PROJEKTI I USAID-IT PR ARSIMIN FILLOR

S H KO L L A DH E KOMU NI T E T I
PA R T N E R P R A R S I M M C I L S O R
DORACAK PR T GJITH ATA Q DUAN T NDRMARRIN
AKSIONE PR PRMIRSIM T ARSIMIT T FMIJVE

Ky doracak sht prgatitur n partneritet me Fondacionin pr

iniciativa arsimore dhe kulturore Hap pas hapi Maqedoni

Ky doracak sht financuar nga Populli amerikan nprmjet Agjensis s ShBA-s pr zhvillim
ndrkombtar USAID Maqedoni, n kuadr t Projektit pr arsimin fillor.
Qndrimet e autorve t shprehura n kt doracak nuk i pasqyrojn qndrimet e Agjensis s ShBAs pr zhvillim ndrkombtar ose t Qeveris s Shteteve t Bashkuara t Ameriks.
Botues:
Projekti i USAID-it pr arsimin fillor
Redaktim profesional:
Suzana Kiranxhiska
Nebojsha Mojsoski
Viktorija Dimitrovska
Kristina Lelovac
Prkthim n shqip:
Ana Dimovska
Lectur:
Manoil Bogdanovski
Redaktim grafik:
Lidija Bozhiq
Shtyp:
Sh.A. Napredok Tetov

CIP Katalogizim n publikim

Biblioteka shtetrore dhe universitare Sh.Kliment Ohridski Shkup
373.3.014.623 (035)
373.3.064.1 (035)
SHKOLLA dhe komuniteti - partner pr arsim m cilsor : doracak
pr t gjith ata q duan t ndrmarrin aksione pr prmirsim t
arsimit t fmijve. - Shkup: Projekti i USAID-it pr arsimin fillor,
2011. 147 faqe.: ilustr.; 21 cm
ISBN 978-608-65324-2-0

Tirazh 7 000
Shkup, 2011

a) Shkolla Marrdhnie me komunitetin Doracaqe

COBISS.MK-ID 90093066

PRMBAJTJA

HYRJE

..........................................

KREU 1

Pse duhet t veprojm?

...........................

KREU 2

Hapat e para t veprimit

..........................

29

KREU 3

Inkuadrimi i komunitetit

...........................

51

KREU 4

Formimi i grupeve pr veprim

KREU 5

Ndrmarrje e aksionit n grup

KREU 6

e motivimit n grupin dhe festim i sukseseve

KREU 7

Shembuj pr prfaqsim t suksesshm

KONKLUZION

........................

69

.......................

89

................

115

..................
...........................................

129

146

HYRJE

Prfshirja e familjeve dhe e komunitetit n punn e

shkolls sht njri prej elementeve kryesore pr
t arritur rezultate m t mira t nxnsve, si dhe
pr shkolla m t hapura dhe m demokratike.
Duke u mbshtetur mbi kt qndrim, i cili
sht vrtetuar me studime t shumta rreth
prfitimeve pozitive prej bashkpunimit t shkolls
me familjet dhe komunitetin lokal, Projekti i USAID-it
pr arsimin fillor, n bashkpunim me Fondacionin pr
iniciativa arsimore dhe kulturore Hap pas hapi, q sht
partner i drejtprdrejt n realizimin e ktij projekti, kan
ndrmarr disa iniciativa.
Q prej vet fillimit t realizimit t Projektit t USAID-it pr
arsimin fillor, n kuadr t komponentit Rinovimi i shkollave,
ishin planifikuar dhe u realizuan trajnime pr stafin edukativo-arsimor t shkollave, pr
prindrit dhe pr prfaqsuesit e komunitetit, me qllim q t prforcohet bashkpunimi dhe
t kontribuohet n prmirsimin e kushteve n t cilat fmijt rriten dhe msojn. Me an t t
nxnit dhe bashkpunimit, njerzit e prmirsojn cilsin e jets s tyre personale, por edhe
cilsin e jets s komunitetit. Bashkpunimi u ndihmon njerzve q ti identifikojn problemet
dhe resurset n komunitet, por edhe ta krijojn ardhmrin e vet duke krijuar mundsi pr t
nxnit n periudha t ndryshme t jets dhe duke zhvilluar shkathtsi pr udhheqje. Shkolla,
si qendr e t msuarit n komunitet, sht vendi ku mund t ndrtohen dhe t zhvillohen
marrdhniet e partneritetit n at komunitet. Ato luajn rol t rndsishm, n lidhje me faktin
se si nj komunitet mund t bhet vend ku t msuarit dhe jeta ndrthuren me qllim q t
krijohen kushte m t mira pr t gjith banort e ktij komuniteti.

B
5

Gjat realizimit t trajnimeve, pjesmarrsit treguan nevoj pr botim t nj doracaku i cili do tu

ndihmonte atyre, prindrve/familjeve, punonjsve t shkolls dhe antarve t tjer t komunitetit q
ta rrisin bashkpunimin dhe t ndrmarrin aksione t prbashkta pr avancim t arsimit t fmijve
t tyre.
Projekti i USAID-it pr arsim fillor dhe Fondacioni pr iniciativa arsimore dhe kulturore Hap pas hapi
iu prgjigjn krkesave t parashtruara dhe e prgatitn kt doracak me qllim q t prezantojn
shembuj dhe prvoja pozitive nga gjith bota, si dhe ti prezantojn iniciativat prej shkollave nga vendi
yn t cilat ishin realizuar si rezultat i trajnimeve t mbajtura.
Ky doracak po ashtu ka pr qllim ti nxis fillimisht prindrit, por edhe antart e tjer t komuniteteve,
t organizohen n mnyr efektive q t flasin n mnyr t hapur pr shtjet e lidhura me fmijt e
tyre n shtpi, n shkoll dhe n komunitetin m t gjer. Jan ofruar ide, strategji dhe hapa konkrete
nprmjet t cilave dshira dhe nevoja pr ndryshime pozitive mund t realizohen me aksion t
prshtatshm dhe rezultat pozitiv. Prfaqsimi, domethn shkathtsia pr t debatuar, pr t bindur
dhe pr t mbrojtur ndonj ide sht mjeti kryesor i cili u mundson prindrve dhe antarve t tjer
t komunitetit ta transformojn brengn e tyre rreth ndonj shtjeje n aksion konkret. Kur individt
e involvuar takohen q ti shqyrtojn dhe ti zgjidhin problemet dhe nevojat e identifikuara, ata jan nj
faktor i fuqishm n nxitjen dhe realizimin e ndryshimeve drejt prmirsimit.
N secilin kapitull t ktij doracaku jan prmendur parimet kryesore pr prfaqsim, strategjit pr
transformim t planeve n aksione konkrete, shembuj t prditshm prej shkollave brenda dhe jasht
vendit, kshilla konkrete se si komuniteti mund t bj ndryshime t prhershme. Kur familjet n mnyr
efektive dhe t suksesshme i prfaqsojn t drejtat e fmijve t tyre pr arsim dhe ardhmri m t
mir, ata mund ta ndryshojn gjendjen prej s cils nuk jan t knaqur dhe ti plotsojn t drejtat e
tyre si qytetar t nj komuniteti demokratik.
Projekti i USAID-it pr arsim fillor prpiqet drejt shkollave t hapura, t cilat promovojn metoda aktive
t t nxnit, t cilat e integrojn teknologjin e re informatike-komunikuese n msimdhnie dhe
t cilat prpiqen t sigurojn mjedis stimulues, n t cilin nxnsve u jepet mundsi q ta realizojn
plotsisht potencialin e tyre.

A
6

Arsimtart t cilt e pranojn kt parim bashkkohor t msimdhnies, prqendrohen n prfshirjen

e familjeve dhe komunitetit lokal n procesin e msimdhnies dhe t zhvillimit t partneritetit mes
shkollave dhe komunitetit. Duke luajtur rolin e ndrmjetsve t drejtprdrejt n kt proces, ata bjn
t mundur q institucionet publike dhe sektori privat, individt dhe grupet e komunitetit lokal t bhen
pjes e procesit arsimor, i cili nuk do t zhvillohet m vetm brenda shkollave, por edhe n kuadr t
tr komunitetit.
Nga prvoja e drejtprdrejt, nprmjet prfshirjes n aktivitete t prbashkta, familjet, npunsit
n shkolla dhe antart e tjer t komunitetit mund ta ndiejn prgjegjsin personale n procesin e
marrjes s vendimeve, t cilat do t ndikojn jo vetm mbi jetn e fmijve t tyre, por edhe mbi jetn e
t gjith fmijve t komunitetit.
Projekti i USAID-it pr arsimin fillor ka punuar me t gjitha shkollat fillore pr prmirsim t cilsis
s arsimit t ofruar gjith nxnsve n Republikn e Maqedonis, dhe n shum aktivitete, krahas
arsimtarve dhe nxnsve, u prfshin edhe familjet dhe prfaqsues t tjer t komunitetit, si dhe
shfrytzuesit e drejtprdrejt t fryteve t ktij projekti.
Nevoja pr prmirsim dhe prparim t vazhdueshm sht pjes e vetdijes s antarve t nj
komuniteti bashkkohor. Mjedisi shkollor sht pasqyrim i jets s komunitetit dhe me zhvillim t nj
shkolle m t sigurt, m t mir dhe m efektive prmirsohet jeta e prgjithshme e komunitetit.
Edhe pse Projekti i USAID-it pr arsimin fillor e prfundon misionin e vet, jemi t bindur se rezultatet e
puns s prbashkt t realizuar me t gjith arsimtart, prindrit dhe me institucionet, do t kontribuoj
n mnyr afatgjat pr krijim t nj mjedisi shkollor m efektiv dhe efikas.
Me zhvillim t shkathtsive personale pr prfaqsim dhe veprim me aksione, t gjith ne mund t
kontribuojm pr prmirsim t jets s fmijve dhe t komunitetit n t cilin jetojm.

S BASHKU T NDRTOJM MJEDIS T SIGURT PR MSIM DHE JET PR T GJITH

F M I J T N M AQ E D O N I !

B
7

K re u 1

Pse duhet
t veprojm?
Gjrat nuk do t prmirsohen
nse i injorojm.
Uinston eril
(Ish- Kryeministr i Britanis s Madhe)

Jemi t sigurt se secili prind do t kontribuoj q shkolla e fmijs s tij t bhet m e mir, lagja
t jet m e sigurt dhe t ofroj mundsi pr fmijt. N disa komunitete ekzistojn probleme
t shumta dhe prindrit nuk din prej ku t fillojn me zgjidhjen e ktyre problemeve. Por, m e
rndsishmja sht dshira pr t br ndryshime. Gjithsesi, vet dshira nuk sht e mjaftueshme
pr tu arritur rezultatet. Hulumtimet kan treguar se shkollat dhe familjet duhet t ndrtojn
marrdhnie partneriteti t bazuara n komunikimin e ndrsjell, n detyrimet dhe prgjegjsit
e prbashkta gjat edukimit dhe arsimimit t fmijve dhe gjat organizimit t jets shkollore.
Por, n praktik akoma ekziston qasja tradicionale e roleve t ndara mes shkolls dhe familjes, ku
shkollat kan prgjegjsi pr organizim t msimdhnies s mir, kurse prindrit kujdesen pr
rrethanat shtpiake t fmijve. Arsimtart thon: Vendi i prindrve nuk sht n shkoll, ata nuk
jan profesionist, nuk e njohin sistemin arsimor. Prindrit pyesin: Pse t ngatrrohem? A mund
t ndihmoj n nj far mnyr? Dhe ashtu gjrat mbeten t pandryshuara. Fmijt vazhdojn t
msojn n ndrtesa t vjetra, n kushte t kqija sanitare dhe t drejtat e tyre nuk respektohen.
Kudo n bot, pr pyetjen pse nuk ndrmerren aksione, prgjigjet dhe justifikimet jan t njjta:

Prindrit jan t zn.

Prindrit kan frik t flasin.
Nuk kemi shembuj prej s kaluars t cilt mund ti ndjekim.
Mosnjohje e praktiks s mir.
Nuk besohet se gjrat mund t prmirsohen.
Nuk dihen aq sa duhet t drejtat personale.
Mosnjohje e mjaftueshme t t drejtave t veta.

11
B

V E P R I MTA R I

Kreu 1: Pse duhet t veprojm?

L t guxojm t ndrrojm
N nj lagje n Masausets (SHBA) u publikua nj konkurs me tem Un kam nj ndrr, titull i marr prej
sintagms s njohur t liderit t famshm amerikan n luftn pr t drejtat qytetare Martin Luter King. Prej
fmijve krkohej q ta vizatojn lagjen e ndrrave t tyre shkolla t mira, terrene t bukura dhe rrug t
sigurta. Idet m t mira u kopjuan nga ana e artistve m t njohur n kanavaca t mdha dhe u ekspozuan
n qendrn e qytetit. Kuptohet se devotshmria, prpjekjet dhe prfaqsia jan t domosdoshme q ato
ndrra t bhen realitet, por prcaktimi i qllimeve sht hap i rndsishm n nisjen e ktij procesi. Nse nuk
doni q gjrat t mbeten n status quo, guxoni t ndrroni.

Pyeteni vetveten:
A jemi t knaqur me gjrat?
A sht kjo q e dshirojm pr vetveten, pr familjen
ose komunitetin ton?

N qoft se prgjigja sht Jo, un dua m shum, dshiroj jet m t mir

pr mua, pr familjen time dhe pr komunitetin tim, ather sht koha q
t bni hap m shum se vet ndrrimi dhe:

Ti identifikoni nevojat tuaja

T zhvilloni plan aksioni

12
A

T nxitur prej vetdijes pr rndsin e prfshirjes

s prindrve n procesin arsimor, q mundson q
nxnsit t arrijn rezultate m t mira n msim,
t zhvillojn qndrime pozitive shoqrore dhe ta
perceptojn shkolln si vend ku e ndrtojn integritetin
dhe vetbesimin e tyre personal, disa arsimtar prej
nj shkolle fillore u bashkuan rreth ides pr avancim
t bashkpunimit me prindrit e nxnsve t tyre.
Ata kan prgatitur broshura dhe kan organizuar
puntori pr prindrit me tem Bashkpunimi i
shkolls me prindrit. Puntorit prfshinin aktivitete
t drejtuara kah prvetsimi i aftsive t prindrve
q ojn n prmirsim t marrdhnieve familjare,
aktivitete pr hulumtim t mnyrave pr prfshirje
aktive t prindrve n msimdhnie dhe n aktivitete
jashtmsimore, pr prcaktimin e prfitimeve prej
pjesmarrjes s prindrve dhe pr prcaktimin e t
drejtave dhe detyrave t tyre n procesin arsimor.
Prindrit me knaqsi iu prgjigjen ksaj thirrjeje
dhe aktivisht morn pjes n puntorit, t cilat u
ndihmuan q ta prforcojn vetbesimin dhe sigurin e
tyre kur u ndihmojn fmijve gjat msimit n shtpi.
Sot, ata jan vazhdimisht t informuar pr ngjarjet
n shkoll dhe kontribojn pr prmirsim t kushteve
dhe t cilsis s puns n shkoll.

13
B

far dua t arrij?

Filloni me ndrrat tuaja. Pastaj, tejkalojeni fazn e ndrrimit dhe transformojini motivacionet tuaja n
aksion. Prcaktimi i qart i qllimeve tuaja dhe veprimi i shpejt do t ndihmojn pr realizimin e qllimeve
tuaja. Hapat n vazhdim jan rekomandime dhe shembuj se si ti prgjigjeni pyetjes s rndsishme: Prej
ku t filloj pr ta prmirsuar gjendjen n komunitetin tim?
Bni list me nevojat e komunitetit. Hapi i par sht t bni list me gjrat brenda komunitetit tuaj t cilat
nuk i plotsojn kriteret tuaja. Shkruani dshirat tuaja pr nj komunitet m t mir. Mendoni pr shkolln
e fmijve tuaj, duke filluar prej cilsis s arsimimit deri te numri i fmijve n nj klas. Mendoni pr
disponueshmrin e shrbimeve n komunitetin tuaj, duke filluar prej oferts n biblioteka deri te kushtet
sanitare. Cili prej tyre nuk i plotson kriteret tuaja? Prfytyroni nj shkoll dhe nj komunitet t cilt do t
ishin ideal pr ju dhe fmijn tuaj.

Shembuj i nj liste me nevoja dhe ndryshime:

Terreni pr fmijt sht plot plehra ose xhama t thyer.
Prindrit duan mjedis m t pastr dhe m t sigurt n t cilin
fmijt mund t luajn.
Ushqimi n shkolln nuk i ka vlerat ushqyese t cilat jan t
nevojshme pr fmijt.
N shkoll nuk ka bibliotek.
Nuk ka pajisje sportive pr nxnsit.
Nxnsit jan n rrezik pr shkak se rruga n t ciln ndodhet
shkolla sht ngarkuar me trafik dhe vozitet shum shpejt.
14
A

Kur do ta krijoni listn e nevojave, shpjegojini problemet hollsisht. Merrni parasysh t

gjitha aspektet e jets suaj t prditshme, nga problemet shndetsore dhe sanitare,
deri n frymn e komunitetit.
Mendoni pr klasn dhe shkolln e fmijs suaj. Shikojini me vmendje ndrtesat dhe
rrugt npr t cilat kaloni shpesh, si dhe terrenet n t cilat luajn fmijt tuaj gjat dits.
Ndoshta sht m mir q ti shkruani problemet n astin kur do t ballafaqoheni me to.

Pr shembull, parashtroni pyetjet e mposhtme:

A sht shkolla e fmijs tim mjaft e pajisur?

A ka mjaft materiale didaktike dhe materiale t tjera?
A ka n shkoll fmij prej komuniteteve t ndryshme
etnike? A respektohen festat etnike dhe veorit e secilit
komuniteti etnik? A merren parasysh kto data kur
caktohen testet ose ngjarjet e ndryshme?
A jan t prshtatshme resurset arsimore? Si sht marrdhnia
nxns arsimtar?
A ka kushte (arsimore dhe shndetsore) pr nxnsit me nevoja t posame?
15
B

Pyetje t cilat mund ti referohen edhe komunitetit tuaj:

A ka trotuare pr kmbsort? A jan parqet t pastra? A jan

ndrtesat funksionale?
A jan adaptuar shrbimet pr t gjith popullatn?
A ofrohen shrbimet n mnyre t prshtatshme? A sht i
prshtatur orari i libraris sipas orarit t puns s prindrve
dhe t shkolls?

Kta jan vetm disa shembuj q mund t ndikojn mbi jetn n komunitet. Gjithsesi, secili komunitet ka nevoja
specifike. Kur do ta krijoni listn e nevojave, prkushtojuni vmendje t posame gjrave t cilat drejtprdrejt
ndikojn mbi ju ose jan specifike pr familjet n komunitetin tuaj.

A jam vetm un q i vrej kto probleme?

Njerzit q banojn afr, marrin pjes n aktivitete t njjta, i vizitojn shkollat dhe institucionet e njjta, dhe
shpeshher i ndajn problemet e tyre me njerzit q i takojn. Ju do t befasoheni kur do t shikoni se sa
prej gjrave n listn tuaj jan pjes edhe t listave t fqinjve, kolegve dhe miqve tuaj. Natyrisht, ka disa
probleme dhe nevoja q jan specifike vetm pr ju. Ndonjher ka ndonj interes ose problem t caktuar
me t ciln ballafaqoheni me qllim q t ndrmerrni aksion, por t tjert nuk kan motivim t njjt pr t
vepruar si ju. N at rast, ju vet duhet ti ndrmerrni hapat t cilat i referohen veprimit n grup dhe n vend
q t krkoni mbshtetje prej komunitetit, m mir sht t prqendroheni mbi personat t cilt i marrin
vendimet e lidhura me problemin me t cilin ballafaqoheni.

16
A

Me ardhjen n detyr, nj drejtor e trashgoi edhe problemin shumvjear

t shkolls furnizimi me uj t pastr t pijshm. Pr zgjidhjen e
problemit, duke i shqyrtuar mundsit pr prballjen me kt sfid,, ai
vendosi t ftoj disa prindr q punojn jasht vendit dhe disa prfaqsues
t komuns pr nj takim joformal dhe miqsor. Duke folur pr ngjarjet
n shkoll, drejtori u tha edhe pr problemin e ujit. Kur dgjuan ata pr
vshtirsit me t cilat fmijt dhe npunsit e shkolls mundohen do
dit, menjher ofruan ndihm financiare pr zgjidhjen e ksaj shtjeje
t vshtir. Me mjetet e mbledhura dhe me ndihmn plotsuese t
komuns, u rindrtua pusi i vjetr n oborrin e shkolls, prej t cilit
sot me uj furnizohet jo vetm shkolla por edhe shtpit e afrta.
Ky aksioni i suksesshm ishte nxitje pr fshatart q edhe n t ardhmen
t vazhdojn me iniciativa t ndryshme. N kt mnyr, me donacione
t vogla vullnetare, u rregullua edhe oborri i shkolls dhe u plotsuan
materialet didaktike pr nxnsit m t vegjl. Prve ksaj, fale
komunitetit lokal dhe nj grupi t vogl prindrish, t cilt punojn jasht
vendit, sot n shkoll ka fond pr ndihm t nxnsve q vijn prej
familjeve me status t pafavorshm shoqror.

17
B

Vlersojeni listn tuaj me nevojat e komunitetit

Pasi ti prcaktoni interesat tuaja, vlersojini.

Q ti prcaktoni interesat m me prioritet, parashtrojini pyetjet q vijojn:

A sht ndryshimi i mundshm? Mos zgjidhni problem q ka shanse t vogla pr

zgjidhje. Nuk mund ta ndryshoni tr sistemin arsimor, por ekzistojn ndryshime
dhe prmirsime t cilat mund t bhen n klasn e fmijs tuaj. Qllimi juaj
duhet t jet i arritshm, kurse ndikimi juaj duhet t matet.
A mund t gjendet solucion pr problemin tuaj? A ka shans pr sukses? A ka
shpres pr realizim? Filloni me hapa t vegjl. Rezultatet fillestare do tju nxisin
q t vazhdoni m tutje.
A i kan edhe t tjert n komunitet brengat e mia? A sht kjo nevoj q e ndjejn
shum njerz? A sht ky ndryshimi i domosdoshm dhe a ndjeni nevoj dhe
motivacion t fort q ta realizoni? A prmban element t fort emocional ose
njerzor? sht me rndsi se sa njerz jan t prekur prej ktij problemi. Nse
numri i njerzve t prekur sht m i madh, ather shanset q ata ti dedikohen
realizimit t qllimit jan m t mdha.

Pyetja e fundit ndoshta sht edhe m e rndsishmja. Njra prej karakteristikave t prfaqsimit n grup
sht se ky u prket t gjithve n komunitet dhe pr zgjidhjen e problemeve mund t shfrytzohen resurset
dhe shkathtsit e t gjithve. Pasi do ti prcaktoni sfidat, kaloni n zgjidhjen e problemit.

18
A

N kt faz duhet:
T prgatitni list me nevojat e komunitetit;
Ti prmblidhni problemet q i prkasin tr komunitetit, u prkasin t gjithve,
jan t arritshme dhe kan rezultate q mund t maten.

Roli juaj n arritjen e qllimeve

Pr arritjen e qllimeve sht me rndsi q ta prcaktoni rolin tuaj. Njra prej pengesave me t ciln
njerzit ballafaqohen sht mendimi se nuk ekziston mnyr tjetr. Para se t thoni: Kjo ssht puna ime,
Nuk mundem ose Dikush tjetr sht m i kualifikuar se un, mbani mend se pr t krijuar ndryshim, sht
e nevojshme q ti posedoni kto kualitete:

DEVOTSHMRI
DURIM
SHKATHTSI N KOMUNIKIM

Mendoni para se t thoni Nuk mundem. Bni nj list me cilsit q i keni. Bni list me ant tuaja t forta,
talentet dhe prvojn jetsore. Do t befasoheni kur ta shikoni listn dhe kur do t zbuloni se talentet tuaja
jan shum m t mdha se sa kishin menduar m par, dhe se posedoni talente t fshehura pr prfshirje
dhe veprimtari n komunitet.

19
B

M shpesh nuk u prkushtojm vmendje prvojave t prditshme, por ato mund t jen baz e mir pr
zhvillim t shkathtsive pr prfaqsim n komunitet.
Ndonjher veprimi i vetm nj njeriu mund t jet themel pr partneritet n komunitet dhe pr prfaqsim
t atij komuniteti. Kur do t lidheni me t tjert, hapat e vegjl t prbashkt mund t bhen vallzim pr t
mirn e shoqris.

Vall, ndonjher a :
Keni organizuar festim pr ditlindjen e ndonj fmije,
aktivitete ose mbledhje pr prindrit?
I keni ndihmuar fqinjit ti lyej muret n shtpi, ti hedh
mbeturinat apo ti ndihmoni me vegla t nevojshme?
Keni ushtruar ndonj sport, a keni pasur hobi, apo a keni
prgatitur ndonj ushqim q do ta ndani me t tjert?
Keni sjell ushqim t ndonj mbledhje?
Keni reaguar kur shikoni se dikush gabon, si pr shembull
hedh mbeturina n vend publik?
E keni pastruar born edhe jasht oborrit tuaj?

