/ B/.
r[fo g{o? feogk Xkoh..
g{oD r[o{ B/ feogk Xkoh. g{oD r[o{ s[jkB{z gs? e"D ;h
147
147 of 255
< T[j ;zs ;h, T[jdk BkT[A d[BhnK d/ ftZu r[o{ okwdk; th
gqf;ZX W. r[o{ fJe n?;h gdth W.
r[o[ ez[ih gkj{ fBtb[ wB[ e'mk sB[ Sfs..
BkBe r[o fpB[ wB ek ske[ B T[xV? nto B
e[zih jfE..
(gzBk 1237)
j'o fe;/ d/ jZE ftZu e[zih Bj]. epho ;kfjp B/ fbfynk
j? F
epho ;/tk eT[ d'fJ Gb/ J/e[ ;zs[ fJe[ okw[..
okw[ i[ dksk w[ e fs e' ;z s [ igkt? Bkw[ . . (gzBk
1373)
148
148 of 255
149
149 of 255
150
150 of 255
151
151 of 255
152
152 of 255
153
153 of 255
T[j s[jkv/ fjod/ d/ ftZu Bj] p?mk W < T[j ;ko/ uko
ykDhnK d/ fjod/ d/ ftZu p?mk W. go fdf;nk GkJh xBZJhJ/
B{z W. s[jkB{z fdf;nk sK Bj] j?rk, ukj/ s[;] ejh ikT[.
fdf;nk sK GkJh xBZJhJ/ B{z W. i/eo s[;] ofjpo GkbD?,
GkJh xBZJhJ/ tork ofjpo Gkb'. T[jB/ T[j ukb ube/
154
154 of 255
155
155 of 255
156
156 of 255
157
157 of 255
(gzBk 339)
158
158 of 255
Bj] W. s[jkvk wB ed/ Bkw Bkb i[fVn? < fco Bkwh e?;/
gqkgs j' i{rk. Bkw Bkb sK i[fVnk Bj], Bkwh feZE'A
nki{ pJh s[jkv/ e'b < s/ d[BhnK Bkb wB i[fVnk j'fJnk
j?, s/ rZbK s[;], ih K sh e?;/ nkt/ < fJjB{z nky/ pJh e[ZS
fsnkoh sK eo Ksh dh, n?t/A jh g[ZSdk fcod?A. n?t/A jh
b'eK B{z GekT[Adk (go/kB eodk) fcodk WA. gfjbK nkg
sK j' fJZe. uZbhJ/F
T{ms p?ms jfo jfo fXnkJhn?
T[md/ pfjzd/ jo tes Bkw Bk G[Zb'.
159
159 of 255
160
160 of 255
161
161 of 255
162
162 of 255
Bj]. uZbF
e' tvGkrh gkJ/..
ihjd/ tZv/ Gkr j'Dr/ T[j gkJ/rk. s[b;h dk; B/
fbfynk WF
g[Bz: gz[i fpB[ fwbfj B ;zsk.
;s;zrfs ;z;qfs efo nzsk..
(okwkfJD)
id s[b;h dk; B{z g[ZfSnk d;' ih wkor < T[j efjzdk
;zsK e'b gj[zu'. ny/ ih ;zs e?;/ gqkgs j'J/< T[j efjzdk F
g[ B z : gz [ i fpB[ fwbfj B ;z s k.
id gz[B g{o/ eo'Ar/, T[d'A id s[jkvk wB ;kc j' ikJ/
rk. fco ;zs e'b ikfJU. T[j frnk ;h ;zs e'b s[jkB{z
gs? ccfVnK tkbk. eh Bkw ;h T[jdk < GkJh pfjb' s/
T[jB{z g[ZfSnk ;h. r[o{ noiB d/t ih B/ id nkfynk
GkJh pfjb' ;G ;/ gfjb'@ ftSkU y/;, pfj ik, s/
T[jB/ nkfynk ih w?A sK feqs feqs j' frnk. T[j efjzdk
;kvk puB Bk ikt/ e[ZS ej'. T[jB/ nkfynk ih gkDh
Bj] T[ZE/, pj[s w[feb W. s/ nZi sZe T[ZE/ sbkn
pfDnk j'fJnk n;] d/fyn?. ;zs dk ;zr jh fJe W. T[j
r[o{ noiB d/t ih B/ nkg i'sh ;o{g B{z nzdo nkg
;kyks eosk. fJj th rqzEK u fbfyn?. ny/ ih pkjo'A
frnkB j[zd? < efjzd/ Bk. i'sh ;o{g nzdo p?m?, id T[jdh
ntXh nk ikJ/rh, ftZu ufbnk ikJ/rk. T[j ngD/ nkg
jh dotkik y[ZbP ikJ/rk.
e'fN iBw e/ febfpy Bk;/
id fJj frnkB u
ufbnk ikT{, ed/ frnkB B{z g[zB
gkg bZr/ B/ < frnkB sK fBob/g W, T[j frnkB sK
163
163 of 255
fBokeko W, [ZX W, ed/ g[zB gkg T[ZE/ gj[zu/ B/ < ed/ eosk
G'rsk T[ZE/ gj[zfun? < ed/ d[Zy ;Z[y gj[zfun? < e'Jh wip
T[ZE/ gj[zfun?, T[ZE/ e'Jh iksh gj[zuh W, T[ZE/ e'Jh th Bj]
gj[zudk, T[j W frnkB. T[ZE/ g[zB gkg e'Jh Bj]. s/ T[ZE/
ike/ nZyK y[bP rJhnK. gfjbK n?t?A jB/o/ u
fcod/ oj/.
jfo uoDh fus[ bkJ/..
