EDU3105

TAJUK 4

T4 MODEL ASSURE

PERANCANGAN,PEMILIHAN,PENGHASILAN DAN
PENILAIAN MEDIA PENGAJARAN: MODEL ASSURE

SINOPSIS
Tajuk ini memberi tumpuan kepada penggunaan model ASSURE dalam merancang
pengajaran dan pembelajaran bilik darjah.

HASIL PEMBELAJARAN
Dengan melaksanakan aktiviti-aktiviti pembelajaran tajuk ini, diharapkan guru akan
dapat:
i.

Menghuraikan model ASSURE

ii.

Mengaplikasi model ASSURE dalam merancang, memilih, menghasil dan

menilai media pengajaran

KERANGKA TAJUK
4.1 Pengenalan
4.2 Model ASSURE

4.1 Pengenalan
Sebelum

memulakan

sesi pengajaran,

seseorang guru haruslah bertindak

merancang, memilih, menghasil dan menilai media pengajaran. Sekiranya guru tidak
membuat perancangan yang lengkap dan sistematik, maka objektif pengajaran tidak
dapat dicapai. Sehubungan itu pengetahuan tentang reka bentuk pengajaran adalah
sangat penting untuk dikuasai. Model ASSURE merupakan model reka bentuk yang
berorientasikan bilik darjah.

4.2 Modul ASSURE

EDU3105

T4 MODEL ASSURE

Model ASSURE yang berorientasikan bilik darjah, direkabentuk oleh Heinich,

Molenda, dan Russel (1982). Ia bertujuan memberi panduan kepada guru untuk
merancang dan dapat melaksanakan pengajaran dengan lebih efektif. Pengajaran
yang dirancang dengan teliti dapat mewujudkan kebolehpercayaan,keyakinan,
menarik minat dan dapat membina fikiran positif murid terhadap pengajar.
Model ini telah diolah semula pada tahun 2002. Dalam modul ini, perbincangan akan
merujuk kepada model ASSURE yang terbaru.

Rajah 1: Model ASSURE

Analyse learner (Analisis murid)

3 ciri penting
-

Ciri-ciri umum
Kompetensi pra syarat
Gaya pembelajaran

EDU3105

T4 MODEL ASSURE

State objective (Nyatakan objektif)

Konsep ABCD

Klasifikasi objektif

Objektif dan Perbezaan individu

Select method, media and

materials
(Pilih kaedah, media dan bahan)

Menentukan kaedah yang sesuai

dengan tugasan pembelajaran

Memilih media yang sesuai untuk

melaksanakan kaedah yang dipilih

Memilih media yang ditentukan

Mengubahsuai media

Mereka bentuk media

Utilise media and materials
(Gunakan media dan bahan)

Prebiu bahan

Sediakan bahan

Sediakan persekitaran

Sediakan murid

Sediakan pengalaman pembelajaran

Require learner participation
(Dorong penglibatan murid)

Libatkan

murid

dalam

aktiviti

pembelajaran seperti membuat latih

tubi, perbincangan, kuiz, projek dan
sebagainya.

Pengukuhan

diberi

selepas

mendapat respons daripada murid.

Evaluate and revise
(Nilai dan semak)

Aspek pencapaian murid

Pembelajaran yang dihasilkan
Menilai media dan kaedah
Kualiti media
Penggunaan guru
Penggunaan murid

EDU3105

4.2.1

T4 MODEL ASSURE

Analisis Murid

Media yang hendak digunakan dalam proses pengajaran dan pembelajaran perlu
sesuai dengan murid agar penggunaannya menjadi lebih berkesan dan efektif. Tidak
dinafikan untuk mengenal pasti keperluan setiap murid adalah sukar. Walau
bagaimanapun

terdapat

beberapa

kriteria

yang

boleh

dilaksanakan

bagi

menganalisis murid iaitu:

