UPACARA ADAT JAWI

SING HUBUNGANE KARO WONG

Wtngan (nmb mbobot)
Nguat utawa ngupati iku salah sijining upacara adat sing
diselenggara'ake wektu calon ibu mbobot 4 sasi. Tembung "ngupat" asale
saka tembung papat (4) utawa kupat. Ancas upacara adat iki kanggo
kaslametan calon bayi lan ibun utawa kanggo sing siat tolak bala dadi
padha karo upacara adat mitoni. !ing radha bedha karo upacara
adat m"t"ng liyan yaiku ana sajian kupat ing kendhuren ngupati# kupat
iki uga disertakak ing besek sing digawa bali undangan sing hadir.
$gupat sejatin kanggo pralambang yn jabang bayi wis mlebu ning
tahap kaping papat ning proses pangriptane manungsa.
%pacara adat ngupat kudu diselenggarakak ning dina sing apik miturut
petungan dina &awa.
Ng!"man iku salahsijining upacara adat w"t"ngan sing diselenggarakake
wektu calon ibu mbobot ' wulan. Tembung "ngliman" asale
saka tembung lima ('). Ancase upacara adat iki padha
karongupatan yaiku upacara kanggo kaslametane calon bayi lan ibune
utawa kanggo sing siate tolak bala.
%pacara adat ngliman iki kurang dikenal ning dhaerah(dhaerah tertamtu#
bedha karo mitoni sing wis umum dikenal masyarakat &awa malah uga
dikenal ning masyarakat $usantara.
#"ton" iku asal saka tembung pitu ()). %pacara adat iki dianakak wektu
calon ibu nggarbini utawa meteng ) sasi. Ancas kanggo keslametan
calon bayi lan ibun utawa kanggo sing sipat tolak bala. *ng dharah
tartamtu# upacara iki uga diarani tingkeban.
+akna &abang bayi umur ) sasi iku wis nduwe raga sing sampurna. ,adi
miturut pangertene wong &awa# wetengan umur ) sasi iki proses
pangriptane manungsa iku wis nyata lan sampurna ing sasi kaping ).
-eroncen acara kanggo upacara mitoni iki luwih akeh tinimbang upacara
ngupati. %rut(urutane yaiku siraman# nglebokake endhog pitik kampung
ning njero kain calon ibu dening calon bapak# salin rasukan# brojolan
(nglebokake klapa gadhing enom)# medhot lawe utawa lilitan benang
(janur)# mecahake wajan lan gayung# nyolong endhog lan pungkasane
yaiku kendhuren. Acara siraman mung dianakake kanggo mitoni anak sing
nomer siji. +iturut adat &awa mitoni iku kudu dianakake ing dina sing
temenan apik yaiku dina !enen awan nganti mbengi utawa dina &emuah
awan nganti mbengi.
-angkeyan Acara -antaman adicara kanggo upacara mitoni iki luwih akeh
tinimbang upacara ngupati# urut(urutan yaiku siraman# nglebokake
endhog pitik kampung ing njero kain calon ibu dening calon bapak# salin
rasukan# brojolan nglebokake cengkir klapa gadhing# medhot lawe utawa
lilitan benang janur# mecahake wajan lan gayung# nyolong endhog lan
pungkasan kendhuri kendhuren.
Acara siraman namung dianakake kanggo mitoni anak mbarep.
.ektu +iturut adat &awa mitoni iku kudu diadani ing dina sing temenan
apik yaiku dina !enen awan nganti mbengi utawa uga dina &emuwah awan
nganti mbengi# saderengipun wulan 'purnamasidhi'.
T"ng$%ban iku padha wa karo +itoni mung sej istilah. Tingkeban asal
saka tembung tingkeb sing maknan tutup# dadi tingkban iku upacara
panutup utawa upacara sing pungkasan sing diselenggarakak nganti
bayin lair.
K!a"&an
#%n'(%m a&")a&" iku salah sijining upacara kelairan sing umum
diselenggarakake malah uga ana ning dhaerah(dhaerah (suku(suku)
liya. Ari(ari iku perangan penghubung antara ibu lan bayi wektu bayi isih
ning njero rahim. *stilah liya kanggo ari(ari yaiku/ aruman utawa embing(
embing (mbingmbing).
*ng &awa ana kapercayaan sedulur papat# kakang kawah adhi ari(ari# ibu
bumi# bapa angkasa. .ong &awa percaya yen ari(ari iku sejatine salah
siji sedulur papat utawa sedulur kembar si bayi mulane ari(ari kudu
dirawat lan dijaga umpamane enggon kanggo mendhem ari(ari iku
diwenehi lampu (umume senthir) kanggo penerangan# iki dadi simbol
"pepadhang" kanggo bayi. !enthir iki dinyalakake nganti 0' dina
(selapan).
