FISIKA

Edited By Erlan A.P

Bismillah hirrahmaa nirrahim
Asssalmualaikum wr.wb
Pembahasan Materi :
Kelas 1 SMESTE 1
1. Pen!ukuran
". #ekt$r
%. &erak 'urus
(. &erak Melin!kar
). *inamika Partikel
+. Tata Surya
Kelas 1 SMESTE "
1. Suhu dan Kal$r
". Per,indahan Kal$r
%. -akikat dan .arna /ahaya
(. 0,tika &e$metri
). &el$mban! Elektr$ma!netik
+. 'istrik *inamis
Kelas " SMESTE 1
1. &erak
". &aya
%. 1saha dan Ener!i
(. Im,uls dan M$mentum
Kelas " SMESTE "
1. *inamika $tasi dan
Keseimban!an Benda Te!ar
". Fluida
%. Te$ri kinetk !as
(. Term$dinamika
BAB 1. Pen!ukuran
1
Istilah dalam ,en!ukuran
Besaran adalah se!ala sesuatu yan! da,at diukur dan da,at
dinyatakan den!an an!ka2an!ka.3 #$lume4 luas4 suhu4 ,an5an!4 dll6
Standar adalah a7uan untuk membandin!kan suatu hasil ,en!ukuran
den!an ukuran lainnya.3 Pan5an! den!an meter atau in7hi4 dll6
Satuan adalah se!ala sesuatu yan! menun5ukan banyaknya hasil
yan! di,er$leh.3k!4 m4 An!str$m4 dll6
Batas Ukur adalah batas nilai maksimum yan! da,at diukur $leh alat
ukur yan! sedan! di,er!unakan.
Ketelitian alat adalah ukuran terke7il yan! da,at diukur teliti den!an
alat ukur yan! sedan! di,er!unakan.
Alat ukur

2 Pen!aris
ketelitian : 1mm
kesalahan : 8.)mm
2 Mistar in!sut 35an!ka s$r$n!6
ketelitian : 8.1mm
kesalahan : 8.1mm
2 Mikr$meter
ketelitian : 8.81mm
kesalahan : 8.81mm
2 Mikr$meter den!an skala n$nius 3'ebih teliti dari mikr$meter6
2 dll
Rumus Pengukuran Berulang

9: ;e

e: <;=

<: 92

9: 9 ;<9

9: 9 ;<9

<9: 1 n>9
i
"
? 3>9
i
6
"
n n ? 1
Ket: 9:hasil ,en!ukuran
: nilai sebenarnya dari benda yan! diukur
e: kesalahan t$tal
=: kesalahan a7ak yan! menun5ukkan ,erbedaan antara 9 dan 9 3rata" hasil
,en!ukuran6
<9: nilai ketidak,astian ,en!ukuran berulan!
Peraturan angka Penting
2
Semua an!ka selain an!ka n$l adalah an!ka ,entin!
An!ka n$l yan! terletak di antara dua an!ka bukan n$l termasuk
an!ka ,entin!
An!ka n$l yan! terletak di sebelah kanan an!ka bukan n$l
termasuk an!ka ,entin!
An!ka n$l yan! terletak di sebelah kiri an!ka bukan n$l4 baik
yan! terletak di sebelah kiri atau kanan desimal bukan an!ka
,entin!
An!ka ,entin! terakhir biasanya dituliskan den!an 7ara memberi
!aris bawah
BESARAN POKOK dan BESARAN TAMBAHAN DALAM SI dan
Dimensi
Besaran
Pokok
Satuan Sim
ol
Dimen
si
Pan5an! meter m '
Massa Kil$!ra
m
k! M
.aktu Se7$nd s T
Arus 'istrik Am,ere A I
Suhu Kel@in K A
Intensitas
/ahaya
7andela 7d B
Bumlah Cat M$le m$l D
Sudut *atar radian d
Sudut uan! steredia
n
Sr
A!ALAN DALAM SISTEM INTEERNASIONAL
Arti A"ala
n
#aktor
Pengali
y$tta E 18
"(
Fetta C 18
"1
eksa E 18
1G
,eta P 18
1)
tera T 18
1"
!i!a & 18
H
me!a M 18
+
kil$ K 18
%
hekt$ - 18
"
deka da 18
de7i * 18
21
7enti / 18
2"
mili M 18
2%
mikr$ I 18
2+
nan$ D 18
2H
Pik$ , 18
21"
Jemt$ F 18
21)
att$ A 18
21G
Fe,t$ C 18
2"1
y$7t$ E 18
2"(
$onto%

esaran turunan
3
2 &aya
satuan asal : k! m s
2"