joh d/ uoDK d/ ftZu fuZs bk fdU. joh d/ uoD r[o{
rqzE ;kfjp ftZu fby/ B/ f;woB s/ fXnkB. fiZE/ s[;]
fJZe j' ikT[A. ihjdk s[;] fXnkB eod/ j'A, f;woB th T[;/
dk j't/. s/ ihjdk s[;] f;woB eod/ jA' fXnkB th T[;/ dk
j't/. fJj d' uoD s[jkv/ jZE u nk rJ/, s[;] Jhto B{z
fwb ikT[ A r/ . go s[ ; ] nkg d/ y bT[ , fJj
d't/A s[jkv/ fJZem/ j'J/ B/ ed/ < fXnkB s/ Bkw ed/ fJeZm/
j'J/ B/ s[jkv/ < ihjdk s[;] f;woB eod/ j'A dk, Bkw
th T[;/ dk j't/ s/ ;z;ko B{z feZE/ oZyA'r/ fco < T[j sK
fBokeko W, [ZX W, T[jdk s[jkB{z fdqV fBuk Bj].
T[;sfs eoj[ ;dk gqG ngB/
j[D s[;] gqG{ dh T[;ssh eoBh W, j'o Bj] fe;/ dh
eoBh. fJZE/ n;] d/yd/ jK fJj ;kXK d/ wro g? iKd/ B/
cbkDk, fXwek, fJweVk, fiweVk fiT[A g?Ad/ B/ cbkDk,
bhvoK d/ wro g? ikDr/. T[jBK B{z nky/ T[J/ T[;ssh sK
gow/o dh eo' fej?, ngDk gow/o fijVk s[jkvk nkswk,
gowkswk ;ko/ ftnkge s[jkv/ fjod/ u
W, T[jd/ Bkb
wB i'V e/ T[jd/ Bkw B{z ifgnk eo'. T[;ssh T[jdh
efonk eo' oZp dh. Bkw oZp dh T[;ssh W. Bkw Bkwh dh
T[;ssh W. fizBk fuo Bkw Bkb wB Bk i[V/, Bkwh dh
164
164 of 255
(gzBk 1159)
(gzBk 158)
165
165 of 255
n;] th p?m/ oj/ jK. T[j ezw eh eodk ;h, ;kB{z gsk W.
T[j ig[ih ;kfjp gVQh iKdk ;h. n;] TZ[Xo rJ/ g{op u
.
T[jB/ oZy b?Dh fuZgh, s/ izrb u
ike/ ig[ih ;kfjp gVQh
ikDk, ub s/ ;'Nh b?Dh cV, s/ fizBK fuo yfVnk ikDk
yV/ ofjDk fco g? ikDk, pfj ikDk, nkj T[jdk w[Zy ezw
;h. bT[. fco feogk j'Jh, T[jd/ gowkD{ fro/ s/ fezBK
ckfJdk j'fJnk, fezBK ckfJdk eo frnk. ;zs dk gowkD{
s/ r[o{ dk gowkD{ fvZrD Bkb sK ;koh Xosh gftZso j'
iKdh W. jK ihF
;fsr[o eh ;u[ ;kyh..
;fsr[o dh fijVh f;fynk W T[j ;Zs j[zdh W GkJh.
;fsr[o eh pkDh ;fs ;fs efo wkBj[ (gzBk 1028)
;fsr[o{ dh fijVh f;fyn?, T[jB{z ;Zs eo e/ wzfBT[A.
;fsr[o{ B/ s[jkB{z Bkw d/ o;s/ gkT[D?, T[jB{z SZfvU Bk.
ukj/ gzi fgnko/ gk d/D, ukj/ e'Jh ;zs gk d/t/. jK ih F
fpxB fpBk;B ;fG d[y Bk;B
;ko/ fpxB s[jkv/ fpBk; j' ikDr/, ;ko/ d[Zy s[jkv/
Bk; j' ikDr/.
;fsr[fo Bkw[ fdqVkfJnk..
;fsr[o{ B/ ;kB{z Bkw fdqV eok fdZsk, r[o{ noiB d/t
ih efjzd/. T[j fijVk i'sh ;o{g u/sB ;h Bk, i's T[j
fdqV eok fdZsk. nkgDk nkg T[j W s[jkvk ;kfonK dk.
s[jkvk nkgDk nkg i's W. fJj fszB/ ekoD, ;E{b, ;{yw
166
166 of 255
167
167 of 255
30
168
168 of 255
(gzBk 281)
169
169 of 255
B{z ;[Zy fdzdk W. i' T[sgsh, gkbDk, b?n eod?, T[; gow/
o dk fXnkB efonk eo.
;[ f D
j[D Bkw B{z ;[fDnk eo, fco ifgnk eo. gfjb/ g{o/
r[o{ s/ Bkw ;[fDnk eo, fco T[; Bkw B{z ifgnk eo.
;GBk B' efo dkB[..
T[j dkB ;kfonK B{z ;KMk eoBk. fJT[A Bk eoBk pJh
f;ZyK B{z, pqkjwDK B{z, ;kXK B{z, cbkfDnK B{z. j'o G[Zy/ oZyD/
B/ < r[o{ ;kfjp efjzd/ UJ/ dkB ;G B{z eoBk, ;G B{z G[Zy
bZrdh W s/ ;G B{z dkB eo.
w?A s[jkB{z j[fnkog[o d/ fJe ;zs dh pks ;[DkT[BK.
T[j nekbhnK dk T[d'A p'b pkbk fnkdk ;h, v/o/ y'Ajd/
;h. T[ZE/ fJe nekbh Gbk b'e o'Nh ykD nkfJnk. T[ZE/ v/
o/ dk o;'Jhnk ;h pkjwD. T[jB/ itkp d/ fdZsk. T[j ;zs
pVk wjKg[o ;h, fijVk v/o/ dk wkbe ;h, T[j d/ydk ;h.