Ari(ari dikumbah nganti resik dilebokake ning kendhi utawa bathok kelapa.
!adurunge ari(ari dilebokake# alas kendhi diwenehi godhong senthe banjur
kendhine ditutup nganggo lemper sing isih anyar lan dibungkus kain mori.
1endhi banjur digendhong# dipayungi# digawa ning papan penguburan.
2apan penguburan kendhi kudu ning sisih tengen pintu utama omah.
!ing mendhem kendhi kudhu bapak kandung bayi.
B&o$o(an utawa ba&o$a(an iku salahsijining upacara adat &awa kanggo
nyambut kelairan bayi. %pacara adat iki nduwe makna ungkapan syukur
lan sukacita amarga proses klairan iku slamet.
3rokohan iku asal tembunge saka basa Arab yaiku "barokah" sing
maknane ngarepake berkah. Tangga teparo ya iku mligin para ibu ing
saubeng diaturi rawuh malah kerep tanpa diaturi rawuh padha
nyambangi kulawarga sing lairan saperlu ngucapak rasa m"lu bungah#
biyasan kanthi nggawa bingkisan arupa wedhak# sabun# kopi# gula lan
sapanunggalan. !ing tumindak minangka pangarsa adicara 3rokohan iki
ya iku ,hukun 3ayi
456
. !esaj"n upacara sing dibutuhak ya iku/
Tumrap golongan bangsawan/ dhawet# endhog mentah# jangan
menir# sega ambeng# sega karo lawuh# jeroan kebo# pecel karo lawuh
ayam# kembang setaman# klapa lan beras.
golongan rakyat biyasa/ sega ambengan sing dumadi saka sega
jangan# lawuh p"y"k# sambel gor"ng# tmp# mihun# jangan menir lan
pecel ayam.
%pacara nyenyuwun supaya bayi dadi bocah sing apik sing diwiwiti kanthi
mendhem ari(ari lan nyadiakak sesaj"n brokohan sing didum marang
para tangga
476
.
%pacara brokohan tujuwan kanggo keslametan pros"s kelairan uga
pangayoman kanggo bayi# kanthi pangarep(arep supaya bayi sing lair bisa
dadi bocah sing apik.
%pacara diwiwiti saka mendhem ari(ari sing diterusak
andum sesaj"n brokohan kanggo sedulur lan para tangga.
S%a*a&an iku salah sijining upacara adat &awa wektu umur bayi ' dina.
%pacara adat iki umume diselenggaraake sederhana ning yen bebarengan
karo aweh jeneng bayi# upacara iki diselenggaraake radha meriah.
Tembung sepasaran dhewe asale sake tembung sepasar.
!epasaran umum diselenggaraake sore nganggo acara kenduren lan
ngundang sedulur uga tangga umah. !uguhan sing disajiake
umume wedang lan jajan pasar ning uga ana besek sing umum kanggo
ditentengan mulih.
A++a( punika asalipun saking basa Arab# ingkang anggadhahi
pangertosan nugel utawi motong
456
. +iturut istilah# a88ah inggih punika
nyembel"h wedhus wonten ing dinten kapitu saking dinten
klairanipun bayi# minangka raos sukur dhumateng 9usti Allah !.T
476
.
Ananging ugi wonten ingkang paring pangertosan menawi a88ah punika
nugel rikma ingkang wonten ing mustakanipun bayi ingkang nemb lair.
1angg bayi ingkang jaler dipunsembel"haken wedhus kalih# manawi bayi
ingkang putri dipunsembel"haken wedhhus setunggal.
Puutan utawa ua$ u*%&# iku sejatin nduw makna tali puser bayi
puput. ,adi upacara iki dianakak wektu utawa bubar puput tali puser
saka udhel bayi.
3iasan ana acara slametan ing upacara puputan iki# acaran
yaiku kendhuren# bancakan lan aw"h jeneng bayi. %pacara iki apik y"n
diselenggara'ake bubar wektu maghrib.
2uputan bayi digolongke dadi 7# yaiku/ 5. golongan bangsawan:kerajaan/
!ega gudanga# jenang abang putih# ' werna bubur# lan jajan pasar. 7.
golongan rakyat biasa/ !ega jangan# jenang abang putih# jenang boro(
boro# lan jajan pasar.