*imensi : M ' T
2"
3besaran turunan memiliki dimensi berdasarkan satuan asal6
222222222222222222ii22222222222222222222
BAB ". #ekt$r
&ektor adalah besaran Ksika yan! memiliki nilai dan arah se,erti ke7e,atan4
,er7e,atan4 !aya4 ,er,indahan4 dan m$mentum.
#y #resultan F1 esultan
A A
#9 F"
umus @ekt$r se7ara umum

# : l#l : #9
"
;#y
"

: F1
"
;F"
"
;F1.F".7$s a 1ntuk men7ari esultan

T!A : #yL#9

1 M #: 3a1Ma"4 b1Mb"6 untuk ,en5umlahan dan ,en!uran!an

@ekt$r se7ara
Analitis
#9 : # 7$s A
#y : # sin A
1.# : 3a1 a"6 ; 3b1 b"6 ; 371 7"6 bila sam,ai k
3 untuk ,erkalian titik antara " @ekt$r 6
i . i : 1 N 5 . 5 : 1 N k . k : 1
i . 5 : 8 N 5 . k : 8 N k . i : 8
3 untuk ,erkalian titik antara " @ekt$r 6
1 . # : l1l l#l 7$s a
3untuk ,erkalian titik antara " @ekt$r 6
1 9 # : 3 b17"271b"6i ; 3a"712a17"65 ; 3a1b" ? b1a"6k6 bila
sam,ai k
3untuk ,erkalian silan! antara " @ekt$r6
da,at dilihat di buku Ksika kelas 9 smester 1 hal G8
i 9 5 : k N 5 9 i : 2k N i 9 i : 8
k 9 i : 5 N i 9 k : 25 N 5 9 5 : 8
5 9 k : i N k 9 5 : 2i N k 9 k : 8
3untuk ,erkalian silan! antara " @ekt$r6
l 1 9 # l : l1l l#l sin a
3untuk ,erkalian silan! antara " @ekt$r 6
da,at dilihat ,ada hal G" buku Ksika kelas 9 smester 1 ta,i hara,
ditelaah ,ada 7$nt$h s$al karena terda,at kesalahan.
22222222222222222222ii222222222222222222222
BAB %. &erak 'urus
4
Bergerak adalah ber,indahnya kedudukan relatiJ sebuah benda
terhada, benda lain yan! dian!!a, seba!ai a7uan.
'erak lurus adalah !erak suatu benda yan! men!hasilkan lintasan
berbenyuk !aris lurus.
Lintasan adalah titik2titik yan! dilewati $leh suatu benda yan!
men!hasilkan lintasan berbentuk !aris lurus.
(arak adalah ,an5an! lintasan sebenarnya yan! ditem,uh suatu benda
selama ber!erak tan,a menyebutkan arah.
Per)inda%an adalah ,erubahan kedudukan suatu benda selama
ber!erak relatiJ terhada, kedudukan asalnya.
Terda,at " buah !erak lurus yaitu !erak lurus beraturan dimana tidak
ada ,er7e,atan dan !erak lurus berubah beraturan.
1M1S *ASA:
S
t
: S
$
; @t &'B
@
t
: @
$
M at &'BB
S
t
: S
$
; @
$
t M O a t
"
&'BB
@
t
"

: @
$
"
M " a s
"
&'BB
Ket :
S : 5arak yan! ditem,uh 3m 6
@ : ke7e,atan 3mLs6
a : ,er7e,atan 3mLs
"
6
/at
1. 1ntuk &'BB terda,at !erak 5atuh bebas dan benda dilem,ar keatas
dimana 3a : !6 den!an ! adalah ,er7e,atan !ra@itas. *an
,erhitun!an s biasanya di!unakan untuk men!itun! ketin!!ian benda
di5atuhkan. ! bernilai ,$sitiJ bila benda 5atuh ke bawah dan bernilai
ne!atiJ bila dilem,ar ke atas.
". 1ntuk men!hitun! 5arak yan! ditem,uh ,ada &'B da,at di!unakan
met$de men!hitun! luas daerah !raKk se,erti ,ada 7$nt$h hal 1"(
buku Ksika kelas 1 smester 1.
P P
'a5u rata2rata @ : 5arak tem,uhLwaktu tem,uh N @: sLt
@ P P
Ke7e,atan rata2rata @ : ,erubahan kedudukanLwaktu tem,uh N
@ : <sLt
@ s

t t
&raKk @ ? t &raKk s 2 t
Pada &'BB Pada &'BB
22222222222222222222222222ii22222222222222222222222222
BAB (. &erak Melin!kar
'an!sun! memasuki rumus dasar:
5

