Bn ma, Tri v t

Tc gi: Mrai Sndor

Dch gi: Gip Vn Chung

Cng ty pht hnh: Nh Vn

Nh xut bn: NXB Vn hc

Ngy xut bn: 08/2010

Chp pic: Boom Boom Boom

Tch pic: Boom Boom Boom

Beta: Tiu Lnh

Ebook: Dan Nng Ny

Gii thiu v tc gi
ZR

M rai Sndor sinh ngy 11-4-1900, ti Kassa, thnh ph H ungary

trong lnh th quc o-H ung, nay l Kocise thuc nc Cng ha
Slovakia, ng mang h Grosschmid, l con trai mt gia nh kh gi.

Tt nghip trung hc nm 1918, ng theo hc Lut ti Budapest, ri

chuyn sang khoa Trit ca i hc Tng hp. Tp th u tay ca
M rai, S lu nim (Emlkknyv) c in trong nm ny v c
nh th n anh ni ting Kosztolnyi D ezs vit bi khen ngi trn
bo N ht k Pest (Pesti N apl). ng tng tham gia nn Cng ha X
vit H ungary (Tancskztrsagg) nh mt k gi, sau sang
Leipzig, Berlin vi mc ch theo hc i hc v cng tc vi nhiu t
bo, tng l cng tc vin chnh thc ca Frankfurter Zeitung, t bo
c nh hng ln chu u nhng nm 20 th k trc.
N m 1923, M rai sang Paris, lu li ni ny 5 nm, nu khng k
nm 1926 ng bt u hnh trnh di ngy tm hiu vng Cn ng
v vit cun Theo du chn cc bc thnh (I stenek nyomban) xut bn
nm 1927.

Thi k sng tc sung sc nht ca M rai l khong t nm 1928

n nm 1948, khi ng tr v sinh sng ti H ungary cng v. ng
lm th, vit tiu thuyt, dch thut, vit kch bn v li gn mt
trm u sch, trong c nhng tiu thuyt ni ting nh Di sn ca
Eszte, N hng ngn nn chy tn, N ht k, Li bc bch ca mt cng
dn, Casanova Bolzano... Tc phm ca M rai c dch ra nhiu
th ting v ng c xp trong s nhng nh vn ln nht ca chu
u th k XX.
Tn vn ca M rai Sndor (1938, 1942) l kt qu nhng chng
nghim sng v vit su kn ca hn na cuc i kim tm, theo ui
ci p v phm cch. N cho thy lng tin cy v song ca nh vn
vo nng lc t duy v cm th, l iu mang li hu ht ngha cho
tn ti ca con ngi.
M rai c bu l Vin s thng tn nm 1942 v Vin s vin H n
lm khoa hc Hungary nm 1945.

Thng 8 nm 1948, ng a gia nh sang Thy S, ri nh c

, tip tc l nc M, tr li ri li ti nc M. ng t trn ngy
21-2-1989, do t st bng sng ngn. M t nm sau khi M rai mt,
Gii Kossuth, gii thng vn chng cao qu nht ca H ungary
c truy tng cho ng, cc tc phm ca ng bt u c in li ti
qu hng.

Gii thiu tc phm

ZR
Bn ma (1938), Tri v t (1942), mn n d t s tri
nghim cuc sng, qua nhng quy lut linh thing m hin nhin: t
- tri, cao - thp, s tun hon lun chuyn ca vn vt qua nng lnh, ho - ti, sinh - dit... lm pht l nhng n khut trong
mi tng quan gia con ngi, gia l tng v bn nng, gia
nhng cch thc khc nhau tr nn vnh cu v mt tinh thn,
vit... M rai pht hin kha cnh nhn tnh trong nhng nim
tng chng v lun, nhng gi tr cao c trong iu vn vt. M t
hnh dung v F. R. Chateaubriand khi khng mang vng ho quang
ngi i gn ghp, nhanh nhu r vo nh th. M t Goethe chu
ng th may cha bao gi thnh t, Weirma. Lng nhn t tri
khoy khi mua c phm hnh con ngi trong nh cha...
Bng ngn t tinh t nhng sc bn, kh nng theo ui nhng
lin tng va tr tnh ng kinh ngc, M rai ng thi to ra mt
th gii y cht th, vi v p trng l v no nng ca cuc sng

ang vn ng n s li tn su thm tt yu, nhng kiu hnh vi

nhng gi tr tinh thn bn vng.

BN MA
Thng Ging

Thng Hai

Thng Ba
Thng T

Thng Nm
Thng Su

Thng By

Thng Tm
Thng Chn

Thng Mi

Thng Mi mt

Thng Mi hai

TRI V T
Phn I
Tri v t

Z
Phn II:
Ars Poetica

R
Phn III:
Mui v tiu

Ch gii

BN MA

Thng Ging

Ting chung ngng ngn, dn th l ng lng bn ca

s, nhn mn m tuyt ging, ngh n thi gian tri, n
nhng ngi khut, n cuc i.
Ta cn mun g cuc i? - ti ngh, tay cm ly sm banh. S ng n v cng, nh mt t bo, m ngha v kht vng duy
nht l s tn ti v hn. Ti u mun sng n v cng. Ti
nm tri tt c, hng v ca ci cht v nim vui. Gi y ti
mun bit ngha ca cuc i. ngha cuc i l g? N m
thng mang n c iu b n ny na: mt bui sng ti thc
dy v i ti trn ngp iu b n . Gi th mi th tr nn
n gin hn, quyn r hn v v vng hn. ngha ca cuc
i l s tht. S suy t v ng vc, kim tm v mn nguyn,
nhng nhm ln v o vng, pha sau nhng hin tng v s
ph sinh c mt ngha chung no , soi sng v xuyn thu tt
thy. S tht ny bt thnh vn. Cuc i tri i vi hy vng v
kht vng. Ti l con ngi. N gi ta i hi ti th: tnh yu
v hn th, bo tn v nhn i, ngi ta mun tt. N hng cuc
sng th khng mun ti iu g khc ngoi s tht. Ti sinh ra
trong mi trng ny. N hn thc iu kh, chu ng n
cn kh khn hn. N hng c l khng th sng khc, ch c th
sng trong tinh thn ca s tht. N hn thc ra iu ny qu tht
ging nh mt ngi lun mang trong mnh khi cht n
dinamit i gia m ng. Khng th thc hnh s tht, v i
ngi khng th chu ng ni. N hng cn bit v n, mt cch
lng l, nh v c Cha: y l ngha ca cuc i. Tt c
nhng g cuc i ph by, u c nhn qua tm lng knh k
l v cay nghit c tn gi thng ngy l l tr m Cha ban
cho chng ta. Ti khng cn tin vo iu g khc na, khng

mong c g khc, ti ch c l phi ca l tr. Tt c u mun h

nhc, mun chim hu ti, c m ng v tng con ngi, cng
vic v n b, ci cht v nim vui. N hng c mt th t do,
vt ln tt c, m t nay ngi ta khng th ly i ca ti. Ti
chm ti mt iu g . Ti cuc sng? Hay ti ci cht? Ti
chm ti s tht, ti iu cho ti sc chng - bng v
kh ca l tr - s vy hm ca th gii v ci cht. Gi y tt c
tht l th v n gin! Trc y, sau nhng khao kht, sau o
mng v mn sng ca hy vng vu v, tt c u ngon mc v
quyn r mt cch ng ng, c phn ng s v nguy him na.
Thi gian dy ti rng ci cht l qu tng kiu hnh ca cuc
sng, cng l li gii thch v gii p. L tr cng dy ti rng
tt c mi hoan lc u l khon thu phi tr cho ci cht. tt
cng nim vui sng lun tn ti mt ni s cht mong manh.
N hng cng mt lc s tht ln ting vi ta t cm gic v gic
m, t tri nghim v suy t, t nhng bi th v quang cnh, t
m nhc v cc vt, iu tht diu k, th nh sng lnh
lan ta, cm gic tinh t nht v tn c nht ny bin cuc i
thnh mt ngy l but gi v v thn. Thi gian, hy m ta trong
vng tay mi, v bi trn nhng bn b v cng tn. Ta khng cn
e s vng tay m ca ngi. Ta m mt nhn v chp nhn,
khng hnh phc, khng bt hnh.

Sng vi mt b mt

S ng vi mt b mt, nh ngi thi xa, vit ht ra, ni ht

ra, t th ht, ngoi tr duy nht mt iu thiu t tri tim
mnh, sng nh nhng thi s hay s quan thi xa, ra trng u
v mt s hiu lm, nhng trn gi tra tn cng khng chu khai
ra mt ci tn duy nht - c nhiu kiu gi tra tn -, sng vi con
du ng trn tri tim v trn i mi ta, ngc nhn bu tri v
ni ra tt c, nhng ch gi kn mt iu ti khi cht. I m lng
nh Puskin (*). Lm th hay vit tiu thuyt v ng? c. i
phn tch tm l ? Khng.

Hng ti s phn

i, nhng k xun ngc khng tin vo s phn! H khng bit

rng tt c gian k, mu chc, mnh li u v ch, vo mt
bui hong hn, bc tranh cuc i rc r nng s ngp trn
bng ti; nhng g hm qua cn ph by hnh th chun mc
trc mt anh nay bng tan tnh nh vn rc, nhng cm gic
sng ng v quan h nng m hm qua nay bng tr nn nhp
nha v tr thnh gnh nng, nhng g hm qua l sc li cun
mnh m, sng ra bng tp tnh lt l! Bit v s phn nh l i
trng ca nhp iu cuc sng! Ci khonh khc kinh hong v
y chong ngp khi s cn bng ca cuc i b ph v khng
c nguyn nhn v lm li, v quanh anh khng cn g khc
ngoi mt m nt vng vt khi, trn u anh ch c nn
tri xm xt v nhng bc thnh cm lng! A nh vi i u m
ngo mn v oai v th, v c? Hy ci u, v p nh nhng:
Ti hng ti s phn.

Doping

i vi em, lc su ri, xem Ba ch ln nh ? c, anh s i.

Em thy cha, anh tht ngoan ngon, ng khng.
N hng em ch tin rng s ngoan ngon ny dnh cho em.
ng thng cho em, khi anh ngoan ngon. Em ng thng v
em, cng nh c th gii ny, nh cy trc b dip v ni la
Vezv [1], nh s m man hay aspirin, nh nhng k hp hi
hay ma ri, tt c vi anh ch l doping, mt cht liu nhn to
anh chun b cho cuc ua vnh hng ca mnh.
[1] Vezv (ting : Vesuvio): ngn ni la duy nht cn ang hot
ng trn lc a chu u, trong vng Capania ca , cch N aples 9
km v pha ng.

Souvenir

m ti lnh cng tr v nh, trc khi i nm ti xin mt

bn tm nng. Trong khi dng nc bc hi t tch chy vo bn,
ti ngh pha sau thin nhin c thun ha vn lm li mt
thin nhin khc, ch thc, m chng ta gn nh lng qun thi khc gia m bng gi ny, nhng con c voi v hi m
vn bi ln di nhng tng bng tri ca Bin Bc, trn nhng
cnh ng tuyt ph, nhng ch gu trng Bc cc vn mi mt
sn mi di nh trng, v tt c u phi thi gian, khng c
nin lch, khng c Ging sinh v cng khng c l do hy vng
mt lc no nhng vic y s thay i. u vn cn ci v
bin, tht s lnh v tht s nng, v c th c c nhng con
ngi hp vi n. Bng nhin ti thy nh nh.

Nizza [2]

[2] N izza (Ponte N izza): th tnh Pavia trong vng Lombardia

ca , cch M ilan khong 70 km v pha N am ca M ilan v khong
35 km cng v pha ca Pavia.

Phi n N izza vo ma ng, khi ta ln chc ng v tr

thnh virilista [3]. Phi ngi trn li do chi kiu A nh, ngh v
ch ngha t do, v bu nh gi nhng bn hng ngha hip.
N izza l trang sc ma ng p nht cho s sung mn ca
lp th dn trung lu. Bin y du dng nh trn nhng tm
bu nh N izza. Trong cc phng ngi ta chi bi ut (whist).
N hng ph n ng tui, mang che nng bng la tm, trong
ti xch tay l xp c phiu ca nh my ng tu chin
Southampton, bc chm ri di nhng hng c ph y tuyt.
[3] Virilista, virilist: t dng gi nhng ngi ng nhiu thu
nht v tr thnh thnh vin ca chnh quyn t qun a phng.
N hng k mo him, gia hai phi v, thng t Monte Carlo
ti y ngh ngi. N izza c hnh v gi nua. Ti y l cc bc
vua cha v n hong, nhng ngi khng cn kht khao cc
cuc hnh qun chinh pht, nhng qu tc Bazel [4] sng sng i
trn li do chi vn khoc o chong en nh khi hp hi ng
ton th, nhng croupier [5] v n b, trc t bn n nm
mi, ng tri on u kinh hi ca s tn phai. N izza vn
nh cui th k trc. Khng tn thi, c tin, nhng g x ch
cng bnh bao. Phi ti ; ti s i, ngay khi ln ng v tr
thnh virilista.

[4] Basel: thnh ph ln th ba, nm pha Ty Bc ca Thy S,

trn b sng Rhine.

[5] Croupier: ngi h l, chuyn chia bi v thu tin h sng bc.

Thu hoch

Ti nhm mt li v im lt nhng vic trong nm va qua.

Thu hoch mc trung bnh. Ti mun ni thu hoch ca c
nhn ti. Tiu thuyt th hng, nhng bi ng bo th trung
bnh, v kch ca ti li b xp x. S ut b c thuc l, nhng
sau ti ng ra rng khng nn b, v sang nm bit u n ra th
chin, v th th tt c s thn trng v hy sinh u v ch. Th
trng ti khng thay i ng k; mi sng nhn thy mnh cn
sng. V ti vn cn mng v iu ny. V ci cht, ti cng
khng bit g mi. Ch bit n hin hu, iu ny th mi nm
ti li bit chc hn. V tnh yu, ti bit vi ti n c mt sc
thi mi, mt iu g m ti nay ti cha tng bit, n li
cun hn mt chuyn phiu lu, gay cn hn mt cuc gii thot
khi seraglio [6]. iu g chnh l s du dng. Rt th v. Ti
khng cn mun cho v nhn nhng tnh yu nng chy; ti
bng lng vi s du dng.
[6] Seraglio: ni cung ca quc vng Th Nh K.
N m ri ti c c mt cun sch ni v nhng sinh vt sng
di bin su, qua cun sch m ti bit mt iu g mi l v
th gii. Ti c hng chc tiu thuyt, nhng chng khng
cho ti bit thm iu g mi v th gii. N gh nghip lm ta hi
ngc nghch i. i khi ta ch cn thy nhng cu vn v nhng
tnh t, thay v nhng cm xc v l phi, cn phi hc ni lp.
i khi lp bp cn hn ni tri chy lin tc. N h vn khi
vit c ch ton nhng cu vn trn tru, l k hi v lun.

n b i m c vnh cao. Bn Ty Ban N ha ni chin ang

d di. Mt ngi bn ti, phin bn duy nht trn th gian ny,

cht. N m qua ti khng kim thm ti sn, cng khng gia
tng n nn; thu nhp ch thp hn cht t, ng bng s cn
thit cuc sng c cht mu m v d chu nht nh.
Khng phi mt nm lch s. Mt nm bnh dn, khng c
nhng nim vui v nhng tn kch khc thng. Ti tin bit
nm c khng my xc ng, nhng ti linh cm thy ti s ao
c n quay tr li.

I t

By gi ti sng trn ni, quanh ti ngi ta cho n ma

ng nh mt s kin lch s. Ti dy lc nm gi sng cn tinh
m, v nhn ra lp sng m mu en. Vo gi ny, nh sng
di thnh ph nom yu t, dng nh tt c d nh v sc lc
vi cn.
Ti nhn ra mt vt xc trn mnh, nh kiu mt vt thng,
v n m ti ln ni, n su hn ti ngh chng mt milimet. Ri
n s lnh. Ti bng b n bng sng m, bng th gc mn
mng ny. V ci tn cy c mu tm, ging nh i t.

Mt mt

i khi ti dng li trn ng, cho tay vo ti v cm thy

nh mt mt th g. nh, ti m cc ngn ko, c nhng l
th, lc ti qun o c. Khi khc ti bt cht thy mnh gi in
cho ngi ny ngi n, v vnh hi h mt chuyn g , v
nhng th khc. Ti nh mt mt iu g .
Ti thc dy lc gn ba gi m, v bng hiu ra: mnh
nh mt gic m. Khng phi gic m ban m, ci ph phm
ca gic ng, khng phi s hn n, ng ngn ngt ngo c
dn nn thnh o nh t nhng mnh vn ca ban ngy v t
hi hng nhng khao kht b chn vi ca ti. M l cm thc
nh mt gic m, rng pha sau thc ti l iu g mang mt
ngha khng th din t bng li. Gic m ny l g? S ao ta
cm thy au n th khi n khng cn na? S ao ta i tm n?
Phi chng l tui tr? Ti chng bit.
Ch bit rng ti b cp i.

Eger [7]

[7] Eger: thnh ph nm pha Bc H ungary, cch th Budapest

khong 90 km. Bn c Vit N am bit n thnh ph ny qua tiu
thuyt lch s Nhng ngi sao thnh Eger ca Grdonyi Gza.

Ti n Eger lc chp ti, v thy ngay n l mt thnh ph;

khng phi kiu nh Budapest hay Berlin, m l mt thnh ph
thc th, nh Chartres [8], Ksmrk [9] hay N nberg [10]. n
ng bt sng khi ti i ngang qua nh th ln; nhng ph
nh y bng ngi mu xanh v nu. u u cng thy cc tu
s i li nh khng ch ch. Cc nh bun gng tay v dc s
ngi trong nhng qun hng c trn hnh vm, tng qut sn
du mu vng mt cch kn o l lng, ch trong nhng thnh
ph thc th cc thng gia mi ngi nh th; h l nhng
ngi ng v pha t do mt cch thn trng, v ma ng
thng t chc cc bui ti vn chng trong casino. Ting
chung nh th m vang. Mt ngi ph n ng trc n
tng nim pha ca nh vin mc s, chp hai tay cu nguyn;
Eger ngi ta mt cch, c nhng ni cng cng.
[8] Chartres: tnh l ca tnh Eure-et-Loir, thuc vng hnh chnh
Centre ca nc Php.
[9] Ksmrk: mt thnh ph nh, trc nm 1918 thuc ch oHung, hin thuc lnh th Slovakia.
[10]Nnberg: thnh ph nm trong vng Bavaria, nc c.
Bui ti ti vo rp xem phim. N hn vin sot v c i mt
ca ngi Th.

Xng h

l nhng giy pht phn chn, khi ta bng du dng,

khng cn qua thi gian qu , bt u xng bn b vi th
gii, v ta bi ri nhn ra th gii - u i m cng chm hnh
hoa loa kn, nhy mt nhn li ta qua b vai v ni vi ta bng
ging mi: Pardon? A, bn y ? Rt hn hnh.

Phn ci cch

N h vn t sn hm nay sng trong giai on phn ci cch.

N hng phn quan thuc php nh tn gio kho tra v mun
bit nh vn mt iu g , rt mong manh v kh ni thnh
li, n ni ngay trn gi tra tn v on u i cng khng th
no gi tn chnh xc. N hng mt khi khng th khai bo nim
tin! Ch c th gi vng nim tin! Chnh v th, hn phi ln gin
la!

Cho mng

A i ni ta hay, tri cn cho ta g na?... - trong khonh khc

tng t Vrsmarty (*) hi. Khng mt ai p li. Ta i ti
s phn trong tnh lng. Xin cho ngi, hi Thi Gian b n! Ta
hy ni ra nhng nim k vng ca mnh. Hy vng nm nay s l
nm c Thnh Linh soi sng nhn gian, tt c s t ha gii v
khoan dung. Hy vng nm nay s l nm thanh bnh. N goi ra
y s l nm chn hng kinh t. Chng ta s p nt v chn
vi v kh. Hng Vickers [11] ti y s ch sn xut cho trng
bnh v nga bp bnh khng gy bng nhm. Khng th no
khc... S n lc nhn loi thc tnh, tu chin c ci to cho
mc ch du lch, v nm nay s l nm rt cuc S talin s pht
minh ra ch ngha t bn. Cuc sng s li thanh bnh nh thi
tin s, vin tng trn da en s ngi xe kiu do nhng con
huyn m ko bng bng trn x S tephanie, ngi ta s ngc
nhn bu tri trc khi t tnh, tay t ln ngc bn pha tri tim,
v ai ai cng s xy nh vn bng tin vay tn dng. V nm nay
l nm m cui cng ti c th sang Trung Hoa.

[11] Vickers: tn mt xng c thp do Edward Vickers v b v

ng l George N aylor thnh lp Shedeld (Anh) vo nm 1828, sau
ny tr thnh mt cng ty cng nghip ln, sn xut c tu chin v
v kh.
N hng nim hy vng ca ti l nh th. C nhng du hiu
cnh tnh ti rng thc t s khc. Thay v i Trung Hoa ti li
n Eger. Ri mi sng ti li thc dy, ch i mt iu k diu,
mt dim phc, mt nh mt, trong mt tch tc ti nh thy li
sc mu rc r, chi la ca tui tr. V ngy no ti cng ngh
y mi l bc qu , cha phi l thc, cha phi l cuc i;

ch l s chun b v tp s. N hng ti ngm hiu, nh mt k

hoang ph vung vi nhng ng vng cui cng vi v kiu hnh
k c, vi gng mt lnh lng v lng tm trc n: chng cn
bao nhiu na. Ti cn tiu ph ht, mt nm ny na. Xin cho
ngi, S Phn gm trong thi gian! V ta thy ngi ln i
trong ci v cng.

Tnh vt

Trong phng mnh, t nhin, ti nhn ra cc vt: mt

khay ng J ava [12], mt gh ngai bc da en ca x Congo,
chic bn chn d do mt th mc ngi S axon chm tr tng l
b n canteen trong tu vin vng S zepesolaszi [13], mt nghin
mc c c k bng thic, mt chic gh bnh Php t th k
XVI I , nhng da Venice [14], con dao b ti A nh, nhng rm
ca t min N am nc . Tt c gp nhau y, trong phng
ti, theo nhng con ng b n m l tr khng di theo ni,
trong mt mi lin h khng th nm bt, ln xn nhng vn c
h thng, by t ba bi nhng tt c u ng v tr, kh
hiu nhng logic. Th gii nh mt bc tnh vt; nh b, nhng
rng buc vi nhau n tng chi tit.
[12] Java: tn mt hn o thuc Indonesia.
[13] Szepesolaszi (ting Slovakia: Spissk Vlachy): mt thnh ph
nh nay thuc a phn Slovakia, gn thnh ph Kassa (Kosise), qu
hng ca Mrai Sndor.
[14] Venice: thnh ph du lch ni ting pha Bc nc .

Chekhov (*)

N hng nhn vt ca Chekhov gn nh tt c u khoc o

chong mng, eo mc knh v ru quai nn, h sng trong
mt th gii bit ti ng st v tim chng phng bnh

bch hu, th gii ght thm t ch ngha tuyt i v khao kht

chy bng ch lp hin, nhng vn gi kn chuyn thch i xe
trt tuyt, nh nhng nhn vt ca Gogol (*), lm bm cho
ph n, ri mt sau b ru quai nn. Cc nhn vt ny u
ngoi lc tun. N hng ngi hng tnh l. S mn cm ca h
nh mt him ha, trong sng v v phng cu cha. Ngi
n b c con ch nh v bn ca nng, trn mt bi tm vng
Crm, sau tnh tit tn tnh nhau ri cng khc, h n da hu.
Trong nhng truyn ngn ca ng bt c lc no tri cng cht
ma, v nhng l cy non m mng long nc. N hng nhn vt
trong Vn anh o vo giy pht kch tnh ca cuc i bng
nhn ra mt nhn vt ph c ci u nga; v qun i tt c, h
bt u gii tr.
Tt c trong mt khng kh gia nh, theo ngha bi kch ca t
ny. Chekhov l mt nh vn mang tnh cch gia nh n khng
khip. N h mt ng bc n sau ba n ti, ng khoc o
chong mng, lu bu g , ht x g, bi bi ta rt v k chuyn
tiu lm, nhng mt n ng cng khng tha, v hon ton
c th, trong mt giy pht sao nhng, ng s treo mnh ln tay
nm ca phng khch.

Ting th di trong khi vit tiu thuyt

N i iu ct yu cha , ni hay, ni ngh thut ni su

sc cha . N u mt ngi xy dng, anh ta khng th ch xy
ngn thp v phng tm lt mu. Phi xy c nhng bc
tng ngn, xy hm, nh v sinh, nhng hnh lang. Tiu thuyt
cng y ry nhng th tm thng nh th. N hng ch cn b
i mt th, cn nh s hoc tr nn v dng.

Chuyn tip

H gp nhau trn xe bus, ni chuyn v ma h, v v kch

mi. S ang n bn kia cu, h nhn thy ni nhng li yu
ng.
C hai lng tng v im lng. H nhn nhau ng ngng. S
chuyn tip khng nhn thy, trn tru v lng l, nh mt l t
nhin. H u c mun ni chuyn y. H mun tm s v mt
vic hon ton khc. my nm nay h khng h ngh n
nhau. Gi th h nhn nhau; ri cng nhn ra ca s, v ng
ngng.

Gp g

Ci cch h gp nhau trong phng khch, trong phng n v

phng chi bi bridge, cch h ngay lp tc tm thy nhau, cch
h nghe nhc, ch v tr tin - cch thc h c bo ngn
ngu, qua loa, v ng no cng di tr, cch h tm nhau v n
trnh nhau trong s m hoc quyn r khng th cng ni, ci
cch h hn hn thm th vi nhng ngi khc, ngay c khi ch
c h vi nhau trong phng - v ci cch h nghi ngi cm thy
chng ta nh nhng k xa l.
H ni v nhng vic quan trng. N hng gia nhng vic
quan trng v v vn c mt iu g , m h khng dm
mng tng ti, cng khng ngh ti: l cuc sng. N din
ra h hng. Ci g vy? Mt iu g u n v v vn.

Phn khng

N gi no khng phn khng ci cht mt cch hu hiu,

khng thc s yu qu ni ti.

Hamsun (*)

Ti c cun sch mi ca Hamsun. Li ging ht nh

th. Mt k lang thang, khao kht v nh nhng khng chu
c cuc sng gia nh. Ta cun sch: Vng vy khp
[15]. ng vit ging ht nh th by mi nm nay, nh bin
ni ging ht nh th, vi mt sc mnh v s su sc khng
khip. ng khng phi l nh vn nhiu hnh ng. Ti mun
nghe ting ni ca ng, mi mi, chng no ti cn sng, nh m
hng ca tui tr.
[15] Ringen sluttet (Vng vy khp, 1936).
V mt chnh tr, ng tic, khng th tin cy. Ti gh tm
quay lng li vi mt Hamsun khng th tin cy v mt chnh tr.
Ri ti tr v phng mnh, tm cun sch ng mi vit, v bt
u ln c, ngu nghin v thm kht.

Du dng

Ti nh nng m cho ti mt chic cc o chong b t.

Nng lin nhn ti du dng.
N ng l ngi ph n d tr nn quyn r hn nu c ngi
nh m mt chic cc thay v mi nng i Rivira [16], bng
t, vo thng Mi hai.
[16] Rivira: mt thnh ph bin, a danh du lch ni ting ca
Php, cn c tn gi l Cote dAzur.

Tui tr

Ti i ngang qua ngi nh m tng mt, trong mt phng

tr, ti sng mt phn tui tr ca mnh. Ti nhm mt v th
c gom li nhng k nim. y l nhng g ti cht nh:
- Ti y 20 nm trc, lc ti gy mnh khnh v l
sinh vin mi toe trng i hc. Ti vit nhng phng s
ngn v nhng bi th tn gio cho cng mt t bo. Gia nh
gi cho ti kha kh tin, ti no ti cng ung c nhc v thng
hay b i. Cn phng y rp. Ti phi lng mt n bc s,
nhng bn nng ti li cm thy kh chu. Ti kiu hnh v
am m. phng bn l mt ngh s sng vi con trai, mt tay
din vin do y va b v b. Mt m anh vo phng ti, ni
chuyn nhiu v cui cng ngi khc. Thi y ti hay bn chn
v k tnh. Trong ti c mt cm thc i hi khe kht v khng
th tha mn, i vi mi ngi v mi vic. m m ti
thng chi bi trong cu lc b vi nhng tay c bc bp, ri
ng lun trn i vng, gia nhng u mu thuc l vng vi,
mt vng ch v mi tc d bn, trong ti l nhng bi th ca
Rilke (*). Lc ti mi tm. Tui tr ca ti bt u nh th.

Tng ca

Nc, t, nng, my!

Ru vang, mu, n hn, gic m!
C, , hoa hng dng!
Nhng sm mai! Hong hn!
Ting so trong lau sy! S thc dy!
Bach (*)! Thi th trn ph Poprdi!
Bnh minh, chim chc, nhng bi th!
Nhng ngi khut! Sng m! Bin ma thu!
iu b nng a tay ln!
V nc mt ca nng! Vt thng trn mi!
, amen, amen, amen, amen!

Nhng khc bit

Ti sng trn tri t ny v ti cm thy bt bnh. Th k m

ti ang sng c ngi ta qung b l thi i ca tin b v
tr tu. Ti lc tm t ng c th din t nguyn nhn s bt
mn ca mnh. Ti xem xt mi ngn t c th minh xc cho
s chn ght v ng vc ca bn thn; nhng tt c ngn t u
bt lc. C l c th ni th ny: ti bt bnh v thi i m ti
ang sng xong xnh v thiu s sng m hn bt c thi i
tin nhn no. Ti au n v s xong xnh c trng cho th k
ny. Ngi troglodyte [17] kht khao mt iu g ; h khng
c t , khng bit g v ha hu c, nhng h sng to ra
Cha v h thng lut php u tin. Ti mng tng mt
ngi A ssyria [18] hay mt thm phn hoc mt ngi lnh
Babilon, h c th bn thu, th bo, tht thng, nhng nhng
hnh ng kht mu v s ch p lut php ca h u thm
nhun s sng m, tn knh thc h l con ngi. Ti khng
cm thy s sng knh y nhng ngi cng thi. Cha bao
gi con ngi nh gi bn thn thp km nh by gi. Tui tr
ca ti l thi k ngi ta hon thin radio, my bay, nhng pht
minh tuyt vi ca th k, cng l lc ngi ta bn ph ht nhn
nguyn t. Mt thi k huyn thoi khai nguyn; t nht lc
ti ngh nh th. N hng khi trng thnh, ti bit mt
thi tn bo bt u, man r nht trong mi thi i, ci thi
i bo tn, nh mt tai ng bt ng, nhng cng mang n
nhng tin ch gia nh vi bn tm nc my, vi huyt thanh
phng bnh bch hu; v tt c nhng diu phm y u c
s dng bi s lnh cm c i mt thy tinh no .
[17] Troglodyte: ngi sng trong cc hang ng thi nguyn thy.

[18] Assyria: vng quc c ca Bc M esopotamia, tng thit lp

mt quc ko di t Ai Cp ti Vnh Ba T.
Ti khng tin rng D a Vinci (*) hay Pascal (*) li khc xa gia
nh, giai tng v nhng ngi quanh mnh mt cch ng ngn
ngm nh nhng tr tu hng u ca hm nay. Da Vinci ch l
mt thin ti, nhng th hiu v lng sng knh ca ng th cng
ging nh ca cha hay ca cc ch bc ng. N h sinh hc Huxley
(*) vit, ngi u vit ngy nay khc bit vi ngi trung bnh
nh con ngi khc bit loi cm th trc y vy.

La luyn ngc

Thi gian, nh mt ngn la luyn ngc, thiu ri trong con

ngi tt c nhng g qu trn tc, ganh ght v nguy hi.
Trong ngn la luyn ngc , dn dn vn hc v i
sng s ha tan lm mt. Vn hc khng cn b ngn cch qu
nhiu bi chc nng, nhng vng bin b xa nha; khng c con
ch ring v cuc sng ring, khng c phong cch ring v hnh
ng ring. Chng na n nh nhau; v chng ci no cn sc hp
dn cho lm.

Tmrkny (*)

S au nhng cu vn tc tc chm ri ca ng, ng hoang nh

bng lng bi; ng vit nh sng khi, mt ngi c n, gia
ngi N ga v ngi c, ming ngm tu, kim li, nhng
dng nh ng thy c c ngi ci m, nh mt ngi n
b thc mch, dng nh ng mun bit tt c v con ngi, c
b mt ca ci cht v s ph sinh, nh th ng on bit v cuc
sng v ci cht t gan rut, n iu v bo lit, nh nhng
mc ng v php s vy.

Cc nh vn

Trc y h sng c c v kn o, nh nhng ngi th

kim hon. N ay h i tng nhm, trn khuy o c mt huy hiu g
, c eo gii thng no .
H k nhng cu chuyn trong tc phm, nhng mu chuyn
hp dn, nu c th th phn m t rt t, i thoi nhiu. N hng
cu chuyn h k bao gi cng con ngi. (N hng chuyn k
ca S tendhal, Tolstoy, Gide (*) khng con ngi, m l vn
chng. Hai ci khc nhau.)
H vit rt gii. N gi c khm phc tht ln: Ti cng
cm thy iu ! N hng ti thch nghe b c Helga ca ti
hn, b c rt nhiu nhng cu chuyn con ngi.
H ch c h danh, khng bao gi cn danh d. Theo Robert
Musil th c cc nh vn - t thi - v c nhng ngi c gi l:
N h vn ln. Cng nh c ngi lm n ln, ng ch ln, th
m tht ln.
I m lng, trnh sang bn, khng tha hip. Vit v vic c th
dng tantus [19] i tu in tng chng ngn, v nh ht bn
Buda [20], v gi thc phm ngoi ch.
[19] Tantus: thi by gi, Budapest c th dng cc ng xu
tantus i tu in trn tng on ngn, khng nht thit phi mua
v i c tuyn.
[20] Buda: na pha Ty ca th Budapest, nm bn hu ngn
sng Duna.

Im lng. Cht. Nhng khng tha hip.

Nhim v

Gio dc c mt th gii, ng... N hng cc v hy hc abc

ch khc, trc khi c sch, tha cc v!

Bn phc tho

Ti ci xung xem bn phc tho cuc i mnh, v ngc

nhin thy tt c tht gin n. Ti khng cn phi lm g khc
hn l b ht thuc, trnh xa nhng cuc vui phng ng v
ru ch, yu ngi n b mnh yu v yu mnh, thng
xuyn c sch v vit tht thng, ngy do chi, ti i nm
sm, trong hi bn b th chu chuyn v nhn nhng. Tt c
ch n gin th. Tai c l, ti ngh, tai c l khng th lm ni.

Gi tin cy

A nh chng ny ung th gan v khng bit. Ti bit v ni

chuyn thn mt vi anh ta, ti nghe anh ni v k hoch nhng
chuyn i, ti gt u khi nghe anh ph phn v phn nn v th
gii, chng ti tr chuyn v cc vn s v chnh khch, v trong
tnh trng ca anh, gi tr ca mi t u khc, ti chp thun
mi ngh ca anh, tham lam v sn sng, nh ngi s b qua
mt iu g khng th sa sai, b p ni. Chng ti tr chuyn,
thoi mi v tin cy. S au ny ti nh li cuc tr chuyn ny, v
bt ng nhn ra rng ch c di bng ca ci cht mi c th
chuyn tr thc s vui v v tm c.
Mt m trng p.
Tuy nhin, ti ch l ngi trn th.

Thng Hai

Vo nhng m di thng Hai, khi tnh gic trong cn phng

ngui lnh bi ting gi rt, ta ngi rt run trn ging, thp ln
ngn n nh, chm thuc, nhn ng h - tri rng sng,
nhng ta cng khng v th m thy vui ln, v ban ngy ta vn
co ro trong ci by ca ma ng, gia bnh tt, ng ng v,
bp l m mt khi, nhng n vn chng dang d v nhng
phin trch phn lm ngi bun t, ta qun mnh trong gi rch
v lng th -, h hi ln nhng mng tay tm ti, v cht nh mt
ma hi ha trang na qua, nhng ngn tay bng gi ca
ngy Th T L Tro [1] trn xung bn ngoi ca s, nim vui
ra i v tui gi c sm sp theo sau.

[1] Th T L Tro: trong lch Thin Cha gio Ty phng y l

khi u cho M a Chay. M a ny ko di ng bn mi ngy trc
L Phc sinh. Thng th Th T L Tro khng c nh theo tng nm
v ph thuc vo ngy L Phc sinh, n c th xy ra trong khong
ngy 4 thng Hai n 10 thng Ba Ty lch.
Ta ngi nh th vo rng sng thng Hai, bun t nhn nhng
mng tay tm ti. Kho d tr n do cui thu ta lo xa cht y
gi cn; hoa qu ngm v sn hun khi n ht, da bp
ci chua cng gn sch. Trong nhng tun l ny, c khi ch mt
ci ht hi ri cng mang nhng ngi thn quen ra i. N hng
ngi ph n i ng sn li trong tuyt ang tan, trong bn bn
lot nhot, mi ng , nh ch nhc nh - bng iu b v
mt ci lic mt - v n tnh ca cc nng. N hng m nh th
ny nhn n sch ta cng thy chn ngn; c nh ta c tt
c, v chng cun no gip ch ta iu g. Ban ngy ta nm hng
na gi di nh sng n thch anh, ta h hc, khao kht nut,

ht ly th nh sng mi dn, ta ung th nh sng nhn to

y nh k n l khao kht nh sng v t do. Ta hoi nh n
th nh sng khng th thiu trong cuc i ta, trong th nh
sng y c iu g nh v o v tn c, mt ci g v lun v
k diu, nh trong cuc i. Ri chng ta ngh thng ny kn c
nhng bui ha nhc v rt d b vim phi. Thng ny l thng
chng ta t c ng, ta sng thn trng v tit kim, nh nhng
loi th khn ngoan gim thiu hot ng, nm im phng v,
ng g gt na m na tnh vi nhp tim p chm ch tri
sng. N hng tun cui ng ny nn sng ng hoang ph: vit
ngn - bt qu bn nm dng mt lc - nh loi gu ng ng.
Tng sng, trong khoi cm tnh to khi va thc gic, ta cht
nh n ngy l ha trang, li mt ln na lt qua bn cnh ta,
trong y phc gi trang, nhng di tua php phi bay, rc y
nhng vn giy mu, ht h m , ra hiu v a tay vy, nhng
ta n sang bn. Gi th tri sng, rc tro ln mi tc. N goi
ca s gi vt v gia nhng lm cy. Ta ngh c th trong cuc
i c mt iu g qu v thi qu, mt th nim vui bnh
hon no , th hnh phc hoang d v cung n, n ch p
ln danh d, phm cch ca l tr - v c l l nh th, ch c iu
chng ta khng bit.

im g

Trong hai chc nm qua khng mt nh vn Hungary no t

t v ph n. Mt im g: g cho ph n v g cho vn chng.

An ton

N hng ngi ngho tht t tin vo bn thn h! Ch nhng

ngi giu mi nhp nhm. Lc no ngi giu c cng lo s
mt iu g , mun mt ci g , mun theo mt cch khc.
N hng ngi giu sng trong quy lut bt buc ca s thay i.
Cn nhng quy lut ca ngi ngho n gin v chc chn hn.

N gi ngho gn gi cc vt hn. N gi giu c xt cho

cng thng t duy qua nhng biu tng, nhng biu tng
vit bng ch in: N im vui hay Chn l, hay Ti sn, hay N goi
giao, hay Hip c Kellogg [2]. V tt c nhng chuyn ngi
ngho khng bit chc chn. H ch bit l m. Trong u h
nhng t kiu ny thng quanh i qun li: giy dp. Hay nh:
dy buc. Hay nh: mt peng [3] hai. Tt c u s nn c.
Khng mt ngi ngho no trn th gii ny quan tm n
kin mi nht ca A ndr Gide v cc X vit ra sao, Picasso c
mt phong hay khng, hay nhn xt ca Churchill v
Mussolini th no? N hng cu hi ch l th khi thu nhp
hng thng trn 400 peng. N gi ngho i trn mt t; ngi
giu hi l lng trn khng trung, ging nh cc bc thnh.

[2] H ip c Kellogg: cn gi l H ip c Kellogg-Briand, l hip

c quc t quan trng nht gia hai Th chin. N gy 13-8-1928, b
trng ngoi giao M Frank B. Kellogg a ra ngh cc cng quc
k kt hip nh t b chin tranh, khng coi l cng c gii
quyt xung t. N gy 27-8-1928, 15 nc k hip c ny ti
Paris, n cui nm 1929 c 54 quc gia gia nhp hip c ny
(trong c Lin X).
[3] Peng: n v tin t c ca Hungary t 1-1-1927 n 1-8-1946.

Venice

Ti n Venice trong tm trng cng thng v n lin tc. Bt

u bng mn scampi [4], Cavale o, ri ti xi mt ngt g
Florian, tip tc li n mt mn c nc xt mt quy
bnh ngt Merceira, ri n mn tht ti trong mt nh hng sang
trng ca Lido. Gia chng ti i xem bo tng v nghe nhc
Verdi (*) trc nhng qun c ph trn qung trng S aint
Mark. Trong mi th u c mt ci g ngt v gy ngn, mt
th g m ti khng th hp th ht c, mt v i thiu v
gy tho d. Trong c Tintore o v mn scampi, c trong phng
khnh tit quc gia, thm ch c trong Goldoni. Venice ta i
xem ph x, bt k ch no cng thy hng khi, nhng ngay
sau th mun mua bt s a.
[4] Scampi: mn tm tm bt bnh m vn rn.