20
A

Nse dalloni vetveten n ndonj prej ktyre situatave, qoft ndihm me

vegla ose ndihm e ofruar fqinjit pr ta hequr born, ather i ndihmoni
komunitetit tuaj m shum se sa mund ta parashikoni. Nse e shikoni
vetveten si dikush q vepron ose dikush q ndihmon n komunitet,
ather jeni nj hap m afr drejt realizimit t qllimeve. Shkathtsit
e nevojshme pr organizim t mbledhjeve familjare jan t njjta me
shkathtsit e nevojshme pr prfaqsim t komunitetit tuaj. Prvojat
t tipit: prgatitje e lists me mysafir (t vendosni se k do t ftoni),
delegim i detyrave (t vendosni se far do t sjell secili n mbledhje)
jan pjes t procesit organizues (t identifikohen nevojat dhe detyrat)
dhe jan kye pr suksesin e grupit pr veprim.

q
m keni grup njerzish
sh
ta

er
h
at
t,
r
af
iq t
N qoft se keni m
tsia pr ti
aja njerzore, shkath
tu

sit
l
Ci
.
z
ba
si
ni
jn,
mund ti prdor
miqt mund ti beso
it
cil
t
i
er
nj
ni
je
q
i
dgjuar t tjert, fakt
r veprim.
bishme pr grupin p
do
t
e
dh
e
m
ish
s
nd
jan shum t r

21
B

lexuar,
orni ose libra q i keni
rd
p
i
k
nu
q
ba
rro
r
keni dhurua
. Mundeni t
N qoft se tashm
he n nivel m t lart
ed
ni
zo
t
fry
sh
ti
d
un
mbim t
kto karakteristika m
zoni ak sion pr shk
ni
ga
or
t
e
os
t,
r
af
kolln e
hapni bibliotek n sh
rrobave t prdorura.

Nse ndonjher keni provua

r dika t re, keni ndjekur ndonj
kurs t ri,
keni msuar gjuh t huaj ose ken
i provuar ndonj recet t re, at
her jeni
fleksibl dhe t hapur pr sfida
t reja. Kto cilsi do tju ndihm
ojn q t
ndrmerrni hapa pr prmirsimin
e jets s komunitetit tuaj.

N qof t se n
donjher jeni ku
jdesur pr fmij
se mund ti ven
t e fqinjve, ath
dosni nevojat e
er keni provuar
t
tj
erve prpara n
Mundeni t organ
ev
oj
ave tuaja perso
izoheni me prin
nale.
drit e tjer n ko
t formoni nj q
m
u
nitetin tuaj dhe
endr pr kujdes
s bashku
ndaj fmijve, t
t shumics s p
ad
ap
tu
ar
sipas orarit t pu
rindr ve.
ns

Edhe nse asnjher nuk keni br dika prej gjrave t lartprmendura, marrdhniet me njerzit q i
njihni jan baza pr zhvillimin e shkathtsive t nevojshme pr prfaqsim n komunitet. Marrdhniet
familjare ju kan prgatitur q t merrni rol aktiv n komunitet. Prvojat tuaja profesionale mund t jen
baz pr veprimtarin n komunitet.

22
A

Pse jan prindrit prfaqsues t mir?

Shpeshher mendojm se vetm ekspertt mund ti zgjidhin problemet tona. Kuptohet se kjo ndonjher
sht e domosdoshme, por kur bhet fjal pr prfaqsim ose veprim, shpesh prindrit jan prfaqsues
t par dhe m t mir pr fmijt e tyre.
Prindrit jan ekspert pr shkak se kan:

Informacione t dr
ejtprdrejta pr nevo
jat e fmijs Prind
t kualifikuar pr plot
rit jan m
sim t nevojave t f
m
ij
s.
Pr
in
di
dallon kur fmija
sht vetm i shqetsu
ar dhe kur fmija sht
seriozisht i smur.

prekur kur nevojat e fmijve t

Devotshmri dhe motivim pr veprim Prindrit jan m t
i i nj fmije me nevoja t
tyre pran komunitetit nuk jan t plotsuara. Pr shembull, prind
t posame dhe bn prpjekje
posame kujdeset pr fmijn n mnyr t posame, ka pritje
t posame pr prmirsim t shrbimeve pr fmijt.

Besueshmri Ata q marrin

vendimet m shum do t donin
t dgjojn prej prindrve, sesa
prej ndonj prfaqsuesi q nu
k sht drejtprdrejt i prekur me
problemet. Ligjdhnsit
preken vetm prej historive t vr
teta njerzore. Kur u drejtohen
ata q jan m t involvuar,
shanset jan m t mdha q fak
tet t prezantohen m sak tsish
t, kurse prsht ypja mund t
veproj si motivacion i for t pr
ndryshim.

23
B

far dobie ka familja dhe komuniteti juaj nse veproni?

Edhe pse prindrit jan prfaqsuesit m t mir t fmijve t tyre, ata nuk jan gjithmon
t vetdijshm pr t drejtat e tyre dhe nuk e dallojn potencialin e tyre pr kryerjen e
detyrimeve t tyre si prindr. Me kt doracak duam tu ndihmojm prindrve q ti njohin
t drejtat e tyre dhe ti inkurajojm q t fillojn ti zhvillojn shkathtsit e nevojshme pr
veprimtari dhe ndryshim.

Kur tr komunitet do t ndrmarr aksion, t gjith do t prfitojn.

P R I N D R I T:

Do t bhen t vetdijshm dhe t informuar;

Do t ken m shum vetbesim n shkathtsit e tyre;
Do t ballafaqohen me nevojat e tyre, si dhe me nevojat e t tjerve;
Do t flasin pr gjrat t cilat i konsiderojn t rndsishme;
Do t informohen pr sistemin dhe do t zhvillojn aftsi pr veprim;
Do t bhen pjes e komunitetit i cili kujdeset pr antart e tij;
Do t jen shembull pr aksion qytetar para familjeve t tyre.

24
A

KO M U N I T E T I :

Do t ket jet m cilsore;

Do t ket prfshirje m t madhe nga ana e banorve;
Do t zhvilloj komunikim nprmjet ngritjes s fryms t komunitetit;
Do t zhvilloj ndjenj pr pronsi qytetare;
Do t siguroj mjedis m t sigurt dhe do ti prmirsoj shrbimet publike.

Do t jen krenar me prindrit dhe komunitetin e tyre;

FMIJT:

Do t bhen qytetar aktiv q do t ndrmarrin aksione t nevojshme;

Do t jetojn n kushte m t mira dhe do t ken komunitet m t sigurt;
Do t ken mundsi m t mira arsimore;
Do ta ndjejn q komuniteti kujdeset pr ta;
Do t krijojn mundsi m t mira pr tu rritur t shndetshm dhe t sigurt.

25
B

i cili prbhet
proces
q
sht
e par
apat
H
.
Prfaqsimi
t shumt
kto:
prej hapash
jan
hen
kry
duhet t

Identifikim i qllimeve (brengave, problemeve);

Identifikimi i aftsive personale dhe i anve t forta;
Perceptimi i prindrve si prfaqsues t mir;
Prcaktimi i prfitimeve t komunitetit prej prfaqsimit.

sht me rndsi q n jet t mos i pranojm gjrat

si t pandryshueshme dhe prfundimtare.
Kur familjet n mnyr t suksesshme, efektive dhe
s bashku i prfaqsojn t drejtat e fmijve t tyre
pr arsimim dhe ardhmri m t mir, ata mund ta
ndryshojn gjendjen prej s cils nuk jan t knaqur
dhe ti plotsojn t drejtat e fmijve dhe t drejtat q
vet ata i kan si qytetar t nj komuniteti demokratik.

26
A

N nj shkoll fillore multietnike, n t ciln

bashkpunimi i mir me prindrit e nxnsve
kultivohet si tradit pr m shum se nj shekull,
prindrit dhe popullsia lokale jan vazhdimisht
pjes e zhvillimit t shkolls. Fale ndihms s
tyre bujare, konstruksioni i atis sht rinovuar
trsisht, dritaret, pajisjet sanitare dhe inventari
i shkolls jan zvendsuar. Prindrit e nxnsve
dhe fshatart e tjer me knaqsi morn pjes n
ndrtimin e zyrs s re t arsimtarve, dhoms
pr personelin ndihms, shatrvanin n oborrin e
shkolls, rregullimin e oborrit t shkolls dhe t
terrenit sportiv t shkolls rajonale.

27
B

KREU 2

Hapat e
para t
veprimit
Jeta sht udhtim, nuk sht qllim.

Ktu jan prezantuar hapat e mtejshme t prfaqsimit, me ann e t cilave dokush q ka pr

qllim t bj ndonj ndryshim, mund ti prvetsoj shkathtsit t cilat do ti ndihmojn q t
bhet prfaqsues dhe ta prmirsoj jetn pran komunitetit t vet.

Kto jan hapat q duhet t ndrmerren:

T prcaktohen qllimet;
T mblidhen informacione;
T zhvillohet strategjia afatshkurtr dhe afatgjat;
T identifikohen subjektet kye n marrjen e vendimeve;
T merret vendim nse do t veprohet individualisht ose n grup.

Proverbi Jeta sht udhtim, nuk sht qllim prshtatet mir me procesin e prfaqsimit pr
shkak se gjat udhtimit nuk sht me rndsi vetm qllimi, por edhe vet udhtimi ky ndoshta
sht edhe m i rndsishm. Prfaqsimi, si nj udhtim i dshiruar, nnkupton faza t shumta dhe
ka drejtime dhe qllime gjat rrugs. Ata q knaqen me shtitje t shkurtra e din se pr udhtim
jan t nevojshme organizimi, planifikimi, zgjedhja e destinacionit t dshiruar dhe paketimi i t
gjitha gjrave t nevojshme.

31
B

H A PAT

KREU 2: Hapat e para t veprimit

Hapi 1: Prcaktojeni qllimin dhe at q doni ta arrini

Prgatitja pr udhtim do t thot przgjedhje t ndonj destinacioni interesant (qllimi
ose synimi prfundimtar), t msohet dika m shum pr rajonin (grumbullimi i fakteve),
vlersimi i terrenit (prcaktimi i strategjis pr veprim), t vendoset a do t udhtohet vetm
(veprim individual) ose jo (veprim n grup). Hapi i par i udhtimit sht prcaktimi i qllimit.
Nse problemi juaj sht ushqimi i keq n shkolln e fmijs tuaj, qllimi mund t jet t
prpiqeni pr ofert m t pasur dhe ushqim m cilsor. Hapi tjetr sht t prcaktoni se
qllimet jan t rndsishme dhe t arritshme.

Hapi 2: Shqyrtojeni qllimin tuaj

Ajo q e bn udhtimin t suksesshm sht e aplikueshme edhe pr prfaqsimin e suksesshm.
Duhet q prsri ti shqyrtoni qllimet tuaja dhe t pyesni vetveten: A sht ky problem i
rndsishm? sht njsoj kur e pyesni familjen tuaj: Ku doni t shkojm pr pushime? Prindrit
t cilt udhtojn me fmijt e tyre, kur e zgjedhin destinacionin pr pushim, e marrin parasysh
moshn e fmijve, temperamentin dhe interesat e tyre. N mnyr t ngjashme, kur przgjidhet
qllimi q duam ta prfaqsojm dhe prcaktohen nevojat e komunitetit, prindrit duhet t jen
t vetdijshm pr t gjitha aspektet e udhtimit, dhe posarisht pr destinacionin (qllimin).
Ata q pr her t par hyjn n procesin e prfaqsimit, m mir sht t ndrmarrin detyra m t
vogla. Njsoj si ai q udhton pr her t par, q e zgjedh destinacionin m afrt, ashtu do t ishte
m mir q antari i ri t zgjedh ndonj problem m t vogl mbi t cilin do ti praktikoj aftsit e
reja. Puna provuese sht mnyr e mir pr ti prvetsuar aftsit organizuese dhe komunikuese
dhe pr tu prsosur pr formulim t porosive efektive dhe przgjedhjen e bashkpuntorve.
Dhe n qoft se orvatja e par sht pa sukses, problemet e vogla sjellin vetm humbje t vogla.
Prindrit duhet t vendosin nse prshtatet qllimi i tyre me mundsit e tyre.
32
A

Kur doni t ndrmerrni ndonj aksion, pyesni vetveten nse qllimi ose synimi juaj:
I prfshin interesat e m shum njerzve?
Mund t justifikohet me prova?
U prshtatet aftsive tuaja?
Ka shans pr sukses?

Nse keni m shum prgjigje po se sa jo, ather jeni prgatitur t vazhdoni me hapin tjetr.

Problemin me t cilin u ballafaquan prindrit e fmijve n nj

shkoll fshati ishte mungesa e dritave n rrugn q on drejt
shkolls. Gjat periudhs s dimrit, pas mbarimit t orve
t ndrress s dyt, fmijt ishin detyruar t shkojn n
shtpi npr rrugica t ngushta dhe t errta. Bile edhe oborri
i shkolls nuk ishte mjaft i ndriuar dhe n shkoll shpesh
ndodhnin vjedhje.
Pas iniciativs s ngritur prej disa prindrve t brengosur
pr sigurin e fmijve t tyre, kolektivi i shkolls premtoi
se do ta zgjidh kt problem. Shkolla filloi t komunikoj
me komunitetin lokal, duke organizuar takime t rregullta me
pushtetet komunale, me biznesment dhe me kurbetinjt. Me
prpjekje dhe mjete t prbashkta u prgatit nj projekt dhe
u vendos ndriim n rrugn kryesor q on deri n shkolln edhe
n oborrin e shkolls. M von, komuna investoi n asfaltimin e
rrugve nga shkolla deri te mhallat e afrta.

33
B

Hapi 3:

Hulumtoni
Faktet jan t domosdoshme pr tiu prgjigjur pyetjeve: far dua t arrij? far dua t
ndryshoj? Faktet jan gjithashtu t rndsishme pr tiu prgjigjur pyetjeve t parashtruara
nga ana e subjekteve kye n marrjen e vendimeve ose nga mbshtetsit potencial t cilt
duhet ti bindni. sht shum e rndsishme t prkushtoni koh dhe energji pr grumbullimin
e provave. Kjo ndihmon pr t ndrtuar lidhje t forta dhe e prforcon reputacionin tuaj si
prfaqsues dhe lobist i mir.
Faktet mund tju ndihmojn:
Ta sqaroni problemin;
T zhvilloni strategji dhe ti artikuloni qllimet tuaja;
Ti formuloni porosit;
Ta prcaktoni grupin e qllimit dhe ti drejtoheni atij.

Njerzit t cilt pr her t par do t jen t kyur n

procesin e prfaqsimit ndoshta do t pyesin vetveten:
Ku ti mbledh informacionet e nevojshme?
Ku t gjej prova t cilat i mbshtesin prpjekjet e mia?
Si ta di se edhe t tjert e ndajn brengn time?

34
A

Burimet pr informacione mund t gjenden n rrethanat tuaja m t afrta, n shtpin ose

n lagjen tuaj. Bisedoni me fmijt tuaj pr shkolln e tyre, bisedoni me fqinjin pr lagjen tuaj,
lexojeni gazetn lokale dhe merrni pjes n takimet shkollore. Kto jan mnyra t thjesht q t
keni informacion pr komunitetin tuaj, dhe gjithashtu do tju ndihmoj q ta shkruani detyrn
e shtpis. Pr shembull, kur e lexoni gazetn, mund ta gjeni temn q ju intereson. Hulumtimi
sht m i leht sesa ju mendoni.
Hulumtimi nnkupton:
Observim t drejtprdrejt;

(vizit n shkolln e fmijs tuaj)

Biseda formale dhe joformale;

(bisedoni me fqinjt q t merrni vesh nse i kan t njjtat brengat si ju)

Hulumtoni n mediume;

(lexoni gazeta, hulumtoni n internet)

Takime lokale dhe takime me kshillin e shkolls;

(merrni pjes n takimet n t cilat bisedohet rreth temave q ju interesojn)

Nj bised e thjesht me fqinjin tuaj mund tju zbuloj se edhe njerzit e tjer i kan brengat
tuaja (rregullimi i trafikut prreth shkolls ose mungesa e materialeve n klas). Nse keni dijeni
pr ndryshimet e ligjeve ose i ndiqni lajmet, mund t zbuloni se vendimet t cilat u prkasin
njerzve me nevoja t posame ose t shkollave mund t jen t dobishme edhe pr rastin tuaj.

35
B

Dgjojeni fmijn tuaj, zbuloni problemet e tij. Shikojeni klasn e tij dhe zbuloni se far mungon.
Merrni pjes n takimet shkollore dhe n takimet n lagjen tuaj, lexoni gazeta, bisedoni me
fqinjt. Kto jan mnyra pr t mbledhur fakte pr gjendjen n komunitet. Hulumtimi
n internet dhe bisedat me fqinjt jan t dobishme, por
hulumtimi nga dora e par sht edhe m i rndsishm.
OBSERVIM I
DREJTPRDREJT Gjat planifikimit t procesit pr prfaqsim, mbani mend
se prfaqsues dhe lobist i suksesshm i ndonj ideje sht
ai q jo vetm e shkruan detyrn e shtpis por edhe bn hulumtime plotsuese.
Prfaqsuesi i suksesshm bn edhe hulumtime plotsuese.

Ja tri shembuj pr prdorimin e suksesshm t taktiks:

1. N nj komun t vogl ka pasur disa fmij me nevoja t posame t cilt kishin

nevoj pr ndihm nga nj logoped. Edhe pse drejtori disa her ka krkuar t punsohet
nj logoped, prpjekjet e tij nuk kan rezultuar pr zgjidhjen e ktij problemi. Me prpjekjet
e prindrve dhe me drejtimin e tyre para autoriteteve n komunn, disa vjet
m von ky problem u zgjidh dhe n shkoll u punsua nj logoped. Puna e tij PRINDRIT JAN T
profesionale ka ndihmuar q t paksohen vshtirsit me t cilat haseshin
RNDSISSHM
edhe arsimtart edhe prindrit e ktyre fmijve. Natyrisht, prfitim m t
madh prej puns s logopedit kishin vet fmijt, t cilt i paksuan problemet q i patn
dhe e rritn vetbesimin e tyre.

36
A

2. Nj lagje afr autostrads kishte probleme me zhurmn. Pr vite me radh shkruheshin letra
dhe mbaheshin takime t banorve me pushtetit lokal, por gjithsesi problemi nuk u zgjidh.
M n fund, njri prej banorve vendosi t blej nj mats t lir t decibelve dhe do
mngjes dhe do mbrmje dilte prjashta dhe e maste zhurmn. Me informacionet e
regjistruara, komuniteti kishte mundsi t provonte se
sht ekspozuar n zhurm t fort. Para subjekteve KUR E ZSHMJA SHT
t cilat marrin vendime, banort i prezantuan provat
TEPR E ZSHME?
pr nivelin e lart t decibelve, si dhe rekomandimet
prej audiologut dhe pediatrit dhe n kt mnyr vrtetuan se zhurma e fort mund
t jet e dmshme pr fmijt dhe pr t rriturit. Pastaj u vendosn gardhe kundr zhurms.
Familjet prap kishin qetsi dhe knaqeshin n shtpit e tyre.

3. Nna e njrit prej nxnsve vendosi ti prmirsoj kushtet e fmijs s saj n lidhje me ushqimin q e kishin
fmijt n shkoll. Nna vendosi t ndrmarr kt hap pr shkak se fmija e saj ka pasur probleme me alergji
t ndryshme. Para dits s par t shkolls, ajo e kontaktoi drejtorin e shkolls dhe arsimtarin prgjegjs pr
ti informuar pr situatn. U prezantuan pjes t ndryshme t gazetave, ku flitej pr rreziqet prej alergjive nga
ushqimi. Ajo i pyeti edhe prindrit e tjer nse edhe fmijt e tyre kan alergji, dhe u has me raste t tjera q e kan
t njjtin problem. Aftsia e nns pr t gjetur informacione ishte baz pr zgjidhjen e problemit.
Duke punuar s bashku me prindrit dhe arsimtart, brenda dhe jasht klasave, ishin vendosur
ALERGJI PREJ
fotografi me produktet ushqimore q shkaktojn m shpesh alergji te fmijt dhe i shnuan kto
USHQIMIT
produkte me ngjyr kuqe. Kjo trhoqi vmendjen e prindrve t tjer dhe t nxnsve m t
moshuar. Fletpalosja me informacione pr rrezikun prej alergjive u shprnda edhe te prindrit e
tjer. Ky problem u zgjidh me sukses, me an t veprimeve t thjeshta por efektive, pr shkak se prindi i cili ka
mbrojtur iden, e kishte shkruar detyrn e shtpis dhe taktizoi n mnyr t suksesshme.

37
B

N DSIN

R
R

P
T

R
DNI T TJE N M T MDHA
N
I
B
I
T
O
D
SHANSET SES S PROBLEMEVE JA NI JAN:
E ZGJIDHJE MACIONET Q I SIGURO
N S E I N FO R
T sakta
Trheqin vmendje
Jan treguar n mnyr taktike

Si prind, ju jeni m t kualifikuar ta kuptoni situatn dhe nevojat e fmijs suaj. Njohja
nga ana juaj e nevojave t fmijs tuaj, si dhe interesi i thell do tju ndihmojn n
arritjen e qllimit. Por, prve dshirs pr t vepruar dhe devotshmris, q t krijoni
rast prfaqsimi, shum t rndsishme jan edhe informacionet. N fillim, dshira juaj
pr veprim mund t jet nn ndikim t emocioneve. Ndoshta do t tregoni vetveten:
Zemrohem shum kur shikoj se fmijt nuk kan or t edukimit fizik pr shkak se n
shkoll nuk ka topa me t cilt mund t luajn!, ose t zemroheni dhe t thoni: Nuk
mund t besoj se n shkoll nuk ka program pr qndrim m t gjat t nxnsve, kur sot
shumica e prindrve punojn von. Por, plotsimi i interesave dhe prfshirja e njerzve t
tjer n proces, m shum varet prej fakteve sesa prej emocioneve.

38
A

Hapi 4: Zhvilloni strategji afatshkurtr dhe afatgjat

Tani kur dispononi me informacionet, duhet t filloni me realizimin e interesit tuaj. Pyesni
vetveten: Cilat jan pengesat? Cilat jan resurset? Si t bj plan aksioni? Prgjigjet do t varen
prej rrethanave, komunitetit, resurseve dhe prej faktorve t tjer. Ndonjher, prindrit duhet
t gjejn zgjidhje t shpejt pr ndonj problem serioz, i cili i v fmijt e tyre n rrezik. N raste
t tjera, do t ket nevoj pr zgjidhje afatgjata. M shpesh sht i nevojshm kombinimi i t
dyja qasjeve. Shembujt n vijim tregojn se si strategjia afatshkurtr dhe ajo afatgjate mund t
funksionojn si tandem.

Makinat dhe fmijt

Njri prej problemeve t prbashkta t t gjitha

komuniteteve sht rreziku i fmijve n trafik. Ky shembull
tregon se si strategjit afatshkurtra dhe afatgjata mund t na
ndihmojn ti tejkalojm problemet aktuale ose afatgjata.
Nj piktor n lagjen e tij ka vendosur nj shenj: Vozit
m ngadal!, pasi vajzn e tij gati e prplasi nj makin. Nj fqinj tjetr
i brengosur ka vendosur n rrugn nj kon fluroscent pr kontroll t
shpejtsin me mbishkrimin Vozit m ngadal! Nj banor tjetr i
komunitetit, n gazet ka shpallur t gjitha rastet n t cilat jeta e fmijve ka
qen n rrezik dhe e ka shpjeguar brengn e tij pr sigurin n shkolln. Nj
arsimtare nga lagja ka krijuar program pr sigurin n shkolln. Kjo ka nxitur nj
sr diskutimesh pr rndsin e porosis ndalo, shiko, dgjo para se ta kalosh rrugn, ka prdorur nj kukull
me emrin Arushi iklist q ta potencoj rndsin e siguris s fmijve q ngasin biiklet, kurse n shkoll
ftui polic trafiku, t cilt kan biseduar me fmijt pr sigurin n trafik.

39
B

Ky shembull flet pr rndsin e qasjes s dyfisht dhe t kombinimit t strategjis afatshkurtr rikujtimi i
problemit me vendosjen e shenjave n rrug pr ndalim t shpejt t rrezikut, dhe t strategjis afatgjate
prdorimi i mekanizmave tashme ekzistues (gazeta lokale) dhe angazhimi i prindrve q t veprojn pr t
mirn e fmijve t tyre dhe t bashkpunojn me institucionet ekzistuese (shkolla) q ti njohin fmijt me
rregullat pr siguri n trafik.

Kshillimi i komuniteteve
N nj qytet t ngarkuar me probleme ekonomike dhe shoqrore, qytetart mblidheshin pr t mbajtur Ditn
e komunitetit. Ky festim (strategji afatshkurtr, rezultate t astit) i ka hapur dyert pr kontakte t ardhshme.
Me kalimin e kohs, kjo strategji afatshkurtr ka nxitur strategji t prkohshme pr zgjidhje t problemeve. Ishte
krijuar sistem pr kshillim pran t cilit antart m t moshuar t komunitetit u kan ndihmuar nxnsve t
rinj n detyrat shtpie, u kan ndihmuar q ta prmirsojn t lexuarit ose thjesht u bn miq me ta. Gjithka
filloi me hapa t vegjl t cilat mund t luajn rol t rndsishm gjat afrimit t banorve t komunitetit dhe n
veprimet e mtejshme t prbashkta pr zgjidhjen e shtjeve t rndsishme t sistemit.