T[j ftukok nekbh fBok fijk j'e/ s[o uZfbnk, eh eo/
< T[j id s[o uZfbnk, ;zs B/ T[jB{z p[bkfJnk, GkJh eh
rZb j'Jh< T[j efjzdk w?A ih G[Zyk ;h, o'Nh ykD nkfJnk
;h, T[j fijVk Gzvkoh W, T[j efjzdk o'Nh Bj]. ny/ s?B{z
G[Zy bZrh j'Jh W< efjzdk pVh G[Zy bZrh W. T[jB/ Gzvkoh
B{z p[bkfJnk, efjzdk UJ/! s{z fJjB{z o'Nh Bj] y[nkJh<
efjzdk ih nekbh W, v/o/ y'jD tkbk. T[j efjzdk
nekbhnK B{z G[Zy Bj] bZrdh < T[j efjzdk fJT[A sK w?B{z
gsk Bj]. T[oQ/ nk UJ/! efjzdk s?B{z G[Zy bZrh j'Jh W? < T[j
efjzdk jK bZrh W. ;zs efjdk s?A G[Zy bZrh tkb/ B{z o'Nh
y[nkT[Dh W ihjB{z G[Zy bZrh W, T[jB{z o'Nh y[nkT[Dh W.
170
170 of 255
171
171 of 255
(gzBk 266)
172
172 of 255
173
173 of 255
174
174 of 255
175
175 of 255
31
176
176 of 255
177
177 of 255
178
178 of 255
nkgk gSkD fbnk T[j J/e? ikB? T[j J/e/ B{z ikD b?Adk
W.
J/ e w J/ e z e ko[ fBokbk.. nwo[ ni' B h ikfs B
ikbk..
nrw nr'uo[ o{g[ B o/fynk.. y'is y'is xfN
xfN d/fynk..
(gzBk 838)
uko ykDhnK d/ fjofdnK d/ ftZu fJe gkopqjw gow/
o W. fJjd/ ftZu s[;] nkg jh rj[ eoe/ d/y bT[, s[jkvh
fposh id s[jkv/ fjod/ d/ ftZu i' u/sB W, T[jd/ Bkb
r[o{ gow/o dh feqgk s/ id i[V ikT{, T[; tes s[jkB{z
nkg/ dk frnkB j' i{. ip sZe s[;] fjod/ dh ;Zsk wzBd/
j'A, sp sZe d' ;Zsk j'DrhnK. go p[ZXh B{z d/yD/ ikBD/
tkbk dkBk phBk ;kJ] wkbe T[j fJZe W. fJZe i' W, T[j
T[gkXh G/d T[jd/ u
Bj] j[zdk. id fJZe' dk ;kfonK d/
ftZu frnkB j' iKd?, T[jdh fposh id sdkeko j' iKdh
W, T[; d/ pknd T[jB{z be dk frnkB j' iKd? s/ ;kok i'
y/so W, T[j ;ko/ T[jd/ gose W. go gose eosk
T[j nkg y/sor: gow/o W, id fJ; B{z fJj frnkB j'
iKd?.
nBB:k f uz s :z s ' wK :/ iBkL go:[ g k;s/ .
s/K fBs:kfG:[eskBK :'r y/w tjk w:jw.. (rhsk 9/22)
j'o e'Jh o;sk jh Bj] w'e dk, frnkB s/ Bkw s'A
fpBK. Bkw dk f;woB gfjbk fJ;dk ;kXB W. id f;woB
fJjdk mhe uZb gt/ fJZe o; sK fJjB{z ngD/ ;o{g dk
frnkB j' iKd?.
f;wfo f;wfo Bkw[ pkoz pko..
179
179 of 255
180
180 of 255
181
181 of 255
182
182 of 255
wkjh..
gfV gfV gzfvs[ pkd[ tykD?.. Ghsfo j'dh t;s[
B ikD? . ...
jT[ B w{ n k w/ o h w[ J h pbkfJ.. Uj[ B w{ n k i'
ofjnk ;wkfJ..
ej[ BkBe r[ f o pq j w[ fdykfJnk.. wosk iksk
Bdfo B nkfJnk.. ..
(gzBk 152)
fJ; eoe/ s/oh nksw t;s{ s/o/ gk; ;h, s/o/ fjod/
ftZu ;h. go s?A shoEK s/ ike/ Bk ikfDnk, gVQe/ th Bk
ikfDnk, s?B{z T[; ngD/ nkswk dk be Bk j'fJnk, T[j
be W, tkue Bj] fe;/ dk. u/sB ed/ th fe;/ dk tkue
Bj] j'fJnk. tkue, ftZfdnk tf;N j[zd?. fJ; eoe/, T[j
fijVk frnksk W T[j s/ok nkswk W s/ r/n ;koh fwfEnk
W. T[j r/n B{z s{z fBoD/ eoe/, d/ye/ ikD b?Dk fe fwfEnk
W. go frnksk sK gfjb/ jh frnkB ;o{g W, T[j sK u/
sB W, ftnkge W. s/ok nkswk th T[jh W, nkgk th s/
ok T[jh W, T[jh gkoy W. go T[; s'A fpBk j'o s/oh p[ZXh
ed/ ;Zssk w/A Bk ikJ/. ;fs, ;fs jh oj/rk, n;fs,
n;fs jh oj/rk, frnksk, frnksk jh oj/rk. fBZs,
fBZs jh oj/rk. nfBZs, nfBZs jh oj/rk. fJj ed/ pdb/
Bj]. frnksk ed/ Bj] pdb/ r k, r/ n
pdb/rk, nfBZs pdb/rk, fBZs ed/ Bj] pdb/rk . n;fs
pdb/rk, ;fs ed/ Bj] pdb/rk. ;fs s'A jh fJj ;z;ko
pfDnk W.
nkfg ;fs ehnk ;G[ ;fs..
fs;[ gqG s/ ;rbh T[sgfs..
