V. Hasil Pengmatan
1. Penentuan NST ALat Ukur
No.
1.
Batas Ukur
2. Pengukuran Tunggal
a. Untuk Balok
- Panjang = mm
- Lebar
= mm
- Tinggi
- Massa
b. Untuk Kelereng
Kelereng Besar
- Diameter = mm
- Massa
=g
Kelereng Kecil
- Diameter = mm
- Massa
=g
c. Untuk Pipa Paralon
- Diameter dalam
- Diameter luar
- Tinggi Pipa
- Massa
= mm
= mm
= mm
=g
l (mm)
NST
t (mm)
= mm
=g
D (mm)
p (mm)
l (mm)
t (mm)
b. Untuk Kelereng
- Massa = g
Kelereng Besar
No.
D (mm)
1.
2.
3.
Kelereng Kecil
(SDA)
c. Untuk Pipa Paralon
- Massa = g
Untuk Diameter Dalam
No.
1.
2.
3.
D (mm)
t (mm)
(SDA)
m
V
...(3X)
VD r 2 t
;r
D
...(3X)
2
VD r 2 t
;r
D
...(3X)
2
m
Vt
...(3X)
l 1 l 2 l 3 .....
n
t 1 t 2 t 3 .....
n
m
V
r r r .....
D
VD r 2t ; r
;r 1 2 3
2
n
Diameter Luar
r r r .....
D
VL r 2 t ; r
;r 1 2 3
2
n
- Menghitung Massa Jenis Pipa
m
Vt
3) Pengukuran Berulang
(a) Untuk Balok
- Menghitung volume balok
V pl t
p
p1 p 2 p 3 .....
t t 2 t 3 .....
l l l .....
:l 1 1 1
:t 1
n
n
n
m
V
r r2 r3 .....
4
D
V r 3 ;r
;r 1
3
2
n
Menghitung massa jenis kelereng
m
V
r r r .....
t t t .....
D
VD r 2 t ; r
;r 1 2 3
;t 1 2 3
2
n
n
Diameter Luar
r r r .....
t t t .....
D
VL r 2 t ; r
;r 1 2 3
;t 1 2 3
2
n
n
- Menghitung Massa Jenis Pipa
m
Vt
2. Perhitungan Ralat
1) Pengukuran Tunggal
(a) Untuk balok
- Ralat terhadap volume balok
V
V
V
p
l
t
p
l
t
V
x 100%
V
m
V
m 3
V
AB = 1 log (
V
)
V
Pelaporan (V V) m3
m = NST Neraca
KTPm =
AB = 1 log ( )
KTPr = x 100%
Pelaporan ( ) Kg/m3
V
r
r
m
V
m 3
V
(KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan Lihat bagian (b) massa jenis balok)
Kelereng Kecil (sda)
V
V
r
t
r
t
V L
V
V
r
t
r
t
m
V
m 3
V
L
V = V - V
No l(mete l2(mete
r)
r2)
1
2
3
n l 2 l
n 1
1
l
n
No t(mete t2(mete
r)
r2)
1
2
3
V
V
p
2
p
3
2
m
3
1
2
m = NST Neraca
(KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
b. Untuk Pipa paralon
n t 2 t
nt
1
t
n
1
2
No r(mete r2(mete
r)
r2)
1
2
3
V D
1
n
n r 2 r
nr
2
t
3
1
2
No r(mete r2(mete
r)
r2)
1
2
3
V L
1
n
2
t
3
1
2
2
m
3
1
2
V = V - V
(KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
3) Pengukuran berulang
n r 2 r
nr
No l(mete l2(mete
r)
r2)
1
2
3
n p2 p
n 1
1
p
n
n l 2 l
n 1
1
n
No t(mete t2(mete
r)
r2)
1
2
3
V
V
p
n t 2 t
nt
1
n
1
2
2
m
3
1
2
m = NST Neraca
(KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
(b) Untuk kelereng
- Ralat terhadap volume kelereng
a. Kelereng Besar
No r(mete r2(mete
r)
r2)
1
2
1
r
n
n r 2 r
nr
V
V
r
1
2
2
m
3
1
2
No r(mete r2(mete
r)
r2)
1
2
3
1
n
n r 2 r
nr
No t(mete t2(mete
r)
r2)
1
2
3
V D
1
n
n t 2 t
nt
1
2
No r(mete r2(mete
r)
r2)
1
2
3
1
r
n
n r 2 r
nr
No t(mete t2(mete
r)
r2)
1
2
3
V L
1
t
n
1
2
2
m
3
n t2 t
nt
1
2
V = V - V
(KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
PERCOBAAN II
BANDUL SEDERHANA
Hasil Pengamatan
n = 4 ayunan
No. l (cm)
m (gram)
t1
1.
