1

Mr. Mirjana Hrestak, dipl.ing.

MEKO LEMLJENJE ALUMINIJA I Al-LEGURA









Zagre, !"#jak $%%&.

2

'A(R)AJ
str .

$. U*O( +
+. LEMO*I &
&. ,ALILA -
-. MEKO LEMLJENJE .OMO/U ,ALILA 0
-.$ .ripre1a sp!jni2 p!3r4ina 0
-.+ .!st#pak le1ljenja 0
-.& Uklanjanje talila 5
0. MEKO LEMLJENJE 6EZ ,ALILA 7
0.$ Ara8i3n! le1ljenje 7
0.+ Ultra83#9n! le1ljenje :

3


LEMLJENJE ALUMINIJA I Al-LEGURA
$.U*O(
Le1ljenje al#1inija, jedan !d p!st#paka spajanja laki2 1etala, isp!lja3a spe;i<i9ne
p!te4k!=e k!je s# #8r!k da se te2nike i d!datni 1aterijali, k!ri4teni 8a le1ljenje al#1inija
i Al-leg#ra, ra8lik#j# !d !ni2 8a le1ljenje te4ki2 1etala.
.r!le1 le1ljenja al#1inija i njeg!3i2 leg#ra je 3i4estr#k!g karaktera>

-Na p!3r4ini al#1inija st3ara se k!d s!ne te1perat#re, 8!g djel!3anja kisika i8
at1!s<ere, 3rl! inertan <il1 al#1inije3!g !ksida, k!ji spre9a3a k3a4enje !sn!3n!g
1aterijala le1!1. Ne 1!"e se #kl!niti #!i9ajeni1 talili1a, 3e= se 1!ra ra8!riti ili
1e2ani9ki ili #p!tre!1 3rl! agresi3ni2 talila.
-Z!g i8ra8it! elektr!negati3n!g karaktera al#1inija, !tp!rn!st 8ale1ljen!g sp!ja
pre1a k!r!8iji !3isi ! sasta3# sa1!g le1a. K!d 1ek! 8ale1ljeni2 sp!je3a, gdje se #3ijek
radi s le1!3i1a na a8i te4ki2 1etala, d!la8i # 3la"ni1 #3jeti1a d! k!r!8ije sp!ja, k!ja je
elektr!ke1ijske prir!de.
-Z!g ekstre1n! 3is!k!g k!e<i;ijenta prijen!sa t!pline # !dn!s# na 1ali t!plinski
kapa;itet, le1ljenje al#1inija 8a2tije3a relati3n! 3elik# p!tr!4nj# t!plinske energije, a
p!sen! !te"a3a rad kada se 8a2tije3a !grani9en! 8agrija3anje sp!jn!g 1jesta.
-Relati3n! nisk! tali4te al#1inija ?55@,& ABC 8a2tije3a p!sen# pa"nj# prilik!1
8agrija3anja, kak! ne i d!4l! da pregrija3anja ili 9ak taljenja !sn!3n!g 1aterijala.

Na3edene p!te4k!=e !tklanjaj# se 1anje ili 3i4e #spje4n! p!seni1 te2nika1a le1ljenja,
9iji i8!r !3isi ! 8a2tije3i1a k!ji se p!sta3ljaj# na sp!j # njeg!3!j ekspl!ata;iji.

+. LEMO*I
Radna te1perat#ra 1eki2 le1!3a 8a al#1inijske 1aterijale le"i i81eD# +@@AB i -@@AB.
Le1!3i se sast!je i8 sp!je3a te4ki2 1etala pa i81eD# le1a i !sn!3n!g 1aterijala p!st!ji
3elika ra8lika elektr!ke1ijsk!g p!ten;ijala. 't!ga 1ek! 8ale1ljeni sp!je3i i1aj# jak#
4

skl!n!st k!r!8iji i pri1jenj#j# se sa1! # sl#9aje3i1a gdje sp!j nije i8l!"en 3la8i, kad je
8a4ti=en sl!je1 laka ili !je ili kad je #r!njen # tek#=i 1edij k!ji spre9a3a k!r!8ij# ?#lje,
na<ta i sl.C
*la9na 93rst!=a 1ek! 8ale1ljeni2 sp!je3a al#1inija je relati3n! niska, 5@-$@@ NE11F.
't!ga 1ek! le1ljenje al#1inijski2 1aterijala i1a 3e=# prakti9n# pri1jen# sa1! #
elektr!te2ni;i.
Meki s# le1!3i, !8ir!1 na radn# te1perat#r#, p!dijeljeni # & gr#pe>