(gzBk 294)
fJ; eoe/ fJj ;kok gow/o dk y/b W. gow/o fJjdh
183
183 of 255
184
184 of 255
185
185 of 255
ikJ/Ar/..
wB fJS/ cb gkfJnk..
i' wB d/ ftZu fJZSk ;h, T[j cb gkfJnk. fJ; B{z
nksw cb gqkgs j'fJnk. n;bh cb gqkgs j'fJnk. j'o
th ;ko/ ;z;ko d/ ;[Zy fJjB{z nkg/ gqkgs j'Dr/.
w/ok r[o[ g{ok ;[ydksk..
gzuw gkskj wjkoki efjzd/, w/ok fijVk r[o{ W r[o{
okwdk;F
jfo ihT[ Bkw[ gfoU okwdk;..
(gzBk 612)
fJj g{oD r[o{, fJj ;Z[ydksk W. J/; eoe/ w/ok r[o{
g{oD W, ;Z[ydksk W, fJj w?B{z pyD/ tkbk W.
eoD ekoD ;woE ;[nkwh
T[j fijVk ;[nkwh wkbe W, eoB n"o ekoB ftZu ;G
e[ZS nkg jh W. T[; d/ j[ew w/A jh ;G e[ZS j[zdk Wrk.
186
186 of 255
187
187 of 255
188
188 of 255
189
189 of 255
sk w? wkBs nzX.
p[ZXh d/ XowK B{z u/sB ftZu wzBd/ B/, fJj G[Zb W fJjh
ftgoi/ W. fJj p[ZXh d/ XowK B{z wzBdk W u/sB, s/ u/sB
sK fBokeko W. T[j fr:ksk W, ftnkge W, gohg{oD W,
;opZr W. go fJj sK Bj]. ed/ s[;] nZyK d/ Bkb, s[jkvh
p[ZXh d/ ftZu u/sB W, d/y fbnk < feT[A < T[jB{z d/yD/
tkbk frnkB jh W. T[j frnkB jh ue{ W. fJ; eoe/
nktoD Gzr j'D/ B/ j'o E'vk nkgk sK T[jh W, T[jB{z
nkswk efjzd/ B/. goF
190
190 of 255
xN xN w? jfo i{ p;?
J/; eoe/ T[; d/ ;kXB B/. ;kXB eh B/<
Bk jfo GfiU B r[o iB[ ;/ftU Bj T[gfiU eS[
frnkBk..
xN jh wkfj fBoziB[ s/o? s? y'is T[fdnkBk..
(gzBk 632)
191
191 of 255
(gzBk 865)
192
192 of 255
193
193 of 255
W, T[jh s{z nkg WA. nBkswe gdkoE s/ok nkgk Bj], T[j
sK BktkB jB. fuZs T[sgzB j[zd?, Bk; j[zd?, pdbd?.
T[j gow/o Bk ed/ T[sgzB j'fJn?, Bk Bk j'fJn? Bk ed/
pdfbn?. T[j fJZe o; ftnkge W. T[; B{z dqNk o{g/ th
ejKr/ sK th gow dqNk u/sB fJZe jh j'T{. T[j dqNk
nZyK sK Bj] j[zdhnK, p[ZXh Bj] j[zdh fJj sK ;ko/ iVQ B/
, dqNk u/sB jh j'J/rk, frnksk th u/sB jh j'J/rk s/
;kyh th u/sB jh j'J/rk, gkoy th u/sB jh j'J/rk. go
iDkT[Dk sK W Bk ifrnk;{ B{z. fJ; eoe/ fJsBk fejk.
nBd fpB'd wzrb r[D rktj[
r[o BkBe GJ/ dfJnkbk..
id s{z ;kXB eodk fojk sK fco s/o/ s/ fdnkb{ j'J/
r[o{ ;kfjp ih, r[o{ okwdk; fdnkb{ j'J/. r[o{ noiB d/t
efjzd/ ;kB{z fJj gqkgs j'fJnk.
i? i? eko GJ/ ir Ghsfo
;kvh th i? i? eko Ghsfo irs d/ ftZu j' rJh.
j'nk gkopqjw[ oytkbk..
j[D ;kvk,
okyk J/e[ jwkok ;[nkwh..
;rb xNk ek nzsoikwh..
(gzBk 1136)
j[D ;kvk okyk fJZe j?. Grs gqjbkd dk okyk fJZe
;h, epho dk okyk fJZe ;h, r[o{ BkBe dk okyk fJZe ;h.
i' th d[BhnK d/ ftZu wjKg[o nkJ/, T[jBK B/ ngDk
okyk gkopqjw gow/o B{z fejk. ukj/ T[jBK B{z be th
j'fJnk go fco th Grs gq/wk Grsh d[nko/ jh pD/.
194
194 of 255
195
195 of 255
32
XBk;oh wjbk ..
fJSk g{oe[ ;op ;[ydksk jfo ik e? tf; j? ekwX/Bk..
;' n?;k jfo fXnkJhn? w/o/ ihnV/ sk ;op ;[y gktfj
w/o/ wBk.. .. ifg wB ;fs Bkw[ ;dk ;fs Bkw[..
jbfs gbfs w[y T{ib j'Jh W fBs fXnkJhn? jfo g[oy[
fBoziBk.. ojkT[.. ij jfo f;woB[ GfJnk sj T[gkfX
rs[ ehBh tvGkrh jfo igBk..
iB BkBe eT[ r[fo fJj wfs dhBh
ifg jfo Gtib[ soBk....