Fale bashkpunimit t vazhdueshm q e zhvillon komuniteti lokal, nj shkoll mund

t lavdrohet me mirmbajtje afatgjate t nj tradite t bukur Kremtimin
e Dits ndrkombtare pr ndihm t ndrsjell, m 26 tetor. Pr kt
rast, do vit, n bashkpunim me banort e qytetit organizoheshin
ngjarje t madhe me program t shumllojshm. Gjithka
filloi me shprndarjen e fletpalosjeve nga ana e
nxnsve dhe arsimtarve me qllim q t
trhiqet vmendja e popullsis lokale
pr aktivitetet q realizoheshin n
disa pika npr qytet, n t
cilat ishin vendosur
disa qendra
tematike:
40
A

1. Qendra huumanitare pr grumbullim t rrobave q pastaj u dhuruan

pr popullsin e varfr;
2. Qendra hulumtuese pr analiz t ujit t lumenjve, puseve dhe
burimeve me ndihm t aparateve t dhuruar nga Korpusi paqsor i
ShBA-s;
3. Qendra pr nxnsit e klass s par pr krijim t vizatimeve
porosi pr ndihm t ndrsjell;
4. Qendra pr ndihm ligjore Qendra pr ndihm ligjore n t ciln
prindrit dhe nxnsit e t gjitha shkollave rajonale mund t marrin
ndihm ligjore pr mnyrn n t ciln ofrohen shrbimet n shkoll;
5. Qendra artistike pr zgjidhje ideore pr rregullimin e shkolls;
6. Qendra e historis Qendra e historis pr diskutime t hapura me
persona t shquara pr t kaluarn m t largt dhe m t afrt
t qytetit;
7. Qendra pr bashkpunim me vetqeverisjen lokale n t ciln
nxnsit, arsimtart dhe prfaqsuesit e vetqeverisjes lokale
punojn s bashku n projektin e komuns;

41
B

8. Qendra letrare n t ciln shkruhen tregime n tem: Ndihm

pr ata q kan nevoj Mos e kurse ndihmn tnde, ki zemr
t madh pr vete dhe pr t tjert;
9. Qendra informatike pr zhvillim t komunikimit shumgjuhsor
elektronik t fmijve me moshatart e tyre n t gjith botn;
10. Qendra pr bashkpunim me mjek t prgjithshm dhe me
dentist n t ciln mjeku dhe dentisti i edukojn nxnsit dhe
u prgjigjen pyetjeve t tyre;
11. Qendra komunale pr rregullim t oborrit t shkolls, ku
punon ndrmarrja komunale lokale s bashku me nxnsit dhe
arsimtart;
12. Qendra pr bashkpunim me Ministrin e Punve t Brendshme
n t ciln edukohen nxnsit pr prdorim t pajisjeve pr
mbrojtje gjat prdorimit t biikletave dhe motorve, si dhe
pr detyrimet e ksaj kategorie t pjesmarrsve n trafik.

42
A

Dit pr pastrim
Vijon nj shembull pr suksesin q mund tju sjell kombinimi i strategjive afatshkurtra me ato afatgjata.
Rasti i prket nj problem tjetr universal, t pranishm n shum komunitete. M shpesh parqet jan t
ndotura dhe t pasigurta. N nj komun, parku lokal ka qen vendi i vetm ku njerzit mund t qetsohen.
Fatkeqsisht, ky ka qen i ndotur dhe i shkatrruar. Strategjia afatshkurtr ishte t organizohej Dit pastrimi,
me qllim q ti jepej parkut pamje e re. Q t sigurohet prkrahje, n stendat pr shpallje n komun ishin
vendosur njoftime dhe n shtpit e banorve ishin drguar fletpalosje me t cilat u shpall piknik pr gjith
ata q do t marrin pjes n zbukurimin e parkut. Por, banort e dinin se pr ta zgjidhur kt situat duhet m
shum se nj angazhim. Ishte e nevojshme q parku t mirmbahet rregullisht. Dita e pastrimit ishte vetm
zgjidhje momentale e problemit. Me qllim q ky problem t zgjidhet prgjithmon, disa prindr filluan t
bashkpunojn me shkolln. Shkolla u dukej si partner m i prshtatshm pr
shkak se parku ishte afr shkolls dhe nxnsit do t prfitonin shum
nse ishte i pastr dhe i sigurt. Shkolla e sponzoroi programin Ta
pastrojm parkun. N kuadr t msimdhnies s rregullt, shkolla
organizoi Dit pr zbukurimin e parkut, mbjellje t shkurreve
dhe luleve (donacion i kompanis lokale), hedhje t mbeturinave
dhe vendosje t tabelave me emrat e shkolls dhe t sponsorve
(reklam pr kompanit lokale).
U prfshijn dhe arsimtart, t cilt i integruan aktivitetet e parkut
n programin e tyre msimor n lndn pr njohjen e natyrs. Fmijt
msonin pr natyrn dhe pr procesin e rritjes n ort e organizuara n park.
Disa bim ishin mbjell n klasn dhe vzhgohej rritja e tyre derisa u rimbolln n
park. Fmijt marrin pik pr pjesmarrje n punn pran komunitetit, dhe ato pik u ndihmonin pr ti
prmirsuar notat e tyre n shkoll. Tr komuniteti ka prfituar. Si zgjidhje afatshkurtr, Dita e pastrimit
ishte motivim dhe nxitje morale pr zgjidhje t problemit. N afat t gjat, shfrytzimi i parkut pr qllime

43
B

edukative u tregua si prfitim i madh pr arsimin. Pikniku i organizuar me rastin e Dits s pastrimit ishte
shprblim i thjesht dhe zbavits pr ata q ndihmuan. Banort e komunitetit u afruan, gj q prfaqson baz
pr realizimin e aktiviteteve t mtejshme.

Hapi 5: Identifikim i subjekteve q marrin vendime

Edhe ata q marrin vendime jan vetm njerz. Ndoshta do t jen fqinjt tuaj, prindrit e
shokut t fmijs suaj, ose ndoshta do t shkojn n t njjtn librari, dyqan ose park ku shkoni
ju. Prfaqsuesit e suksesshm i shfrytzojn njohjet e tyre personale pr arritje t qllimeve.
Duke biseduar me fqinjt mund t merrni vesh se dikush prej miqve tuaj njeh njerz q punojn
n vetqeverisjen lokale. Ose ndoshta do t merrni vesh se zonja q banon n rrugn tuaj
sht kryetare e kshillit t shkolls. Njra prej nnave q banon n lagje ka qen e befasuar
kur mori vesh se fqinji i saj sht drejtor n pension i shkolls fillore lokale. Kur familja prballej
me probleme, ky mik dhe ish-drejtor i shkolls lokale kishte mundsi t intervenonte dhe t
ndrmjetsonte n zgjidhjen e problemit.

Pasi t prkufizohen problemet, t mblidhen informacionet dhe t prcaktohen strategjit

afatshkurtra dhe afatgjata, pyetjet q vijojn pr procesin e prfaqsimit jan:

Si ta shfrytzoj kt informacion?
Kush duhet t njoftohet pr kto informacione?

44
A

Cilin subjekt do ta kontaktoni varet prej tipit t problemit q e keni identifikuar.

Pr shembull, nse situata i prket ndonj problemi n shkoll, subjekti

relevant i cili duhet t kontaktohet do t ishte:

arsimtari i klass
drejtori i shkolls
arsimtari i lnds
prindi, antar i kshillit t shkolls ose i kshillit t prindrve
antar t kshillit t shkolls

N qoft se n fushn e interesit tuaj jan probleme q shfaqen n lagjen

dhe komunitetin tuaj (probleme me ndriimin e rrugve, kriminaliteti,
higjiena) subjekti relevant i cili duhet t kontaktohet sht:

antari i kshillit shtpiak

antari i vetqeverisjes lokale
prfaqsuesi i zyrs s prefektit

45
B

Aftsua juaj q ti dalloni njerzit prgjegjs pr zgjidhjen e problemit tuaj luan rol shum t rndsishm.
Kjo mund t ndikoj mbi mnyrn n t ciln do ta strukturoni porosin tuaj ose mbi kohn e prezantimit.

N qoft se organi t cilit duhet ti drejtoheni sht kshilli i shkolls. sht me rndsi q:

t dini kur mblidhet kshilli (nj her n jav, n muaj ose n tre muaj).
ta prezantoni qart problemin.
t dini si ta vini problemin tuaj n rendin e dits. A duhet t drgoni letr?
N ciln dat? A duhet t merrni pjes n mbledhje t hapur n t ciln do ti
prezantoni problemet tuaja?
t mblidhni kontakte t t gjith antarve t kshillit dhe tu drgoni nj letr.

Biblioteka
Formulimi i porosis suaj varet prej asaj se kujt ia drejtoni. Ndoshta problemi juaj prfshin edhe
ngritje t shrbimeve t komunitetit (pr shembull, shrbimeve n bibliotek). Duke iu drejtuar
njerzve t prshtatshm (n kt rast, drejtoris s biblioteks), nj komunitet ka siguruar
furnizim m t madh me gazeta pr lexuesit. Nprmjet interesimit pr punn e kshillit dhe
me prezantim t problemeve para tyre, komuniteti kishte mundsi q t siguroj informim m
t lart pr qytetart. N nj rast tjetr, biblioteka i ka prmirsuar shrbimet e saj nprmjet
marrjes hua t librave. Dshira e disa qytetarve pr zgjerim t shrbimeve t biblioteks dhe
njohja e procesit me ann e t cilit mund t arrihet kjo, ka uar deri n prparim t madh.

46
A

Duke br vetvlersim
n fund t vitit shkollor,
n nj shkoll kan arritur n
prfundim se sasia e literaturs
nuk sht n prputhje me nevojat
e nxnsve. Veanrisht ka qen i
vogl furnizimi me botimet m t reja.
Prandaj kan ngritur iniciativ pr pasurim
t fondit t biblioteks s shkolls. Disa hapa
u ndrmorn: analiza e numrit t botimeve letrare,
analiza e gjendjes s tyre dhe sugjerime pr prokurim
t literaturs s re. U informua kshilli i prindrve, i cili
me knaqsi pranoi t marr pjes n realizimin e iniciativs.
Gjithashtu, n takimet e para t prindrve t mbajtura n shtator,
prindrit u pajtuan t paguajn nj shum simbolike, duke mos i
prfshir ktu prindrit e fmijve me status t pafavorshm shoqror.
Punonjsi i biblioteks dhe bashkpuntori profesional bn kontrolle t
botimeve letrare dhe t literaturs profesionale q u ble prej mjeteve t
mbledhura dhe librat ishin n disponim t nxnsve.

47
B

Aksion individual

Prfaqsimi pr realizim t ndryshimeve t rndsishme mund t jet individual

ose n grup. Njra prej karakteristikave kryesore t demokracis sht mundsia
e individit t bj ndryshime t mdha. Ndonjher shfaqen probleme q jan t
vrteta dhe shum t rndsishme, por njkohsisht jan edhe shum personale.
Ndoshta problemi i prket vetm familjes suaj, ose ndoshta familja juaj sht e
vetmja n komunitet q krkon kushte t posame, ose ndoshta vetm shtpia juaj
sht rrethuar me mbeturina. N situata t ktilla, do strategji pr aksion n grup q
sht prmendur n kt doracak mund t prdoret edhe gjat veprimit individual.

Platforma n shkollat

N nj komunitet, vetm nj familje pati fmij me nevoja t

posame. N kt rast, familja ishte n mendim se nuk ka shans pr
tu formuar grup pr veprim. Prandaj prindrit vepruan n mnyr
t pavarur, por gjithsesi ishin prfaqsues shum efektiv t fmijs s
tyre. Ata arritn q n shkoll t vendosen platforma me qllim q ti
mundsojn fmijs s tyre t lviz prej nj klase deri n klasat e tjera.
Prfshirja e fmijs n t gjitha aktivitete i ka mundsuar q ai t ndihet
i pranuar dhe t fitoj perceptim pozitiv pr shkolln.

48
A

Pr shkak t mbledhje
s mjeteve plotsuese pr furnizim shtes t
hapsirs pr fmijt me nevoja t posame, kshilli i nj shkolle ka organizuar
ngjarje dyditore t hapura pr t gjith antart e komunitetit. Fillimisht,
t gjitha ant e involvuara, ishin informuar pr organizimin e nj ngjarjeje,
e cila do t ndihmoj q fmijt me nevoja t posame t ken qndrim
m t kndshm n shkoll. Ishte planifikuar q fmijt q do t vijn n
kt qendr t ken n dispozicion nj sr materialesh didaktike q do
tu ndihmojn n realizimit t msimdhnies.
Aksioni mbante emrin Prej duarve t arta t nns prindrit
prgatitn ushqim, kurse arsimtart dhe nxnsit morn pjes n
shitjen e ushqimit.
Ngjarja ishte jashtzakonisht e suksesshme. Realizimi i ktij aktiviteti
jo vetm q kontriboi pr mbledhjen e mjeteve t nevojshme, por edhe
n krijimin e nj klime m t mir shoqrore dhe bashkpunim mes
nxnsve, prindrve dhe shkolls. Aktivitetet e ktilla i motivojn
nxnsit t marrin pjes aktive n realizimin e qllimeve t
prbashkta.
Me qllim q t nxiten nxnsit q edhe n t ardhmen t
marrin pjes n aktivitete t ktij lloji, shkolla i ka dorzuar
fletlavdrimi klass e cila ka mbledhur donacion m t madh.

49
B

KREU 3

Inkuadrimi i
kom u nitetit
Komuniteti lulzon kur qytetart
e tij mbjellin drunj nn hijen e t
cilave kurr nuk do t rrin.
Proverbi i vjetr grek


Konflikti i interesave, mungesa e kohs dhe e prvojs pr veprim n grup i ndalon ndryshimet
dhe prparimin n nj komunitet. Bile kur ekziston motivim pr t ndihmuar, ndonjher
mungojn resurse ose njohuri si t veprohet.
N kt dhe n kreun e ardhshm ofrohen kshilla praktike t cilat mund tu ndihmojn
prindrve t ndikojn n komunitet, ti inkuadrojn t tjert, t formojn grup pr veprim dhe
t bjn ndryshime n komunitetet e tyre. N vazhdim do t merrni prgjigje t pyetjes Si t
formoj grup pr veprim? dhe do t prfitoni shkathtsi dhe mjete t nevojshme pr ti arritur
qllimet q doni ti prfaqsoni.

Deri tani duhet ti keni identifikuar:

Problemet kye n komunitet

Shkathtsit personale dhe ant e forta
Informacionet dhe faktet e rndsishme
Qllimet dhe strategjit pr prfaqsim
Subjektet relevante pr marrje t vendimeve

53
B

I N K UA D R I M

KREU 3: Inkuadrimi i komunitetit

Edhe pse deri n prfaqsim nuk na on vetm nj rrug, gjithsesi ka

situata t ngjashme me t cilat mund t hasen t gjith prfaqsuesit.
Pyetjet n vijim mund t ndihmojn:
A kam nevoj pr mbshtetje?
Cilat jan prfitimet prej inkuadrimit t bashkpuntorve?
Ku t drejtohem pr mbshtetje?
far t bj nse askush nuk do t m ndihmoj?

Iniciativa e disa arsimtarve t nj shkolle fillore q t ngjyroset

gardhi i dmtuar i oborrit t shkolls, u zhvillua n shoqrim t bukur
t nxnsve me prindrit e tyre. Pas dy ditsh pune t prbashkt, u
ngjyros gardhi i oborrit t shkolls. Pastaj, n iniciativ t prindrve,
u vazhdua me zbukurimin e hapsirs prreth shkolls, ku fmijt e
kalonin kohn e lir dhe u ngjyrosn edhe stolat n oborrin e shkolls.
T knaqur me pamjen e re t oborrit t shkolls, prindrit vazhduan
t angazhohen gjithmon kur kishte nevoj pr ndihmn e tyre. Kur
n shkoll duhej t zvendsoheshin dritaret e vjetra me t reja,
prindrit bujarisht ndihmuan q ky aktivitet t kryhet me sukses.
N hedhjen e mbeturinave u prfshin jo vetm prindrit, por edhe
prfaqsuesit e komunitetit lokal dhe t sektorit t biznesit.

54
A

A kam nevoj pr mbshtetje?

Prballimi me situata t reja dhe kryerja e ndryshimeve jan shpeshher,
por jo gjithmon, pun q krkojn m shum njerz.
Mbshtetja mund t ndihmoj n:
tejkalimin e dobsive personale
bashkim t aftsive t njerzve
afrim t komunitetit prmes prkufizimit t qllimeve t prbashkta
Inkuadrimi i antarve t tjer t komunitetit n procesin e prfaqsimit
sht sikur jeni nisur n udhtim s bashku me dik. N procesin e
prfaqsimit duhet t keni njohuri, shkathtsi dhe energji q udhtimi
t jet fitimprurs. Pr grupet sht m e dobishme kur m shum
individ kontribuojn pr arritje t qllimeve, sesa kur antart e
grupit i kryejn detyrat ve a ve. Grupet n t cilat t gjith antart
jan dakord me do gj ndoshta kan munges t shkathtsive dhe
ideve. Secili njri ka talente t veanta, prdor shkathtsi t ndryshme
dhe mund t kontribuoj n komunitet n mnyr t ndryshme, duke
u prfshir n grupet pr veprim. Grupet pr veprim t prbra prej
njerzish me shkathtsi t ngjashme dhe dallime t patejkalueshme
n karakter zakonisht nuk jan produktive. Grupet e forta jan prbr
prej njerzish me qndrime t ngjashme, duke filluar prej zdhnsve
deri n shkrimtar t talentuar, prej artistsh inovativ deri n iklist.

55
B

Fale bashkpunimit t konceptuar dhe t trthort t prindrve me komunitetit

lokal, shkolla fillore prej nj komune n mnyr t suksesshme i ka rinovuar
terrenet sportive t cilat ishin prdorur gjat msimdhnies n lndt edukimi
fizik dhe shndetsor dhe ishin me baz dheu. T gjitha aktivitetet e programit
t cilat ishin realizuar n terrene t ktilla, pr nxnsit m shum ishin
problem sesa knaqsi. Pr shkak t ksaj, arsimtart, nxnsit dhe prindrit
krkuan zgjidhje pr kt problem. N fillim, nprmjet Kshillit t prindrve,
kjo iniciativ u dorzua te Kshilli i shkolls, i cili krkoi prej drejtorit t
shkolls t gjej zgjidhje t prshtatshme pr asfaltim t terrenit.
Drejtori i shkolls prgatiti nj krkes drejtuar Kryetarit t Komuns me prshkrim
t hollsishm t problemit dhe me nnshkrime pr prkrahje t iniciativs nga ana
e prindrve t nxnsve. N kt krkes u ky edhe Zyra e komunitetit lokal,
e cila po ashtu kishte interes pr prmirsim t cilsis s msimdhnies dhe pr
sigurim t nj mjedisi m t mir jetsor.
N takim t prbashkt t Kryetarit t Komuns, drejtorit t shkolls dhe
t kryetarit t Zyrs s komunitetit lokal ata ran dakord q t prpunohet
projekti me t cilin do t adresohen tek organizatat qeveritare dhe joqeveritare.
Komuna ka marr detyrimin q ta prpunoj dokumentacionin e plot teknik
pr projektin, kurse shkolla kishte pr detyr ta shkruaj letrnjoftimin e
shkolls dhe planin pr prdorim t terreneve sportive nga ana e popullsis
lokale. Zyra e komunitetit lokal ka prpunuar plan pr inkuadrim t vullnetarve
n realizimin e nj pjese t aktiviteteve t projektit. Me qllim q aplikacioni t
prpunohet n mnyr cilsore, u prcaktua koha pr takime dhe komunikim t
rregullt me pjesmarrsit t cilt e kan prpunuar aplikacionin.
Pas kompletimit t tr dokumentacionit, ai u drgua n Agjencin pr t rinj
dhe sport. Projekti u miratua dhe gjat periudhs s vers u realizuan punimet
ndrtimore, n realizimin e t cilave u prfshirn edhe prindrit e fmijve. Me
realizimin e ksaj iniciative, u prmirsuan kushtet pr msimdhnien pr lndt e
edukimit fizik dhe shndetsor, t rinjt nga komuna fituan terrene t reja sportive
pr argtim dhe sport, kurse oborri i shkolls tani ka pamje t mrekullueshme.
56
A

CILAT JAN PRFITIMET PREJ INKUADRIMIT T BASHKPUNTORVE?

GRUPET E NJERZVE Q JAN UDHHEQUR MIR DHE Q JAN

BASHKUAR PR SHTJE T RNDSISHME, MUND T ARRIJN SHUM.
Veprimi i prbashkt mund:
t bj prmirsime t shpejta dhe konkrete n jetn e njerzve. Grupi pr veprim mund t bj ndryshime
t mdha nse inkuadron numr m t madh njerzisht. Kto prmirsime mund t sjellin ndryshime t mdha
n jetn e njerzve (sigurimi i ushqimi m t mir n shkollat, rivitalizim t parqeve, pastrim t mbeturinave etj.)
ti njihni njerzit me aftsit e tyre. Grupi pr veprim n komunitet do t thot pun n grup prej m shum
njerzish. Bashkpunimi gjat zgjidhjes s problemeve individuale e prforcon komunitetin n trsi. Kjo
tek njerzit i gjallron aftsit individuale dhe kjo luan rol t rndsishm n realizimin e t drejtave t tyre.
Besueshmrin t ciln do ta prfitoni duke punuar pr t mirn e komunitetit tuaj, n t ardhmen do tju
ndihmoj n qllime m t larta do t keni mundsi t keni kushte m t mira n vendin e puns ose rrog
m t lart, nivel m t lart arsimi, dhe do tju ndihmoj q ti inkurajoni fmijt t flasin dhe t bjn dika
pozitive pr familjen ose komunitetin e tyre..
ti ndryshoni marrdhniet n fuqi. Prfaqsimi ose aksioni qytetar sht element ky pr mirmbajtje t
demokracis. Me ndrtim t organizimit t fort ndryshohen marrdhniet e fuqis n kuadr t komunitetit.
Kur grupi do t bhet mjaft i fuqishm, gjithmon do t ndikoj mbi marrjen e vendimeve n komunitet. Grupet
e aksionit q jan strukturuar n mnyr demokratike ndihmojn n funksionimin e sistemit politik. Ata u
mundsojn njerzve q nuk kan shanse t tjera q t flasin, ti tregojn brengat e tyre. Shkathtsit t cilat i
prvetsojm me an t prfaqsimit duke filluar prej grumbullimit t fakteve deri n sigurimin e prkrahjes
nga komuniteti, jan shum t rndsishme. Aksionet t cilat i ndrmerr grupi ndihmojn q t sigurohet
zhvillimi i tij, q ndihmon n mirmbajtjen e pranin dhe fuqin n kuadr t komunitetit.

57
B

t siguroj prfitime pr gjeneratat e ardhshme. Fmijt prfitojn m shum kur prindrit e tyre
aktivisht marrin pjes n jetn e tyre n rolin e prfaqsuesve. Ata kan prfitim material (arsim m t mir,
terrene m t sigurta) dhe prfitim shpirtror (vetbesim m t lart) kur prindrit e tyre jan t inkuadruar
n mnyr aktive n komunitet. Ashtu si prindrit bhen udhheqs n syrin e fmijve t tyre, po ashtu
zmadhohet mundsia pr bashkveprim prindr-fmij. Kur prindrit fitojn siguri n prdorimin e aftsive t
tyre pr prfaqsim, edhe fmijt do t ken mundsi t msojn aftsi t ndryshme pr t menduarit kritik.
Edhe n qoft se grupi nuk e arrin qllimin prfundimtar, shum i rndsishm sht edhe vet procesi npr
t cilit kalon ky grup. Rritja pran prindrve-prfaqsues u jep fmijve shembull si t ndrmarrin aktivitete t
ngjashme kur do t rriten.

KU T DREJTOHEM PR MBSHTETJE?
N fazat e para t prfaqsimit u mblodhn t gjitha informacionet e nevojshme. Tani
sht koha q prsri t ushtrohen aftsit e njjta q t njihen antart e grupit dhe
resurset q ekzistojn n komunitet. N kt faz, njohja e bashkpuntorve, t cilt
mund t ndihmojn pr arritjen e qllimit t prcaktuar sht po aq e rndsishme sa
dhe prcaktimi i problemeve n fillimin e procesit. Hulumtimi i hollsishm n kt faz
mund t jet jashtzakonisht produktiv, dhe mund t kursej koh dhe energji n t ardhmen.
Para se t formohet grupi pr veprim, duhet menduar a ka akoma partner n komunitet, prej
t cilve mund t krkohet mbshtetje.
Q ti gjeni burimet pr prkrahje dhe q t vazhdoni
me udhtimin tuaj, duhet ti merrni parasysh kto hapa:

Klasifikojini problemet tuaja. Q t jeni n mundsi t vendosni kujt do ti drejtoheni pr mbshtetje,

fillimisht duhet ti klasifikoni problemet tuaja. Kjo do tju ndihmoj q t prcaktoni a ka pran komunitetit
tuaj edhe ndonj grup tjetr, t cilit mund ti drejtoheni pr prkrahje.
58
A

Q ti klasifikoni problemet tuaja, pyesni vetveten a i prkasin kategoris s:

Problemeve t karakterit publik (rrug, lagje, terrene)
Arsimit (klasa, shkolla, qndrimi ditor n shkoll)
Shndetsis (nevoja t posame, ushqim)

Prdorni mjete pr informim n komunitet. Gjat prfshirjes s komunitetit dhe gjat bashkpunimit
me t tjert pr t siguruar prkrahje, duhet t mendoni n mnyr t gjer.

Si e klasifikuat problemin tuaj?