4.2.1.1 Ciri-ciri umum
Mengetahui ciri-ciri umum dapat membantu guru merancang, memilih, menghasil
dan menilai media dengan lebih berkesan. Ciri-ciri umum termasuklah umur,
tahun/tingkatan, kelas, aliran, jantina, latar belakang taraf sosio-ekonomi, budaya,
minat, sikap, kawasan dan sebagainya. Guru boleh mengetahui ciri-ciri umum ini
melalui interaksi dengan murid, pemerhatian atau meneliti rekod murid yang sedia
ada.
Sebagai contoh, jika guru telah mengenal pasti bahawa murid kurang meminati
sesuatu mata pelajaran, tindakan yang boleh diambil ialah guru boleh merangsang
pembelajaran melalui aktiviti kinestik termasuk simulasi, main peranan, lakonan dan
sebagainya. Tayangan video atau persembahan elektronik juga boleh digunakan
sebagai rangsangan untuk aktiviti perbincangan kumpulan.

EDU3105

T4 MODEL ASSURE

4.2.1.2 Kompetensi pra syarat

Kompetensi pra syarat mempunyai kaitan dengan pengalaman dan pengetahuan
sedia ada murid. Hal ini amat penting kerana ia akan memberi kesan yang besar
kepada proses pembelajaran murid. Guru boleh mengenal pasti pengetahuan atau
pengalaman sedia ada melalui ujian pra sesuatu topik yang dilakukan sebelum sesi
pengajaran bermula, sesi soal jawab atau berinteraksi dengan murid.
Setelah menganalisa tahap kebolehupayaan atau kekurangan murid, maka guru
dengan mudah dapat mengenal pasti media dan kaedah yang sesuai untuk
digunakan agar murid dapat menerima mesej dengan lebih berkesan dan jelas.
Sebagai contoh, guru mengandaikan murid telah memahami konsep tambah dalam
matematik sedangkan terdapat murid yang masih belum memahami konsep
tersebut, sudah pasti mereka akan gagal untuk menguasai topik itu sekiranya guru
terus mengajar tanpa mengenal pasti pengetahuan sedia ada murid. Jelaslah
bahawa guru harus peka terhadap kompetensi yang ada pada setiap murid.

4.3.1.3 Gaya pembelajaran

Dunn dan Dunn (1992), membina satu instrumen standard mengukur gaya
pembelajaran dan persekitaran pembelajaran yang digemari oleh setiap murid. Gaya
pembelajaran merujuk kepada trait psikologi yang menjelaskan cara dan gaya
individu menanggap, berinteraksi, dan bertindak balas secara emosi dengan
persekitaran pembelajaran. Gaya pembelajaran individu mempengaruhi cara individu
memproses maklumat, membentuk persepsi dan tingkah laku murid.
Setiap murid mempunyai gaya pembelajaran yang tersendiri dan berbeza antara
satu sama lain. Ada murid yang suka belajar secara bersendirian, ada yang suka
berbincang dengan kawan atau secara berkumpulan, ada yang suka belajar di
kawasan yang sunyi dan tenang, ada yang suka belajar di kawasan terang, ada yang
suka belajar dengan adanya

iringan muzik, ada yang suka belajar melalui

pemerhatian dan membuat kajian dan sebagainya.

Guru yang merancang pengajaran dan meneliti gaya pembelajaran dengan media
yang bersesuaian menjadikan proses pembelajaran lebih efektif dan berkesan.

EDU3105

T4 MODEL ASSURE

Sebagai contoh, gaya pembelajaran auditori lebih sesuai bagi murid yang senang
kepada arahan lisan atau bacaan kuat.

4.2.2

Nyatakan Objektif

Setelah dapat menganalisis murid, guru boleh fokus kepada objektif pembelajaran.
Objektif merujuk kepada hasil pembelajaran iaitu apa yang murid dapat selepas
mempelajari sesuatu topik. Oleh itu, objektif perlu dinyatakan dengan jelas dan
khusus kerana dengan penyataan objektif dapat membantu guru:
i.

memilih media dan kaedah penyampaian yang sesuai

ii.

menyediakan persekitaran pembelajaran yang memberangsangkan

iii.

membuat penilaian terhadap pencapaian pembelajaran

Pernyataan objektif yang baik dirumuskan secara jelas mencakupi komponen

ABCD" iaitu:
i.

Audience (Kumpulan sasaran murid)

ii.