(gzBk 669)
;koh ;zrs feogk, dfJnk, fwjo eoe/ p'b' ;fsBkw
;qh tkfjr[o{, ;fsBkw ;qh tkfjr[o{.
pd, u"E/ gkskj ;qh r[o{ okwdk; d[nkok, Jhoh
pd, nekb g[oy dh pkDh nkJh W.
jfo ihT[ Bkw[ gfoU okwdk;[..
(gzBk 612)
r[o{ noiB d/t wjkoki nKjd/ UJ/, joh dk Bkw j[D
okwdk; fgnk j'fJn?, go b'eK B{z gsk Bj]. T[j fBor[D
i' gow/o ;h, T[j ;or[D j'e/, nkg ;kfynks nkfJnk.
ip podkfB ;w? tj[ nktk..
okwdk; sp r[o{ ejktk..
fsj podkfB g[oksfB dhnk..
196
196 of 255
197
197 of 255
198
198 of 255
199
199 of 255
200
200 of 255
201
201 of 255
202
202 of 255
203
203 of 255
204
204 of 255
205
205 of 255
(gzBk 13)
(gzBk 670)
206
206 of 255
207
207 of 255
208
208 of 255
;h. fJe fdB T[jB/ ;kvh gohfynk bJh. n;] T[;/ tes
T[t/A jh rJ/. T[j efjzdk tkj pJh. go w?A s[jkB{z UJ/ fJe
pks efjzBK ;j[foU ! feT[A w/o/ wro bZr/ j'A < s[jkvk
fgSbk ;zi'r kw f;zx Bkb W . T[j nzpo;o (nzfwqs;o)
p?mk W, fdZ;dk Bj] s[jkB{z nzfBQT[A < fgSbk ;zi'r sK
s[jkvk kw f;zx Bkb W, w/o/ Bkb sK W Bj]. s[;] eoBh
W r[od[nkfonK dh ;/tk, go gfjbK T[jd/ e'b gj[zu'. T[ZE'A
r[ow[y f;zx gfjbK s[o fgnk, w?A fgZS/ s[o fgnk. id
n;] nkJ/ kw f;zj[ dh Xowkbk. id gfjbk g?o r[ow[y
f;zj[ B/ nZr/ oZfynk, kw f;zj[ n?A p?mk ;h, T[j 108 ;kb
dk j'T{, pVk wjK g[o ;h, T[j n?A p?mk ;h, ;wkXh u. nk
rJ/ < T[j efjzdkFUJ/ Mzvk f;zjK T[o/Q nk. T[j nk frnk.
b? ik fJjBK Bz{ jfowzdo, Bweko eoe/, ikT[ s[;]
r[od[nko/ pDkU. T[j efjzd/ nZSk. T[j sK jh phow dk;
dk fdB wBkT[Ad/ B/ . T[j efjzd/ jK, T[ZE'A th fJjh j[ew
bZfrnk. j[D sZe fJjh ;zgqdk ubh nkT[Adh W. fJ;
eoe/ F
209
209 of 255
210
210 of 255
o gVQ d/F
fJSk g{oe[ ;op ;[ydksk jfo
efjzd/ fJZSk B{z g{oD eoB/ tkbk, ;ko/ ;[Zy d/D tkbk
dksk, GkJh joh gow/o W. T[jd/ Bkb s[;] ngD/ wB B{z
i'V'. Bkw Bkwh dk nG/d W. T[jd/ Bkw d/ Bkb i'V', fJj
E'B{z gosZy W, e'Jh G[Zb Bj]. s[jkB{z sK gsk W fe w/ok
wB feZE/ i[fVnk j'fJn?. fJj s[jkB{z ;kfonK B{z gs?. s[;]
dZ; th fdzd/ j'A, nZi sK w/ok wB fJZE/ jh bZfrnk fojk,
s/ id E'vk gow/o d/ Bkb wB i[V ikJ/rk, E'B{z nkg jh
gsk bZr ikT{. Bkw d/ Bkb wB i'V'.
Bkw ;zfr fi; ek wB[ wkfBnk..
BkBe fsBfj fBoziB[ ikfBnk..
(gzBk 281)
Bkw Bkb ihjdk wB wzB frnk, T[j fBoziB B{z ikD
bT{. f;ZXhnK ;kc pksK B/ fJj. pj[shnK rZbK dk e'Jh
ckfJdk Bj].
ike? tf; W ekwX/Bk..
ekwX/B rT{ fi; d/ tZ; W, ekwX/B s'A bke/ fizB/ th
d[BhnK d/ gdkoE B/, fijd/ tZ; B/, fi; gow/o d/ j[ew
ftZu B/, T[; gow/o dk GiB eo', T[; gow/o dh T[gk;Bk
eo', s[;] ikrdh i's B{z ifgnk eo'.