-nisko temperaturni lemovi s taliste1 isp!d +5@ AB. 'ast!je se i8 nisk! talji3i2 1etala ka!
k!sitar ?'nC, !l!3! ?.C, kad1ij ?BdC i81#t ?6iC. M!g# sadr"a3ati i 1etale s 3i4i1
taliste1 ka! ;ink ?ZnC, al#1inij ?AlC, akar ?B#C , nikalj ?NiC i srer! ?AgC . Naj9e4=e
k!ri4teni le1!3i !3e gr#pe s# leg#re s %$G 'n i %G Zn ?L-'nZn$OCH 0@G 'n, -@G . i
$@G ZnIBd ?L-'n.ZnC.
-srednje temperaturni lemovi s p!dr#9je1 taljenja i81eD# +5@ AB i &7@ AB. 'adr"e 8natn#
k!li9in# 1etala i s ni"i1 i s 3i4i1 tali4te1.Naj9e4=e k!ri4teni le1!3i !3e gr#pe s# leg#re
k!je sadr"e 7@ G 'n i &@ G Zn ?L-'nZn-@CH 5@G Zn i -@G Bd ?L-ZnBd-@C. Z!g 3e=eg
sadr"aja ;inka !3i le1!3i !sig#ra3aj# !lj# le1lji3!st i 3e=# k!r!8i!n# !tp!rn!st.
-visoko temperaturni lemovi s p!dr#9je1 taljenja &:@ AB i -+0 AB. Gla3ni sast!jak je ;ink s
d!datk!1 1ali2 k!li9ina 1etala 3is!k!g talista ?Al, B#, Ni, AgC. O3i le1!3i s# !tp!rniji na
k!r!8ij# !d nisk! te1perat#rni2 le1!3a.
Gla3ne karakteristike 1eki2 le1!3a 8a al#1inijske 1aterijale, standardi8irani2 pre1a
(IN :0$+, dane s# # taeli

Oznaka lema Kemijski sastav % Podr.talj. C Radna
DIN8512 Zn Sn Pb Cd Zn+Cd Al Solid.-Likv. temp. C
L-SnZn10 8-15 85-92 200-250 210
L-SNnPbZn 50-60 30-55 2-20 180-220 220
L-SnZn40 30-50 50-70 200-350 260
L-CdZn20 17-25 78-83 265-280 280
L-ZnCd40 55-65 35-45 0-4 265-350 300
L-ZnAl5 95 5 382-382 380

&.,ALILA
,alila 8a 1ek! le1ljenje al#1inijski2 1aterijala pripadaj# pre1a (IN :0$$ gr#pi J-LK.
.re1a te1perat#rn!1 p!dr#9j# djel!3anja dijele se # tri tipa> J-LK $H J-LK +H J-LK &.
,ip!3i J-LK + i J-LK & pripadaj# gr#pi ke1ijski2 talila. ,! s# talila # !lik# tek#=ine,
5

i8raDena na a8i 9isti2 !rganski2 sp!je3a, a1ina, ?J-LK +C i na a8i !rganski2 2al!geni2
sp!je3a ?J-LK &C. E<ikasni s# d! +70 AB, k!riste se s nisk! te1perat#rni1 i srednje
te1perat#rni1 le1!3i1a. ,e1perat#rn! s# 3rl! !sjetlji3i i k!d &+0 AB se p!tp#n!
raspadaj#. Nis# prikladni 8a le1ljenje leg#ra s 3ise !d $G Mg ili leg#ra s 3i 'e !d 0G 'i.
,ip J-LK $ pripada gr#pi reakti3ni2 talila, k!ja s# i8raDena na a8i Zn-kl!rida ili 'n-
kl!rida # k!1ina;iji s alkalijski1 kl!ridi1a ili !rganski1 sp!je3i1a. O3a talila pr!dir#
kr!8 !ksidni sl!j, pris#tan na p!3r4ini al#1inija, pa nji2!3e 1etalne s!li d!la8e # k!ntakt s
isp!d 9isti1 al#1inije1. Na te1perat#ri &$0 d! &:+ AB d!la8i d! reak;ije pri k!j!j se
1etalni kl!ridi red#;iraj# p!1!=# al#1inija na 9isti 1etal ?;ink ili k!sitarC st3araj#=i pri
t!1 plin!3iti al#1inije3 kl!rid. 6r8! st3aranje Al-kl!rida ra8ara !ksidni <il1 i 1etalni ;ink
ili k!sitar se tal!"e na 9ist!j 1etaln!j p!3r4ini al#1inija, 3r4e=i njen! predle1lji3anje.
'3je"e <!r1irani sl!j ;inka ili k!sitra !1!g#=a3a daljnje k3a4enje !sn!3n!g 1aterijala
le1!1.
,alila !3!g tipa na a8i 'n-kl!rida s# reakti3na na &$0-&-@ AB i k!riste se sa srednje
te1perat#rni1 le1!3i1a.
,alila !3!g tipa na a8i Zn-kl!rida s# reakti3na k!d &-@-&:@ AB i k!riste se s 9isti1 Zn-
le1!1 ili 3is!k! te1perat#rni1 le1!3i1a na a8i Zn.
(a i se p!stiga! d!ar 1etalni k!ntakt i81eD# le1a i !sn!3n!g 1aterijala, tj. da i se
!sig#ral! d!r! k3a4enje 93rst!g 1etala rastaljeni1 le1!1, p!tren! je ra8!riti !ksidni
sl!j na !sn!3n!1 1etal#. K!d 1ek!g le1ljenja al#1inijski2 1aterijala t! se p!sti"e
1e2ani9ki1 p#te1 ili #p!tre!1 talila, d!k se k!d t3rd!g le1ljenja !ksidni sl!j #klanja
isklj#9i3! p!1!=# talila, i8#8e34i p!st#pak t3rd!g le1ljenja # 3ak##1#.

