KOLA: O KULIN BAN TEANJKA

PISMENA PRIPREMA ZA REALIZACIJU NASTAVNOG SATA

kolska godina: 2013/2014
Broj:

Predmet:Historija
Razred: 8-2
Nastavna jedinica: Husein-kapetan Gradascevic i pokret za autonomiju Bosne
Tip asa: a) obrada novog nastavnog sadraja, b) vjebanje, c) ponavljanje, d) utvrivanje,
e) sistematizacija
Nastavne metode: a) razgovor, b) usmeno izlaganje, c) demonstracija, d) ilustracija, e) rad
na tekstu, f) diskusija, g) pismeni radovi, h) laboratorijski i praktini radovi, i) grafiki radovi
Nastavna sredstva i pomagala: a) slike, b) karte, c)knjiga-udbenik, d) grafoskop,
e)makete-modeli, f) CD player,g) crtei-eme, h)prirodni materijal, i) Notebook PC, j)
multimedija
Oblici rada: a) frontalni, b) grupni, c) rad u paru, d) individualni
Zadaci nastavnog sata:
a) Obrazovni (formiranje pojmova, predstava i zakonitosti): Stjecanje znanja o politikim
prilikama i uzrocima koji su doveli do nastanka pokreta za autonomiju Husein-kapetana
Gradaevia, njegovim ciljevima i rezultatima. Uoavanje vanosti Pokreta za dalji razvoj
odnosa u Bosanskom ejaletu
b) Funkcionalni (razvoj sposobnosti, vjetina, misaonih operacija): Uoavanje uzrono
posljedinih veza, razvijanje sposobnosti usporeivanja i logikog zakljuivanja, razvijanje
sposobnosti izdvajanja bitnih podatatka, vjebanje analize slikovnog materijala.
c) Odgojni (razvoj navika, interesa, pogleda na svijet, osobina linosti): Razvijanje i
njegovanje patriotskog osjeanja, razvijanje kritikog miljenja, razvijanje stavova o pravu
naroda na samoopredjeljenje, isticanje vanosti nacionalnog jedinstva, osuda sebinosti i
izdajstva
ARTIKULACIJA NASTAVNOG SATA
1. UVODNI DIO SATA:
Zamolit u uenike da otvore udzbenik na strani 94 i proitaju uvod u lekciju. Postavljanjem
pitanja ponovit emo lekciju i Reforme u Osmanskom carstvu i Bosanskom ejaletu, hattierif od Gilhane.
Kad i uz iju pomo je Srbija postala autonomna kneevina? Opii kakve je to posljedice
imalo na muslimane koji su ivjeli u njoj, a kakve na Bosanski ejalet? Poetkom 19. stoljea
u Osmanskom carstvu su zapoete brojne reforme. Na kakav odgovor su one naile u
Bosanskom ejaletu? Nakon to uenici daju svoje odgovore, napisat u naslov na tablu
2. GLAVNI DIO SATA:
Metodom usmenog izlaganja cu uenicima posebno skrenuti panju na poloaj Bosanskog
ejaleta kao najisturenije pokrajine Osmanskog carstva. Objasniti politiku osmanskih sultana
prema Bosni, a koja je izazivala nezadovoljstvo muslimanskog stanovnitva.
Ukazati na injenicu da je pored autonomije koju je dobila zavretkom ruskoosmanskog
rata i potpisivanjem mirovnog ugovora u Jedrenima (14.9.1829) Srbiji dato i est nahija s
desne obale Drine koje su tradicionalno pripadale Bosni. Autonomiju su takoer stekle Grka
i Albanija to je kod bosanskih muslimana izazivalo strah da bi se Bosna mogla nai potpuno
izolovana i bez komunikacija sa drugim dijelovima Osmanskog carstva. Istai da je to glavni
razlog okupljanja bosanskohercegovakih kapetana i ajana na savjetovanje u Tuzli od 20
januara do 5. februara 1831. godine. Na tom skupu oni su donijeli sljedee zakljuke:
1. Porta mora ponititi sve privilegije i teritorijalne ustupke date Kneevini Srbiji te
sprijeiti progon muslimana iz Smederevskog sandaka.