Venice, ln th hai

Venice, vi tt c mi ngi, l mt k trng mt b b l;

ngay c vi nhng ngi n ngh k trng mt. ng, cc
v hy ngh sut i xem, ng ra l phi nh th: Venice,
D anieli, vi n chim cu, nhng ngh suy v mt ngi n b
tm u hp. A i cng cm thy nh th; c nhng ngi
n vi mt ngi ph n hp tm u sau mi nm.

Venice, ln th ba

C nhng t ng m theo quy tc giao tip thng lu ngay

Venice cng khng nn ni. V d my t ny:
- Anh yu em!

Trng

Ti ngm ngha nhng bc nh mi chp Mt Trng ca cc

nh t nhin hc.
Trn nhng bc nh ny nom Trng l ch v gm ghic nh
mt g mt r bi di chng u ma. C th khng phi bao gi
cng th. N gi ta gi Trng l ci ching, l khoanh pho mt
Eidan [5], l qu bc, l ng bc, l cc yt hu lng l trn bu
tri. Trong thi ca Trng bao gi cng ging nh. N hng trn
thc t Trng khng ging nh . n gin l Trng nh th.
[5] Loi pho mt c v ngoi mu , xut x t thnh ph Eidan,
H Lan.

Vrsmarty

Cng nh S hakespeare, vi nhng on qun ging uc

phn pht la khi v khoc chin bo b bt mu, ng tin
chim Hungary vo ban m.

Ngy l

Thi nin thiu ca ti, trong gia nh, nhng ngy l thng
khng c t chc theo ng quy cch v l li ca chng, m
thng hi qu mc, tt c c nhn ln, thm tht, mu m v
kiu cch. C l chnh v th m n gi ti s nhng ngy l, khi
ti khng chun b n chng ng quy cch v l li, v cui
cng bao gi ti cng cm thy ti cho t hoc nhn t: s ch i
n tht tim, tt c mi n tng, vng, n m chy trong cuc
sng, n nay vn cn cha li tn, v khi ngy l qua i, ti
nhn thy c iu g khng din ra theo cch l ra n phi
din ra. V mn qu tng, c cuc i ny, ti mun mang tr li
v i sang th khc.

Dy Carpat

Khi ti c ln u tin, s ch bai m ca Pet (*) lm

ti tht vng v au n, ng nng ny thi qu khi coi r
vng Carpat khc nghit lnh lng vi rng thng v phong
cnh hoang d. Ti m tt c nhng th , s khc nghit lnh
lng, nhng ngn ni Carpat, nhng rng thng, s hoang s
ca n. Ti ch yu nhng th qu hng, ch nhng iu
gn gi vi tm hn ti. N hng rng thng v nhng ngn
ni cao vt y m p nhng thnh ph, vn chng, con ngi nhng g tinh ty nht trn t nc Hungary. n hm nay,
nhm mt li ti vn thy nhng tn thng xanh thm du dng
v qu phi bao quanh nhng lng mc, ni duy nht ti cm
thy mnh nh ang nh.

Nhn din

Tht k l, c th nhn din chng ta mt cch d dng v su

sc hn qua nhng ti li v khim khuyt, so vi qua nhng
c tnh v kh nng ca chng ta. Tnh cch ca chng ta c th
c nhn bit d dng hn qua nhng yu ui ca bn thn so
vi vic thnh thong ta c gng lm mt iu g gi gn
sc khe, bn cnh vn hon thnh ngha v ca mnh. Thc
cht chng ta l lm li, ci chng ta mun che y l s yu
ui. N hng c tnh th hin ra bn ngoi ca chng ta ch l
phn ni ca tng bng.

Thi gian

Mt th lc siu nhin thm nhp vo t duy khoa hc t

nhin: thuyt thi gian, thi gian ba chiu. u tn ti qu
kh: khng ch trong sch v, trong vt, trong k c, m c
trong chiu kch siu nhin ca thi gian, kh lu gi, nhng
vn l mt thc th trong khng gian ba chiu. Hon ton c th,
trn mt bc sng no ca cm nhn bng nhin vang ln
ging ni ca Caesar t qu kh. S ao li khng th? N u c th
ghi li nh sng ca cc v sao thc t khng cn tn ti trong
v tr, nh ha cht trn a quang nh, th c g khng th i
ngc v cc s kin theo thi gian. Tt c ph thuc vo nhng
dng c o. Chng ta ang s hu dng c o ny: l tm
hn.

Vai din

Khi ra th gii, khi tip xc vi mi ngi, ta ht l ta, v bt

u mt vai din - ch thiu tc gi v mu v mt. Cuc i bng
l mt sn khu. Mi ngi u th, ch c l th vng khng t
th nhn h l nhng din vin ti. Chng ta c mt on vn,
d d nghe hay bi ai, nhng d sao ta cng mun cho th gii
bit n mt cch hu hiu. Vai din ny khng phi l chng ta.
N hng tnh cch v mt n, c tnh v li ni xo i khi ln ln
vi nhau.

Jzsef Attila (*)

Trong m hng nhng bi th ca ng c ting thm th du

dng v run ry, nh ting rn r ca mt ch hong di nh
trng lnh lo v y him ha. Trong m thanh y c mt cht
cao thng v hoang d, mt iu g tn thng v cht chc.
l ting ni ca nh mnh. Ch ging iu ca Hamsun thi
tr, khi vit cc tc phm Pan v Mysteries [6], l ging vi ging
th ng.
[6] Pan (1894) v M ysteries (1992): ta cc tiu thuyt ca Knut
H amsun. c vit trong thi gian ng Paris v Kristiansand (N a
Uy), chu nh hng trc tip ca Fyodor Dostoyevsky.

V ch

N gi n b ny mun ni g cng vy, mun dng lng

chim lng th hay la l quyn r cng vy thi, n ci,
ting th thm, n hn, ting th gp gp v rn r ca nng mi
v ch lm sao - tt c phi by r rng ti ng s sau ln chung
ng u tin! Kh c th nh la th xc, trong nhng g quyt
nh bi ni am m, cng nh nhng vic thuc nh mnh ca
tm hn.

Ngi n nh

ng thng n vo ma ng, mang theo mi mt con gu

hoang d v nng nc, nh th ng chui ra t mt bao chn bng
lng c k, t mt xe trt tuyt gia nhng tm lng th, chn
m. ng i m lng th vng y lng, dng cao to, ming
lm bm, c nh mt ngi l hnh vng cc Bc vy. N gay lp
tc phi un tr nng pha nhiu ru rum cho ng, sau vo
bui ti ng ung ru vang hm nng, bt u bui sng hm
sau bng mt ly ru trng, v trong ngy ng vn ung lin
min, mm lun lm bm iu g . N hng ng khng bao gi
say.
C cn nh y mi l, mi ma ng. Chng ti khng lin
quan g n ng, ch c iu chng ti sng trong s hi, chng
no ng cn l trong bn bc tng thn thuc ny. Hm sau
nom ng r, thiu no; chng ti bit ng khng ng s n
th, ng ch gi nua, ch k v n n. N hng nhng chuyn
ng n nh bao gi cng mang li s bt ng kiu v kch, ng
n nh bo cha trong mt v opera N ga. Khng bit mt th
g khc, ch bc ra sn khu. Ri ng xung.

Thiu ph i trong tuyt ri

Mt thiu ph i bn cnh ti trong ln tuyt ri, v nng

mm ci vi ti. Ti hm n n ci, a nng i, v ch che
nng mt on nng khi tan bin. Mt n ci tuyt tan
chm chm. Kt cc ch cn li cht m t trong tm hn, mt
vng nc nh xu, nh mt git nc mt.

m hai mi

Lnh lo bn lin thanh vo thnh ph. i trong ngha a

nghe nh ting xng ct nhng ngi khut gy lc rc di
lng t bng gi. L ch p mnh st nhng bc tng nh,
nh n si vng trm m vo thnh ph, v gi y chng sn
sng n thc n t lng bn tay con ngi, nh nc mt c
su, ngoan ngon gi to; c khi n c mt cht bnh m lm
bng bt cha ry. N hng bin tp vin ca cc t bo kinh t
cng chu chc trc ca cc ngn hng vi dng v nh th,
trong o chong lng th, mi ng , hy vng mt cht tr cp,
nom nh l hu vy quanh ngi sp cho chng n.
Ti ngi trong phng, hai hm rng va vo nhau lp bp, gia
nhng cun sch khng bao gi cn lm ti m. Sc mnh ca
t duy bt lc trc thc ti, ti ngh. N hng tng trong cn
phng ny l sn phm ca mt thi tit m p. Gi y khi th
cn bng b ph v, trong ci lnh hai mi m ny th
Goethe cng v ngha nh chng Byron nhit huyt hay Rostand
(*) bay bng. N hit ca vn chng l 18C. D i v trn
nhit y chng ai thc s cn n n.

Hoa qu trc ma

Lnh trong nng chi sng, gin kh. Bo ch a tin gy

hoang mang v nhng ngi cht cng v lnh v v vic thin
nguyn. m ta thc dy trong gi but, run lp cp nhn ca s
y bng tuyt bn thu, ngoi ca s nhng con th hoang i
lang thang, nhng toa tu in lnh thu xng, nng n ku rt,
rng mnh ni theo nhau.
N hng ti vn ch c ngi nhn chung ca, v em vo
mt khay hoa qu, nhng hoa qu sm ca ma ng. S ao li
khng nh? Chc chn ma ny cng p mt iu g. Ti ch
nhng th hoa qu tuyt ngon, nhng qu o ng mu xanh
nht, nhng tri du en m sng, nhng b hoa bng tuyt,
c mi ng ng, v cc nng ch ci ln ngc, tt nhin l
nhng khun ngc bng tuyt, th hoa im tuyt ny trong
nhng d tic ng lp lnh nh sng mu xanh. Ti lun ch
i mt iu g mi; d lnh cng v lp cp run.

Trng thnh

Tui thanh nin bt u bng mun c mt ngi no

che ch. Tui trc-n ng s n khi ta bt u tn cng.
N hng ta ch tr thnh n ng thc th v sau ny, mi sau
ny, khi ta khng mun ai che ch, cng chng mun tn cng ai,
v tt c mong mun ca ta ch l bo v mt ai hoc mt iu
g trong im lng.

y bin

D n d chng ta em theo c nhng Atlantis [7] bn mnh: ta

nhn xung y su, v di lp bn bao ph ta thy c hnh th
ca nhng x hi bin mt, ba n ti vo mt chiu thng
S u quanh chic bn n gia nh vi nhng ngi n ng ru
vnh, mc o chong mng v nhng ngi n b mc o h
ngc thu ren trng vng, ung s c la sng snh bt bng
nhng chic cc vin vng, v m o vi v lch s chm bim;
thy gnh xic vi nhng con tun m sang trng v nhng ph
n thun dng nga mc vy la mng, phi nh bay trong rp;
thy mt hong i qua mt thnh ph v vy cho dn chng;
mt ba thi tp c nm ln trong mt ca hiu bun bn sch;
mt cn phng v n trn gc ba ngi nh ph I zabella, lc nm
gi chiu; tt c vn cn, nhng ch nh nhng v hp han g,
nhng b xng ngi m c bin ra ht phn mm, v
nhng ct cm thch chm khut ca Atlantis di y i
dng.

[7] Atlantis: lc a mt tch di y i Ty D ng, xut hin

trong cc cuc i thoi ca nh trit hc H y Lp c i lng danh
Plato vi Timaeus v Critias, vn c t theo tn cc nhn vt
trong hai cuc trao i tng tng gia Socrates v hc tr. Theo ,
cch y khong 9.400 nm, c mt ch ng tr trn mt vng t
pha Ty ca N hng cy ct ca H ercules (nay gi l Eo bin
Gibraltar) trn i Ty D ng. Q uc gia ny do Thn Bin (God o
the Sea) Poseidon thit lp v tr v. Con trai c ca ng, Atlas
thay cha cai qun mt lc a v phn i dng bao quanh, sau t
tn lc a l Atlantis.

Chng trnh lm vic

Cc b ni v nhng ph n gip vic ca h. H ni nhng

iu thng ni vo lc ny; bt u l thc ra th chng c
tt c, cho ti ng l nui ong tay o. Mt b, nhn thm vo
hon cnh x hi ca ngi , cao ging ni:
- ... ngoi ra mi ngy cn c i thang my hai ln.

nh sng phng Bc

Ban m, chn tri bt u ta nh sng mu hng, ging nh

gi cui cng im, khi np nhng chic quan ti bt m,
nhng b hi ct xp hng ch n lt, trn tri bng chy
nhng tn hiu, ting kn vang ln v n lc phi tr li cu
hi cui cng. Ti ng gc ng vng cung Margit v ch tn
hiu kn. im chin tranh! - nhng k lang thang trong m
bo.
Ta s tr li ra sao? - ti ngh. - Ta ch ci cht v nim vui.
N im vui n khc hn ta ch i, khc v hng v, v
ngha so vi ta mng tng. C th ci cht cng s khc. Ta
chun b v ch, nng tin d thng i, d nng c e da ta
bng thanh kim thng rng bn i chng na; ta cng khng
th tr li khc, rng ta khng lin quan n tt c nhng g
din ra.
- C y! - nng tin bun ru p. - N gi khng bc la
mc cn thit! Hiu cha?
- Ta phi chy ln ? - ti hi v cht hiu nng ni ng.
- Phi chy, phi chy! - ging nng tht ng s. - Chy, chy
n tn li trong cuc i, trong nim vui, trong nim tin, trong
am m. Gi th ngi hy xung a ngc v hy chy vnh vin.
Ti ngh nng s ni th. Nhng lc y tu in cht n.

 vt

Ti c mt khu sng sn B loi tuyt ho, nhng khng bao

gi i sn. C mt cun t in Ty Ban N ha, nhng khng bit
th ngn ng ny. C mt b o ui tm, nhng mc ln cui
cng cch y mi nm, v khng bit c dp no mc
na khng. Ti c c tri t ny, nhng khng cn i u na.
C mt nghin mc bng thic t thi Rkoczi (*), nhng khng
khi no dng v thng mn bt mc trong cc qun c ph.
C c mt b tu thuc, vi nhng chic tu mu vng, vi ci
lc thuc, nhng khng bao gi s dng. Ln no cm trn tay
nhng vt y, ti cng vn v ngh ta chun b y cho
c cuc i m ta khng c hng th sng.

Hng mc

i trn ph trong khng kh tinh khit, khng hng v ca

ma ng, ti bng nhn ra mi hoa hng mc a n. Mt
cm gic o, t huyn hoc m thi, quanh y lm g c hng
mc, chng u c v ma ny. Mi hng mc a n kia ch
n trong k c ti. K c cng c vng kh hu, c th gii thc
vt, ng vt ca n. Vng kh hu y hon ton khng phai
nht. N y p nhng thi cc. Ma thu thc khng khi no
nh ma thu ta ang sng, m l mt ma thu khc, hoa vng
rc r, chn nu v diu k, m ta nh n vo ma xun.

Ti li

N h vn s mc ti, nu li bing, bung th hay v cm, khi

ch bng mt nt bt, khi ch cn thay mt tnh t hay mt du
chm c th gip nhun sc cho cu vn, c th lm cho tnh tit
mnh m hn, tht hn, nhn bn v thy chung hn - v anh
lm c iu . Nhng i khi anh li, anh mt mi, hay anh
khinh mn. A nh ngh: Th l c, v tip tc vit. l mt
ti li m nh vn khng khi no c th tha th cho mnh. l
ti li mang tnh bn th. Trong Kinh Thnh gi l: Thiu lng
bc i.

Gi trang

i d d hi cui cng ca ma l hi ha trang, t d trong y

phc gi trang mt nh vn. Gia mt g u bp, mt Hu
tc, mt nh Chim tinh bng xut hin mt N h vn. N hng
ngi ang khiu v s tht vng ku ln: A ha, nom hn ging
mt con ngi.

Tuyt

Ma ng c mt iu g lm ta nh n thi nin thiu,

mt cch gn gi v au n hn, so vi nhng ma khc. Trong
mu xm xanh ca tuyt, trong nh sng l m ca nhng cn
phng, trong mi nng nc ca nhng bp l, trong tt c c mt
ci g tin cy v vnh vin mt i. K nim ny lm ta run ry.
K c tr th v ma ng nh mt cn h trng vng, b khng,
ngi thn ca ta dn i, nh mt cn h chuyn ht
g, v khng bao gi cn c si m.

Nhng tn hiu nh sng

S ng thng Hai, nhng nh sng khc l trn mi nh, trn

nhng cnh rng, nhng vng nc ng trn ng, nh bng
mt thiu nin tinh nghch vt lt qua. Cu b y l tn hiu
bo ma xun.

Bach

m nhc ca ng khng cu thnh t nhng nt nhc, m t

nhng con s; nhng l nhng con s mang gi tr v bin, s
mt tuyt i v s trm tuyt i, khng c mc tiu v
ngha thc; ging nh c ai lm sch nhng con s - m
dn bun bn thng dng v thng tranh ci - khi tt c
nhng g trn tc, v dng chng m cc v sao.

Ting th di lc bn gi sng

Ti mun g ?...
Ti mun Hungary c bin, v ti ngi trc bin lc bn gi
sng, di rng trc b dip v di tn cy keo du, cng vi
Verlaine (*) v Vrsmarty ng ng say v ru vang Badacsony
[8], ngm bnh minh v bin c.
[8] Badacsony: mt vng trng nho v lm ru vang ni ting ca
Hungary, nm pha Bc h Balaton.

Hoa tuyt

N hng b hoa tuyt trng n kh tin, e thn c by bn

trong nhng chic ln trn ph do chi, ti mua ht s hoa ti
tn y vi tm trng hoi nghi v hoa ma ny qu sm, tha thit
v cho n, nh th khng phi l hoa tht. C l ch l hoa gi,
khng c s mng chnh thc, nhit thnh bo xun v; cng
nh nhng th thng ng khi gi i i li li trong m giao
tha, thc ra l nhng cng chc t, v h ch t bi en mnh,
xin tin mng tui. Phi rt cn thn.

Ph bng

Gi mnh v hoang d nh mt ton cp tn cng thnh

ph, bn bng nhng khu sng ngn c k v khua khong. Gi
qut vo nhng bc tng, vn ngang chng thn cy tr tri,
un gp thn cy, vt v, go tht. Trong khi tri vn nng, lch
thip v but gi, nh mt g bo cha kht mu v lnh lng,
th quan st s ph phch ca l tr th tn c; ch c nh
nng, khng mt cht hi m. N hng ngi nh, nhng ca s
nh c pht mt lp sn lnh lo, khng mu.

Ngi ra i

Mt bui sng mu ch, vi n chim hi u v nhng ting

ci tu thy trong sng m, ti i trn ph B tc Tisza I stvn
(*), nh ngi di c trn boong mt con tu ln c k, mang
trong tim nhng hi c au n v x s, trn c eo mt ti vi
th, trong c by mi nhm la v mt nm t qu hng.

Tan bng

Trong khng kh c mt iu g , dng nh thin nhin

ang ng nh gi mi. Ch cn bung mt li thn i, l ng
u vo anh.

Cu xin

Hy yu rt bnh thng v hin du, yu hi v t, nh ta ht

th, hay nh ta sng vo mt ngy th Ba, khi khng c chuyn
g xy ra. Ti khng cn mong mun ci cch ngi ta yu nhau
nh trong mn hai ca mt v opera, khi c dn kn u tu ln,
khi nhng chm n mu sng ht cng sut, v nhng nhn vt
chnh c mt ngn peng mi ti. Hy yu anh nh mt
chuyn ring t khng qu quan trng, khng cn ch . N h
th, c th ri anh cng s n em.

Thng Ba

Ta v cng hnh phc bi mt ln na c thy mi v, thng

Ba i! Chng ta vt qua cm cm n vi mi, qua cn
dch bnh ca ma ng, qua lnh a ca th gii ngm tm ti.
N h ngi t hm m chui ra vi i chn bn t, lng ngc
thiu dng kh, ta ng di nh nng mt tri, ht mt hi
tht di v bt u ct ting ht.
Ta ht th ny: Xin cho thng Ba! Phi mt bao nhiu nm
n khi ta bit vui mng v mt con s trn tm lch. Thng Ba l
mt thi on l lng, khng lin quan g n ma ng, ma
xun. N c th nh sng ring. Cy ci cha xanh, ch c hoa
tuyt, chng c gi tr g chun mc. ht v hi, nhng b bi
cha m. Vn cn phi si, nhng sng ra ta thay bng chic
o khoc chuyn ma. Cha phi l thng ca i tnh nh thng
N m, nhng khng cn l thng ca nhng bin chng bnh tt
nh thng Hai. Khng c nhc iu ring, khng c phn khc
ln. Thng Ba l khc chuyn tip.
Ti nhn thy my ba nay mnh thc dy khc. Ti ngh th
ny, trong khi cn na m na tnh: hay l th! Hoc: phi gi
in! Hay: c th xem, bit u! Mt tun trc y ti cn chn
nn ngh: tt nht l ph mc s phn, khng gi na, khng
th, chp nhn. Nhng gia chng xy ra iu g .
Th gii bn ngoi cn cha c du hiu g. Trong nhng
cng xng b n ca mnh, thin nhin ang sng to nhng tc
phm mi, cha h m nhng b quyt, nhng pht kin mi.
Khung cnh bi tr vn l ca ma ng. Ch c nh sng chiu
ln nhng khung cnh mn c l khc. Ti di mt, nhn ra

xung quanh, khoan khoi ngp di, v ngh: n Cha, mt ln

na!

Thng Ba ch c hng v sc. Cha phi mi hng ca hoa,

cng khng phi mi t m m ch vi tun na s ngai ngi
bc ln th hi mu trng say nng vng vt khin ta hng phn
lm nhng chuyn r di. Mt th hng thong qua nh nhng
nh gi thong. Chic gy chng g anh o trong tay, ti va i
va ht h hng thng Ba. Cha nn gi qun o ng cng
vin long no. Cha nn qun nhng cuc tnh ma ng. C khi
vn cn n nhng th . N hng ti ngh nhng iu i
loi: Vng ln, hi dn Hung [1]. Thng Ba bao gi ti cng
c Petfi, i khi cn c thnh li.
[1] Cu m u trong thi phm ni ting Bi ca dn tc ca thi s
Pet Sndor, ku gi nhn dn H ungary ng ln u tranh chng
li triu nh o trong cuc u tranh v t do (1848-1849).
Chng ti ngi run ry trong nh sng thng Ba, nhn ln bu
tri v ch i. Khng i iu g qu tt lnh. N hng chng ti
mng khp khi v tt c bt u.

p lm sao

Cuc i mi p, p lm sao. Trong cn c mt cht g

v vn, r tin na. C nhng cn phng n sng l m, vang
ln ging ht Lucienne Boyer (*) qua my quay a. Trong khc
ht c nhng trin ni vi ting n chim ku ru rt. C mt
ci g m c, ngt ngo v c mi hng, mt ci g ti tn
d tin v ng t, ging nh khi ta ung thuc vy. Trong c
s chong ngp khi ta ci xung i mt mt ngi ph n,
nhng khonh khc bo lit, sc v sng, khi ta nhn r ngi
n b, r bn thn ta v v tr. Trong c ci cht, giy pht
ngi ta em ngi cht i, ri m tung ca s, bt u qut v
c ra. Trong c ni s hi v s nghim tc, s tnh lng v
nim vui no nh mt ting ku thng.

Thuc phin

Thomas de Q uincey (*) n thuc phin v mun tn hng lc

th cuc i mt cch tht mnh lit. l mt kht vng bnh
hon, tn hi sc khe. N hng trong sut thi gian xi thuc
phin v li nh th ng thy mnh rt sng khoi, khng h b
lng tm cn rt, ng sng, lm vic v hnh phc. Ti mt
ngy bnh thng phong hnh h ng, mt th thng phong kiu
A nh, tm thng. ng au n khng chu ni, gi th ng xi
thuc phin gim au, mt vic lm hp l hp tnh hn.
N hng c th ng khng chu ni lng thuc phin phi o v
c mc ch kiu ny. Trc thuc phin l nim vui, th nay
n tr thnh liu thuc ng. Ci trc l m c v am m,
nay khng hn g mt vin aspirin. N h c morphine m cm
gic au n gim, nhng khoi cm th khng c. S ng khng
c au n khng : cn cn c nim vui sng. V th m ng
cht.

Nh ht

Gia hai mn kch, ti ra ht thuc v ghi vo s tay th ny:

- Trong nh ht c ci hay l khng th hiu nhm. S n khu
khng bit n s na vi. Trong mt kch bn hay - d l tc
phm trc tuyt hay xong xnh - hoc ngi ta th ght nhau
thm t hoc rt yu nhau. Khng c gii php khc. Mt tc
phm xong vn c th l mt v kch hay, nh mt tuyt tc.
Ko ebue (*) vit nhng v kch xut sc. Tt nhin c
S hakespeare cng vy. Chng l vi sn khu gn nh khng c
s khc bit gia nhng nhn vt ca mt thin ti hay mt g
nghip d?
- N hng nhn vt ny u c chung mt tnh cht l rt c
trng. C bao nhiu hin tng khc bit, hy hu i li trn sn
khu. Mt g hu bc ra th ngay t khi va xut hin g l
mt thng hu khng th khc, cng nh mt k git thu hn
c nhn din khng th no sai, v mt n hong th qu phi
ti khng th nhm ln. Sn khu, ni u u cng thy mt n,
son phn, lng l, vi b, li l ni t chu ni gi trang nht.
- N hn vt sn khu khng bao gi suy ngh, v khng c thi
gian. A nh ta ch ni v hnh ng. i khi anh ni hoc din tr
suy ngh. Lc chng ta ku ln: mt ngh s ln!
Ri ti vo khn phng v c ting chung reo.

Tachiana

Khng c g t nhin hn ln vit u tin ca Tachiana. Vi

bc i ny nng s tr thnh ph n thc th. Hy nh ly,
con ngng.

Kazinczy (*)

Ti sao ti thng mn ng n th ? C l v ng bt u s
nghip Kassa [2], hoc gi, v ng vit bng mu trong ngc
t, hay l v ng tin Berzsenyi (*). ng l ngi vng Felvidk.
T svda [3] ny m sinh ra iu k diu m ngy nay chng ta
gi l:
Vn hc Hungary.

[2] Kassa (Ting Slovakia l Kosice): mt thnh ph H ung, trc

H ip c H a bnh Trianon (1920) thuc ch o-H ung, nay thuc
Slovakia, cng l qu hng vn ho Mrai Sndor.
[3] Svda: y c th coi l mi trng ngn ng.

Ars moriendi [4]

[4] Ars moriendi (N gh thut cht) l tn ca hai tc phm vit
bng ting Latin t khong 1415-1450, gm cc li khuyn v nhng

th thc v ngh thut cht p, theo gio hun ca Thin Cha

gio vo cui thi Trung i.

N hng di sn ca mt ngi giu sang c em ra u gi.

C gi nn, thm treo tng Gobelin, nhng bc nh c,
nhng bc ha khng r ngun gc, nhng gi bn nhc v
nhng vt dng l khc. Trong s sch ng li c hai cun
codex [5] ting c, tn l Ars moriendi.

[5] Codex: loi sch chp tay (nh Kinh Thnh, ...); dc in hoc
b lut.

Ti mun mua hai cun sch trong s vt ng li. Mt

cun c ta : N hng k gio hot. Cun codex kia dy con ngi
ngh thut cht. C hai u l nhng tc phm ni ting ng
thi. Pha sau vn chng chnh thng c mt nn vn chng
khc, sut na ti ni: vn chng ch thc. N goi hiu sch
ta thy D ickens, Tolstoy, A rany (*). Cn trong t sch ca c
ng ny ta li thy c Nhng k gio hot v Ars moriendi.
Cun codex vit v cch cht p v hnh phc l tc phm
c c cc k rng ri vo thi Trung i. Tt nhin l cun
codex ting c, nguyn bn n c vit bng ting Latin,
nhng tinh thn c nho nn n. Khng th khc c.
N hng ngi Latin, ng hn l vit Ars vivendi, dy ngi ta
ngh thut sng. Cht mt cch bi bn, ng l tng
German! N hng cun codex hu ch v su sc. Mt thi i tin
vo th gii bn kia, ngi ta chun b cho chuyn vin hnh
bng cun sch ny. Cun codex ny l Baedekere [6] ca ci cht.
[6] Baedekere (ting c): s tay hng dn.

Trong bui u gi ngi ta mua mt cun sch ngay trc

mi ti. Gi ti ng y, cm thy mnh qu ma v v minh.
Ti s cht m khng c phng php; khng ng cch v bt
hnh.

Tnh yu v ci cht

Ti la chn kh lu trong quy bn hoa, v cui cng mua

mt cnh hng, v n thanh nh v cng r tin nht. Trong khi
ngi bn hoa b thm nhng nhnh l xanh, ti bo:
- B kim sng nh tnh yu v ci cht, cng nh nhng nh
vit tiu thuyt. B c th cho bit nh khon g b kim c
kh hn khng?
N gi bn hoa phun ln bng hoa mt lp sng mng, ri
nh nhng p:
- N gy nay th nh ci cht, tha ng! Q u ng ch mua mt
nhnh hng cho ngi sng. N hng nu ngi y cht, t nht
ng phi gi ving nng mi bng thc dc.

H ang yu

H i trong ph x tm nhau. N hn qua ca s tu in, vo

cng nhng ta nh, xem danh mc nhng ngi dn sng trong
nh, l ng, vi v mt m chiu, v hy vng, bit u ngi
y chng y. H u i tm nhau. Trn gng mt l s km
nn kh che giu ca trng thi v thc. H u l nhng k
mng du i lang thang, ngay c khi ng tm gi sng h vn
n cng s. H sng trong m hoc, trong khi vn l nhng
nhn vin mai mi nh ca mn cn. C iu g ang din ra
trn th gian ny. Hy xem. N hn ka, hn ta ang i v pha
ny! Hy nhn nt mt hn! Tht ng s v lnh m, ci nhn
ca hn mi l lm sao, nh th hn thy mt iu g . hn
yn! Hn ang yu.

Chia tay

Theo y hc nhng ngi mt xanh ngy cng t. D o nh sng

in. D n dn h s bin khi th gii nh loi okapi [7] vy. Tin
ny lm ti bun nh c tang. Ti bit mt qu trnh sinh hc s
ko di; i ti vn s cn thy nhng ngi mt xanh. C nhn
ti cng khng c nhu cu qu ln v loi ngi him hoi ny.
Vi ti mt hai cp mt xanh l cho mt i. N hng ti
khng tng tng ni th gii s ra sao khi khng c nhng i
mt mu xanh. Ti lun ngh h l mt chng nhn khc. Ging
nh h lin danh vi nhau lm iu g . Hnh nh h
ng thun - gia nhng ngi mt nu, mt en, mt l, mt
xm -, rng h khng cam chu s t nht gh gm ca th gii,
khng th. N hn thy h ti nh n nhng h nc trn ni
cao. C nh h chm ch v v t ngm nhn qu lu bu tri
ma h. C nh h th tht iu g n u bc rng long.
Gia m ng trn ng ph, h hin ra trc mt ti nh
nhng a hoa lu li bt ln t mt ng nha. N h h mi
mi mun chiu lng S zp Ern (*), thi s vit nhng vn th
v h. N h cuc sng ca h khng cn g khc hn mt nim
thi hng. N h tri qua by mi nm h vn cn cht tr th.
Jkai (*) cng c i mt xanh nh th.
[7] O kapi: mt loi th sng trong vng m ly Congo, ging
hu cao c, nhng nh v c ngn hn.
Ti tng bit nhng i mt quyn r khc. N hng cp mt
en te la, sc nh li kim Toledo [8]. Ti bit nhng i mt
hai mu, cng mt lc va nu va xm, nh mt li th tht gi.
N hng i mt xanh, th chnh l hnh phc. Ti lun ci
xung i mt y nh ngi hi hng. Gi y khi ngi ta

thng bo s tuyt dit ca n, t nay n cui i ti s su tp

nhng i mt k diu y. Khng cn nhiu. Ch cn tht.

[8] Toledo: tn mt thnh ph vng trung tm Ty Ban N ha, rt

ni ting v ngh sn xut thp v ao kim t th k th nht.
Hi cc nh su tp. Gi y khi tr lng gim, u ,
chc chn c k lm gi.

Ting Hung

N gn ng Hungary, l s ngt ngo, l bnh m, l cng

c, l ni bun, l hnh phc ca i ta! N gi cn l nhc kh
ca ta, vi ngi, ta c th din t th ny: M kip, a no
li li ci lt giy ca ta i u ri? N hng ta cng c th ni:
Ci cht ca con Thin nga, mt n tng tuyt vi. Ta c th
ni bng mt trm hai chc ngn t Hungary, rng ta ang sng.
Ting Hung, tnh yu ca ta, quan ta phn xt ta, cn mng du
ban ngy ca ta, s cay nghit ca ta. Vi ta ngi l tt c. Ta
sng trong ngi, nh t bo trong mu. N u ta cht, trong giy
khc cui cng ta s ngh bng ting Hung: Tht l lng, ta
tng sng.

Nim vui

N im vui ny khng th no lnh mnh, vi n ta n nhn

tt c nhng g hin ha hn nh mnh: mt gi tri nng, mt
cu th ngu nhin tm thy trong t bo ch nht, ng tc sa
li mi tc ca mt bn tay ph n, mt mi hng cam... ng,
tt c. Cm gic ny khng th lnh mnh. Ch c k sp gi t
mi mng vui v nng niu nh th.

M c ln

Chng ti chi tr n ti l phi cht. Cuc i ch c na

ngy. A i cng ni ra m c ln ca mnh, nghe nh tiu
ca mt on phim. Ti nhm mt v suy ngh.
Trong khonh khc y ti bit rng mnh chng cn c m g
ht. Ti mun sng, bnh thng, mt thi gian na, chng no
s phn cn cho php sng. N hng ti sng c cuc i: ti
bit n hng v, n s ngt ngo v cay ng ca n, n
s li cun mnh m v s t nht cn mnh m hn ca cuc
i. Ti cn mong mun g trc khi t bit, t sng n ti?
N gi trn bi bin mt lng thuc D almatia [9], ngm bin,
ngm mt tri, nhn nhng cy trinh n mt ln na, ht th ln
gi bin bao la, th hn cng bin c - ci linh hn y tin tng
v hoi nghi, v bt dit nh bin xanh, nh kh tri mu xanh,
ha quyn cng nhau.
[9] D almatia: vng t thuc Croatia, dc b bin Adriatic, c
nhiu ni v o ngoi khi ven bin.

Duvernois (*)

Mt nh vn Php, D uvernois, va qua i. Tn ring ca ng

khng quan trng. Mt trong nhng du hiu v tm c nh vn,
khi chng ta khng nh tn Thnh ca ng. ng l Toni hay Emil
khng quan trng. iu quan trng l France hay Zola (*).

D uvernois, trong su mi nm rng, vit nhng cu

chuyn nh rt nh nhng. C cm gic ng vit nhng mu
chuyn trn giy cun thuc l. Chng nh nhng, ti tn,
mc mc nh th. Ti khng nh bt k mu chuyn no ca
ng. N hng nu bt gp tn ng trn mt tp ch Php - trong
mt chuyn i hay trong mt tim c ph - ti vi c ngay
nhng g ng vit. Trong vn ng c mt cht g rt Mozart
(*). ng khng mun ni nhiu. N hng - v y l b quyt ca
mt nh vn ch thc - mi dng ca ng c bo m bng c
con ngi.
Khi c tin ng mt, ti cht ngh, vi s ra i ca ng, ch
mt nn vn hc ln, phong ph mi c s xa x nh th: mt
nh vn nh k, khng phi nh k v ng khng c t
tng, m do ci cch ng din t, n gin v lch lm. Vn
hc c mt vng gii hn, m thng tho ch c cc chuyn gia,
nhng c gi am hiu, m chnh h cng t nhiu l nh vn. C
nn vn hc ln, thng xuyn vn ng trong st thp v
mu, theo ui nhng tng ln, tn c v kiu ngo. V c
th vn hc bnh dn, qung b mt cch ngt ngo rng d sao
th gii cng p, con ngi - v c bn - l tt, ng ch nh
bng ly c nh my, v cui cng, Hollywood, tt c u tr
nn tt p. Vn chng ca D uvernois l lng gia hai dng
vn hc . N khng c nhng tng ln. Khng h thp vn
hc xung mc vn chng bnh dn. ng ni v cuc i vi
cm nhn thc t... v c nhp iu, nh th ng trnh din trn
nhc c. Th loi ny cng ngy cng him.
ng vit nhng g na? Cn rt nhiu u sch tuyt vi, m
ti khng nh ni ta ca chng.

Maugham (*)

S ommerset Maugham, nh vit kch xut sc ngng vit,

tng pht biu. ng ni:
- Khng c g t nhin hn vic mt qu ng lch lm n mt
tui nht nh ngng vit kch.

Phong cnh

Ti nh n mt vng bi thp, y nhng ao h nh, lau sy

v nhng khong t trng ly li. Phong cnh y tht bun!
Ch c mui v ch nhi. Ti thy cnh u nh? Ti
khng bit tn gi ca vng t y, khng ch c v tr ca n
trn bn . N hng c ln ti ti , vi ni hoang mang
tuyt vng trong tim.
N hng hi c ca ti v phong cnh rt r nt v n nh.
l mt bn l lng m cuc sng v cho k c. Ti nh n
nhng khu vn hoang d, nng bc, ni ti cha ti bao gi.
l nhng k nim ng s: chng ta l nhng k lang thang
v mo him, khng c h chiu chng ta vn i li khp th
gii, chng ta lang thang trn nhng ng bi, trong mt cuc
i, m nhng gii hn thc ca n chng ta khng bit ch
xc.

Bn

N gy nay, khi Lch s ang v li bn a l, n lc

nhng nh vn bt tay sng to nhng bn mi ca tm hn.
Thnh ph Vin, thnh ph Barcelona hay Madrid, thnh ph
Bc Kinh m chng ta nh ti trong hi c, khng cn na. C
mt ci g mi v khc th vo ch nhng thnh ph y.
N hng ng bin gii ca bn tm hn s b xa nha. N h
vn hi tng v thc tnh. ong o thi gian v th gian. Lp
rp nhng mnh l c. l cng vic ca nh vn.

Gi cht

Khi brndi bc vo tui gi, v ging y chang nhn vt ca

mt trong nhng truyn ngn cui cng ca Krdy (*) - ng ra
lo ch cn quan tm n ci bng lo v nhng cuc ua nga,
nhng bao gi lo cng t ti nhng bc th ph n v cun
s th trong nhng chuyn i lm n ng ng - lo yu mt
ngi ph n v ph mc cho s phn. N ng mi hai mi mt,
v nng yu brndi rt nhit thnh, nng chm sc, nui nng,
cng nng lo. Hai ngi sng kh vt v, v nng khng kim
c bao nhiu: bui chiu v ti nng thng gi cht cho mt
g lm o thut ngoi cng vin.
N gi ph n ny yu brndi tht. V ngi yu, ban ngy
nng cht my ln, m tr v ci sng, nng c th yu nng
nhit hn, thm tho hn. Ph n c th lm tt c v mt ngi
n ng: sng v cht, theo cch m h mun.

Ngi ph n rnh rang

Lc no nng cng rnh ri. nng c iu g thm lng

v phi thi gian. N ng n v th dc, v nng lun bn rn,
nng vi vng nm m v gng xung, nhng sau nng bng
rnh. N ng c c kho thi gian, nh mt chic ng h: tri tim,
tnh yu ca nng v tm trng ca n c tch tc v pha v cng
hay t nht cng v pha nhng dng thi gian cun cun, mt
cch chm ri, u u, v thnh thong boong ln mt ting,
bo hiu va mi ri, mt ci g kt thc, hoc bt u
mt iu g . i khi, t nhin, n cn gy ln. N ng
trong mt gc cuc i, tch tc nh nhng, v ba bn tun mi
phi ln dy ct mt ln.

Lng gi v u m

N hng ngy u xun lnh gi, khi ta khng cn sc thc

dy, ta khng n ch in thoi, d n v c reo, ta ch nh li
nhng c gng nh cng vic, s nghip v vn chng... N hng
ngy ny ta ht hong cm thy mnh b qua iu g , ta
chn chng nhn cy bt, nh k st nhn b lng tm cn rt
nhn hung kh vy mu ca mnh, ta ngn ngm c nhng ng
vn tinh ty nht, ta quay i khi phi cho ngi n b m
hm qua ta va vit th cho nng, v ta thy ght nhng a
danh va c trn bo nh N aples hay Brugge [10]. V ch mi
sau ny ta mi nhn thy nhng ngy p mt iu g.
Cuc sng vn lng l i ti, c khi lng gi v u m.
[10] N aples (N apoli): tn mt thnh ph du lch, th ph ca vng
Capania v tnh Naples, nm pha Nam nc , c lch s hn 2.800
nm.
- Brugge: thnh ph ca nc B, c nhiu danh thng, di tch ni
ting, cn c gi l Venice ca phng Bc v c nhiu knh mng
chy qua thnh ph.

Nhng bi cy non

N hng bi cy non u thng T, vi nhng chic o chong

mu vng nht v xanh nht; ngi i do ci xung, nhng vi
git mnh nhn quanh, liu c g cnh st no nhn thy ng tc
ca mnh khng?

Versailles [11]

[11] Lu i Versailles (ting Php: Chteau de Versailles ):

thng c gi l cung in Versailles hay n gin l Versailles l
ni ca cc vua Php Louis XI I I , Louis XI V, Louis XV v Louis XV
N m pha Ty ca Paris ti thnh ph Versailles, lu i Versailles
l biu tng ca quyn lc ti thng ca cc triu i phong kin
Php vi din tch khng l v cc cng trnh kin trc cc k s v
lng ly. Ti lu i ny H a c Versailles c k kt nm
1919, l ha c chnh thc chm dt Th chin I (1914-1918) gia
c v cc nc thuc phe ng minh.