1 ,utaran : %+8
$ @

1
$
: L1G8
$
atau 1 rad : 1G8
$
L <s

A : sLr @

Q : "R atau Q : "LT atau Q : dALdt

Q :<AL<t

@ : Q r

S : dQLdt

S : <QL<t

a
s
: @
"
Lr ,er7e,atan yan! men!arah ,ada ,usat lin!karan

a
t
: S r

a
T
: As
"
;At
"

Fs: m .a
s
: m @
"
Lr : m Q
"
r

Q
1
: Q
"
untuk r$da !ila 3" buah r$da de!an 1 ,$r$s6
r$da ke7il : r$da 1
r$da besar : r$da "

@
1
: @
"
untuk r$da yan! dihubun!kan den!an sabukLtali

r$da ke7il : r$da 1
r$da besar : r$da "

@1 : @" dan Q
1
: Q
%
1ntuk r$da se,eda
r$da ke7il sekali : r$da 1
r$da ke7il : r$da "
r$da besar : r$da %
Ket :
A : sebera,a 5auh benda ber,indah dalam satuan radian
s : ,an5an! busur lin!karan 3m6
Q : ke7e,atan sudut 3radLs6
Q : ke7e,atan sudut rata2rata 3radLs6
@ : ke7e,atan linier 3mLs6
: ,er7e,atan sudut 3radLs
"
6
: ,er7e,atan sudut rata2rata 3radLs
"
6
as : ,er7e,atan sentri,etal 3mLs
"
6
at : ,er7e,atan tan!ensial 3mLs
"
6
aT : ,er7e,atan t$tal 3mLs
"
6
Fs: &aya sentri,etal 3 Dewt$n 6
1ntuk !erak melin!kar da,at di!unakan rumus dasar !erak den!an 7atatan ke*e)atan dan
)er*e)atan diganti dengan ke*e)atan dan )er*e)atan sudut+
22222222222222222222222ii2222222222222222222222222
BAB ).*inamika Partikel
'a,a adalah suatu tarikan atau d$r$n!an.
Hukum I Newton - >F : 8 .
Benis !aya :
6

r
O
1. &aya !r@itasi 3F!6 atau &aya Berat 3.6
&aya yan! dimiliki $leh suatu ,artikel akibat adanya ,en!aruh !aya tarik
bumi. Arahnya selalu menu5u ,usat bumi
". &aya n$rmal 3D6
&aya ,enyan!!a yan! diberikan $leh suatu benda ketika benda tersebut
k$ntak den!an benda lainnya.
%. &aya !esek 3J6
&aya yan! diberikan $leh suatu ,ermukaan yan! sedan! dilintasi $leh suatu
benda. Memiliki arah berlawanan den!an arah !erak benda
(. &aya tahan udara 3F16
&aya !esek khusus yan! beker5a ,ada saat benda ber!erak di udara. Arahnya
berlawanan den!an arah !erak benda.
). &aya te!an! tali 3T6
&aya yan! di,indahkan melalui tali4 benan!4 dan sema7amnya ,ada saat
ditarik den!an ken7an! $leh !aya yan! beker5a di kedua u5un!nya
+. &aya ,e!as 3FP6
&aya yan! diberikan $leh ,e!as ,ada saat ditekan atau ditarik $leh benda
yan! dikaitkan ,ada ,e!as tersebut.
T. &aya Dett$
#ekt$r resultan !aya yan! beker5a ,ada sebuah benda yan! menyebabkan
benda ini men!alami ,er7e,atan.
N
/ #t

!
Hukum Newton II ->F :m a .

Fnett$ : m . a Penera,an da,at dilihat di buku Ksika kelas 9

smester 1 hal. 1TG

F! : m . !

J : I.D
Hukum Newton III -Faksi : 2Freaksi.
&aya n$rmal untuk benda diam terda,at % ma7am
1. Benda diam tan,a ada !aya tambahan maka 3D : m! : .6
". Benda diam den!an ada !aya tambahan yan! searah !aya berat maka 3D
: m! ; F6
%. Benda diam yan! ditarik den!an !aya F maka 3D : m! ? Fsin a6. *iambil sinus
karena sudutnya 3a6 diantara sumbu 9 dan arah !aya dan dimbil 7$s bila
sudutnya 3a6 diantara sumbu y dan arah !aya. *a,at dilihat ,ada buku Ksika
kelas 9 smester 1 hal. 1G+
umus yan! berhubun!an den!an !aya !esek:
Js : I
s
D N a,abila benda in!in ber!erak maka 3Jk U Js6
Jk :I
k
D
2 &erak ,ada tikun!an datar
#s0 a
s
1r 1ntuk ,enera,an !erak ,ada tikun!an datar4 maka Fs : J
sehin!!a dida,at
7
,ersamaan
2 0 m g r
2&erak ,ada tikun!an mirin!
sumbu 2 y N0 mg1*os3
D N, 0 N4 2 0
g r tgn 3
Sumbu 2 9 N0 m2
5
1 R sin 3
3*a,at dilihat ,adabuku Ksika kelas 9 smester hal 1H"6
3arah !erak ke de,an6
m$bil
3bukan ke kanan6
A
2Ayunan k$nis
T sin 3 0 m2
5
1 r keseimban!an dalam arah h$riF$ntal
T *os 3 0 mg keseimban!an dalam arah @ertikal
2 0 r g tgn 3 0 g l sin 3 tgn 3 !abun!an arah
sumbu 9 dan y
A
T 7$s A T l