S%!aanan dileksanakake 0' dina sawise lair. *ng dina 0'# ing dina bayi
wis lair bakal kelakon maneh. ;ontone# bayi(bayi lair ana 2on (weton
sawijining dina)# banjur selapanan bakal tiba ana 2on maneh. *ng
tanggalan &awa# kang &umlah kanggo ' (.age# 2ahing# 2on#1liwon# <egi)
bakal ketemu ing dina 0' karo tanggalan ing dina kang kanggo akun
kanggo ) dina. <ogikane# 0' dina# bakal ketemu nomer multiples saka ' ).
$gluwihi sing logika# selapanan nduwe makna banget kuwat kanggo urip
saka bayi. .eton ambalan dina bayi# pantes ngrayakake kaya ulang
tahun. $anging selapanan utaman rampung minangka wangun
+ajemukan kanggo lair lan bayi kang kesehatan.
!ing siji wis rampung ing selapanan seri# punika cukuran utawa parasan.
-ambute nglereni pisanan rampung dening bapa lan para ibu saka bayi#
nganti dening para pinituwa bayi. Aturan ing bagean iki# jabang bayi kang
rambute wis ;ut metu. *ki cukuran wis rampung kanggo bayi kang
rambute punika saestu resik# asli bayi rambute wis pitadosi cacat wiwit
lair# sing kapapar amniotic adi. Alasan liya punika bayi bisa tuwuh
rambute# mulane ing bayi kang rambute dipun cukur iki ing paling kaping
0. $anging ing tradisi iki cukuran# sawetara wong sing wedi kanggo bayi=
ngethok rambute rampung mung minangka mbutuhake# ora barren# mung
kanggo simbolisasi.
!awis +otong rambute# kuku rampung nglereni ing bayi. *ng seri# iki
maca dungo kanggo saety lan apik saka bayi lan kulawarga. 3ayi
rambute nglereni upacara iki conducted sawise +aghrib dungo# lan
dirawuhi dening kulawarga# sederek# lan tanggi toko# lan pandonga
pemimpin.
2anganan kudu bancaan menyang paket# ing beras putih lan gudangan#
kang lagi mbagekke ing pincuk saka godhong gedhang. +iturut +ard>uki#
a cleric sing seneng ndedonga acara selapanan# sayuran sing digunakake
kanggo gawe gudangan# punika 9anjil nomer# amarga kapercayan# 9anjil
nomer sing bejo nomer. 9udangan uga nerangake karo 2iece saka hard(
nggodhok endhog utawa nggodhok endhog# endhog sing artine asal
gesang. 1ajaba iku# sawetara sayuran panginten ngandhut makna
tartamtu# kayata long kacang buncis# bayi dadi dawa# uga bayem# sing
bayi bisa hidupanya tentrem.
BOCAH
T%'(a$ *"tn utawa t%'(a$ *"t" iku salah siji upacara adat &awa kanggo
bocah umur ) wulan utawa ? lapan
456
. %pacara iki ing dharah liya
ing $uswantara uga ana# conton sing diarani upacarainjak tanah ing
dharah &akarta dning suku 3etawi utawa uga ana sing ngarani "mudhun
lemah" lan "udhun(udhunan"
456
.
Tedhak sit"n iku asal saka tembung tedhak# idhak utawa mudhun lan
sit"n (saka tembung siti) utawa lemah (bumi). %pacara iki kanggo
perlambang bocah sing siap(siap njalani urip liwat tuntunan wong
tuwa lan diselenggarakak y"n umur bocah wis ) selapan utawa
74' dina () @ 0' A 74').
!ebabe ,ianakak
%pacara T%'(a$ *"tn dianakak amarga ana kapitayan
masyarakat &awa y"n lemah kuwi nduwni makna ghoib lan
dijaga 3athara 1ala. 1anggo ngindari kadadyan sing ora becik# mula
dianakak upacara ngenalak putra(putrin marang 3athara 1ala
minangka sing njaga lemah. Anggone nglakoni upacara iki# luwih becik
miturut weton.
%baramp %pacara Tedhak !it"n
%baramp kanggo upacara tedhak sit"n ak"h# kayata/
2engaron sing diisi kembang setaman.
1urungan# kanggo nggambarak yn donyan anak isih sithik utawa
ciut.
.erna(werna barang sing dislhak sajroning kurungan kang
nggambarak suw"n urip# manungsa duw kawajiban nggol"k
"nakah"# kayata/
5. 2ari sabengket
7. 1apuk sabengket
0. 2iranti nulis
4. 3okor kang diisi beras kuning
'. .erna(werna jinis dhuwit
?. "2erhiasan"
1lasa sing isih anyar# kanggo lm"k ning jeroning kurungan.