Behavior (Perilaku yang dapat dilihat sebagai hasil murid)

iii.

Conditions (Syarat yang perlu dipenuhi agar perilaku yang diharapkan

tercapai)

iv.

Degree (Darjah tahap pencapaian minimum perlakuan)

4.2.2.1 Audience (Kumpulan sasaran murid)

Kumpulan sasaran yang dimaksudkan ialah murid. Proses pembelajaran akan
berlaku apabila murid terlibat aktif dalam aktiviti pembelajaran sama ada secara
berfikir atau fizikal.
Contoh : Di akhir pengajaran dan pembelajaran murid dapat .....

EDU3105

T4 MODEL ASSURE

4.2.2.2 Behavior (Perilaku yang dapat dilihat sebagai hasil murid)

Perilaku yang dinyatakan dalam objektif hendaklah yang dapat dilihat dan diukur
pencapaiannya. Senarai di bawah merupakan istilah yang menunjukkan
pemilihan perkataan perilaku yang eksplisit:
mengukur
melabel
menjelaskan
mengenal pasti
menilai

melukis
memadankan
membaca
mengelaskan
menganggar

menamakan
menghurai
menandakan
memilih
mencadangkan

melakar
meramal
menyusun
menjana
membina

Contoh : menandakan dan menamakan setelah melihat peta yang diberi

oleh guru

4.2.2.3 Conditions (Syarat yang perlu dipenuhi agar perilaku yang diharapkan
tercapai)
Syarat yang perlu dipenuhi ini dapat membantu guru untuk menyediakan media
yang sesuai, langkah pengajaran dan pembelajaran dan suasana pembelajaran.
Contoh : menandakan dan menamakan setelah melihat peta yang diberi
oleh guru

4.2.2.4 Degree (Darjah tahap pencapaian minimum perilaku)

Tahap pencapaian minimum perilaku merujuk kepada kualiti atau kuantiti tingkah
laku atau tempoh masa yang ditetapkan. Pengukuran tahap ini membolehkan
guru membuat tindakan susulan terutama kepada murid yang masih belum
mencapai objektif pengajaran dan pembelajaran. Ini bermakna bagi guru boleh
melaksanakan

aktiviti

pemulihan

bagi

murid

yang

belum

menguasai

pembelajaran dan aktiviti pengayaan dan pengukuhan bagi murid yang telah
menguasai pembelajaran.
Contoh : menandakan dan menamakan dua belas daripada empat belas
negeri dengan tepat dan betul.
7

EDU3105

T4 MODEL ASSURE

Contoh penulisan objektif secara keseluruhan mengikut komponen ABCD:

Pada akhir pengajaran dan pembelajaran, murid dapat :
Melabel nama tempat pelancongan pada peta Malaysia sekurang-kurangnya 12
daripada 14 buah tempat dengan tepat dan betul.
Menjelaskan sekurang-kurangnya 3

daripada 5 kesan pencemaran udara

setelah membaca petikan akhbar yang diberi.

Klasifikasi objektif yang memiliki nilai praktis, serta kaedah yang bergantung pada
nyatakan objektif yang akan dicapai oleh guru dapat diklasifikasikan mengikut jenis
utama hasil pembelajaran. Ada empat kategori pembelajaran iaitu:
-

Domain Kognitif
Domain kognitif, belajar melibatkan berbagai kemampuan intelektual yang
dapat diklasifikasikan baik sebagai verbal / informasi visual atau sebagai
ketrampilan intelektual.

Domain Afektif
Dalam domain afektif, pembelajaran melibatkan perasaan dan nilai-nilai.

Domain Psikomotor
Dalam domain psikomotor melibatkan pergerakan tubuh atau apa saja
pergerakan aktiviti dalam bentuk tingkahlaku.

Domain Interpersonal
Belajar melibatkan interaksi dengan orang lain.

Objektif haruslah difokus kepada kemahiran atau keupayaan berfikir, sikap dan
perasaan murid, kemahiran fizikal dan interpersonal.
Perbincangan

EDU3105

T4 MODEL ASSURE

Kenal pasti lebih banyak perkataan ekplisit yang boleh digunakan

untuk mengukur perubahan tingkah laku murid selepas proses pengajaran dan
pembelajaran dilaksanakan.