Ket : T:te!an!an tali 3Dewt$n6
@: ke7e,atan ayunan 3mLs6
l : ,an5an! tali 3m6
r : 5ari25ari 3m6
m: massa 3k!6
2 &erak ,ada lin!karan @ertikal Fs ) Fs
(

T
1
: m! ; m@
"
L
w

T
"
: m! 7$s ; m@
"
L
Fs

T

: m@
"
L
%

T
(
: m@
"
L ? m! 7$s V w
F s

T
)
: m@
"
L ? m!
"
1
Fs
w
w
3*a,at dilihat ,ada buku Ksika hal "88 kelas 9 smester 16
2 &erak " benda yan! dihubun!kan den!an tali

a1 : a" sehin!!a a : FL>m

m1 m"
F
8
T sin
Fsp
w=T T

T
T

T
2 &erak benda ,ada lantai li7in ditarik den!an !aya membentuk sudut

*alam sumbu ? 9
D Fy F
1.
F 7$s : m a
9
F9

*alam sumbu ? y
".
D : m! ? F sin w
2 &erak benda yan! ditarik katr$l D

T: m
1
a T

T: m
"
! ? m
"
a

a : 3m
"
!6 L m
1
; m
"
w
1
T
2 &erak benda ,ada bidan! mirin! D

&aya dalam arah ? y w

"
D : m! 7$s W

&aya dalam arah ? 9 . 7$s W . sin W

a
9
: ! sin W . W
2 &erak dua benda bertum,uk
Bal$k A

D
12'
: 3m
1
; m
"
6 !

J
12'
: I
12'
; D
12'
D
12"
N
D
"

J
1
: I
12'
3m
1
; m
"
6! T
Bal$k B
1.
D
"21
: m
" .
! J
"21
F
".
J
"21
: I
"21
D
"21
: I
"21
. m
"
!
%.
J" : I
"21
. m
"
! J
12'

T$tal !aya 3F6 >w

12"
F : J
1
; J
"
222222222222222222222222222222222ii222222222222222222222222222222
BAB.+ SISTEM TATA S1EA
1ntuk bab ini da,at diba7a sendiri karena hanya beru,a haJalan.
222222222222222222222222222222222ii222222222222222222222222222222
AK-I PEMBA-ASAD SMESTE 1
9
W2
Ba 6+ Su%u dan Kalor
a. Skala /el7ius
AL188 : 3X
A
? X
8
6L3X
188
? X
A
6
b. 1ntuk Skala eamur 2 Farenhit meru,akan ,erhitun!an S*
7. -ubun!an antar skala