Cili ishte motivi kryesor?

Ashtu si i kshillojm fmijt tan t shkruajn detyra shtpie dhe t prdorin fjalor ose enciklopedi
gjat hulumtimit, ashtu edhe prindrit prfaqsues duhet t prdorin mjete pr hulumtim pr t
gjetur m shum informacione nga resurset e disponueshme, duke i prfshir edhe:
Listn e nxnsve n shkoll
Bazn e t dhnave
Listat me numrat telefonike
Tabeln pr njoftime

59
B

Pr t kontrolluar nse ekziston grup t cilit mund ti drejtoheni, mund t krkoni n bazn e t
dhnave pran bibliotekave. Vizitojini vendet n t cilat shkojn prindrit e tjer me fmijt e tyre.
Shikoni se far ka n tabelat pr njoftime. Lexoni gazeta. Kontaktoni me ndonj arsimtar me t
cilin tashm keni vendosur kontakt. Ndoshta ai/ajo di pr ndonj grup njerzish t cilt mund ti
prezantojn problemet tuaja. Nse problemi sht lidhur me shndetin, kontaktojeni spitalin/
ambulancn lokale, bisedoni me mjekun prgjegjs ose me infermieren dhe pyesni a njohin
dik prej t cilit mund t krkoni mbshtetje. Nse problemi sht lidhur me lagjen tuaj, para
se t formoni organizatn tuaj, zbuloni se mos ekziston tashm ndonj organizat e ngjashme.
Nse e keni gjetur problemin n shkolln, filloni t bashkpunoni me Kshillin e prindrve sepse
ndoshta ata mund tju ofrojn ndihm.

Rndsia e bazs s t dhnave

N shum situata, pyetja e par t ciln e parashtroni sht: Si t vendos kontakt me ata q
i kan brengat dhe problemet e njjta si un? Ndonjher gjithka q ju nevojitet sht lista
me numrat e telefonit, e cila do tju ndihmoj ti kontaktoni njerzit e
duhur. sht me rndsi t krkoni bazn e t dhnave (n klasn,
shkolln, lagjen, ekipet sportive etj.). N disa prej shkollave, si
sht edhe shembulli n vijim, askush nuk krijon list me t
gjith fmijt dhe prindrit. Shumica e njerzve mendojn se
mbajtja e listave sht humbje kohe, pr shkak se prbrja e
banorve pran komunitetit sht e ndryshueshme. Ironik sht
fakti se pikrisht mnyra e ktill e mungess s kontakteve dhe
t bashkpunimit, ka shkaktuar ndryshime dhe zhvendosje t
shpeshta. Disa prindr u organizuan dhe bn arkiv. Ata kan
bashkpunuar me Kshillin e prindrve dhe me arsimtart me

60
A

qllim q t dhurojn mjete pr konkurs/gar artistike n t ciln fmijt kan

dizajnuar kopertinn dhe kan ilustruar faqet e librit, n t cilin do t arkivohen
t dhnat. Kjo gar e ka zgjuar entuziazmin n komunitet. Biznesment lokal
i shprblyen fituesit me akullore dhe u ekspozuan posterat n t gjitha hyrjet
e shkolls dhe kshtu u gjallruan muret e errta t korridoreve t shkolls.
Kur u publikua libri me t dhna, familjet kishin mundsi t komunikojn pa
pengesa. Pr prindrit ky ka qen nj mjet i muar pr organizim t udhtimeve
t shkurtra ose t piknikve dhe pr planifikim t festimeve t ndryshme. Ky
libr me t dhna i afroi banort e komunitetit.

Prdorimi i resurseve t komunitetit. Pr prkrahje n zgjidhjen e problemit

m shpesh duhet t drejtoheni te grupet t cilat tashm ekzistojn, por
ndonjher duhet t gjeni edhe partner t rinj. Shqyrtojini t gjitha opsionet
duke i marr parasysh burimet e komunitetit. Pyesni vetveten: Me cilat resurse
disponon komuniteti im dhe si mund t shfrytzohen ato q tu prshtaten
nevojave t familjeve dhe fmijve? Krkoni mbshtetje prej sektorve t
ndryshm pran komunitetit tuaj.

61
B

Ato mund t jen institucione publike ose private, si pr shembull:

Spitale
Universitete dhe institute
Biblioteka dhe librari
Muze
Qendra lokale biznesi
Ndrmarrje me veprimtari shrbyese
Shoqata arsimtarsh, sindikata dhe
organizata rinore
Mediet

A bn spitali lokal trajnime pr prindrit pr terapi fizikale t fmijve? A ofrojn fakultetet lokale
trajnime pr arsimtart e shkollave fillore? A punojn n muze artist t cilt mund t ndihmojn n
zbatimin e msimdhnies n lndn e vizatimit? A organizon libraria takime pas orve msimore
pr grupe lexuesish t rinj? Shembujt n vijim tregojn si mund t prfitoj tr komuniteti prej
partneritetit mes banorve dhe subjekteve t lartprmendura nse palt mendojn n mnyr
kreative. Gjithashtu, tregojn si, kur palt mendojn n mnyr t vetme dhe kreative, e gjejn
prgjigjen e pyetjes: Ku t drejtohem pr mbshtetje?

62
A

Muzeu pr ndrtimtari i ndrton marrdhniet n komunitetin.

Nj msuese nuk ishte e knaqur me njohurit e nxnsve n lndn e matematiks. Librin
i ushtrimeve t matematiks aspak nuk e ishte interesant. Arsimtarja kishte menduar n
mnyr kreative dhe iu drejtua muzeut lokal, ku kishte departament me eksponate
nga fusha e arkitekturs dhe e ndrtimtaris. Edhe pse n muze kishte nj sr
eksponatesh artistike, arsimtarja gjat vizits s saj mori vesh se muzeu nuk ka
shum vizitor dhe numri i t punsuarve vazhdimisht po ulet. T
punsuarit n muze, artistt lokale dhe arsimtart u bashkuan
pr tu prezantuar fmijve bazat e ndrtimtaris. Nprmjet
pjesmarrjes s drejtprdrejt n projekte ndrtimore, fmijt i
prforcuan njohurit e tyre nga fusha e matematiks dhe u prforcua
edhe fryma ekipore e komunitetit. Muzet n bashkpunim me
artistt lokal, shkollave t tjera fqinje u siguruan materiale, vegla
(eki, drrasa, kapse aktesh) dhe organizuan puntori gjat
fundjavs, q fmijt t msojn t konstruktojn modele
shtpizash . Mediumet u interesuan pr kto aktivitete dhe
me at u rrit interesimi te qytetart. Ky partneritet ka nxitur
disa artist q ti hapin dyert e atelieve t tyre pr fmijt
e komunitetit, t cilt kishin mundsi t shkojn atje pas
orve t msimit. Me an t marrdhnies mentorike,
disa prej fmijve bile u bn asistent n ateliet. Edhe
muzeu kishte prfitime. Prindrit, disa prej t cilve kan ardhur n muze pr her t
par, u bn vizitor t rregullt gjat fundjavs, kurse fmijt e tyre i vizituan puntorit.
Edhe vllezrit dhe motrat m t vogla t pjesmarrsve gjithashtu msonin. T gjith
s bashku zhvilluan shkathtsi t ndryshme q n t ardhmen do tu ndihmojn gjat
mirmbajtjes s shtpive t tyre dhe n jetn e prditshme.

63
B

Muzikanti e ekzekutoi zgjidhjen

N nj komunitet, kshilli i shkolls e zvogloi buxhetin pr ort e muziks n shkoll.
Duke pasur parasysh se ulja e buxhetit do t reflektohet edhe mbi orkestrn e shkolls,
disa prindr e dgjuan kshilln e miqve t tyre muzikant. Muzikantt kontaktuat me
dyqanin lokal pr instrumente, i cili gjithashtu do t ballafaqohej me humbje (pr shkak
t zvoglimit t marrjeve hua t instrumenteve) nse orkestra e shkolls nuk ekziston
m. Nj muzikant i cili punonte n dyqan, u ofrua t jap msim n shkoll me qllim
q orkestra t vazhdoj t funksionoj. Vullneti i mir ishte reklam pr dyqanin, kurse
fmijt kishin mundsi q prap t knaqen n ort e muziks.

Ndihma nga spitali

Nj fmij smundi t marr pjes n aktivitetet e prditshme t shkolls pr shkak se prdorte karroc me rrota.
N fillim, prindrit e tij nuk dinin ku t drejtohen. Pasi biseduan me mjekun am, morn vesh se spitali organizon
or pr mbshtetje t prindrve me fmij me nevoja t posame. Nprmjet grupeve pr mbshtetje,
prindrit morn vesh edhe pr prindr t tjer t cilt
kishin situata dhe zgjidhje t ngjashme. Djali nuk
kishte mundsi t hante drek me shokt e tij
pr shkak se tavolinat nuk ishin t prshtatura
sipas dimensioneve t karrocs s tij. Zgjidhja
ishte q t bhen tavolina t reja, t cilat mund
ti prdorin t gjith fmijt, me dhe pa karroca
me rrota. Prindrit e brengosur u bashkuan dhe
krijuan tavolin n t ciln mund t ulej djali me
karrocn me rrota s bashku me shokt e tij.

64
A

Nxiteni partneritetin n komunitet nprmjet

bashkpunimit me grupet e ekzistuese.
Krijimi i partneritetit n komunitetin tuaj mund t jet nj mnyr e mir q
t trhiqni vmendje pr problemin tuaj. Kur t gjeni ndonj grup me t cilin
ndani interesa t njjta, mendoni nse do t jet e dobishme ta inkuadroni at.

Disa prej hapave q mund t ndihmojn

n procesin e marrjes s vendimeve jan:

Merrni pjes n mbledhjet e grupit.

Kontaktoni me kryetarin e grupit.
Mbani bisedime joformale me antart e tjer t grupit.
Kandidohuni pr pozit n bordin.
Mundohuni q problemi juaj t vihet n rendin e dits n
mbledhjen e grupit.
Bni vlersim nse antarsimi n grupin do tju sjell m afr
zgjidhjes s problemit tuaj

65
B

Shembulli i cili vijon tregon se si prindrit mund t prfitojn prej bashkpunimit me grupe q
tashm ekzistojn. Inkuadrimi i antarve t tjer me prvoja t ngjashme mund ti rris prfitimet
prej procesit t prfaqsimit.

Me qllim q t mblidhen mjete pr rregullim t oborrit, nj

shkoll fillore ka vendosur ta shfrytzoj festn e afrt dhe
t organizoj ngjarje pr Pashkt. Nxnsit kan krijuar
punime dore, t frymzuar nga festa dhe ato u prezantuan
me kt rast pr tu shitur, kurse pjesa argtuese t ngjarjes
prbhej prej recitaleve muzikore dhe vallzuese nga ana e
nxnsve t shkolls.
Edhe nj pohim se ngjarjet e ktilla kan pr qllim ta
trheqin vmendjen e institucioneve t tjera dhe ta vn
shkolln n agjendn e tyre ishte fakti se, pas mbajtjes
s ksaj ngjarjeje, ndrmarrjet komunale publike lokale u
bashkuan dhe prpunuan projekt pr rregullimin e oborrit t
shkolls. Mjetet e mbledhura gjat ngjarjes kan qen vetm
nj pjes e shums q kto institucione e kan investuan n
zbukurimin e oborrit t shkolls.

66
A

Inkuadrimi i komunitetit me qllim q t gjenden partner t rinj

N nj komunitet kishte shum fmij me nevoja t ndryshme. Nj fmij kishte dgjim t dmtuar,
nj fmij tjetr kishte problem serioz me t shikuarit, disa fmij t tjer ishin mbrapa me zhvillimin
e tyre psikik dhe fizik. Duke vepruar individualisht, asnj prind nuk arriti t ndikoj pr prmirsim t
shrbimeve n shkolln fillore lokale. Por, kur prindrit i inkuadruan edhe antart e tjer t komunitetit
dhe i bashkuan forcat, arritn sukses. Si grup i cili i prfaqson interesat e t gjith fmijve me nevoja
t posame pran komunitetit, ata trhoqn interes m t madh sesa kur vepronin mvetsisht. M
n fund, programi msimor ishte rishikuar dhe riorganizuar me qllim q tu prgjigjet nevojave t
posame t ktyre fmijve.

far t bhet nse grupi nuk ekziston?

Bile kur do ti klasifikoni problemet tuaja me vmendje, duke prdorur
mjete t ndryshme pr hulumtim, q jan n disponim t
komunitetin tuaj, mund t arrini n prfundimin se nuk
ekziston ndonj grup q i ndan problemet tuaja. Kjo mund
t ndodh pr shkak se n komunitetin tuaj thjesht nuk
ekziston shrbim i ktij lloji, problemi i posam sht
karakteristik vetm pr ju dhe familjen tuaj, ose ju jeni t part
q veprojn pr zgjidhjen e ktij problemi. N rast se nuk mund
t gjeni grup ekzistues q vepron n komunitetin tuaj, n kreut
e mtejshme do t lexoni m shum informacione dhe kshilla t
dobishme pr t formuar grupin tuaj.

67
B

KREU 4

Formimi
i grupeve
pr veprim
T bhemi ne ndryshimi q
duam ta shohim n bot.
Mahatma Gandi

Formim i grupeve pr veprim

Ka aq shkaqe pr t cilat njerzit formojn grupe, sa ka edhe qllime t cilat duan ti arrijn. Nuk
ka shteg n prfaqsim, i cili i prmban t gjitha rrugicat dhe pengesat me t cilat ballafaqohen
prfaqsuesit. Ktu ofrojm drejtime se si nj prfaqsues mund t krijoj grup pr aksion
pran komunitetit. Pavarsisht nga fakti se grupi pr veprim i prfaqson interesat e fmijve
ose prqendrohet mbi prmirsime n shkoll ose lagje, q ky t jet i suksesshm, duhet ti
ndrmarr hapat n vijim.
Suaza baze pr formim t grupit pr veprim prmban:

Hapi 1:

Inkuadroni edhe t tjert n realizimin e qllimeve tuaja.

Hapi 2:

Organizoni dhe realizoni takime t suksesshme.

Hapi 3:

Przgjidhni udhheqs.

Hapi 4:

Przgjidheni strategjin e prshtatshme.

Hapi 5:

Bjeni dhe zbatojeni planin pr aksion.

Hapi 6:

Prdorni strategji pr informim publik me qllim q t

trhiqni vmendje drejt porosis suaj. .

71
B

GRUPIMI

KREU 4:

Hapi 1:

Inkuadroni edhe t tjert n realizimin e qllimeve tuaja.

Hapi i par gjat formimit t nj grupi pr veprim sht ti bindni t tjert q tju bashkohen.
N kt faz tashm me siguri e keni dalluar problemin tuaj, ju keni
kuptuar se ky sht problem t cilin nuk doni ta zgjidhni vet dhe keni
vendosur t formoni grup. Pyetjet e ardhshme jan:
Kush tjetr sht prekur prej ktij problemi?
Kush tjetr mund t jet prekur?
Q t arrini te prgjigja, kujtohuni se shfrytzuesit dhe prdoruesit potencial t shrbimit, pr
prmirsimin e t cilit po prpiqeni, jan pjes e grupit t njerzve q mund ti merrni parasysh kur
krkoni mbshtetje prej t tjerve.

Krkim pr mbshtetje pr qndrim m t gjat n kopshtin e fmijve

Prindrit nga nj komunitet u prpoqn t sigurojn qndrim m t gjat n shkolln lokale pr fmijt e
tyre t cilt shkonin n kopshtin e fmijve. Fmijt nuk mund t rrinin m von n kopsht, edhe pse prindrit
e tyre kishin orar m t gjat pune. Me qllim q ti trheqin edhe t tjert q e kishin t njjtin problem,
prindrit kontaktuan me prfaqsues nga shkolla dhe kt shtje e shqyrtuan edhe me prdoruesit e
ardhshm t shrbimeve t kopshtit t fmijve. Ata prcaktuar se pran komuns s tyre ka shum familje
me fmij, t cilt do t fillojn t shkojn n kopshtin e fmijve vitin e ardhshm. Ky hulumtim i zbatuar n
mes t shfrytzuesve t tashm dhe shfrytzuesve t ardhshm ka uar n prfshirjen shum familjeve
n grupin pr veprim. M n fund, ata arritn ta ndryshojn sistemin edhe n kopsht, gjithsesi, u organizua
qndrim m i gjat pr fmijt, prindrit e t cilve kan orar m t gjat pune.

72
A

T nxitur prej dshirs pr krijim t nj mjedisi

bashkkohor pr t nxnit e fmijve t tyre,
prindrit e nxnsve vazhdimisht inkuadroheshin n
t gjitha projektet pr rinovimin e shkolls dhe pr
prmirsim t msimdhnies. Renovimi i plot, plotsimi
i materialeve didaktike dhe t mobilieve t shkollos
ishin zbatuar n bashkpunim me komunitetin lokal dhe
me prindrit. Prindrit ndihmuan edhe n zbatimin e
punimeve ndrtimore ngjyrosjen e mureve, ndrrimin
e dritareve, riparimin e dyshemes dhe zvendsimin e
radiatorve t vjetr. Shembujt prej ktij bashkpunimi
t vazhdueshm, do vit publikohen n nj broshur
me fotografi, q flet pr bashkpunimin e shkolls me
prindrit. Kjo sht nj mnyr e mir q tu jepet
mirnjohje gjith atyre q bashkpunojn me shkolln.

73
B

Shumica e prindrve prej nj lagjeje ishin punsuar n nj fabrik n qytet dhe

kishin orar t zgjatur pune. Pr shkak t ksaj kishin probleme me kujdesin
pr fmijt pas mbarimit t msimdhnies s rregullt. Disa arsimtar,
n bashkpunim me prindrit dhe komunn, ndrmorn nj iniciativ
pr pajisjen e klass pr qndrim t zgjatur n shkoll. Prindrit
e interesuar menjher e ofruan mbshtetjen e tyre pr
realizimin e ksaj iniciative. Kjo iniciativ e realizuar me
sukses u promovua n mediet lokale si shembull pr
bashkpunim t mir mes shkolls, prindrve
dhe komunitetit dhe si nxitje pr
iniciativa t ngjashme.

Na mbetet ti prgjigjemi pyetjes themelore: Si ti bindni t tjert q tju bashkohen? Ndonjher krkimi i
mbshtetjes pr problemin tuaj mund t nis n mjedisin m t afrt t shtpis suaj. Shkoni nga der n der,
merrini n telefon miqt tuaj, krkoni mbshtetje prej t njohurve tuaj.
Jini t qart n krkesat q u drgoni dhe jeni t
gatshm tu prgjigjuni pyetjeve t tyre, si pr shembull:
Pr far lloj problemi bhet fjal?
far doni t arrini?
Si planifikoni ta arrini at qllim?
Si mund tju ndihmoj un?

74
A

Mnyra t tjera pr t rekrutuar njerz t cilt do tju ndihmojn jan:

Biseda telefonike

Letra, posta elektronike

Prdorim i rrjeteve sociale

Shprndarja e fletpalosjeve, broshurave

Krkim i ndihms prej biznesmenve lokale

Kujdesuni q porosia juaj t jet e qart n t gjitha raste. Letra, t ciln do ta drgoni pr ta informuar
komunitetin, duhet t jet e shkurtr dhe e qart. Fletpalosja, gjithashtu, duhet qartsisht ta prezantoj
qllimin dhe t siguroj kontakt me antart e ardhshm. Ndonjher edhe nj flet e thjesht
me ngjyr t fort ose dizajn interesant mund t trheq vmendje.
N nj rast, vizatimi i br prej nj fmije, me lule dhe diell, ishte nj mnyr e ngroht
dhe e ndjeshme, pr tiu lutur antarve t komunitetit q t ndihmojn n
pastrimin e parkut dhe mbjelljen e luleve. Fletpalosja ka qen me prmbajtje t
thjesht dhe e shkruar me ton t kndshm: bashkohuni me ne q ta pastrojm
parkun. Do t ket pije freskuese. Zbavitje pr t gjith!T gjitha informacione
kye ishin prmendur, duke filluar prej dats dhe kohs s ngjarjes, deri n kontaktet
e organizatorit. N fletpalosje gjithashtu ishte shnuar se pjesmarrsit duhet t
sjellin doreza pr tu mbrojtur prej xhameve t thyera ose gjembave.
Q ti motivoni t tjert t inkuadrohen nuk duhet magji. Duhet pun dhe devotshmri e
madhe dhe ndjekje e disa hapave themelore.

75
B

Piknik dhe ahengje

N nj lagje, shumica e familjeve ishin ift reja me fmij
t vegjl. Gjithsesi, prej tyre vetm nj numr i vogl njiheshin
mes tyre, pr shkak se pothuajse gjith ditn e kalonin n pun,
kurse kur ishin n shtpi ishin t zn me prkujdesjen pr fmijt
e tyre. Nj prej familjeve ka vendosur t organizoj aheng. Vendosn
ta organizojn ahengun gjat fundjavs, kur shumica e fmijve jan
n shtpi. T gjithve u dorzuan ftesa brenda kutive t tyre postare dhe u
propozua q t gjith ti sjellin gjellt e tyre m t preferuara. Prindrit organizuan
lojra interesante pr fmijt. Gjat ahengut, nj familje bri nj propozim pr peticion
pr riparimin e ndriimit rrugor n lagje. Shumica prej fqinjve nuk dinin se komuna
krkon nj numr t caktuar
nnshkrimesh pr tu riparuar
ndriimi rrugor. T gjith q
ishin t pranishm, e nnshkruar
peticionin dhe kshtu u mblodh
numri i nevojshm i nnshkrimeve.
Shum fqinj q punonin edhe
n ndrresn e tret, ndiheshin
m t sigurt kur ktheheshin
natn n shtpi npr lagjen e
tyre tash t ndriuar. Ahengu u
shndrrua n nj tradit e cila
mbahet do vit.

76
A

Pr dit m t suksesshme
ndrtojm tri klasa ka qen
emri i ngjarjes t organizuar me
qllim q t rregullohen 3 klasa t reja
njra e destinuar pr fmijt me nevoja t
posame n arsim, njra pr nxnsit e talentuar dhe
njra pr realizim t aktiviteteve prej programeve t
ndryshme ose prej klubeve t nxnsve (klubi letrar,
dramatik, klubi pr recitime dhe klubi artistik). Ngjarja
ka prfshir nj shfaqje me muzik dhe vallzim,
parad mode, ngjarje sportive, shitje dhe aksion pr
dhurim t gjakut. Kshilli i shkolls dhe drejtori
i shkolls kan arritur ta trheqin vmendjen
e vetqeverisjes lokale dhe t sektorit t
biznesit, q ka rezultuar me kontribut
t madh pr ndrtimin e klasave.

KOMPONENT I RNDSISHM SHT

EDHE ZHVILLIMI I AFTSIVE PR
UDHHEQJE T TAKIMEVE EFEKTIVE.

INKUADRIMI I NJERZVE T TJER

N ARRITJEN E QLLIMIT TUAJ
SHT HAP I RNDSISHM.

77
B

HAPI 2: Organizoni dhe realizoni takime t suksesshme.

TAKIMET JAN T DOBISHME Q NJERZIT T MBLIDHEN N NJ VEND DHE T TRHIQET

VMENDJA DREJT NDONJ PROBLEMI T CAKTUAR. GJITHSESI, SHT ME RNDSI EDHE
Q TAKIMET T JEN PRODUKTIVE, SEPSE N T KUNDRTN NJERZIT NUK DO T VIJN.

Mnyra m e shpejt q t kuptoni se ka sht ajo q e bn nj takim produktiv

sht fillimisht t definoni se sht ajo q e bn takimin joproduktiv:
Nuk ka agjend t qart
Nuk ka prkufizim kohor
Nuk ka as fokus as udhheqje t mir
Krijohet ndjenja sikur asgj nuk sht arritur
Takimi zgjatet dhe zgjatet dhe n fund njerzit pyesin vetveten: Cili ishte kuptimi?

Si tu shmangeni ktyre problemeve?

Edhe prve faktit se ka disa karakteristika q bjn takimi t jet i suksesshm, gjithsesi nuk ka dy takime
identike. Disa probleme krkojn diskutime m t gjata dhe debate m t gjera. Pr disa t tjera nuk
nevojitet shum koh dhe planifikim i gjer.

78
A

Gjithsesi, pavarsisht nse problemi sht i thjesht ose i

ndrlikuar, pjes prbrse e do takimi t suksesshm sht:

Prgatitja paraprake
Agjenda e qart
Prkufizimi i qart kohor

Prgatitja paraprake pr takim produktiv

Kur planifikoni t organizoni takim, sht e nevojshme t vendosni:

K do t ftoni?
Cili sht qllimi i takimit?
Kur dhe ku do t mbahet takimi?
Si do ti lajmroni t ftuarit?
Cilat tema do t vihen n agjend?

79
B

Prgatitja e mir sht baz pr do takim t suksesshm. Duhet ti merrni me mend problemet
me t cilat mund t haseni, si pr shembull: A keni hapsir t prshtatshme dhe kush do t
kujdeset pr fmijt n rast se takimi mbahet n mbrmje? Sigurohuni se t gjith e din se ku
dhe kur do t mbahet takimi dhe ai t jet i organizuar mir. M mir sht nse lajmrimin e
bni 1-2 jav para takimit. Nse i lajmroni m hert, njerzit mund t harrojn. Kontaktojini me
qllim q ti prkujtoni pr mbledhjen, por edhe pr ta konfirmuar pjesmarrjen e tyre. Takimet
e vogla (q zakonisht jan shum efektive) mund t mbahen n shtpin e dikujt prej antarve.
N qoft se hapsira sht problem pr ju, mendoni pr objektet pran komunitetit. Kontaktoni
me organizatat n lagjen tuaj, t cilat tashm kan eksperienc me organizim t takimeve.
Krkoni prej shkolls, komuns, ndonj organizate joqeveritare ose ndonj kompanie lokale tju
japin hapsir pr takime dhe bni list me elementet e nevojshme t cilat do tju ndihmojn pr
mirmbajtjen e atmosfers pozitive gjat takimit.