3akaran pitik# kang nggambarak pedoman urip anak.
Tangga tebu "rejuna"# yaiku tebu sing wernan ungu kang
nggambarak undhak(undhakan urip sing arep dilakoni anak.
&adah pitung werna#
yaiku abang# putih# ireng# kuning# biru# ungu lan jambon. Teges
kanggo ngemutak anak yn urip kudu waspada saka godaan werna(
werna.
3ancakan# kayata sega gudhangan sing dibagkake marang para
tamu sing teka.
%rutan upacara tedhak sit"n4
Tedhak jadah pitung warna/ yaiku anak mlangkah utawa ngidak
jadah pitung warna kang dirwangi ngidak dning ibu# jadah ditata
saka warna sing padhang nganti warna sing peteng# iku kab"h
perlambang dn urip iku ora gampang nanging kabh alangan sing
dirasakake mengko mesthi bakal ana dalan kang padhang tumuju
kamulyan lan kasantosan.
+unggah andha tebu arjuna/ tebu iku pralambang antebing kalbu#
supaya anggon nitih urip ning donya iki bakal manteb lan
tebu arjuna pralambang supaya anak sing munggah tebu iku bisa
duwni solah bawa kaya dn arjuna.
1urungan/ kurungan iku pralambang urip ing donya iki# ing jero
kurungan diwnhi ak"h dolanan lan ubaramp pagawan
kayata kertas# gunting# peth"t lan liya liyan# dolanan utawa ubaramp
pagawan sing dipilih dning anak iku kaya tandha bsuk bakal duwni
pagawan mau.
!iraman/ kanggo nyuc"ni raga lan jiwa# muga muga bisa gawa
jeneng arum kanggo kaluwarga kayata banyu kembang sing kanggo
acara siraman anak mau.
N,a"( asalipun saking tembung "sapih" ingkang anggadhahi
pangertosan pisah utawi misahaken. $yapih inggih punika salah
satunggaling upacara adat &awi ingkang ancasipun kangge nylameti lare
ingkang nemb mandhek nyusu ibunipun.
.onten ing wekdal kepengker# tiyang &awi ngginakaken ubaramp kangg
nyapih lar"nipun. Ananging# sakpunika sampun jarang utawi malah
sampun boten wonten ingkang ngginakaken ubaramp. .onten ing
ngandhap punika ubarampe ingkang dipunginakaken tiyang &awi jaman
kepengker wonten salebeting upacara nyapih# kadosta/
1upat ingkang dipun sigar lajeng dipun isi abon wonten
saktengahipun.
1atul ingkang dipun damel bunder(bunder kadosta bal alit(alit#
lajeng dipun dang.
1embang "bor"h"
) Tumpeng alit
-on jati ingkang dipuntungkupaken
!enthir ingkang dipunsl"haken wonten sakngandhaping ambn
<isah klapa ingkang dipunsl"haken wontBn pinggan ingkang
wonten toyanipun
$dog pitik mentah
-on gedhang ingkang dipun suw"k(suw"k lajeng dipun tali kaliyan
ndonga / "ora mbundheli godhong# nanging mbundheli tutuk si jabang
bayi". Ancasipun supados bayi boten rw"l.
.anci ndalunipun# lar dipun beta wonten njabi griya# lajeng
sirahipun dipuntmp"laken wit gedhang raja. +Bnawi sampun gangsal
dintBn# dipundamBlakBn bubur ingkang dipun sad dhateng lar(lar
ingkang "kreweng" minangka artanipun. "1reweng" utawi tugelan
gendh"ng# lajeng dipunkempalakeBn# dipun paringi kembang
saha kemenyan lajeng dipun larung wonten kali.
-AJANG
K("tanan utawa Sunat ing basa arab $("tan uga bisa kasebut
uga *"&$um*"*" (*nggris/ circumcision) yaiku tumindak motong utawa
ngilangake salah sijin bageyan utawa kabeh kulit panutup
saka palanangan. Frenulum saka palanagan bisa uga dipotong sacara
bebarengan ing sakjroning prosedur kang asring karan jeneng . Tembung
sirkumsisi kanthi asal usul saka basa <atin circum (kang ngandut arti
"muter") lan caedere (artin "motong:ng"tok").
1hitan uga diwiwiti ing jaman prasejarah# wujud mangkana iku bisa
dibuktekake d"ning salah sijin gua kang ana ing mesir awiwit jaman
watu lanpasarena +esir purba.