/el7ius dan Farenhit akan menun5ukan skala yan! sama

,ada suhu 2(8
d. Term$meter D$n2&elas
AL188 : 3P
A
? P
8
6L3P
188
? P
A
6
e. Term$meter -ambatan
AL188 : 3
A
?
8
6L3
188
?
A
6
J. Perhitun!an Kal$r
Y : m.7. <t : / . <t
!. Asas Bla7k
Y
le,as
: Y
terima
m
1
.7. 3T
1
? 96 : m
"
.7. 39 ? T
"
6
Asas ini terba!i atas bebera,a ba!ian
1. 1ntuk 7airan den!an wadahnya
m
1
.7
1
. 3T
1
? 96 : m
w
.7
w
. 39 ? T
w
6
". 1ntuk benda ,adat di7elu,kan den!an kal$r tak disera,
wadah
m
b
.7
b
. 3T
b
? 96 : m
a
.7
a
. 39 ? T
a
6
%. 1ntuk benda ,adat di7elu,kan den!an kal$r disera,
wadah
m
b
.7
b
. 3T
b
? 96 : m
w
.7
w
. 39 ? T
w
6 ; m
a
.7
a
. 39 ? T
a
6
3,ersamaan ini da,at di ,erbaharui sesuai den!an kebutuhan6
h. Kal$r 'ebur dan Kal$r Beku
Y : m.'
i. Kal$r 1a,
Y : m.1
5. Pemuaian
1. Muai ,an5an!
<l : l
$
.W. <t W : k$eJisien muai ,an5an!
". Muai 'uas
<A : A
$
.V. <t V : "W N V : k$eJisien muai luas
%. Muai #$lume
<# : #
$
.Z. <t Z : %W N Z : k$eJisien muai @$lume
(. Pemuaian &as
#t : #
$
. 3"T% ; T6L"T%
#
1
LT
1
: #
"
LT
"
(enis 7at Koe8sien
10
muai
)an9ang
Aluminium ") 9 18
2+
Emas 1( 9 18
2+
Ba5a 1" 9 18
2+
&elas H 9 18
2+
Perun!!u 1H 9 18
2+
Perak 1G 9 18
2+
Pirek % 9 182
+
Kuarsa 84( 9 18
2+
Temba!a 1T 9 18
2+
Temb$k 1" 9 182
+
Timah "H 9 18
2+
Air "18 9 18
2+
Bensin H)8 9 18
2+
Etil Alk$h$l 1188 9 18
2+
Metil 1"88 9 18
2+
Air aksa 1G8 9 18
2+
&liserin )88 9 18
2+
Ter,entin 11)8 9 18
2+
Aset$n 1)88 9 18
2+
3bebera,a daJtar k$eKsien Fat6
222222222222222222ii22222222222222222222
Ba 5+ Per)inda%an Kalor
a. Per,indahan kal$r den!an k$nduksi
1. 1ntuk bentuk batan! : YLt : k. A. <tL'
". 1ntuk bentuk silinder:YLt : k. A. <tL<r
b. Per,indahan kal$r den!an k$n@eksi
YLt : h . A . <t
7. Per,indahan kal$r se7ara radiasi
1. 1ntuk benda hitam sem,urna
YLt : [ .A .T
(
[ : k$nst. SteJan2B$ltFman :)4+T 9 18
2
G
.Lm
"
K
(
". 1ntuk ,r$ses radiasi berlan!sun! ,ada " ,ermukaan
YLt : [ .A .3T
1
(
? T
"
(
6
%. 1ntuk benda kelabuLselain hitam
YLt : [ .A .\.3T
1
(
? T
"
(
6 \ : Emi@isitas benda 31ntuk
hitam : 16
222222222222222222ii22222222222222222222
Ba :+ Hakekat dan !arna $a%a,a
a. Pemantulandan dan ,embiasan
Sin A
d
: n Sin A
b
n : 7L@ N 7 : ke7. /ahaya N n : indeks bias N
@:ke7.7ahaya dalam bahan trans,aran.
b. Te$ri Kuantum Ma9 Plan7k
E : n h J E : Ener!i ,en!etar N h : k$nst. Plan7k : +4+"+ 9
18
2%(
B.s
222222222222222222ii22222222222222222222
11
Ba ;+ O)tika 'eometri

Mata
D$rmal Sn : ") 7m
S : ]
Mi$,i 3 abun Bauh 6 P : 2188LP
P : 188LF
S : 2P
S : ]
*it$l$n! lensa 7ekun! 326
-y,ermetr$,i 3abun *ekat6 P : ( ? 188LPP
P : 188LF
S : 2PP
S : Sn : ") 7m
*it$l$n! lensa 7embun!
Presbi$,i *it$l$n! lensa !anda
Asti!matisma Mata tak berbentuk b$la
*it$l$n! lensa silindris

'u,
Ak$m$dasi Maksimum M: PPLF ; 1
Tidak Berak$mdasi M: PPLF S : 2P
Ak$m$dasi ,ada 5arak X M: PPLF ; PPL9
Se7ara 1mum M: 2SLS : 232PP6LS : PPLS
3Mata D$rmal Sn : ") 7m6

Mikr$sk$, 3 F$B ^ S$B ^ " F$B 6

3 F$B ^ F$K 6
Terletak di ruan! dua
Pan5an! Mikr$sk$,3d6 d : S$B ; S$k Ak.
Ma9 3 S : 2PP 6
d : S$B ; F$k Ak. Min
3 S$K : ] 6
3 S$K :
F$K 6
Perbesaran 3M6 M: M$B 9 M$k
M: S$BLS$b 9 3 PPLF$k ; 1 6
Ak. Ma9
M: S$BLS$b 9 PPLF$k
Ak. Min
S$B : 3S$B 9 F$b6 L 3S$b ? F$B6
12