2.
t2
Waktu (t)
t3
t4
t5
t2
Waktu (t)
t3
t4
t5
t2
Waktu (t)
t3
t4
t5
l1 =
l2 =
l3 =
l1 =
l2 =
l3 =
n = 8 ayunan
No. l (cm)
m (gram)
t1
1.
2.
l1 =
l2 =
l3 =
l1 =
l2 =
l3 =
n = 12 ayunan
No. l (cm)
m (gram)
t1
1.
2.
l1 =
l2 =
l3 =
l1 =
l2 =
l3 =
NST Stopwatch :
NST Mistar :
Analisa data
Perhitungan umum
1) Menghitung waktu rata-rata ( t )
t
t
n
n = 4 Ayunan
a. Untuk bola a
m = . gram
l1 =
cm
t t1 t2 t3 t4 t5
t
n
n
l2 =
cm
(sda)
l3 =
cm
(sda)
b. Untuk bola b
m = .. gram
(sda)
n = 8 Ayunan
(sda)
n = 12 Ayunan
(sda)
t
n
n = 4 ayunan
a. Untuk bola a
l1 =
cm
T
t
n
l2 =
cm
(sda)
l3 =
cm
(sda)
b. Untuk bola b
(sda)
n = 8 ayunan
(sda)
n = 12 ayunan
(sda)
3) Menghitung besarnya percepatan gravitasi bumi (g)
T 2
l
g
4 2l
T2
n = 4 ayunan
a. Untuk bola a
l1 =
cm
4 2l
g
T2
l2 =
cm
(sda)
l3 =
cm
(sda)
b. Untuk bola b
(sda)
n = 8 ayunan
(sda)
n = 12 ayunan
(sda)
Perhitungan Ralat
1. Standar deviasi terhadap periode bandul
n = 4 ayunan
a. Untuk bola a
l1 = .. cm
No. T (s)
1
2
3
4
5
T2 (s2)
g
g
T
l
T
l
T = NST Stopwatch
l = NST mistar
KTPm, KTPr, AB, Pelaporan
l2 =
cm
(sda)
l3 =
cm
(sda)
b. Untuk bola b
(sda)
n = 8 ayunan
(sda)
1
n
n T2 T
n 1
n = 12 ayunan
(sda)
PERCOBAAN III
BALOK KACA DAN PRISMA
V. Hasil Pengamatan
1. Balok Kaca
i (o)
No.
r (o)
d (cm)
1.
2.
2. Prisma
No.
i1 (o)
i2 (o)
1.
2.
NST Mistar
NST Busur Derajat
t
A
=
=
=
=
sin i
sin r
t sin (i r )
cos r
Prisma
a. Menghitung Indeks Bias
sin i1
n
sin r2
b. Menghitung Sudut pembias prisma
A = i 2 + r1
c. Menghitung Sudut Deviasi
D = i1 + r2 A
r1 (o)
r2 (o)
D (o)
2. Perhitungan Ralat
- Balok Kaca
a. Ralat terhadap Indeks Bias
n
n
n
i
r
i
r
AB = 1- log
n
x 100%
n
n
n
Pelaporan (n
+ n)
b. Ralat terhadap Pergeseran Sudut (d)
d
d
d
d
t
i
r
t
i
r
AB = 1- log
d
x 100%
d
Prisma
a. Ralat terhadap Indeks Bias
n
n
n
i
r
i1
r2
A
n
i
r
i2
r1
D
n
n
i
r
A
i1
r2
A
d
d
Pelaporan (d d)
PERCOBAAN IV
VISKOSITAS
V. Hasil Pengamatan
A. Oli
Massa Oli
:
Volume Oli
:
Tabel waktu yang diperlukan bola dalam jarak tertentu
No.
1.
Jarak
(cm)
20
Bola
t1
t2
Waktu (sekon)
t3
t4
t5
A
B
2.
30
A
B
B. Minyak
Massa minyak
Volume minyak
:
:
Jarak
(cm)
20
Bola
t1
A
B
2.