456
Alesan tumindak iki isih digambyarake
ing mangsa iku kanthi irah(irah kang ana lan teori(teori kang njelasake
tumindak khitanan utawa sunat iku bageyan saka ritual pangorbanan
utawa ngelakoni sunnah rosul (mangsa bali8).
JAKA UTAWA PERAWAN
Pangantnan iku sawijining acara ing ngendi sawijining pasangan iku
janji bakal manunggal. %rutane acara pengantenan /
5. majang tarub
7. siraman
0. midodareni
4. akad nikah
'. dhaup
?. lenggahan ageng
). jangan menir
C. sepasaran
D. selapanan
TI-AR.SEDA
Su&tana( utawa b%'(a( bum" iku upacara sing diselenggaraake sak
bubare acara nyar"kak layon (jena>ah). Tujuan kanggo
ngirim donga supaya arwah utawa roh wong kang sda iku ntuk
pangapura dning *ngkang +aha 1uwasa.
%pacara surtanah iki karantam kanthi sederhana. !ing teka
biasane sedulur# tangga teparo# uga ulama. !ak liyane dedonga uga bisa
dibacutake nganggo acara tahlilan sing lan ngaji bebarengan.
Era ana uleman utawa undangan khusus kanggo acara iki nanging
umume tangga teparo lan sanak kadang teka sinambi nggawa bahan(
bahan pangan# kayata beras# endhog# bahan kanggo
njangan# gula# kopi utawa dhuwit lan liyane. 1aya mengkono mau
mujudake pambiyantu lan ngentengake bot repote kulawarga sing nembe
nandang sungkawa utawa kesripahan.
*nti acara surtanah lan upacara adat kesripahan liyane yaiku ndedonga#
utamane sing ndonga yaiku anak(anake sing seda# sanak kadang# kanca#
tangga teparo# utawa sapa wae sing gelem melu ndonga. Era ana
acara kendhur"n# y"n ana pasugatan sing disuguhak iku mung sak
anan. 3isa uga y"n kulawarga sing kesripahan pengin soda8oh upaman
nggaw panganan sing rada ak"h utawa nyiapak b"s"k kanggo diaturake
sing pada rawuh# nanging bab besekan iku mau ora wajib. !ing apik lan
dianjurak malah wong liya (tangga# kanca lan liyan) nggawa bantuan
kanggo kaluwarga sing kesripahan.
N%!ung '"na kawilujengan utawa sawise telung dina pati# carane kanggo
nemtokake wektu ing dina kawilujengan lan pasar nelung lusarlu dina
dipigunakak rumus# kang dina katelu lan pasar katelu. 1ang# yen ana
wong sing tilar donya ing dina jumat kliwon wektu nelung dina
kawilujengan tumiba ing 2aing ana. $gleksanakke kawilujengan biasane
rampung ing wengi sadurunge lan mbuwang pasar menyang telu utawa
(jelang) ana 2aing.
#"tung '"na kawilujengan utawa sawise pitung dina pati# carane
nemtokake wektu kang dina lan pasar mitung dina kawilujengan
digunakake tusaro# dina kapitu lan pasar liyane. 1ang# yen wong mati ana
ing jumat 1eliwon banjur slametan mitung dina tumiba ing kemis legi.
#atangu!u( '"na kawilujengan utawa sasampunipun pejah kanggo
patang puluh dina# carane nemtokake wektu ing dina kawilujengan lan
pasar matangpuluh dina dipigunakak rumus masarma# dina kalima saka
kaping lima lan pasar. Fen geblagnya ana jumat kliwon# banjur
matangpuluh ambruk anadina selasa wage. 2ersis pitungan sing kira(kira
sawise selapan (0' dina) utawa dina utawa selapan dina jumat kliwon
barn dieari 3ari selasa wage.
N,atu* inggih punika salah satunggaling upacara adat &awa babagan
kasedan.
456
$yatus utawi ugi saged dipunsebat slametan satus dinten
punika dipunadani wonten ing dinten kaping satus bibar sedanipun
satunggaling tiyang.
456
Ancasipun ngawontenaken slametan punika inggih kangge
nyampurnakaken sedaya ingkang asipat badan wadhag utawi jasad.
456
!esajen ingkang dipunginakaken wonten ing slametan nyatus punika sami
kaliyan sesajen ingkang dipunginakaken nalikanipun ngadani slametan
patang dasa dinten. ,ene sesajen ingkang dipundamel inggih
punika sega wuduk# ingkung ayam# kedele# krupuk# lan sambel goreng.