Ter$,$n!LTelesk$, 3 F$B U F$K 6

Ter$,$n! Bintan! d : F$B ; S$K Ak. Ma9
d : F$B ; F$K Ak. Min
M: F$BLS$K Ak. Ma9
M: F$BLF$K Ak. Min
Ter$,$n! Bumi d : F$b ; (F, ; S$K Ak. Ma9
3S$K : 2Sn6
d : F$b ; (F, ; F$K Ak. Min
M: F$BLS$K Ak. Ma9
M: F$BLF$K Ak. Min
Ter$,$n! Pan!!un! d : F$B ? F$K Ak. Min
d : F$B ; S$K Ak. Ma9
S$k : 3S$K 9 F$K6 L 3S$K ? F$K6
M: I F$BLF$K I Ak. Min
M: I F$BLS$K I Ak. Ma9

Bumlah bayan!an ,ada 7ermin datar

n : %+8LW 2 1

/ermin /ekun! 3 _ F : ;6 dan /ermin /embun! 3 _ F : 2 6

: "F
1LF : 1LS ; 1LS
M : SLS atau M : hLh

-ukum Snellius
n sin i : n
r
sin r
222222222222222222ii22222222222222222222
Ba <+ 'elomang Elektromagnetik
a. /e,at ambat &el$mban! Elektr$m!netik
# : 1L \
$.
`
$
\
$
: G4G) 9 18
21"
/
"
LDm
"
N `
$
: 1"4)+ 9 18
2
T
.bLAm N DLA
"
N Ds
"
L/
"
7 : J . a
b. 1rutan Jrekuensi s,ektrum !el$mban! dari tin!!i ke rendah
Sinar !amma4 sinar2X4 sinar ultra@i$let4 sinar tam,ak4 sinar
inJramerah4 !el$mban! mikr$ 3 s : 7.<tL" 64 dan !el$mban! radi$
3s : 5arak sasaran den!an radar 6
7. Ener!i &el$mban! Elektr$ma!netik
&el$ban! Elektr$ma!etik men!andun! medan ma!net dan
medan listrik.
1.
*alam medan 'istrik N u : O \
$
. E
"
".
*alam medan ma!net N u : O .B
"
L `
$
%.
T$tal ener!inya N u : O \
$
. E
"
; O .B
"
L `
$
: B
"
L`
$
:
E.B \
$L
`
$

13
(.
Barak yan! ditem,uh dalam satuan waktu N <9: 7. <t
).
Ener!i yan! melewati ,enam,an! dalam @$lume N <1 : u. <A
: \
$
. E
"
3 A.7. <t6
+.
Intensitasnya N S : \
$
.7.E
"
: E.BL `
$
T.
ata2ata IntensitasnyaN S : O \
$
.7.E
m
"
S : O.7.B
m
"
L`
$
:
B
m
E
m
L" `
$
N karena B
m
: E
m
L7
Ba =+ Listrik Dinamis
a. Arus 'istrik
Y: ILtatau Y:n.e
b. -ambatan 'istrik 36
: P 9 lLA
t :
$
3 1 ; W.<t6
Pt : P
$
3 1 ; W.<t6
7. -ukum 0hm
#:I.
d. Susunan Seri
s :
1
;
"
;
%
I
1
: I
"
: I
%
: I
#
1
: #
"
: #
%
: I
1
: I
"
: I
%
:
1
:
"
:
%
/$nt$h:
#
1
:
1
L3
1
;
"
;
%6
9 # t$tal
e. Susunan Paralel
1L, : 1L
1
; 1L
"
; 1L
%
#
1
: #
"
: #
%
: # t$tal
I
1
: I
"
: I
%
: 1L
1
: 1L
"
: 1L
%
J. Ener!i dan *aya
. : P.t : I
"
..t : #.I.t : #
"
L.t
Ps : 3 #sL#t 6
"
.Pt
!. -ukum Kir7h$b I
I masuk : I keluar
h. -ukum Kir7h$b II
> E : > I.
i. Bembatan .heatst$ne