Mt chiu thng Ba nhp nhp trong khu vn Marseilles:

cha lng l i pha trc trn thm c. ng bun b nhn thng
cnh xung quanh. Ln u tin ng n Paris; ln u tin v
cng l ln cui cng.
Cha qua tui su mi khi n Paris.
n gia khu cng vin, ng l ng hi:

- Trianon [12] u?

[12] H a c Trianon k ngy 4-6-1920 ti Cung in Trianon

Paris gia nc bi trn trong Th chin I (trong c H ungary) v
cc nc thng trn ca phe H ip c. y l mt trong nm ha c
thuc h thng ha c Versailles. Theo H a c Trianon, H ungary b
mt i 61% lnh th, 63% dn c cho nhiu nc khc nh N am T,
Romania v Tip Khc. D in tch H ungary b gim t 320.000 km2
xung cn 90.000 km2, dn s t 15 triu xung cn 8 triu.

Phi a ng n . Trong gian phng k ci ha c th

bo y, ng bc lng l, xem chic bn cm thch, ng lng
tng mc cho ngi huissier [13] mt trm frank. Ri ng i ra
vi vng, khng ni mt li, vi v lng tng bt an. Ti hi ng
c mun xem nhng i phun nc? ng ra hiu khng mun
xem g na. Trn ng v, trong xe, cha khng ni thm mt
li.
[13] H uissier (ting Php): ngi trng coi bo tng, ngi n
a khch.

Qut tro [14]

[14] M t nghi l Thin Cha gio, vo ngy Th T L Tro (tr

l Phc sinh ng bn mi ngy) ngi ta dng u ngn tay qut
vo tro v ln trn con chin hnh cy thnh gi.

Vng, ti lm li trong s t mn. N hng l khi khng

cn cch no khc! C ai sc mnh v tm vc khng
mun t khng nh mnh, tc phm, cng sc c tnh ca mnh?
Ti khng mnh, cng khng l v nhn. Ch mt s tn cng
hn h nht, mt ngng tr yu t nht cng qut ng ti hng
tun, ti mt t tin, khng cn dm cm ln tay cy bt. Mt li
khen d nh nht cng nng ti ln, lm ti yn lng. N gay c
nu mt ngi trc nay ti khng coi trng kin ca anh ta,
nu anh ta ch th , lch s ni: Hm trc t c c ca cu
mt ci g vui lm. Ci g y nh... T ch nh na. N hng
lc nh th ti nm cht bn tay t thin y, n tr li nim
tin cho ti trong vi gi, i khi my ngy.
Ti lm li c trong n ung: trong ti khng c s cn
bng, ti nhn c, nhng c ru vang vi tht m nh, n
ung chng c chng mc no. Ti mc li trong s ch : ti
khng c k iu ti s din thuyt di di sau , lm nh ti
ho hng tm hiu v nm chc mi chi tit ca n. Ti c
Goethe rt nhiu, nhng i khi ti ngh mt gio vin trung hc
dy ting c cn ng tin cy hn ti v lnh vc ny. D
quyt nh mi ngy s i do mt gi, nhng ti vn ngi trong
tim c ph nu c th, vit nhng bi bo kch quan nim
ca gii ngi tim c ph. Trong m ng ti khng t tin,
cng rn v v lng, v cng khng nhn i. Ti khng
nh... ti nh th no? Hy qut tro ln u ti.

C cu

i khi ti nghe thi gian, nh mt c cu khng l, vi

nhng bnh xe khng l sng la quay v u a chm chm, g
nhp u u, v nghin nt mt th g , hay sn sinh ra mt
th g , n tiu th nng lng, v nm cho th gian nhng
thnh phm, v vi t s truyn ng khc nhau, n vn hnh
nhng my mc khc, con ngi, mt tri, mt trng v nhng v
sao. N mi lnh m v c ch ch lm sao! N to ra vt v
cuc sng, ri cui cng li nghin nt nhng sn phm lm ra.
Bn c nghe thy khng? C ting m u , trong bn v
quanh bn, khp ni, u n v lng l.

Proust (*)

Gi th ng tn ti trong vn chng nh mt chu lc, ht b

tc ny ti b tc khc ti nh c, chim lm thuc a v khai
thc nhng vng t ca n, h tr nn giu c, pht t v bo
tt, h tch ly c kha kh ti sn, v h thm canh tt c, dit
c di, vui v nui trng trn chu lc mnh mng ... C chu
u, chu , chu Phi, chu c, v chu M, ri c nhng nh vn
ln, c nhng bc thnh v nhng ng tin tri, ri sau c
Proust.

Din vin u bay

Khong ba gi, lc rng sng, mt din vin u bay bc vo

tim c ph, chng n hai con c sacdin, ung mt tch c ph,
ri ngi xung bn ca s v bt u nh c vi mt g gi
danh nh bo kinh t. Chng t ni v nh nhn nh mt mt tu
s tr, e thn v khim nhng. Chng biu din khng c li
bo him. Cch y vi gi chng cn nho ln trn cao, trong
chic o phng lp lnh nh mt ch c c vy m s phn
tung mnh ln cao, gia tri v bin sng la. Chng u, thnh
thc vi nhng ng tc uyn chuyn theo ting nhc, gia
nhng cy ct , trong nhng chm sng n pha, trong s yn
tnh ch b ph v bi ting g ca b trng trong dn nhc, nh
th ting trng bo lnh hnh quyt t t. Gi y, sau mn
trnh din nguy him, chng ngi lng l v khim nhng,
nhng ngn tay trng mut, mn mng nhc mt qun xe ln,
chng mm ci nh xin li. Tt nhin, chng ta sng nh th: v
khn gi u cn phi bit v chng.

Abbazia [15]
[15] Abbazia (cn c tn gi l O patija): mt thnh ph du lch
nm pha Ty Croatia, trn b bin Adriatic.

Bit l khng phi, nhng ta vn c yu mi, A bbazia. mi c

mt ci g dn d, tm thng, mt ci g gn gi, th dn n
e l. Bit lm sao c khi ta vn cm thy thoi mi di nhng

hng c cn ci ca mi, trn bi bin m ng ra cha phi l

bin, ch l nc mn trong bi vnh, gia nhng khm hoa
ging ht hoa c vng Trung u, cng nh s phn ca mi, nh
th ngi l bn cng ca Vin, Budapest hay Praha vy, v dn
chng cng chng vim thanh qun, cng thng thn kinh tim,
chng mt ng v tnh i r tin vi v n y, c cht h thn
v thiu tin i n ni xa hn v sang hn. Mi nh ngi trong
nh, A bbzia. Tt nhin Cannes [16] th sang hn. N hng ngi
th quen bit hn, n s hn, gn gi hn. C h i, nhng
qu ng, nhng chnh khch gii N obel, nhng lnh b v bn
ma c, n Rivira bn Php. Ma xun ny ti cng chun b,
theo ci cch khim tn hn, dn d hn, n vi nhng cy c
thn thuc hn ca mnh, n Abbazia,

[16] Cannes: thnh ph bin ca Php, l ni t chc Lin hoan

phim quc t Cannes hng nm. Thnh ph nm ti Cte dAzur thuc
tnh Alpes-Maritimes.

Nhng mnh v

N gi n b y tt nhin l chng thy u. Ch c nhng

mnh v chng ta ang ghp li bng i tay vng v. N guyn
dng, n c th l mt tc phm tuyt vi. Ta khng cn nh
na; ch cn l m k nim v mt bc v m ta nhn thy
u . Bc v N GI N B, trong mt cun sch lch s y
hc hay ngh thut, trn Thin ng hay mt gc ph.

Mo him

Mt ngy thng Ba, ti khng ra khi cn phng ti, sau

nhng rm ca c ko xung, gia cng vic, s t mn v cn
trng, ti cm thy th gii bn ngoi ang thnh hnh mt iu
g , cha r rng, nhp nhp v ngt ngo, gn ging nh sm
banh, nhng cng ging nh mt bt tit, nom c v ti sng,
lm m sc mu v bnh thng him thy, v tia nng mt tri
xuyn vo c th tinh nghch ca thin nhin nh mt chic kim
tim mu vng, cng lc tim c thuc phin v coein vo tt c
nhng g l c th v t bo. Mt cuc mo him tht gm gh!- ti
ngh. V ko kn thm rm ca.

Kassa

Trn bn ti thy mt cun sch nh, ta l Kassa. N hng

bc nh v vi dng khch quan gii thiu qu kh, hin ti v
tng lai ca thnh ph.
Cun sch lm ti bt an, n khuy ng trong ti bao k
nim. Ti cng quan tm n qu kh, hin ti v tng lai ca
thnh ph, d khng c hnh nh, sut m ngy. Khi ngh n
Kassa l ti thy nh c mt ting ku t y lng. Ting ku th
ny: Hy tr li ta! Tr li cho ta ngi nh ni ta sinh ra, v c
ngi nh ni ta ln ln, tr cho ta nhng nm m, nhng k
nim, nhng ca s v nhng vm cng thi th u, bi c v
ngi nh Lcsei, ci cng pha Bc ca Gio ng v tt c, c
Rkoczi, hy tr li cho ta, nu khng chng iu g cn ngha.
Tr li cho ta v chng l ca ta, v khng th t b chng. Hy
tr li v ta hiu ht, k c ni tc gin ng cay. Ta mun cht
ni thnh ph bt u, ni nhng ngi thn yu khut ca
ta yn ngh trong nhng nm m ven i, ni nhng k nim ca
ta cn trong cc cn phng. Hy tr li ta, chng no ta cn
ni li t t. Ting ku vang ln trong ti, ngy v m, t trong
su thm l tr.
Cun sch nh i vi ti hi c bit v n gii thiu khch
quan nhng thng cnh, cng nh nhng gi tr c trng ca
i sng vn hc, m nhc v x hi ca thnh ph. Ging nh
ngi ta lm gim nh y khoa v vt thng ang r mu ca
mt con ngi.

Chnh m

Bui sng, ang na tnh na m, ti nghe ngoi ca s

m, thin nhin ang chnh m. l nhng m thanh nh: mt
ting lp chp, mt ting lc tc r r ca mt con so nh, mt
ting vang v t ca si dy n. C ngi ang chi trn nhng
nhc kh ny, ngu hng ch bng mt ngn tay. i, bt u
ri, - ti ngh trong khi cha tnh hn. t tri ang chnh m.

Gic ng

My nm nay ti thng bt u gic ng nh ngi th ci

cht, u v t chi vo cho thun vi mt gic ng khc, c
xoay cho c th vo mt t th cui, th nm hng v v s yn
bnh ca mt gic m khc khi bt u i vo gic ng. tui
gn bn mi ngi ta bt u tp th, ch bng mt ngn tay,
nh ngi mi bt u tp dng cm.

Thng T

i sinh vo thng T. Bu tri ln u tin ti nhn thy y

gi, trn ln nh sng v bng ti m, khng kh m t, vn v
my, nh nng v nhng t sng bt an, nh mt ngi n b
mt tr xa tc chi n th cm. Thi thong trong nhng gic
m ti vn nghe thy ting th cm y. Theo cun sch chim
tinh N rnberg th ngi sinh thng ny tnh tnh bt n, khng
may mn trong bun bn, a cm v vng v. C nhiu kh nng
h s cht mt ci cht thm, trong nc hay la. N gi i cho
rng nhng k sinh ra vo thng T nh chng ti tnh kh tht
thng. N hng ti thy nhng ngi cn tht thng mt
cch nguy him hn sinh ra vo thng Tm hay thng Mi hai.
Nhng ti khng tranh ci vi nim tin ca ngi i.
Chc hn trong chng ti, nhng ngi sinh thng T, c mt
cht g bt n, hp tp, tinh qui. Mt dng in khng chp
nhn c. Trong tng si thn kinh chng ti lp l bu tri
thng T, mt m, php phng xanh, vi nhng sc mu ti
non, rc r, s no nhit tng bng. Thng T l ma c ci v
hnh non, cng nh thng By l ma hoa hng v thng Mi
hai l ma vn chng vy. Ma c ci cng y thi hng v vui
nh ngy hi. My ngy u thng T ny l nh th.
Ti cho i trong ma c ci, hnh non xa lt ti, nh mt
th hoa qu u ma. Ti sinh vo ngy quc l, ngy l ph
chun cc b lut. Vo ngy ny chng bao gi chng ti phi ti
trng, v ti cm thy xung quanh cng cho n s hin din
ca ti nh mt l t nhin. Trong mt thi gian kh di, ngy
ngh hc ny lm ti c cm gic s tn ti ca c nhn mnh,
cuc i mnh nh mt ngy hi. Thng T ti gi vn thu ht

s ch ca ti, c bng khu gic. N cho ti d cm v mt s

bt u.
Thng t c mu tm m, vi nhng sc khc nhau ca hoa
ut kim hng. Trong t y c hnh v cc loi c hoa mi
dm vi tun nay. S ng sm quanh nhng ging nc nng
vy y nhng ngi au d dy nhn nh, tay cm cc v ng
thy tinh, cau c nhn cnh sc ma xun. N c sui cha bnh
nng bng nh mun x nhng bc bi, rc rch lun lch, pht
ln trong nhng mch ngm, mang n ngun nng lng b
n, nguyn s. Cc nng khng thch thng T, thng ca o
khoc ngn, ca mn trng c, ca nhng cn chng mt ma
xun, nhng hi hp v c. Vo dp ny, nhng ngi kh gi
thng i Taormina [1]. D n ngho ti ti nhn ln tri, ht h
nh nh hi, trng sao v kh bo: sng hn.
[1] Taormina: thnh ph nh nm trn b ng ca o Sicily (),
thuc tnh M essina, gn Catania. L khu du lch rt c a chung
t th k th 19.
Ti cng ngc nhn tri thng T, tm ngi sao ca mnh. N
cn nhp nhy l m tn u u. Ti ln tm mt bn tay v kh
ni: N m hn.

Li th

Vng, vng, vng, cho n cht, c trn gin la hay trong t

y, h khc l s phn ca tt c nhng ngi c c tin v c
suy ngh trong th gii ca s ngu dt, c c v thiu kin nhn,
ti xin th trung thnh - ti li ni hay hi th cui cng, th
cng vy - vi tri thc, chn l, s can m ca t duy, ti chi b
s yu ui v s lp li my mc ca tm hn, nhng th h
thp T tng v N gh thut thnh tr tiu khin, ti coi s
cung nhit ca khn gi La M khi mu m xem trn u ca
cc lc s cng nh s cung si trong mt rp phim hin i cn
t t hn v nhn bn hn th, ti mun trung thnh vi
S hakespeare, Goethe, Tolstoy, A rany J nos, Rilke, Pet,
Theodor D reiser, O N eil, Martialis v S aint Augustinus (*), by
gi v mi mi, amen.

S gi cm

Mt hng ti chnh m vn phng chi nhnh gc ph; vi

nhng ca knh c ln, g r tin hin i, khng ng gi
lm, v vi ng tin r mt, c l cng chng gi tr lm.
Mt m ti i ngang qua nhng ca s bng knh khng
bung rm. Trong phng ln, trc mt kt st c np vin c
im trang bng nhng cy cnh phng N am, n chiu sng
m. Tt c rt cun ht. Cy c, nh sng v tin mt, cng lc:
tt c nh thn thin, mi gi cm d. C c ch ngha t bn
gi cm y.
Ging nh mt con s t ci hoa hng trn tai.

Cy

Cy ci vn tr tri. Trn u nhng cnh nhnh thy chi

lp lnh sng, nh bt ngn mi mc trc gi xung trn.
C sau ng trn Vrmex [2] ly li mu xanh cng cp,
du dng, nh ngi m nng c gng dy v bc bi v kiu
hnh, khi bt gp tia nng u tin.

[2] Vrmez: tn mt cng vin Budapest. Ti y M artinovics

I gnc (tin s thn hc, vt l, ha hc, chnh khch, 1755-1795) v cc
ng s ca ng b triu nh o t hnh v ti m mu phn lon
ngy 20-5-1795.
Trong cc bung in thoi cng cng, nhng ngi khoc o
chong ma xun m thoi di di, cng nhin trn ng ph.
Va vi v in m va mm ci trong n o ph x. Gng
mt khng th giu ni. H ni nhng li yu ng qua in
thoi; v tnh yu, v mt th gii hn tp c rp chiu bng v
tim bnh kem v v m sao sa.
N c l nh; tng nh ma xun tun chy c trong nhng
ng thp.
m m nghe ting ci tu rc ln t ng st pha
N am. Cy ci, bng nhng mi mc nhn, thao thc di vo
m, lng n tng thng ip. Ma xun l ma ca nhng
gin hn.
Trc ca nh c mt cy d gi. S ut m n rn r, thm th.
Nh mt k ng tr sut i, n bo: Du sao, du sao.

n chay

Gp nng ln u, v c sau , khi tr chuyn, lc tm tnh

nng hon ton ng nh mt ngi ph n. N hng ri, n lc
phi dng th xc minh chng nhng g nng ni, ai cng
thy nng khng phi l mt ph n ch thc, ch nh mt
dng chay. S bt ng ny lm nhiu ngi xa lnh.
i mi chay, cp v chay v nhng th khc. Chng ging
ht mi, v ca nhng ngi n b tht: c nho nn t
nhng cht liu qu phi, gn nh hon ho. Ch c iu chng
v v. N hn ca nng cng chay, mt ci hn kh khan nh
mn tht hun khi. V trong nhng khonh khc am m nng
ni nhng li chay; s mi gi cng vang ln qua i mi nng
nh th nng bo: Li y anh, khng ai thy chng ta u, ta
hy i do mt tua Oertel.

Microphone

Ti hng ging, ly hi v bt u ni - mt mnh trong cn

phng cch m ca i pht thanh. Trn bn, mt qu bng thy
tinh nh mu bo hiu ting ni ca ti c truyn ti
i pht, v gi y trn mt bc sng nht nh n ang lan
truyn trong khng trung, u gia Australia v ph Sndor
Pest.

i lc ging ti ngc ng, tc nghn. Va c ti va ngh:

Con ngi khng th quen ni vic ny. Mt chuyn tu i trn
bin pha N am lc ny, ti ch nht, y nhng ngi Hung di
c, v mt ai trong s h, trong lc bun cht m i v nghe
thy ti ni. Mt ai Greenland ang d sng i v ging
ni ca ti cht vang ln trn nhng ni bng. Lc ny ti v i
nh con ngi cha h v i nh th, ngay c A ila cng
khng, Richard S T Tm (*) cng khng. Th gii ny l thuc
v ti. Ti ni g vi th gii? Nhng c Gio hong, nhng bc
vng gi v i thi Trung i tng m c c ln c ni vi
thin h nh th, trc tip v thn thin. Liu c th quen vi
th quyn nng ny? Cha bao gi con ngi khng l, v bin
nh th.
Ti c tip. Ti ang ni chuyn cng th gii, nhng ti
khng th ni mt cht g v iu lm tri tim ti au n. N i
chuyn vi v bin cng c php tc ca n.
- Cha bao gi con ngi bt lc nh th ny, - ti ngh trc
microphone v nut khan mt ci.
C th Greenland ngi ta nghe c ting nut khan

y, v hiu.

i mt

i, th nh sng bng le ln trn ng ph, hoc gia m

ng trong nh ht, hay trn tu in - ci tia sng y, tia sng
ca i mt, th nh sng con ngi cn mnh v chy bng hn
tia phng x radium, n thiu t v xuyn thu tm hn, n xoa
du v tn ph. Th nh sng k l. Hy nhn vo mt ti y!

Mt ngi c

Thomas Mann (*) l mt ngi c nh th ng ang Phi

chu vy: bng bnh v trung thnh, nhng cng lc ng hi
ng kch v phn khng, d tn thng v kiu hnh. Trong
ng c cht g m nhc ca Mozart, vai din ca Goethe v tt
nhin rt nhiu Thomas Mann, mt qu tc sinh ra Lbeck, by
gi l Thomas Mann Kssnacht, gn Zrich. ng vt ln sinh
t vi nhng thuc tnh c trong bn thn mnh; va hi mun
nui dng va hi mun khai t tnh cch c trong ng.
Trong dng sa m ng ung na cc sm banh m Bismarck
(*) i hi cho mi ngi c; v gi y ng ni v th gii
trong nim hng phn say m ngt ngo xuyn sut cuc i y.
C th ng khng phi l ngi c l tng nht, nhng chc
chn l chn chnh nht. V hn na, bn cnh Undset v
D reiser (*) ng l mt trong nhng nh vn ng i ln nht.
Mt mu thun l lng! Ti bi phc ng su sc, v i khi thy
thng ng.

Ci p

M t ghi li c khonh khc khi ci p, s k diu hun

c bi cht liu v tm hn, mong manh v nh mt lp men,
v vn trn gng mt mt ph n, v s ha hp - m v p b
ngoi ch l h ly - ca tm hn v tnh cch b ph v. L
tht, c ta xu i! - ngi ta ni v nhn vai. ng, c y xu i
v s tn phai t ni tm. p ngha l trong sng, theo ng
ngha ca ngn t. Nhng th khc ch l s trang im.

Cylinder [3]
[3] Cylinder: y l t bo tr cu.

Theo phiu ghi kt qu th nghim nc tiu th lng cn

thu c qua ly tm t, mu trng, khng thy cylinder.
Trong phng xt nghim, ngi ta trn an:
- Nc tiu qu ng hon ton bnh thng.
Ti cm n, nhn danh c qu ng na.
- Khng c c Gigardi (*) na ch? - Ti hi sau khi c.
N gi bnh khe kh th trong ting ng ca dng c o v
nhng ngn t chuyn mn, lo lng ch , hiu ht, c nhng t
ngoi lai. Tt c bn thiu axit cn sng u ng ng. - bc s

ni vo in thoi trong khi khm nghim. N gi bnh dng tai

nghe, v mun bit: v bit mnh thiu axit.
Thiu axit hay c ng, hoc qu trnh to nhit lng
khng m bo: v trn tt c nhng th y l mt con ngi,
vi s phn khng phi l axit, ng hay tuyn c th, m l tt
c, v trn tt c l b mt m ch mnh anh ta bit. Hy pht hin
i, hi bc s, nu ng l bc s, rng Liszt (*) l nhc s, cng
nh Cha - n Cha - l c Cha vy.

Nhng hnh nh thnh ph

Phi miu t nhng thnh ph nh mt tng hay mt hi

c ca cm xc. N hng hnh nh thnh ph lun lm ti bc
mnh v chn ngn, chng thng bt u bng mt thp cao lp
l t u , v tip ni bng t l cc sc dn trong thnh ph v
s calo m tra v ti nhng c dn ca n tiu th. Tt c u
v ngha. Mt thnh ph trc ht l tng, khng th a vo
s a b.

Dandy [4]
[4] D andy: ch ngi n din sc s khc ngi, bnh bao, le lot,
m dng, cng t bt. N hng cn c ngha l nhng g ho hng,
nhng ngi ti gii, c phch, a v cao.

N hng dandy ln - Fox, dO rsay, Edward VI I I , Baudelaire

J usth Zsigmond, D I sraeli (*) - u lm su sc th hiu thm
m mt thi i, khi t s k d h cht lc li mt iu bnh
thng no cho dn thng; h bt u bng qun trng v
giy , v kt qu cui cng t cng vic ca h l qun lng
ch c dng trong Hong cung A nh, v nhng ngi tha
hnh n cng c cc tc phm ca Proust. N gi dandy tht, t
nhng tr biu din gy ci cho cng chng, rn gia cho
cng chng mt li sng, t nhng l hi sc s him hoi,
mang li cho con ngi nhng ngy bnh thng gn gi v
nhn bn hn, nh thc th hiu thun phc gu thm m

my mc v thiu sc tng tng, h n chim cun ct nng

trn la nn, nhng nh h m dn chng hc cch n bng
dao da. N gi dandy, ng ngc nhng khng bao gi v hc,
ngi dandy khinh mn, nhng cui cng chnh h to nn
qun chng bit tn trng h. N gi dandy gio dc, khi h lm
hon ton tri ngc vi nhng g h c gio dc. Loi ngi
ny tuyt chng. ng tic sao. Th vo ch h ch cn li
nhng din vin in nh c a chung.

Arany Jnos

Ti sng v ng gia nhng cun sch. m mt ng, ti vi

tay ln ln ly xung mt quyn t gi sch gn nht.
Ti sng gia hng ngn cun sch, khng phi do ti chn
la; cuc sng, s t m, nhng chuyn i, ngh nghip, nhng
nh bun sch v nhng tc gi mang chng n phng ti,
thnh thong gi ti nhng a con tinh thn ca h, mi ngy
bn nm cun, hy vng nhn c mt nhn xt thin ca ti.
N hng cun sch quanh ging nhn ti nh i hi, trch mc,
v ti lt nhn chng vi v c li. N hng cuc i ngn ngi.
Ti ch c nhng g ti thch v nhng th ti hy vng tm thy:
s hu ch hay qun lng.

Ban m, tay lt m trn gi sch, ti thng rt xung mt

cun no ca A rany J nos, thng l bn in p trn giy
vng do A rany Lszl tp hp v Rth Mr (*) in Pest, nm
1888. N hng cun sch A rany kiu Rth ny thng l bn
chung thy nht ca ca ti khi v m. C th ni d ti m bt
c cun no ca ng cng vy, ti khng mun m o v th
loi, m mun giao cm vi tm hn A rany. Vn l mt tm hn
y thm th cng ti d l cc bi balat, hay Toldi [5] hoc th
t ca ng. Ti lt gi mt trang bt k, v c chm ri, tin cy,
nhiu khi ti sm mai.
[5] Toldi: Tn mt trng ca ln ca Arany J nos vit v Toldi
M ikls (khong 1320-1390) mt i in ch qu tc cng qu vi
ng.
Ti c bit thch nhng l th ng vit. Ti thch iu g

tm hn y? S sang trng v ng n? S c hay sc u

tranh si sc khn ngui ca ng, nu ni n nhng g qu
trng i vi ng: t nc v dn tc Hung, ngn ng Hung,
vn chng? S u t ca ng cao thng v su thm, si sc
v bay bng, nhy cm v hiu k ti mc ti khng bit tm
ngun gc ca n t u: gia nhng ngi nng dn vng
S zalonta [6] hay u trong vn hc th gii, trong O sszin
[7]?... Khi ng thuyt phc Tompa (*) chp nhn s gip ca
Hn lm vin, hay khi ng than phin: ... ci m ngi ta
thng gi l sc khe th ti c. Ti thc dy, n ung nh mi
ngi khc; ti ng nhng nhng gic m u ut. Ti khng au
n, ch i khi tc ngc, t lu nn ti quen v khng
n n. Ti chp nhn bnh ti l bnh tng, nhng nu
ng vy, th ci bnh ca n ny u c nc ci nh h khng
nh... - trong bc th k tn J ank. Trong nhng bc th k
vin ph vic chng kh S zalontai, ta cm thy ni trn tr
tinh thn ca nh th, ngi dnh tt c tm huyt v c sc
khe ca mnh cho cc tc phm. N hng g ng vit cho thy ng
l mt ngh s ln, ln nht, trong sng nht. N hng l th ng
vit l minh chng cho thy khng ngi ngh s no khng phi
tr gi. A rany dnh cho th tt c. S c khe, hnh phc, cuc
i.
[6] Szalonta: l mt thnh ph nh, cn c tn l N agyszalonta
nm trong tnh Bihar (nay thuc lnh th Rumani), qu hng ca
nh th Arany Jnos.
[7] O sszin: ch cc tc phm ca mt nh th v danh, vi ngha
hoi c, xut x t Calendonia, mt quc gia mt, do J ames
Macpherson (1736-1796) tm ra.

Can m

Ch c ngi anh hng mi bit gi kn trong mnh s phn

khng v chn l.

c gi

Mt thiu n ngi trn gh di ven li do chi v c sch,

gi nng chic khn qung c mu xm nht ca nng bay lt
pht. Ti i qua, v nhn gng mt d thng, thnh thin, tr
trung, nhn ngn c mn mng, i chn thon th ca nng y
thin cm. Ti cht nhn ra cun sch nng cm trn mt tay v
ang chm ch c c v quen quen. Chnh l mt tc phm ca
ti.
Mt pht hin nh th lm mi nh vn ht sc hi hp v vui
sng. Ta vit v gn nh khng dm tin rng cun sch tr
thnh mt sn phm, mt n tng vt th, c th nht trong
ngn ko, ri mt ngy kia mt thiu n mang ra li i do v
c n nh mt vn phm nh nhng, tiu khin. Q uan h ca
nh vn v tc phm vi th gii khng thn thin, t t nh th.
N h vn vit v khng th lm khc, anh mun thnh cng, nu
khng mun th anh s tr thnh c qu, v anh c cht g va
l ngi th v cng va l doanh nhn, v nu khc i anh s tr
thnh k ngc v b gim nt - nhng ngoi iu ra, anh
khng tin vo sn phm m anh lm ra, v nu gp ngi tiu
dng, anh s kinh ngc v n trnh. V th m ti ro bc
nhanh hn, v khng ngoi u nhn li.

Tang tc

Khi Z., mt chnh khch v mt ngi bn ln qua i, ti n

tin bit ng. ng nm trong phng lm vic, trn mt trng k
t trc bn vit, gia t sch v nhng gi cht y giy t v
bo ch. Ti ng lng trc linh cu v ci u. Lc mt cm
gic, mt s thi thc mnh hn tt c buc ti bt u tm trn
cc gi sch nhng tc phm ca mnh. Lc u ti cn e ngi v
kn o, nhng sau ti lt tm l liu v vi vng. Ti thy
vn vn c mt cun, mt cun tiu thuyt bi bm nm gia hai
cun sch lut hc. Lc y mt iu g bp nght tri tim ti,
v ti cm thy mt ni tang tc v hn.

Nhc s

Mt nhc s ln mt i. N hng cun v chp nhc v a ht

lu gi, nhng g c th, cc tc phm ca ng. N hng th
m nhc khc m ng khng ghi li, ch c cy v cm ca ng
bit, v nhng ngi tng nghe cy v cm ny vnh vin cm
lng. S im lng y l mt thm kch.
Mt ci g mt i trong ta, trong mi chng ta, c trong
nhng con ngi nh b, v danh; mt th g khng th lu
gi bng ch vit, hnh nh hay s chp nhc. Mi ngi u c
cht m nhc ca mnh, l ngh thut ca ring mnh. Mt
nh vn ln mt i li nhng cun sch, ngi ngh s li
nhng ha phm hay cng trnh iu khc, nhc s ln li giai
iu hay nhc phm m ng ghi li bng nhng nt nhc ln mt
mnh giy. N hng ngh thut cn l iu g khc na. S ra i
ca mi ngh s u ko theo s mt i ca mt iu g m
tc phm ch l h qu ca n; v ci ni dung mt i y mi l
ngh thut ch thc. Vy ci , ngh thut chn chnh l g
vy? L cm xc ci r m tc phm ch l s hin th ca n.
Pha sau ngi ngh s, din vin s cn li nhng g? Vi bc
nh, mt khun mt, k c v mt ci khot tay. Cht liu v tm
hn to nn hin tng ngh thut li vt xc trn tm
gng tm hn ca vi ngi thng ngon; ngi din vin
tip tc sng trong nhng tm hn y mt thi gian ngn na.
Chng ta bit g v ngh thut ca Talma (*)? N mt i theo
thi gian. Ci n tng m Paganini, Vio i, Vieuxtemps (*) cng
hin cho thi i mnh lu lc i u? u c mt th
m nhc nh th, khng thnh vn, l lng gia tri v t.

Ch ngi ngh s ghi chp lu gi cc tc phm ca mnh,

mt chng mc no chng li c ci cht.

Phong cch

S chopenhauer coi phong cch l gng mt ca tm hn.

Phong cch gi to l mt n: ta chn ngy tc gi, son phn,
gai si. N gy nay, khi vit mt cch bnh thng v n gin nh s nh bng vn chng - thc cht khng cn l s mng
na, th th gii vn chng y ry nhng k u tc chi
mt, ru ria nhn nhi, ging nh h va bc ra t mt salon
thm m vn chng vy: tt c u mt dng, nom phong
ta ta nh nhng g chn gi N am M trong phim nh, rt gi
tnh. Chnh v th ti ch nhn ngm h, tc li; nhng khng
c nhng g h vit.

K t st

Bui sng g thc dy, n s, tip sau ny ly v, ln bc

lng cao hn, ri sau ng ngoi ph xem bo nh mu, chm
thuc ht, ri i nm, v n mt ngy g khng dy na. G
ang i pha trc ti y v i n ci cht, mt k t st; v ti
khng th lm c g cho g.

Nhit i

N gi ph n ngi i din vi ti l mt ngi lai: m nng

l ngi bn x nhit i, thuc mt b tc n tht ngi.
N hng ngi bit gc gc ca nng khng khng bo m nng
cn n tht ngi. Ri b - th y, ng l sc mnh ca thi
quen! - ly mt vin chc thc dn ngi A nh. Hai v chng
phi trn chy khi nhng nh kin ca cng ng A nh. N ng
l con gi h, by gi nng ang ngi i din ti, ni vi ngi
bn quen ca ti bng mt th ng xa l, th ting nghe m nh
ting Hung, v ti khng hiu.
D ng nng mm mi v thanh t; nhng n thn i m chp
nhn chm khc trn cc bnh ng J ava c dng ngi nh th.
i bn tay nng, nhng bn tay lai c trng tuyt vi - nhng
t di cong cong - nh khng phi mt bn tay ph n m l
bn tay th. Ging nh bn tay lt xc ca mt con i i. i
tay nhit i nom tht ng s. Chng khng thch hp vi cng
vic. Vi nhng ngn tay nh th ch c th cu nguyn, m p
hay git ngi.
N ng c mt bi th bng ting m . Thi ca ca h ton
ni v tnh yu; nng ni nh nh ta nh mt nhnh phong lan
ln ting. qu ti nhng chng trai c th cho bn tnh ngy
ny qua ngy khc, - sau nng k.
Ti hi, t nc chng ta nng c rt khng? N ng bi ri
nhn quanh ri mm ci, nhng khng p. N h th nng
khng mun lm phin lng gia ch.
Ti ngh nng mi tm.

Sau ny ti mi bit nng bn mi ba.

Tt c u khc.

S nghip

Mt do chng i li l ng, ci xung mt cun sch hay

mt gng mt ph n, ci v t, chng nhn nhng v sao hay
nhn hoa, hoc nhn nhng ngi t vn - nhng ri mt ngy
chng bt u to dng s nghip; v th l chng thay i
hn. Gng mt thn thin, gn gi ca chng bng tr nn
trang nghim, nh mt mi ca l ngi mu gi trong t knh:
chng ci, nhng gng go, chng din, nhng hi ging mt
din vin hay mt ng quc v khanh ang tha hnh cng v.
N h th chng lun mc o ui tm, c khi vo b bi vy. C
nh chng lun ming ni: Vi tt c thc trch nhim. C
nh chng vui lng lm tt c nhng g m mi ngi, thin h,
cy c hay l gu trc yu cu, nhng ch t chn gi n hai gi
chiu, trong gi lm vic.

Th lm bn chi

Ti thy cc nh vn, mc s, th lp bn v sinh, thm ch

nh x hi hc ung nh th lm bn chi [8]. Ch c iu ti
cha bao gi thy th lm bn chi, c khi say c khi tnh.
[8] N gn ng H ungary c cu U ng nh th lm bn chi, ch
ngi nghin ru, ung nhiu v .
N gn ng i sng, bng nng lc c trng b n, to ra
nhng biu tng, nhng biu tng t thn tn ti, c lp
vi hnh mu. Mt c gi d thng, hi b mng du, - ngi
ta ni. N hng ti cha bao gi thy ngi mng du; v c gi
ngi ta gn cho d chng kia thng ch c tiu thuyt A nh,
ch t khi do chi trn nc nh hay mi cha di nh trng. Ti
nhn thy c thng i trn nhng li do chi lc mi hai gi
tra, trong nng chi chang, cng nhng nhn vin nh bng rt
c hc thc v am hiu vn chng.

Ti kht khao n chy bng c bit s tht. Mun thy

mt ngi th lm bn chi ung ru th no. Ti mun thy
mt c gi mng du mc o ng trng i trn nc Vng cung
Thnh ng di nh trng. Ti mun thy Richard S T
Tm, lc cn l v tng, nu c th th trn bn m, - khng c
cch no khc - khi nh gii phu m lng ngc v tng v ngc
nhin tht ln: y, ng l ng y c tri tim s t.

T tnh

S ng sm, sau mt m thc trng hn huyn, chng a tin

nng v, trc cng ngi nh xa l, chng lch thip nhy khi xe
gip nng, chng trt chn v ng sng soi trn nn t
t, gy tay. Trong ni au n man di lc u, chng nm sp
my giy, bt ng di chn nng.
i! - nng ngh. - Tht qu sc tng tng. Chng yu ta n
th ?

Ting ng

Trn ng ph, di sui, trong tim may, trong thn, trong

gan con ngi, trong rn, u u cng c ting ng, nhng
m thanh chun b mt iu g . Mt con sc bay t ngn
thng ny sang ngn kia bng mt c nhy rn ngi, n dng
li trn u mt cnh l nhn, a bn chn trc ln mi, ra b
quan trng bo:
Thng T.

Sicilia [9]
[9] Sicilia: vng t tr c din tch ln nht nc , vi 25.708 km2
v hin c 5 triu dn. y cng l o ln nht a Trung H i vi
nhiu o nh vy quanh. Cc hn o nh hn nh Aeolian v pha
Bc, Egadi v pha Ty v Pelagie v Pantelleria v pha Nam.

Khi con tu dng trc Taormina, mt ph n mc tm

nhy t trn boong tu, v bt u bi trong ln nc xanh nht
v pha b. N ng bi chm, lc vo bui sng, trong ln nh
sng trng, nc xanh, v pha nhng mm mu vng ang
bc hi; nng bi nh suy ngh, nh ngi tr v mt t nc
l k, cng mt lc l nc, nh sng v tng. N ng bi nh
v cu tinh trong c tch. Ti ta vo lan can mn tu di theo
nng, theo ci c th mu trng m bin du dng ang m trn
trong vng tay nh m mt c th gn gi v tin cy, mt ch c

hay mt n thy thn. S icilia l x s ca nhng iu k diu, ti

ngh. C l ni y vn cn sng, trong kip lu y, nhng bc
thnh nh b, vui ti, c vc dng con ngi.

Chuyn i thng T

Chuyn i ny ngay t nhng ng tc chun b u tin

y nhng ni bun phin kh hiu, nng n. Ti i qua nhng
thnh ph nh, ging lng mc hn l thnh ph, v nhng s
phn vy cho ti t mi chic cng v mi ca s. N hng s
phn m Cha cng khng gip ni. S v vng ca nhng cn
nh, nhng ngh nghip v nhng quan h con ngi. Mt chu
hoa t trn ca s, nh ai mun nhn gi iu g n nhn
loi v cm v cm lng qua mt mt hiu. Mt ngn la sau
cnh cng, nh u u cng l nhng Robinson. Khn o t
ti v nhng lt c k chng trn dy phi, nhng qun tr,
ni tt c u m v v git ngi hay s thu, nhng i mt
nhn nhn v u bun ca ph n nhn theo xe - nh th th gian
b quy li bng vn g, bng dy thp gai, nh th nhng con
ng b ct t v b chn li u bng chng ngi vt:
dc ng i ti cm thy nh th. Ti dng li cnh ng xe
ha, ngi xung bn nhng thanh ray, chm thuc ht, nghe
ting gi thng T m t, v kinh ngc cm thy mnh khng
cn thc s thch th iu g th gii ny.

Cha nht L L [10]

[10] Cha nht L L: ngy l ri vo Ch nht trc l Phc sinh,

k nim mt s kin c vit trong bn sch Phc m quy in, k v
vic Cha Gi su tin vo thnh J erusalem nhng ngy trc khi chu
kh hnh. Cc nh th s dng l c trong cc nghi l, nhng cc
vng khc nhau nu khng c c, c th thay th bng nhng cnh cy
thy tng, cy liu hay nhng l cy bn x khc. Vit N am, hu

ht cc nh th s dng l da.

u u cng y p mi m nng, hm hp, nh trong mt

l nng bnh m, khi bt n v cc chng trai dng nhng
chic xng cn di trt nhng khi bt mm mm vo l. V
hi c mi ging nh ngi ta pht mt ln tt c, mt cht dnh
kt ngt ngo, ging nh mt chai ru mi vani trn ra u
. Tt c ngt ngt n vng vt. Ta mun m toang ca thng
gi n ma xun.

Roma

Nhng khong thi gian mi pht ny, trc ma xun, trn

mt sn ga xa l, gia hai chuyn tu, gia nhng ngi bn bo,
nhng chai Chiantis v cc gi n ng trong nhng chic
r con, nhng ngi th toa xe lm lem du m, nhng nhn
vin vn hnh n mc t chnh ln gia nhng ngi i tin v
cc thm t; v khi ta cn ang loay hoay chuyn tu, bit pha
sau ca ra bn kia l Roma, thnh ph ch i ngi t hng
ngn nm, vo gi ny trong mt cn phng cho thu mu trng,
si bng hi, mt ph n mt en va thc gic, c th nng c
h hng vi Lukrcia (*), v c Gio hong ang hng hng ho,
ngi eo knh gng mi v bt u c O sservatore [11] di
nh sng lnh ca cy n c chao, v tt c nhng th tht
gn gi m cng xa vi, v chung reo v tu khi hnh,
mang ngi tr li cuc sng ca mnh, mt cuc sng cay
nghit v duy nht, cng vnh hng v ph sinh, cng cht chi
v xa vi nh Roma.

[11] O ssevatore Romano: bo N gi quan st Roma ca Ta Thnh

La M.