456
N,%/u utawa kawilujengan sawise sewu dinten# cara kanggo nemtokake
wektu 2ucuk dina lan pasar kawilujengan ewu dina (nyewu) digunakake
rumus nemsarma punika pasar enem lan kaping lima. $entokake carane
ngetung dina sakwise wektu pati sawise telung taun sadurunge utawa
sawise kira(kira 7 taun 5G sasi langsung dieari dina sing cocok. Fen seda
dinten ana jumat kliwon nyewu kawilujengan tumiba ana rabu wage.

P%n'(a$ "*an menika petangan wekdal ingkang dangunipun
satunggal tahun ingkang wonten ing kalender utawi tanggalan &awi.
2endhak pisan menika salah satunggaling adicara kangge mengeti tiyang
ingkang sampun sedo satunggal tahun. Adicara 2endak pisan utawi
wonten ugi ingkang mastani mendhak pisan' menika taksih kathah
ingkang nglampahi# mliginipun wonten ing wilayahFogyakarta lan &awa
Tengah. 2adatanipun wonten ing adicara %n'(a$ "*an menika
ngawontenaken gendurenan utawi bancakan minangka dedonga kangge
ingkang sampun sedo menika. *ngkang gadhah gawe mendhak pisan
padatanipun ngundang tangga teparo supados sesarengan ndedonga lan
pandom bancakan.
P%n'(a$ "n'(o menika ptangan wekdal ingkang
dangunipun kalih tahun ingkang wonten
ing kal"nder utawi tanggalan &awi. 2endhak pindho menika salah
satunggaling adicara kangg mengeti tiyang ingkang sampun sdo kalih
tahun kepengker. Adicara 2endhak pindho utawi wonten ugi ingkang
mastani mendhak pindho' menika taksih kathah ingkang nglampahi#
mliginipun wonten ing wilayah Fogyakarta lan &awa Tengah. 2adatanipun
wonten ing adicara %n'(a$ "n'(o menika
ngawontenaken gendur"nan utawi bancakan minangka ndedonga kangg
ingkang sampun sedo menika. *ngkang kagungan damel mendhak pisan
padatanipun ngundang tangga teparo supados sesarengan ndedonga lan
pandom bancakan.
SING HUBUANE KARO A-A#
B%&*"( '%*a iku salahsijining upacara adat &awa sing diselenggara'ake
bubar panen pari dadi maksude kanggo ngucapake syukur tandhuran pari
brasil dipanen lan kasile apik.
%pacara adat iki kadhang uga diarani upacara mreti desa lan biasa
digabung karo upacara adat sedekah bumi utawa mreti bumi.
+asing(masing dhaerah nduwe tata cara lan prosesi upacara sing seje(
seje miturut kabiasaan masing(masing ning tujuane padha wae.
*ng jaman mbiyen upacara adat iki dikaitake karo ,ewi !ri sing dianggep
sebagai dewi pari merga kebrasilan panen iku kasil kemurahan saka ,ewi
!ri sing wajib disyukuri.
1anggo ngucapake syukur marang Tuhan sing wis aweh anugrah
kasil panen pari sing melimpah
1anggo njaga keslametan para warga desa saka gangguan hal(hal
sing gaib# roh utawa arwah sing gentayangan uga saka gangguan(
gangguan penyakit# keamanan lan bencana.
1anggo ngresi'ake desa lan wargane saka alangan utawa kesusahan
supaya kaadaan desa dadi tentrem lan aman.
2rosesi upacara umume diwiwiti bubar panenan pertama utawa methik#
lokasi upacarane pertama neng pesawahan sing wis dilengkapi karo ubo
rampe antarane/ janur kuning# kembang setaman#kemenyan# kaca# suri#
banyu kendhi# jajan pasar# bungkusan sega lan gedhang. 3ubar
acara ndonga# pari sing wis dipetik digotong neng lumbung pari. $eng
lumbung pari uga wis disiapake perangkat upacara lanjutane sing umume
digawe saka godhong antarane godhong kluwih# dhadhap serep# godhong
mojo# godhong tebu# godhong jati uga godhong luh. +asing(masing
godhong iku nduwe ungsi lan makna.
To!a$ ba!a yoiku nangkal bebana kanthi migunakake donga(donga utawa
mantra.
SING HUBUNGANE KARO AGA#I UTAWI KEPERCA0AAN
N,a'&an iku salah siji pros"si adat budhaya &awa awujud kagiyatan
setaun sepisan ing sasi -uwah wiwit saka resik(resik saran leluhur#
mangsak panganan tertamtu kaya dn apem# ater(ater lan slametan
utawa kenduri. &eneng nyadran iki asal
saka tembung sraddha# nyraddha# nyraddhan# banjur dadi nyadran.