;' n?;k jfo fXnkJhn? w/o/ ihnV/
j/ w/o/ ihn ! j/ w/o/ wB ! fJj' fij/ gow/o B{z fXnk. j/
ihn ! ihn BkT[A W wB dk, j/ wB ! fJj' fij/ gow/o B{z
fXnk fijVk s/o/ ekoi g{o/ eo d/t/ s/ w'e th d/t/.
sk ;op ;[y gktfj w/o/ wBk..
j/ w/o/ wB! s{z ;ko/ ;[Zy gk bt/Ark, e'Jh ;[Zy s/ok pkeh
211
211 of 255
Bj] oj/rk. j/ wB! s{z n?; gk;/ bZr. s{z Bkw Bkb i[V,
Bkwh s?Bz{ gqkgs j' ikJ/rk, s/o/ ;ko/ ekoi f;ZX j' ikDr/.
ifg wB ;fs Bkw[ ;dk ;fs Bkw[..
j[D fJj e'Jh fJjd/ ftZu T[jbk W < fJj e'Jh w/o/ sK
Bj] noE. fJj r[o{ ;kfjp noE nkg/ jh eo rJ/ i/ T[j
Bk eo rJ/ j[zd/, nkT[Ad/ ;kB{z th Bk. ;kB{z th Bk nkT[Ad/
fJj sK fJe vzr'oh cV e/ s[oB tkbh pks W.
ifg wB ;fs Bkw[ ;dk ;fs Bkw[..
fijVk jw/k ofjD/ tkbk ;fs W, T[; ;fs dk Bkw
;fsBkw fXnk.
;fs o{ g [ ;fs Bkw efo ;fsr[ o BkBe d/ T [
igkfJnk..
(GkL r[odk;, $)
T[j ihjdk BkT[A ;fs Bkw oZye/ wzso pDkfJnk r[o{ B/
. T[; ;fs ;o{g dk Bkw W ;fsBkw, Bkw Bkwh B/ fJZe.
GkJh ;fsBkw ej'. j/ wB! j'o ezw SZv d/, gfjbK ;fsBkw
B{z ifgnk eo.
f;wfo f;wfo Bkw[ pkoz pko..
BkBe ihn ek fJj? nXko..
(gzBk 295)
pkoz pko T[; gqw/o dk f;woB eo, i/ s{z iht! ngDk
T[Xko ukj[zdk W. j/ wB ! i/ s{z ngDk T[Xko ukj[zdk j?A sK
Bkw ifgnk eo.
y'is y'is ss[ phukfoU dk; r'ftzd gokfJD..
nfpBk;h y/w ukjfj i/ BkBe ;dk f;wfo
BkokfJD..
(gzBk 714)
T[j BkokfJD dk Bkw s{z ;dk f;wfonk eo. s[;] nkg
212
212 of 255
d/y', T[j Bkw B{z s[;] pzd Bk j'D fdT[, fizB/ fynkb
nkT[Dr/ eZN/ ikDr/. s[;] fJj eo bT[ sVe/, pJh Bkw
Bj] pzd j'D d/Dk. T[j fynkb id nkt/, fynkbK B/
nkT[Dk sK W, go fynkbK dh gotkj jh Bk efoU, s[;]
Bkw jh igh ikfJU, nkg/ fvZr g?Dr/ ;j[o/. eh eoBr/
fynkb< i/ s[;] fynkb Bkb wB i'Vsk sK Bkw sK
frnk. fJj sK f;ZXh pks W. i/ E'vk fynkb Bkb wB i[V
frnk sK Bkw sK frnk fe ofj ikJ/rk Bkw< T[j fynkb
ypo? fejVk nkT[D? E'v/ nzdo, e'mh dk nkT[D?, fe g?;/ dk
nkT[D?, fe g[Zs dk nkT[D?, fe Xh dk nkT[D? . T[jd/ Bkb
i[V ikT{ wB, fco T[jh E'B{z fd;Dr/. i/ E'vk fynkb Bk
N[ZfNnk sK T[j i[V ikDr/. go s[;] n?A dZ;', fJe ;zs
fwjo f;zx j'J/, w?A T[jBK d/ Bkb fojk ekch fuo, T[j
efjzdk w?A gfjbh gT[Vh dk gkm pkoK ;kb eodk fojk,
fco pzd ehsk. j[D efjzdk nkg/ uZbh iKd?. id efjzdk
e'Jh rZb eod?, w?B{z ftj[ torh bZrdh W. T[j eh eo/,
gkm jh Bj] pzd j[zdk. T[jB/ pkoK ;kb e'f ehsh, fe
gfjb/ fdB jh uZb frnk< fJ; bJh Bkw d/ nfGnk; dk
tes s[;] io{o oZy'. sVe/ tes id T[m'Ar/, id s[jkB{z
ikr nkt/ T[d'A jh [o{ eo fdT[, BjkJh ikT[, pzd BK
efoT[ sK e[ZS sK ckfJdk j'J/rk. xk;k g?Adk g?Adk y{j dh
w"D B{z xk;k g? iKd? bk; (oZ;/) d/ Bkb, g? iKdk W fe
Bj]< fJj E'v/ s/ th sK fJt/A jh xk;k gJ/rk. fJ; eoe/
GkJh ! T[j fijVk gow/o W, ed/ T[jdk f;woB Bk s[;]
SZfvU.
213
213 of 255
214
214 of 255
215
215 of 255
Bkb fJZe j' ikJ/ sK ;kB{z nkgk gqkgs j' ikT{. id sZe
E'B{z ngDk nkg Bj] fEnkfJnk sK d{}i/ ftZu'A fetA/
fEnkJ/rk. id ;kvk wB Bkw d/ Bkb fJZe j' ikT{rk,
Bkwh d/ Bkb fJZe j' i{, E'B{z Bkwh fdZ;D bZr i{.
216
216 of 255
(gzBk 1083)
i' d/yD/ u
nkT[Ad?, M{m W. ;koh T[gkXh ubh iKdh W
fe Bj] < dqNk sK Bj] fes/ frnk. dqNk sK ;Zs W,
fdq M{m W. dqNk, fdq B{z fJZe Bj] eoBk, nbfjdk
eoB?. n;] s[;] T[; fdq Bkb fJZe j' iKd/ jK, fJ;/ B{z
nftZfdnk efjzd/ B/. n;] sK jK u/sB [ZX, s/ fposh
fJj fszBK r[DK dh W.