L Phc sinh

Thi nin thiu, nhng ngy trc L Phc sinh tc ng

bi thm n ti. Mu v v ca khng kh bng thay i: khng
gian nht nht nh nn y nhng hng hoa qu v tang tc.
Trn qung trng D ominican [12] nhng on diu hnh i
vng quanh, tay cm nhng l c thu hnh Hi N hi v Cu.
N hng ngi n b S lovakia ht, nghe th lng nh tang tc
khng trnh khi ang bao trm nhn th. N hng ngy y ti s
khng dm ra ng. N hng iu huyn b khng ch lu tn
trong cc nghi l. Trong nh th ngi ta ht: Hi nhng ngi
Cng gio, hy ct ting khc; v nhng lc nh th bao gi ti
cng khc. D ng nh ti c mi rng buc ring t vi L Phc
sinh, nh ting chung ngn v nhng bi thnh ca nhc ti mt
iu g bi thm v thm kn. Trong con ngi ta phi c mt th
vt cht linh diu no khng th tn li, v cht liu con
ngi, bit au n n khng khip. Ti cm thy th. V th
m ti s.
[12] D ominican: nhng ngi thuc dng a-minh o Thin
Cha.

Ngy hi

Nhng ngy tng bng, khi dn kn ng ma xun ct ting,

ta nh trn cc tranh Walt D isney, nhng cy si bng nho
ln, nhng con xn tc v nhng ng tng gim c, tt c bt
u rung chung v rt ln, c vt, mi th v mi ngi chy
thc mng v pha mt ci ch - trong a s trng hp - khng
h c. N ghe m thanh ca nhng chic kn ng v hnh, chng
ta lao v pha k c. K c l g? Hi c v mt ngy hi, khi
s t v c su vy quanh A dam v Eva mt cch thn thin, v
ch b rng ng gia trng c, di bng nhng cy dng x
cao trm mt, mn nguyn vy ui hnh hch ci.

B theo di

Bn cha bao gi cm thy mnh b cc loi th di theo ?

Hong, mo rng, t gic, th n kin thng lng l lm vic
ring ca chng, trong khi chng lun cnh gic, mt ch
n con ngi, n th sinh linh xa l ng ng v nguy him
trn mt t ny. Hy tin rng chng ta ang b theo di.

Chia ly

Thi gian tri, v my tun nay cuc sng trn y s kin.

Ci lic mt ca mi ngi cng khc. H lng nghe mt iu g
, mt long lanh nhn ln tri, ri dt nhn mt t. Ri h
nhn nhau, ngm hoa, nhn nhng bin qung co kem nh
rng, nhn n b - nhng ngi d cm thy mt iu g -, v
n ci ca h c g khang khc mi khi. Cm thc ny l g, s
tm ti v ngc nhin dn nn, lin min, au n v ng s
ny? C g trong khng gian, trong mt ngi, trong n ci ph
n? Chia ly.

Thng Nm

Thng N m c giai iu ring ca n, c bit bao nhc s

quc t c ph nhc, nhng v ch. H th tt c lm vic
: nhng ln no cng ch ra nhng s m c giai iu, vi
nhng m ch n hoa lan chung v i tnh c p li hng
h.
Giai iu tht ca thng N m su lng hn, v hon ton
khng y m. Trong giai iu y c iu g n t mt v
ng t. N hng cng c mt cht g ca ci cht. Mt thng
ng s. N hng ngi gi c khng thch thng N m, h thn
trng vi v, vi nh sng v mi hng ca n, nu c th h
trn khi hay trnh xa thng Nm.
Bn n c by nom mi cun ht k l lm sao, vi cc loi
rau thm v tht gia cm. N hng t tm ngi ta thy bn chn.
N gy l thng N m dn d v no nhit. Tt c u m nh
mun ni iu g. Khng gian ngai ngi cht nng, nng gt, th
nh sng chi la ca nhng l hi thi c i. C k t vn
thng N m, cng nh c hoa lan chung thng N m, g rn
thng N m. Trc cuc tn cng ny, con ngi bt lc chy
trn vo sau nhng thnh tr ca nn vn minh. Khng th vit
sch vo thng N m. c cng hu nh khng. Tt c u cm
thy nhng tia nng mi hng kia l mt cuc tn cng chng
li l tr. N ng thng N m c him hn c nng d di thng
Tm, nh li kim vng bm vm t pha, nh mt v s ng
phng, mt vn , bo lit. Thng N m git ngi bng nc
c v kim vng, nh st th giu mt, khng th phng v. C
c t qu thng Nm. Thin nhin khng duy cm.

y l thng ca tnh yu: ng hn, n ging nh trong cc

tiu thuyt rt xong v rt hay, tnh yu v ci cht. Trong
nhng hin tng t nhin c ci g ti t, cu th v tuyt
tc. n thng ny nhiu ngi ht hong, vi v kim tm tnh
yu nh mt ngha v, nh th ma ng mua giy i tuyt, ma
h mua v thng vo b bi. Tnh yu thng N m khng th tin
cy. Hu ht tnh thng N m khng hng ti mt con ngi c
th no, n ch thun phc ni ht hong ng tr trong bu
khng kh chung, thun phc thng Nm.

n thng Chn ta s nhn li mi tnh thng N m thn phc

v kinh ngc. C th nh th ? Mt mi ta u th nh?...
Thng N m mi ph n u hi ging Titania [1]. Ti mt ngy
nng tnh mng, ngc nhin nhn ln tm lch, ngm chic u
la m nng yu thch.
[1] Titania: tn gi ph n gc Latin, cng l tn n hong tin
trong v Gic mng m h ca Shakespeare.
Ti nh mt thng N m bin, khng c hoa v cy, gia
chu Phi v chu u, khi tt c nhng g trn t lin lm ngi
ta bt an trong thng N m b n ny, bin a n pha ti,
trong nng chi chang v gi nng. Khng c hoa thng Nm vn
d dn. Ti nh mt sng thng N m thu b, chng ti gip
cha x lm l trong nh th nh ca gia nh, trc b th Maria,
gia hoa loa kn v hoa mu n. Thi thong ti vn thy m
iu ca nhng bui sng y. Ti nh mt chiu thng N m, khi
ti sut cht v mt ngi ph n. N ay th iu khng th xy
ra vi ti na. Ti tng tri, cn trng. Ti nga mt n nng
non thng Nm, v lim dim mt ngh: Tht ng tic!

Ty Ban Nha

Ti ngi trong qun c ph, lim dim mt, t bo trn tay chy
dng tt ch to c mt gang tay, nh tht vo khng gian: li mt
th g b tn ph Ty Ban N ha. Ci g b tn ph t th Hai
sang th Ba? Khng ch nhng vin lt trn ban cng nh th,
nhng vin mu vng b b thi gian lm xn en li.
u , trc mt thnh ng, nhng b uc ca Ta n Gio
hi chy bp bng, nhng thn ngi b rch bng nm nh
nhng ch nga trong trng u b tt. Ti nghe c ting rn,
sau l ting ht nghe tang tc, day dt, am m. Mt ci g
va b tn ph, khng ch mt thnh ph, mt th c, mt
bung tm nt - m l Ty Ban N ha b hy dit, mt t nc
va tn trng quyn chim hu bt ng sn vnh vin va c
Velzquez, c qun i lm chnh tr v Greco, Gil Robles (*) v
D on Q uijote, c kiu cho ci rp v n ci tnh t sau ban
cng che li, c hoa hng mu huyt d v y nhng ch c
bo mp sng lp lnh by bn trong cc st ngoi ch, c s
kiu ngo v bn cng, ci hp th nng bc v tm ti ngay c
nhng lc kh nht cng vn c cht g ging Phi chu, ci
thn thi va ng ngc va rc sng trn gng mt ca nhng
nn nhn v tu s b tri trn ct la. i, nhng ao ph, hip s,
nhng k cung di, yu ng, u b, i mi mu v mi
hng, m chp en tu s v khn vin ren quanh mt gng
mt xanh xao, d thng, nhng thi s Ty Ban N ha v nhng k
ra rut Ty Ban N ha, s cao thng, cao thng vnh hng v
cng kh, cng kh vnh hng, ta ku ngi thm mt ln, ta gi
ngi thm mt ln, ta h tn ngi cho th gian tng, ta go
ln, i hi, chn vi.

Thi gian

Goethe th nhn. C ngi cm ng h bm giy trong tay,

sng nh th, lin tc rt theo nhng ci ch, tnh tng giy.
N hng ngi khc th sng nh mt cy xanh, chm ri v bn
b, h bit mnh cn kh nhiu thi gian, hng thp k. tui ti
nhiu ngi ngh phn chnh cuc i qua, thi ca mnh
ht. Vo tui ny, Goethe ngh, chng i u m vi, ng cn
na th k, c t t. Mt cm thc tuyt vi, lin tc hin hu
trong ta, g vo nm thng, nhc nh ta s thi gian cn li.
Goethe, Tolstoy tr liu cho cuc i tm chc nm.
S hakespeare th vi vng: trong hai chc nm ng vit tt c,
v ng bit mnh phi chm dt tui nm mi. Trong chng
ta c mt nh lng v d cm no v cuc sng v ci cht.
Ta vi vng, ta ni trnh i, d bit r s tht.

Hoa

Chng hin ra, nh nhng ngi mu trn sn din: cao

mnh, nhn nhy, duyn dng, khoe sc, khng c ch ch v
kh hiu. N hng cnh hoa bm kn o, mc mc, bun, hoa
lan chung vi s dng hin ban u trng mut nhng chm
chung nh, hoa tuy lip, hoa hng amat, nhng bng hng u
ma im sng, duyn dng, hng thm ngt ngo, am m.
Thng Nm l ma trng din ca cc loi hoa.
Khng c nhng loi hoa mi. Hoa cm chng, hoa hng
ngy nay vn y ht nh trong thi Horatius (*). Hoa violet cng
khng tin ha. Hoa ngu bng vn vy my trm nm. ng
l ngi ta c lai ghp hoa hng v hoa tuy lip: c c hoa hng
xanh, ti cn thy hoa lan chung mu hng. N hng thin nhin
khng chp nhn nhng th mt nht thi. N bng lng vi
nhng pht kin c xa, v thng N m no cng trnh din
chng y th, nh mt phin bn thun ha, thu nh, tinh
xo. C th vo thi c i hoa hng to nh nhng cy si.
N hng n vn ch l hoa hng, v mt ngi khng l ngt
xung trao tng cho mt ph n huyn thoi, mi u nng
chm ti nhng tng my.

Rilke (*)

Chc ng c v s hi c. A i c th m nhng hi c ca thi

nhn? Ging nh ngi tri qua cuc chin tranh Punic, cuc

chin gia hoa hng v hoa hng trng [2], qua nhng m
ca S avonarola (*), v thm vo l tt c nhng g ngi ta suy
ngh, m c v hnh ng Berlin v Paris. Thi s c hi tng
mi. Mt thi phm l s cht lc ca hng triu nm v hng
triu n tng. i khi ch c tm cu v cui mi cu vn iu
li vang ln. iu khng quan trng (Verhaeren (*) son c
mt t in vn iu). Cht liu to nn bi th mi quan trng,
th cht liu va nhn bn, va siu nhn, v c cht g ca
ci thng ngy, cng c mt iu g t ngh ca Cha, khi
ngi sng to ra th gii.

[2] Punic Wars: ba cuc chin tranh vo cc nm (264-241, 218-210,

v 149-146 TCN ), qun La M nh bi ngi Carthaginia, ph
hy c Carthage.
- Ch chin tranh hoa hng nc Anh din ra trong khong 14551485, mc ch tranh ginh quyn lc gia hai dng tc York, vi gia
huy c hnh bng hng trng v dng tc Lancaster, gia huy c bng
hng .

Tnh yu Geszti

Bn gi chiu, chng ti ngi ung ru vang trong mt b

bi nh, c nhc D igan. Ru vang tn l Tnh yu Geszti.
Trong s kt ni ca t ng v m thanh, trong mi m ngi ca
b bi, trong lung hi nng rc ca chiu h, trong ting nhc
D igan, trong sc xanh thm ca nhng lm cy bt ng, trong
hng th, suy t v trong nim ngy ngt nh nhng ca chng
ti, ng l c iu g gi nh ti s si m ban u ca tnh
yu. Mi tnh y th no? C cht lng lng ngt ngo, li
trong hn ta cht bun thong qua v cht men say... Ti khng
cn nh na. Mt tnh yu Ln? Tnh yu Geszti.

Deauville [3]
[3] D eauville: mt th trn nh nm trn b bin pha Bc nc
Php, trong vng hnh chnh Basse-Normandie, thuc tnh Calvados.

Cng lc bn tay mu vng xng xu ca mt g c bc v

mt bn tay ph n mng sn thng thy trn nhng tranh
dn tng th ra, nh vi ly mt th trang sc lp lnh
ng ng trong ci hp trang sc ca bin v tri.

Trn ngp

Trong vng hai tun c thnh ph trn ngp nhng lm xanh.

Cn l xanh p n, bao ph, cun i tt c. Tng nh mt
dng D una khc trn b. Cun cun nhng con sng cao
bm, dc hai bn ng, nhiu n mc lm ta c cm gic s
hi.
n ng, n b i trong cn l, nhng b m v nhng a
b, nhng ngi gi v nhng i tr, tay trong tay, mt ngi
sng, ting la ht tc nghn trong c hng. Chim chc rt ln
trong nim hnh phc qu , i kht v snh si.
Ma xun no cn l xanh cng cun i tt tt nhng g trong
i ti l nh ca, hng ro, s yn tnh. Trong my tun y ti
bi theo dng nc gia nhng chu mng v mi nh, khng
nh ca, trong cuc phiu lu chung, m nh dng Mississippi,
v nguy him nh cuc i.

nh sng

N hng ph n tc vng c th nh sng xuyn thu cc vng

tnh yu ca h. Mi mt mi tc vng ph n chiu ri min
bin ca k c, nh nh sng Bc cc chiu ri trn mt t nc
rt mt run ry v y sc cm d v mt thng mi.

Puskin

Ta ni ra mt ci tn v ta nghe mt thanh m. m thanh ny

l ca ng, ch ca mt mnh ng. S trm bng, gn gi ca n
lu li trong tm thc ta nh cht ging ring c bit ca mt
ca s ln. Khi ni tn Puskin, ti nghe thy ting chung ca c xe
trt tuyt, ting vt ca roi thc nga, ting ci ph n, ting
n dng cm, mt ging n ng km nn, cui cng l mt
ting sng ngn anh gn. Ti thy nhng gng mt, ca
O negin vTatjana, ca Lenskij, thy nhng trang phc ca trm
nm trc, nhng li ci cho c xa, mt nng sng lc vng
vt khi, mt ngi n ng ba mi by tui gc ng, gng
mt lai da en, a cm v tht thn, mo xch i trong s kinh
hong trc ci cht.
ng ngng cao u kiu hnh n nhn thnh cng. Cng
nh mi tm hn th, trong s nhng ngi i trc, Byron
tc ng n ng su sc nht. Thi mi thi s u c c
cht v st rt Missolunghi [4] v mt s nghip xa l, cao
thng v v vng no . Cnh u sng, nh c Puskin
dn dng t trc, nh c vit trong O negin, nh th b
thng vng bng, trn nh cao ca s nghip, ng xung trn
cnh ng ca lng t trng - v mt dn tc lng nghe ting
rn r ca ng, S a hong t tay dng bt ch vit ln nhng mnh
giy nh nhng dng thm hi, lo lng, tru mn v khi nh th
qua i, ngi lnh ban cho ngi nh thi s mi nm 40 ngn
rp! - chng t s qu trng cuc i v tc phm ca thi nhn.
N h th ln khng th nhm. ng nghe theo bn nng, vit,
sng, v cht nh ng phi th.

[4] M issolunghi: mt th trn pha Ty H y Lp, gn vnh Patras,

ni ting v cc cuc phng th chng li Th N h K vo nhng nm

1822-1823 v 1825-1826. Byron cht y nm 1824.

Sm banh

N gy u h, c v cht v sng snh nh ai m sm banh, v

gi y bt tun tro vi nhng ht ngc cacbon lp lnh trn
nhng i hoa, trong mt v trong n ci ph n, trong ting
chim ht. Thin nhin d di v vui v nh chnh chong say.
Thm la m non cng chao nghing, nh nh mt hi men. Ti
mun ct ting ht. N hng ti ngh n ha n, sau khi ung
sm banh bao gi cng c ngi phi tr. V th ti im lng, gia
thm la say, nh ngi va lc vo qun ru.

Tui tr

Ti cn tr! Bn b ti ng vin: by gi cuc i mi bt

u, v ni chung, cuc sng thuc v ti.
C th, ti ngh, c th l by gi cuc i ta mi bt u. Ri
ti li ngh: vo tui ti Tolstoy vit xong tc phm chnh ca
i ng, bng tui ti Pet cht c mt thp nin. Ti
rng mnh v khp khi. Rng mnh v i khng c quy lut, v
khp khi mng v r rng ti u c iu kin v ti nng
vit gn c nh Tolstoy v Pet. S mng v tm vc ca ti
khc. Khim tn hn, nhiu ln khim tn hn. V khc, khc
hn h... ti cn bao nhiu thi gian na hon thnh s mnh
ca mnh? Ti nhn ln ng h ri nhn ra ngoi ca s. Ri
nhn vai. C sng .

Quy lut

Chu ng li khen ca h.
Khng pht lng khi h bo: T va c Chin tranh v H a
bnh. Ni tht: chn. Nhiu i thoi qu.
Hy bnh tnh, lch thip mm ci, khi h vo phng v ni
mt cch thin : T c mt ti tiu thuyt, t k cho cu, cu
c th vit. V khi ta im lng, h cn khuyn khch thm: T
khng i chia phn nhun bt u.
Hy im lng khi ngi ta khen ring mt ci g m anh h
thn, v hm n ra mt, anh khng dm c ra ng.
Hy chp nhn l c hai th gii, c o c ring, quy lut
ring, t l ring, c tin ring, sng sao c hai cng chu ng
c anh. S ng nhn nhc. T tn cho cc tr l b trng,
nhng c gi t bo di hn v cc vn s ti.
Im lng.
Im lng, bng cch no?
Hm qua, ti va c thy trong mt tp th: I m lng, nh
mt tri bom.

Cemte [5]
[5] Cemte: mt khu tm nc khong nh trong rng, gn thnh

ph Eperjes (nay l Presov thuc Slovakia), nc khong y cha

nhiu lu hunh c v cht, c tc dng cha cc bnh thiu mu v
au d dy.

Hm qua, khi i qua mt cnh rng ti cht nh n Cemte.

l mt bi tm, cnh Eperjes, trong rng: khu tm l mt
ngi nh di, mt tng, c vi phng , mt phng n c snh
trc, i din l ngun nc c mi thum thm v cnh rng.
Rng mang cht hoang s, cn kh nguyn vn, tnh mch, y
nhng bi cy qu nh, nhng bi phc bn t, c lu ly, nhng
bi dng x v nhng ch hong, nhng khong ti m su hun
ht ch c trong nhng khu rng tht, nh th rng l ni tr
ng vnh hng, v tn ca s sng, c cht g m m nh mt
bi tha ma, li hi ging mt phng chi cho con tr... Rng bao
quanh Cemte l nh th. Khch tm trong nhng bn g. Bui
ti, ngoi snh tim n c nhc cng D igan biu din di nh
trng, nhng ch hong im lng bc ra bi c ngp nh trng,
lng nghe. Trn cc bn n, ngn la nn chy lt pht trong
nhng chp thy tinh. Khng cn tr ph vo bi tm. Hon ton
khng c g. Ti cht nh v xc ng. N u nh n khng pht
trin, khng theo kp thi i, nu ngi ta khng mc in,
nc my v khng c thy dy tennis, nu c nguyn rng,
n hong, phc bn t v nhng th khc bn cnh nhng bn
tm bng g, trong k c ti d on mt tng lai tt p cho
Cemte.

Tang

N gi n b bn g ngoi ch va mt. B gi, ang ngi

n tra th xy xm mt my, n ti khm lim v nhp quan.
D o ny ng chng ra ch ngi bn g, bn cnh nhng ngi
bun bn mi khi.
ng bun v lng ngng. ng gi thng nh v, c giu s
c c, ng c bit bn chc g bao gi, nom ng ngi lng l, x
r gia l g, mi chng c ngi mua cho ng con no. N hng
k bn quanh ng cho ko khch, h la ht qua u ng, cp
li ng, bt chp, lc li v khng mt mi.
Tt nhin chng ti n mua ca ng, ng gi ga v. ng
a g cho chng ti v ngng ngng, ri l nh cm n.

Ngc trai Nht

N gi ta tch ming trai, trch mt l trn phn mm ly

nhy, t vo mt ht sn ri th trai v bin. Trong ni au
n, con trai bt u sng to: mt vin ngc. l ngc trai
Nht.
a s cc ngh s cng l nhng sinh linh b tn thng nh
th. Mt vt th l lc vo tm hn, do ci kch nhn y ngh s
bt u sng to. S n phm to ra ging ngc tht c v cht liu
v cu trc. Ch xut x ca n l khc. Khng c s can thip
nhn to, ch nhng ngi c bit v c chn la mi c kh
nng to ra ngc tht. l hin tng him nht v qu nht.
Nhng ch c ngi tinh tng mi cm nhn c s khc bit.

Cy bt

Tt c nhng g quan trng i vi ti, ti u vit bng bt.

N hng sau phi nh my, v ch ti vit khng th c ni.
Vn hc khng ch l cm hng v say m, cn l s kh cng. A i
khng bit iu , ch l vn s na ma chuyn phn nn, ca
cm.
Cy bt, th v kh gia truyn ca t tin, ta gi cao ngi.
Cy bt mi, lp lnh trong nng sm. Ta nhn ngi nh thi
min, cng c duy nht, v kh duy nht ca ta. N h mt ngi
th th cng, t thi i k thut mi tr v cng xng ca cha
ng, tr v vi nhng dng c th s, ngc nhin v sung sng
nhn ra nt thn quen v nhng cng nng ca chng. Trong cy
bt c mt iu g gn gi con ngi, nh mt gic quan; mt
ci g s khai v hon ho. N hng g anh vit bng bt, l vit
bng tri tim v tnh cch ca anh. N hng g anh vit bng my,
l ch vit bng d nh, bng ch .
Vit bng bt. ng vo lc khng th tr hon na. N h
nhng, thc bch v rn ri. Trc mi t u gi cao cy bt,
la chn t ng, nhn vo khng trung, vo ci v cng, vo gic
m v vo thc ti. Ri v con ch ln giy, mt ch duy nht,
trung thc, bng tay, bng bt.

T inh hng

Khi ti m, mt ngi khng quen bit gi tng mt b hoa

t inh hng. T inh hng v hoa hng. N gi ta em hoa
ti vo bui ti, khng c danh thip v a ch. Ti nay ti vn
khng bit ngi gi l ai.
N hng bng t inh hng tuyt vi. Tng chm dy v b
x nh u mt cu b ngi A nh trong ph bn mu ca
nhng bo nh dp N oel. N hng bng hng cnh dy nh
mun th l vi th gian iu g au n v khng th ly li
c.
N hng bng hoa c t ln bn, v ban m phng bnh
khp li, thnh thong ti nhn thy chng, l m nh nhng
sinh linh k diu no ca mt th gii khc. N h th chng
mun ni ln iu g , ch mt t. T l g? Mi ti khng
hiu. Gn sng ti cht nh ra: l ting ni ca t inh
hng. Ri ti ng thip i.

Trc ca khch sn, mt m ngi mc qun vi bng dy,

i m ci ang o t.
t o ln t di lp nha ng th ny c mu xm
nht. Trong t c nhng g? Khng mt ai bit. Bin bng nhin
cn kit, v c, trai, nhng loi thy sinh vt, nhng khong cht
ha trn vi nhau. My trm ngn nm nghin, luyn
chng thnh t.
Ti vc ln mt nm, bp nt trong lng tay. Rt quen thuc,
gn gi nh nhng th thng ngy, nh cuc sng v ci cht.
t khng v, khng mi. Trong t c tt c mi kh nng. Ti
vn v nm t, a ln ngi.
Ti hi tng, lm quen vi t. Chng ti lm quen nhau,
chun b cho cuc gp g. Ta hy quen dn nhau i, t i!

Nhp tim

Cng bit nhiu hn, bit chc chn hn v nghip vit, th

na gi hay vi pht trc khi thc s bt tay vo vit ta cng
hi hp hn. N hp p gp hn ca tri tim, s cng thng cnh
bo ta khng th tr hon thm, phi bt tay ngi vit, ngha l
sp xy ra mt vic khng khi no c th sa i. Vi kinh
nghim v nm thng, nhp p gp ca con tim nhng lc nh
th khng h gim. D ta vit g - mt bi bo nh, hay mt bi
vn rc ri v kh nhn, mt tnh tit tiu thuyt - mi ch vit ra
u t th cht liu y, v trch nhim ca ta cng l mt tt yu.
Mi t u ng nht vi ta, vi ci ti ch thc nht ca ta.
D u nh vn mun la di, mun coi nh cng vic ca mnh,
cng v ch: ting p ca con tim anh trc khi ngi vit s
nhc anh rng anh vit bng cuc sng v ci cht, bng lng t
trng v s phn, bng tri tim v l tr ca chnh mnh. V th
m khng c vn ln v vn nh. Ch c vn hc ch thc.
V chnh v th m tt c nhng tc phm ch thc mi c tnh
nh mnh v su thm. D ng nh ta phm phi iu g, v
mi hnh ng u v vng.

Ting v nga

Trong mt thnh ph l ti tnh dy lc gn nm gi sng,

mt chic xe nga ko lc cc ngoi ca s. Ting g nghe va
quen va l. Nh th ti nghe thy trong m.
Ti ngi dy trn ging, lng nghe, hi tng. Ti ngh: y
u phi m thanh ca thi ti ang sng. Ting v nga l m
thanh ca th k XI X. Ti nghe ting v nh dn, t m v gi
nh. B Bovary [6] b quyn r trong chic xe mt nga ko c
mui che. N hng n nhn ng thi i tu in n ni h
hn. Tm bit mi, ting v nga, cng nh tt c nhng g ta yu
thch.

[6] B Bovary: tn nhn vt chnh, cng l tn tc phm B Bovary

(M adame Bovary, 1857) ni ting ca nh vn Php Gustav Flaubert
(1821-1880).

Bui sng

Bui sng ng cun trn trong tm mn bng mu vng, nh

mt tiu th tr tai ting lng l my nm nay l tnh nhn
ca nhng vin th li v nhng chng din vin ph, nng ng
m mng, bn tay trng mm, mng sn cht thng ra khi
mn, i chn cng sn mng , mm mm nh chn tr con,
hi co ln, i mi cn thm son st li t m, nh trong m
nng i m n u v nhng ci mi hch vo mt thng
m l sc hng thm v dnh nhp nhp. Gi y nng th u
u v no n, v ang m v nhng tay cng chc v nhng
chng din vin ph. Bui sng nay nh th. Ti ngi xung bn
ging nng, thn thin, v nhn nng t kim ch.

Tm trng

Ti cht nhn ra mnh u c thch Tabn [7]. Thc ra ti

thch ng Rkczi, vi nhng ca hng r tin v no nhit
ca n, nhng qun kem v qun c ph lc no cng c nhng
cng chc xch cp ngi chm u vo nhau, nh nhm ngi
N ga m mu lt Genve, vi nh sng in nh nhng
lung bt sm banh ca s sung mn v hn hoan chy t nc
nh xung nhng ph x tm ti, vi nhng gi lng chi v mt
trng bch v m hng o, vi nhng k trm cp git ngi
v cng ri ngh lang thang t ph S p n ph K S , nhng
qun n vt y rut bp ng m dn qu lang bt n vt vng
ch i vi nt mt chm ch v nhn ni nh th trong nh
in sp hin ln min t ha, vi nhng ca hiu ph mn
mu hng v vng kem, by c mt phng ng lng ly k hai
ging, c chiu n trang tr, v v s nhng th quyn r v tt c nhng g gi n kht vng v tin ch, tng v tm
trng, s v vng v ng vc Budapest, u chy dc sut ph
x v tt xung cng rnh. Tt c u tht, s nn c, ngi
thy. l thc trng. Halszbstya [8] ch l im du lch, mt
im quan st lch s dnh cho khch l. Cn ng Rkczi vi
chng ti l nh, gia Rkus v nhng khch sn hng xong chng ti sng y, lang ang ph ny, cht cng y. N
l tm trng tht ca chng ti.

[7] Tabn: tn gi ca vng thung lng nm gia khu thnh Vr,

ni Gellrt v N aphegy (N i Thi D ng) v vng ph cn, l khu
sang trng v c nhiu danh thng, di tch lch s p ca th
Budapest.
[8] H alsbstya (Thnh N g Ph): mt di tch vn ha p ni

ting Budapest, nm ngay trn thnh Vr, nhn xung sng D una,
c xy dng theo phong cch tn La M (neoroman) trong khong
t 1895-1902.

Bn tho

T nh in, sau khi sp ch xong, ngi ta gi tr li bn tho.

Gi y nom n nh mt k b trn i lang thang tr v. H
hng v nhem nhuc, y nhng ch gp gc, nhng vt ngn
tay du m, nhng du bt ch xanh . N h mt g va lm
chuyn phiu lu vo cuc i, vo i sng vn chng, cng
khng km phn him nguy v mo him hn cuc i cc thy
th, nhng ngi th sn hay th n.
Lc ny ti t lin quan n n. Ti ch c trch nhim vi n
mc nh cha m vi a con thnh nin. C th n lm ti h
danh. N hng ti khng th lm g hn cho n. N c thn phn,
s mnh v tnh cch ring.
Ti dnh cho n mt nm ca cuc i ngn ngi. Mt
nm, ngy v m. Gi y khi xut giang, n hi h hng,
c nt. Thn mnh n y nhng du hiu b n. C v vn
chng cng ng ng. Chng khc g n va ln s cm,
ngi ta xt hi, d xem, ly vn tay n vy.
Ti t bn tho vo ngn ko, v ch cnh st n.

Maupassant (*)

Xuyn sut qua nhng cu vn chnh xc, rn ri v thy

chung ca ng l s in khng, ging nh ci cht ni v nhng
hin tng ca cuc sng, khng khng v mi quan h hu c

ca chng. ng vit v hin thc, khch quan v k lng, vy

m th no ta cng thy nh pha sau nhng dng ch c mt g
h g ci v go tht.

Gi

Ti i trn ph nh m t, khi mt ngn gi o ti. Gi

mnh nhng khng kh chu, ch ngi h hng gn gi mi
chm vo ta nh th. Ti ngc ln v ng ngng. Ti cm thy
mi hng ca bin v v cht t nhng nh ni tuyt. Ti cm
thy s khng cng v ci h v, v c mt iu g cao sang
bi ti l con ngi v ti lin quan n gi, n bin c, n
nhng ngn ni v n s li tn.

Chim b nng [9]

[9] Theo truyn thuyt, chim b nng l loi chim ht lng v con,
khi cn n cho con ht c mu mnh.

m m ti c nhng bi th ca mt thi s cht. ng

li vi bi th tuyt ho, v nhiu cu tuyt hay.
Thi s cht trong ngho i, v ngi thn ca ng di theo
ng trn ci cao xanh, h i, kh v bt lc. Mt ng ch nh
my giy cho khng giy, mt nh in nhn in, ng quyn nhng
bi th ng li khng ly tin, bn b vit li gii thiu, tuyn
la th. N gi v ga ca nh th c tng bn nghn cun.
By gi mi ngy b bn mt quyn ly tin nui gia nh.
N h th cht vn lo cho gia nh nh th, sut bn ngn
ngy. Lo n cho v con bng nhng bi th. Ti nhn tp th v
ngh: mt con b nng. B nng thin thn.

Hoa mu n

Trong cc khu vn n y hoa mu n, th gii bng tr

nn nng n v nng m, nh tru nng bi cm gic v s pht
hin, ct ting ngng nghu nh ngi chnh chong say. y
khng cn l tnh yu, cng khng phi ma xun lm iu v
ng nh; y chnh l cuc i, vi gnh nng, hng v, v
thn phn ca n.

Con nhm

Khi Ede yu Etelka, chng mun bit tt c, v cng nh khi

mt ngi ph n ang yu trang im bng lng v hoa, Ede
bng chy trn th vn ha truyn khu, v chng khao kht
nhng kin thc thc t.
- Anh bit g v th gii? - chng ngo mn hi.
- Rt t, - ti p.
- Anh c bit, - chng hi, - con nhm n g khng?
- L cy, - ti p.
- Khng! - chng ht ln c thng. - Loi nhm n su b.
Etelka bo th.
Th l ti hiu rng chng ang yu.

Tit mc m

By gi ha ra tit mc m li hay hn v chnh, mt v din

lch s. Ti chng khuu tay, ngi trn chung g nhn m khn
gi.
N om h mi th v lm sao! H nh hi, nhn phi, nhn tri,
nh h mun bo chng ti y. Cn cha th bit iu g tht
chc chn. H cho ngn gn hn hm qua hay di hn v trm
hn: nh ti ni, cha th bit iu g chc chn. t nhin
h nh n nhng ti li ca mnh, v bm mt, ni lng
bng v nhng chuyn khc. Ri h nh ra, u hai nm v
trc, trong m ng h ni: D sao cng khng th ni
rng, tha cc v, mi th nghim u m hoa kt tri! - v h
bt u hn hn th. Lc ny h - nhng khn gi - cng sm vai.
Thnh thong ti v tay, t trn chung g. H cn ti hn din
vin chuyn nghip, c bit trong nhng sc thi.

Thng Su

My tun nay ti lng lng i chi.

ny ti khng thch i xa na. Ch hng ni m thi. My
nm trc, nu th tr tng tng, t nht cng phi Bombay
hay Trung Hoa l mc tiu gn m va ngp di ti va ngh ti,
trc mt ti lng l l S an Francisco. N hng n nay ti ch
mun du hnh chm chm, rt chm. Vic con tu chuyn dch
khng quan trng. iu quan trng l ti x dch. Ci kh hn
nhiu.
Theo Goethe th vic ti ch cng khng quan trng. D u
hnh mi l quan trng. Ch c nhng chuyn i l quan trng,
lng l gia hai trng thi, gia ni c ng v chn xa xm, gia
m m tin cy v him ha. Thng S u ti lun ti khi hnh,
thn trng v cn nhc, vi s chu o ca thuyn trng S co
(*), v vi s nghi ngi, nh mt ngi mi m dy tp i. i
khi ti ch khoc o mng, chng gy, xch cp do qua con ph
gn nh. Ti thc gic trong mt cn phng l, v thch th nhn
s thay i nh mt cuc phiu lu k th, vi i mt hp hy,
xc ng. Mt chic t l c th c bit nh Bagdad [1]. Th gii
trong ta. i khi phi i v pha y.
[1] Bagdad: th ca Iraq, th ph ca tnh Bagdad.
Thng ny l lc cn h ta xut pht nh mt con tu ri
bn, cng vi cuc sng ca ta, n i v nhng vng t hin ha
hn, m p hn. m qua tri cn ma, thng N m, u
trong thnh ph Trieste [2] ca ring ta, nhng sng ra ta bng
nhn thy i ta ti mt bn cng mi. Lc tng sng ln b,

di mt thy ta n mt thnh ph l, ph n v n ng n
mc khc, trn ng ph cuc sng cng khc, mang v
ng, v mt mnh trng bc l lng treo trn nn tri. N hng
sng thng S u, khi thnh ph cn php phng trong ln hi
nng u ma, t trn cu Xch ti nhn xung dng D una qua
ca xe nga ko, n c v hoang s hn ngy hm qua, y hn
v d di hn. Hm qua ti ngh n chy v pha Gd [3], nhng
hm nay ti cht ngh n chy v pha bin. Trn hai b sng
nhng ngi ph n mc o hoa, mt lng lnh sng, tay cm
vt bng v eo ti vi nha mu em lt i v pha dng
sng. N hng g ng bng i m ci. Ci nng bui tra
nhc cho ta bit ta ang i v pha ng, v pha nhng n c
su, nhng ngi Th N h K bn mt, nhng cuc tnh ma h
v kh nng n ra chin tranh. Ti i tin, t t do bc trn
b, trn b mt chu lc xa l, b thng Su.
[2] Trieste: thnh ph cng ng N am , trn b vnh Trieste,
bin Adriatic, gn Slovenia.
[3] Gd: mt thnh ph nh nm trn b sng D una, cch Budapest
chng 25 km v pha Bc.
Cn h trn ngp hoa t khi no khng r. N hng ngy
thng bng nh ha l hi, gn nhng vng hoa ln trn, tt c
hi m mng, phn thc trong my tun ny. phng ngoi hoa
cng ua nhau n, trong l ngm hoa qu, trn nc t u cng
thy nhng chm hoa, hi ging nh nh thng xuyn c m
h, y ting reo vui, khi x g v nhng n hn trn m h
hng. Ti ngt ngy trong chn m mng, trong cm gic thn
xc khng hn ngy th v v t ny, trong s phn thc m p,
bung m, khi gi ca thng S u ny. N goi ban cng cc nh
ngh u u cng thy nhng thiu ph lm lp, hi mp, ng
mnh trn nhng gh xch u, mt mi ng sau gic ng

ngang chiu, v cha tnh hn gic nng cc nng u oi ngoi

nhn qua nhng lm cy v pha cng. Chc hn h ang ch
mt ngi no . C ting si lo xo trn con ng xuyn qua
vn. Ma h v, h ngh v lim dim mt ngi ng a tay ln
che ming ngp. Cc nng ngh g vo lc ny? Cc ng ng
chng, nhng g tnh nhn, hy coi chng! ang l thng S u.
C k i qua khu vn.

Cu hi

Ti i di nhng cy c trn b bin, v pha sau mt a b

hi m bng mt cu ting Hung. V sao ln no nghe ting con
tr ni ting Hung ni t khch, ti cng b xm chim bi
mt ni bun khng cng, phi vi vng r vo mt ph vng
lau nc mt v trnh khng nhng ngi xa l nhn thy.

Nhng chi tit

Ti nm phi nng v ngm bin. Mt c gi tr ang tm

bin, c bng hn o v ngn ni in hnh trn mt nc. Thn
hnh c gi, ngn ni v bin c bng tch ri nhau, tn ti ring
r trong mt khonh khc, ht nh thin nhin tan ra tng chi
tit, tng t ng cu thnh gin n ca mt cng thc c xa.
Ti nh vn nhng t ng y, trong tm trng lng lng nh
say nng, nh ngi u tin ghp vn th gii.
Ri c ai ct ting, v tt c li tr thnh mt bc tranh
phong cnh.

Mt khch sn c

Ban m ti n mt khch sn ho lnh, nm chc nm

trc chc n thuc loi tn k. Cha ti cn t ho khi n y.
Ti th i ngi v c cht thng cm b qu cho n.
N hng ci khch sn khng chu b cuc. N chng li thi
gian, chng li s h hi, nh mt ngi mu v gi, c bi son
trt phn hng che giu nhng np nhn trn mt, trn m mt,
v chong nhng chic khn mu hoa vn tr trung che lp
nhng ng nt gi nua ca mnh. N c tt c nhng th m
mt khch sn hin i cn c: nc nng chy ra t cc vi, gia
cc tng c thang my, nhng ct kt nh chic cu rt trc
cng mt ta thnh c. Ci khch sn c c tn trang li ging
nh mt lu i quay trong c tch.
Ti ra v chm chc vi n, v thng hi. Khi vo phng ti
kh bo: th ny l kh ri. Ti i li trong cc cn phng c k
ca n, nh th nhng g ny, nhng bc tranh mu trn ca
knh, nhng cy c xu s trong gc phng khch, vi nhng v
khch hi bt mn nh ti y v khng tin n ch sang
hn, nhng qu ng ngi S cotland, nhng ph n th vn
may, nguy him v ng nh, mc l hi v ci trang
im tc ngay t sng sm.
N hng m n, khi gi lnh vng A ndriatic trn v, tng
ngc ngch ngi nh bng rung ln bn bt, ti bit mnh ang
chm dn. Trn ban cng gi ging x tm rm ca rch nt nh
cnh bum ti t trn mt con thuyn. C khch sn bi trn
bin, v pha nh mnh.

ng lo coi thang my ngoi by mi, ria vnh hnh

ch V. Lo c mt trong m ng khi vua Umberto (*) b st
hi.
Chng ti dnh ln t t, gia nhng tng gc v hi c, v
pha tng ba v mt nh cao lch s no .

Lng ging

C nhng ngi khch mi n phng lin k trong khch

sn. Ti cha thy h, ch lng nghe ting ng. H ang d ,
nghe ging n ng trm c, ting p ca thiu ph, h ni
th ting l, c l l ting Ba Lan hay H Lan. Ri h tt in, c
ting ri ca mt chic giy hay mt cun sch. Ting ho khan
ca ngi n ng. Khong na m ng ta chm thuc ht,
nghe r ting xot dim.
Bt u nh th. Vi hm sau ti nghe ting h ci nhau, ting
th di, ting ho hay ting ku hong ht trong cn m. Chng
ti quen nhau nh th, bng nhng ting ng bnh thng hay
b n. Chng ti ch cch nhau mt bc tng ngn kiu Rabi ,
v cch nhau s b n ca con ngi. Chng ti sng trong s tin
cy nh nhng ngi cng trong mt gia nh, v cng xa l nh
nhng ngi da en vi ngi Trung Hoa. Chng ti cng sng
trong mt ci hp ca th gii, ti nghe ting ci hn hoan
ca thiu ph v ting chi tc ca ngi n ng. Chng ti
hi quen nhau. Mt iu g bt u gia chng ti, mt
hnh thc kh hiu ca s gn gi v dng dng, n kn o e d
hn, nhng ng thi cng tin cy hn tt c nhng mi quan
h chnh thc c th tng tng ni ca con ngi. Bui sng
v ti ngi n ng thng sc ming rt k. Mt hm nghe
thiu ph bo: Eigentlich Schweinerei. [4] Ri h im lng.
[4] Ting c: Thc ln xn! hay Thc khng khip!
V th ti cng im lng. Thnh thong ti hng ging. Thnh
thong h cng hng hng ho. Trong th gii rng ln ny, trong
s hn n ca cc kh nng, nhng ting ng hng ca chng

ti ln vo nhau, v t ci ban cng gn nh dng chung, i khi

chng ti cng ngm mt v sao ging nhau. nh mt chng ti
gp nhau trn qung sng ca sao Th. Gia chng ti c b n,
ca vn vt, ca c nhn, nhng iu b n ca con ngi.
Ri sau mt ba ti, chng ti lm quen nhau, ha ra ng l
mt bc s nha khoa ngi Brn.