30
A
B
t2
Waktu (sekon)
t3
t4
t5
Diameter bola B :
VI . Analisa Data
A. Perhitungan Umum
a. Untuk Oli
1. Menentukan Volume Bola
Bola A
Bola B (sda)
Bola A
. Kg/m3
Bola B (sda)
.. m/s
Bola B (sda)
b. Jarak 30 cm (sda)
5. Menentukan Koefisien kekentalan fluida
a. Jarak 20 cm
Bola A
= kerapatan jenis
bola
Bola B (sda)
b. Jarak 30 cm (sda)
6. Grafik hubungan Tr2 dan s
a. Jarak 20 cm
Bola A
Bola B (sda)
b. Jarak 30 cm (sda)
Grafik:
Bola A
Tr2
Bola B (sda)
b. Untuk Minyak
(sda)
B. Perhitungan Ralat
a. Untuk Oli
1. Standar deviasi waktu (ralat terhadap waktu)
a. Jarak 20 cm
Bola A
No t(seko t2(seko
n)
n2)
1
t =
..
2
b.
3
4
2.
5
KTPm,
.. m3
V =
KTPM = V
KTPR =
x 100%
AB = 1- log
Pelaporan : (V V ) m3
Bola B (sda)
3. Ralat terhadap massa jenis bola
Bola A
.. Kg/m3
KTPM =
KTPR =
x 100%
AB = 1- log
Pelaporan : ( ) Kg/m3
Bola B (sda)
4. Ralat terhadap massa jenis fluida
.. Kg/m3
oli =
x 100%
AB = 1- log
.. m/s
v =
NST Mistar
KTPM = v
KTPR =
x 100%
AB = 1- log
Pelaporan : (v v) m/s
Bola B (sda)
b. Jarak 30 cm (sda)
6. Ralat terhadap koefisien kekentalan fluida
a. Jarak 20 cm
Bola A
KTPM =
KTPR =
x 100%
AB = 1- log
Pelaporan : (
) kg.m/s
Bola B (sda)
b. Jarak 30 cm (sda)
7. Ralat grafik hubungan antara Tr2 dan s
Bola A
S
= Xi
Tr2 = yi
N
O
1.
2.
3.
4.
5.
Xi
Yi
XiYi
a=
b=
y = ax + b
Grafik :
tan =
Bola B (sda)
b Untuk Minyak
(sda)
PERCOBAAN V
ELASTISITAS
(Xi)2
Hasil Pengamatan
- Karet gelang
p = .
l = .
lo = .
No.
1.
2.
3.
m (gr)
l (cm)
l (m)
l (cm)
l (m)
- Karet ban
p = .
l = .
lo = .
No.
1.
2.
3.
m (gr)
NST Mistar
NST Jangka Sorong
NST Neraca Digital
V.
Analisa Data
A Karet Gelang
Perhitungan Umum
1. Menghitung Tegangan
F = m . g ... (3x)
... (3x)
2. Menghitung Regangan
... (3x)
3. Menghitung Modulus Young
... (3x)
4. Grafik Hubungan Antara Tegangan Dan Regangan
B. Karet ban
(sda)
Perhitungan Ralat
A Karet Gelang
Ktpm = = ...
Ktpr =
= ...
AB = 1 log
Pelaporan =
2. Ralat Terhadap Regangan
Ktpm = = ...
Ktpr =
= ...
AB = 1 log
Pelaporan =
3. Ralat Terhadap Modulus Young
Ktpm = = ...
Ktpr =
= ...
AB = 1 log
Pelaporan =
Catatan :
m = NST neraca digital
p = l = NST jangka sorong
l = lo = NST mistar
Ralat Terhadap Grafik
No.
1
2
3
Xi
Yi
Xi2
XiYi
4
5
A Karet Ban
PERCOBAAN VII
KALOR LEBUR ES
V. Hasil Pengamatan
m1 = m2 = massa es = ..
m3 = massa kalorimeter + pengaduk = ..
m4 = massa air = ..
mgelas =
suhu kamar = .
NST termometer = ..
NST neraca = ..
T1 = .
T2 = ....
L
L
L
L
L
L
m 4
m 3
m 2
m 1
T1
T2
m 4
m 3
m 2
m 1
t 1
t 2
m = NST Neraca
T = NST Termometer
KTPm = L
KTPr =
L
x 100%
L
AB = 1 log (
L
)
L
Pelaporan (L L)
PERCOBAAN VIII
KOEFISIEN MUAI PANJANG
V. Hasil Pengamatan
No.
1.
2.
Bahan
Besi
Tembaga
l0
NST termometer
NST Mistar
NST detektor
l
l 0 T
Tembaga
l
l 0 T
2. Perhitungan Ralat
l (mm)
t1 (oC)
t2 (oC)
t (oC)
l 0
l
t1
t 2
l 0
l
t1
t 2
AB = 1 log (
x 100%
Pelaporan ( )