4.2.3

Pemilihan teknologi, kaedah, media, dan bahan sumber yang sesuai

Apabila guru telah mengenal pasti tahap kebolehan murid dan jelas dengan apa
yang murid harus perolehi daripada proses pembelajaran, maka guru boleh bersedia
untuk membuat pemilihan. Terdapat empat langkah dalam pemilihan teknologi,
kaedah, media dan bahan sumber yang sesuai iaitu:
i.
ii.
iii.
iv.

menentukan jenis teknologi yang sesuai digunakan

memilih kaedah yang sesuai untuk pengajaran dan pembelajaran
memilih bentuk media yang sesuai ke atas kaedah yang dipilih
memilih, mengubahsuai dan mereka bentuk media yang dipilih

4.2.3.1 Menentukan jenis teknologi yang sesuai digunakan

Pemilihan penggunaan teknologi seharusnya berdasarkan kepada ciri-ciri murid dan
gaya pembelajaran murid. Pada masa yang sama juga, guru perlu memikirkan
kemudahcapaian bahan/resos yang hendak digunakan. Kriteria kefleksibelan
teknologi perlu dipertimbangkan berdasarkan aktiviti yang akan dijalankan.
Penggunan

teknologi

komputer

sesuai

diaplikasikan

untuk

aktiviti

projek,

pembentangan, simulasi dan sebagainya.

4.3.2.2 Memilih kaedah yang sesuai untuk pengajaran dan pembelajaran
Sekiranya ditanya, apakah kaedah yang paling sesuai digunakan dalam satu proses
pengajaran dan pembelajaran guru? Jawapannya ialah lebih daripada satu kaedah.
Tiada satu kaedah khas yang digunakan untuk setiap peringkat perkembangan
pengajaran. Guru haruslah berfikir dan merancang kaedah pengajaran yang
dirasakan boleh mencapai objektif dan sesuai dengan tugasan pembelajaran.
Kaedah ini termasuklah kaedah simulasi, kaedah bermain, kajian lapangan, lakonan,
latih tubi dan sebagainya. Penentuan kaedah hendaklah berasaskan kepada analisis
dan objektif pembelajaran yang hendak dicapai. Contoh, bagi menarik tumpuan
murid pada awal pengajaran boleh dimulakan dengan kaedah simulasi, diikuti

EDU3105

T4 MODEL ASSURE

dengan tunjuk cara, amali, latihan dan latih tubi bagi menyampaikan maklumat
kepada murid yang belum menguasai sesuatu kemahiran.

4.2.3.3 Memilih bentuk media yang sesuai ke atas kaedah yang dipilih
Bentuk media merujuk kepada bagaimana bentuk maklumat
Sehubungan

itu

pemilihan

media

hendaklah

bersesuaian

dipaparkan.

dengan

kaedah

pengajaran, objektif dan pengalaman murid, dan bentuk maklum balas yang akan
dihasilkan. Pemilihan media berfokus kepada kesesuaian kurikulum yang sedia ada,
bahasa yang jelas dan tepat, maklumat yang terkini dan tepat, mencetuskan sifat
ingin tahu murid, aspek teknikal kualiti yang baik dan mempunyai panduan yang
lengkap.
Contoh bentuk media seperti gambar, slaid, peta, lukisan, transperansi, bahan tiga
dimensi seperti papet, wayang kulit, boneka, akuarium,

klip video, audio, pakej

persembahan multimedia dan lain-lain lagi.

Bahan sumber pengajaran dan pembelajaran merujuk kepada isi pelajaran yang
menjadi fokus pembelajaran. Bahan sumber ini boleh dalam bentuk petikan, teks,
artikel dan sebagainya.
Kriteria pemilihan bahan sumber boleh dibahagikan kepada tiga jenis iaitu:
i.
menggunakan bahan sumber yang tersedia ada
ii.
mengubah suai bahan sumber yang ada
iii.
mereka bentuk bahan sumber yang baru
4.2.3.4 Memilih, mengubahsuai dan mereka bentuk media yang dipilih
Memilih media merujuk kepada pemilihan bahan sumber yang dapat membantu
mencapai objektif yang diperlukan. Pemilihan bahan sumber yang tersedia ada perlu
mengikut beberapa kriteria seperti:
i.
ii.
iii.
iv.
v.
vi.
vii.
viii.
ix.