Lajos

S u gi ti ga Velence, mt ging l reo ln nh ht: Lajos,

Lajos! Ti nhn xung qua ca knh toa xe, v trong m ng
pha di ti thy mt ton ngi ln. Ti m c h c 28
ngi. i u l anh chng nh nht, dng v trang nghim, mt
anh chng Hvelyk Matyi (*). Gia nhng ngi ln cng c th
bc. Ngi nh b nht l ngi sang nht. Anh ta l Lajos.
Ti ci xung tht thp, cha tay ra vui v cho: Lajos. A nh
chng ln ngc ln, nt mt y np nhn mm ci. Chng ti
ng, trong bui ti ma h nng nc, hai ngi Hung, mt
chng ln vi mt nh vn cao mt mt tm mi ba, v y
nhng mc cm nh b.
Lajos, chng ln, khng h c mc cm thp km. Mt ngi
ln rng r, kiu hnh, mt con ngi nh b mnh m. Trn
vng bng thon ln ca chng lng lng mt dy ng h vng.
Chng ti sit cht tay nhau. H i Bucarest, k hp ng
biu din tp k. H c tt c 28 ngi, ngi ln , c, Hung,
c n b v n ng. Lajos ni bng th phng ng Hung, v
nhng ngi ln t x kin nhn lng nghe cuc tr chuyn ca
chng ti. A nh t u ti? - ti thn mt hi nh. T
Lajosmizse [5] - anh ta p.
[5] Lajosmizse: thnh ph nh nm trong tiu vng Kecskemt
thuc tnh Bcs-Kiskun ca Hungary, cch Budapest chng 60 km.
Gia chng ti c s ng cm m nhng ngi ngoi khng
hiu. Chng ln nh b kia i, ti c h hng vi anh. D u anh l
ngi ln b nh, ti vn chp nhn, v anh l ngi Lajosmizse.

A nh lang thang trn th gii v bn hnh dng nh b ca mnh,

nhng khi anh nhm mt trn t l sau bui din anh vn m
v Lajosmizse. a tay anh y, xin tm bit. Hy sit cht tay
nh th. Ti mun trao anh mt th g trc khi anh ln
ng i lu din xic ngi ln trn t khch. Ti nhn vo
mt anh v ngh: D u sao, du sao, chng ta l nhng con
ngi.
V chng ti chia tay, trn ga Trieste, gia nhng ngi ln
v nhng ngi to ln xa l, nh hai k ng la v m mu, va
th bi mt iu g .

Volpone

D i dng ban u, trong nhng v kch ca Ben J onson (*),

khi cha b cc bc thy hin i ct xn v sa cha, kt thc v
kch cui cng v thm phn bao gi cng buc c bn i lao
ng kh sai: Volpone v Mosca, Corbaccio v Corvino [6], nng
tiu th c hnh, c gi lng chi nh nhnh... c mt x hi, t
phm tit cng nhng ti li ca n, v khng ng chn la. Ci
bn n ho phng y khng lun o c. Mt x hi nh th
qu ! - vin thm phn thi ngh. V ngi xem thi
cng cm thy chn ngy mt x hi nh th.
[6] Tn cc nhn vt trong v kch Volpone ca Ben Jonson.
Mt bn n chung nh th, mt s th hin cu th ca thi
nhn, vi cm gic v th lut php ngo mn v cao cp hn ca
mnh, chng ta khng th chu ni na. N hng lc nh th ta
cm thy cng l l mt ci g khng khip, c on v
khng gii hn. Chng ta ch cn tin vo lut php. Ben J onson
th vn tin vo chn l.

N ci

Maupassant sut m bn ging bnh khi

S chopenhauer (*) qua i, khi tnh dy ng thy trn gng mt
ngi qu c mt n ci. ng, cui cng th con ngi
hiu mt iu g , v tr nn hin lnh.

Morphine

Trong ba ng thy tinh ti ng chn phn khi morphine.

Thnh thong ti m ngn ko, nhn nhng l thy tinh nh,
thy yn tm nh mt g h tin tch gp mt bu vt no .
Th bu vt l ci cht, mt ci cht ngt ngo, m mng,
khng ai c th cp i ca ti c. Ri my nm qua i, ti
khng ngh ti nhng l thy tinh nh y na.
Nhng thnh thong ti li cm nhng ng thy tinh nh xinh
y ln tay, v cm thy phn chn. Ci cht khng th l iu g
to tt, cng khng th khng khip. N khng mu, khng v,
khng chiu kch, khng tnh cch. Tt c mi ngn t trn th
u m t n thiu hon ho. Tt c nhng g chng ta c th ni
u l nh ngha, nhng ci cht l mt tri ca nh ngha. Ti
nng nhng ng thy tinh nh hng v pha nh sng, ri nhn
vai v tip tc sng.

Ba sng

S au mt m, tm mn bng ti ng la che kn thn th

c hai, h gp nhau trn ban cng n sng ca khch sn. N gi
ph n pht mt ln chic bnh m nh tch i, ngi n
ng n hoa qu v nhn chic a.
Ti nhn thy h vo ban m, sau ba ti, khi h bin vo
bng m, v ti thy h by gi, khi h li xut hin vo ban
ngy, tm gi xong cn m mi nc hoa, trong b th
thao. Trong ba sng chng t ra qu lch s, nng nghim cn
nh trong mt nghi l.
H bc qua iu k diu, iu k diu ca s lm quen
ln v duy nht trong m qua. N hng g tip theo y ch l
theo quy lut: h s quan h vi nhau, hoc s thnh hn, s
hnh phc, hay s lm kh nhau. Chng ai quan tm n nhng
iu , ch c h hng, cng c th - sau ny - l thm phn.
N hng trong ba sng nay h cn ang ngi kia, nh mt nghi
l, nh th u ngn nga ting dng cm, hay gi ma h
ang thi tung bay nhng l c, v tt c din ra l v h, v
cho mng mt c Cha lang thang. N hng nng cn cha
bit chng ung tr vi my tha ng. H mi ch quen bit
phn xc tht ca nhau. V th chng v nng bng ci u, lng
tng mm ci v thn thng.

London

N gh n London, l k c ca ti v ci mi ln t tt c, p
n ti trn mt con ph nh pha sau Whitechapel [7], vi sc
vc v cn gin d ca mt g say ru ng ng: l mi
ca mt ca hiu bn thc n mo pha sau ch sc vt, trong
ngi ta bn gan, lng cho nhng ch miu London.
[7] W hitechapel: mt tiu khu trong khu Borough of Tower
Hamlets, gn trung tm th London.

Ma ging

C l v iu ny m ng sng: ng gia ma ging, u

trn, tc xa, ch chp git v sm ng, nhn gm tri ti sm
vn v my en, bit rng Ai nm trong tay s phn ca ta, k
c khi ta ngoi bin khi, khi trn nhng cnh bum vang ln
ting chung ca T Thn... Phi cht p, tht s. Hy c xi x
i, nh mnh, ma ging!

S e thn

l mt ph n e thn, nng ni:

- ng ta m cho ti, ri chng ti c quan h vi nhau. Mt
ln ti bng thy xu h. Trc mt nh gii phu, ngi tm bi
trong ni tng ta, th l s trn tri khc. Ging nh ng ta c
mi quan h vi gan, vi mt ca ta. ng y khen bn tay ti,
nhng c mt ln ng nn vut c kt trng ti. Ti khng thch
nh vy. V th m ti chia tay ng ta nhanh th. Ti khng thch
qu trn tri. Mt ph n bao gi cng nn gi mt tm voan
che: b lt, hay t nht mt epidermis [8]. N hng g bn di n
thuc v ring t.
[8] Epidermis (ting Latin): lp da mng.

Nhng Ch nht Paris

i khi s u bun m t, bng gi ca nhng chiu Ch

nht Paris tr li eo bm ti. l nhng k nim d, c mi
mt chic ging m lnh lo m trn ta khng sao chp mt
ni. N hng qun ru, ni hi nghin ngp nh bi; nhng
qun c ph Paris, vi khng kh chua nng v bt ho ca
chng; nhng gi i i li li trong ci thnh ph rng ln y, t
Montmartre ti Monpartnasse hay ngoi ngoi thnh ph, ni
u u cng khai mi nc tiu; nhng tim c ph trn cc i
l, vi nhng c gi ng ng, nhng g ma c Php lang
thang, nhng nh t sn lang thang, kh phn bit h mt cch
chnh xc; nhng t bo ra bui chiu vi nhng tin th thao v
vn, nhng bi vit kh kho ca cc tay b trng v cc bc
nh i tng nim A nh hng va khnh thnh; nhng nh
sng lnh trn mt tin cc ngi nh ven i l Champs-lyses
[9]; nhng lo qun gia mc qun c dy treo trn thm c Bois,
b tr nh, tay cm chai ru vang, chn khng giy, mi thi
chn lm nhim c thm c; nhng cuc ua nga, khi ngi
xem nut bi v chen nhau x ti xe khch khi chng ua cui
cng kt thc; s trn tri v bun t y, s vn minh lnh lng
y, ni v vng m t v nhp nha lnh lo, u m y - trong tt
c c mt th g ca nhng Ch nht trong cc nh t, cc tri
ci to v cc nh thng. Ch nht London trng vng hn,
nhng m cng hn, tnh cm hn. Ch nht Paris nghit ng v
ng s. thnh ph ny ch c th lm vic v hng th.
Ngi ta khng bit cch ngh ngi.

[9] i l Champs- lyses: i l ln v ni ting ca thnh ph

Paris ni hai qung trng Concorde v toile, ni c Khi H on
Mn.

Sn sng

Phi vit mi dng bng s cn trng nh th sau ci cht

s nh du chm ht cho cu vn v cho cuc i nh vn. Phi
vit nh nh mnh, khng th sa i. Phi vit nh ngi
ht thi gian sa cha mt du chm, mt thuc t v tnh cch.
Chng ta ch sng mt ln ? Cha hn. N hng ta ch vit mt
ln. iu l chc chn.

T vi

Ti khng ngh l nu c cm tinh con D th nhng iu

khng th chu ng ni khi phi cm tinh con Cu v B Cp c
th thay i ng k. D i tt c Tinh v Mng, trn Tri t ny
vn sinh tn mt iu g kh hiu v kh tin, nhng ng
thi, bt chp Tinh v Mng, n vn c lp mt cch rc r vi
H Thin H. iu chnh l s phn ca bn v ca ti. Chng
ta lm nn s phn. Ti tin chc chn vo iu .

Goethe, ma h

Goethe th ght hai trng phi: dn ch v ch ngha dn

tc gi di, qu khch. Vo ngy h nng nng ny, khi trn khp
th gii ch ngha dn tc ang le ln nh mt thanh gm
tut trn, v y trn th gii s cm ght dn ch ang bng
pht, chng khc nhng gio ch Ty Ban N ha thi vua Phillip
cm th nhng ngi d gio, ti ngh nu cn sng khng hiu
Goethe ang lm g? C l vn nhng vic nh th: ng xp
nhng bc v A nh, vit bn-nm dng vo phn hai ca Faust,
m o vi Th tng Mller hay vi Eckermann (*), tr li
nhng l th nhit huyt ca cc nh th tr mt cch ng vc
v lnh lng, vit l th cng thng cho nh xut bn v v thanh
ton tc phm H ermann v D orothea. ng khng th lm khc. V
th ng l Goethe.

Nhng k nim hin lnh

Khi chng ta cn l nhng k bun lu trong thnh ph

D almatian th iu cng khng n ni ti, mt trm nm
mi nm trc, v sut ngy chng ta lang thang v cng ri
ngh trn chn sng ngoi cng, rnh rp nhng cnh bum
mu g st, vy gi dn cha chp n cp - bn bn ru trng
v ru vang ngt Hy Lp trong nhng tu qun - bng nhng
tn hiu ring, v m m mi dao, trn bt vng vi thuc
sng trong ti ng thuc l, trong khi cc nhn tnh ca
chng ta l li vi bn cnh st trong qun bia hi di cng, v
thnh thong khi tri ma, vt n gm vo mng ta gia eo bin
D ardanelles [10] vn cn au, khi chng ta nh cp cn sa v
la Trung Hoa t Hy Lp vo ban m - chng ta sng th
y, cu em ! C hc i!
[10] D ardanelles: eo bin thuc a Trung H i, di 65 km, rng t
2 n 6 km, su trung bnh 50 m, nm gia bn o Gallipoli v Tiu
.

Ngi Mehico

Thnh thong ti phi ngh ti mt ngi Mehico bun bn

nh t, khi c trn bo thy t ngi Hungary hay
Budapest - v trong mt tch tc anh ta nhn ln khng trung,
thy mt ci g , mt ngi hay mt khung cnh, hoc hi c
v mt bc nh, i vi anh ta n ng nht vi khi nim ngi
Hungary v Budapest. Ci hnh nh tng tng m nht v ln
xn y cng l chng ta. A nh ta nhn ti cng ng nh ti thy
anh ta, trong tim c ph bn Buda, khi trn mt t bo bui
chiu ti c thy ch Mehico. Chng ti chng bit g v
nhau. Ti bit v A lexandros i (*) cn nhiu hn v ngi
Mehico ng thi kia. Chng ti khng ch sng xa cch nhau
trong khng gian v thi gian m cn c trong s v thc.

B tm

Pha sau s la th c chnh thc ha, sau nhng thn th

trn trung ngm trong nc v nh sng lp l mt s la th
khc, khng c mc ch l sc khe, cng khng phi l vn
ha thn th, cng khng c mc ch gi cm gic; tm li n
khng c mc ch g. S la th ny thuc v Thin ng, n ch
thong le ln khi thy nhng c th trn tri. Ti li - gi th ti
nh ra - khng bt u t s la th, m t trang phc.

Cline (*)

Louis Ferdinnd Cline l thin ti ca rc ri. Trn vn n

th gii khng c mt nh vn no, ngoi ng, nhng mi vo tt
c nhng g thi tha khng th chu ni trong cuc sng, vi s
hiu bit chuyn mn v nim am m v hn, mt cch c bn
v khng khoan nhng nh ng. Cline l bc k ti ca nhng
g u. Ti thn phc nhng tc phm ca ng, nhng sch ca
ng - do ni dung ca chng, v l do v sinh - ti khng trong
phng mnh.

Brtfa [11]

[11] Brtfa (ting Slovakia: Bardejov): thnh ph trc H a c

Trianon thuc H ungary, nay thuc Slovkia, l th ph ca huyn
Brtfa, khu Eperjes.

Cui chin tranh chng ti i ngh h Brtfa. Chng ti thu

mt ngi nh nh tn l Bit th Xanh, ni trc khng lu
qun chim ng N ga h tri, nhng chng lnh N ga tt bng
trong khi vi v m np dng cm v bnh by vo hp dy.
Ch ti khi chi n chng ti mi bit iu , v ting n
nghe ct ngn. C v h chng ti loay hoay c ra nhng g lnh
N ga li. Q un chim ng rt khi vng ny t my nm
trc, nhng mt s bn thu no vn cn li dai dng, khng
ch trong n dng cm, trong cc ngn t ca Bit th Xanh,
m c ngoi rng.

l mt ma h nng bc v say m. Chng ti thy mt

ch gu trong rng ang dng c hai tay qu phc bn t, v khi
thy chng ti li gn n chm ri kht khng b i. Ma h
ny c iu g quyn r, m c v ngt ngo. Bn cnh
ging nc, nhng ngi D o Thi Ba Lan sng knh vy quanh
mt gio s D o Thi, nhng thng binh xanh xao ngi trn
nhng chic gh bng dc li i do, v u lun c ting
nhc, lc iu v hi hp tp. ng bc s coi b tm - ti xin th
danh d - tn l Kanri [12]. Cui h chng ti ri Brtfa v
c bit chin tranh kt thc, v thay vo l khi u mt
iu g bt ng, ng s v nguy him khng th d on
trc: ha bnh.

[12] Kanri: (ting Ty Ban N ha l I slas Canarias hay Las

Canarias): tn nhm by hn o ln v nhiu o nh trn i Ty
D ng, nm pha cc N am Ty Ban N ha. Kanari cn c ngha l
chim hong yn.

V qu

Mt ngy no phi vt b tt, tt c, ng h, g v s

gio dc, v tr v qu hng vi nhng ngi ngho kh.
Khng th khc c. H l nhng ngi mnh m hn. H vn
i ta v.

Trn ni

Chic xe khch i t Fiume [13] lc su gi trong sng m

t t, gn by gi chng ti n mt vng ni non, gi lnh
nh roi qut, nh nng lp long trn nhng mm . T trong
m hnh khch mt c gi tr tc vng dng qu phi, o
chong len an ng dy, tay xch cp bc xung xe. C ng
gia nhng mm , khng u thy c nh ca, v c gi tr i
gia bi trn tri, tay cm cp giy, vi nhng bc chn nh
nhng v sang trng, nh th c ti Fiume ch do nhm ln, v
y mi l x s ch thc ca c, vng t hoang s ny, nhng
mm , nng bui sm v gi mnh. C khng nhn li. Cu
tri ph h cho c, c gi d thng, xinh p v khng th hiu
ni.

[13] Fiume (ting Croatia l Rijeka): thnh ph t th k 12 thuc

Hungary, t 1918 ti nay thuc Croatia.

t nc ti

Ti yu t nc ti. S phn khng cho ti cm xc y n

gin nh vy. Ti tht ghen t vi nhng ngi v phn s hay v
lng v t, sn sng by t vi N gi nh nhng nh th. Ti ch
dm ngh v N gi sau na m, khi cn li mt mnh trong
phng, trong ci cng xng ng s ny, ni ti gt gia, kho
st v ong o t ng theo ng gi tr thc ca chng. Tht d
dng cho h, nhng k lng ngn v sung sng, bit ngi ca
N gi, t nc ti, bng nhng bi x lun hay nhng bi th
nhit huyt m vang! N hng vi ti, y l ln u tin ti vit
t ny, di dng mc mc v n gin nh s phn, ti ci
xung tng ch, tay mi ri, gng mt xanh xao, ti nghe ting
lo xo trn mt giy, kim tra tng ch ci, nhm nhi ngha
ca chng, ci ngha ng s v nh mnh cng mt lc l
cuc sng v ci cht, iu m yu hay khng yu ch nhng
k xun ngc v h hng mi bit. T quc ti. Hai nguyn m
u ging ca t cht [14]. V N gi l sc mnh ch t, t
nc ti, sc mnh khng bung ri. N gi l tt c, tt c trong
Ngi. Ti xin thun phc.
[14] Trong ting H ung haza ngha l T quc v hall ngha
l ci cht, hai t ny c hai ch u trng nhau.

Tnh gic

N hng bui sm trong mt thnh ph ln, nhng giy pht

va tnh gic thng n cha k nim tui th: ting tu in
leng keng ngoi rm ca ng, ting ci xe c, ngi ta tr
chuyn v vi v ti nhng vn phng cng nhng ni lm vic
khng l b n v li cun ca th , ni sut ngy h lm
nhng cng vic quan trng lng cao bng hu - nhng lc nh
th trong ti thc dy mt cu b nh qu, mt ln c cha a
ln Pest, v sng ra tnh gic trong mt phng khch sn bi
ting tu in, va s va mng, tim p rn rng, chng khc g
lt vo mt th gii k diu, tt c u c bm nt, v ch
cn nhn mt ci nt l ngi bi a n mt khay bc n
sng kiu th , c hoa qu, c ph, tht gim bng v cuc
sng.

Shakespeare

Thc ra ti thch nhng bn sch S hakespeare kiu dn d

hn, vi nhng ph lc in mu ging nh nhng bc v vui vui
trong truyn c tch c nhng ngi hng l tng v nhng m
gi mi khom khng khip, nhng con vt bn tai khng l, hay
cu b Tom Thumb hm hnh. N h th mi ng, v
S hakespeare va c tch, li va dn gian, tht n gin v vnh
hng, y mu v sang trng. Ch c truyn k dn gian v tc
phm ca thin ti mi chu ni minh ha. N hng tc phm ln
bao gi cng hi xong xnh, dn d. Cervantes (*) cng th.
Werther [15] cng vy. C Shakespeare na.

[15] N i au ca chng Werther (ting c: D ie Leiden des jungen

Werther): l tiu thuyt th th tn ca vn ho J ohann W olfgang von
Goethe, ny sinh trong phong tro bo tp v xung kch Thi i
nh sng c na cui th k th 18.

Th nhng trong tt c vn c mt s cn bng no b n

v khng gii thch ni. C lc n vt a bn ln cao v h
xung thp vi sc mnh m bn tng s ng nho - nhng s
u a nguy him y vn c ch , nhng quy lut tuyt vi che
ch bn, bn l mt thnh phn ca ci cng thc hnh hc kia...
ci u. C mt ci g nng , nm gi tt c.

Hy yu thng ti!

bao ln trong i ta nghe ting khn cu ny, mnh lnh

ny, ting ku tuyt vng ny, ging nh n vang ln t ca ng
ca T Thn, nh ngi ta rn ln tri cao t nhng h thm ca
h thn v li tn. Hy yu thng ti! N h th mt ngi no
chi t mt linh hn tn t cht ca b th, bi bn tin hay
c , nh chng ta l nhng k quyn th nhng ch c iu ta
khng mun dng th quyn th y, nh vic ta yu thng ai
ph thuc vo s cn nhc hay quyt tm vy. Hy cu vt
ti! N h k b mt vt t thng ku Gip ti vi! N hng ta
mun gip ngi, ta mun gip ngi m... ny y, mt cc
nc! N y, tin y! N y y, s du dng! Cn nhng th khc
cn c ta yu thng ngi, d sao cng ch c ngi mi cho
c.

Ph phm

Tc phm ca mt nh vn khng ch l cun sch anh ta

vit. Mi nh vn ln u c mt hay nhiu ph bn, m nh vn
khng vit: N hng cun sch hoc v kch m c gi, th hiu
chung, s hin i, tro lu mi i hi nh vn, v nh vn c
ngh lc chng li, t chi nhng i hi c c v ngc
nghch y. S phn khng ny l phn khc ca tc phm, phn
khng th nhn thy. i khi n mi l phn quyt nh, l chnh
phm.

Fjord [16]
[16] Fjord: vnh bin hp nm gia hai ni , thng thy N a
Uy.

N gi hy ngh rng ngay gia nhng vnh hp ngi cng

chng hnh phc.

Thng By

Bui sng, ngay t lc mi thc dy thy trong khng kh

c g nh im d.
L chim rc rch bt u t hai ri sng [1]. Chng tranh ci
t ba gi n nm gi, chng chun b bc vo mt ngy mi,
vo cuc sng. l nhng gi b n. Thnh ph ng di
nhng lp voan ph kh nng, mt mi, m mng chun b n
ci nng ba mi t ca ban ngy. N hng lc sng sm, n
ht th ln khng kh d chu, thanh tao, y hng v, b dng
ca sng thng By. Ti ng trn ban cng, gia mt vng xanh,
nghe ting r ro thc dy ca cy c. Ma h y ri, ti ngh; v
n ging nh mt cm xc trn ngp trong ti, khng khoan
nhng, v y nhng k nim gin d, rt c th: ti cm thy
mi mt b bi, nh mi mt tri m, mi lnh lnh ca chic
gh bnh ph vi nha m thi hc sinh, vo nhng chiu thng
By, ti thng nm c ngu nghin Con trai ngi c tri tim
v Thi hong kim ca Transylvania ca J kai. Ri ti thy mt
sn i trong hong hn, cha ti i di hng bch dng, tay
cm khu sng sn, pha trc l Castor v Pollux [2], hai ch
ch sn nh, m ti mc o di trng ng trc hin ngi nh
nh trong vn, v xung quanh y bng rm mu nu v xanh
thm. Lc cha ti trc tui bn mi, ng i chic m ci
mu vng, trn cy sng sn lng lng mt xu chim ct mt vn
. Ti thy rng liu ven b sng nh, mt m bi trn ng
ci quan, mt trng trn y pha trn tng N epomuki S aint
J ohn (*) trong m h nng bc. Bn say ru lang thang vt
ct mi ngi.
[1] Trung u vo ma h ngy di, m ngn, khong bn gi

sng tri bt u rng. Thi M rai vit nhng dng ny cha c l

i t gi ma ng sang gi ma h, nn hai ri m tng ng
ba ri sng gi hin nay.
[2] Castor v Pollux: l hai anh em sinh i thng xut hin
trong thn thoi Hy Lp.
Ti nghe ting gy ca d. C ting ci con gi u trong
m, sau rng liu nhng c gi S lovakia ang tm di sng.
l ma h, ti nh v ma h nh th.
N m gi ti tr vo phng, ng ca s. L nh vn ti cn c
mt khng gian nhn to lm vic. Khng th ra b tm thng
By v vit. Khng th kht khng di nng nng trn cc
qung trng cng cng, m hi chy nh nhi v vit. Vit
khng phi l mt ngh t nhin. Ti lm vic trong phng ti,
di nh n in, trong mi trng nhn to. Ta hy thy
chung vi nhng iu kin nhn to ca mnh. N gi th m
cng khng th lm khc, anh ta ch c th tm thy qung trong
mi trng tm ti, m t. Tm v thy qung l ngha duy
nht ca cuc i anh ta. Ti t ng vin mnh nh vy, trong
khi ban ngy - t th gii bn ngoi - nhng thng tin vin ht
hi n v k nhng tin d khng khip. H bo nng n chy
nha ng, mt g h l sng bc b git cht, khi ngi ngt
trn ng ph, khng kh nng nh rang, mi th u h
hng, thi ra v nng. Trong cn phng ti ti sng lng l
khng ng tnh, nghe tin tc xong li ngi vo bn vit mt vi
dng, c th v ma h, v nng, v nhng v chy ng c ang
hy dit th gii bn ngoi. Ti bit lm g khi y l vic ca ti,
ngay c khi nng bc?
Gn by gi ti ti i ra ph. Mt tri cn lp la trn nh ni
J nos vi s gin d ca mt k cung du trc gi hp hi.

Chic xe a ti ti ta son lc l trn mt ng lt cn

nng bng. Trong ta son gi ny chng ti bt u lm vic,
khi nhng ngi khc - cc v b trng, nhng ngi ti
vn, ngi li tu - ang ng tm di vi hoa sen. Chng ti
lm vic trong ci nng l m ti, nh nhng ngi t l da
en trc l hi trn chin hm. N hng ngi th, nh bo, nh
vn, mc s mi tay xn cao i li ngoi hnh lang, c khi ci nhau
v nhng tnh tit nh, v nhng iu kin trn tri ca cng vic
tr no. Chng ti a th t liu nhp nhp, i khi dnh c
mu m ban ngy chn nu ln khun. Gn na m, cng
vic xong, chng ti i ra ng mt my nht nht, qun o
t chnh hn, ging nh nhng ngi da trng x nhit i, h
buc phi lm ch bn thn ngay c khi thin nhin khc nghit
v nhng ngi bn x ni gin.
Ba gi sng ti li ng ngoi ban cng nghe chim ht. Ti
ngh vn chng l sn phm ca nhng vng kh hu hin ha.
x nhit i ch c th sng. V ti cn ngh, u oi v nng v
nh: vng nhit i chc cng khng n ni ti. S ng, hay
thip i trong s p nm mi ca i sng th khng th
ti; sng, ch sng thi.

Cy

Trong khng kh lunh long, trong nh nng gay gt ma h,

pha trn qu i, bn trn cnh rng, trn nh ni c ci cy
ng l loi mt mnh. N gi nhng cnh l ln tri nh khn
cu, c n v kin nhn. N ng trn cnh quan, trn mi sinh
vt xung quanh v than th. N ng trn cnh rng nh a tr
lc by, tch ring khc bit trn nh ni, d tn thng v au
bun nh N ie sche (*) S ils Mria [3], bn trn nn vn minh,
ranh gii ca s in di v v bin. N ng trn cao, gia
ma h, bi thng v kiu hnh.

[3] Sils M aria: vng ni cao thuc tnh M aloja, bang Graubunden
Thy S, ni Nietzsche sng c n trong mt thi gian di.
N hng cnh rng di chn n, vi hng trm ngn thn cy,
mt ht trong ln hi m, th ht ln hi nng, ha quyn vo
nhau, nhn nhn v hnh phc.

Nhng v sao

Ma h ny ln u tin ti nhn thy nhng v sao tht gn.

Ban m, trn khu vn chng bng sng ln lp lnh, hng
triu, hng t ngi sao, c nhng h thin h v nhng m my
sao, c nhng chm gn gi v dn d, c chm Tht Tinh, Gu
B, v Gu Ln. S ao Bc Cc m nay to bng nm tay v sng
nhp nhy nh c ch , nh chm tia sng ca mt thp n
bin. C c nhng v sao sa.
V tr m nay nh quen thuc, thn thin. Tt c u
ng ch, nhng chm sao, nhng ngn h nh t bao gi vnh
vin vn nh th. Ta s cht, ti ngh th, nhng linh hn ta c
lin quan ti nhng v sao. Panta rei [4]? i, s chuyn ng ny
mi chm ri lm sao! i vi nhng nhu cu thit yu ca con
ngi th nhp iu chm ri ny gn nh mt s vnh hng.
Hannibal (*) nhn thy nhng v sao ny, v Mozes (*) v
Kristus, v braham (*) cng thy, c N apoleon cng
chim ngng bu tri ny t chn nhng Kim T Thp.Th gii
l bn vng! - ti ngh v cm thy nh nhm. N gi sao chiu
mnh ca ta - t khi ta sinh ra n khi ta la i - khng thay i.

[4] Panta rei (ting Latin: tt c u thay i): thu tm trit l

ca H eraclitus (khong 535-475 TCN ), trit gia H y Lp c i, ng
cn ni ting vi cu ni Khng th hai ln tm cng mt dng sng.
Ln Sao H a lm g? - ti ngh. Mt tm hn ch ngm bu
tri ma h nh mt qu o y nhng kh nng ca biu gi
bay mi ngho nn lm sao! Khng i u ht, ch sng trong ci
v bin, di nhng v sao, ht th v cht trong v tr di tri
sao, mt nhm li trong m h, v nhn ln bu tri vi i mt

sng lp lnh di nh sng ca nhng v sao.

a ch

l cm gic khi ta nhn thy mnh nh mt mt a ch.

Phi i v pha no , r tri mt gc ph, ri n mt bin
hiu ct tc, ri k c v mt gng mt ph n t thi nin
thiu, mt cun v chp nhc, ngi nh mt tng, cy keo, nhng
bc thang khi bc ln l n ca, trn ca l tn anh, ch cn n
tay nm xung... anh quen bit tt c nhng iu , nhng na
chng trn anh bng tot m hi lnh, v ng thi anh cng
nh v cm thy chnh xc, tt c u di tr v gi to, khng
ng l ngi nh y, l ra anh khng nn tr v y, mt ni
no khc, trn mt con ph khc, mt cu thang khc m ra mt
cnh ca, l ra phi nhn chung y, ba tra hay cng vic
ch anh y, hay tnh yu ch thc ca anh. N hng anh
qun mt ci a ch y.

Byron

Goethe ni v ng: A nh ta ch v i khi lm th, khi bt u

suy ngh, anh ta l mt a tr.
V Goethe khng ni tip iu ng cm thy: Thin ti tht
s bit tr thnh tr con khi lm th, v tr nn v i khi suy
ngh.

Cm gic chung

D a vo mt gc cy, nhn m sng trn u iu thuc l,

anh ta kh ni:

- Bao gi cng c mt ci g ta vin vo. Cuc ni chin

Ty Ban N ha. Tc phm ca mt nh vn ti. Hay tri ma. Hay
mt ai khng ti. V bao gi cng c mt nguyn nhn hay
ci c chung chung v khng chc chn no - thi bui,
thi gian, nhn loi th ny hay th kia, c c v v vng v iu ny lm ta ri trang sch ang c ngc nhn ln,
hay hi hp i v pha ca nu c ngi bm chung, hoc ta
cm thy phi vit mt l th hay li tuyn b, trong ta phn
i v by t vi tt c, rng ta khng c li g v khng ng
nht vi n.

V tt c iu u ng: cuc ni chin Ty Ban N ha l

mt tr bn thu khng th chu ng ni, nhn loi ng chu
mi s nguyn ra. Ch c iu - trong khi ta im lng hay to ting
ln n v than vn - th ta ngm bit rng khng phi nh vy.
Ci iu g m ngi ta gi l cm gic chung khng ph
thuc vo thi tit nng, cng khng l thuc vo nhng kh
nng ca chin tranh, hay s khng hong ca ch ngha t bn.
Ci iu g chnh l ti, cm gic chung y l bn thn ti. Ti
b qua iu g , ti khng mnh, can m, khn
nn, hn h, anh hng, t t hay tn c lm iu g . V vy
m ti c cm gic kh chu, hm qua v mi mi.
Anh ta nm iu thuc, di nt di bn chn, bnh thn ni:
- Hm qua v mi mi.

Khonh khc

Khonh khc, khi ti xung ni v th gii trn ngp mt cm

gic hnh phc ngt ngo, nh nhm v v can. Khonh khc ti
thc dy, mt bui sm cui thng Mi, v nhn thy mnh
chn mui cho mt iu g , cho cuc sng hay ci cht; v gia
hai kh nng y ti khng cm thy s khc bit gh gm. Giy
pht m th xc nh mt ngha ca n trong dng chy dn
dp ti mt ca mt cm gic sng v giy pht khi th xc tm
thy li ngha kinh hong ca n, trong thc trng cuc phiu
lu ca tnh yu v ci cht. Khonh khc c ting nhc ct ln
trong mt cn phng tranh sng tranh ti ca s khp h, tri
sp ma. Khonh khc, khi anh cn mnh m hn c nh
mnh.
Khonh khc, l s ngt mch trong dng in thi gian.
Khonh khc, l thi lng dn nn n cc hn, l nh
mnh tru nng.

Nng du

N ng n vi chng, i m ci vnh trn rng, v kiu sa

nhn quanh khu vn ni nhng i tnh nhn tht vng v
nhng cp v chng gi ngi , nh th ch bng mt ng
tc thnh thc nng s cha khi cn bnh ca thin h. Q uanh
nng tt c u bt hnh, nhm chn, ganh ght v bun t. Th
y, c th khc lm ch! - bng mt c ch hnh phc nng nh
mun ni, v nng khoc tay chng, nhn quanh m ngi ngi
di nhng tn cy, mt rc sng.
N gi n ng hi thn, chng ci u. B mt thn th ca
h c th nhn thy t xa, v s trn tc y c chnh thc ha,
nh s c th ha mi khai nng ca mt nh v sinh cng cng.
Hnh phc ca h nh c ng du, nhng hnh phc tht
s l iu b n.

H n ln thc n trong a ca nhau, vi s hu n ca ngi

tr tui ang yu sn sng nh i c chn tay, chung ng tt
tt, trong ci chung ngt ngo. C v nh h mn nguyn v
iu . Th hnh phc nh th hi kh th; ti th ch chu
ng ni khng kh vng cao, cao bn nghn mt c n, vi
dn, vi k nim. D sao ti cng phi ci u trc nng du,
ci cho nh mt g lang thang i Ty Tng gp c Lt Ma,
trc s lng mn yn ca mt ngi nh nng dn ven ng.

Krdy

Theo thi gian, cng li xa nhng k nim v con ngi ng,

ta cng thy nhng ngy, ng hn l nhng gi ng khng vit,
cng tr nn b n v kh hiu. Tt nhin l ng ngi qun ru,
ri ng n cc ta son, nh mt ngi A nh i y bit x, ng
nghing mi u bc v lch thip sang mt bn, im lng ngi
ch trc bn ca nhng th k, hay trong phng ch ca cc
ngi bin tp. S au ng ra cc qun c ph ngoi thnh, ngi
gia nhng g ua nga, ung bia, ru trng v c ph en.
ng khng mt nhiu thi gian cho n b. ng c c, nhng
ch nh ngi chi tr sp qun bi mt mnh. ng lm vic
nhiu, nhng khng tm n nhng tc phm cu thnh t
nhng cht liu cao qu nht ca mnh; ng vit nh mt qu
ng trong khi ri ri. Vy th, trong i ng lm nhng g?
Gi y cuc i ng, qua lp sng m huyn o ca nhng tc
phm, b n mt cch ng. Ti nh mt bui chiu, khi
chng ti ngi yn lng hng gi lin trong tim c ph ca
khch sn London, ti c bo, Krdy mn mt chic ko ct
mng tay ca ngi coi nh v sinh, v thn trng ct b nhng
si ch t ra trn ng tay chic s mi la git nhiu bc phch
ca ng.

Tnh yu

Trong tnh yu vic hnh x t nhin cng kh khn chng

khc g trong ngh thut. Cm xc v khao kht ch ln ting
trong nhng ngn ng hnh thc nht nh. Gia chng l
nhng n ci, nhng ci lic mt, nhng li ni na chng,
php x giao. Khng th khc. Ging nh mt k no trong
khi git ngi vn ni nhng li tn tng.

N gi Php, ngi La M, ngi Trung Q uc bit r iu

ny. Ch yu khng ; gia chng cn cn ngh ti mt iu g
. Gia hai t sng cm xc ta phi ly hi, gia hai ng tc
t nhin phi cu vn nhng iu kin c bn cho s chung
sng ca con ngi, s t nh, vn minh, cn c c vn ha v s
tinh t cao siu no . N h k trong khi sit c nn nhn n
cht, vn lun mm ni: Xin li.

Con ch

y l con ch ni gi nh, nhng chng ai mun n phi

trng coi ngi nh trong ph ny, ngy m n nm ngoi ban
cng. N h c cnh st coi gi, v nhng iu lut ca chng
ta, ri ngi qun gia, v nhng thit b in rc ri, chung v
kha, chng ta bo v ngi nh khi nhng ng bn h nh th.
Th nhng con ch vn gi nh, v l th lut l t tri tim
ca n. N ng trn ban cng v ct ting sa tt c nhng
ngi li qua, vu v v khng cn thit. N ti mi ting
ng, tha hnh trch nhim mn cn nh mun chng t
ngha s tn ti ca mnh vi tt c, vi mt quyn lc cao hn,
di bu tri sao, ni ch v con ngi sinh sng, trong nhng
chung ch v nh , thiu tin cy v v vng. Ln no khi ti i
qua pha di ban cng con ch cng sa. N hng lc nh th ti
ng m v ni vi ln:
- Hay lm, my thy khng. C sa i, di gm tri ny, d
c l tha, v l vic ca my. Chnh ta cng ang lm nh
th.

Tolstoy

ng cha n bn mi, khi vit xong Chin tranh v H a

bnh. Lc ng bit tt c v con ngi, v bn cht v thn
phn ca h. Vn tri thc ca ng l thc t, phi thng, ng
bit v thanh nin v nhng ngi gi, v tham vng v tnh i
bng s hiu bit b n ca thin ti v ngh s. Trong mt cu
ph, m t mt nt tnh cch, ng t ra l mt nh phn tch tm
l am tng hn c nhng nh thng thi sau ng chuyn kho
cu chuyn mn ny. N hng c l ng cng am hiu v cc v
sao khng km mt nh thin vn hc hng u.
S am hiu ca nh vn ng trn c th. N h vn khng c
hc thc, ch chuyn gia c hc thc. Ln no nghe ngi ta
khen mt nh vn c kin thc, ti cng thy hoi nghi. Chng
khc no khi ngi ta t nh khen mt ngi ph n thch thin
nhin v m nhc. N h th ngha l sc p v n tnh ca nng
c vn . Tt nhin nh vn phi hiu bit, v anh ta nm c
cht liu c bn, t m sinh ra s hiu bit chuyn mn.
Goethe khng v i khi nghin ngm cng trnh Farbenlehre
[5], m l khi ng lm th tm dng, khi ng ngc nhin v vic
mnh ang sng v s cht. Khi ng thc s c hc thc.
Tolstoy khng hiu g v chin lc, nhng ng am hiu
N apoleon, hiu ci cht liu con ngi to ra N apoleon. Kin
thc ny mi ng tin cy hn.
[5] Farbenlehre: lun vn khoa hc v mu sc ca Goethe, xut
bn nm 1810.

Bin

Trong nhng gic m i khi ti nghe ting bin. N hng lc

nh th ti b xm chim bi mt kht vng khng th lm ch
ni, mt ni hoi nh su sc v au n, n ni nc mt ti
tro ra trong gic m, chy xung mt. Trong nhng sm mai
ny ti thc dy, thy bn mp cn ng li cht v mn, ging
nh - trong s tht k l ca gic m - ng l ti vi mt
trong bin c.

Du khch

N hng ngi khch du lch, dn du mc c c kh ha.

Schopenhauer th ght h.

Vay n

Vn hc th gii y nhng khon vay n nh, kiu tnh bng

hu. Byron cho Puskin, S tendhal cho Flaubert vay, Baudelaire
mn ca Poe (*), ri c tr li, nh Valry (*) ch ra qua
nhng ha n. Trong ba trm nm cc nh vn n vay n
S hakespeare nhng khon nho nh nh n nh bng vy.
Khng th khc. Ch c th vng mi tin rng g n ni
khng c t tin v nhng ngi i trc. N h vn khim tn
bit mnh mc n tin nhn. Goethe y ny v vic ny v rt nh
nhng ngi cho mnh vay, nhng ngi Hy Lp hay
Shakespeare, v ng tr n dn sut i mnh.

Gn bn mi

Gn bn mi tui i, mi ngi u cht cha mt ni th

ght dn nn no . Rt t ngi bit h th ght iu g, th
ght ai. H c vt v v khng hiu, ri lm bm v t tr li,
hoc im lng, v khng ng, ri h bt cht ht ln, p tay
xung bn, hoc gia nhp mt ng phi chnh tr no .
cui cng h tha h th ght. Gn bn mi tt c mi ngi
u chn lm chnh tr.