-.MEKO LEMLJENJE .OMO/U ,ALILA

-.$. .ripre1a sp!jni2 p!3r4ina
(a i pri1ijenjen! talil! #spje4n! #kl!nil! !kside sa p!3r4ina k!je se le1e i sprije9il!
daljnj# !ksida;ij# !3i2 p!3r4ina # t!k# le1ljenja, p!tren! je #kl!niti s !3i2 p!3r4ina s3e
1asti i ne9ist!=e. ,! se p!sti"e pranje1 # alkalni1 sredst3i1a ili trikl!retilen!1. K!d
#p!tree 1anje djel!t3!rni2 talila ili k!d !sn!3n!g 1aterijala s 3e=i1 sadr"aje1
1agne8ija ili sili;ija p!tren! je prije le1ljenja #kl!niti i !ksidni sl!j sa sp!jni2 1jesta. O3!
se 1!"e i83esti 1e2ani9ki1 p#te1 ili ke1ijski1, !rad!1 sp!jni2 p!3r4ina s 0G-tn!1
!t!pin!1 natrije3!g 2idr!ksida k!d 5@ AB.
6


-.+. .!st#pak le1ljenja
'p!j ne p!3r4ine se prije le1ljenja pre1a"# talil!1 i <iksiraj#. K!d pri1jene talila tipa
J-LK $ 1!ra se, #nat!= 3e= predle1ljene p!3r4ine i8l#9en!1 k!li9in!1 1etala i8 talila,
d!da3ati le1 # t!k# pr!;esa le1ljenja.
.!st#pak 1ek!g le1ljenja # pe=i ili #ranjanje1 predgrijani2 sp!jni2 dijel!3a # rastaljen#
k#pk# le1a p!kri3en# talil!1, se 3rl! rijetk! k!risti 8a al#1inijske 1aterijale.
Le1ljenje le1il!1, 8!g jak!g !d3!Denja t!pline, se k!risti sa1! 8a tanke li1!3e i "i;e.
Naj9e4=e se k!risti p!st#pak le1ljenja pla1enik!1, a 8agrija3anje se pr!3!di
red#k;i!ni1 pla1en!1, k!ji se k!d pri1jene te1perat#rn! !sjetlji3i2 talila tipa J-LK + i
J-LK & ne s1ije direktn! #s1jeriti na talil!1 pre1a8ana sp!jna 1jesta.
-.&. Uklanjanje talila
.! 8a3r4etk# le1ljenja 1!raj# se !sta;i talila #kl!niti s 1jesta sp!ja. Uk!lik! # t!k#
le1ljenja nije d!4l! d! p!#glji9enja talila k!ja s# na a8i !rganski2 sp!je3a ?J-LK + i J-
LK &C, 1!g# se nji2!3i !sta;i #kl!niti p!1!=# alk!2!la ili trikl!retilena. MeD#ti1,
sig#rnije je, a k!d pri1jene talila tipa J-LK $ ne!p2!dn!, pri1ijeniti jedan !d slijede=i2
p!st#paka>
aC - pranje # 3r#=!j 3!di
- p!tapanje # $@G !t!pin# d#4i9ne kiseline
- ispiranje # 3r#=!j 3!di
- s#4enje
C - pranje # 3r#=!j 3!di
- p!tapanje # $@% !t!pin# natrije3e l#"ine
- ispiranje # 3!di
- ne#trali8a;ija # 0-$@G !t!pini d#'iBne kiseline
- ispiranje # 3r#=!j 3!di
- s#4enje