Menepati kurikulum
Maklumat tepat, boleh dipercayai dan terkini
Bahasa yang jelas dan mudah difahami
Menarik minat dan mencetuskan motivasi murid
Menarik penglibatah murid
Mempunyai kualiti
Ada bukti tentang keberkesanan penggunaan
Bebas daripada bias
Mempunyai panduan penggunaan/ manual penggunaan

10

EDU3105

T4 MODEL ASSURE

Kemungkinan bahan sumber yang

ada perlu diubahsuai

Sekiranya

anda

menghadapi masalah kekurangan bahan media ataupun media yang dipilih kurang
sesuai untuk proses pengajaran dan pembelajaran, anda boleh mengubahsuai atau
mereka bentuk semula media yang dipilih. Bagi mengubahsuai media terdapat
beberapa perkara yang perlu difikirkan termasuklah objektif, murid, kos, kepakaran
teknikal, peralatan, fasiliti dan masa. Guru juga boleh mereka bentuk sendiri bahan
untuk digunakan oleh murid. Bahan-bahan media bukan sahaja terdiri daripada foto,
perisian komputer , pita video, audio malahan termasuk juga perkakasan seperti
komputer, pencetak, pengimbas, televisyen dan lain-lain.
Perbincangan

Apakah tempat/agensi-agensi yang boleh membantu anda mengenal

pasti, memilih dan mengubah suai bahan sumber untuk digunakan dalam sesi
pengajaran dan pembelajaran?

4.2.4

Gunakan teknologi, media dan bahan pengajaran dan pembelajaran

Proses menggunakan media dan bahan dalam pengajaran merupakan peringkat

yang paling penting kerana jika media dan bahan begitu menarik tetapi tidak
mencapai objektif pengajaran dan pembelajaran, maka proses pengajaran dan
pembelajaran gagal. Oleh itu terdapat lima langkah yang perlu dititikberatkan untuk
memastikan penggunaan media mencapai tahap optimum iaitu:
i.

Prebiu bahan terlebih dahulu sebelum digunakan di dalam kelas

ii.

Menyediakan peralatan dan pastikan ia berfungsi serta mengetahui

bagaimana menggunakannya.

iii.

Menyediakan persekitan dan tempat yang bersesuaian

iv.

Menyediakan murid

v.

Menyediakan pengalaman pembelajaran

Sebelum proses pengajaran bermula, pastikan bahan pengajaran sesuai dan

berfungsi dengan baik.

11

EDU3105

4.2.5

T4 MODEL ASSURE

Dorong penglibatan murid

Pembelajaran menjadi seronok jika terdapat kumpulan murid yang aktif. Oleh itu
untuk mempastikan proses ini berlaku, guru hendaklah melibatkan murid dengan
pelbagai aktiviti termasuklah latih tubi, perbincangan, kerja berkumpulan dan
sebagainya. Guru hendaklah memberi peluang kepada murid untuk melibatkan diri
dalam pelbagai aktiviti yang dirancang. Kegiatan pengukuhan hendaklah diberikan
kepada murid serta merta selepas murid memberi tindak balas yang betul.

4.2.6

Nilai dan semak semula keberkesanan pengajaran dan pembelajaran

Peringkat akhir dalam model ASSURE ialah nilai dan semak semula perancangan.
Penilaian yang ditekankan ialah penilaian pembelajaran dan penilaian pengajaran.
Penilaian melibatkan aspek :
i.

menilai pencapaian murid berdasarkan prestasi murid (set objektif yang

ditentukan), prestasi dalam aspek kemahiran dan sikap murid.

ii.

pembelajaran yang dihasilkan

iii.

menilai media dan kaedah

iv.

kualiti media

v.

penggunaan guru dan

vi.

penggunaan murid.