Mt mnh

Trong cuc sng ca mi con ngi v mi dn tc, s n

mt ngy, khi phi hiu rng ta khng th trng cy vo ai trn
th gii ny: ta ch c mt mnh. Ci ngy cng ng nh th
Ba hay th N m, nh nhng ngy khc. Bui sng tu ha vn
chy, v ta vo qun c ph mua thuc l. Ri gn mi mt gi,
gia hai bn tin, ta bit xy ra chuyn g ; ta nhn ln trn
nh, lau trn v hi mt. Trong nhng giy pht nh vy ta
bit khng th no khc, ta ch cn li mt mnh trn th gian
ny. l giy pht m tt c mi ngi - i khi nghin rng
li, d khng mun - s tr nn can m.

Nhng ci tn

Ti thch nhng tn ny. gnes, v nng hin du v tc vng.

Edit, v nng dng dng, kiu k v mang tnh cch phng Bc.
Eszter, v nng mp mp v am m. A nna, v nng nh mt
thiu ph chp tay cu nguyn, hnh phc, thun phc v nhn
t. I lona, v nng gn gi nh mt lt bnh m. S olang, v nng
nh mt mc m phm l, t tin v ngt ngt. N hng ci tn
khc ti khng thch.

Tha hip [6]

[6] Tha hip k ngy 28-7-1867 gia triu nh o v Vng
triu H ungary, nh du s ra i ca ch o-H ung, tn ti trong
50 nm (1868-1918).

N ng bn o nhung en, ci mt bng hoa hng vng. N gi

ta gi nng l A dl. N om nng ging nh nc o trc ngy k
Tha hip.

K nim Breton [7]

[7] Breton: ngn ng Breton, c s dng vng Bretagne nc

Php v trn cc hn o thuc Php l Saint Pierre v M iquelon, cho
ti nm 1514, n l ngn ng chnh thc ca cng quc c lp
Bretagne.

Vng t ny thng tr li trong ti vi s quen thuc tuyt

vi, c khi tnh to v trong gic m. N h th ti b qun
th g. ch c Morlaix [8]. N hng mm trn b bin
Trgaste [9], nc xanh thm, thin nhin nghim ngh v khoe
m. Rosco [10] c mt cy v hng trm tui trn mt khu
bi. S ant-Malo [11] nhng ngi dn chi sng v lm vic
theo nghi l c xa thi Trung i, theo nhng nghi l bn a c
ca thnh ph mt cch kh nhc v thm lng. Tt c nhng
th ch l ph, l th gi trang ca k nim. iu thng
xuyn gi cho ti nh n vng t ny, ln ting v vy gi,
mang tnh s phn, ht nh c ln ti sng . C nhng
vng t nh th. V nu mt ln ta thuc v chng, th tht
kh cng li chng.

[8] M orlaix (ting Breton: M ontroulez): th trn ca tnh Finistre,

thuc vng Bretagne, Ty Bc Php.

[9] Trgastel (ting Breton: Tregastell): th trn ca tnh CtesdArmor, thuc vng Bretagne, Ty Bc Php.

[10] Rosco (ting Breton: Rosko): th trn ca tnh Finistre, thuc

vng Bretagne, Ty Bc Php.

[11] Saint-M alo: th trn trong tnh I lle-et-Vilaine, thuc vng

hnh chnh Bretagne ca nc Php.

France

Thng minh v h hng. S h hng c thc, chn mui y,

s i bi c tinh ch, c hc thc v mang tinh thn sang
trng y mang n cho vn chng ng mt th hng v c
bit. ng h hng ging nh mt cha c lm trn bn phn ca
mnh mt cch hon ho, nhng - khi cn li mt mnh trong
bung mnh - ng ta khng tin iu g.
Phong cch ca ng vt trn phong cch, lc no cng c th
cm thy iu . Phong cch hay khng th nhn ra ni. Phong
cch ca France rt xut sc, nhng t mi cu vn ca ng u
tot ra iu ngc li. ng n nhn mt cch say m tt c
nhng g thuc v con ngi v thn thnh, nhng ngay sau
li tung h tt c, v th , v bt u chi tr vn bng vi
chng bng mt ng tc hi ht. ng ni v Cha - ng thi
nhy mt - nh k bit mt iu g v N gi, nhng lc ny
cha mun ni.

Hiu thuc

N hng pht trong hiu thuc, khi ta gh vo mua vi li dao

lam, t nhin, nh xc vo mi, nh nhc ta nh n mt cuc
tn cng th xc, nhng k c v cc th mi: nhng k nim v
mi ca cuc phiu lu u tin, ca bung tm gia nh, ca
nhng ln dn dp nh ca, ca ma h, ma ng. Chng ha
trn vi amonia hydrate, nc hoa, thuc dit mui, x phng
git kim tnh c th git nhiu qun o, phm xanh, nc hoa
oi hng, nhng gi thuc c mi thm lnh t trong t
lt, long no, naphtalin, birkenwasser m cha ti thng dng,
bui sng bung tm bao gi cng tr nn trang trng, v cn c
mi cn, mi sn mng tay, mi du bi tc, cng nhng th m
phm b mt v ring t khc, hp cht ca cc loi kem v
hng v, th vng v mnh m nh cuc sng cui cng cng
h hng v tn li, bt chp long no v nc hoa oi hng.

Lch thip

N gi tht lch thip ch gi tng hoa cho ngi ph n m

ta khng c mun g nng. N gi ph n kia, ngh rng ta
mun chim c cm tnh ca nng, s ght hoa c tng.
Ging nh ta mua chuc v bc s, m sinh mng ta ph thuc
vo s mn cn v tn tm ca ng, bng x g.

Th gii

Phi mt mt thi gian ta mi hc c, ri li thm mt thi

gian na ta mi nhn thc c rng quy lut ca th gii s
khai ng nh nhng cu tc ng ch gio. Phi hc c rng
iu g anh khng mun t c th ngi ta s em n v n
s ti, iu g hoc ngi no khng quan trng i vi
anh th anh s tr nn quan trng v c gi i vi h, ngi n
b m anh lnh lng s mt ti anh, ng tin m anh khng
ci xung nht n mt ngy t n s bc vo cuc i anh...
ng, cuc i ging ht nh trong nhng cun tiu thuyt
xong.
N hng n cng hi ging nh trong nhng tiu thuyt kh,
trong khng din ra iu g theo tc ng v ng quy tc.
iu ny li cn thm thi gian na. Khi anh s thy ngi
n b m anh yu s pht l anh, d anh c lm tr o thut
lnh lng, ng tin do anh lm ra, bt chp nhng c gng ca
thm phn v lut s cng khng quay v vi anh, thnh cng
m anh khng ginh git, nhng anh ng c hng s
dng dng t c i lt qua anh, trong vng tay hn l mt
c lng l no . N hng lc nh th anh s hp hy mt,
khng hiu ni. ng l kh.

V mt thnh cng

Khi u anh ta lm lut s A rras [12], nhng tnh anh nh

nhng, y s thng cm v thin v i vi nhng thn ch ca
mnh, nn chng bao lu sau anh b ci ngh cn lt lo v to
tn y, chuyn sang lm thm phn, nhng ngay ln u tin khi
cn tuyn n t hnh mt tn k cp git ngi, anh thy gh
s ci ngh ny v xin ngh. T tr i anh khng ngng u
tranh chng li tnh cch nhy cm, nhng biu hin yu ui
ca mnh. N hng c gng ca anh mang li thnh cng. Mi
nm sau, Paris, chnh anh l Robespierre (*).
[12] Arras: th trn trong vng hnh chnh N ord-Pas-de-Calais,
thuc tnh Pas-de-Calais.

Robinson

S au ny chng ta nhn ra tt c mi cuc phiu lu, bt u

bng nhng cnh bum no gi v nhng ch c heo, u kt
thc theo mt kiu Robinson no . Chng ta ngi trn hn o
c n, qun o ti t, rt run, gia nhng mnh vn k c:
u c mt chai ru rum dt nm trn mt t, mt chic
che nng, c th c mt khu sng ngn, vi qu cam v bnh
nng... N hng chng ta khng nghe thy g khc, ch c ting
sng bin ca ni c n, ta bit ta ch cn li mt mnh trn th
gian, v gi y ta phi mt mnh xy dng t ng nt v
vn v ny h thng lut php mi ca ring ta v nin lch ng
vi ring ta; u c ting d ku be be, v ta ch th S u,
ngi quen ni bng cc ng t nguyn th, em n tin tc v
mt nhn loi hoang d v tn bo. Mi phiu lu u kt thc
nh th. Hy lm du thnh v cu nguyn.

in thoi

Ti tn by gi, c mi ln chung in thoi reo, l nh c

mt lung in nh chy sut qua ti, c nh sau ting chung
reo l n mt Ting N i, m ti ch i t ci le sng u
tin ca tr tu - Ting N i y, cui cng s bo, s mi, s ch
ng v ngay lp tc tt c s n gin hn v c ngha hn.
N hng n gi mi cuc gi u nhm ln hoc v ngha. Mt
iu g cn cha hon ho: pht minh y hay l cuc i ng
vi n.

H hng

Trong i sng vn chng t c c tnh; ch c nhng loi

ngi i li lng xng trn b mt, nhng nh vn c, N ga,
Php, A nh lai ghp thnh Hung hay Pest, cc n anh v bc
thy, cc S ir v N gi Gio s, gi mt mi quan h h hng kn
o trong ng x v phong cch, cn mnh hn c nhng quan
h huyt thng, v h vit bng ting Hung nhng bi nghin
cu c, hi kch Php, tiu thuyt N ga, kch x hi v tiu
thuyt trinh thm A nh. H l h hng, i khi h nghin rng c
chng li quan h h hng chng hay hm g ny, nhng khng
sao ph nhn ni nhng bc t tin k b ca h, ci bng ma xa
l s c ln ln ting trong h tt c nhng g h tin l ca ring
v l c tnh ca h. Chuyn g xy ra vi nhng ngi y?
Chuyn thng thy hng ngy: h din ra mi him ha
thng nht, l vn hc th gii.

Thm t

Ti chn truyn trinh thm, v n qu chi tit, chi ly. Ct li

ca n xt cho cng tt c ch l: nhn vt sng, sng gia
mi ngi v v l mt con ngi, vy nn hn phi cht. Th th
cn g n du chn, tn thuc x g v si tc... Ch ring li vn
mc mc cng lm ngi ta lnh sng lng.

Casanova (*)

N u chng ta tht ch n nhng chuyn k ca anh ta, v

gt b nhng di bng, tua rim, nhng mt n, sau nhng th
gi trang th xc v tm hn ta bc trn s tht, mi thy trong
trng i y phiu lu ca mnh, chng cp k vi c
nhng ngi n b hng hai, hng ba, v chi tr cho s chiu
chung ca h nhng mn tin hu hnh. ngha tht ca Cuc
phiu lu tnh i ln cui cng ch l chng tng nhn, tng xe
nga ko, tin mt cho mt ph n hoc chng nng, v mua ly
nm-su chc k tht, km theo l nhng n ci v s du
dng. S tin cn thit cho cc phi v y chng thng kim
trong sng bc, v c l nh nhng cuc chi khng hon ton
ng lut. Chng cha h yu bao gi. Chng l nh in kinh, l
vt, l ngi leo dy, l k la bp trong cuc phiu lu, v
bao gi cng l ngi d b la ca cuc phiu lu, nh thit k
v pht minh thin ti, nh o thut mu lnh, ngi khn kho
v tnh to gia vng la pho hoa m chng t thp ln, trong
ti y dao gm, qun bi trng km v thang dy, cui cng

chng tit l ht v ci hnh hch t giu mnh v giu c cuc

phong tnh... Cuc i trng th ca chng y ry n b, t
ngc, bnh phong tnh, lc th v bt hnh. Chng chng c
cho khng th g, v mi th chng u tr qu gi. Mt ngi
p nng thn t hin thn cho mt g chn cu Toscana [13],
c Casanova chinh phc bng t nht mi ng ducat [14],
hai xe nga ko v v s li gi di. Chng l ngi hoang ph v
b la m ln nht trong lch s nhn sinh. Chng cht trong ni
ng cay, mc chng thng phong, tai vn ci lng ngng, nhng
ngn tay vy mc, rt mt, cng kh.
[13] Toscana: vng pha Ty nc vi th ph Florence, l mt
vng du lch ni ting c ti su di sn vn ha v thin nhin c
Unesco cng nhn.
[14] D ucat: ng tin vng c s dng rng ri chu u trc
Th chin I, nng 3,4909g vng 986.

K nim

V n bt u nh mt bi th: vo mt m, bng th m
nhc cm lng, khng thanh m - (Khng tip tc).

Thng Tm

H tr v t bin, t nhng vng ni, t nhng thnh ph

ln xa l, mi th u khc thng, tr sng c dn ra
cng tht hun khi rn, khi bc vo mt ca hiu ngi ta
khng b m, v khng hn tay ph n. H va i xa v, h k
nhit tnh v lp bp, hai tay m chic v c nghe c ting m
ca bin, k nim v mt nh mt ph n ngoi nhn trn mn
tu Vaspore o Venice, mt kiu mc o mi m nh cha
bit. H hng hi, ri th di ngi xung gia ng c d
ra na chng, th dc, mt mi, ph mc. H ngi nh th mt
lt, ci nhn m mng, vi i mt rc sng bi nhng k nim,
vi n ci vu v trn mi. H chng nghe thy li mi sang
dng ba n tra. Trn nn nh l mt i dp, mt tng David
bng thch cao nh v mt v i xe in Paris. Vng, ti sang
ngay y!, h ni vi v pha phng n. Trong giy pht y h
tr nn trang nghim.
N hng s nghim trang qua i ngay sau tha xp u tin. i,
nh p qu nh! Tt nhin gia nhn dn dp khi h i vng.
N h mnh tht p, v Paris h nhn thy mt ngi da en
ngi trc mt qun c ph trn i l, anh chng mc b
trng, i m kiu Gigardi, v ging ngi bn gia v c ca
hiu Kalocsa [1] ba mi nm trc. Phi sn li cc phng
trc thng Chn, h ni, v phi chnh li cc l si. N hng
Venice, trong lu i tng trn khng c bung tm, c ai tin
khng?... N o, cui cng y mi thc l mn n ch, h ni,
mm y thc n v mt sng ln; c chuyn i khng c n
bnh m lm bng bt la mch! N hng ri h nh n mt thi
khc Hampstead [2], t mt trin i cao h nhn xung
London v cng im lng, v lc tri va ti, London rng ln

v ging nng thn n ni h khng th no hiu ni. Ri h

nm xung i vng, ht th khng kh bt bin ca cn phng
quen thuc, h cn mun ni g thm na, Elz b cc son
phn, m phm ra ko nc hoa chy ra ngoi. Firenze ci
ging tht ti, h cn mun iu g na nh. N hng h chm
vo gic ng.
[1] Kalocsa: thnh ph nh nm trong vng ng bng pha Nam
[2] Hampstead: tn mt khu trong thnh ph London.

H ng v m, v trong gic m th gii ha quyn tuyt vi

vo hng v ngi nh ca h. Ma bt u lng l ri. Khi h
tnh dy, lc gn nm gi, nhng lm cy mu vng, sng nc
ngoi ca s, sng m l l bay trn cc mi nh. Lc ny h
mi xem th t gi n, v ngc nhin v h cn bao mi lin h
vi th gii. N hng cn phng, t khi h i xa, nay chm
lnh. H nh n ngy L Thnh S zent I stvn. N h sau ngy
S zent I stvn (*) vng ny bao gi tri cng ma. H nh sp
n k ghi tn vo trng hc cho tr, v sau l cuc sng gia
nh, cng vic gia nh, s ngh ngi gia nh, tuy ring bit,
nhn ni, khng mt mi, quen thuc nhng cng vn c s cng
thng, bt an. Tt nhin Roma th d dng hn, h ngh th. V
h xung tim c ph, nh hng vo gn cui thng Tm hu
nh c dng dp ma thu, nhng ngi chi biliard to ting
hn, nhng ngn n cha ra su hng. Trn ng v h nhn
ra trn ca vn phng dch v mai tng c nhiu co ph cn
mi, vi nhng bi bo tang l. H c nhng bi co ph chm
ch trn ng v.
Ban m, gic m ca h r rng, yn bnh hn. Thi thong
h cn nghe ting ci ca mt chic t London hay ting ci
ca mt thiu n trn b bin. Sao c ta ci th nh? - h thm

hi, l ng. Trn nhng ph x quen thuc ngi ta i li vi

v th , nhn nhn v khng ch i. Thng Tm cn bng sng
ln trong khonh khc, v trong nh sng le ln nhng k
nim v th gii. Th gii nh th no nh? Trong c bin c
v c nhng tay bi bn cau c, v nhng bc tranh ca cc ha
s ln, v cn mt iu g na - khng th hiu tng tn.

Kch

N hng tn kch ln, quyt nh vn mnh ca cuc i

thng bt u mt cch m thm, n ni khi ngp trong
tn kch y n c m ta vn cha hiu. Bnh ung th, ni nhc
nh, s tht bi hay tht vng ln khng bt u nh trong vn
chng: mt hm ta pht hin ra ci mn, hay mt ai gi in
thoi v ni vo my vi ging tht khc l, m ta khng tht
hiu nhng g h ni, hay ngi ph n m ta yu bng th
quay mt i. N bt u nh vy. Khng. N hng lc y n
din ra. nh mnh thng lng l. Ch c tai ha l ku go m
v rung chung leng keng.

Trk (*)

Trk Gyula l nh vn u tin nhn ti lm bn, ng,

ng l nh vn u tin ti quen bit trc tip. Lc ti mi
tm tui. ng ba mi v thnh danh: ng ru , sch ca
ng by bn trong hiu, v nu chng ti i ngoi ph sau khi t
ta son ra, cc c gi mi ln thng nhn theo v gi tn ng.
ng bun, am m v bt mn. ng ch yu duy nht mt
th: ting Hung. Ch trng duy nht mt th: con ch. Mt bui
chiu trong ta son, ng ni cn thnh n, ng x bn tho ca
mt ng nghip ca chng ti, nm xung t v nh bt ln
ng giy vn.

- C chuyn g th? - sau ny ti hi ng.

- Hn khng bit vit, - ng p, mt ti di v th dn. - Hn
vit bng chn, nh mt con ln.
Khi ti nhn ng v cht hiu ra iu g . Cng ngy ti
cng hiu ng hn.

Thin ng mt

A nh va v thnh ph qu hng my ngy, v tr li vi v

bi ri. A nh khng tr li c cc cu hi ca ti. qu h
xc phm anh? Khng c chuyn . A i cht ? Khng ai cht
c. Mt ngi nh thn thuc b ph? Khng, mi ngi nh vn
nguyn vn.
A nh khng tr li ni, c i li vi i mt v hn, ging p
y phin mun. Thi nh ngi dc ng b mt cp. A nh
khng bo thiu vng mt iu g , cng khng than phin,
ch b v v bi ri. Mt ci g mt i thnh ph qu
hng anh, v chng ti hoi cng chp ni nhng mnh vn
ca k c v nhng chuyn i. Mt iu g v hoc cht
i qu nh. Mt ai ti Thin ng y, mt k xa l. A nh
bo khng mun v nh na.
Ti khng an i anh ni, v qu hng v T quc ch c mt,
v nu n mt, khng th b bng ci khc. Ti mi anh sang
Paris, ri i bin, nhng anh nghim mt lc u v hi bc
mnh. Lc n tra, anh ngi nhm mt, hai tay bung xui theo
thnh gh, ging nh Milton (*) ang ngi c cho ai ghi chp
li.

Tr th

i vi mt nh vn, cuc sng i thng gn nh khng

th chu ng ni, cng nh cuc sng vn chng. u u
cng thy cm by, dao gm v dy thp. Th gii quanh anh ta
y nhng s th nghch. N gi ta mun git, mun bp,
mun anh cm lng: nhng ng nghip cng nh cc nh cm
quyn.
N hng nh vn tr th, v khng c cch g ngn cn ni s
tr th ny. N h vn khng th ng ra gii thch th ny th n,
v nu th anh s tr nn l bch v tht bi. N hng s tr th
ca nh vn l khng th chng ni. S tr th duy nht l
g? l nh vn ngi nh hay t giam mnh trong mt cn
bung kn, v vit.

Byron

Byron ng l c mt ci g mang tnh cch Byron; v

iu l him thy nht.

Cn cn

C th sng ra ti phi cht. Trong giy pht tng tng

cui cng, ti nhanh chng lm mt tng kt:
N:
Ti i my bay.
gi in thoi.
nghe i.
nhn thy Linberg (*) p xung mt sn bay cnh Paris.
Ti sinh ng lc, c th c ngay cc tc phm ca
Rilke, Krdy, Proust.
L nhn chng ca qu trnh tri thc - tuy rt chm - chin
thng s ngu ngc v bn nng.
Trong thi ti sng ngi ta pht minh ra thuc gy t
ton phn v cc b, thuc insulin v vaccine chng di.
Trong thi gian ti sng, s ngi b git v kh gas, v sng
n v gi treo c nhiu hn s ngi b st hi ca mt trm
nm trc .
i:
Ti l ng nghip, ng nghip im lng, ng la, thm
ch chia s mt cch bt lc v ti li ca nhng nh vn, ngh s,

o din v nhng ngi h thp nhu cu ngh thut ca

cng chng.
Vo giai on ny n ng v ph n dn dn bin mt khi
th gii vn minh. Thay vo ch h l cc v n, nhng g s
khanh v th thuyn ua nhau thi th vai din.
Trong thi i hng khng ti ch bay tt c c nm ln, v
khng c tin.
Ti sng trong thi k m ngi vit bn nhng gi tr tinh
thn qu r mt.
Ti sng vo thi k th vng thng ma ru mt th.
Ti sng vo thi nhng thng bo vn chng c tr
tin.
Tng kt:
ng sng.
Cht s l lng.

Ting Anh

S au mi, mi lm nm hc ting A nh cn c v chuyn

ch, cui cng th ta cng hiu rng ting A nh - rt tic l khng th hc ni.

Tnh thi s

N hng ng vn ln khng c tnh thi s, ngay c khi thi s

hay nh vn mun ghi chp nhng vn thi s nng bng
nht ca thi i mnh, ngay c khi h mun ni vi xung quanh,
vi giai cp hoc dn tc mnh v mt s vic tc thi. Vng
ln, hi dn Hung! l cu th tc thi, n mun tc ng ng
ngy 15 thng Ba nm 1848, nhng hm nay n vn tn ti v tc
ng, v c nghn nm sau na khi dn Hung cn tn ti. N hng
ng vn chng ln khng c tnh k hn. Mt tiu thuyt lch s
m ra cho chng ta mt thi i v nhng con ngi ca thi i
y mt cch chnh xc, nhng n khng gn vi thi gian, ging
nh tt c din ra trn Mt Trng vy.

Hoi nghi

Hay l cng vic cha xong?... - ch v Cha chn v b d

vo ngy th By.

Tnh cch ca L. (bn khc ng)

L. sng trong khch sn, v l mt ngi c lp. Khng c

lp nh mt ngi c tin, c ti sn. G c lp nh mt k
khng c mi lin h thc, gn gi vi ng tin v ti sn. G c
cp trn, c n nn, c nhng ha n i n ca th may. G
kim c nhiu tin. N hn lm th vic tp nham, c th
tiu vo qun c ph, vo bi bc, vo xe c. G kim ra s tin
ny trong khi nghin rng, th dc, m hi v nguyn ra.
Cha bao gi g c v. Khng c bn, g ci v dang tay ra
vi tt c mi ngi, thng xuyn nh bn vi c thin h. N
ci ca g nh ca mt nhc trng p trai ngi D igan. G
gi mi ngi - k c ngi thm phn - th ny: i, ng bn qu
ca ti! G khng phn li ai, ch v i vi g khng c mi
quan h con ngi no ng phi la phn. G sng trn th
gian, hng th tt c v p bn ngoi ca cuc sng, nh mt
con c heo sng trong b: trch nhim v s tn ti ca n khng
thuc v n na, m thuc v con ngi. G sng, nhng khng
c s rng buc v tng i.
G c rt nhiu cu chuyn, nhng hnh nh iu tht s cn
ni th g im lng. G ni nhiu nhng kn o. Khng rng buc
nhng cng chng t do. Khng c li ha l thuc, khng c
li th, cng khng c vn bn bt c u, do bt c ai c
th vin dn. G khng bun, ng hn l g vui v mt cch bi
bn. G xut hin gia mi ngi vi iu b phng khong, vi
n ci p gng, vi s khim tn t mn v ph trng. G l
ngi duy nht m ti bit l khng c lin quan g vi nhng
ngi ang sng cng nh vi nhng ngi cht.

Trng m

Ba ri sng trong mt khu vn trn ni S ashegy, khng h

c s chuyn tip, l giy pht tri bt u tng sng.
Ban u mt con so trn nh ng khi ct ting ht, tri
xanh thm, khng xanh bnh thng v khng en, m xanh
thm nh bin trc bo. Khi con so ht ting cui cng - nh
mt tn hiu - bu tri xanh thm bt u ng sng. N h tn
u, rt xa, t lng t, hay pha sau Tri t, nhng ngn n
pha cc mnh c bt sng, cha nhn thy nhng chm sng,
ch c nh phn chiu k b rng dn. Con so im lng nh k
lm xong vic, git mnh v nhng h ly, vt bay i. Cy ci,
nhng gng mt, ngi nh trong vn u nh c thc trong
khonh khc y. Chng ti lng nhn nhau, nhn bu tri, nhn
mt t.
Bng thy trn cy chi cht qu. L ch t u m ra, pha xa
c ting ci t, ai bng nh ra ci t m c m hoi cng
tm kim. Mun ni ra iu g t tri tim. Cc nng i ln
u nhng chic m ci rng vnh, nh phn bng i tay nht
nht. Cnh vt, nhng qu i hin lnh, rng, vn qu, tt c
bng hin r ln trong nh ngy, nh mt c cu bt u khi
ng, vn hnh th gii bng nh sng v my mc. Khng kh
bng nng ln r rt, khng mu v khng v, ci nng sm mai,
c l nh bu khng gian trong la luyn ngc: khng trn gian,
khng thng nht, khng con ngi. Trn bn nhng cc vang
rt lng chng th vang qu mu h phch. C th lng nghe
ting nhng qu anh o chua cng trn ang chn trn cy.
Mt chng cm bng hoa hng, mt ngi khc cm tay mt

c gi, ngi th ba nhn ln bu tri nh mi thy ln u.

Chng ti qua mt thm c va ct, mi nng m, i nh lt
trong ln hi c ti. Trn i, chng ti gp nhng ngi m
ngi D o Thi v Cng gio, mu ti mi hi ging nh trn
mt sn khu. Chic xe lt qua gn m cha ti. C ting ca ai
ng ngi ra thnh gh, ht ging khn khn: i, hoa hu,
mt nhnh hoa hu. l bui sng.

Thnh ph ln

Budapest ti vn nh ngi l: thnh thong vo bui chiu

ti i trn nhng con ph nh ca khu Ferencvros hay cc con
ng nh hai bn i l vng cung J zsef, v ti kinh ngc bi
s l lm p xung ti mc lm ti chong vng, nhng bng
hiu khin ti pht hong. Ti ng di mt vm cng trn ph
Huszr v xem danh mc nhng ngi sng trong ngi nh,
bng nhin mt pht hin bt ng bp nght tri tim: ti sng
trong mt th gii m ti khng hiu bit, trong mt thnh ph
m ti khng h bit n nhng u t, nhng suy ngh, cm xc
thc s ca n. N hng lc nh th ti bun b ra v, v my
ngy lin khng dm vit.

Cy c

Mt ngi hu bn trong nh ngh ma h nhc ti, cy c

trong chu g t gia vn n hoa t m qua. ng vy,
gia nhng phin l xanh bi bm ca n thy l ra nhng chm
hoa mu vng nht nh ho.
- C hai mi nhm nm n mi tr hoa mt ln, - ngi ta
bo th.
Cn ngi bi bn chnh th ni:
- Ln ny hoa ho v khng c bn th phn.
Mt ng gi ht x g:
- Chng ti a vo nh trng c. N gi ta bo n tr
hoa ba hay bn ln. C khi n trm tui.
Cy c r hng nhng chm hoa v pha mt tri, nh th
n h thn v nhng bng hoa p khc l, nht thi v ch, v s
v sinh b n kia. N chun b cho gi pht ny hai mi
nhm nm. Ci quy lut b mt sng trong thn th cao gy ca
n ng hai mi nhm nm mi vin mn... N sinh thnh
theo mt k hn b n, chnh xc v khng c mc ch, trong
mt nh hng Buda.
N hn vin ng vy quanh y thch th. H phi bi, ti
nc cho n, nh chm sc mt con th hoang b cm t trong
ci va sinh con khng thnh. Ti nhn thy chng ti u ni
nh hn mi ngy.

Nhng thnh t

Vo nhng m cui h m t ny, khi bng qua trng c,

trong ci phng ha nghim ph thy ny, anh bng cm thy
nhng thnh t ca cuc sng: khi v mi rm c, mi v dn
ca bt te, hi m ca cc m thc v ng vt ang ln men v
phn r, ci mi va ng s va hp dn m tng th ca n l
cuc sng. Mt xng ha hc c xa tuyt vi, vn hnh khng
cn n ng thu tinh nhn u, cng nh l nung, bnh thy.
Hy ht th, nhm nhi n, nhm mt li; anh s tr nn thng
thi hn c ngi tm ra vin thn k.

Lut l

Mt ng gi kiu hnh v tui gi: ging nh ngi thng tt

mt trm phn trm, c giy chng nhn v s thiu hon ho
ca mnh. Khng mt ai gi lo so vi ng. Mi ch tm mi
hai nhng ng nghe nhng ngi trn by mi y v khinh
mn, d bu, vi s xa cch khng th t ni. C nh ng
thng trong cuc ua maraton tui gi. Tt c nhng ngi khc
u l bn la o v bt ti, ngay c nhng ngi ngoi chn
mi.
ng n rt nhiu. ng suy ngh tm lch s. Chng ta cn
ni: th T, th N m va ri. ng th bo: N m tm mi ba,
v sau , nm k nim thin k [3] va ri, cng nh by gi.
ng c v khng hi lng v cha ra i trc nm bn mi
tm [4]. K nim ln nht ca ng l mt ln tranh c vo ngh
vin. ng ni v Tisza I stvn nh th ng ny vn ang sng,
nh vn l i th chnh tr ca ng.
[3] N m 1896: H ungary k nim 1.000 nm lp quc (896), cn
c nhc n nh nm lp ra nc H ungary Cng gio do vua Szent
Istvn ng u.
[4] N m 1848: nm xy ra cuc cch mng u tranh v t do ca
Hungary chng li triu nh Habsburg (o).
Lc no cng thy ng tnh tnh, ton ton, i khi cn cho
vay nng li. n b, tht bt ng, theo ng ch vt kit n
ng m thi.
ng rt tinh mt, ch nghe l km. Ti ic y! - ng ni

y v t ho. C nh ngi ta khoe c bp tui i mi.

- Th gii c, - khi tm bit ng lc lc tay ti, - c ci hay.
- Ci g, tha bc?
- Lut i, - ng p y n . - Lut l, con .

Ekermann (*)

T N hng cuc m o chng ta khng bit tnh cch hay kh

nng no ca ng ginh c cm tnh ca Goethe. N hng
nh gi ca ng rt r nh mt thy gio trng lng. ng l
ng chu o, cn thn; ng quan st thin ti m ng tip xc
hng ngy k lng v chuyn nghip nh mt nh thin vn
quan st sao bng: o trng lng, phn tch thnh phn, xc
nh cc tnh cht ca n. Ch c iu ng khng cm nhn c
tnh v bin ca v sao.
Goethe m Eckermann gii thiu vi chng ta hi gi nh
n Exzellenz ca Brne (*). D ng ni v Goethe y v thn
phc. C th Eckermann, mt tm hn tn ty, khng th ght
thin ti c O lympus ny hn mc cn thit. ng thch i
chng kin ca mnh vi nhng phn xt ca Goethe, v mn
nguyn nhn thy quan im ca hai ngi ng nht. N hng
lc nh th cuc tr chuyn ca h ging nh cuc tranh lun
ca hai v thanh tra gio dc v v tr, vi s lu c bit ti
chng trnh o to.

Cui cng th ng hy sinh tt c v thin ti: cuc i,

nhng mng vn chng, hnh phc i tnh, v np di bng v
nhn, hi run ry trong s bt t lnh lo ny, khim tn v cn
trng. V tc phm ca ng tr thnh mt phn trong s
nghip sng to ca Goethe. Tn tui ng tr thnh mt khi
nim, ging nh mt a danh du lch. Khng phi ng vit
Faust, nhng ng l mt trong nhng ngi u tin tn
thng tc phm ny. ng sng nh Goethe, nh mt bi tm
gi trn thn cy. N hng nhn t xa, ta thy n thnh mt
phn ca cy, v gn b hu c vi n.

Chn

Ti s cht v ti cha khi no hnh phc. Cha c mt ngy

duy nht no sung sng, ngy duy nht no cm thy mnh
thoi mi, nh nhm, khng lm li.
Ti s cht v ti thy chn chng.
Chn c vn chng. Ti bit gn nh tt c, v khng th ni
vi h. Khng ch h cm on ti, chnh ti cng t ngn cm
bn thn mnh.

Vit

Hy n tht gn iu anh nh ni. Hy nhn tht gn, t mi

pha. Hy cm ln, xem xt bng knh lp, ngi, nm, s nn. V
khi bit tt c v n, hy qung i v qun n i. S au m v
n. V ri vit v n.
N hng vn chng cn khc s tht. Trong cn c cht kt
ni lng lo, nh nhng.
Mi ngy u vit. S uy ngh tht tn ty, nhng vit tht cao
sang. Mi ngy u b i mt th g . i khi ch mt t, mt
ci gch ni. Loi b bc xc cm tnh lm trong sng
tng. Q uan st cha , cn phi bit qun. C nhng nh vn
rm r, thy g v vn lp lnh cng tch gp. Cuc sng, ng
tic, khng tiu thuyt, ch c tiu thuyt mi lng mn.
Tiu thuyt mang hng v i sng ? Hy m nhanh ca
s.
Vit cho n cht. Tt c ri s qua i, mt ht hng, ht v.
Cht lm sao, nm gia hai v ng.

Phn i

Ti ch cn tin ngi no dm v bit gip mt ngi khc

mt cch trc tip v ch danh: bng vi ng peng hay li
khuyn tr bnh, hoc mt chic hn, mt li an i. Ti tin vo
ngi em n cho ngi bnh khn kh mt l hoa qu ngm,
ngi vit th cho k gp hon nn v gi km trong th mi
ng peng, ngi ti ni t ngc, xin php gp ngi mang ti
bin ln hay t chnh tr, v hm sau gi cho h mt t tht kho
hay mt phch c ph sa. Ti khng tin bt c nh thuyt gio
v chnh khch no, bt k ai mun cu ri dn chng v nhn
loi, nhng k cao ging ha hn - vi tt c nhng h ly,
trc ta n ca lch s - s qun mnh v s nghip chung. Tt
c ch l s la bp. N hng cho ngi n my vi peng khi bit
chc h cn cha n ti, hay a ai n Pesterzsbet, tm tnh
vi h khi ngi trn tu in v ni khn cng, bun chn, c
n ca h: l thc t. Ti phn i nhng s vic chung. Ch
cn tin vo nhng vic ring t.

Vang l

Ti qua ti ung ru vang c. V lnh v tinh khit. N

khng a y du dng, m ch gio, nhc nh. Cht men say
ca n kch thch s nghi ngi v tnh ton. Ru vang ca chng
ta bo: Hy say sa v qun! Vang c th ni: Hy tnh to
v nh!

Gi

Gi in khng, go tht lin hi. Mi mi vn th. Mt th

gii chm m trong ting go ca gi, nhng lu i, vi nhng
con ngi kh tnh cn ng th ny. N go tht t tt c: ch c
ta, ch c ta! N h th lun lun din ra mt iu g , di su
thm kia, pha sau cuc i, v n din t iu , lng tng, o
t, gm r; ch mnh n bit iu b mt kia.
Nhng nhng ngn ni th im lng.

N ca s

Mt n ca s ngi A nh n biu din. N gi nh trng, ngi

xem rt run. N gi n b tc , bun b, gi nua, vt v trong
vng tay khn kh ca ngh thut, c th nghe ting ru ro ca
b xng hi vi ha, yu t, mng mnh ca nng.

N ng ht nhng ca khc S cotland v I reland. N hng ni

bun, nim vui, t, s tuyt vng, nhng thi xu xa S cotland
v I reland thp thong khng th hiu ni trong phn trnh din
ca nng, l ra nhng biu hin trn nt mt nng cng phi
c dch ra ting c hay ting Hung.
N ng nghin rng kh s v lnh trong cn phng trng
huch. Khng c g bun hn mt ngi ph n l, b hn ch
bi s ho hon n b v bi kch ca th ngh thut gi lc iu,
thiu sc cun ht. C ta cm nhn mt iu g trong tn
thm kch, trong s tuyt vng ny v h v tay. Trung Q uc
ngi ta v tay mt g n my qu ct nh th.
Cui cng chng ti u v tay, nng nhit, ging nh bo
mt ngi b nn xa nh, xa cnh tr qu hng v ngi thn,
ang hp hi: Khng sao u, hy tin chng ti, chng ti s
a hi ct bn v qu nh.

Rimbaud (*)

Mi tm tui ng t b thi ca, nh b mt tnh nhn thong

qua khng cn sc cun ht. Ri ng bc vo i. Chu

ng c hai mi nm na. ng b ca hai chn trong mt
bnh vin Marseille, ri cht.
Th ca ng, th ging iu khn c c bit ca cuc sng,
ging nh mt cm xc lm nghn li, ging nh tt c nhng g
m tm hn mun ku tht ln u nghn li trong ting th tho
v lp bp ca am m. N i am m ny l g vy? L tin?
Q uyn lc? Phiu lu? Hay nhng mi tnh bt thng, bnh
hon? N hng phong cnh l, tnh bn ca Hong Menelik (*),
nhng v bun lu v kh, bt vng giu trong tht lng em
qua bin gii, nhng m Phi chu - gia th v ngi, tn
cng th gii, xa nhng qun c ph vn chng Paris, xa nh t
m Verlain - ngi bn au m ang kh nn? ng tm g? Mun
dng cuc i din t iu g, iu m vn chng khng din t
ni, iu m nhng n ngha ca nguyn m khng tr li ni,
ci sensation [5] m ng vit trong bi th u tin, c in ca
mnh l g, t ng sn tm khp c, trong thi ca v trong
ph n, vi s tr gip ca nhng tng cp, trn lng lc
v trong khoi cm cocain? Khi ng cht trong bnh vin
Marseille, khi ng nhn ln trn, mt ci nhn t gy na chng,
cui cng ng hiu iu diu k v khng chu ng ni,
khng th kham ni v khng th t ti l g. C l lc y
ng hiu.
[5] Sensation (ting Anh: cm xc): M rai dng t ny trong
nguyn bn.

Ngi Digan

S ng ven quc l, trong nhng chut, trong lon lun v

trong nhng cn nh tng t nn, xa cch tt c nhng g l
bn phn x hi, n nu trong nhng hang hc l m v tanh
ti ca mt cng ng ni ging nh, phi chng l qu t hi? cn i khi chi v cm, n cp g, treo c t st, gia cnh binh
v bc s phng dch, trong bi bm v t st, v gia chng
nh ti n [6], ti gic m, ti nng chi chang, v ng
peng th c cng gi l rupi. Phi chng l nh mnh
cay nghit ca h, sng bn ngoi th gii, n nu trong mt
cng ng lem luc v nhch nhc, nhng vn nng m v m
c nh mu? C l ci nh mnh D igan ny khng cay nghit
n th. Ti khng th nhn nhng cn nh chut ti tn bng
con mt trch thng, khi xe ti i ngang qua, trn con ng
quc l tri b tng y.

[6] Cc b tc ngi D igan c ngun gc Bc n di c t

thung lng I ndus sang chu u qua ng Afganistan, Ba T,
Armenia, Th Nh K vo cui th k th 10.

u bp

Grti - c gi hu phng trong khch sn - ly chng. C mi

tm, y v lc no cng m m mng mng nh ngi mc
bnh bun ng. Trn u c c vng ho quang nh; nu v c
ti s c cm hoa, ng gia mt by cu. Ch r nm mi,
ga v.
- C yu ng y im g? - ti hi Grti.
C nhn tri, bu mi, lic mt. N h trong mng, c m mng
p:
- A nh y l u bp. Mt ti nng y. Z. ci nhau vi tt c.
Bao gi anh y cng ng. Mt ti nng ln.
N hng mt ti nng ln - ch thc - bao gi cng hi ha.
Trong mi thi i, bao gi cng c mt s ng xong xnh,
nhng chuyn gia qu t tin, nhng nh ph bnh ngo mn,
nhng i tng bt ti, nhng i th vng v. Ti nng tht s
ha gii tt c nhng iu . Cn loi ngi kia, loi ch c
ti, khng th bin ci th gii. V vy tt hn ht l h ci v.

Mt khun mt

ng, mt gng mt quen thuc, ta yu em. T gng mt

em ta ra s hp dn ngt ngo, mt mi, lng l, gng mt m
ta khng khi no n trnh c. N hng ta nhc cho em bit s
cun ht ny, tnh yu ny ri y ch tn ti ng hai mi t
gi. N gay sau khi tnh gic m u tin gng mt em s b xa
khi k c ca ta, nh nh nng xua tan sng m bui sm.
Gng mt d thng kia i, mi l sng m. Khi ang ni v
mi ta thy mi m m o o. Khi ta t du chm cho cu ny,
ta bun ru v khoan khoi nhn ra rng ta khng cn thy mi
na.

