[i]

[ii]

[iii]

KATA PENGANTAR
Puji syukur penulis ucapkan kepada Tuhan Yang Maha Esa, yang telah
melimpahkan rahmatnya, sehingga penulis dapat menyelesaikan laporan kegiatan
PKN (Praktek Kerja Nyata) ini dengan baik.Kegiatan PKN ini merupakan salah
satu syarat untuk menyelesaikan kurikulum di lembaga pendidikan Institut
Teknologi Nasional Malang.
Penulis menyadari bahwa dalam pelaksanaan kegiatan PKN ini masih
banyak yang belum lengkap.Hal ini dikarenakan terbatasnya kemampuan yang
penulis miliki ,namun demikian penulis berharap kiranya kegiatan PKN ini akan
memberikan manfaat bagi kita semua terutama bagi rekan-rekan sesame
mahasiswa di Institut Teknologi Nasional Malang, selain bermanfaat bagi penulis
sendiri.
Dalam kesempatan ini

dengan segala

kerendahan hati, penulis

mengucapkan terimakasih kepada semua pihak yang telah membantu dan

membimbing penulis selama melaksanakan PKN dan selama proses penyusunan
laporan ini, yaitu kepada :
1. Bpk.Ir.Suparno Djiwo,MS,MT. Selaku Rektor Institut Teknologi
Nasional Malang.
2. Bpk. Bambang Prio Hartono ST,MT. Selaku Ketua Jurusan Teknik
Listrik DIII Institut Teknologi Nasioal Malang.
3. Bpk. Ir. M. Abdul Hamid, MT.Selaku Dosen Pembimbing.
4. Bpk.Ir.H.Taufik Hidayat,MT.Selaku Dosen Wali.
5. Bpk.Salamun selaku kepala PLTA Wlingi tempat kami melaksanakan
PKN.
6. Bpk.Maulana Yusuf F,ST. Selaku Pembimbing lapangan tempat
melaksanakan PKN.
7. Bpk.Gedeon Andre Y , ST. yang telah banyak memberikan ilmu dan
pengalaman.
8. Kedua orang tua yang telah memberikan bantuan dan motivasi hingga
sampai selesainya kegiatan PKN ini.Dan seluh Engineer,Staf dan

[iv]

karyawan di PLTA Wlingi yang sangat bersemangat tanpa mengenal

lelah dan waktu membantu kami dalam melakukan PKN hingga
sampai menyelesaikan laporan PKN.
9. Seluruh teman-teman sesame Mahasiswa seperjuangan dan semua
pihak yang membantu sehingga laporan PKN ini dapat selesai tepat
waktu.
10. Seluruh teman-teman PSG dari SMKN 1 Blitar,SMK PGRI III
Malang, SMK Muhammadiyah VII Malang.Terima kasih atas
kerjasamanya .
11. Seluruh Dosen dan staf Institut Teknologi Nasional Malang Umumnya
dan Staf di Progam Studi Teknik Listrik DIII khususnya.
12. Terima kasih juga kepada warung Mbah Yamah yang telah banyak
membantu konsumsi kami selama PKN.

Akhir kata dengan senang hati penulis menghargai semua kritikan dan
saran dari pembaca guna kesempurnaan laporan ini di masa yang akan dating.
Harapan penulis, Semoga laporan PKN ini memberikan manfaat bagi kita
semua.Amin.

Malang, 18 April 2013

Pelaksana PKN

[v]

DAFTAR ISI
Halaman Judul ............................................................................................... i
Halaman Persetujuan..................................................................................... ii
Halaman Pengesahan Industri ...................................................................... iii
Kata Pengantar ............................................................................................. iv
Daftar isi ....................................................................................................... vi
Daftar gambar................................................................................................ x
BAB I PENDAHULUAN ............................................................................ 1
1.1 Latar Belakang PKN ..................................................................... 1
1.2 Maksud PKN................................................................................. 1
1.3 Tujuan PKN .................................................................................. 1
1.4 Rumusan Masalah ......................................................................... 2
1.5 Batasan Masalah ........................................................................... 2
1.6 Metodologi .................................................................................... 2
BAB II RUANG LINGKUP PERUSAHAAN .......................................... 3
2.1 Sejarah Perusahaan ....................................................................... 3
2.2 Tempat dan Kedudukan Perusaan ................................................ 6
2.3 Bentuk dan Badan Hukum Perusahaan ....................................... 7
2.4 Bidang Pekerjaan Perusahaan ....................................................... 7
2.5 Bagian atau Divisi tempat PKN.................................................... 7
2.6 Struktur Organisasi ....................................................................... 8