Pyesni vetveten:
A ka mjaft hapsir dhe karrige pr t gjith?
N ciln or do t mbahet takimi?
A do t ket ushqim dhe pije freskuese?

Nse bhet fjal pr takim pr prindr me fmij t vegjl, shikoni mos ka ndonj hapsir
shtes t ciln mund t shfrytzohet si vend pr fmijt, q prindrit t ken mundsi t
marrin pjes pa i paguar dikujt t kujdeset pr fmijt e tyre. N qoft se merrni ushqim
dhe pije joalkoolike, do t keni takim m t rehatshm pr shkak se n kushte t ktilla
pjesmarrsit shoqrohen m shum dhe bisedat nisin m lehtsisht.
80
A

Prgatitja e agjends. Nse doni q takimi t jet i suksesshm, sht e nevojshme q

paraprakisht t prgatisni agjend dhe ti prmendni problemet kryesore. Disa njerz nuk do t
ken mundsi t mbeten deri n fund t takimit, kshtu q, me agjendn (e shkruar n flet ose
poster t dukshm) do tu mundsoni njerzve t pranishm t din pr far do t diskutohet n
vazhdim dhe k duhet ta kontaktojn pr informacione plotsuese. Nse keni mundsi, siguroni
stilolapsa, lapsa dhe letr pr pjesmarrsit. N nj list, t gjith pjesmarrsit e pranishm,
duhet ti shnojn emrat dhe adresat e tyre, por n flet duhet t ket hapsir q t shkruajn
pr mnyrn n t ciln mund t ndihmojn n aksionin q e propozoni. Shkruani disa sugjerime
(mbajts i protokollit, fotograf), por lini hapsir q edhe vet ato t shkruajn idet e tyre pr
mnyrat n t cilat duan t ndihmojn. Kjo list do tju ndihmoj kur do t ndahen detyrimet. N
agjend parashikoni edhe koh pr pyetje. Me kt do t theksoni se inkuadrimi dhe pjesmarrja
kan rol t rndsishm pr grupin, kurse njerzit e pranishm nuk do t ndihen vetm si publik,
por do t kuptojn se kan rol aktiv n proces.

Njihuni mes vete. Nj tjetr qllim i takimit sht t merrni vesh se kush sht i interesuar pr
problemin tuaj dhe t krijoni mundsi q njerzit t njihen me njri-tjetrin. Nj mnyr pr kt
sht prezantimi. N grupe t vogla prezantimi zhvillohet m lehtsisht. Ka edhe disa mnyra
n t cilat kjo rutin mund t bhet n dika m zbavitse. Shpesh prdoret mnyra standarde
pr prezantimin e njerzve dhe kjo nuk e trheq shum vmendjen e t pranishmve. Por,
njohja e antarve t nj grupi sht kye pr lidhje e njerzve pran grupit dhe pr mundsin
q ky do t funksionoj n mnyr efektive. Njra prej mnyrave q ta trhiqni vmendjen,
sht q t krkoni prej secilit ta prezantoj at q rri pran tij/saj. Jepni pak koh q t msojn
informacione pr partnerin, si pr shembull cili sht hobi i tij/saj, interesat, familja. Pas biseds
s shkurtr, lutjuni q t prezantojn njri-tjetrin. Kjo sht mnyr e mir me t ciln antart
do t njihen dhe do t fillojn t ndrtojn komunitet.

81
B

Prkufizojeni kohn. Secilit prej nesh mund ti kujtohet ndonj takimi i cili ka zgjatur shum
gjat. Bile edhe kur kan qllim t mir, disa grupe shprbhen vetm pr shkak t shfrytzimit
joproduktiv t kohs. Jini t kujdesshm. Prindrit jan njerz t zn me shum detyrime.
Ndonjher takimet n mbrmje jan t vetmet n t cilat mund t marrin pjes. Edhe nse
siguroni vend pr fmijt, prindrit ndoshta nuk do t ken shum koh sepse kan obligime.
Takimet efikase jan mnyra m e mir q t jeni t sigurt se prindrit do t vijn edhe n takimin
tjetr. Lajmet se grupi i respekton prindrit dhe kohn e tyre do t shprndahet lehtsisht. Njri
prej problemeve q mund t paraqitet n grup sht mospajtimi rreth mnyrs m t mir pr
prezantimin e problemit. Ndonjher kjo mund t oj n debate t gjata. Edhe pse debati sht
mnyr e mir pr vendimmarrje demokratike, gjithsesi, debatet shum t gjata mund t jen
problem. Prandaj prkufizojeni kohzgjatjen e takimit (pr shembull nj or), si dhe kohzgjatjen
pr secilin diskutim.

Bni plan pr mbajtje t takimit tjetr. Njri prej rregullave kryesore pr do takim
sht: Mos e mbyllni takimin para se
ta prcaktoni kohn pr takimin tjetr.
Nse njerzit largohen para se ta lini
MOS E MBYLLINI TAKIMIN PARA SE TA
takimin tjetr, do t nevojitet shum
PRCAKTONI KOHN PR TAKIMIN TJETR.
koh pr t kontaktuar dhe lajmruar
secilin antar ve a ve. Shfrytzojeni
takimin pr t prcaktuar datn dhe vendin pr takimin tjetr dhe pr far do t
bisedoni. Kjo do tju kursej shum koh.

82
A

HAPI 3: Przgjedhja e liderit

Hapi i tret i formimit t nj grupi efikas sht przgjedhja e nj lideri t mir. Ndoshta do t jeni
t befasuar prej asaj q krkohet pr kt zgjedhje.
Cilat jan kualitetet pr t qen lider? N secilin studim, kur parashtrohet pyetja: far nevojitet
pr t qen lider i mir?, prgjigjet e para jan se lidert duhet t jen: efikas, t pavarur dhe t
marrin prgjegjsi. Por, kur do t shqyrtohen n mnyr m t detajuar kualitetet t cilat duhet
ti posedoj nj lider i suksesshm, arrihet n konkludimin se lideri duhet t ket m shum aftsi
t ndryshme. Kur formohet grupi pr veprim i prbr prej prindrve, ekzistojn shum pozita
udhheqse t cilat duhet t plotsohen, duke filluar prej mbajtjes s takimeve deri n organizimin e
aktiviteteve pr mbledhje t mjeteve dhe udhheqje t aksioneve publike pr arsim. N t gjitha kto
fushat, lidert e fort dhe t suksesshm mundsojn q propozimet t transformohen n aksion.

Kur przgjidhen lider, duhen przgjedhur njerz t cilt mund:

T bashkpunojn
T delegojn detyrime
T jen t respektuar n komunitet
T mbeten t qet dhe t qndrueshm n situata t pakndshme
T dgjojn
T ndajn prgjegjsi
T komunikojn n mnyr t suksesshme
83
B

M E RNDSISSHME SHT Q T ZGJIDHNI LIDER T CILT MUND

T TRHEQIN NDJEKS T IDES SUAJ, SESA T ZGJIDHNI NJERZ T
CILT PREFEROJN T PUNOJN VET. NSE NUK KA GRUP, NUK KA
AS FAR T UDHHIQET. SI TREGOHET EDHE N SHEMBULLIN N
VAZHDIM: NDONJHER LIDERI PREJ NJ NJERIU T HAPUR DHE T
SINQERT MUND T KTHEHET N PERSON ME KOK T FRYR I CILI
NUK DO T JET I AFT QARTSISHT TI ARTIKULOJ NEVOJAT E GRUPIT.

84
A

Lidert duhet t jen lojtar ekipor

N nj komunitet n t cilin prindrit ishin shum t

zn, Kshilli i shkolls ka zgjedhur pr lider njrn
prej nnave, e cila u dukej si zgjedhja m e mir dhe
m logjike, pasi kishte entuziazm t madh dhe koh t
lir pr t ndihmuar n shkoll. Sipas iniciativs s saj,
ajo vet e rregulloi oborrin e shkolls dhe mbolli lule. Kur
vrejti se prindrit e tjer jan shum t zn, vazhdoi t
krkoj vet donacione dhe t angazhohet rreth rregullimit
dhe mirmbajtjes s oborrit t shkolls. Por, si kalonte
koha, u bhej evident fakti se bhet fjal pr nj lider i
cili nuk mbshtetej mbi ekipin e tij. Edhe pse ajo mendonte
se i ndihmon grupit me at q nuk i angazhon me detyra t
thjeshta (shprndarjen e fletpalosjeve, organizimin e takimeve),
kjo qasje, n fakt, ishte e pafavorshme pr bashkpunim n
grup. Mosndarja e detyrimeve oi n ulje t pjesmarrjes
s prindrve t tjer dhe m n fund deri n humbje t
vazhdueshmris s grupit. Bile n nj takim me drejtorin e
shkolls, lideri ka qen aq i lodhur prej detyrave t shumta
q i pati kryer, q takimi ka mbarur me ton t pakndshm.
sht e domosdoshme q lideri t jet lojtar ekipor, i qet
dhe i ndjeshm dhe person i respektuar n komunitet.

85
B

10 CILSI T CILAT DUHET TI POSEDOJ NJ LIDER I SUKSESSHM

Kjo list duhet tu mundsoj prfaqsuesve m lehtsisht t zgjedhin liderin.
LIDERI I MIR DUHET:

1. T DIJ TA IDENTIFIKOJ QLLIMIN/MISIONIN E RNDSISHM. Duhet t jet i aft

pr t przgjedhur mision i cili do t jet i rndsishm dhe do t sjell rezultate pozitive.
2. T JET I DEVOTSHM. Devotshmria dhe bindja e madhe jan elsi pr prmbushjen
e qllimit.
3. T POSEDOJ CILSI ETIKE DHE TA PRDOR FUQIN E TYRE N MNYR T MENUR.

Udhheqja nnkupton fuqi. Njerzit q e prdorin fuqin n mnyr t drejt dhe etike,
kan shanse m t mdha t jen t respektuar prej t tjerve n komunitet. Kjo sht e
rndsishme q porosia t dgjohet dhe komuniteti t ket vullnet t prfshihet.

4. T DO T BJ NDRYSHIM. Prfaqsimi nnkupton ndryshime. Lidert e mir duhet t

guxojn ta shqetsojn sistemin.
5. T NDRMARR RREZIK. Udhheqja nnkupton rreziqe. Garancia nuk ka kur doni t
bni ndryshime. Lidert e mir nuk duhet t rrin anash. Duhet t jen t prgatitur t
ndrmarrin rreziqe, t mos heqin dor pas dshtimit t par, t bjn vlersim t ri dhe
t provojn edhe nj her.

86
A

6. T MARR VENDIME. Lideri i mir me aftsit e tij pr vendimmarrje do t ndikoj pr

arritje deri n kompromis dhe pajtim n grup.
7. T POSEDOJ AFTSI T ZHVILLUARA PR KOMUNIKIM. Qllimet e grupit nuk do
t jet efektive nse nuk prezantohen mir para subjekteve t cilat marrin vendime.
Lideri i mir duhet t jet i aft pr komunikim. Oratoria efektive sht karakteristik
e rndsishme pr nj lider.
8. T DI T DGJOJ. Pr nj lider sht shum e rndsishme t di t dgjoj. Rolin
ky e luan aftsia pr ti dgjuar t tjert, pr ti prmbledhur pikpamjet e tyre dhe
pr tju prgjigjur n mnyr t prshtatshme atyre q nuk pajtohen.
9. T DALLOJ TALENTE. Lideri i mir duhet t jet i aft pr ti dalluar talentet e fshehura
t antarve t komunitetit. Duhet ti dalloj ata q jan t devotshm. Duhet t krkoj
mbshtetje prej artistve, prfaqsuesve prej sektorit t biznesit, prindrve etj. .
10. T NDRTOJ EKIP. Ekip i fort sht ekipi q ka antar me talente, burime dhe
qndrime t ndryshme, t cilat lideri mund ti shfrytzoj. sht me rndsi q t
mbshtetemi te t tjert. Bni list dhe prfshijini edhe ata me prejardhje dhe prvoj
t ndryshme. Kjo sht shum e rndsishme pr ndrtim t nj ekip t fort.

87
B

KREU 5

Ndrmarrje
e aksionit
n grup
Mundsit e shfrytzuara hapin vend
pr mundsi t reja.
Sun Cu (shkenctar nga Kina e lasht)

N kapitullin e mparshm u prfshin tre hapat e par t procesit pr

prfaqsim, kurse ky kapitull do t fokusohet mbi ndrmarrjen e aksionit dhe
prezanton informacione t reja pr prfaqsimin. Organizimi dhe prgatitja
cilsore do tju ndihmojn gjat ndrmarrjes s hapave t rinj n t ardhmen.
Tashm e mbaruat pjesn t madhe prej puns s vshtir mblodht
informacione, formuat grup, mbajtt takime t suksesshme dhe bt delegim
t detyrimeve. Me qllim qartsisht t prcaktuar dhe me mbshtetje prej t
tjerve, grupi juaj pr veprim sht i prgatitur t bj ndryshim.

Kur do t jeni t prgatitur pr t ndrmarr aksion, sht me

rndsi t prqendroheni mbi hapat e fundit t udhtimit tuaj:

HAPI 4:

Ndiqeni strategjin e vrtet

HAPI 5:

Bni plan pr aksion

HAPI 6:

Prdorni strategji pr informim publik me qllim q t

trhiqni vmendje drejt porosis suaj

91
B

AKSION

KREU 5: Ndrmarrje e aksionit n grup

Nj shkoll rurale prej kohsh ka zhvilluar bashkpunim

me prindrit e nxnsve. Njri prej aksioneve n t cilat
prindrit ishin prfshir, ishte lidhur me prgatitjen e
shkolls rurale pr vitin e ri shkollor.
Drejtori mbajti takim me nj grup prindrish dhe
fshatarsh pr nevojn e prmirsimit t kushteve t
vshtira n shkolln rajonale n t ciln msojn rreth
pesmbdhjet nxns. Ran q ndrtesa e shkolls
t ngjyroset me ngjyra t ndryshme, t instalohet
ndriim, t riparohet inventari dhe t instalohet internet.
Npunsit e shkolls dhe prindrit i bashkuan fuqit
dhe i mbaruan aktivitetet e parashikuara brenda disa
ditsh, me shpenzime minimale me materiale t cilat i
siguroi shkolla. Puna e mbaruar n mnyr t prbashkt e
prforcoi miqsin dhe besimin mes shkolls dhe prindrve,
kurse prfitimi sht knaqsia prej puns s prbashkt
dhe t dobishme, me t ciln po krenohen t gjith.

92
A

HAPI 4: Prcaktojeni strategjin e sakt

Secili grup pr veprim duhet t ket strategji t sakt q t prparoj n arritjen e qllimeve t
paracaktuara. Fatkeqsisht, prindrit t cilt bhen prfaqsues, m shpesh jan prgatitur mir pr
kt detyr. Kujdesi pr fmijt krkon prej prindrve t ken zgjidhje pr do situat. Kur fmijt
bien n terrenin sportiv, prindrit duhet t vendosin nse duhen thn vetm disa fjal qetsuese, t
ngjitet flaster, ose nse plagosje sht serioze, ti ojn te mjeku. sht e ngjashme edhe me grupet pr
veprim. Edhe pr ato nevojiten aftsi e ngjashme pr prcaktim t strategjis s
vrtet e cila do tju oj deri n zgjidhjen e suksesshme t problemit tuaj.
Strategjia e grupeve pr veprim varet prej problemit. Ato duhet
t vendosin kujt do ti drejtohen (drejtorit, arsimtarit ose
kshillit t shkolls, nse bhet fjal pr problem n shkoll),
t vendosin nse sht produktive t mbajn takim n
grup ose takim sy me sy. Strategjia nnkupton edhe
parashikim nse do t jet grupi juaj m i suksesshm
kur vepron n mnyr t pavarur ose do t prfshihet n
ndonj grup m t madh dhe me m shum prvoj, si
dhe nse duhet t krkoni mbshtetje prej biznesmenve
lokal pr ta shpejtuar arritjen e qllimeve. Gjat zhvillimit
t strategjis, duhet t kihen parasysh disa pyetjeve q i
prmendm n fillim, si pr shembull: A jam vetm un q e vrej
kt problem?, ose A sht ky problemi i vrtet?. Gjat zhvillimit t
procesit, parashtrimi i pyetjeve luan rol m t rndsishm n prcaktimin e strategjis suaj. Kur t
jeni t sigurt se mund tu prgjigjeni shumics s pyetjeve q vijojn, t cilat do tju ndihmojn ta
prkufizoni strategjin tuaj pr planin tuaj pr aksion, ather jeni t prgatitur q ta bni planin.

93
B

 A mund tua shpjegoni t tjerve problemin tuaj qartsisht dhe n mnyr t kuptueshme?
A keni struktur t mir n organizat (antar, lider etj.)?
A i dalloni ithtart prej kundrshtarve?
A dini se cilat jan subjektet q marrin vendime (drejtori i shkolls, kryetari i kshillit
shtpiak?
A dini ku t drejtoheni pr mbshtetje (t merrni informacione t nevojshme ose t trhiqni
antar t rinj)?
A jeni t prgatitur q t mbani prezantime me qllim ti bindni t tjert pr rndsin e
qllimit tuaj (takime joformale me miqt tuaj ose takime formale)?

Ashtu si n fillimin q duhej t vendosnit nse do ta zgjidhni vet problemin ose do t inkuadroheni n grup,
tani duhet t vendosni nse grupi do t veproj vet ose do t prfshihet n ndonj organizat m t madhe.

Disa pyetjeve t tjetra t rndsishme, t cilave ju duhet tu

prgjigjet jan nse problemin tuaj duhet ta prezantoni nprmjet:
Kanaleve t rregullta (t punoni n grupin tuaj);
Koalicionit (t bashkoheni n grup m t madh ose t punoni me disa partner).
T dyja qasjet kan prparsit dhe dobsit e veta.

94
A

Prparsit e autonomis
Ndonjher, grupet arrijn sukses m t madh kur e mbajn autonomin e tyre dhe i marrin vendimet
ato vet. Pr shembull, nj organizat joqeveritare duhej t vendos nse do t prfshihet n koalicion t
organizatave joqeveritare, q ishte iniciative e ngritur nga ana e nj organizate t madhe t huaj.
Organizata e huaj nuk donte tu jap asnj kredi organizatave joqeveritare t cilat n faktikisht punonin
n terren dhe pr kt shkak, organizata joqeveritare vendosi t veproj n mnyr t pavarur. Antart e
organizats menduan se do ta humbin autonomin nse prfshihen n koalicionin e sapoformuar, sepse do
t jen t detyruar ta pranojn programin e saj me t cilin kurr nuk pajtoheshin. Ishin t mendimit se duke
vepruar n mnyr t pavarur, ndoshta do t disponojn me resurse m t vogla, por do t jen t pavarur n
marrjen e vendimeve, pa konsultuar subjekte m t larta.

Avantazhet e partneritetit
Gjithsesi, n disa raste prfshirja n organizata ose koalicione
m t mdha sjell publicitet m t madh pr grupin, kur i
promovon prpjekjet e tij, por gjithashtu, me prfshirjen
n grupe m t mdha i merrni n dispozicion edhe
resurset e tyre. Grupeve t vogla duhet tu ndihmohet q ti
artikulojn mevojat dhe qllimet e tyre. Gjja e njjt u prket
edhe prindrve. Ka prindr t cilve duhet tu ndihmohet
q t caktojn qllime pr vete dhe pr fmijt e tyre dhe
t besojn se punt n jetn e tyre mund t prmirsohen, pa
marr parasysh situata aktuale dhe kushtet q i kan n momentin. T gjitha hulumtime tregojn se nuk ka
partneritet pa programe t zhvilluara n t cilt jan planifikuar aktivitete pr fmijt dhe familjet dhe nuk ka
programe t mira pa partneritet me familjet dhe me komunitetin.

95
B

Partneriteti themelohet mbi disa t drejta dhe parime universale

E drejta pr barazi ku t gjith q kan qllim t prbashkt, e cila i prket t mirs s fmijs,
bashkrisht kontribuojn me njohurin dhe prvojn e tyre.

Parimi i reciprocitetit, i cili rrjedh prej t drejts pr barazi, ku secili njri q sht i prfshir
n procesin kontribuon dhe i ndan njohurit dhe informacionet, si dhe prgjegjsit pr
marrje t vendimeve dhe pr veprim.

Parimi i fuqis dhe t prforcimit, i cili mundson q secili antar t grupit (t koalicionit)
t ket t drejtn pr votim dhe mendimi dhe zri i tij t dgjohet dhe t vlersohet. Ashtu,
edhe zri i prindit duhet t dgjohet dhe vlersohet.

Nn moton Dim, mundemi inkuadrohuni, ish-nxnsit

dhe nxnsit ekzistues, prindrit e tyre, t gjith npunsit,
prfaqsuesit e kshillit t shkolls dhe prfaqsuesit e
komunitetit lokal u bashkuan me qllim q t sigurojn mjete
pr pajisjen dhe rregullimin e etno-klass n shkoll. Etno-klasa ishte vend
ku nxnsit kishin mundsi t njihen me t kaluarn, me jetn e paraardhsve
t tyre dhe vend ku mund ta kultivojn traditn. Kremtimi i 25 vjetorit
t themelimit t shkolls, u shfrytzua pr organizim t ngjarjes, ku u
mblodhn mjete plotsuese prej shitjes e punimeve artizanale
t nxnsve. Dy muaj m von, nn moton Krenar pr t
kaluarn t orientuar drejt t ardhmes, u hap etno-klasa,
ku edhe sot kultivohet tradita dhe kultura.

96
A

T DREJTA THEMELORE E PRINDIT SHT T JET

PJES PRBRSE N PROCESIN E MARRJES S
VENDIMEVE T CILAT I PRKASIN FMIJS S TIJ

Me qllim q ta prmirsojn bashkpunimin me komunitetin dhe ta nxisin

prgjegjsin pr detyrimet e fmijve ndaj shkolls, prindrit e nj komuniteti
bashkvepruan me videotekn lokale. Prindrit ishin t brengosur prej filmave t
shumt me dhun, t cilat ishin t disponueshme pr fmijt dhe mungess s filmave
edukativ dhe filmave t cilat e prforcojn frymn familjare. Prindrit kontaktuan me
videotekn lokale dhe i lutn tu japin falas filma fmijve t cilt kan nota t mira n
shkoll. N dritaret e videoteks u ngjitn postere t
cilat lajmruan se nxnsit me katra
dhe pesa n shkoll mund t marrin
filma falas. Kjo iniciativ i ka motivuar
nxnsit q t prpiqen m shum
n shkoll. Videoteka u b vendi ku
mund t msohen vlerat morale dhe
familjare. Ajo u furnizua me m shum
filma me prmbajtje edukative dhe ato
filma u vendosn afr hyrjes, kurse filmat
me prmbajtje me dhun u zhvendosn
n raftet e fundit. Vizitort n vidiotekn
u shtuan, kurse prindrit kishin dobi prej
ksaj, pr shkak se fmijt e tyre tani kishin
zgjedhje m t mir filmash.

97
B

HAPI 5: Plan pr aksion

Parashtrimi i pyetjeve sht njra prej mnyrave t cilat mund ti ndihmojn grupit t bj plan
t suksesshm pr aksion. N hapin e katrt ju i parashtruat vetvetes disa pyetje t cilat mund
tju ndihmojn q t kontrolloni nse grupi juaj sht i prgatitur pr aksion. Pasi u prgjigjt
kto pyetjeve, gjja tjetr shum e rndsishme ishte t bnit plan pr aksion. N kt pjes ka
shum pyetje t cilat ndrthuren me to, t cilave iu prgjigjt paraprakisht
dhe t cilat duhet t bhen pjes e do plani pr aksion. N
vazhdim vijon edhe nj shembull i cili tregon si duhet
t duket nj plan. Plani sht krijuar n baz t nj
shembull i cili tregon prpjekjen e nj grupi
ta prmirsoj ushqimin n shkolln fillore.
Ky shembull dhe hapat e ndrmarra pr
zgjidhjen e problemit, n t vrtet mund
t jen drejtim i mir pr do grup gjat
prpunimit t planit pr aksion.
Krahas faktit se secili grup ka problemet
dhe brengat e tij specifike, gjithsesi
ka elemente q prsriten n t gjitha
grupet. T gjith e kan nevojn pr bashkim,
pr prcaktim t strategjive pr veprim dhe pr
krijim t nj plani t qart pr aksion. Prgjigjet
e pyetjeve, t cilat jan dhn n vijim, mund t
jen t dobishme q t shikoni nse jeni t prgatitur pr udhtimin q vijon. Edhe pse duhet ta
adaptoni listn sipas situats suaj, pyetjet q vijojn mund t prdoren si pik nisjeje.

98
A

PYETJE PR AKSION

Cilat qllime doni t arrini? Afatshkurtra? Ndryshime t prhershme?

