BAHASA ISTANA DAN BAHASA RAKYAT KEPADA RAJA

BAHASA ISTANA
Bahasa istana ialah bentuk bahasa yang digunakan di kalangan kerabat diraja,
apabila berhubung dengan kerabat diraja, dan apabila menyebut hal-ehwal
berkenaan raja dalam sesetengah bahasa, baik masih digunakan hari ini mahupun
tinggal sejarah.
Almarhum -Allahyarham
Ampun -maaf
Anjung- ruang istana
Anugerah- hadiah
Ayap- makan, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Ayapan hidangan,- digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Balai- tempat menghadap atau bicara
Beradu- tidur
Berair- basuh tangan sebelum menjamah makanan
Beranggar- tempat duduk sementara
Berangkat- pergi
Berasa -sakit (digunakan khas kepada putera-puteri yang kecil)
Berasa ulu- sakit kepala
Bercemar duli- merendahkan diri
Berdaulat- mempunyai kuasa pemerintah
Beristirahat- berehat
Berputera -bersalin atau beranak
Bersiram- mandi
Bertakhta- bersemayam di atas
Bertelut -merendahkan diri dengan melutut
Bertitah -bercakap atau berkata
Beta -saya, dipakai oleh aduka !eri !ultan, Raja "uda, Raja #i $ilir dan
isteri gahara baginda masing-masing dalm tulisan atau pertuturan kepada
rakyat
Bingkisan- surat
%erap -ketahui, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
#ato&- panggilan kehormatan dipakai kepada 'rang Besar de-(apan, dan
orang-orang yang telah dikurniakan #arjah )ebesaran yang membawa
gelaran itu
#engan- tuah menerima sesuatu titah dengan niat akan menunaikannya
#ian- lilin
#idik -anak, kaedah 'rang Besar-Besar dan orang kebanyakan
membahasakan anak-anak buah yang muda kepada Raja
#iputerakan -dilahirkan
#isemadi- dikebumi
#uli *uanku- debu, habuk di bawah tapak kaki Raja, sesuatu perkara yang
hendak disampaikan kepada aduka !eri !ultan, Raja "uda, Raja #i $ilir dan
isteri gahara baginda
+ngku- panggilan kepada Raja-Raja daripada ,egeri erak
-ada-gada- panji panji kecil yang diikatkan banyak-banyak pada tali dan
digantung bersenggayut pada hari keramaian istiadat diraja
-ahara -sama setaraf atau keturunan Raja yang sebenar
-ering -sakit
-eta- bangku dewan atau bangku tempat duduk Raja
-undik- isteri-isteri kedua Raja-Raja
$amba- kaedah membahasakan diri di hadapan Raja
$emat- pendapat
$idangan- sajian
$ilang -meninggal dunia (digunakan khas untuk Raja-Raja kecil)
.bni- bin
.stana -rumah kediaman
.stiadat- upacara
/aga- bangun (dari tidur)
/ata -lambang
/emala- batu kepala
/ena0ah- mayat
/unjung kasih- terima kasih, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
/unjung titah -menurut perintah Raja
)ami- saya, dipakai dalam pertuturan dan tulisan aduka !eri !ultan kepada
Raja-Raja, 'rang Besar-Besar dan rakyat
)aus -kerusi
)e bawah- kepada
)ecerapan- keterangan
)esyukuran- terima kasih
)ita -semua para hadirin, dipakai oleh Raja-Raja dan 'rang Besar-Besar
dalam pertuturan atau tulisan kepada orang-orang yang rendah mertabatnya
daripada mereka
)u -ya, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
)urang cerap- kurang periksa atau tidak tahu
)urnia- beri atau hadiah
"ajlis persantapan- majlis jamuan
"akam- kubur
"aktub -tulis
"angkat- meninggal dunia
"angku -memegang jawatan yang kosong sementara
"asuk /awi- berkhatan atau bersunat
"emanda -perbahasaan dalam pertuturan dipakai oleh Raja-Raja merujuk
kepada 'rang Besar ,egeri
"emohon ampuni limpah perkenan- meminta i0in
"emurnikan- menyempurnakan
"engampuni- bersetuju atau meluluskan
"enghadap- berjumpa atau berkunjung
"enginap- bermalam