217
217 of 255
218
218 of 255
Bkw Bkb i[Vdh W. ihjd/ pV/ g[okD/ j'J/ j'D T[j fgZS'A
nkT[Ad/ B/, ;owd tor/ e/. T[j yVk j? Bzrk, ;owd B{z
gsk Bj] ;hrk ngD/ nkg dk. fJZE'A sZe ceho gj[zfunk
j'fJnk ;h. n"ozri/p jkEh s/ iKdk ;h, ngDk d[kbk ;[ZN
fdZsk pJh T[J/ b? b?. T[jB/ f;o s/ pzB fbnk. n"ozri/p
id w[Ve/ nkfJnk sK ;owd UE/ jh c/o yVk Ut/A. T[j
efjzdk UJ/ ! s?/B{z d[kbk fdZsk ;hrk s{z fco Bzrk jh yVQk
WA f;o s/ pzBh. T[j efjzdk s{z p/te{c WA, eow d/ Bkb s{z
okik sK j' frnk. s/ok eow ;h. go WA s{z p/te{c. T[j
okik efjzdk w?A p/te{c jK. ny/ j'o eh WA < ny/ feT[A< ny/
fijVh pkdkj E'B{z uhi d/t/, r[o{ d/t/, y[dk d/t/ T[j f;o
s/ oZyhdh W< fe n?E/ oZyhdh W< T[j efjzdk uZb s/ T[j
oEtkB B{z efjzdk uZb jkEh ubk. T[j sK j'o jh gk;/ ubk
frnk. efjzdk s{z p/te{c sK WA jh. go T[;B{z ukj/ e[ZS th
ehsk, T[j ceho v'fbnk sK Bj] i/bQ u
frnk, fes/
frnk. id T[ZE'A fJe nkdwh nkfJnk nop ftZu''A, pJh
;po s/ [eo dk noE dZ;' < n"ozri/p d/ gk; nkfJnk,
efjzdk s[jkv/ u
e'Jh fJj' fijk W < fijVk w?B{z ;po s/
[eo dk noE dZ;/ . fJZe nkdwh B/ dZf;nk ny/ ;owd W
j'o e'Jh Bj]. T[j efjzdk ikU, i/bQ ftu ub/ ikU. T[j
rJ/, T[jB/ nkfynk ;t/o/ fbnkT[ we, fJZe fbnkU
sfjws (X'sh). ;owd gfjb/ Bjksk fco sfjws pzBh.
T[j efjzdk d/y' ;po s/ [eo dk noE. T[j nkdwh efjzdk
yVQ ikT[. T[jB{z ceho B{z b{D dk fdZsk fJe Ekb ykD B{z,
T[jB/ nkfynk [eo W y[dk dk. fgZS'A gkDh fdZsk, gh e/
efjzdk y[dk dk [eo W. efjzdk nkj ;po s/ [eo W.
;kjwD/ yV/ fdykJ/ T[jB{z T[j b'e, fijV/ efjzd/ eo dJhJ/
219
219 of 255
ysw i/ s[;] nKjd/ j'. fJ; eoe/ fijV/ oZp d/ py/ j'J/
pzd/ j[zd/ B/ F
220
220 of 255
33
221
221 of 255
;fsr[ o gq ; kfd..
222
222 of 255
223
223 of 255
224
224 of 255
225
225 of 255
226
226 of 255
227
227 of 255
34
okwebh wjbk ..
;kX' eT[B i[rfs np ehi? ..
ik s/ d[owfs ;rb fpBk;? okw Grfs wB[ Ghi?....
ojkT[ . .
wB[ wkfJnk wfj T[ofM ofjU j? p{M? Bj eS[ frnkBk..
eT[B[ Bkw[ ir[ ik e? f;wo? gkt? gd[ fBopkBk....
GJ/ dfJnkb feqgkb ;zs iB sp fJj pks pskJh..
;op Xow wkB' fsj ehJ/ fij gqG ehofs rkJh....
okw Bkw[ Bo[ fBf; pk;[o wfj fBwy J/e T[fo Xko?..
iw e' sqk;[ fwN? BkBe fsj ng[B' iBw[ ;tko?.. ..
(gzBk 902)
228
228 of 255
229
229 of 255
230
230 of 255
231
231 of 255
232
232 of 255
g[ZS . fi; B{z fJj fSB fwb ikJ/rh, T[jdk sK ;kok ;oho
;D/ nzsjeoD pdb ikJ/rk . uZb GkJhF
ik s/ d[owfs ;rb fpBk;?
ik s/ y'Nh p[ZXh wB dh ;koh Bk; j' ikJ/ . fJj rZb
e'Jh efjD tkbh Bj] j?. fJj ;G s[;] ikDd/ j'A. w/o/ Bkb'A
s[;] E'V/ fij/ f;nkD/ Bj], finkdk j't'Ar/. s[;] nkgD/
wB B{z d/yd/ Bj] j'A < T[j wB d/ ftu s[jkv/, fijVk e[S
Gfonk j'fJn?, T[j d/yd/ Bj] j'A < fijV/ tbFSb s[;]
b'eK Bkb eod/ jA' T[j ikDd/ Bj] j'A <
ikfB p{M e? pkto/ s? eki[ fprkfoU ..
gkg eos ;[efuU Bjh Bj rop[ fBtkfoU ..
(gzBk 727)
233
233 of 255
234
234 of 255
(gzBk 902)
235
235 of 255
(gzBk 384)
236
236 of 255
237
237 of 255
238
238 of 255
239
239 of 255
35
XBk;oh wjbk 5 ..
isB eo? wkB[y vjekt? Uj[ nzsoikwh ikB? ..
gkg eo/ efo w{efo gkt? G/y eo? fBopkB? .. ..
ikBs d{fo s[wfj gqG B/fo ..