1
9
(
:
"
9
%
Bila ,erkalian tak berJun!si4 maka

9
:
1
.
%
L3
1
;
"
;
%
6

y
:
1
.
)
L3
1
;
"
;
%
6

F
:
%
.
)
L3
1
;
"
;
%
6
14
222222222222222222222222222222222ii222222222222222222222222222222
AK-I PEMBA-ASAD SMESTE "
Ba 6+ Kinematika 'erak Partikel
1. Basi7 1nderstandin!
a. #ekt$r P$sisi
r : Xi ; E5 ; Ck
b. Besar #ekt$r P$sisi
IrI : 9
"
; y
"
; F
"
7. Per,indahan
<r : r
"
? r
1
<r : <9i ; <y5
d. Ke7.ata"
@ : <rL<t
e. Ke7.sesaat
@ : drLdt
J. Per7. ata2rata
a : <@L<t
!. Per7.sesaat
a : d@Ldt
h. P$sisi 5ika @ berubah
r : r
$
;
$
c
t
@.dt
i. Ke7. 5ika a berubah
@ : @
$
;
$
c
t
a.dt
". &erak Parab$la 3&abun!an antara &'BB dan &'B6
a. Barak hriF$ntal maksimum
Xma9 : @
$
"
sin "WL!
b. Barak @erti7al maksimum
Ema9 : @
$
"
sin
"
WL"!
7. Ke7.awal dalam sumbu ?9 dan ?y
@
$9
: @
$
7$s W
@
$y
: @
$
sin W
@
$
: @
$9
"
; @
$y
"
d. Ke7.dalam sumbu ?9 dan ?y
@
9
: @
$9
@
y
: @
$y
? !.t
%. &erak -arm$nik Sederhana
a. Pers. Sim,an!an 3y64 Ke7e,atan 3@64 dan Per7e,atan 3a6
y : A sin 3Qt ; A
$
6
@ : AQ 7$s 3Qt ; A
$
6
a : 2 AQ sin 3Qt ; A
$
6
b. &aya Pe!as
F : k.<l
m.! : k.<l
7. Peri$de dan Frekuensi
T : "demLk dan J : 1LT
15
d. Susunan Pe!as seri dan ,arallel
Seri : 1Lk
s
: 1Lk
1
; 1Lk
"
; 1Lk
n
Parallel : k
,
: k
1
; k
"
; k
n
e. Peri$de dan Jrekuensi bandul
T : "de l L! dan J : 1LT
J. Ener!i P$tensial Pe!as dan Bandul
Pe!as : E, : O k. <l
Ek : O m. @
"
Em : E, ; Ek
Bandul : E, : O k.A
"
.sin
"
A
Ek : O k.A
"
.7$s
"
A
Em : E
t$tal
: E, ; Ek : O k.A
"
N dimana :m.Q
: k
!. Te!an!anLStress 3f64 e!an!anLStrain 3\64 dan M$dulus E$un!
3E6
f : FLA N \ : <lL l
$
N E : fL\
h. Sudut Fase4 Fase4 dan Beda Fase
A : Qt ; A
$
g : tLT ; A
$
L"d : tLT ; g
$
<g : <tLT
Ba 5+
a. &aya &ra@itasi
F : &.m
1
.m
"
Lr
"
N &: +4+T.18
211
b. Kuat medan !ra@itasi
! : &.mLr
"
N !
1
L!
"
: 3r
"
Lr
1
6
"
7. Ke7. Satelit men!$rbit suatu ,lanet
@ : e &.MLr
d. Ke7.sebuah r$ket le,as landas
@ : e "&.MLr : e".!.r
J. Peri$de Satelit men!elilin!i ,lanet
T
"
: (d
"
r
%
L&.M
!. Perbandin!an berat antara " ,lanet dan satu ,lanet
.
1
L.
"
: 3m
1
Lm
"
6.3
"
L
1
6
"
: !
1
L!
"
N " ,lanet
.
1
L.
"
:3
"
L
1
6
"
: !
1
L!
"
N 1 ,lanet
h. &aya meru,akan @e7t$r
i. Ener!i P$tensial
E, : 2&.m
1
.m
"
Lr
5. P$tensial &ra@itasi
# : E,Lm
#a : #
1
; #
"
; h. N Bika tak terletak dalam 1 !aris
k. Menentukan ,er7.!ra@itasi suatu titik dari ketin!!ian tertentu
! : &.mL3;h6
"
N : Bari" bumi N h : ketin!!ian dari
! : e!
1
"
; !
"
"
; "!
1.
!
" .
7$s A
l. -ukum Ke,ler
T
"
L
%
: 7$nstant
Ba :+ Im)uls dan Momentum
16
a. M$mentum
P : m.@
P9 : m@ 7$s A
Py : m@ sin A
b. Im,uls
F . <t : m@
"
? m@
1
I : <,
I :
t1
c
t"
F dt
Im,uls 5u!a da,at di7ari den!an menhitun! luas !raKk F dan
T
7. estitusi
e : 23#
"
? #
1
6L3#
"
? #
1
6
e : h
"
Lh
1
: h
%
Lh