Cili sht grupi i qllimit t aksionit tuaj?
Me cilat resurse po dispononi?
far prgatitje ju nevojitet pr ti arritur qllimet tuaja?
far duhet t ndrmerrni?
A i ndat detyrimet n grup?
A keni afat kohor pr veprim?
Si do ta vlersoni punn tuaj?

99
B

S H E M B U L L
T E M A :
QLLIMET

T sigurohen vakte m
ushqyese n shkoll

Qllime afatshkurtra:

GRUPI I QLLIMIT

P rmirsim

Drejtori i shkolls dhe

antar t tjer t
administrats

I
i

N J

ushqimit

HAPAT
1. Mblidhni informacione pr temn
2. Siguroni mbshtetje prej prindrve t tjer
t interesuar.

Kshilli i prindrve

T arsimohen msuesit dhe

fmijt pr rndsin e
ushqimit t rregullt

Pediatri i ambulancs
lokale

3. Kontrolloni nse ka edhe grupe t tjera q

punojn n kt problem q ti bashkoni
fuqit.

Qllime afatgjata:

Arsimtart

4. Ndajini detyrimet dhe zgjidhni lider.

T zvendsohet ushqimi
i shpejt me ushqim m t
shndetshm

Fmijt

5. Mbani takim me prindrit.

6. Bni prezantim para drejtorit dhe
antarve t tjer t administrats me
qllim q ta tregoni brengn tuaj dhe
rndsin e ushqimit t shndetshm.

T futen ligjrata pr ushqim t

shndetshm n msimdhnie

7. Trhiqeni vmendjen e publikut (bni

postere, publikoni informacione n
gazetn lokale)
8. Punoni me arsimtart pr tua prezantuar
rndsin e ushqimit t shndetshm.

100
A

P L A N I

ushqimit

n
AFATI KOHOR
Java e par
Java e dyt

Java e dyt

Java e tret

P R

A K S I O N

shkolln
KUSH SHT I
PRGJIGJUR?

fillore
VLERSIM

(
(shkruani emrin e
personit prgjegjs
pr secilin prej
hapave)

Vlersojini qllimet afatshkurtra:

A kishin fmijt dhe arsimtart edukim plotsues pr
rndsin e ushqimit t shndetshm?
far keni msuar pr efektivitetin e strategjis suaj?

Vlersimi i qllimeve afatgjata:

A filloi t prdoret n shkolln ushqim i shndetshm?

Java e tret
Java e katrt

A futn arsimtart n msimdhnie edhe ligjrata pr

rndsin e ushqimit t shndetshm?
A ka rezultate t matshme prej prpjekjeve tuaja?
far keni msuar pr efektivitetin e strategjis suaj?

Java e pest

Java e pest

101
B

Mendoni si mund ti rregulloni n nj tabel idet tuaja pr veprim. A dini

se cili sht grupi juaj i qllimit? A i dalloni qllimet afatgjata dhe ato me
prioritet? A i keni ndar detyrimet? A vendost se kush do t jet prgjegjs pr
organizimin e takimeve? A ka ndonj tjetr i cili mund ti bj prezantimet? A i
mbaruat t gjitha prgatitjet e nevojshme pr t ndrmarr aksion (mblodht
informacione, e zgjodht qllimin e vrtet)? A dini sa koh dhe mund do t
krkoj ky aksion? A jeni t prgatitur pr t br ndryshime?
sht e qart se komuniteti ballafaqohet me shum qllime t ndryshme.
Grupet e reja t cilat prfaqsojn pr her t par duhet t zgjedhin qellim
m t thjesht, i cili arrihet m lehtsisht, q m von t vazhdojn me
probleme m komplekse. Nisja me probleme q jan m t arritshme u siguron
njerzve koh dhe prvoj pr zgjidhje t sfidave m t mdha n t ardhmen.
Gjithashtu, suksesi fillestar i motivon prfaqsuesit q t vazhdojn me punn
e mir, por ndihmon edhe pr prfshirje t prfaqsuesve t rinj n kuadr t
grupit. Erdhi koha t vazhdohet m tej dhe t krijohet plani pr aksion. Pasi ti
shqyrtoni pyetjet, vete ose n grup, jini t sinqert gjat vlersimit t arritjeve
tuaja. Sa m shum koh do tu prkushtoni hapave t planit pr aksion, aq
m shum koh do t keni pr ti realizuar. Pr shembull, grupi i cili n t
vrtet e kupton faktorin kohor t lidhur me problemin e tyre, do t kujdeset
q t prcaktoj suaz kohore pr seciln detyr dhe do ta respektoj at
suaz. Gjithashtu, grupi i cili e ka prcaktuar grupin e vet t qllimit dhe sht
njoftuar me subjektet kryesore pr marrje t vendimeve, do t jet i aft pr t
vendosur kontakte dhe pr ti prgatitur antart ekzistues , q ta prezantojn
problemin. Kur ta plotsoni tabeln pr planin tuaj pr aksion, mos harroni se
disa prej detyrave jan t prbashkta pr t gjitha grupet. N vazhdim jan
dhn informata t cilat mund t bjn planin tuaj pr aksion shum m efikas.

102
A

Ndajini detyrimet. Udhheqja efikase me grupin pr veprim do t thot edhe ndarje t

roleve dhe detyrimeve t panumrta. Secili grup duhet t ket: sekretar/e (i cili/e cila do t
marr shnime gjat takimeve), nnkryetar (kolider), person pr marrdhnie me publikun (i
cili do ti prfaqsoj interesat e grupit), person pr logjistik (kujdeset pr ushqimin dhe pijet
freskuese gjat takimeve) dhe person prgjegjs pr financat. Plani i prezantuar n tabel
tregon disa prej hapave t cilat duhet t ndrmerren nga ana e grupit, i cili do ta prmirsoj
ushqimin n shkolln fillore. Nse antart e grupit kalojn m shum koh s bashku, ata do
t njihen m mir me talentet e posame t secilit prej antarve dhe do ti shfrytzojn kto
talente. Kur ta plotsoni pjesn e tabels e cila i prket ndarjes s detyrimeve, merrni parasysh
nevojat e grupi tuaj dhe resurset me t cilat dispononi.

Bni vlersim t resurseve. Kur e prgatisni planin pr aksion, kujdeseni q talentet e

secilit antar t merren parasysh. Nse problemi juaj sht ushqimi n shkoll, n qoft se n
grup keni ndonj prind i cili sht nutricionist, ose infermier/e, ose ndonj prind i cili punon
n sektorin shndetsor, keni shanse m t mdha t bni nj plan m t mir dhe m cilsor.
Ndonjher sht mir q antart t provojn role t ndryshme. Grupi mund t prfitoj
shum nse antart lodhen prej obligimeve t zakonshme dhe punojn n detyra t tjera.
Zhvillimi i aftsive t reja nuk sht i dobishm vetm pr grupin, por edhe personalisht pr
secilin antar (pr shembull gjat punsimit). Krijimi i grupit pr veprim n komunitet nuk
sht shum i ndryshm prej aktiviteteve t tjer n jet. Shembulli n vazhdim tregon se si
aftsit e antarve t grupit mund t shfrytzohen n mnyra n ndryshme.

103
B

Shfaqje me kukulla pr arsim inkluziv

N nj grup pr veprim, nj antare prpunonte kukulla dhe, me aftsit e saj pr prpunim t
kukullave dhe pr kryerje t shfaqjeve me kukulla, donte t kontribuoj pr prmirsimin
e jets s komunitetit. Kjo ishte mnyr e re dhe zbavitse pr tu ndihmuar
fmijve me nevoja t posame q t ken qasje m t leht n klasat
e tyre. Shfaqja pati edhe karakter edukativ, pr shkak se nprmjet asaj
ilustroheshin problemet me t cilat ballafaqohen fmijt t cilt nuk jan
t aft t marrin pjes n aktivitetet e prditshme n shkoll.

Prcaktoni afat kohor pr realizim t

qllimeve afatshkurtra dhe afatgjata
N jetn e prditshme varemi prej afateve kohore. Pr shkak t
ksaj, sht me rndsi ta parashtroni kt pyetje n grupin pr veprim:
far duam t arrijm dhe brenda cilit afat? sht shum e rndsishme
t kemi qllime t qarta dhe data t caktuar pr realizimin e tyre. Kur bhet
agjenda pr ndonj takim, organizatort, prve afatit kohor q duhet ta bjn,
gjithashtu duhet t prcaktojn edhe qllime t qarta pr seciln pjes t takimit.
Edhe pse grupi krkon fleksibilitet, datat e paracaktuara pr takime,, qllimet e qarta
afatgjata dhe afatshkurtra, ndihmojn pr realizim m t suksesshm t planit. sht me rndsi
t bhet kombinimi i mir i qllimeve afatshkurtra (edukim m i madh pr rndsin e ushqimit
t shndetshm) dhe qllimeve afatgjata (prmirsim i ushqimit i cili shrbehet n shkoll).
Realizimi i prpjekjeve do t jet m efikas nse plani krijohet n prputhje me orarin e shkolls
dhe orarin e takimeve t administrats n shkoll, n kohn kur shkolla punon dhe jo gjat
pushimeve (kur personat q marrin vendime nuk jan t disponueshm).

104
A

Nj shkoll larg qytetit, u ballafaqua me problem n

lidhje me furnizimin me uj t pijshm pr nxnsit.
Vite me radh, uji i pijshm sillej prej qytetit, gj
q ishte e rrezikshme pr shndetin e nxnsve.
Kolektivi i shkolls, pushtetet lokale, prindrit,
banort dhe mrgimtart e fshatit u organizuan
dhe prgatitn projekt, bn vlersim, specifikim
t aktiviteteve dhe shpenzimeve t nevojshme dhe
e prezantuan buxhetin para Kshillit t Komuns.
Prej ktu rrodhn aktivitetet dhe detyrat q
vijojn: aplikimi te donatort dhe institucionet e
tjera brenda dhe jasht komuns me qllim q t
sigurohen m shum mjete dhe ndihm profesionale.
N fazn e par, prioritet kishte ndrtimi i bazave
filtruese (baseneve) lart fshatit, ku kishte rrjedhje
natyrore t ujit, npr t cilat uji do t pastrohet
dhe pastaj do t kaloj n fazn e dyt ndrtimi
i sistemit t ujsjellsit deri n fshat. Prve
mekanizimit t nevojshm, duhej t angazhohej
edhe fuqi puntore prej fshatit. T bashkuar rreth
qllimit t prbashkt, fshatart u angazhuan n
realizimin e ktij projekti dhe s bashku arritn
ta zgjidhin kt problem. Sot, nxnsit e ksaj
shkolle pin uj t pastr dhe t shndetshm.

105
B

Dokumentojeni punn tuaj. Njra prej etapave m t rndsishme n procesin e prfaqsimit

sht mbajtja e evidencs dhe dokumentimi. Kjo e nxit prgjegjsin te njerzit, pr shkak
se dokumentet e shkruara jan prezantim i njkohshm dhe i qart i puns, i krkesave dhe i
detyrave t kryera. Evidentimi i planeve dhe aksioneve tuaja do t jet baz e mir e t dhnave
pr antart e rinj t cilt do t prfshihen n grup. Pr shembull, nj shnim i tipit: Telefonova
n zyrn e Kryetarit t komuns tri dit para aksidentit, duke krkuar t zvendsohen dritat e
rrugs, sht informat shum e rndsishme dhe e dobishme. Dokumentacioni i ktij tipi u jep
prpjekjeve tuaja kredibilitet dhe pamje profesionale.

Vlersojeni punn tuaj. sht me rndsi q secili grup ta vlersoj punn e vet. Gjat planifikimit
t aktiviteteve t ardhshme, do t jet shum e dobishme nse dini se far sht br deri tani dhe
far tjetr duhet br. Disa komponent t procesit jan t matshm. Kshtu pr shembull, q t
merrni vesh prej prindrve si prparojn fmijt e tyre, mund t parashtroni pyetje t tipit: A rriten?
Sa peshojn? A kan shok? A jan t suksesshm n shkoll? Por, shpeshher vlersimi i zhvillimit
te fmijt nuk mund t matet objektivisht. Vlersimi i qllimeve t grupit sht shum e kritereve t
ndryshme.
N rastin e grupit i cili krkoi ushqim t shndetshm n kuzhinn e shkolls, njra prej mnyrave
pr vlersim t suksesit sht t bhet vlersim dhe krahasim i ushqimit para dhe pas veprimit
t grupit. Gjithashtu, mund t prdoren edhe kritere m pak objektive pr vlersim t cilat jan
njsoj relevante. Grupi e vlersoi ofertn e ushqimit si t paprshtatshme dhe i arsimoi fmijt pr
rndsin e ushqimit t rregullt dhe t shndetshm. Edhe pediatri i ambulancs lokale mund t
prfshihet pr tu ndihmuar arsimtarve n krijimin e programit msimor pr Ditn e shndetit
dhe ti informoj prindrit pr rndsin e ushqimit t shndetshm n shtpit e tyre. Kto masa
t suksesit jan gjithashtu t rndsishme.

106
A

HAPI 6:

Prdorni strategji pr informim publik me qllim

q t trhiqni vmendje drejt porosis suaj
Krijimi i strategjis s vrtet dhe krijimi i planit pr aksion kan rndsi kye pr secilin grup pr
veprim. Gjithsesi, secili prej ktyre hapave t prdorur ve a ve, nuk sht i mjaftueshm. Grupi
i cili disponon me informacione mund ta kuptoj se si ndonj problem ndikon mbi banort
e komunitetit dhe ka shanse m t mdha t bj dika pr ta zgjidhur problemin.
Porosia e prezantuar qartsisht dhe me sukses, do ti rris shanset pr arritje t qllimit.
Nse prdorni strategji pr informim publik, do t arrini t trhiqni vmendje m t
madhe pr problemin tuaj. Nse keni mbshtetje, do t jet shum m t leht q ti
arrini prpjekjet tuaja. Edhe pse n bot ekzistojn dallime t mdha n shkalln e
informimit t njerzve (diku informacionet prcillen vetm prej njeriu n njeri, kurse
diku interneti sht gjersisht i disponueshm) gjithsesi ka shum ngjashmri
n prdorimin e mendimit publik pr t trhequr m shum vmendje pr
porosin tuaj.
Pa dallim se si prezantohet porosia, prdorimi
i mir i resurseve publike t komunitetit mund:
Ta zmadhoj interesin publik dhe t siguroj mbshtetje
pr zgjidhje t problemit
Ta njoftoj publikun me problemin dhe ta v problemin
n qendrn e vmendjes
T nxis dialog
T ndrtoj mas votuese
107
B

Kur njerzit ballafaqohen me ndonj problem, dshirojn q ai zgjidhet. Problemi bhet publik dhe nxitet rritja
e antarve t grupit. Dhe, m n fund, kjo mund t ndihmoj n motivimin e institucioneve dhe subjekteve t
cilat marrin vendime q sjellin ndryshime.
Problemi prkufizohet
Zgjidhet grupi i vrtet i qllimit
Gjithashtu, ndihmon nse:

Trhiqet vmendja e publikut

Merren propozim-zgjidhje
Zgjerohen kontaktet
Prforcohen resurset pr zgjidhje t problemit

Ndiqini mediumet dhe mjetet e tjera pr informim publik.

Cila gazet merret me nevojat e komunitetit? Cilt gazetar
shkruajn pr interesat e komunitetit? Gjeni kontakte dhe
pyesni miqt nse njohin dik i cili mund tju ndihmoj.
Fal bashkpunimit t gjat me komunitetin,
Ndoshta dikush prej grupit tuaj njeh ndonj gazetar.
prindrit e nxnsve prej nj vendi t vogl
sht mir t bni list me gazetar, gazeta,
mrgimtarsh rregullisht financuan iniciativat e
stacione radiosh dhe media t tjera q lajmrojn
shkolls pr botim t materialeve promovuese, si jan:
Eko shkoll, Informues pr prindrit, Informues
pr shtje t lidhura me shkolln dhe lagjen.
pr nxnsit, Plan pr zhvillim t shkolls, etj. Ata
Kur grupi juaj do ta prkufizoj problemin dhe do
menduan se kjo sht mnyr e mire pr promovim t
t jet i prgatitur t takohet me prfaqsuesit e
puns s shkolls dhe t prfshirjes s komunitetit.
mediumeve, ose, kur do t keni mundsi ta publikoni
flet tuaj informative, ftoni gazetart t cilt tashm
kan treguar interes pr bashkpunim.
108
A

Prgatisni material t shkruar (njoftime pr publikun). Ndonjher materiali i shkruar mund t ndihmoj
shum n arritjen e qllimeve. Njoftimet pr publikun jan t shkurtra dhe i prmbajn informacionet e
nevojshme pr grupin, si pr shembull: Cili sht problemi me t cilin merret grupi?, Si mund t prmirsohet
situata? ose Me k mund t diskutohet pr problemin m tutje?. Nj ngjarje e organizuar n mnyr t
prshtatshme vlen njsoj sa qllimi t cilit i prket dhe entuziazmi t cilin e nxit. Nse grupi vendos t organizoj
ngjarje pr t fituar publicitet (pr shembull t organizohet ngjarje n t ciln fmijt do t kndojn
kng n hapsir publike me qllim q t trhiqet vmendja te nevoja pr arsim muzikor n
shkolla), publiku duhet t njoftohet paraprakisht pr kohn dhe vendin e ngjarjes.
Njoftimi n t cilin jan prmendur t gjitha qllimet e grupit duhet t drgohet
paraprakisht n redaksit e gazetave, q ata t drgojn gazetar n ditn e ngjarjes.
Hapa t ngjashme duhet t ndrmerren nse grupi vendos t mbaj konferenc pr
shtyp. Mnyra tjetr pr trheqjen e vmendjes dhe prkrahjes sht t shkruhet letr
pr redaktort e gazetave t mdha, duke e prfshir emrin e personit pr kontakt si dhe
propozime pr artikullin q doni t publikohet.

Saktsi

Pa dallim se ciln metod pr prezantim

publik do ta zgjidhni, gjrat q duhet ti
kini parasysh jan:

Fakte
Qartsi
Prditshmri
Ofrimi i informatave (duke e prfshir edhe emrin e personit pr kontakt, numrin e telefonit)
Origjinalitet (vizatimet e fmijve mund t jet shum efektive)

109
B

Prshtatini strategjit komunikuese ndaj grupit tuaj t qllimit.

Gjat krijimit t konceptit pr fushatn publike, duhet t merret parasysh prbrja e
przier e banorve t komunitetit, gjuht dhe traditat e ndryshme t komunitetin.
N nj shkoll, n seciln der, q prej kuzhins deri n tualete, ishte
shnuar n pes gjuh t ndryshme emri i dhoms s caktuar,
me qllim q fmijt t orientohen dhe t lvizen m lehtsisht.
Gjithashtu, duhet t kushtohet vmendje q takimet t mos
lihen n data t cilat jan festa religjioze ose kombtare, me
ka do t respektohen diferencat kulturore.

HT
D
R
E
E
S

R
MI
z
hogeldini

ukar alen
Ghine vinit
li
dobrodo

110
A

Prdorni mjete vizuale. Proverbi: Nj foto flet sa pr 1000 fjal tregon se si mjetet vizuale (shenja,
fotografi, postera, video) mund t kontribuojn pr zgjidhjen e problemit. Mediumet jan t fuqishme pr
shkak se shum shpejt e prcjellin informacionin te lexuesi. Ajo q mund ta trheq vmendjen e gazetarit,
gjithashtu mund ta trheq edhe vmendjen e lexuesit. Posterat e krijuar nga ana e fmijve e trheqin
vmendjen m shum sesa posterat e shtypura nga t rriturit. Nj organizat e cila u prpoq ti prmirsoj
shrbimet mjeksore pr fmijt me
nevoja t posame, prpunoi transparent
gjigant me fotografi me ngjyra t forta
me qllim q t trheq vmendje. Me
kt, u theksua serioziteti i problemit
dhe u trhoq vmendja e reporterve
lokal. Kur problemi u b aktual n nivelin
e t gjith komunitetit, spitali lokal siguroi
shrbime plotsuese trajnoi asistent t cilt
zbatuan terapi fizikale pr fmijt me nevoja t
posame prej shkolls lokale.

Ndajeni informacionin. Fushatat publike duhet t deprtojn te publiku.

Fushatat publike duhet t ken porosi t qarta dhe t fuqishme q t deprtojn
te publiku. Nse nuk sht kundr ligjit, ather n vendet ku prindrit do dit
kalojn nj pjes t kohs s tyre, mund t ngjiten postera n stendat pr shpallje
ose t shprndahen gazeta, fletpalosje ose broshura me informacione pr temat
pr t cilat publiku duhet t informohet ose duhet t ndrmerret ndonj veprim.
Materialet informative mund t shprndahen n institucionet publike (biblioteka,
spitale, shkolla etj.). Para se t fillojn me shprndarjen e materialeve, antart e
grupit duhet t informohen nse ligji lejon q prmbajtja e materialit t mund t
shprndahet lirisht.
111
B

Organizoni ngjarje. N disa raste, trheqja e vmendjes s komunitetit drejt ndonj problemi m mir
mund t arrihet me nj letr t shkruar pr redaktorin e gazets lokale. Por, n raste t tjera nevojitet mundim
shum m i madhe. N nj shkoll lokale nuk kishte numr t mjaftueshm t instrumenteve muzikore. Me
qllim q t zgjidhet ky problem, arsimtari i lnds s muziks s bashku me nxnsit e tij mbajti nj koncert
jasht shkolls, n kohn kur brenda shkolls zhvillohej takimi i administrats s shkolls pr planifikim t
buxhetit. Koncerti deprtoi te njerzit e administrats dhe ata gjetn mnyr q ta mbrojn programin pr
arsim muzikor n shkoll.

Duke i ngushlluar fmijt q ishin viktim e fatkeqsive natyrore n Japoni, nj

shkoll fillore vendosi t organizoj jav solidariteti. Disa her m par, qyteti
dhe shkolla kishin marr donacione t ndryshme nga ana e Japonis, dhe kjo
ishte mundsi tua shlyejn borxhin me humanitetin e tyre.
Shkolla vendosi t realizoj nj sr ngjarjesh me qllim q t trheq sa m
shum banor prej komuns t marrin pjes dhe t prfshihen me donacione.
N fillim u organizua turne ndrkombtar pr karate dhe turne pr futboll t
vogl. Pastaj, n disa lokacione t qytetit, nxnsit dhe prindrit shisnin punime
dore. Aktiviteti kryesor ishte paramenduar si ngjarje e madhe muzikore. Pr
shkak t prbrjes s przier etnike t shkolls, n programin u prfshin
realizime karakteristike pr kulturn dhe traditn e t gjith komuniteteve
etnike. Pas mbarimit t ngjarjes muzikore u organizua shitja e vizatimeve dhe e
punimeve artizanale t fmijve.
Mjetet e mbledhura prej banorve human iu dorzuan konsullit japonez n Shkup.

112
A

Kshilla t dobishme pr intervist t suksesshme: Kur problemi juaj

do t aktualizohet n publik, dikush prej grupit tuaj duhet t jap intervist.
Zgjidhni personin i cili sht fols i mir dhe e njeh problemin
thellsisht. Grupi mund t bj list me pyetjet t
cilat duhet prfshir n intervist. Kto duhet t
jen gjrat kye pr t cilat grupi do ta njoftoj publikun. Prgjigja e sinqert
Nuk e di sht m e mir se sa Pa koment. Ndonjher ndoshta do t
ndjeni se gazetart tashm kan qndrim ndaj problemi tuaj. Si fols t mir,
ju duhet ta ndryshoni drejtimin e biseds dhe ti vni qllimet e grupit n
plan t par. Ndonjher, kur intervista shfaqet n mediet
e shtypura, grupi mund t ket prshtypjen
se qndrimi i tij sht prezantuar n mnyr t
paprshtatshme dhe se disa fakte jan treguar gabimisht. Nse gabimi
sht aq i madh dhe mund ti cenoj prpjekjet tuaja, ather krkoni prej
gazetarit q ta korrigjoj at q e kishte shkruar. Disa grupe e shfrytzojn
rubrikn Letra pr redaktorin pr ti prezantuar qndrimet e tyre dhe pr t
korrigjuar gabimet e bra.
Me sa duket, ka shum mnyra pr informim publik, t cilat kan pr
qllim ta zgjerojn rrethin e informacionin dhe ta zmadhojn ndikimin
mbi komunitetin. Pa dallim se ciln strategji e keni przgjedhur, metoda e
komunikimit duhet t jet e afrt pr komunitetit dhe ta
marr parasysh qndrimin e tij. Pjesa m
e madhe e puns sht tashm
e mbaruar, por
tani shfaqet nj pyetje e re
dhe prap shum e rndsishme: far t bjm m tutje? N kapitullin
e ardhshm do t merrni informacione si ta mirmbani grupin, entuziazmin
e tij dhe si t festoni pr sukseset.

113
B

KREU 6
Mirmbajtja
e motivimit
t grupit
dhe festimi
i sukseseve
Nse e bni kt bot vend m t mir, nse
dini se nj jet u b m e leht fal jush, kjo do
t thot se keni arritur sukses.
Ralf Valdo Emerson (Shkrimtar dhe filozof amerikan)

Mirmbajtja e motivimit t grupit dhe

festimi i sukseseve

N rrugn drejt arritjes s ndonj qllimi, ndonjher parashtrohet pyetja: far t bj

m tej?. Pa dallim nse qllimi juaj sht i realizuar ose akoma duhet t udhtoni pr ta
arritur at, erdhi koha q t ndalni dhe ti parashtroni vetvetes disa pyetje t rndsishme,
por edhe ti kremtoni sukseset dhe t zbaviteni pak nga pak.