2& Hoetmulder ana ing buku 1alangwan uga nyritakak bab upacara
sraddha kanggo m"ngeti sdan Tribhuwana Tungga ,wi ana ing
taun 50'G. %pacara sraddha minangka p"ngetan raja(raja sIng wIs puput
yuswa uga sinebut ing kidung 3anawa !ekar# nganggo uba ramp wujud
baita (prau) sIng digaw saka kembang (puspa# sekar). Tradhisi nyadran
pranyata wIs lumaku wiwIt jaman +ajapahit nganti saiki. 2akurmatan
kanggo leluhur isih lestari lan dipepetri dning masarakat# mligin ing
tlatah padsan. $yekar ing sasi -uwah nduw"ni surasa utawa wulangan
marang anak putu supaya padha tresna lan lIng marang leluhur.
456
Ru/a(an menyang &awa budaya tradisi ndedonga kanggo almarhum#
kayata tuwane# kaki(nini# ing ngedekke saka desa# biyung# lan liyane.*ki
tradisi iki diwiwiti agBng -uwah (Cth sasi ing tanggalan &awa utawa
berbarengan karo !ha'ban ing Jijri tanggalan). +ulane diarani
ruwahan.*ng agBng -uwah# wong amal dening nyebarke pangan kayata
gedhang compote# jajan apem# lan gajih kanggo tanggi.
ruwahan
;ompote# apem roti# lan gajih.
!ing ngandika# panganan ngandhut makna. ;ompote kanggo ngelingake
marang ngarsane allah utawa nitahake. Apem cookie kanggo ngelingake
kita nyuwun pangapunten utawa mratobat. 1tan kanggo ngelingake ati
sing resik lan tansah ditempelake saben liyane.
$alika nyebarke alms apa sing pangan dhewe# ana uga amal sing
dileksanakake bebarengan. *ng ruwahan bebarengan# ing desa padha
ndedonga kanggo roh saka leluhur. !aben kulawarga gedhe ditanggepi
alms kanggo nggawe conthong gajih# lengkap karo sisih ne abang lan
putih. 3eras conthong iki banjur mbagekke menyang desa sing teka.
>iarah kuburan
-eresik ing kuburan minangka pajeg menyang tuwane sing wis seda.
!awis mengkono amal# ing acara iki nganti dening reresik kulawarga
2erkembangan. *ng kabudayan &awa# ndedonga tuwane# kaki(nini# lan
leluhur punika wangun bab. ,ipakani punika wangun charity. $alika
reresik ing kuburan iku wujud manungsa wa# uga minangka bukti sing
wong ora bakal lali tuwane lan leluhur.
!enajan ruwahan rampung biasane &awa +uslim ahead o -iyaya#
ruwahan iki ora perlu amarga ana ing agama *slam.
-uwahan bisa tumindak minangka saka awu# nalika padha ndedonga
utawa pandonga kanggo 9usti Allah sing wis mati lan nglakoni amal
dipakani dening sesami.
$anging# nalika gedhe banget penghormatan menyang leluhur# ruwahan
bisa uga ngelalaike. ;ontone# menehi kurban saka sirah kebo sing leluhur
ora duka utawa takon soko
PENGANTENAN ADAT JAWI
%pacara pengantenan adat &awa iku salah siwijin upacara sakral adat
&awa sing nduw rantaman upacara lan tata cara sing wis pakem. %pacara
pengantenan iki nglambangak pepanggihan antaran
pengant"n putri lan penganten kakung neng kahanan sing kusus
kadosdn raja lan ratu.
2adatan# rantaman inti upacara diselenggarakake neng dalem pengant"n
putri# sing dadi pamangku gati yaiku wongtua utawa kaluwarga pengant"n
putri nanging tetep dibantu dning kaluwarga saking pengant"n kakung.
-antaman adicara pengant"nan adat &awa ing saben dharah bda
miturut ekonomi saben kaluwarga.
S"&aman
Kanggo tulisan luwih gamblang prakawis iki mangga
pirsani: Siraman
Acara siraman iku sejatin upacara perlambang kanggo
ngresikake jiwa calon pengant"n. %pacara iki diselenggarakak sedina
sadurung ijab kabul lan dilakokak ing omah calon pengant"n putri lan
kakung# padatan ing bageyan omah sing rada amba kaya ing mburi omah
utawa ing taman ngarep omah. !ing nyiram sepisan padatan wong
tua calon mant"n banjur sedulur liyan uga kalebu pemaes.