"enyembahkan kesyukuran- mengucapkan terima kasih (khususnya kepada
Raja emerintah)
"erafak- menyampai
"ika- engkau, dipakai dalam pertuturan antara yang berpendidikan tinggi
mahupun berpangkat tinggi sahaja
"ohon-1ohon minta
"ohon patik- meminta menolak sesuatu titah perintah atau persembahan
"urka- marah
acal- kaedah membahasakan diri di hadapan Raja
acal pondok -kaedah membahasakan isteri di hadapan Raja
aduka- kalimah ini digunakan kepada Raja membahasakan yang sama
sedarah dengannya
ahar- talam emas atau perak khas untuk kegunaan Raja
anca ersada -rumah panggung yang dibuat tempat permandian diraja
anji -bendera
atik- saya, perbahasaan dipakai dalam pertuturan atau tulisan oleh 'rang
Besar-Besar dan orang kebanyakan kepada Raja-Raja
atik mohon- meminta i0in meninggalkan majlis
ayung -anak Raja
enanggahan- kawasan dapur istana
erbaraan- perasapan
erkenan- bersetuju
ersada- pentas tinggi
ersalinan- pakaian
ersembahan -penyampaian atau barang yang dihadiah
uri- bilik tidur
utera- anak laki-laki
uteri- anak perempuan
Rimbit -mengandung atau hamil
!antap -makan
!antap -air minum
!eberhana -sepasang
!emayam- duduk
!embah -mengangkat kedua-dua tangan ke dahi dengan merapatkan
kesemua jari itu ke dahi sebagai tanda hormat
!enda -saya, dipakai dalam percakapan sahaja oleh Raja-Raja yang sama
setaraf atau Raja-Raja pangkat muda kepada pangkat tua
!eperanak nasi- setengah jam
!epiak pinang- sebentar lagi
!ila- jemput
!ungai besar- buang air besar
!ungai kecil- buang air kecil
*apakan -tempat duduk tinggi di pertengahan balairong seri yang dikhaskan
untuk 'rang Besar-Besar dan orang kenamaan
*eman- pengiring orang yang berpangkat dan bermakna saya yang dipakai
dalam pertuturan di antara Raja-Raja berpangkat tua kepada yang
berpangkat muda
*engku -perbahasaan dipakai kepada 'rang Besar Ampat pada 0aman
dahulu
*etampan- kain kuning tanda pangkat pelayan Raja dan diletakkan di atas
bahu
*oh- dibahasakan sebagai &*oh& dan bukan &*ok& kepada 'rang Besar erak
and *oh-*oh "uda
*oh uan- perbahasaan panggilan kepada isteri pertama 'rang Besar ,egeri
*uanku- tuan aku, bahasa panggilan di dalm pertuturan atau tulisan dipakai
oleh Raja-Raja, 'rang Besar-Besar, orang kebanyakan sekalian kepada
aduka !eri !ultan, Raja "uda, Raja #i $ilir serta isteri gahara baginda
*unggul- sejenis bendera istiadat
2bun-ubun1 batu kepala
2bur-ubur1 payung diraja
2lu -kepala
20ur- sakit, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
3ali kain- tanda pangkat pelayan istana yang ditaruh di bahu
3arkah -surat, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
3atikah- surat rasmi (daripada Raja-Raja yang memerintah)
Bahasa Istana Bahasa Biasa
Almarhum Allahyarham
ampun kurnia maaf
anugerah beri4 hadiah
baginda dia (rakyat menyapa raja)
beradu tidur
berangkat berlepas4 bertolak
bercemar duli berjalan4 pergi ke
berkenan sudi4 suka akan
berputera beranak4 bersalin
bersabda berkata
Bahasa Istana Bahasa Biasa
bersiram mandi
bertitah berkata
beta saya (raja)
daulat bahagia
gering sakit
hari keputeraan hari jadi
hulu kepala
iram-iram payung
kaus kasut
kurnia beri4 hadiah
mahkota topi
makam kubur
mangkat mati4 meninggal dunia
menghadap menjumpai
murka marah
patik saya (rakyat menghadap raja)
peraduan tempat tidur
permaisuri isteri
putera anak lelaki
puteri anak perempuan
santap makan
semayam duduk4 tinggal
Bahasa Istana Bahasa Biasa
sembah memberi salam
singgahsana kerusi
titah kata4 perintah