Si ta mirmbani motivimin e grupit?

Njerzit udhtojn s bashku pr shkak se knaqen n miqsin dhe n mundsin t
mbshtetin njri-tjetrin. Mirmbajtja e motivimit t grupit nnkupton shum gjra, duke
filluar prej mirmbajtjes s strukturs organizuese, deri n nxitjen e entuziazmit pr
aksion. Prandaj, duhet t bhen prpjekje n disa fusha njkohsisht, n komunikimin e
vazhdueshm me antart, evidentimin e pandrprer, dokumentimin dhe zhvillimin e
mnyrave pozitive pr shprblim t prpjekjeve. Kujdesi pr shtjet e ktilla organizuese
mund ta prforcoj partneritetin n grup. Kur nj grup arrin t mirmbahet, ky bhet pjes
e shquar e komunitetit dhe sht i prgatitur pr tu ballafaquar me sfida t reja.

Tani duhet t kujdeseni q:

T mirmbahet struktura organizuese e grupit
T mirmbahet entuziazmi i antarve

117
B

MOTIVIMI

KREU 6:

Me dshirn q tu ndihmoj nxnsve t cilt vijn prej familjeve me status

shoqror t pafavorshm, nj shkoll fillore vendosi t realizoj ngjarje t cilat
do ta trheqin vmendjen e bashkqytetarve dhe do ti nxisin pr iniciativa t
ngjashme. N fillim u organizua ndeshje basketbolli mes prindrve dhe nxnsve.
Kjo ngjarje krijoi interes t madh dhe salla sportive ishte tepr i vogl pr tifozt
e t dyja ekipeve E njjta gj ndodhi edhe n Pallatin e kulturs, gjat realizimit
t shfaqjes teatrale, e cila ishte ftuar t marr pjes edhe n festivalin e
drams amatore, q u realizua n qytet.
Qllimi u arrit duke u zbavitur, banort me solidaritetin e tyre
u ndihmuan atyre t cilat kan m shum nevoj pr ndihm.

Mirmbajtja e strukturs organizuese

Mirmbajtja e strukturs organizuese sht nj sfid serioze. Ja disa
propozime t cilat grupi duhet ti ket ndrmend.

Jini fleksibl. Ka mnyr t shumta me t cilat grupi mund t mirmbahet.

Njra prej tyre sht t mbetet fleksibl, i hapur pr antar t rinj dhe i hapur pr zgjidhje t shtjeve t reja. N
dallim prej grupit pr veprim, institucionet jan skllave t rutinave. Ata prpiqen ti mbajn gjrat t pandryshuara
dhe i refuzojn ndryshimet. Zakonisht, burokratt na japin prgjigjen n vijim: Ju duhet t kuptoni, ekzistojn
procedura t caktuara t cilat duhet t ndiqen q t bjm dika pr fmijn tuaj. Disa burokrat prsrisin:
Nuk e kam fajin un. Sistemin e kemi t ktill. Nuk mund tju ndihmoj. Grupet e suksesshme pr veprim
kan qasje t ndryshme. Ata jan fleksibl, t prgjegjshme dhe adaptohen lehtsisht. Ndrkoh q burokracia
mbshteten mbi procedura standarde pr veprim grupet pr veprim gjejn zgjidhje t reja ather kur nuk
mund ti shfrytzojn t vjetrat. Ata do t guxojn t bjn dika q sistemi kurr nuk ka guxuar.

118
A

Jini t hapur pr antar t rinj. M shpesh, arritja e qllimit nuk sht fundi i misionit, por fillimi
i nj misioni t ri. Edhe prve faktit se grupi ka nisur udhtimin me nj detyr (si ishte shembulli
pr prmirsim t ushqimit n shkolln) misioni mund t zgjerohet. Grupi mund t vendos t
merret me probleme t afrta dhe t ndikoj q n msimdhnie t organizohen or n t cilat
do t flitet pr rndsin e ushqimit t shndetshm. Ose, mund t ftohen dentist t cilt do
ti kontrollojn dhmbt e fmijve dhe do t flasin pr rndsin e ushqimit t shndetshm.
Ndonjher, nse grupi rritet dhe misioni zgjerohet, mund t zhvillohen edhe ndryshime t tjera
strukturore. Grupi duhet ta menaxhoj rritjen e numrit t antarve, t gjej vend n t cilit do t
mblidhen t gjith antart dhe t gjej mnyra pr komunikim me antart e rinj.

Zgjidhja e shtjeve ligjore. Kur grupi do t rritet, shpeshher shfaqen dilema ligjore dhe
financiare. Pr shembull, q t jet i aft ta prshtat veprimin e tij me rregullat ligjore, grupi do
t jet i detyruar t regjistrohet si shoqat e banorve (organizat joqeveritare). Kur grupi do t
vendos t regjistrohet si subjekt, sht e nevojshme t marr kshilla prej nj avokati, t njihet me
ligjet dhe t veproj n prputhje me rregullat.

Mirmbajtja e integritetit t grupit.

N plan t par t secilit aktiviteti sht me rndsi t vihen prpjekjet e mira dhe renomeja e
mir. Q grupi t mund t funksionoj, nevojiten aktivitetet administruese dhe operative baze,
zsi jan pr shembull:
Mbajtja e prpikt e dokumentacionit. Mbajtja e prpikt e dokumentacionit pr at q e ka kryer
organizata sht shum e rndsishme pr mirmbajtjen e grupit (kohzgjatja e takimit t fundit), kush
ishte i ftuar (lista e antarve), k e kontaktuan (lidert, mediet, subjektet vendimmarrse). N qoft se

119
B

grupi zgjedh lider t ri, dokumentacioni pr projektet dhe resurset e mparshme

dhe lista e antarve do t ndihmojn q puna t vazhdoj pa pengesa dhe do t
kursejn koh, e cila do t shpenzohej pr ta ndrtuar strukturn e re organizuese.
Mbajtja e prpikt e dokumentacionit sht e rndsishme pr evidentimin
e qart t veprimtaris financiare t grupit: burimi i mjeteve financiare t
grupit (donator, ngjarje pr mbledhje t mjeteve) si dhe ku jan shpenzuan
mjetet (reklama, qerasje etj.). Edhe pse kontabilisti i grupit e ka rolin kryesor n
veprimtarin financiare, sht me rndsi q t gjith lidert t jen t njoftuar
me kto shtje financiare. Aftsia e grupit q t kujdeset pr financat e tij, duke
filluar nga mbledhja e donacioneve prej fondacioneve t ndryshme, donacionet prej
biznesmenve, shitjeve dhe ngjarjeve t tjera, sht e rndsishme pr mirmbajtjen e
integritetit t grupit. Grupet t cilat nuk i prkushtojn vmendje mbajtjes s prpikt t financave,
rrezikojn ta shkatrrojn prestigjin e tyre dhe mundsin q t trheqin antar t rinj.

Mbledhja i financave mund t jet zbavitse. Me qllim q t mblidhen

mjetet e nevojshme pr pajisje sportive pr ekipin e shkolls dhe pr
udhtime tek ekipet e tjera, nj grup nxnsish ka vendosur t
laj vetura dhe biikleta. Ata kontaktuan me pompn lokale
t benzins, e cila u lejoi ta prdorin hapsirn e tyre gjat
fundjavs. Nxnsit vendosn tregues n rrugn drejt
pomps s benzins, n t cilt shkruan se pr far do t
shpenzohen mjetet e mbledhura. Nxnsit zbaviteshin duke
u freskuar kur i lanin veturat, pompa fitoi myshterinj t rinj t
cilt blen edhe benzin pasi ndaln atje q ti lajn veturat
dhe organizata i mblodhi mjetet e nevojshme.

120
A

Me dshirn q komuniteti lokal dhe sektori i biznesit ta fusin shkolln n agjendn e tyre, nj shkoll
fillore vendosi t organizoj ngjarje me ann e t cilave do ti promovoj arritjet e saj, por edhe do
t krkoj ndihm prej komunitetit pr tejkalimin e pengesave me t cilat ballafaqohet do dit. Nn
udhheqjen e kshillit t shkolls, u organizuan nj sr aktivitetesh nn moton S bashku pr fmijt.
Ideja themelore ishte t ngrihet vetdija e nxnsve pr mbrojtjen e mjedisit jetsor, por edhe t
mblidhen mjete t cilat do t shfrytzohen pr riparimin e atis s shkolls. U organizua Eko hepening
n t cilin nxnsit i prezantuan projektet e tyre pr mbrojtje t mjedisit jetsor, por kishte edhe
shitje t prpunimeve t nxnsve, prindrve dhe arsimtarve. Aftsia e treguar nga ana e nxnsve
n krijimin e prpunimeve artizanale, i nxiti drejtuesit e shkolls t adaptoj njrn prej hapsirave
t lira n shkoll dhe ta shndrroj n knd t pajisur me materiale, i cili do tu mundsoj nxnsve
ti zhvillojn talentet dhe kreativitetin e tyre. Ngjarjet vazhduan me koncert, dy shfaqje teatrale,
konkurs letrar dhe artistik me tem Shkolla jon mjedis i shndetshm dhe ndeshje sportive. T
gjith kto ngjarje trhoqn interes dhe vmendje t madhe te bashkqytetart dhe te mediet lokale.

Vlersimi i puns s grupit. Nj mnyr tjetr pr tu ruajtur integriteti strukturor i grupit

sht t zhvillohet plan pr vlersim t puns s grupit. Pas do hapi t ndrmarr
duhet t ndalemi, t shikohet prapa dhe t vlersohet prparimi. Prfaqsuesit
duhet vazhdimisht ta vlersojn punn dhe arritjet e tyre. Pyesni
vetveten: far arritm? far tjetr duam t arrijm? A kishim
mundsi t bjm dika ndryshe ose m mir? Ashtu si i vlersojm
arritjet e fmijve tan n shkoll ose arritjet ton n pun, edhe vlersimi
i grupeve pr veprim sht hap i rndsishm n gjith procesin. Nse
grupi sht m i sinqert gjat vetvlersimit, aq m shum shanse ka pr
arritje te qllimi. Vlersimi i realizuar, q prej biseds me antart e grupit deri
n krijimin e listave me arritjet e bra, sht mnyr q ti motivoni njerzit t
msojn prej prvojave individuale. Pasi do t bni vetvlersim, sht koha
pr ti festuar sukseset tuaja.

121
B

Mirmbajtja e entuziazmit

Antart jan shpirti dhe zemra e do organizate. Grupet pr veprim, si organizata demokratike,
gjithmon prpiqen t prfshijn sa m shum njerz, pr shkak se ata jan burimi i tyre m i
rndsishm. M e rndsishme te secili grup sht q antart e tij t angazhohen, t mbledhin
informacione, ti kontaktojn subjektet vendimmarrse, t sigurojn mbshtetje prej komunitetit
dhe ta investojn energjin e tyre pr arritjen e ndonj qllimi t rndsishm. Prandaj sht e
rndsishme q grupi t kujdeset dhe ta prforcoj entuziazmin e antarve t tij. T mirmbahet
nj grup do t thot se duhet t prmirsohet struktura organizuese, por edhe t mbahet interesi i
vazhdueshm i antarve dhe qllimi pr zgjerim t grupit.

Nxitja e komunikimit
Grupi i mir pr veprim mban komunikim t vazhdueshm me antart e tij. Mnyra e
komunikimit varet prej madhsis s grupit. Njra prej mnyrave efektive pr mbajtje
t bashkpunimit n grup sht metoda joformale pr komunikim. Kjo nnkupton
informim i antarve dhe njerzve t tjer t komunitetit pr aktivitetet tuaja nprmjet
bisedave. N fazat fillestare t veprimit sht gj e zakonshme q grupit ti mungoj
koh ose resurse pr shtypje t materialit informativ. Prandaj, shprndarja joformale e
informacioneve sht njra prej mnyrave pr promovim t prpjekjeve t grupit tuaj.
Informimi i rregullt formal npr mediet (javor ose mujor) sht gjithashtu mnyr e
rndsishme pr mirmbajtje t grupit pr veprim.

122
A

Komunikimi formal mund:

Ti informoj antart e rregullt pr procesin
Ta mirmbaj angazhimin e vazhdueshm t antarve
T siguroj informacione t rndsishme, si jan
emrat dhe numrat telefonike t antarve t rregullt.

Gazetat mund t ndihmojn pr prezantim t nevojave t grupit ashtu q do t kujdesen

q porosia t prezantohet mir dhe njerzit t bhen t vetdijshm pr mnyrn n
t ciln problemi ndikon mbi jetn e tyre. Pr shembull, informacionet e publikuara n
gazetat e minoriteteve, mund t ndihmojn q t bashkohen antar t rinj prej ndonj
grupi etnik, i cili nuk u prfshi m par pr shkak t barriers gjuhsore. Organizatat i
prdorin shpesh gazetat pr t rekrutuar antar t rinj. Kur grupi do t vazhdoj t
rritet dhe t shquhet, mund t filloj t krkoj edhe shum simbolike pr antarsim.
Kjo shum mund t shfrytzohet pr shpenzimet e prditshme.
Prfshirja e vazhdueshme t antarve t rinj. Grupi i organizuar dhe i menaxhuar n
mnyr t mir duhet vazhdimisht t pranoj antar t rinj t cilt do ta mbajn nivelin e
energjis dhe t entuziazmit t antarve t mparshm dhe do ti zvendsojn ata q
u larguan prej grupit. Grupi i cili varet prej vetm disa antarsh mund t shprbhet kur
antart nuk do t jen aktiv pr arsye personale ose profesionale. Njerzit e rinj sjellin ide
dhe shkathtsi t reja. Grupi i cili ka pr qllim t mbetet ekskluziv, e lshon rastin t rekrutoj
talente t reja. Grupet e mira pr veprim duhet ta mbajn interesin e antarve t vjetr, por
edhe t trheqin antar t rinj. Rekrutimi i vazhdueshm dhe fleksibiliteti ndihmojn q grupi
ta mbaj kohezionin dhe efikasitetin e tij.

123
B

N hap me ndryshimet
Nj grup femrash u b shum i suksesshm. Ato organizuan aktivitete t ndryshme t drejtuara
kah komuniteti, duke filluar prej mentorimit t nxnsve, deri n ofrimin e ndihms pr fqinjt me
probleme financiare. Gjithsesi, me kalimin e kohs, u ul prania e tyre n takime. Me biseda dhe
hulumtime arritn ti gjejn arsyet pr problemin. Arritn n prfundim se femrat q ishin antar
t ktij grupi, dikur ishin femra t reja energjike, por ndrkoh u bn nna. Koha e lir
t ciln e kishin m par pr arritjen e qllimeve, tani ua prkushtuan familjeve t
tyre. Tashm nuk munden t takohen n mbrmje pr shkak se ather i vn n
gjum fmijt e tyre. Prandaj, antart u rigrupuan, takimet filluan t mbahen
n or m t prshtatshme, u sigurua prkujdesje pr fmijt gjat takimeve dhe
u antarsuan antar t rinj me mosha t ndryshme. Antart e rinj solln
energji t re. Prsri antart ishin t prgatitur tu prkushtohen aktiviteteve
t grupit, prej t cilave fituan t gjith n komunitet.

Shprblejeni mundin dhe respektojeni prparimin. Njri prej

komponentve m t rndsishm pr mirmbajtjen e grupit sht
t dini ta shprbleni mundin dhe ta vlersoni prparimin, e jo vetm
rezultatet. Puna pa shprblime dhe lavdrime mund t jet shum e
vshtir. Ne si prindr i nxisim fmijt n mnyra t shumta. Kur jan t
vegjl buzqeshim pr ta treguar knaqsin dhe shikojn se ngrohtsia e
fytyrs son reflektohet edhe mbi fytyrn e tyre. Edhe arsimtart prdorin
lavdrime dhe shprblime me qllim q ti motivojn nxnsit. Disa arsimtar e
shprblejn mundin njsoj si arritjet. Afrimi pozitiv i rrit shanset pr mbarvajtjen
e grupit, por edhe pr trheqjen e antarve t rinj. Nj Faleminderit i drejtuar

124
A

dikujt i cili ka marr pjes n realizimin e qllimeve t grupit, ose ndonj shprblim
simbolik mund ti ndihmoj grupit n shum mnyra.

Kjo mund:

Ta ngrej entuziazmin e grupit.

Ta prmirsoj imazhin e grupin n kuadr t komunitetit.
Ti nxis antart q t vazhdojn me punn e tyre.
T nxis prfshirjen e antarve t rinj.

Festojeni prvojn e fituar. Njerzit knaqen gjat festimeve. Ditlindjet e fmijve,

maturat dhe dasmat jan mundsi pr mbledhje t antarve t komunitetit n nj vend
dhe t shquhen arritjet personale ose profesionale. Grupi pr veprim mund t ket
prfitime prej festimit t fryteve. Nderimi i antarve pr prfshirjen e
tyre n aktivitetet e grupit mund ta ngrej entuziazmin e tyre, por edhe
t trheq interes plotsues n komunitet. Shprblimet (lule, pllakate,
certifikat) pr antart dhe njohja e puns s tyre sht pjes e
rndsishme e rruajtjes s homogjenitetit t grupit. Festimet pr
shkak t prparimit t grupit mund t ndihmojn pr rruajtjen e
motivimit t antarve dhe pr ngritje t knaqsis personale e
cila rrjedh prej arritjes s prpjekjeve pr t mirn kolektive.

125
B

Festimi sht simbol pr knaqsi

Nj grup prindrish ka realizuar aktivitete t shumta brenda vetm nj viti.

Prindrit e riparuan gardhin, instaluan ati mbi kopshtin e shkolls dhe ndihmuan
q t varen punimet artistike t nxnsve n korridorin e shkolls. N zbukurimin
e oborrit t shkolls morn pjes edhe nxnsit, duke mbjell lule dhe perime
n kopsht. Fal shkmbimit t prodhimeve t tyre me tregtart lokal, ata arritn
ti blejn materialet shkollore baz. N fund t vitit u organizua nj fest pr ata q
kan prkushtuar nj pjes t kohs dhe t entuziazmit t tyre pr prfitimet e
shkolls. Lulet e mbledhura prej kopshtit t shkolls iu dhuruan prindrve. Nj
prind ndrtoi n kopsht nj shteg prej gursh, n t cilin u shtypn gjurmt e
pllmbve t fmijve t cilt ishin prfshir n aktivitetet e grupit. Ceremonia
e organizuar pr nder t atyre q morn pjes n zbukurimin e shkolls
kishte shum vizitor. Entuziazmi inspiroi shum prindr, t cilt nuk morn
pjes m par, q tani t prfshihen n grup.
Pas secilit udhtimi zakonisht pyesim vetveten: A e zgjodha rrugn m t mir?
Vall a do t udhtoja prsri me njjtt miq? A duhej t przgjedh destinacion
tjetr? Njsoj sht edhe me procesin e prfaqsimit. Kur vijm afr fundit, vjen
edhe koha pr revizion dhe introspektim. Vlersimi i arritjeve dhe i mungesave
gjat zbatimit t procesit mund t na ndihmoj n planifikimin e aktiviteteve t
ardhshme. Pas do udhtimi t suksesshm na mbeten kujtime t dashura, dshir
pr t udhtuar prsri dhe prvoja t cilat do t na ndihmojn pr udhtimin e
ardhm. Q procesi t jet sa m i plot, prve prkushtimit t vmendjes ndaj
detajeve (prej mbledhjes s informacioneve deri n krijimin e listave) duhet t
organizohet dhe t planifikohet edhe festimi i arritjeve.

126
A

Organizimi i grupit dhe vendosja e qllimeve t reja sht n fakt prvoj pr ndrtimin e
nj komuniteti. Por, kjo sht mnyr pr tu njohur me njerz t rinj, pr t krijuar miqsi
t reja, t prvetsohen prvoja t reja t cilat mund tju bjn prind m t mir, person
m guximtar dhe qytetar m aktiv. Kjo prfshin edhe zbatimin e shkathtsive t reja n
zgjidhjen e situatave problematike gjat ndrmarrjes s aksioneve t ardhshme. Shumica e
njerzve kan arritur t bjn ndryshim. N kapitullin tjetr do t prezantojm disa shembuj
n t cilat njerzit e kan identifikuar problemin dhe ndrmorn iniciativ pr ta zgjidhur,
me qllim q ta kthejn komunitetin n vend m t mir.

Arsimtarja prej nj shkolle fillore vendosi ti

promovoj talentet e nxnsve t saj nprmjet nj
aksioni, i cili solli prfitime pr gjith komunitetin.
Duke e shfrytzuar bashkpunimin e gjat me
Komunn, ajo arriti t siguroj mjete pr botim
t nj broshure turistike pr historin e qytetit,
trsisht t prgatitur prej nxnsve t saj. Sot,
kt broshur e merr do vizitor i qytetit dhe
prdoret si udhrrfyes turistik dhe kulturor.

127
B

KREU 7

Shembuj pr
prfaqsim t
suksesshm
Mnyra m e mir pr ta parashikuar
ardhmrin sht ta krijoni vet.
Alan Kay - Apple Computers

Mendimi se ekzistojn shum mnyra pr t br ndryshim

pozitiv mund t jet motivues dhe frymzues. sht e
pamundur q n nj doracak t mblidhen t gjitha situatat
me t cilat hasen familjet, por gjithsesi konsiderojm se
n shembujt q vijojn, do t gjeni kshilla t dobishme
pr mnyrat me t cilat mund ti motivoni t tjert t
marrin pjes n realizimin e qllimeve t prbashkta.
Situatat jan t shumllojshme, por ajo q i bashkon
sht fakti se t gjith prfaqsuesit jan njerz t cilt
nevojat e tyre i kan kthyer n ndryshim potencial. Duke
i prdorur mjetet pr prfaqsim, i kthyen pengesat n
motivime dhe inspirime. Shpresojm se prfaqsuesit
potencial, t cilt e lexojn kt doracak ,do
ti shfrytzojn kto prvoja si frymzim pr
veprim t ardhshm n komunitet dhe se n kto
shembuj prej gjith bots mund t gjejn frymzim
pr veprim, me qllim q t prmirsohen kushtet n t cilat
rriten dhe msojn fmijt.

131
B

S H E M B UJ

KREU 7: Shembuj pr prfaqsim t suksesshm

PREJ ARTISTVE PR FMIJT

N nj lagje, pr koh t gjat nuk ekzistoi vend pr kujdes t fmijve pas mbarimit t
msimdhnies. Problemin e mungess s aktiviteteve t strukturuara pas mbarimit t
orve t msimit dhe mungesn e kujdesit t vrtet pr fmijt, fatkeqsisht e kan
shum komunitete. N kt rast, nj njeri prej lagjes vendosi t bj ndryshim. Si artist
dhe ish-sportist u nis prej dashuris s tij ndaj artit dhe organizoi vend ku fmijt mund
t qndrojn pas orve t msimit dhe t prvetsojn shkathtsi t rndsishme.
Atelieja i tij ishte vendosur n nj rrug me shum trafik. I msuar ti shikoj fmijt
si rrin kot pas orve t msimit, ai gjeti mnyr pr ta drejtuar energjin e tyre n
pun konstruktive. Ai ftoi nj grup nxnsish prej shkolls lokale n studion e tij q ti
shikojn punimet e tij. U dha materiale, ngjyra, fura, letr dhe vend pr qndrim pas
msimit. Gjithashtu, e shfrytzoi kohn e kaluar n studion pr ti ndihmuar n zgjidhjen
e konflikteve mes fmijve n lagje.
do dit pas msimdhnies, fmijt vinin n studion e tij pr t biseduar pr problemet
me t cilat haseshin n shtpi, n shkoll ose n lagje. Nxnsit kishin mundsi ta
shfrytzojn t drejtn e tyre demokratike dhe t votojn pr problemin t cilin
e konsideronin si m me prioritet pr at dit. Prvojat e tyre jetsore i kthyen n
ekspresione artistike: krijuan tregime. Pastaj, votuan pr tregimin q ishte eksperienca
m e keqe pr at dit, dhe e shfrytzuan tregimin si motiv n punimet e tyre.
Nj dit, e przgjodhn tregimin pr nj fmij, t cilin kishin rrahur n terrenin sportiv
dhe ia kishin vjedhur letrat e bixhozit. Grupi mori materiale dhe udhzime se si ta kthej
kt tregim n kolazh. Nxnsit msuan pr ngjyrat, proporcionet, teknikat dhe u ishin
dhn materiale dhe liri n shprehjen e tyre. Njri prej kolazheve u publikua edhe n

132
A

gazetn lokale. Piktura u shtyp edhe n kartolina dhe n bluza, kurse grupi ndrmori
edhe hapa t tjer pr t mbledhur para pr materiale t reja dhe pr t prfshir edhe
arsimtar tjetr, pr shkak se numri i nxnsve t cilt u bashkuan n kt shkoll t
vogl pr art vazhdimisht rritej.
Ka mnyra t shumta me t cilat arti mund t deprtoj n jetn e njerzve dhe ka
shum mnyra me t cilat artistt mund t kontribuojn n komunitet duke filluar
prej vizatimeve muraleve n muret dhe bilbordet, deri n dekorimin e parqeve. Shum
aktivitete mund t realizohen me angazhim t arsimtarve nga arsimi teknik pr
nevojat e shkolls.

N t gjith kto raste, artistt ndihmojn:

T organizohen aktivitete konstruktive pr fmijt

Ti msojn fmijt si ta shfrytzojn energjin e teprt pr qllime artistike
Ti msojn fmijt ti vlersojn materialet
Ti msojn fmijt pr rndsin e puns n grup dhe t bashkimit nprmjet
bashkpunimit gjat prpunimit t muraleve ose n projekte t tjera.