0.MEKO LEMLJENJE 6EZ ,ALILA
O3aj p!st#pak le1ljenja al#1inijski2 1aterijala sast!ji se # pret2!dn!1 predle1lji3anj#
sp!jni2 p!3r4ina, pri 9e1# se !ksidni sl!j ra8ara ili ara8ij!1 ?trljanje1C ili #ltra83#k!1.
7

Nak!n t!ga se predle1ljene p!3r4ine p!d3rgn# 93rst!1 k!ntakt# i p!n!3ni1
8agrija3anje1 na te1perat#r# le1ljenja, p! p!trei #8 d!da3anja ist!g le1a, 8ale1e.
0.$.Ara8i3n! le1ljenje
,! je najstariji p!st#pak le1ljenja al#1inijski2 1aterijala e8 #p!tree talila. Ka! i k!d
le1ljenja s talili1a 1!raj# se pret2!dn! !dstraniti s3e 1asn!=e i #kl!niti !ksidni sl!j.
,ada se sp!jna 1jesta ra3n!1jern! 8agrija3aj# pla1enik!1 ?red#k;i!ni pla1enC i tak!
d#g! trljaj# ara8i3ni1 le1!1, d!k se ne pres3#k# tanki1 sl!je1 rastaljen!g le1a. U
!3!1 sl#9aj# #l!g# ara8i3a i1a 9e!ni di! 4ipke le1a. 6!lje je k!ristiti kratke !dl!1ke
4ipki, jer se #p!tre!1 d#"i2 !d3!di 3elika k!li9ina t!pline s le1n!g 1jesta. ,ak!Der, ne
s1ije se # !3!1 sl#9aj# #p!treiti le1 sa 4ir!ki1 p!dr#9je1 taljenja, jer se prilik!1
trljanja lak! l!1i.
Ka! ara8i3 1!"e se #p!treiti i #sitnjeni a8est, k!ji se ra3n!1jern! p!1ije4a sa
str#g!tina1a 1ek!g le1a i ispre4a # !lik# k!l#t!3a ili 4tapi=a.K!d !3!g sl#9aja 1!"e se
#p!treiti le1 sa 4iri1 p!dr#9je1 taljenja.
Ra8aranje !ksidn!g sl!ja # s3r2# predle1lji3anj a 1!"e se i83esti i str#ganje1 sp!jni2
p!3r4ina 9etk!1 i8 nerDaj#9eg 9elika # pris#tn!sti rastaljen!g le1a.
.!st#pak ara8i3n!g le1ljenja ne k!risti se 8a sp!je3e k!ji se treaj# reali8irati
kapilarni1 le1ljenje1, tj . k!d k!ji2 s# pred3iDeni #ski le1ni 8a8!ri.
L3rst!=a !3ak! 8ale1ljeni2 sp!je3a je t! 3e=a 4t! je radna te1perat#ra #p!treljen!g
le1a 3i4a i 4t! je pa"lji3ije i83edena !pera;ija trljanja.

0.+.Ultra83#9n! le1ljenje
O3aj p!st#pak se pr!3!di p!tapanje1 !d1a49eni2 i <iksirani2 dijel!3a k!je trea 8ale1iti
# kad# rastaljen!g le1a, # k!j!j gla3a !da4ilja9a #ltra83#9ni2 3al!3a pr!i83!di titraje
<rek3en;ije $0-0@ kH8. Na taj se na9in ra8ara !ksidni sl!j al#1inija i !1!g#=a3a k3a4enje
!sn!3n!g 1aterijala le1!1. Ra8aranje !ksidn!g sl!ja 8asni3a se na ka3ita;ijsk!1
djel!3anj# rastaljen!g le1a, 4t! je 1!g#=e sa1! !nda ak! je na p!3r4ini le1n!g 1jesta
pris#tan d!3!ljn! daeli sl!j rastaljen!g le1a. Zat! se k!d #ltra83#9n!g le1ljenja 1!raj#
k!ristiti 3e=i le1ni 8a8!ri, d! ;;a $ 11. Ka! le1!3i k!riste se L-'nZn$@, L-'nZn-@,
L-ZnBd-@, dakle le1!3i sa siri1 p!dr#9je1 taljenja .
kraj