#"'o'a&%n
Kanggo tulisan luwih gamblang prakawis iki mangga
pirsani: Midodaren
Tembung midodaren iku asale saka basa &awa yaiku widodari utawa
bidadari neng basa *ndonesia. Acara iki duwe kekarepan yen mbengi
sakdurunge acara mantenan iku# kabeh para widadari mudhun
saka suwarga kanggo aweh pengestu uga kanggo pralambang yen sesuk
neng acara utama# penganten putrine bakal ayu kaya widodari.
$eng acara iki penganten putri ora metu saka kamar wiwit jam ? sore
nganti tengah wengi lan dikancani dening sedulur(sedulur putrine sing
ngancani sinambi aweh nasihat.
-erangken acara neng wengi midodaren iki sj(sj ing saben dharah#
kadhang ana sing dibarengak karo acara peningsetan lan srah(srahan.
S&a()*&a(an
!rah(srahan iku uga diwastani "asok tukon" yaiku calon pengant"n kakung
m"n"hak uba rampe lan ragat sing bakal kanggo ngleksanakak
pahargyan pengantnan. Tuladhan uba ramp#
kayata/ beras# sayuran# pitik# jajan pasar lan liya(liyane. !aliyan iku sing
paling penting ana ing pepasrahan yaiku dhuwit sing tumprap kanggo
ngragati upacara pahargyan ing omah pengant"n putri.
I1ab $abu!
*jab kabul yaiku acara nalika pengant"n kakung ngucapak janji bebojoan
karo pengant"n putri lan diseks"ni wong ak"h supaya bisa sah nikah.
Ua2a&a angg"(
!arampunge acara ijab kabul (akad nikah)dianakake acara Pangg"(. *ng
acara iki kembang mayang digawa metu saka omah lan didelehake neng
prapatan cedhak omah. Tujuan yaiku kanggo ngusir roh jahat. !awise iku
pengant"n putri ketemu (panggih) karo pengant"n kakung kanggo
nerusak upacara/ balang suruh# .iji dadi# 2upuk# !induran# Timbang#
1acar(kucur# ,hahar klimah# +ertui# lan !ungkeman.
Ua2a&a ba!angan *u&u(
%pacara balang suruh minangka pralambang sih katresnan lan kasetyan
ing antaran pengant"n kakung lan putri.
Ua2a&a /"1" 'a'"
2enganten kakung ngidak endhog pitik nganti pecah# banjur pengant"n
putri misuhi:ngresiki sikil:ampeyan pengant"n kakung nganggo banyu
kembang. %pacara iki minangka prelambang sawijining kepala kaluwarga
sing tanggung jawab marang kaluwargane.
Puu$
*bu pengant"n putri ngusap(usap sirah:mustaka mantu kakung minangka
tandha ikhlas nampa manten kakung mau dadi bageyan kulawargane.
S"n'u&an
<umampah alon(alon kanthi nyampirake kain sindur# minangka tandha
pinangant"n sak kloron wis tinampa dadi kulawarga.
T"mbang
2inangant"n sak kloron lungguh ing pangkonan bapak pengant"n putri#
minangka perlambang katresnan wong tuwa marang anak padha karo
mantu.
D($o&a*"
,hkorasi dipasang wonten ing dhaleme sing duwe gawe# wernan
wonten kathah.
D(a(a& K!"ma(
2engant"n kekalih dhahar dulang(dulangan minangka pralambang
pinangant"n kekalih arep urip susah lan seneng kanthi bebarengan.
#%&tu"
.ong tuwane pengant"n putri methuk wong tuwan pengant"n kakung
ing ngarep omah lan bebarengan tindak menyang acara resepsi.
Sung$%man
2inangant"n sak kloron sungkem nyuwun pang"stu marang wong tuwa
kekalih.
K%n'u&n . &%**"
1endur"n utawa kenduri iku dadi puncak acara pengant"nan# uga kadang
diarani res"psi utawa walimahan. !ejatin kagiyatan iki nduw
makna upacara slametan# slamet merga inti acarane yaiku ijab kabul wis
rampung diselenggarakak. *ng acara iki# pasangan pengant"n nrima
mangayubagya saka sedulur# kanca uga kabeh sing teka ing acara iki.
D($o&a*"
,hkorasi dipasang ing dhalemipun ingkang gadhah dhamel# wernan
wonten kathah.
#a*ang Ta&ub
+asang tarub gumantung wonten dhalemipun ingkang gadhah dalem
punika.
P%ma%*
%pacara paesing calon pengant"n putri ing wanci sabibaripun upacara
siraman# kajibahan ditindhakke juru paes utawi dhukun pengant"n.
Uga "&*an
$ingali calon pengant"n putri ing griya tiyang sepuhipun.