133
B

Gjyshrit dhe gjyshet kan rol t rndsishm n krijimin e ardhmris

m t mir pr fmijt dhe komunitetin e tyre. Ata kan koh t lir,
prvoj t pasur jetsore dhe njohuri t prvetsuara nprmjet
situatave t ndryshme jetsore, por ajo q sht edhe m e rndsishme
sht se ata kan dashuri pr niprit e tyre, q i motivon t prfshihen
n iniciativa t cilat kontribuojn pr prmirsimin e kushteve n t
cilat rriten fmijt.
Vijojn shembuj q tregojn se si dashuria ndaj fmijve dhe
shkathtsit e njohurit e prfituara n jet, mund t kontribuojn
pr zhvillimin e komunitetit.
Nj gjyshe, mjeke e pensionuar, e shfrytzoi prvojn e saj pr t
ndikuar mbi prmirsimin e programit msimor n shkoll. Nj her
n jav n shkoll mbante msime pr shprehit e shndetshme n
jet, pr ushqimin e prshtatshm dhe pr rndsin e higjiens s
dhmbve. Pr shkak se shkolla nuk pati npuns t prshtatshm
pr pun me fmijt me pengesa n zhvillim, eksperienca profesionale
e gjyshes ishte shum e mirpritur. Ajo i trajnoi arsimtart q t
zhvillojn programe t qlluara pr nxnsit me pengesa n zhvillimin.
Disa gjyshr - bujq, i msuan fmijt nga klasa e niprve t tyre pr
gjrat e dobishme t ushqimit dhe t cikleve natyrore. Ata i ftuan
fmijt q ti vizitojn fermat e tyre. Atje fmijt pan se si rriten
misri, si prodhohen perimet, si duket nj vi i sapolindur dhe nj zog
pule i sapoelur. Me kt shtitje n fshat, n iniciativ t gjyshrve,
te fmijt u zhvillua respekti pr natyrn dhe zhvilluan njohurit pr
punn e njerzve q jetojn n fshatra.

134
A

PRINDRIT DHE ARSIMTART MUND T BJN NDRYSHIM

N nj shkoll fillore pr nj koh t gjat zbatohej mnyra tradicionale pr msimdhnie.

Arsimtari ishte n qendr t klass dhe nuk organizoheshin aktivitete t prbashkta me
fmijt. Nj arsimtare vendosi t provoj qasje t ndryshme. Si rezultat i iniciativs s saj dhe
fal mbshtetjes s prindrve, ndodhi nj ndryshim i rndsishm pozitiv. N bashkpunim
me prindrit, arsimtarja filloi t prdor metoda t reja msimore dhe i prfshiu prindrit n
procesin msimor. Prindrit u bashkuan n realizimin e aktiviteteve n klas dhe e prmirsuan
komunikimin e ndrsjell pas orve t msimit. Bashkpunimi mes shkolls dhe familjeve u
zhvillua.
Arsimtarja e inicioi partneritetin me prindrit kur n nj takim pyeti: Nse merreni me sport,
vizitojeni orn ton t edukimi fizik dhe shprndajeni prvojn tuaj. Kt se kishte br asnj
arsimtar m par. Si rezultat i ksaj ftese, shum prindr u prfshin n punn e shkolls pr
her t par. Prfshirja e tyre oi n shum prvoja pozitive n arsimimin e fmijve dhe n
bashkpunimin me komunitetin.

PR SHEMBULL:

Prindrit organizuan takime pas orve t msimit. Gjat takimeve, prindrit u njohn m mir me
shokt e klass t fmijve t tyre dhe morn vesh se si fmijt e tyre e kalojn kohn n shkoll. Kto
takime joformale u kthyen n zbavitje m t preferuara n komunitet. Ato kontribuan pr marrdhnie
m t hapura mes nxnsve, prindrve dhe arsimtarve dhe kto marrdhnie zbatoheshin edhe
gjat orve t msimit, me q nxnsit filluan t shprehen m lehtsisht n form t shkruar, t folur
dhe nprmjet artit.

135
B

Prindrit pr her t par ishin nxitur ta vizitojn klasn e fmijve t tyre. Klasa, e cila m par
ishte vendi t cilit prindrit nuk i prkisnin, tani u ndihmoi prindrve q m mir t njihen me
shkolln, me arsimtart dhe shokt e klass t fmijve t tyre.

U tejkalua modeli tradicional i takimeve me prindrit. N t kaluarn, kto takime me prindrit

prbheshin vetm prej diskutimeve pr klasn, prindrit rrinin qet, kurse arsimtari i lexoi notat e
fmijve. N sistemin e ri, u realizuan bisedime m t thella pr nxnsit, n lidhje me personalitetin,
sjelljen dhe interesat e do fmije.

U krijua program i posam pr gjyshrit dhe gjyshet. Nj gjysh i msoi fmijt si t kultivojn
perime. Gjyshi tjetr i msoi si t bjn tulla dhe t ndrtojn shtpiz. Prfshirja e gjeneratave m
t moshuara oi n nj integrim m t madh n ngjarjet e komunitetit.

Njerzit e shrbimeve publike, si zjarrfiksit, mjekt, dentistt, ishin ftuar n ort speciale
pr promovim t temave nga fusha e shndetsis ose e mbrojtjes nga zjarri. Pr ata, kjo ishte
mundsi q t prfshihen n shkolln lokale dhe t prezantojn informacione, t cilat mund ta
prmirsojn shndetin dhe sigurin e fmijve.
Nj fmij prej ksaj klase shkroi letr pr prvojat dhe prfitimet prej afrimit t ri, m t
hapur, me an t cilit prindrit u bn partner n shkolla. Prej ksaj letre tronditse mund t
prmblidhet se afrimi i ri, me siguri e ka prforcuar ndjenjn pr komunitetin dhe shkolln, e
cila u b si shtpi e dyt.
E njoha msuesen time kur u regjistrova n klasn e par. Isha i turpshm. Ajo ishte msuesja
jon pr katr vjet. Bm shum projekte dhe kishim shum aktivitete. Gjithashtu organizuam
edhe shum ekskursione. Vitin e kaluar, s bashku me prindrit dhe arsimtart vajtm n det.
136
A

Atje ishte mrekulli. Deti ishte i bukur. Vizituam edhe dy ishuj. Isha shum i lumtur kur, duke
notuar s bashku me msuesen time, arritm deri n bucelat t cilat pluskonin n det.
do mbrmje prindrit tan dhe msuesja bisedonin, kndonin dhe luanin letra bixhozi. U
njohn shum m mir. Por, ditt kaluan shpejt dhe ishim t detyruar t kthehemi n shtpi.
Pjesn tjetr t pushimit veror e kalova n shtpi. N shtator isha shum i eksituar q prsri
do ti takoja shokt dhe msuesen.
do dit trokitja n dern e klass sime dhe i ndihmoja msueses q ta prgatis orn. Nj
her ajo m pyeti: Pse troket kur vjen n shtpin tnde? dhe n t vrtet, klasa ishte
shtpia ime e dyt. E falnderoj msuesen pr gjithka q m msoi. Ajo gjithmon do t
ket vend t posam n zemrn time.

Ky shembull tregon se si dshira pr ndryshim mund t ket ndikim t madh.

Vendosmria e komunitetit t provoj qasje t re sht kye pr arritjen e suksesit. Metodat

e reja gjithmon hasin n rezistenc. Gjithsesi, dshira pr t provuar gjra t reja sht e
domosdoshme pr mirqenien e fmijve.

Mund t prmirsohet komunikimi mes prindrve dhe arsimtarve, me ka klasa mund t bhet
nj vend m i mir pr msim, kurse komuniteti mund t bhet nj vend m i mir pr t jetuar.

Aktivitetet e thjeshta, si takimet pas orve t msimit, vizita e njerzve me profesione t ndryshme
dhe ekskursionet n qytetet e afrta, mund t luajn nj rol t rndsishm n prjetimin nga
ana e fmijve t komunitetit t tyre. Gjithashtu, mund ti prmirsojn prvojat e fmijve dhe
prindrve pr sistemin arsimor dhe ti nxisin fmijt q t kontribuojn pr komunitetin e tyre.

137
B

Me an t vetvlersimit, kolektivi i nj shkolle fillore i definoi ant

e dobta n lidhje me prfshirjen e prindrve n jetn e prditshme
n shkoll: prfshirja dhe aktiviteti i dobt i Kshillit t prindrve,
kontributi i vogl i prindrve n punn e shkolls, informimi i
pamjaftueshm i prindrve pr jetn dhe punn e shkolls dhe pr
mnyrat me t cilat mund tu ndihmojn fmijve t tyre n msimin.
Gjith kjo e nxiti kolektivin q t prpunoj projekt pr Prmirsim
t cilsis s arsimit me an t pjesmarrjes s prindrve dhe t
prpiqet ti kthej ant e dobta n arritje. Projekti u dorzua te
donatort, t cilt mbshtetin aksione t ktilla t vogla lokale dhe
u miratua pr financim.
Me qllim q t trhiqen prindrit t prfshihen n aktivitete, n
shkoll u rregullua dhe u pajis nj dhom pr prindrit, n t ciln
ata mund t takohen dhe t shkmbejn prvoja, t bisedojn me
shrbimin profesional dhe me arsimtart, t marrin kshilla pr rritje
t suksesit n msimin e fmijve t tyre, tu ndihmojn arsimtarve
n prpunimin e materialeve t nevojshme pr msimdhnie etj. Kjo
dhom ishte n dispozicion edhe pr antart e Kshillit t prindrve
pr takimet e tyre t rregullta.
Me qllim q tu jepet shembull arsimtarve t cilt mendonin se nuk
sht e mundur t realizohen takimet me prindrit, u organizuan tri

138
A

puntori n tri klasa t ndryshme: puntori n t ciln prindrit

s bashku me fmijt e tyre prpunuan brum pr t br forma;
puntori n t ciln sipas nj recete t dhn u prgatiten mblsira
t shijshme dhe me an t tekniks s origamive u prgatitn kuti
n t cilat u shrbyen mblsirat; dhe puntori n t cilt prindrit
i msuan fmijt pr disa mjeshtri tradicionale: thurje, endje me
tezgjah etj. Pas secils puntorie, pedagogu i shkolls bisedoi me
prindrit me qllim q tu jap prindrve drejtime se si ti bjn
fmijt m t pavarur, si tek ata ta zhvillojn kujdesin dhe ndjenjn
pr prkatsi n familje dhe si t kalojn koh t mir me ta.
Prindrit ishin shum t knaqur prej mnyrs s ktill pr
bashkpunim dhe treguan vullnet q prap t marrin pjes n
aktivitete t ktij lloji. Vet ata ofruan ide t shumta se far mund
t punohej n t ardhmen.
Interesi i rritur te prindrit pr ngjarjet n shkolln e nxiti kolektivin
ta organizohet rreth prgatitjes s broshurs Udhzues pr kujdes
t mir prindror Kt broshur e mori do prind q n fillimin e
vitit shkollor, gj q edhe m shum i nxiti prindrit dhe arsimtart
t mendojn dhe shkmbejn ide pr bashkpunim t prbashkt
dhe partneritet n interes t fmijve. Duke pasur parasysh se nj
numr i madh i banorve t fshatin kishin lidhje t internetit, u krijua
edhe ueb -faqja e shkolls, me an t cils prindrit kishin mundsi
q vazhdimisht t informohen pr jetn dhe punn n shkoll.

139
B

KOPSHTARIA DHE KUJDESI PR KOMUNITETIN

Shum komunitetet ballafaqohen me problemin e mungess s parqeve dhe terreneve
sportive, trotuareve, t vendeve n t cilat fmijt mund t shoqrohen, t luajn, por
edhe ku ata do t jen t mbrojtur dhe t sigurt. Shumica prej tyre u drejtuan tek
autoritetet n lidhje me uljen e varfris dhe t zgjidhen problemet me kriminalitetin
ose me ushqimin, pr ulje t shpenzimeve pr ushqim ose mirmbajtjen e parqeve dhe
terreneve sportive. Ja disa shembuj nga ant e ndryshme t bots, n t cilat grupet
pr mirmbajtjen e parqeve arritn ta gjallrojn tr mjedisin prreth.

N nj lagje, pr shkak t nivelit t lart t kriminalit dhe mungess s terreneve t sigurta sportive,
fmijt nuk kishin ku t luajn. Grupi Kopshtart qytetar filloi t bashkpunoj me ndrmarrjet lokale
pr mirmbajtjen e parqeve, t cilat dhuruan drunj, me barnatoret bujqsore, t cilat dhuruan fara, dhe
krkuan ndihm edhe prej arsimtarve, artistve dhe vullnetarve t tjer pr mirmbajtjen e parqeve,
pr instalim t gardhit dhe trajnim t fmijve pr kopshtari. Eksperimenti i br nga ana e fmijve
provoi se temperatura n parkun e gjelbruar sht pr 11 grad m e ult sesa temperatura e matur n
diell n rrugt e qytetit.

Kultivimi i kulturave t kopshtaris, i ndihmoi nj komuniteti n festimin e festave t tij. Ata rregulluan nj park
pr nder t zakoneve tradicionale. U vendosn shnime t ndryshme, kurse disa pjes t kopshtit u kthyen
nga jugu, q konsiderohet pr lidhje me natyrn. Bimt e mbjella ishin me prejardhje lokale dhe komuniteti
ndrtoi edhe shtpiz pr takime, t ndrtuar n stilin e shtpizave tradicionale simbol i krenaris.

140
A

 N nj komunitet, si rezultat i problemeve shndetsore, banort m t moshuar nuk ishin t aft m q

ti pastrojn kopshtet e tyre prej barrave. Nj grup njerzish ndihmoi q ata t lidhen me njerz t rinj t
cilt duan t msojn dika m shum por kopshtarin. Me qllim q t trhiqet vmendja e publiku, u
organizua gara me karroca kopshti dhe secili i interesuar u lidh me nj mentor pr kopshtari. Kopshtart
e rinj ndoqn trajnim, kurse ata m t vjetrit kishin mundsi pr ndihm dhe shoqrim.

N nj shkoll nxnsit i shfrytzonin kopshtet e shkolls pr ta pasuruar msimdhnien me njohuri nga

mjedisi. Fmijt kishin mundsi q nga afr ta vzhgojn procesin e mbjelljes dhe rritjes. Fmijt i hanin
domatet t cilat i kishin prodhuar vet, nnave t tyre u dhuruan lule t cilat u rritn n kopsht, kurse n
orn e vizatimit bn shenja pr kopshtin e shkolls. Institucionet lokale e sponzoruan punn e kopshtin,
dhe frytet e saj ua dhuruan fmijve t varfr t komunitetit.

Nevojat pr ushqim t komunitetit mund t prmbushen me rritjen e kulturave t kopshtaris. N shum

vende kultivimi i pemve dhe perimeve n kopshte t prbashkta mund t shfrytzohet si mnyr pr
prmirsim t ushqimit t fmijve, por edhe t kursehen para. Eksperiencat e shumta n kopshtet e
rregulluara, tregojn se sa fitim mund t sjell nse bhet prpjekje pr zbukurim t mjedisit.

141
B

Kopshtet e prbashkta mund t ndihmojn:

T krijohet vend pr relaksim dhe rekreacion pr ata t cilat e kan t nevojshme.

T rritet interesi dhe lidhja me natyrn.

T zhvillohet ndjenja e leverdis nprmjet prodhimit t ushqimit.

T prmirsohet ushqimi dhe t ulen shpenzimet me prodhim vetjak.

T lidhen grupe t ndryshme t cilat do t bashkpunojn n realizimin e qllimit t prbashkt.

ARSIMTART DHE PRINDRIT NDRTOJN URA T KULTURS

N shum shkolla, me kalimin e kohs ndryshohet prbrja e nxnsve. Pr shembull,

n nj shkoll rritet numri i fmijve rom. N situat t ktill, arsimtart duhet t
prkushtojn vmendje dhe mirkuptim ndaj fmijve q gjuhn n t ciln msohet n
shkolln nuk e kan gjuh amtare. N mnyr arsimtart dhe shkolla ballafaqohen
me zakonet e ndryshme, mnyrat e ndryshme t ushqimit, mnyrat e ndryshme t
veshjeve? Edhe pse nuk ka nj prgjigje standarde t ksaj pyetjeje, ka shum raste
ku arsimtart e kujdesshm, prindrit e angazhuar, nxnsit e zellshm dhe antart e
tjer t komunitetit kan punuar s bashku me qllim q ti respektojn diferencat dhe ti
prmirsojn mundsit arsimore pr fmijt rom.

142
A

 Fmijt rom t cilt nuk e kishin gjuhn maqedonase si gjuh amtare, refuzuan t lexojn me z t lart librat
n gjuhn maqedonase. Arsimtart ishin t brengosur se nxnsit rom nuk do t msojn t lexojn dhe se
nuk do t ishin t aft q t prfshihen n msimdhnien n lndt e tjera. Njri prej prindrve u shpjegoi
arsimtarve se fmijt kan turp t lexojn me z para shokve t klass s tyre, sepse nuk e din gjuhn
maqedonase. Prindi propozoi q nj grup i przier t lexoj bashk, me q fmijt rom nuk do t ndihen
t ndar. Kjo ndihmoi q fmijt rom ti prmirsojn shkathtsit e tyre gjuhsore dhe t ulet tensioni n
klas.

Arsimtart treguan se fmijt rom refuzojn q ti kryejn vet aktivitetet e prditshme n klas. Nj arsimtare
mendoi se refuzimi i tyre sht rezultat i rregullimit t tyre. N fakt, bhej fjal pr diferenca kulturore. Pasi
arsimtarja mori vesh se fmijt vijn prej mjedisesh n t cilat kto detyra kryhen n shtpi, menjher filloi
ta prdor at model. Ajo prcaktoi grup nxnsish t punojn s bashku mbi detyrat e tipit fshirje e drrass
dhe e bankave. Rruajtja e tradits pr pun ekipore n klas ishte prvoj pozitive pr t gjith.

Gjat takimeve t prindrve u ngrit nj shtje. Edhe pse arsimtart e dinin se prindrit rom jan t
devotshm pr fmijt e tyre, ishin t brengosur pr shkak t mungess s tyre prej takimeve t prindrve.
Njra prej nnave e cila fliste mir gjuhn maqedonase, i kontaktoi arsimtart dhe u tregoi se prindrit t cilt
nuk flasin shum mir maqedonisht, nuk ndihen kndshm gjat ktyre takimeve dhe prandaj mungojn.
Ajo gjithashtu prmendi pr nj shembull personal kur si fmij ishte detyruar t shkruaj: Nuk do t flas n
gjuhn rome n shkoll, gj q bile tani krijoi i ndjenja t pakndshme kur kalon afr shkolls. Ajo vendosi ta
tejkaloj barriern gjuhsore dhe u b prkthyese n takimet e prindrve. M von, kur shkathtsia gjuhsore
143
B

e fmijve u prmirsuan, ata u prkthenin prindrve t tyre. Takimet u bn m t vizituara, me q filloi

zgjidhja e problemeve ku merrnin pjes t dyja an s bashku.

Kto rrfime i tregojn problemet me t cilat mund t ballafaqohet komuniteti, shkolla, fmijt, prindrit dhe
arsimtart gjat menaxhimit t ndryshimeve. Bashkpunimi, dshira pr t ndihmuar dhe pr ti respektuar
diferencat mund t lehtsoj nj numr t madh t problemeve potenciale.

Arsimtarja prej nj shkolle fillore u kujtua q ta shfrytzoj

bashkpunimit e gjat miqsor q shkolla e pati me Komunn.
Pr realizim t suksesshm t njsis msimore, Komuna, n
kuadr t programit msimor Njohja e mjedisit, organizoi
vizit te kryetari i Komuns pr arsimtart. Komuna u kujdes
pr transportimin e nxnsve dhe pritjen solemne te kryetari,
i cili i njoftoi nxnsit me punn dhe kompetencat e Komuns.
U bn shtitje npr ndrtesn e komuns, n salln
pr mbledhje t Kshillit t Komuns dhe npr t gjitha
departamentet e tjera. Nxnsit pranuan fletpalosje, flet
informuese dhe dhurata simbolike. Pas vizits, t frymzuar
prej prvojave t prfituara, nxnsit prpunuan nj poster
pr nevojat e kndit n lndn Njohja e mjedisit.

144
A

BASHKPUNIMI MES SHKOLLS DHE FAMILJEVE MUND

TI LEHTSOJ SHUM PREJ PROBLEMEVE T MUNDSHME.
Bashkpunimi rezulton n:
Komunikim t prmirsuar mes prindrve dhe arsimtarve n favor t fmijve.
Aftsit e tyre akademike zhvillohen m mir kur edhe prindrit jan t prfshir.

Prmirsim t dialogut, q mundson q t dyja grupet t punojn s bashku pr

zgjidhjen e problemeve sapo t shfaqen.

Kushte t prmirsuara pr fmijt n shkolln, q kontribuon q prindrit t ndihen t

mirpritur n shkolln e fmijve t tyre dhe n komunitet.

Planifikim t prbashkt dhe marrje t vendimeve pr shtje t rndsishme.

Shkmbim t hapur dhe t ndrsjell t informacioneve

Prgjegjsi t prbashkt pr ndrmarrje t aksioneve

Vlersim t prbashkt t arritjeve

145
B

KONKLUZION
Prindrit gjithmon i inkurajojn fmijt e tyre q t msojn shkathtsi t
reja. Q prej vet lindjes dhe gjat gjith jets, prindrit jan arsimtar t
fmijve t tyre. Me rritjen e fmijve, ndryshojn mnyrat dhe metodat e
msimit. Fmijt fillojn t msojn gjra t reja prej burimeve t ndryshme,
jo vetm prej prindrve, por edhe prej arsimtarve, shokve t klass s tyre
dhe prej komunitetit m t gjer.
Edhe t rriturit vazhdimisht msojn. Ky doracak
sht i destinuar pr t rriturit q duan t msojn
si t bjn ndryshim n komunitetin e tyre. Me
theksimin e shembujve pozitive, me demonstrimin
e disa prej hapave t cilt duhet t ndrmerren pr
t br ndryshim dhe me inkurajimin e lexuesve
q t angazhohen n procesin e prfaqsimit,
ndrtohet shpresa se prindrit dhe njerzit e tjer
t cilt do t prfshihen, do t din t jen efikas
dhe do t arrijn t bjn ndryshim.
Informacionet n kt doracak kan pr qllim
q tu ndihmojn njerzve q ata ta bjn m t mir komunitetin e tyre.
Gjithsesi, testi i vrtet sht futja e t gjitha ktyre informacioneve n
praktik. Prvetsimi i teknikave t reja mund t jet sfid e madhe dhe
ngacmim i vrtet. Hapat e para mund tju duken pak t uditshme, por duke
i praktikuar, ata bhen shum m t sigurta. N vend q t jeni t brengosur
dhe t rrini anash, bhuni pjesmarrs aktiv n prmirsimin e jets suaj dhe
t jets s bashkqytetarve t komunitetit tuaj.

Ky doracak sht adaptuar sipas tekstit origjinal Making a difference prej autorve Diane
Charnov dhe Carolyn Rutsch Open Society Institute. Fondacioni pr iniciativa arsimore dhe
kulturore Hap pas hapi- Maqedoni, i cila sht partner i Projektit t USAID-it pr arsimin
fillor, i mban t drejtat pr prdorim, shtypje dhe adaptim t ktij teksti n Maqedoni.
Pjesa e shembujve t prfshir n tekstin origjinal u zvendsuan me shembuj prej
shkollave n Maqedoni, t cilat ishin pjes e komponentit Rinovim i shkollave t Projektit
t USAID-it pr arsimin fillor. Falnderim i madh pr koleget tona prej Fondacionit pr
iniciativa arsimore dhe kulturore Hap pas hapi Kristina Lelovac dhe Branka Trifunovska, t
cilat i zgjodhn shembujt e suksesshm t drguar prej shum shkollave, q ndihmuan n
krijimin e ktij doracaku.
Falnderim i madh pr shkollat fillore, shembujt e t cilave jan publikuar n kt doracak:
Vasil Glavinov Veles, Komuna e Velesit, Ismail Qemali f. Nerasht, Komuna e Tearcs;
7 Marsi f.elopek, Komuna e Brvenics; Said Najdeni Dibr, Komuna e Dibrs;
Goce Dellev f.Vasillev, Komuna e Vasillevs; Gjorgjija Pulevski f. Rostush, Komuna
e Mavrovs dhe Rostushs, Ismail Qemali Gostivar, Komuna e Gostivarit; Goce Dellev
Vinic, Komuna e Vinics; Bllazhe Koneski Prilep, Komuna e Prilepit; Goce Dellev
Kone, Komuna e Kones, Kole Kaninski Manastir, Komuna e Manastirit, Mire Acev
Gjore Petrov, Komuna e Gjore Petrovit; Mustafa Qemal Ataturk f. Broshnic, Komuna
e Qendr Zhups; Nikola Karev Probishtip, Komuna e Probishtipit; Qemal Ataturk
f.Plasnic, Komuna e Plasnics; Vano Srbakov f.Vraneshtic, Komuna e Vraneshtics;
Sande Shterjoski Krov, Komuna e Krovs; Vidoe Podgorec Strumic, Komuna
e Strumics; Manu Matak Krivogashtan, Komuna e Krivogashtanit dhe Vllezrit
Milladinovci f.Dobrushev, Komuna e Mogils.