T[s ske? T[s s/ T[s g/y? nkt? b'Gh c/fo .. ojkT[..
ip br[ s[N? Bkjh wB Gowk sp br[ w[es[ B e'Jh..
ej[ BkBe dfJnkb ;[nkwh ;zs[ Grs[ iB[ ;'Jh....
(gzBk 680)
240
240 of 255
(gzBk 1136)
241
241 of 255
242
242 of 255
243
243 of 255
244
244 of 255
36
;'ofm wjbk 5 ..
d[os[ rtkfJnk jfo gqfG nkg/ ;G[ ;z;ko[ T[pkfonk..
gkopqjfw gqfG feogk Xkoh ngDk fpod[ ;wkfonk....
j'Jh oki/ okw eh oytkbh ..
;{y ;ji nkBd r[D rktj[ wB[ sB[ d/j ;[ykbh
.. ojkT[..
gfss T[XkoD[ ;fsr[o[ w/ok w'fj fs; ek Gotk;k..
pyf; bJ/ ;fG ;u? ;kfjfp ;[fD BkBe eh nodk;k....
(gzBk 620)
245
245 of 255
246
246 of 255
T[j id noiB bVkJh d/ ftZu ;h, n?A Bj], n?A j' iKdk.
T[j feqB efjzdk s/ok eowK dk nfXeko W, s/ok nfXeko
Bj] fJ; rZb dk F
wk eow cb j/s[o G{owk s/ ;zr' ;st eowfD.
cb sK Jho gk;'A nkT[Dk W. eow iht B/ eoBk W s/
cb Jho d/ jZE j?. i/ iht d/ jZE ftu eow s/ cb th j't/
sK c/o sK fJj fe;/ B{z g[ZS/ jh Bk . fJj sK j[D/ Bj] g[ZSdk
j?rk, Bkb/ fJjB{z gs? pJh w/o/ jZE ftu cb Bj]. J/; eoe/
cb j[zdk j? Jho d/ jZE ftZu s/ eow j[zd? iht d/ jZE. eow
sK fezfBnK B/ ehsk, fJZE/ b[fXnkD/ w/A pVk Gkoh jV
nkfJnk s/ T[jBK B/ eow u
sK e'Jh e;o Bj] SZvh. go
j[D T[jBK e'b ykD B{z dkDk th Bj] e'b fojk s/ gZmk
gkT[D B{z g{nK d/, Bj] fojk. i/ cb fJjBK d/ jZE j[zdk
sK e[ZS Bk j[zdk. fJjB/ nkgDh fijVh fJjBK dh woih ;h,
T[j' fijk cb eoBk ;h . Bk! Bk! iht d/ jZE ftu eow
jz[d?, cb Jho d/ jZE ftu j[zd?. J/; eoe/ id fJj eow eo/
sK fpbe[b fJT[A eow eo/ Jho B{z ;Bw[Zy oZye/. w?A fJe
fpoX d/fynk T[E/ nkgD/, id T[j phiD bZr/, g'o Bkb
phid/ j[zd/ id. T[j id'A phiD bZrdk ;h sK T[j ;kfonK
B{z fBozeko B{z, nekb g[oy B{z, pkp/ BkBe B{z, r[o{ nzrd
d/t B{z, fiT[A brdk ;h, T[j ;kfonK B{z fXnkT[Adk ;h. fgZS'A
T[j efjzdk j[zdk F UJ/ fuVhnK dk, g{nK dk i' fjZ;k W,
T[jd/ tk;s/ jh Jho ;kB{z py d/J]. T[j pVk f;XKs nZSk
;h. J/; eoe/ j'o ;kfonK dk cb fJjd/ jZE ftu Bj] j[zdk,
eow fJjd/ jZE ftu jz[dk j?. fJjB{z eow [ZG eoBk ukjhdk
W.
;op Xow wfj ;q/;N Xow[..
247
247 of 255
248
248 of 255
249
249 of 255
250
250 of 255
251
251 of 255
(gzBk 138)
252
252 of 255
253
253 of 255
254
254 of 255
d/t ih efjzd/ w?B{z nkgD/ r[o{ s/ g{oD fB;uk j?, T[jB/ w?Bz{
T[gd/ fdZsk j? sK s/ s[;] T[jBK dk T[gd/ gVQ'Ar/, s[jkBz{
pVk uzrk bZr{rk .
fp;fo rJh ;G skfs gokJh ..
ip s/ ;kX ;zrs w'fj gkJh ..
Bk e' p?oh Bjh fprkBk
;rb ;zfr jw eT[ pfBnkJh ..
i' gqG ehB' ;' Gb wkfBU
J/j ;[wfs ;kX{ s/ gkJh ..
;G wfj oft ofjnk gqG J/e?
g/fy g/fy BkBe fpr;kJh ..
(gzBk 1299)
T[j fi; fdB s'A T[jdh feogk j'Jh ;kv/ r[o{ dh, ;kv/
Jhoyk, t?o g[okD/ ;G Bk; j' rJ/. ;kBz{ ;kfonK ftu
gow/o fdZ;D bZr fgnk. fJE/ sZe ;kv/ r[o{ B/ ;kBz{ gjz[uk
fdZsk. w?B{z T[; r[o{ s/ g{oD fB;uk j? s/ s[;hA th nkgD/
r[o{ s/ fB;uk eo' .
pyf; bJ/ ;fG ;u? ;kfjfp
;ko/ fizB/ jB, T[j ;Zu/ ;kfjp B/ bJ/ py. T[j ;Zuk
;kfjp ;G dk r[o{ j?.
ik eT[ ng[Bh eo? py;h; ..
255
255 of 255