2. Porta mora obustaviti daljnje provoenje reformi i uvoenje nove vojske (nizami
dedida),
3. Porta mora dopustiti uvoenje autonomne vlasti u Bosni na elu sa domaim
vezirom,
4. Bosanski ejalet e kao autonomna pokrajina Carstvu godinje plaati utvreni
novani iznos.
Nakon to uenici zapiu saete teze na tabli, nastavit cu sa svojim izlaganjem. Na
savjetovanju u Tuzli je odlueno da se doneseni zakljuci sultanu predaju preko vezira u
Travniku, a ukoliko ne budu prihvaeni da se digne ustanak. Kako se Porta ogluila o ove
zahtjeve, donesena je odluka o opoj mobilizaciji. Za vou ustanka izabran je Husein kapetan
Gradaevi, najugledniji bosanski plemi, porijeklom iz Gradaca. Njegovom imenovanju
usprotivili su se hercegovaki ajani Ali-aga Rizvanbegovi i Smail-aga engi. Oni su bili
protiv dizanja ustanka ime su se definitivno odvojili od Pokreta za autonomiju.
Dvadeset devetog marta 1831. godine Husein-kapetan se uputio prema Travniku sa oko
4.000 ljudi. Bosanski namjesnik u to vrijeme, Namik-paa nakon krae opsade grada,
pobjegao je u Stolac. Ne gubei vrijeme Gradaevi je 31. maja uputio poziv u kojem je
zahtijevao da se svi ajani smjesta pridrue njegovoj vojsci, zajedno sa svim pripadnicima
bosanskog naroda koji su to eljeli. Na hiljade ljudi su pohrlili da mu se pridrue, meu
njima i brojni krani. Uenike uputiti da proitaju historijski izvor u udzbeniku na strani 97
nakon ega emo zajedniki prodiskutovati o onome o emu izvor govori te emo odgovoriti
na postavljena pitanja.
Obradu podnaslova Sukobi sa sultanovom vojskom i proglaenje autonomije, zapoeti cu
tako to u opisati bitku sa sultanovom vojskom na Kosovu u ljeto 1831. godine. Poseban
naglasak staviti na izbor Husein-kapetana Gradaevia za valiju Bosne i znaaj tog ina za
bosansku autonomiju. Uenike uputiti na zanimljivost sa strane 96, te analizu popratnog
slikovnog materijala.
Na kraju obrade nastavne jedinice opisati slom Pokreta za autonomiju. Dok je Huseinkapetan radio na organizaciji domae vlasti, sultan Mahmud II je spremao vojsku za
odluujui napad na Bosnu. U proljee 1832. godine sultanove trupe sa strane i protivnici
pokreta iz Hercegovine su vojniki poli protiv ustanike Bosne. Odlune bitke ustanike i
sultanove vojske su se desile u okolini Sarajeva. Konana borba se dogodila 4. juna. Nakon
duge i intenzivne borbe inilo se da je Gradaevi jo jednom potukao sultanovu vojsku.
Meutim, pred sami kraj hercegovake snage pod komandom Ali-pae Rizvanbegovia i
Smail-age engia su probile Gradaevievu odbranu, koja je bila postavljena na stranama,
i ukljuile se u borbu. Iznenaena napadom s lea bosanska vojska je bila primorana na novo
povlaenje. Tada je odlueno da je daljnji vojni otpor besmislen. Husein-kapetan
Gradaevi se povukao u Gradaac dok je sultanova vojska ulazila u Sarajevo 5. juna i
spremala mar na Travnik. Nakon to je shvatio koje bi tekoe njegov grad i porodica
doivjeli ako ostane u Gradacu, Gradaevi je odluio da pree preko Save u Habsburku
monarhiju.
Iako je oekivao da e biti tretiran kao bosanski valija bio je pritvoren u Slavonskom Brodu
gotovo mjesec dana dok su mu oruje i drugo vlasnitvo bili oduzeti. Ubrzo je od sultana
pomilovan (krajem 1832) ali pod uslovom da vie nikad ne kroi na tlo Bosne. Nakon toga
odlazi u Istanbul gdje je ivio relativno mirnim ivotom naredne dvije godine. Legenda
govori da mu je jednom prilikom sultan ponudio da postane paa visokog ranga u Osmanskoj
armiji, ali je tu ponudu Husein-kapetan prezirno odbio izjavivi: radije u umrijeti u nonji
svojh oeva nego da nosim nizam (uniformu) jednog pae! Umro je 1833. godine. u svojoj
31. godini ivota pod nerazjanjenim okolnostima. Ukopan je na mezarju Ejjub, nedaleko od
stare veterinarske kole gdje se njegov mezar i danas nalazi.
3. ZAVRNI DIO SATA:

Ucenicima cu preko video projekcije dati da pogledaju isjecak iz predstave o Huseinkapetanu gradascevicu, koju izvodi glumac Emir Hadzihafizbegovic. Nakon odgledanog
isjecka zatrazit cu misljenje ucenika da li je Husin-kapetan imao pravo sto se suprostavio
sultanu?
PLAN TABLE
HUSEIN KAPETAN GRADAEVI I POKRET ZA AUTONOMIJU BOSNE
-

Nezadovoljstvo odnosom centralne vlasti prema Bosni je kulminiralo 1830. godine kada
je sultan pod pritiskom Rusije, dodijelio Srbiji autonomiju i est bosanskih nahija s desne
strane rijeke Drine.
Zbog toga su svi bosanski ajani i kapetani od 20. januara do 5. februara 1831. godine
odrali savjetovanje u Tuzli, na kojem su Porti upueni zahtjevi za promjenu odnosa
prema Bosni.
Kako se Porta ogluila o ove zahtjeve, donesena je odluka o podizanju ustanka. Za vou
ustanka izabran je Husein kapetan Gradaevi, poznat kao Zmaj od Bosne.
Marta 1831. ustanici su zauzeli vezirski grad Travnik
U ljeto 1831. Bonjaci u bici kod Prilepa, a potom i kod Lipljana na Kosovu do nogu su
porazili sultanovu vojsku.
Septembra 1831. u Carevoj damiji u Sarajevu, Husein kapetan je izabran za valiju Bosne
sa titulom vezira. Taj izbor ujedno je znaio i proglaenje autonomije Bosne.
Hercegovaki prvaci, Ali paa Rizvanbegovi i Smail aga engi nisu podrali pokret.
Zahvaljujui njima, sultanova vojska u proljee 1832. godine kod Sarajeva, odnosi
pobjedu nad Bonjacima pod komandom Husein kapetana Gradaevia.
Husein kapetan prelazi u Habsburku monarhiju, odakle, nakon to je pomilovan odlazi u
Istanbul gdje je i umro 1833. u 31. godini ivota.

Napomena: .
Nastavnik: Adisa Zaimovic