: h
(
Lh
%
2 lentin! sem,urna4 e : 1 N lentin! seba!ian4 8^e^1 N
tidak lentin! sama sekali e : 8
2 Bika lentin! sem,urna dan massa sama maka
#
1
: #
"
dan #
"
: #
1

d. -ukum kekekalan m$mentum

P awal : P akhir
m
1
.@
1
; m
"
@
"
: m
1
.@
1
; m
"
@
"

e. -ukum kekekalan kineti7

O m
1
.@
1
"
; O m
"
@
"
"
: O m
1
.@
1

"
; O m
"
@
"

"
J. Ke7e,atan ,eluru ,ada ayunan balistik
@
,
: 3m
,
; m
b
6.3e"!h6 L m
,
Ba ;+ Dinamika Rotasi dan Kesetimangan Benda Tegar
a. M$men &aya 3f6
f : F.l N f : F sin A . l N f : I . W
b. M$men Inersia 3 I 6
I : m.r
"
7. M$mentum Sudut.
' : I.Q : I.@.r
d. -ukum Kekekalan M$mentum Sudut
'
1
: '
"
e. Kesetimban!an
Syaratnya N >F : 8 N >F
9
: 8 N >F
y
: 8 dan > f : 8

F
1
Lsin A
1
: F
"
Lsin A
"
: F
%
Lsin A
%
Ba <+ #luida
a. Fluida Statik

P : FLA N P : Tekanan

P
h
: i.!.h N P
h
: Tekanan -idr$statik

P
A
: P
$
; P
h
N P
A
: Tekanan di dasar

F : P.A : i.!.h.A N F : &aya -idr$statik

-ukum -idr$statik menyatakan bahwa jSembaran!

titik yan! terletak ,ada satu bidan! datar den!an Fat
7air se5enis besarnya sama.
17

i
9
.h
9
: i.h N i
9
: massa 5enis Fat yan! di7ari.
b. -ukum Pas7al

Tekanan yan! diberikan ,ada benda diam adalah

teta,

F
1
LA
1
: F"LA"

Tekanan Permukaan 3Z6 N Z : FL'

Tekanan Permukaan dalam air sabun 3Z6 N Z : FL"'

Ka,ilaritas 3y6 N y : "Z 7$s AL i.!.r N r : 5ari" ,i,a

sem,it
A
Air
^ A
aksa

*imana : A
aksa
U H8 dan A
Air
^ H8

#isk$sitas3Kekentalan6

Fs : +.d.k.r.@ N Fs : i.#$lume
b$la
.!

@ : 3i
b
? i
J
6. #
benda luida
. !L+.d.k.r
7. -ukum Ar7himedes
jSetia, Benda yan! di7elu,kan ke dalam Fat 7air akan
berkuran! beratnya sebesar berat Fat 7air yan!
di,indahkanm
Benda Tera,un! 3 i
b
^i
J
6
i
b
.#
b
: i
J
.#
bJ
dan .
b
: F
A
N dimana: F
A
: i
J
.!.#
bJ
: .
u
2.
J
3F
A
: &aya Ar7himedes6
Benda Melayan! 3i
b
: i
J
6 dan 3.
b
: F
A
6 dan 3#
b
: #
bJ
6
Benda Ten!!elam 3 i
b
Ui
J
6
i
b
.F
A
: .
u
.i
J
d. Fluida Alir

*ebit 3 Y 6
Y : #Lt atau Y : A.@

Y
1
:Y
"

Pers.Bern$uli
P
1
; O i.@
1
"
; i.!.h
1
: P
"
; O i.@
"
"
; i.!.h
"
: /$nstant

#enturimeter3alat ukur ke7e,atan Fat alir6 den!an

Man$meter
@
1
: A
"
"!h3i ? i6Li3A
1
"
? A
"
"
6
@
"
: A
1
"!h3i ? i6Li3A
1
"
? A
"
"
6
/atatan : 2 @
1
^ @
"
dan i U i
2 i : massa 5enis Fat yan! diukur

#enturimeter3alat ukur ke7e,atan Fat alir6 tan,a

Man$meter
@
1
: A
"
"!hL3A
1
"
? A
"
"
6
@
"
: A
1
"!hL3A
1
"
? A
"
"
6

Tabun! Pit$t
@ : "!hiLi
18

A,likasi Bern$li h
atas
@ : "!h
atas
9 : " h
atas
.h
alas
-
t : " h
alas
L! h
alas
Ketin!!ian 3 h6 baik jalasm mau,un jatasm diukur dari luban!
keb$7$ran

&aya An!kat Pesawat

F
1
? F
"
: 3P
1
? P
"
6.A
P
1
? P
"
: O i3@
"
"
? @
1
"
6





19