Mt ngi du mc

N gi y c , c ng li bn, c in thoi v bn dnh

ring; nhng sao trong cch thc anh ta nhn th gii bng i
mt xanh, qua ca s tim c ph, trong tia nhn ca anh ta c g
nh ci nhn ca dn du mc: c nh anh lun d xt nhng
tng my v hng gi, nh nh hi hoang th lc chiu t.
Trc bn xe in anh ta cng nhn m ph n nh th, lnh
lng v trch thng, nh mt ngi n b Gruzia b cp v
lm m tht nm ph phc trong lu mnh vy. N gi du mc.
Anh ta ngi vo taxi cng nh tro ln lng nga.

Ting nhc ban ngy

D ng li trn ph nh, di nhng lm cy lt tht nc

ma, trc mt ca s m h. S au rm ca c ngi chi dng
cm. Ting chung gia tra va im.
Hoc ngm mnh trong b bi, nhn ln, khi trn b nghe
ting i pht thanh.
Ting nhc ban ngy tch bch hn ting n ca ph
phng, v nhc ta nh n ngy l, n ngy l vnh hng, n
ngha thc ca cuc i, n s lan ta v thnh thin m s
xu xa ca cuc i ct giu.
N hng lc nh th ti thng xanh ti mt my, mt lung
kh lnh chy khp ngi, v ti phi quay i ngi khc
khng thy c s h thn.

Ngi Ty Ban Nha

Trn tu l mt ng ngi Hung da nu bng, c tui.

Khng vn v. Kim li v t. Ti nhn ng ngh: mt ngi
hnh phc!
Q ua Vin, ti nhn thy ng khng hnh phc lm. ng ht
loi thuc l t nicotin, nhi bng vo ng ht vi s t mn
khng th t ni. Trn c ng c mt vt so di. ng ly trong
cp ra mt quyn sch - Cuentes Espaoles - tuyn tp truyn ngn
ca cc nh vn Ty Ban Nha ng i. eo chic knh mi, ng
chm ch c.

Q ua Linz chng ti bt u tr chuyn. ng ch hc ting Ty

Ban N ha lc i ng, ng khim tn bo th; hc trn ng
i, tuyt tht. Mt ngi thng minh v c ngh lc. ng rt am
hiu vn chng. ng ni i loi nhng iu th ny:
Grdonyi (*) rt ti cc nh xut bn. Lope de Vega (*) l
nh vn sn xut hng lot, ng bo, cn Blasco I baez (*) l nh
vn chp v r tin. Unamuno (*) th v tch s, khng ng tin
cy. ng khen Ortega y Gasset (*).
ng sng nng thn, lm kinh t. Chnh ng cng dch
ting Ty Ban N ha, v vic , ng ni khim nhng, cng ch
l lm tay tri, thch th lm vy thi. Hi cc nh yu ngh
thut, vi cc v ci g cng tuyt vi! (N h mt ai ni:
Ti xin to mnh trn cc nhn, ch v thch nh th.) Mt
ngi tot ra hc thc: va quan tm n cc nh vn Ty Ban
N ha hin i, ng va ch n nhng b la m gc cho nhau
trn cc cnh ng nc o. Chng ti ni v vic trng c ci v
v Proust. N hng b la xp cho nhau tht dy! - ng bo. V:

Cun sch cui ca Robert Musil (*) c ta th no nh?

Mt con ngi b n. Ti nhn ng tru mn. Trong tm khm,
ng l ngi Ty Ban Nha.

Ngc t

Bn cnh ngi nh ta n tnh l l mt cn nh bn mi, kiu

nh chung ch ca mt nh phong lu. Pha trn l mt ci
bin: LandesGefangniss [7]. Trn ca s nh ta n, l nhng l
thy tinh ngm da chut v c chua. Trong ta nh ny c l
chng bao gi ngi ta tuyn nhng n qu nng.
[7] LandesGefangniss (ting c): nh t ca bang (hay ca mt
tnh ).
Vo lc c gi dn dp ang canh gi t nhn. N hng
ngi cai t ang n tra. C gi th u qua ca s, ci.
- Trong y c t khng?
- C hai, - c ni v t ho. - C hai v.
- H c i x tt ch?
- Tuyt vi.
- Ba tra c mn g?
- M si.
Tt c, nhn t bn ngoi lm ngi ta khng th khng nh
n v Con di [8]. N hng vi ngi ngi trong th ng no
cng vy c, d nh t S ing-S ing [9] hay mt ci chung ch.
N gi ta i khi chu nn trong nhng iu kin nc ci.
Nhng ni au n u chng th.

[8] Con di (ting H ung: Bregr hoc D enevr): tn mt v nhc

kch ca nh son nhc ngi o J ohann Strauss (1825-1899) vit
trong hai nm 1873-1874.

[9] Sing-Sing: nh t ni ting ca M , nm bn b sng H udson,

New York.

Nhng ngn ni

N hng ngn ni bng bnh v hu hn. Mi mi chng ch

ni mt iu ging nhau, vi mt sc mnh khng khip, nh
mt g n n lp i lp li mt tn iu.
Sng m. iu b n ca nhng ngn ni.
ng, nhng ngn ni tht v i. N hng ta, con ngi, k
ng nhn ni, mt mnh ta bit kch c ca chng gia vn vt,
ta l iu v i khc.

Cu hi

Tm li ng hm m Freud (*)?
Khng. Tm li ti hm m tnh yu.

Virginia Woolf (*)

l ngi ph n duy nht trong vn hc th gii lm

ni iu khng th lm: gi li thi gian. iu m Proust khng
lm ni, J oyce (*) th nghim khng thnh. i tm thi gian
mt v Ulysses l nhng tuyt tc, nhng l nhng tuyt phm
bnh hon v mo m, c hai u l s ny n khn cng.
N hng Virginia Woolf vit mt cun sch, trong b thu
tm thi gian, lm ch nhng chiu kch ca n: trong c tt
c, v bn cnh li rt cn i, hi ha. N h vn khng th
lm hn th. B D olloway tr v: c u bp hut so trong nh
bp. Lc ny Clarissa nghe ting my ch g lch cch. l
cuc i nng. V, ci xung chic bn t phng ngoi, nng
bng cm thy mnh thnh thin v trong sng. B vit nhng
cu vn nh th. Mt cun sch khim nhng: ni v mt ngy
duy nht ca mt ngi ph n A nh. Trong c cuc sng,
thi gian, c London v mt iu g na.

Bn gi chiu

Bn gi chiu. Ti i trn b dc sng D una, v chm ch

quan st khung cnh tuyt vi ca nc, ca nhng con tu v
nhng ng my, nh mt tr chi nghim tc, tt c ha quyn
v phn chiu trong nhau, cng sng to ra s lin kt vnh hng
xa xi no , gia nhng dy nh ca thnh ph Budapest, vi
tt c nhng tu thuyn neo u, nhng ng my trn mt nc
v trn nhng con thuyn. Ti ngh, du sao ta khng hn ch c
mt mnh: i khi th gii mang n nhng thng ip.

Thng Chn

Bt u bng t nhn, mi ln men ca nc nho, hoa thc

dc, nhng bui biu din ra mt trong nh ht v chin tranh
N ht - Trung; gn y cc ma thi gian thng bt u bng
chin tranh. Chng ti nhn bu tri xanh thm, nghe ting vo vo
ca n ong say mt, ting n ca nhng tri bom xa. Nhng qu
bom n phng xa, Ty Ban N ha v Trung Q uc. Thin nhin
ang tin n kt cc, v con ngi cng khng ngi yn.
Bt u bng ting bom n v mng nhn, v cui cng, cui
thng Chn, tt nhin kt thc bng mt bi th [1], bi th ghi
chp tt c nhng g c th ni v thi khc ny. Bi th y l
lng mt mnh trong vn hc th gii, nh mt vin n lc
khng lin quan g ti h mt tri, m t n ct cnh bay ln.
N i dung ca n n gin. Ch ni v nhng bng hoa vn n
di thung lng, v mt thi nhn hai mi t tui lng nghe
tui gi, lng nghe s ph sinh, s mong manh ca i tnh.
N goi nhng th cn c c vn vt, c tt c nhng cm nhn
ca con ngi lin quan ti sng v cht.
[1] y M rai ni n bi th Cui thng Chn rt ni ting
ca Petfi Sndor.
Ti lm nhm bi th ny trong khi dt ch i do, nh mt
nh vn N ga, trong ma thu ngt ngo mi nc nho, v thong
cht hi m tt.
Trong nh p nho ngi ta ang rt y cc thng g, trong
cc nh my ngi ta ang np bom, mt ni xa no , khp
ni trn th gii gi ci ny. Bi th bt u vang ln mnh m,

cui thng Chn, ht nh u mt dn nhc v hnh bt u

ct ting. N gn gi ti nh mt k nim ring. Ti thch tng
t trong bi th: k c n vit hoa vn thay cho hoa ma thu,
takara thay cho takarta, vi nhng bin o bi ly v xa c. N hc
iu ca bi th, ci ni hm gn nh c lp vi ngha ca cc
t, c k thc huyn b nh c vit bng nhng nt nhc.
Cui thng Chn bi th bng vang ln, t li xa trm nm,
nh thc - trong thi gian v trong s ph sinh - k c v mt
tnh yu v kiu s hi ci cht iu ng v sang trng, thc th
v v t n kinh ngc. Vi bi th y trong tim, chic gy ho
trong tay, ti dt con ch i gia ma thu. Tri chiu cn nng.
Thin nhin dng ng nho bi b thm cho mch p ang
yu dn ca n. Chic h ging phun nhp nhong nh mt mt
ng lo, tinh ranh v gio quyt.
Ma thu bt u t Hvsvlgy, pha sau Vmhz, i vng
quanh bi N agykovcsi qua S zp J uhszn v pha thnh ph.
Khi ti O laszfasor, n mang v ph phng, di mt lp o
chong may bng vi bng th. Bt u khong bn nm gi
chiu, khi Veronika [2] c ting nhc D igan, trong hng kem
Hvsvlgy, nhng triu ph v hu, au m v cau c, b
ng vo c ph. u vang ln ting nhc, mt trch on
opera xa c v bay bng, v nh khc do ca v Udine. N hng
l nho mu nh mu trang im mi tc ca cc nng tin
c t ven nhng con ng trong khu vn. Tt c hi ngt
ngo, le lot, v dn nn qu mc, nh hi kt trong mt v
opera . Ti i qua trc Veronika, v bit chc rng cuc sng
cn gi cho mnh iu g va nh thuc ng va nh ngt
ngo, say ngt v lm ngt. Ti dng li, nhn quanh, v ch i.

[2] H vsvlgy, bi N agykovcsi, Szp J uhszn, O laszfasor,

Veronika: N hng a danh, nhng tim qun vng i ni pha

Buda ca th Budapest.

Nhng ngy

By gi th chc chn th Ba l ngy tt v th S u - ht nh

trong tim thc dn gian - l ngy xu, cn li l nhng ngy
bnh thng: th Hai v th T, ngy th By ng ng v ngy
Ch nht ti t... Trong chng ta dn dn hnh thnh mt th
lch khng lin quan g ti nhng quy lut ca Lch Gregory [3],
v nhiu ln ph hp hn lch chnh thc. A nh khng cht vo
ngy hai mi thng T m vo mt ngy, ch ca mnh anh, v
anh khng hnh phc vo th T, m vo mt khong tch bit
ca thi gian, trc cha h c v sau s khng c na, v
n khng c loi th cp cng nh tn gi. Phi sng gn nh
trong thi : khng c lch, gia sng v cht, trong thi
gian.

[3] Lch Gregorian: l lch ci cch s dng ph bin nht ngy nay,
c Aloysius Lilius (1510-1576, bc s, nh thin vn hc, trit gia )
ngh s dng v c Gio hong Gregory XI I I (1502-1585) chp
thun v ban hnh chnh thc t nm 1582.

T ngc

Tt c nhng ai n mt ni no trong cuc i, ngi

arrival [4], n mt ngy s nhn ra cuc i mnh tr thnh
t ngc. Mt ngc t d chu! y nhng g p, nhng tr
gii tr sang trng v t nht, phm nhn tr chuyn thm th vi
nhau bng cc tn hiu, c ngy l v thi gian biu nghim
ngt... Tay chn anh, tm hn v tri tim anh b tri cht t
khi no? A nh khng cn nh na. Kip t y s ko di n bao
gi? Tt nhin l chung thn. N hng con mt v hnh di theo
mi c ch, mi bc chn anh. i khi anh t thot b ngc t
ca mnh, nhng ri li nhn nhc li thi quay v. V mt m
bng anh thc dy v nhn thy mnh m v ci cht tht gn gi
thn thit, nh mt t nhn m n chic gia v thang dy.
[4] Ting Anh trong nguyn tc, ngha l n.

ng

Lo chuyn quy ry v than phin vi ti. Lo ngn th gii

ny, m theo lo, cu th v suy i, v khng chu tin b. Ti
ngh chnh lo cu th v suy i, v khng mun tin b, nhng
khng th ni vi lo iu .
S au khi chia tay lo, ti xem xt li nhng li kt ti ca lo v
thy th gii v can. Th gii pht trin u c chm nh lo ni.
N gh m xem, gi s ngi ta phi mt ba bn trm ngn nm
nhn ra rng c th mi c cc vin , ri li mt mt hai
trm ngn nm na pht hin ra ng, ri li mt hng chc
ngn nm pht hin ra nu trn chn phn ng vi mt phn
thic th sn phm c chy s l ng . Th nn nhng g xy
ra trong khong gia thi Caesar (*) v thi Lenin ng ra l mt
cuc chy ua cung n, hn l s u oi chm chp.

Rentier [5]
[5] Rentier: ting H ung l magnz, tng ng vi rentier trong
ting Php, l ngi khng lm g, ch sng bng ti sn sn c, bng
t tc, bng tr cp.

ng ta bn mi ba tui. c cha li cho my ngi nh.

n mc ng hong, t chnh. Trn tm danh thip, pha di
tn, ghi l: Rentier.
l ngh ca ng ta, khng c g khc. Bui sng ng thc

dy, nhn qua ca s, ngp di, di mt, ri l rentier, ti khi ng.

ng l rentier n mc khng th hiu khc, ging nh khng
th khng nhn ra ngi th no ng khi khi gp anh ta mc b
en nh nhem, trn vai khoc ci no mui than v vc thang
i trn ph. N gi ta th vi v, tranh th, xy nh, i chin trn,
ti hiu cm , t l tu chin. ng ta th lm rentier.
N gh nghip hon ton chim ht thi gian ca ng. Mt
ngi hay than phin. ng chn ght thi i ny, ci thi khng
bit tn trng cc rentier, v ni nhiu v ngi lao ng, thm
ch v nhng k thiu thn hn l v nhng rentier do dai,
khng mt mi, nhng ngi lm rentier khng mt mi sut
ngy m, thm ch c trong ma bo. N h mt phin bn cui
cng ca mt chng ni sang trng ang tuyt dit, ng i li
trong th gii, mnh m v nh b xc phm. ng khng c thi
gian lm g, khng can d tch cc vo vic g, lm rentier chim
ht thi gian ca ng.
Ti nhn vo mt ng thng cm, nghe ng phn nn, nm
cht tay ng. ng nhin ngi ta d thng hi mt th m
mc bnh phi nhiu thng nay mt vic. N hng hy thng
rentier, nu anh l ngi c ti nng.

Nhng ngy khng gic m

Nhng gic m ca ta bin i u khi ban ngy?

Ban m ti cn m - nhng ban m k bun lu no chng
m. Ci gic m khc kia, gic m ban ngy theo ta sut trn
ng ph v trong salon, trong cng xng v gia m ng,
gic m thc thp thong v chp chn, trn xe but, trong khi
mua v hay di hng cy trn con ng trong vn, s vng
vt khi ta i t phng ny sang phng khc, ci ch ch, s thc
tnh phi vt cht v hnh nh, rng ta sng, gia hai chiu h
khng, ci gic m dai dng v cuc i: bin i u?

Portia [6]
[6] Portia: tn mt nhn vt n xinh p, giu c trong v kch
Ngi li bun thnh Venice ca William Shakespeare.

Gi nh l ti, ti khng ly Portia lm v.

Valria

Thnh thong, trong m ng, nng im lng hng gi. Chc

chc nng a tay vut hai thi dng xinh p, nng kn o v
vui v. Ri bt cht nng ct ting, ging dt khot v c ch ,
v nng k mt cu chuyn khng u khng ui, cng chng
c khc gia v ni dung g, nng k rt bo dn, kiu hnh, vui
v v c thc. Trong khi k nng tot ra v km nn s mn
nguyn. Ri vi v hn h nng im lng hng tun lin.
C l nng cng quyt nh la chn ngi yu nh th.
N ng im lng hn hai chc nm, ri bt cht vi ging rt
phn khch, nng bo: Endre. Chng ai hiu. Tt c hi ngc
nhin. Endre cng vy.
N ng lm ngi ta nh n c ch nh Rostov, trong tiu
thuyt ca Tolstoy, v ca chng Berg. N ng mang tn mnh nh
eo mt th trang sc. Trc khi n gp g mi ngi nng
ci n ln trn. Ci tn lp lnh. Ging nh khng phi mt con
ngi, m l mt ci tn xut hin. Mi ngi nhn ln, nhn ra
nng, v ni nh: A ha, Valria.

Vic ring

Ti c mang theo my ch; nhng y, trong khch sn, mi

ting ng nh u lt qua nhng bc tng giy, ti xu h
khng dm vit; ti s h nghe thy.
Ch c tc phm l chung. Vit l vic ring t.

Nghi l

ng Z. vo b tm, tra no ng cng chu nn di ci vi

phun ln nc vo b tm chung. N gi nhn qua ch thy
ng Z. mc qun bi, thn trn ht ci li nga di dng nc.
N hng ai hay v nhn k s thy trong nhp iu ng Z. ci
xung ri ngng ln, ri vc u xung nc c s th hin ca
mt nghi thc tng trng v hu . ng dang rng hai tay, gp
u xung ngc, ci cho. Ming ng mp my di dng nc
xi. C th thy ng ang sm hi.
N hng lc nh th ng nh ti sng Hng hay c th l sng
N in. Tra no ng cng gt ra tm hn nh th, ng mt
ting, v bao gi cng vi nhng ng tc y. Lc nom ng c
xa, bnh d v trnh trng. Ri ng mc qun o, v quay v nh
my sn xut bn chi.

Ca s

Chiu ti, trong mt thnh ph l, t mt khung ca s xa l

th ra mt cnh tay ph n, ko nhng cnh ca khp li.
Trong cc phng ang sng, n bng tt. Pha sau ca ngi
ta bt u sng cho bui ti, cho gia nh, cho tnh yu hay mt
ngh, cng c th ch l ba n ti bt u. Bng ng tc y,
cnh tay ph n kia khp li c mt th gii. Trong kia bt
u mt iu g ring t v y nhng cm xc cao qu, mt
iu g c hu v b n. Mt ba n ti cng c th huyn b
sau nhng cnh ca s khp.
N gi l khch dng chn bn ca s va khp li. Ph x
ti v c sng ri. N gi chm thuc ht, nhn ln khung ca,
bit rng mi c gng nhch gn li th gii kia u l bch v
v vng. N gi c th i ln v g ca. N hng ngi cht nh ra
mnh qun tn hiu g ca b mt.

Bin phng Nam

Ri cui cng a s ngi ta u bng lng vi mt b c,

khng ln hn chic thng rc, v trong c ba ch c vng
bi.

i tnh ma thu

E., mt ngi n ng trng thnh, yu H., mt ngi n

b trng thnh. C hai u khe mnh. E. c v, H. c chng.
E. khng yu v, H. cm ght chng. H yu nhau t ma h,
trn mt chic thuyn con.
Bn b ho hng k v tnh yu ca h. V mt s vic n
gin, ng ra ng vui hn ng bun - v tnh yu t nguyn,
chy bng, v t gia mt ngi n ng v mt ngi n b ai cng kinh ngc, bc tc hay giu ct, c nh E. mc mt
chng bnh him c thi tha no . V nh th cp yu ng
kia t st hay t nht cng phm phi mt ti li gh gm. Ri h
m bng m ci, v E. hi hp, thnh thong li a tay ln
ngc, v nhn ln tri; cn H. th khc v ti mt. H yu nhau!
- c nhng ngi khng quen cng ni, tay ch ln tri y v
gh tm. N u cnh st c ra tay, tm gi v pht E. v H. - ging
nh thi Trung i ngi ta tri ngi n b vo ct ri ct tc , chp nh a vo h s lu ti phm th cng chng c g ng
ngc nhin.
Ti gi E. ra mt ch vng v trt ti ln u anh:
- Ch c yu ng lut, - ti ni v gi ngn tay tr, - ng
nh v nhng ni m cc quy nh cng quyn cho php. V d
trn ging ngi tnh. Hay trong nh th.

D sao

N hng d sao, d sao, d sao ti vn bay trn nhng nh ni

A lps, trong phng ti nghe nhng m thanh n t Australia,
ban m ti gi in thoi cho ngi ti yu thng, v d tt c
tht kh hy vng, nhng t ci xa xm ti vn cm thy mt iu
g tht gn gi v n gin, m con ngi sng trc ti
khng th cm nhn c. Ti bit, bn cht ca cuc sng
khng v th m thay i, ta khng v th m tt hn, cao thng
hn, chn thc hn. N hng ta tr nn con ngi hn. D sao,
d sao.

Keo kit

ng gi ngoi tm mi, cch y my ngy ng vp ng

ngoi hin nh, b gy chn. N hng nhng khc xng vi ha
y lin li. By gi ng i t nh ra hng hin bng xe y. Khi
chng ti ti thm, thy ng i m li trai vi ngi di n
du, gy guc v thng un, v ph pho iu x g ngn ngn
qua mt ng ht di.

S au chng ti an ta ngoi vn, cn ng li trn hng

hin. ng ni chuyn vi con du. ng bo: Thn ta vn cn tt.
C gan na. D dy cng kh. ng ni chm ri, nh mt k
tnh m nhng bu vt cui cng trong s ti sn tiu ph.
Ri ng tip: Mt ta cng cn sng. Ch ci s i li, con . I m
lng. Ri ng ni, mt cch n ng v tng hng: Ci s i li,
l b xi ht.

Gp mt

Gp mt sau hai mi nm. H bit ht v ti, nhng trong

ba ti h lm ra v nh sut hai chc nm qua h chng nghe
ni v ti ln no. H gi th bc. C th thy, t rt lu, cch
y hai mi-hai nhm nm, gia chng ti hnh thnh mt
th bc c xa no , m sau ny chng ti khng c cch no,
khng c quyn g ph v n. Pter, ngi khng thnh t
lm trong cuc i, th quanh chic bn trong bui gp g ny,
vn l ngi u bn, ngi ni nhiu nht, v J ska, ngi
tr thnh mt c ng phong lu, vn h hc mm khim
nhng lng nghe. C mt danh sch theo th bc k l no ,
hnh thnh t thu nh, v sau ny khng th bc qua. Bnh
thin h xem ra d hn nhiu so vi chinh phc mt ngi bn
cng lp, ngi bit v anh mt iu g . iu g? Khng th
bit chc. Ch thy hn nhn anh ng vc, vi s hoi nghi - c
th l c l - mi mi.

Brueghel (*)

N hng ngi nng dn ny hi hm ngoi i thc, trong

nim vui sng ca h, t thi Trung i h y chy rn, th
bo v hay gy s, mc du nhn b ngoi h t ra vui v, ngay c
khi - pha sau s vui v y - h ang b lm hi. Mc d vy h
cng khng th ging nhng ngi nng dn trong thc t vo
nhng thi im y bin ng chnh tr; Brueghel nng
nhng ngi nng dn y ra khi giai tng ca h, cho h T

quc v s phn mi. T quc y u? Ch mnh ng - Brueghel

Cha - bit.

Xut khu

Ti mua mt nhnh hng trong tri lm vn trn o, mt

trong nhng nhnh cui cng cn li trong vn hng. N gi
n b bn hoa gi nhnh hng, vit nguch ngoc g ri a
cho ti.
- Ci g th ny? - ti hi.
- Chng nhn, - b ta bo, - ng c mang hoa ra khi
o.
Ti cm n b v c dng ch v bng hoa, tr tin ri vui v
ra v. Gia ng, ti cm thy hi lng, v ngch xut khu ca
chng ta ang pht trin, v cng vic ca ti cng khng n
ni ti, v thi thong thi, nhng c lc ti cn ti giy php
xut hng.

Thc hnh

Vit, din t cng nh suy ngh v cuc sng, qua mt tui

no chng c ngha g, nu ta khng din t c bng li
v bng hnh ng ci s tht n gin v nguy him m ta
bit trong cuc i.
N hng s tht ny b ngi ta gn cho chng ta. N gy nay,
hn bao gi ht. V th m ti khng quan tm n nhng hi
m ca vn chng mnh. Hm nay nh vn vit, v khng th
lm g khc, v thn phn buc anh lm th. Ti khng th xin
cho nh vn c min nhim. Cng khng th yu cu ngi ta
phi hiu, phi tha th. Khng c s tha th. Hy cng qung i
mt n, nh vn v c gi, hy nhn thng vo nhau v ci ln.
N gi s c iu ngi mun, ta s cho ngi nhng g
ngi p buc ta. Ta khng cn n nn g nhau na, trn t ny;
c tri t cng nh th.

Raguza [7]
[7] Raguza: l tn gi ting ca thnh ph D ubrovnik trn b
bin Adriatic, cc Nam ca Croatia.

Thnh ph ny mun ni ln iu g , mun ku ln vi th

gian ny, mt iu g ln lao v vang xa, nh Venice. N hng
ting ku nghn li trong c. V th n ch sng - t hng th k
nay - vi ging khn c.

Tnh l

Ti tht chn ght loi nhn vin ng ng ngi sau ca knh

nh hng c ph, v vt c ba th bo ngoi, v t ci thc
rng ngi ta phi kim tin v cng c cuc sng tnh dc,
thng thng l khng my vui v, m hn ngh mnh l dn
th ; v ni v tnh l, phong cch tnh l, dn tnh l mt
cch khinh mit. Hn u bit rng trc y ba trm nm, khi
ti v tr ci nh hng c ph trn i l ny, dn chi, th sn cn
lang thang trn nhng con ng ly li, th Kassa ngi ta
ngi trong salon bn chuyn vn chng. C nh khng phi
chnh cc vng tnh l mang li cho t nc ny tt c nhng
g l tinh thn, quan nim tht s th ! Ti thm ght ci
tnh cch th v li v v vn, t cc bc danh d ng ng
dm ln ting can d vo nhng vic ca i sng v tm hn,
trong khi tri thc vn ha ca g km xa tri thc trung bnh v
hin nhin ca mt thy tu trong nh th tnh l. Ti coi khinh
ci thi th thnh le i, ci thi ngi l i mch, ci v trch
thng thm hi, s thng thi rm l bch y! Ti cng ngy
cng l dn tnh l c thc hn.

m nhc

Ti thch c iu ny, khi i pht thanh truyn mt v nhc

kch t Roma, v trong gi ngh ti nghe ting mt nhc cng
trong dn nhc - gia hai on fuga - a tay ln che ming v ho
nh.

Bnh nhn

N hng cn st nh, vi cm hn v tho d, n vi chng ta

nh mt am m ti li; v ng vy, ngi nh vy quanh
ging ta nm, nghi ngi v lc u, c nh ta chui li u v.
Lo khn nn, lo vng trm lm g vy? Chc x lng
u .

Mc o ui tm

C nh ng nh vn ny lun lun mc o ui tm trong khi

vit; c bit khi ng mun tr nn gn gi v n gin. ng bt
u bng m iu c nh gh st vo tai c gi m th thm
iu g . Bn s ch n ting ni ca ng vi cm gic c
tn trng. N hng sau bn s thy ng thm th bng b
khuch i m thanh; rt nh, nhng sao cho c thin h cng
nghe thy.

Cn phng

Bui ti ti vo phng mt thi s qu c. Ch vo trong chc

lt; ai bt in ln, ch tr, gii thch mt iu g , ri ti i
qua cn phng m thi nhn sng v lm vic.
ng mt na nm ri. Cn phng hi ln xn. N gi ta
lc li trn vi gi sch. Chic ging nh c y sang ch
khc. Trn bn vit, gia nhng vt ngho nn thm hi ca
ngh vit c mt chic cn, m - vi s cn trng ca mt thng
gia - ng thng cn th t, bu phm hng ngy. C ln ng
t bn tho mt tp th ln cn. Nh bng, - ng t giu.
Cn phng c nt, nhng vn y s lan ta ca cuc i
nhc nhn v khn ngui trn tr. Mi ca n cng nh mi mt
phng ha nghim m hng chc nm ngi ta ngo trn cc
cht liu nguy him, kh au mu xanh, hn th mu xanh nht,
vi ln hi mu en ca ci cht. Trn tng c chn dung
Freud, bt tch ca Arany.
Tt c nhng th ti ch thy thong qua. Ti tng tng,
nu thy ti y, ng s ph ln ci, xc ng, trong cn
phng m ci ca thi nhn. Chic bt mc ca ng vn nm
trn bn, nh ng vt li, khi ngi ta mang ng i khi y
cht. T bc ca ti ngoi nhn li cy bt. N u i khi n li
vit mt iu g , th ti cng khng ngc nhin.

Nhng bui ti

N hng bui ti, khi con ch c qun quanh ti, nh n cm

thy ci cht ca ti gn. Ti nhn n ng vc, va sp xp li
th t bn tho. Ti khng h bit g. V iu lm ti yn
lng. N hng con ch khng yn. N nhn ti ng vc. Ri n
nm xung cnh l si, vi mt ng tc bt lc, nh ngi
hiu ra v trn tnh li.

An i

N hng ngy hoang mang ny, khi tt c nhng g ti vit

tr nn ng ng, khi khng th mng tng c liu ti c
cn bao gi vit ni nhng dng vn mnh m, chn thc v t
t na hay khng, khi khng cn dm m t bo hm c ng
bi vit ca mnh, khi bit chc rng mnh khng c bn, v
nhng ch th n gi cha x xc mnh ch v h th v qun
bng i m thi: nhng ngy nh th, ch ring vic tay th co,
trong lc qut x phng, ci gn ti v thn mt bo: Ti c
bi vit ca ng v ci ch mi, ng bin tp vin , - v anh ta
k v mt bi bo hm ca tay bn ti mi vit, l ti thy
c an i.

Th bc

N hng tn gi cng l th bc: vi mt c thnh Ty Ban

N ha hay mt thi t nc o, th mang tn l I zidor hay I gnc
cng c ci li. N hng anh th hy c l Bla thi. N h th chc
n hn.

Ch nht

Ch nht i vi ti l mt ng i m c chm hnh tr nm

tay cu con trai mc qun di, o thy th, gng mt xanh ti i
trong cnh sc mu thuc nc. H ng trn b cng, nhn
nhng chic thuyn bum ang ch tr, ru rum, ng ma v
nc. N hng ng khi cao vt nh khi thng ln bu tri xm
nht, mi m ng vt v ru vang. Mt ngi , trn vai l
mt ch kh, y mt n dng cm nh va i va khe kh
ht. N ghe c ting gi git nhng tm vi v bum ca nhng
con thuyn neo u trn cng. Trong kho cha ht, l chut nh
chn no n. Mt ph n trc bn mi, mc o la xm, tay p
sch kinh cu nguyn ln ngc, ci u ng gia cn phng
bung rm trng v ngh: Mt g v li. Trong qun kem l
thanh nin nam n mt hng ang ngi ung nc l. Tri
ma.

27 thng Chn

Ban m, khi ti cn ang ng, xy ra mt chuyn: ma h

ht. Tnh dy, ti nghe ting gi thi, nhn lm cy nu sm
trc ca s, v khng cm thy mt cht ni bun ma thu
no. Ti mng v h ht. Mng v n khng mang li iu g.
Ti mng v khng chao o trong nim tin k thc vo s bt
hnh. Ti mng v khng cn nhng o vng v gii php. Xin
mi, ma thu! - ti ngh. Hy trng nhng o c, l h tr
ca ngi ra, hy bung dy th tm rm mu mn c t trn
trn nh mc nt, hy lm rng l nhng lm cy, hy gi th
than, hy nguyn ra v chn vi, nh cc nh th ang lt
nhng ngn tay run ry v cung qut trn cc dy n lut, mi
bi th i ly tm peng. Xin cho ngi, tn s ca ma ng
v s li tn. Ta khng cng li. Ta tha hip. Ta ch ngi.

So snh

Nh mt loi hoa, bt kh
Nh mt con gu, hi hm v m ci
Trng, nh nhng thiu n ngy xa
Nh qu d, bun v c c
Nh loi linh cu Jordan
Ph sinh nh mu tht, nh tng t bo
Nh ti li, l lng, mt ngt
V ngha, nh mt gic m
ng, nh mt cht
Nh gic m lng l ca c gi ng trinh
Nh mu ca k sang giu, thi ra
Nh mt ch s, tn c
V lnh, nh tng bng trong nh xc.

Nhc nh

ng mun tr thnh anh hng. Hy c l ngi v t v cn

trng. Nh th l .

Tc

l nhng cn st nh, chng gii phng c th khi quy

lut nng n. Chng ti bay v mm ci.
Bui chiu, trong sng m, chng ti i t pha Balaton, v
ch hai gi sau ti nh ti Buda. Chic t cha bao gi
chy ngon nh th. Ti li khng h gp tr ngi g; chng ti
gn nh bay, khng cao, c l cch mt t mi cm. Khi v n
nh, ti o thn nhit: 38,6.
- Anh i nhanh lm phi khng? - hm sau ngi ta hi.
- 38,6 trn gi. - ti p.

u ym

Hai ngy nay l rng. N hng cnh cy khng khiu nh cnh

tay th xung thp, vut ve mt t run ry v lnh.

Chiu ma

C iu g kn o, mn cm, b n y nh? nh sng ny,

s nng m ny, mt ng trn long, nhng cn phng bung
rm, nhng ph n i ngoi ph i m v trm kn o ma, s
b mt v vi vng ny, c nh c thnh ph cng hng triu dn,
nhng ng b gi, c nhng ngi bn hn v phong hi, u
bit v mt cuc gp kn no , c nh c mt nim vui no lp
l sau mn sng v ma - mt ci g m p, hp dn v che
giu, mt iu g thn xc v ng la, khng c tn gi, khng
c s nh, s in thoi, v tin cn, thn thin v v t, nh mt
mi tnh thong qua. Tt c l g th nh? Mt chiu ma.

Thu

Mt ma h na qua i, v khng xy ra chuyn g. Ti thy

bc b trong ngi.
Thu v u trong khng gian; nhng mi chm n
nh nim s hi ci cht u tin. C nh c th gii bt u
ung thuc cardiasol-ephedrin mt cch d dt.
Khng kh m c, m t. Hoa qu, c o ma thu, tt c
nh c trng men. Chng c v g dn d, tn phai.
N ho hin lnh, nh mt bc ha. N hng mt nm na n c
th tr thnh motip git ngi v iu kin gim nh ti [8].
[8] y ni, sau mt nm nho c th thnh ru vang, ngi
say ru c th tr thnh k st nhn, v theo lut php thi git
ngi trong trng thi say ru c th c gim nh ti.
N hng b gi, y l ma h ca h, nm nay thy cc b nh
tr li. H i nhng chic m nh, chm cao, bn chn v
huyn no. Trong khng gian, i tnh nh ln men. Cy ci
quanh nhng b bi trt l xung mt nc. N hng ngi trng
coi b ngh; s ba bi, mt cuc phiu lu hoang d, ngui
lnh, cht chc bt u.

Nhim v

Ti cho mt thin ti tr tui ung say ri bo anh ta:

- C l sng to khng phi l vic ca anh. Cn c mt nh
mnh thn thnh no mt ngi c th sng to.
- Ch cn anh phn khng li l . Th gii nh n vn nh
th; nhng xin anh ng ng tnh vi n. S phn khng ny c
th hiu qu v cao thng. D u sao n cng cn thit anh
lu li du vt trn th gian ny. Vit sch th k n n chm
ch no chng lm c. Cng li c th rt t ngi.
- Hy kt hp li vi nhau, nhng ngi phn khng; ngay c
chng li nhau.

Mt cuc gp g

N gi ta cn ghi li: N gi D escartes (*) nng nhit cho n

s ra mt ca chng Pascal tr tui.
- , c c chuyn ? - c th D escartes ngh, nng nhit
v sung sng.
- , c c chuyn ? - sau ny ng c th ngh, bun b v
ghen t.

Joyce

ng vit nh vit nhng cun sch posthumous [9], sch ca

ngi cht, khng cn quan tm n cch nhn nhn ca
nhng ngi sng, v ng vit ra tt c nhng g khng khip v
hi hng, khng cn l pour pater bourgeois [10] m vt qua
tt c s ng thun, vi s ch k v c c ca ngi cht,
pour pater les vivants [11].
[9] Posthumous (ting Anh, ting H ung l: posztumusz): y
ni sch in sau khi tc gi cht.
[10] Pour pater bourgeois (ting Php): le, bp th dn.
[11] Pour pater les vivants (ting Php): le bp ngi ang
sng.

Nho

N gt, nhiu nc, chn. S say sa c th p ra t nho cng

ch nh que dim i vi ha hon, l s nhen nhm.

Thy tinh

N gy cui thng Chn, trong veo v mng mnh d v nh

thy tinh. L, hoa qu rng ln mt t, ting ri thanh nh b
v.

Thng Mi

Ti nh ti mt thng Mi sng trong khu rng bn c,

gia nhng cy si v nhng tng gim c, trong mt khch
sn m tt c thit b u chy bng in, nhng ngi bi n
mc gi th sn, n t nhng yu cu nh nht ca khch,
v Rbezahl [1] - ng nh cch thc ca mt gia ch thi xa chiu no cng bc ra t pha rng, ng i din vi ca ra
vo khch sn trn thm c y nng, ngm thm c v nhng
m my, ri chm ri v hi tc ci mt ht v pha mng cho
hu n.
[1] Rbezahl: tn ca v thn ca dy ni V i, cn gi l
Rubizagal, mt nhn vt lang thang (theo cc truyn thuyt dn gian,
ln u tin c Pratorius J ohn tp hp thnh ba phn vo cc nm
1662-1665).
Thng Mi y khc hn mi thng Mi khc. Ti cn tr v
cu k. Trong khch sn ngi ta dng my si. Ti ti ti
ngi trc l si trong phng khch, mc l phc smoking v i
giy khiu v escarpin, tay cm sch, ti cm thy mnh ging
nh lord Byron trc khi ln ng cht cho nn t do Hy Lp.
Vo thi y ti cng sn sng i v cht, c th ch cn mt l th
mi n gin, v mt s nghip no , mt nn t do khng th
hiu ni. Ti cm thy tt c u rng buc vi nhau. Mi sng
ti n ng bn ca s vi cm gic mnh c vai tr trong th
gii ny, ti cn thc thi s mnh ca mnh khng khoe m, t
nh, nhng vi s nht qun quyt lit. Ti ng rng mnh cn
vi vng, v ti khng sng lu; nhng ci thi im xa xi v hi
bt nh kia ti ngh l ngoi trm nm. Ti sng gia nhng cy
c th, gia nhng rng ni ln kh tng tng, trong s xa

hoa lng ly v bt nh, khng ph hp vi v tr x hi, khng

ph hp vi nhng quan h vt cht ca ti, nhng n ph hp
tuyt vi vi nhng nhu cu ca ti v i sng. Thm vo l
thng Mi, mt cht sng, mt cht nng, cht m t hi kch
trng nng hi ca i sng buc tui tr phi ng kch ch
khng th no khc. n khi ngi ta tui hiu c cc
ma, hc c nh sng, nhng c may, v p v nhng mi
him ha ca n, th ta s khng cm thy th gii ch l nhng
phng cnh trang tr na. Ta s quan tm n ni dung thc, n
s khc, s bt ng, v c lp vi mun ca chng ta. i vi
ti, thi khc y ca tui tr, thng Mi nh mt hong hn
duy nht, y vn hc c, kht vng t do thng thng, s le
lot ho nhong v thc, trong ti i li bnh thn v t
nhin, nh mt din vin trn sn khu, trong mt vai din quan
trng ca i mnh.
Khch sn rt d chu, v tt nhin thng Mi cng d chu,
ht nh ban qun l lm tt c c mt ma thi gian cht
lng tt cho cc qu khch c nung chiu. Thnh thong c
sng bay, ng nh cn phi c. Thm c ngoi sn golf c mu
vng nht, nhng chng thy ai chi golf, v nhng ngi c,
cng nh chng ti v cc v khch Trung u khc, u khng
bit chi golf. S au ba n chng ti nm trn nhng chic
ging gp ca khch sn, trong nhng chic o len th thao an
bng si th, v quay mt v pha mt tri, nh nng nhng tun
ny du dng nh ci cm gic ca mt ngi n ng ng tui
ngh v nhng i th v tnh nhn mt thi ca mnh. Chng ai
mun mt iu g. Rng c hng v nh ca mt chic t c
c o t mt loi g qu. Thnh thong mt con hong hoc
mt n din vin in nh gi bc ra trng c. Thng Mi ny
c mt ci g nh th n ng ngoi th k. Cha bao gi ti
sng tinh t nh th: chng ti lng l trong s khc x ca

nhng tia nng thng Mi, v gi nhng ngi bi bng ging

ln bng xung trm. Khng gian rng r v nc hng thm.
N hng my hm sau tuyt u ma ri, v n ra cuc cch
mng S partacus. Th l tt c chng ti ra v, nhng ch hong,
cc v tng gim c, nhng thi s tinh t: nhng ngy vui kt
thc, mt ma mi bt u. n Berlin, qua ca s xe ti nhn
thy mt ngi nm trn m bn, c ang r mu.
Gi y ti nh n thng Mi y. Cha bao gi ti tri qua
mt thng Mi m nh th. C nh ngi ta mun t im
cho thng Mi c a chung hn. Ti khoc ln mnh th
voan mm mi ca n, nh mc mt b cnh thi trang lc giao
ma no , v t ngm nhn phong cnh, i li vi v th gia
nhng trang tr nhiu mu sc v c mn ca thng Mi. D n
d con ngi s trt b mi gi di, c ni au nhn th. Ch cn
li ni au v nhn th.