Penilaian berlaku sepanjang proses pengajaran dan pembelajaran iaitu sebelum,

semasa dan selepas (melalui amalan refleksi). Ini bertujuan untuk memastikan
pemilihan objektif, media dan bahan sumber sesuai dengan keupayaan murid.
Penilaian semasa proses pengajaran boleh dilakukan melalui pemerhatian perlakuan
pembelajaran murid. Guru boleh mengubah teknik atau mengambil altenatif lain
sekiranya menghadapi masalah.
Penilaian pengajaran akan menghasilkan idea untuk membuat penambahbaikan.
Guru akan dapat membuat perancangan yang lebih efektif hasil daripada refleksi dan
maklum balas murid. Selain itu guru dapat membetulkan langkah pengajaran,
pemilihan objektif, pemilihan media yang kurang berkesan dalam perancangan
seterusnya.

12

EDU3105

T4 MODEL ASSURE

RUMUSAN
Model

ASSURE

sangat

membantu

dalam

merancang

program

dengan

menggunakan berbagai jenis media. Model ini menggunakan beberapa langkah, iaitu
analisis murid, nyatakan objektif, memilih media dan bahan, gunakan media dan
bahan, dorong murid dan nilai dan semak. Kesemua langkah itu berfokus untuk
menekankan pengajaran kepada murid dengan pelbagai gaya belajar iaitu murid
diwajibkan untuk berinteraksi dalam kalangan mereka dan tidak secara pasif
menerima maklumat agar proses pengajaran dan pembelajaran dapat dilaksanakan
dengan lancar dan berkesan.

13

EDU3105

T4 MODEL ASSURE

Latihan

Jelaskan bagaimana model ASSURE digunakan untuk merancang

sesuatu proses pengajaran dan pembelajaran.

Soalan aneka pilihan:

1.

Semasa merancang untuk menghasilkan sistem pengajaran, aspek analisa

murid merupakan perkara penting, iaitu
I. Kecerdasan
II. Gaya pembelajaran
III. Jantina
IV. Status sosial-ekonomi

2.

A.

I dan II

B.

I, II dan III

C.

I , II dan IV

D.

I,II,III dan IV

Apakah ciri-ciri (komponen) utama yang perlu diambil kira untuk menulis
sesuatu objektif?

3.

A.

Kriteria (criterion ; standard)

B.

Syarat-syarat tertentu (conditions)

C.

Aspek pencapaian (performance ; tingkah laku)

D.

Semua di atas.

Langkah berikut: Sediakan bahan-bahan; sediakan persekitaran; persediaan

murid dan menyediakan pengalaman pembelajaran, adalah merupakan
proses dalam model ASSURE, iaitu pada peringkat
A.

Analisis

B.

Pilih

C.

Mengguna bahan

14

EDU3105

D.

T4 MODEL ASSURE

Dorongan

BIBLIOGRAFI

Dunn, R. & Dunn, K. (1992). Teaching secondary students through their individual
learning styles: Practical approaches for grades 7-12. Boston: Allyn and
Bacon.
Heinich, R., Molenda, M., Russell, J.D., & Smaldino, S.E. (1999). Instructional media
and technologies for learning. Edisi ke 5 . New Jersey: Prentice-Hall.
Heinich, R., Molenda, M., Russell, J.D., & Smaldino, S.E. (2002). Instructional media
and technologies for learning. Edisi ke 7. New Jersey: Prentice-Hall.
Mohd Jizat Abdol, Abdul Razak Idris dan Jessnor Elmy (2006). Teknologi

pengajaran dan pembelajaran. Johor : UTM.

Norasiah Abdullah, Nor Risah Jamilah Mat Lazim & Rosnah Ahmad Zain (2009).

Teknologi dalam pengajaran dan pembelajaran. Selangor: Penerbitan

Multimedia.
Noriati A.Rashid, et. al. (2009). Teknologi dalam pengajaran dan pembelajaran.
Shah Alam: Oxford Fajar.
Wan Zah Wan Ali, Dr. et al. (2008). HBEM3103. Prinsip teknologi pengajaran.
Kuala Lumpur: OUM.
Instructional Design. Akses pada September 20 2012 daripada

[http://www.instructionaldesign.org/models/assure.html]

15