[vi]

2.7 Uraian Tugas ................................................................................. 9

BAB III PEMBAHASAN ......................................................................... 10
3.1 Landasan Teori ...................................................................................... 10
3.1.1 Turbin Air ............................................................................ 10
3.1.2 Generator.............................................................................. 17
3.1.3 Governor .............................................................................. 18
3.1.4 Transformator ...................................................................... 20
3.1.5 Battery .................................................................................. 21
3.1.6 Automatic Voltage Regulator (AVR) .................................. 22
3.2 Analisis dan Pembahasan ...................................................................... 23
3.2.1 Fungsi Automatic Voltage Regulator .................................. 23
3.2.2 Prinsip kerja dari penguat static ........................................... 23
3.2.3 Sistem pengoprasian AVR ................................................... 24
3.2.4 Local Control Panel ............................................................. 25
BAB IV PENGOPRASIAN ...................................................................... 29
4.1 Pengoprasian Generator ........................................................................ 29
4.2 Langkah-langkah pemeriksaan ............................................................. 29
4.2.1 Governor Kabinet ................................................................ 29
4.2.2 Oil Pressure Tank................................................................. 30
4.2.3 Air Pressure Tank ................................................................ 30
[vii]

4.2.4 Turbin Pit ............................................................................. 31

4.2.5 Oil head ................................................................................ 32
4.2.6 Ruang generator ................................................................... 32
4.2.7 Excitasi Cubicle ................................................................... 33
4.2.8 Control Panel ....................................................................... 33
4.3 Langkah-Langkah Pengoprasian secara remote control ....................... 34
4.3.1 Preparation ........................................................................... 34
4.3.2 Start ...................................................................................... 35
4.3.3 Excitation ............................................................................. 35
4.3.4 Paralel otomatis.................................................................... 35
4.3.5 Load ..................................................................................... 36
4.3.6 Stop ...................................................................................... 36
4.4 Hal yang dilakukan setelah unit stop .................................................... 36
4.5 Paralel secara manual ............................................................................ 37
4.6 Prosedure mengatasi ganguan ............................................................... 37
4.6.1 Gangguan dalam,unit trip .................................................... 37
4.6.2 Gangguan padam total ......................................................... 37
BAB V PENUTUP ..................................................................................... 38
4.1 Kesimpulan ................................................................................ 38
4.2 Saran ........................................................................................... 38
[viii]

DAFTAR PUSTAKA ................................................................................ 39

LAMPIRAN ............................................................................................... 40

[ix]

DAFTAR GAMBAR
BAB III
3.2 Main Strainer ......................................................................................... 11
3.3 Booster Pump ........................................................................................ 11
3.4 Governor oil pump ................................................................................ 12
3.5 Oil Pressure tank .................................................................................. 13
3.6 Sump Tank ............................................................................................ 14
3.7 Leakeg Oil Tank ................................................................................... 14
3.8 Air Compressor ..................................................................................... 15
3.9 Grease Pump ......................................................................................... 16
3.10 Drainage Pump .................................................................................... 17
3.11 Generator ............................................................................................ 18
3.12 Governor ............................................................................................ 19
3.13 Transformator ...................................................................................... 20
3.14 Battery ................................................................................................ 21
3.15 Skema diagram static exciter ............................................................. 23
BAB IV
4.1 Governor cabinet .................................................................................. 29
4.2 Oil pressure tank ................................................................................... 30
4.4 Air pressure tank ................................................................................... 31
[x]

4.5 Turbin pit ............................................................................................... 31

4.6 Oil head ................................................................................................. 32
4.7 Oil level ................................................................................................. 32

[xi]