T do

Bui chiu ti ra khi rng v pha bi tm, v ln mt chic

xe khch. Chng ti ngi trong tit thu nng v nng mi, ch xe
chy, si cht nng m cui thu, nh l thn ln gia nhng
mm . Mt anh chng mp mp, cn tr, nom chng c cht g
ging nhng thm t i m vnh cng trong sch v, ni:
- Chng ti tm c k ly trm chn mn ngay trong khu
rng ny. Mt tn trm lo luyn. Thng ny trn rt ti: mt ln
hn nut cc vng bng ng ca ng khi l si trong nh
giam ch chng ti. Hn mun vo bnh vin m, ri trn.
Hn kht t do n th y.
Hai ting t do vang ln trong xe, trong ma thu, trong
khu rng m v yn . N cn m vang mt lt, ri tt c tr nn
tnh lng. Khng mt ai tr li. Chng ti nhn vo khong rng
bt u tt nng. Ri chic xe ln bnh i v pha thung lng.

Nhng ngi u bp

Trc na m vi pht, ng bp trng ca khch sn, u

i m trng, xut hin ngoi khu sn chi tr con ti n, cng
mt u bp ph v th lm bnh ngt; h tro ln u, v bt
u lng lng nh u rt mnh m v thnh thc. H khng ni
mt li. Trng sng. Khch ng, ch trong phng ba r n
cn ngi khiu v.
Ti ngi ht thuc trn mt chic gh bng gn . Ti ngh
th gii y b n, phi sng vnh cu ha chng mi bit cht g
v th gii ny. N hng n chim di c vo ma thu. Tr con
n trng vo thng Chn. Sao Mc c bn v tinh.
Nhng ngi u bp nh u vo ban m.

Trc ma ng

N u giu c ti s to ra thm mt ma mi. Ti chn s

quen thuc. Gia bn ma le ln nhng bin th. T nhin
cng tin ha. Trc ma xun thi thong c nhng k thu nh,
vi mi nc nho p ngai ngi, vi t nhn, vi l vng xo xc
n t ci h v, khi nhng cy d cn cha dm m chi. Mt
ngi no a gin vi chng ta, vi trt t, vi nhng quy
tc, nhng tha thun ca chng ta. Thng Mi mt thnh
thong c nhng cn gi m thong nh, v chim hong yn ct
ting. Ma ng c nhng ngy y hng hoa hng, m nng,
c gi nng, au u kh chu. C tin ng v c hu ng.
Tin ng m dng nh mt c gi nh. Cha lnh nhng
c nhng mng vut nh. N ng nh phn hng, nh b
ln gi Bc lt qua. C nng cng ch qua loa cho xong. Tit
chm ng, v tnh. C nh ma ng ch l trt bng, l
nhng cuc m ln v nhng m v hi n tot m hi. N ng
cn cha bit ti nhng ni s, cng nh ti cha bit g v th
gii lc ti mi hai mi, v ngc nhin nhn thy rng xung
quanh ti, ni ny ni khc, c nhng ngi qua i.

Ci cht

N hn hn s hi ci cht n mc ta au n! Hn rn r,
thm th vi n, l lt trc n, ph ra vi n nhng u im, vi
n ci gng go, nh mt ph n ang tn phai c gng lm
duyn trc g tnh nhn ph phng. Hn phi lng ci cht,
khng th ngh n iu g khc, hn ph phc trc n, lng
tng cho n n bng nhng li nhit thnh, t hnh h mnh,
sng c hnh, khng n, khng ung, hnh xc bng king
khem, cu nguyn. Hn s n th ? Hay hn kht khao n
th? Ti ngh hn theo ui khng hn l v ch; cui cng th ci
cht cng s thng hi v tr chuyn vi hn.

V ngoi

Trng phi c cao o v ngo i dy rng v b ngoi d

nh la ta: qua tiu thuyt v sn khu n gii thiu nhng
thnh vin trong mt gia nh t t ln mang dao mi sc trong
ngi, v sn sng u c ln nhau. Theo thuyt ny th mi
ngi u ng ng, ngi cha tt bng, chuyn su tm cy c
v l v tng v hu hin lnh thc ra l mt lo dm ng
khng khip, b gi sang trng tc bc kia c bn trai t, c gi
hin lnh kia c ln trn sang Paris vi mt v cng nh ngh,
ng ch gia nh nom nh mt k s o chong t t kia ngi
t tm thng Vc, b nh mu trung thnh kia chuyn n cp
tin, v bui chiu t bn n su gi b ta l mt m m chuyn
dt gi. Trng phi vn hc ny thnh vng trong mt thi
gian di. Trn sn khu v trong tiu thuyt y ry bn sc sinh
i lt sang trng v thanh lim, n lc no qung chic
mt n, p ph in cung chng li tt c nhng g bnh
thng chng ra v tn th v yu qu. N tng l mt
trng phi danh ting. N hng g rch bng mc gi tu s t
trong t nhy ra, v c du ci nhn e thn kia, ch mt pht sau
m ci c mt g bun cocain ang ch trong taxi ngoi
gc ph.
Trng phi ny, th loi ny, quan nim vn hc ny, s
thng tu ln gn gi to ny, theo th gii khc nhng g n
vn th, mua chuc c gi v khn gi bng k lc phm ti
ca cc b ch gia nh bc u t t, dng vn hc thng tin
mp m ny hon ton tn li. ng, v ngoi d nh la
ngi ta, n la theo cch l c nhng b m t t sut ngy
ngi an, v ch sng v con chu, c nhng b gi lao ng tn
ty v gia nh v khng nui trai Ty Ban N ha, v c nhng ng

mc o chong mng cha h ngi trong tri giam Vc, c nhng

nng du e thn tha thit yu chng, v ni chung c nhng
ngi - v h chim a s - t t mt cch v t, tin vo s thing
ling ca li ha, tt bng khng v mu cu m do bn cht, v
y phc m h mang khng phi l gi trang ca s u cng v
c , m n gin l qun o, bui sng h l chi, v bui ti
h treo ln mc. Hy ch , cc nh vn v c gi: v ngoi d
nh la. Con ngi l mt b n: i khi h ngh ng nh h
ni ra, v t bn cht h khng th khc din mo bn ngoi ca
mnh. N u k, ta s thy mt ngi t t - c theo cch nhn
gy hiu ng vn chng - t nht cng hp dn v bt ng - nh
mt tn v li gi trang.

Mt ngi n b

Nu vit nht k, ti s ghi th ny:

- C iu g vt vnh mt cch nc ci, mua chuc v
chinh phc ngi n b ny, n ni ngay lp tc ta phi ch
ti nng gia m ph n hp dn, xinh p, m v him thy
kia? nng c iu g , mt ci g lng l v ta rng. Ta nhn
nng v bng hiu ra: cho n lc ny ta run ry, nhng ch cn
ngi xung bn nng, th l t ta ht lnh. ng l quanh
nng cng khng c sc nng c bit, ngi n b ny khng
bc la. N hng nng si m, nh mt l si bng gch men
c u ma ng c t nng bng ngn la ca nhng khc
g thm, ri than c lng l hng ti ma xun. V th ti ngi
xung bn nng, khng c hy vng hay nhu cu g c bit, ch
c si m.

Mt ngi say

Mt ng gi ngi M n hi m, tra hm sau ng ra ngi

n tra ngoi ban cng chung ca khch sn, i din vi thung
lng v khu rng, trong nh nng cui ma. ng n mn xp
yn mch, v ung nc m.
ng lo gi lm, v y gia vng ni non ny ng mc
hi nhiu o qun, nom ht mt ch sn dng. ng ni vi
nhng nhn vin phc v bng ting A nh, lch s v vui v,
nhng h p li ng bng ting c. Th l ng c ngi di
nng v hp hy mt. Sau ba tra ng gi mt a nho.
Khng ng ng say bi mn nho chn vng. ng nhm nhi
nhng tri nho, ng mnh ra sau gh bnh, i mt km nhm
nhp nhy, v bt u lm nhm ht. ng ht trong trng thi
say ma thu ngy ngt, nh nhng con ong gi bo mp vo vo,
say tri t, say bi nho ngt nh mt, bi bit mnh cn sng,
cn mt ln na nhn thy mt tri, thy cnh rng mu vng
xum, thy phong cnh thanh bnh ca th gii ny m ra trc
mt. ng n ht hai chm nho, v ht mi lc mt to hn. ng
say lm, say bi mt ni ngt ngy ngoi tri gic hay bi s
chong vng. ng c ht nh th, v sung sng. Ri mt c h
l ti, c khoc tay nh nhng a ng gi quy vo phng.

Thi gian biu

By gi, ti vit bo ta son. Tm gi, L. - va t nc N ga

tr v vi ni tht vng - n tm ti. Ti chm ch nghe anh
than th. Ri mt mi, ti xung ph, dng li bn trong cng v
chm ri ht th hi ma ma thu. Ti th b trong ma, n cu
lc b xem mt hi chi bi kh lu. Trong s h c mt nh vn,
ng ngi trong trng thi m mui, dng th ny th n v lm
cc ng tc thi min vn may, nhng n chng chung tnh
vi ng. Ti nhn gng mt ph phc ca ng. Lc quay v ti
r vo rp phim trong mt ph nh xem on kt ca mt phim
ni v nn chu chu. Ti cha bao gi nhn thy chu chu.
N hng hnh nh gi cm tuyt vi; ti ngh by gi mnh bit
i loi nn chu chu l th no. Mnh c mi ngy bit thm
mt cht v th gii.
Gn na m ti mi li ra ph. N hng ngi bn bo rong
ang rao bn nhng s c bit ca cc bo. Ti mua mt t, v
c bit trong khi mnh v vt trong cu lc b th qun N ht
nm bom tn ph thnh ph N am Kinh. Ti vo vin t bo b
vo ti, v khi i ngang mt tim c ph, nhn thy trong ca s
ngi ph n ti tng yu hi no ngi vi mt g ti khng
quen. Chng ti cho nhau ng mc, nh nhng tn k cp va
hnh s trt lt gp nhau trn tu in. Gn na m nhng v
sao lp l sng sau mn ma. Ti nhn ln bu tri v ng ngng.

i thoi

N hng nh vit kch c nh gi cao v i thoi. ng l

mt b mt! Mt mn khoa hc b n! N hng dn d chng ta
bit mo mc ca h. T Euripides (*) n nay tt c u vit:
n b: - Anh c yu em khng?
n ng: - C, nhng...
V h c thay nhau ni iu , mi lm ln nh th.

Sasad

Mt ngy cui thng Mi. Bui tra, chng ti ng gia bi

c ca vng Kamaraerd [2], trn mt qu i i din vi lng
Budars [3].
[2] Sasad v Kamaraerd: cc a danh nm vng ven pha Ty,
thuc na Buda ca th Budapest.
[3] Budars: trc y l mt lng, nay l mt thnh ph nh
thuc tnh Pest, nm k pha Ty na Buda ca th Budapest.
Rng mu vng nht, mt mu vng quyn r, mi gi m ta
khng th khng ti. N ni vi chng ti iu g , ch
danh, bng ging ni ca cuc i v s li tn. N hng qu i
vng S asad sau v thu hoch nho, thung lng vi nhng lch
nc chua lun lch, nhng lng mc ni ngi ta m ln,
nhng i ln treo trn x ngang, nhng thp chung nh
th cng lc ging chung bo gi n tra v m ma, tt c
mang v qu phi kiu sa trong nng vng ngt ngo m hng
thm, th nng ht nng, ht nung t. Ch cn thy m p,
nh nhm v du dng.
Chng ti ng trn i, gi v nng, trong th nh sng
nht nht k l ny. Khng l ci cht s du ngt? C th n s
nh s v v ca mt ngi ph n tc vng? C th n s ging
nh ta s hiu ra mt iu g?
Khp ni vang ln ting mt dy n rung ln trong gi v
nng, nh sp bt u mt trn ma vng trong huyn thoi.
Ma vng, cng lc l biu tng tnh cm v tn hiu k nim

ca mt thi vng son, mt s thanh bnh ring t. Chng ti i

qua nhng lm cy vng nht. Khng kh thanh khit, lnh v
nh mun ru ta vo gic ng.

Nhc nh

ng, hy vit s tht, mt cch trung thc; nhng ng thi

hy bit rng khng phi s trung thc vi ti l quan trng
nht. ng trung thc vi ti, m tt hn l hy trung thc
mt cch khng khoan nhng vi bn thn anh.

Ngn ng Pest

L dn tnh l ln Pest lc cn t tui, mt thi gian di ti

khng bit iu g lm ti cm thy xa l thnh ph ny. Thnh
ph ln v rc r, hp dn v y mi v, ti thch mi th, ch c
iu tt c u xa l th no. N hng ri ti hiu ra: iu xa l
chnh l th ng m ca thnh ph ny. N hng ngn t Pest,
nhng cu ni nghe khinh th n pht khip, nh: N y, ni
i! hay Tht ra m ni, hay nh Cu tr qu, - th ngn ng
c bit lm ti lng tng v hi hi, c nh mnh ri vo th
gii ca mt m ngi thng thi, nh h bit r iu g m
ch c h - nhng ngi trong cuc - mi bit. V khng ch c
dn ph x s dng th ngn ng ny; nhng t ng y sng
trong mi giai tng x hi, c trn mi cc nh vn v dn v sn.
Ti hy sng nh... - c nhng nh th danh ting cng ni.
Ti nhn h v cm thy bun nn.

Ho quang

Baudelaire (*) phn nn trong Spleen de Paris [4] rng mt ln

do chi gia m ng trong ph, ng nh mt nh ho
quang ca mnh. Th l khng nh ho quang, ngha l khng
cn phm cch v du hiu b n, ng vi vo ngay nh th.

[4] Le spleen Paris (cn gi l Paris Spleen hay Petits Poms en

prose): l tn tuyn tp 51 bi th di dng vn xui ca thi s Php
Charles Baudelaire, do em gi ng tuyn la v n hnh nm 1869,
sau khi ng qua i.
Cu chuyn ny rt p, khi c mi nh th u thy rt vui.
ng tic l vng ho quang khng th mi lc ty tin gp li v
b ti, khi ta n nhng ni bt ho. l mt bn phn cay
nghit, bn phn ca cc nh vn, n cn kh khn hn bn
phn ca cc tu s v nhng ngi lnh. N hng ngi y ch
khng th ti nhng ni khng xng ng, cn nh vn, vi
vng ho quang trn u, khng th lui ti trong mt th gii
khng xng ng. V th, tt hn l nh vn ch ngi nh, mt
mnh.

Th gii ni tm

N gi th giy em n nh mt i giy m v n tnh ti

t cho ng ta lm; v ng ngm ngha y v mn nguyn.
- Bc th ny, nom i giy xu x qu, - ti ni mt cch chn
tnh.
- ng vy! - ng p. - N hng th gii ni tm ca n th
tuyt y.

Greco (*)

Greco l tnh trng v tri gic, vi nhng chn dung en trng

cc cha c dng a-minh, nhng ngi chu nn vi nhng c
ch co qup a tay ln bu tri dy c nhng m my nng,
oi bc mu tm. ng thy th gii m ng sng. V th nn,
ch ca ng l vua Phillip II, khng a.

Thi ca

Thi ca khng ch l nhng bi th m cc thi s vit ra. N l

mt ci g rng hn th, n sng trong nhng c ch ca phi
p, trong nh mt nhn ca cc loi th, trong nh sng ca ph
phng, trong dng nghing u mt con chim, trong thng
ip ca nhng lung nh sng ban m. Tt c nhng th l
thi ca, nhng bi th khng vit. i khi cn chn thc hn
nhng bi th vit v c vn iu.

Nhng k phn bi

Lc n ti ti ngi gia hai ngi, mt n ng v mt n b,

nhng nn nhn ca ting st i tnh. N gi n ng ngi xa
hn, pha cui bn. Ti gia phi chu ng s giao tnh ca
h, ngi n b khng quen v ngi n ng m c nng
ngm ngm yu.
Ti lc ti cha h bit g v mi tnh ca h. N hng khi
h bt u tr chuyn qua li pha trn u v trn a thc n
ca ti, th ti nhn ra h phi lng nhau. Vic nh th rt d
nhn thy. H ni v nh ht v bn chuyn chnh tr. Khng c
mt li no v tnh i. Khi nng rt thuc l ra, chng git mnh
vi vng cha ra chic bt la mi m kn, khng phi loi t gi
lm, bt ln mt ngn la nh.
- Chic bt la xinh qu, - nng ni ri cm chic bt la loi
xong y t trn tay chng.
- ng, rt xinh, - chng p.
Ri c hai cng im lng. N ng tr li chic bt la cho chng.
Ti hiu ra rng l tng vt ca nng, c l nng bt tin i
ch mua n b mt tng chng. N hng li ni ca h xut
pht t mi quan h xc tht, t s che giu ngt ngt, ngm
ngm ca i tnh, ni h ct gi nhng b mt, cng nh mi cp
tnh nhn khc. Chng ti khng dm nhn nhau. Ti khng dm
xin la. Mt iu g h l. Chng ti ci u nhn xung
a thc n ca mnh.

T v

Tay nh vn y c. Nhng l nh vn.

Ti ch c mt cch chng li s lnh m v thiu thn thin
ca lo: phi vit nhng tc phm kh hn nhng g ti vit.

Nhng ngy l

Khi ln v chn ngy ci trt t th gii ca ngi ln, ti

quyt nh to ra nhng ngy l mi: theo mu nhng ngy nh
Ging sinh, Phc sinh, L H trn... ti to ra ngy L Berta
sau l ngy L Khai bt tiu thuyt, ri L X dch, v ti dng
bt ch gch di nhng ngy y trong lch, n khng cn
nh c na, v n cng khng hon ton c ngha nh i vi
nhng ngi khc v nh trc . N goi ra ti to ra tun l
nm ngy, khng bt u t th Hai, m t th N m, v th Hai
l ngy Ch nht. Tt c n gin hn nhiu, con ngi hn v
thoi mi hn so vi lch chnh thc, m nhng ngy l ca n
phi c n v t chc theo ng k hn nh trong mt dn
hp xng. Mt thi gian ti sng nh th, ngoi lch thng
thng, bng bnh v hnh phc.
N hng ri thi gian nh gc ti, n khng chp nhn s
phn khng kiu ny. Th l ti quay tr li vi lch Gregorian.
V t vi ti mt tun li l by ngy, v Ging sinh li ng
vo dp Ging sinh. Ti nghin rng chu ng, bun v bt lc.

Nh Rostov [5]

[5] N h Rostov: Gia nh nh b tc Rostov trong tiu thuyt

Chin tranh v ha bnh ca Lev Tolstoy.

Ban m, trn ng v, ti bng nh n gia nh nh

Rostov khn t. Ti mun n thm nh Rostov. Ti bit chnh

xc ngi nh y, ci vm cng rng, ngi gc cng mc o
chong lng, li cu thang ln, nhng cn phng trn hnh vm
vi nhng g d thng, nhng thanh ci chy d ta hi
m; ri mi thuc t pha ch lan ta trong phng b b tc phu
nhn gi, s lum thum hi nhch nhc bao trm phng
N atasa. Ti mun n vo mt bui chiu tuyt ri. Mun
lm bn vi chng Rostov tr tui; chng ti s tr chuyn v ch
v v Sa hong.

Sarah (*)

Ti thy S arah Bernhardt trn linh cu. Trc cng, dn

chng Paris ng thnh hng, hng ngn ngi chen chc trn
bc thang hp, trn cc hnh lang. B nm trn nhng tm ren,
nom gi nua, d tng v n ng. C nh trong khi cht b
bng t nhin gi thm. Trng b nh mt v tng cht
trong qun o ph n gi trang.
Nhng cng lc nom b cng sang trng, bt thng. Ci mi
to nhn, hng ria mp, vng trn thng minh, tt c cc nt ca
b u l minh chng ca mt tnh cch c bit. B sng trn
tt c mi ngi, n ngp n c, v cht ri b vn l lng trn
th gian, trn nh cao ca thin ti v c tnh, c nh b ang
sm mt vai din lch s no , trong mt v kch m S arah
Bernhardt l nhn vt chnh, trong cnh S arah Bernhardt cht v
c khm lim nm , v dn chng Paris ang hnh hng
trc linh cu b. Ti thy b trong vai din ny ln u tin v
cng l ln cui cng. Trong vai din ny b tht s bt h.

Ngi phng Bc

Khng ai c th l ngi Viking [6] mt thin k m khng c

h ly. N hng c dn phng Bc d mn, u bun ny vn cn
ang x dch - ngay c khi h tro ln tu in ch
S tockholm - gia nhng cuc phiu ca cc nguyn t, ca thi
gian v ca cc chu lc, mt cch thng v, lng l v k lut,
mi phng rp v gi mn, trong tri tim h ni am m chinh
phc hoang d v u bun cn php phng, v khi h bn mt m
da thuc ti mt a ch phng N am no , h nhn mn
hng, nhn ngi mua, v tn thnh ph l nh nhn l hi u
pha chn tri. H l dn phiu lu, h l nhng nh thm him
thc s, sang trng, bun, v vng. H gn gi mt k c vt
qua tt c nhng nn vn minh cao cp, trong ta ra ci cm
xc au n, khng ch ng ni, s khai v cao c trong cuc
phiu lu ca c th gii. N gi phng N am n thun ch
sng. N gi phng Bc khao kht v nh tic. l mt cuc
mo him thc s.
[6] N gi Viking: nhng thng nhn hng hi, chin binh, hi
tc Bc u vo thi i mun, trn bn o Scandinavia, vng
an Mch, Na Uy v Thy in ngy nay.

Gi xi-mun [7]
[7] Gi xi-mun (Simoon): gi nng, kh cun theo ct, thi t sa
mc chu , chu Phi ti.

Cn gi xi-mun khng khip no thi ni gin d bi bm v

nng bc vo nhng vng m ca cuc i chng ta - n ti t
nhng ni non v sa mc no, t nhng vng no ca cuc i
chng ta, trong chng ta c nhng i dng no, sa mc S ahara
no, ci g thiu t, go tht v hy hoi n th, nhng sc
mnh no n np trong ta, iu g khin ta mt ngy no git
tung nhng cy c ca c o yn bnh, v tung h lu tri ln
khng trung, cng lc , n b, v khin ta p mt vo ct
bng ch s tn li sn c trong ta, m ta khng th lm g
cng li n?

H ni v n b

N hng ngi n ng ngi trong qun ru hay trong salon,

v h ni chuyn v n b. H thng bt u khoc lc, m v
kt thc mt cch bi ri. Ging iu c bn ca nhng cuc tr
chuyn nh th l s tht vng su sc. Hnh phc, o nh m
h theo ui r rng khng ty thuc vo J uliska v J ancsi [8].
Chng ta ni v ph n, i th v c th, nh v mt chng
nhn ring v nh v J uliska, v chng ta bit tt c v h,
v chng ta thng hi hn l ln n h... nhng y cng mi
cu chuyn nh, sau nhng tnh tit nhiu v k v rc ri, bt
u bng khi ti ang i trn ph, v bng nhin... v cui
cng kt thc bng c ma qu hiu ni, ng bn , iu g
xy ra; sau nhng cu chuyn nh th th s bt ng chnh l
ting ku tht vng rng, d c xy ra chuyn g, J ancsi v J uliska
u khng c lin can, ng hn l khng xy ra chuyn g
cn thit h tm thy hnh phc cui cng. H ni chuyn v
n b v ngh v Cha, ngi d nh mt iu g vi tt
c nhng chuyn ny. V h bun ru nghi hoc rng mc ch
v ca Cha khng phi l hnh phc, m l mt iu g
khc. iu g vy? Ch c Cha mi bit.

[8] J ancsi v J uliska: tn gi thn mt ca J ulia v J nos, hai nhn

vt chnh trong trng ca Trng s J nos (J nos vitz, 1847) ni ting
ca Petfi Sndor.

Nhng ngi khm ph

N gi ta thng tm Cha ci xa xm no , trong nhng

g to tt, bng knh vin vng hay knh lp, gia nhng v sao,
nhng tng my hay chn v bin. N hng ti th bit mnh
chc chn s d tm thy N gi hn trong nhng g nh b,
nhng s ngu nhin, bnh thng, trong nhng khonh khc
khi ta cht b ng ngc nhn ln, v hiu ra mt iu g ,
iu m trc , lang thang gia nhng sa mc v vc thm ca
cuc i, chng ta cha hiu. l giy pht mt vic no tr
nn n gin v r rng, iu m trc cn m m v kh
hiu, l giy pht Cha ci xung bn ta. Ti c tin N gi
khng? i khi ti ngh tin N gi gn nh l s nh d v
hng hi thi qu. N gi l mt iu g cn quan trng hn
v khc bit hn, ch u phi nim tin hay s ph nhn ca ti
c th quyt nh quan h gia hai chng ti.

Baudelaire

Ti cn gi hai bc nh v ng: mt ci do N adar (*) chp, ti

ct ra t mt tp ch chuyn ngnh v thn kinh; ci kia do
Baudelaire t ha. C hai bc u ng s nh chn dung mt
k tm thn nh st hi gia nh, lch s nh mt chng cng t
n din m dng, mt tu s hay nh ngoi giao, v sang trng,
nh th gng mt - khng cn l gng mt con ngi bnh
thng - c ly mu trong a ngc lnh lo ca s sng m,
hi hng, hoang mang, thiu cm thng, bt hnh, s bc la v
dng hin. l gng mt thi nhn c gii thiu trong cc
sch chuyn kho. i mt y nhn thy a ngc, v ch cn
bit nhn nhng cnh tr trn mt t mt cch th v lnh
m.

Bn n

Cui thng Mi, trn bn y hoa v qu. Trn khay thy

tinh l l, nho v to, trong bnh thy tinh l hoa cc, vi nhng
cnh hoa vng v nu. Tt c sinh ng v trang trng.
Chng ti n tra di nh sng in. Va n ti va ngm
hoa cc, mt th hoa tang, nhai b b v vi vng, c nh vi i
m ma; s cha c v ngi qu c b lnh.
D i nh ngy nhn to, chic bn nom nh gi linh cu,
gia hoa v qu ma thu. H mi ln ca m, ti li lo lng
ngng nhn ln; ti khng ngc nhin, nu c mt ngi phu
khing cu trang phc en t u n chn bc vo, v lnh
lng bo:
- Tha, tt c sn sng.

Chia ly

N hng ngy ny khng c tn v a ch trong lch, nhng ta

vn cm thy chng l nhng ngy in ch : nhng ngy gi
bit, khi ta nhn ra rng chng ta thot khi mt iu g ,
mt trng thi, mt on i ri ren v nguy him, kh khn v
nhc nhn, v gi y tt c bng kt thc, thay vo mt iu
g khc bt u, mt bin th khc ca cuc i, c l s tt
p hn. Tt c vn nh ngy hm qua - kh hiu v v vng
ng nh th - nhng mt ci g bin khi cuc i, bng
ma hay qu k, v ta th pho nh nhm. Hoang th cho mng
cm gic ny bng nhng v iu. ng, chng ta cng lm nh
th.

Cm gic ti li

Cm gic ny, c nh ti lun ni v chuyn khc.

N hng tun l ny, nhng thng ny, khi anh nhn th gii ang tip tc chao o trong ln khi hi ca n - mt cch bng
quan, v anh cng chng h y ny nu n khng c mc ch,
cng chng c ngha g.
N hng ngy, khi n b nh bung ht nhng tm voan che,
ln l quanh anh khng c g phi che giu, v anh gt u: c
nh tt c ng l vn tin.
Nhng nm, khi anh bit rng tt c ng l vn tin.
Cuc i dy anh hy chiu chung v si m cm gic ti
li ca mnh.

Phn s

Hy nhn bit th gii nh bn thy mt ln ri, v hy ni

v n nh trc cha c ai nhn thy bao gi.

Chnh tr

N h vn l thnh vin ca mt ng, ngha l nm thanh

kim hay cy bt ca mnh, ty theo cch gi. N h vn ch c th
lm chnh tr theo mt cch: ni s tht v cuc i, v dy con
ngi nhu cu cm quan chng li s gi di v s li bing
ca cm xc v nhn thc. Flaubert, theo cch ca ng, tip
tc cuc cch mng Php khi ng vit B Bovary. D u sao ng
tip tc mt cch hiu qu hn l nu ng ng xung trn mt
chin ly no .

Tr thnh ngi ln

Mt hm ti bng nhn ra mnh ngi i din vi lut s

ring trong mt cn phng v tranh ci v chuyn thu m. Th
l ti im lng, nhn quanh v t thy xu h kinh khng. Trong
giy pht y, ti ng ra rng tt c nhng g trc ch l mt
gic m v s chuyn tip. Trong khonh khc , ti hiu rng
ti tr thnh ngi ln mt cch ng h thn, v phng
cu cha v v vng.

a cu

Pha sau Australia, cui i dng, ni cng vic ca

Kogutowicz M ano (*) & Cc conbt u, cn c mt im na trn
bin c, nh ti mc khng ng ghi tn ca n na. Xung
quanh n ch c ln nc xanh, xa xa l nhng hn o nh xu,
v ngoi xa xa na bt u lc a u tin. l hn o...
- Ch ! - ti go ln. - y l hn o m anh c th ngng
tu bu in sut c ngy, l ni anh c th tranh ci t sng
sm n ti mt v nhng iu ti nay cha anh yn lc
Budapest, ni anh m v nhng g anh khao kht trong cn h
Buda, v anh ch bu phm, ch iu k diu, nhn ci thc ti
khng th hiu ni, ng nh hm nay, nh, ti mt im khc
trn tri t, gia chu v chu M.

Gi mt nh vn bn chn

- S ao bn c hp tp th? S ao bn vi vng th? S ao bn vit

tham lam, bng c tay v chn th? S vic ri s n, s vy ba,
quy kn ly bn. n mt ngy bn cn phi bit, tt c nhng
g bn d nh v mong mun u tha v v ngha c, v
iu bn chy trn s ui kp v buc bn phi c quan im.
Th gii khng bung tha bn, ng s. Hy ngh ngi. Ht th.
Nhn bit cha . n lc hy hc qun.

Giao du

Con ngi khim nh y ngi vi v lch thip hn mt cht,

cm n v tch c ph, khng ngt li mt ai, khng khi no gt
tn thuc l xung thm, ch ni ng nhng iu khng xc
phm ai v iu g trn mt t ny, con ln ny ng nh
Knigge (*) mng tng ra, k th kch ngu xun ny khng
bit rng tr nn c vn ha hon ho cng l mt dng ca v
vn ha. Trong khi ta sng kh i v nhc nhn hay bt nh, th
hn, cng trong hon cnh y, sng mt i sng giao du. Hn
khng phi ng qun t, cng khng phi l con ngi. Hn l
mt ci g khc, mt b may sn, mt th ch trng by
trong t knh: mt ngi c gio dc.

Nhng ngi tm thy

V trong tnh yu cng c Cha, ng, c trong tnh yu ca

con ngi, c trong nim vui ca nhng cm gic. Ch nhng k
n hn v thn trng khng dm tm N gi ni cuc i mi
ni to ting nht vi chng ta bng tt c sc mnh ca n.
Trong tnh yu ti cm thy hi th ca Cha; v Cha ca ti
khng ru quai nn, khng mang theo mi tn v ti ng
tn. N hng ngi ang yu tm thy Cha, cm thy ci lic mt
ca Ngi, v h bit rng Ngi nhn thy h v nghim ngh.

Lch s

N hng tun l ny, ngi ta b mt chun b cho ci cht, nh

chun b chuyn i n mt min k l xa xm. N gi ta au u
ngh n nhng cht c. H lau chi nhng khu sng ngn c
k. H lm tt c nhng iu mt cch chuyn nghip, gn
nh lnh lng.

Sng di nhng v sao

S ng di nhng v sao, vo ma thu, trong ma thu ngt

ngo, gia nhng hm thm mi ru nho, vi mt vo tc cc
nng, i bn cnh ngha a ni cha yn ngh, tnh dy trong mt
cn nh nh, nhn rm trn ca s, nhng giy dn tng t th
k trc, i ngang qua cng vin m t ang a vng, tm du
vt nhng v sao trn bu tri ang rng, v sng, sng.

Thng Mi mt

Tui tr thng m mng, v khng bit iu g chc chn v

bn ma. i vi tui tr ch c nhng cnh tr thay i, nhng
cnh tr trong vai din rc r ca cuc i. A nh ta nhn mt nm
nh mt v kch bn mn. Khi cm nhn thy tui tr ang qua
i, chng ta bt u hn ti nhng i thay bn ngoi:
thng Mi mt khng ch da chng ta nhy cm, c tm hn ta
cng vy. C iu g ang din ra lm ta bt an. Ta bc vo
ma ng trong nhng ngy ny, chng khc no nhng truyn
thuyt u bun bng ha thnh s tht. Ma ng cng lc l
nhng truyn thuyt v hang ng, hi bnh tt v hi th thnh,
nhng ng thi c nhng ch hi cu, hi m, nhng ca s
ngoi lu din, nhng ngi xc tuyt c bng cp, c tr hoa
cc La M v ru vang nng, c s ch i dn nn v hi hp,
nh ch cn mnh chng ta tn ti trn th gian, mt mnh chng
ta vi s phn, lnh gi v m m. Trc ht, v trn ht l
chng ta lnh. N h nhng c dn ca mt thnh ph thi Trung
i sp b tn cng bt cht, chng ta chun b phng v mt
cch hong lon: ta t mua than, phi qun o rt, ta mc gi
trang ma ng, ta lo ngi mt iu g . Ta khng ch s lnh.
Trong nhng gic m ta cn thy lp l mt n tng hi hng,
k c v k bng h. Thi nin thiu ta thch lt gi mt cun
truyn tranh mu, ta ca n l: N hng nim vui ma ng.
Trn nhng hnh v c ng gi u i m cng, sc phc trng hng, trt bng nh mt ngi tuyt pht cung, u u cng
thy ting xe trt tuyt leng keng, nhng cy ph y tuyt lp
lnh tm ng trong nh hong hn lnh lo. Tt c qua ri.
N hng ma h v ng dy cho ta bit ma ng khng c
nhng nim vui, khng c g khc, khng c cuc sng thc, ch
c nim vui v thn v hoang d li cun tt c nhng g sinh tn

nu c nh sng chiu ri. Thng Mi mt, ti bt u sng

trong bc xc. Cc bui c vn m ti chn ngy bt u, cuc
sng tnh lng trong phng ging nh tri iu dng bt u,
khi chng ta thc dy vo mi bui sng u m v t t nh khi
u nhng ngy bnh hon, thi ca nh sng nhn to v m p
gi to bt u. Ti khng cn mng r khi ma ng n na,
ch tui thanh nin bit vui mng v thi on khc nghit ny.
Ti khng n ni m ln v bng d khng chu ni, cng
khng n v hi v ti bo v c n, trt bng ti khng bit,
trt tuyt th thy ai cng gy tay gy chn. Cn li l vn
chng, l qun c ph ngp nga khi mi bui sng nh
ti, qun o dy bch v chng vim kh qun. Tt c ch l nim
an i mn.
Cn phng c si, ti li gn l si, chn ngn nh
mt t nhn mi bt u th n. Ta nhn n nm thng. C l s
chu ng ni.

o nh

C nhng t ng lun nh thc trong ti nhng o nh tip

din. Ch cn thong thy trn mt bo t hung bo l ti
thy hnh nh mt m ng nhng ngi to m, trong nhng
cn phng m ti, vi hnh ng th kch v vui v m ti
mt ln tri qua, v cn li mt k nim ng s, quyn r v tt
c nhng vic .
Hay t ny: ming hm, gi nh khu vn ma thu c mi
to ho, vi tt c nhng chi tit c th, bi l lng u trong
khng gian trn ngp nh sng mu vng v mng nhn chng.
C nhng t ng lin kt vi nhng k nim khng lin quan
g ti ni dung ngha ca t. T ng cn mang ngha khc so
vi nhng g t in gii thch.

Nelly

Mt ph n tiu th dn, mc o lng th, chng nng sang

trng, v nng i gia nhng li n thi, gia nhng nh
mnh v thn phn con ngi, vi dng b kch cm v ra v lu
tm, nng nht nhnh tt c nhng g rc ri v vt vnh c th
bit v n ng v n b, vi s v k ngc nghch v s ho
hc hn mn, v nng chu ngi i nhi nht vo nng
nhng tin n nhm nh ngi ta nhi ngng vy... i, c c
chuyn ? N i chuyn vi nng mt lc, ri ti v nh v sc
ming.

Khc ngi

Con ngi ny sng c nh ni ra tt c; bt chp nhng

php tc v tha thun, g ni thng vo mt anh, ho hng v
hnh din, iu anh khng mun nghe, mun gi kn, mun
giu nhm. G rt thnh cng. N gi ta ght g v khuyn khch
g.
Ti khng coi thnh cng y ra g. S thnh tm ch thc
khng ci m, m kn o v im lng, cn nhiu s dng cm v
lng can m im lng, gi kn iu lm ngi khc au
n, hn l ni ra trc mt ngi y. Hy gi ly iu b mt
cho ring anh! - ti bo g, nh nhng v khinh b. N hng ti
u cn g khc! - g bu mi ci gng go.

H thn

Tham vng v bc xc hnh h ti thi tui tr, kht vng

gii thch th gii vi mi tnh tit, mi b mt v nhng n
ngha ca n, ci kht vng y nay bin thnh cm gic h
thn. Ti khng cn mun gii thch th gii na. V nhiu l do.
Trc ht l v ti khng hiu th gii.

Samson [1]
[1] Samson: theo kinh Cu c, Samson l ngi c sc mnh siu
ng nh thn H ercules, ng ng ln chng li s nn ca bn
bc lt, nhng cui cng b chng st hi do ngi tnh D eliah phn
bi. Sau ny ci tn Samson c thng dng ch ngi c sc
khe phi thng.

N hng g cuc sng kin to ra quanh ta mi mong manh lm

sao: s nghip, thnh cng, th bc, ci a v c bit m v n
mi ngi u b cm ght v ganh t. Trong chng ta c mt
con ngi, con ngi y quan st tt c vi v ng vc v ght
b, con ngi ny khng l v cng trng. Mt ln g rng
mnh, nh Samson b tri, v quanh g v tan tnh.
N hng hu nh g khng vng vy. Cui cng g s chn
chng ta v c ci bc thang danh vng m ta ct cht ci ti kh
hn ca ta vo; g im lng, khng nghe c ting nguyn ra ca
g na. N hng du im lng g vn rt khng khip. C l thnh

thong g c nguyn ra li hn. S ao vy, - chng ta git mnh

hi, - chng ta khng ng ngi ght b na ?

Mc n

Ti thch ngi n b y, nhng ri nng lm bnh v mt

rt nhanh, trc khi thuc v ti. Gi y ti i li qun quanh
k c v nng v quanh nm m nng, c nh ngi ny la
gt ngi kia, c nh ngi n b qu c chy trn khi bn
phn ca nng. Trong ni bun ca ti i khi c c ni tc gin:
ti mun kin. N hng ri ti t thy rt h thn, nh mt ngi
mi mi mc n ai , v khng th tr c mn n kia, v
ngi cho vay b trn.

Okapi

Con vt n l trong vn bch th London y l duy nht

chu u: ngi ta em n v t x Congo thuc B, n khng c
h hng, khng ai bit t tin ca n, n l s pha trn gia nga
vn, hu cao c v sn dng, con th sang trng kiu hnh v
bun y, chng thi t phng N am c n gia by th. N
khnh n n ni, ngay trong chn giam cm ny n cng khng
chu n trong mng c, phi dng nhng lm cy mnh d trong
chung cho n, v n ch n l t tn cy. Thin nhin mun ni
g khi to ra n, ch l do bun chn hay do mt tr tiu khin,
hn l tnh mc ch? Vi mt sinh linh nh th, Cha mun gi
gm iu g ; okapi l mt tn hiu, ging nh k hiu trong
vn t tng hnh, cn phi gii m. Hy bt tay vo, hi thi
nhn! Hy gip sc, hi nh ng vt hc.

Bi ri

S lng tng c bit m nhng ngi yu nhau nhiu nm

sau ny cm thy, khi h nh n thi gian u tin ca cuc
tnh, nhng th tc lm quen, nhng c ch x giao lch thip v
nhng cuc tr chuyn vu v, khi h ni vi nhau nh ni vi
ngi cn l lm, nhng nhau ch ngi v chm thuc ht cho
nhau, v nhn nhau nh trai nhn gi, nh nhn ngi m ta
mong mun iu g . Hi c bt nh ny lm h kh chu. N
nhc h nh rng ci lin minh ca h, ci hp ng mu tht
ca h, thc ra l ngu nhin. S pht hin ny lm h lm bm
ri im lng, v ci u, bi ri.

Nhng ngi chun b

N gi ta khng chn mui cht, ch n mt ngy h bt

u chun b, vi nhng c ch, nhng ci lic mt t nhin
chng khc g ngi sp i xa cha mang c t trn gc
xung, cha xem lch trnh xe, cha bit mnh s ngh trong nh
tr no, nhng bng nhng c ch v tnh h t b nhng
thi quen v k nim c, vi v sn sng l lng, nh th h va
nhn th bu in bui sng, mt l th khng th hiu ni
nhng khng th no n trnh ni dung p t ca n. N gi ta
chun b nh th. H cha c bnh tt g. N hng trong nh mt
h c mt iu g, v ci nhn khng th hiu khc. H
bng hiu ra iu g . D dy, gan, tim h u cn tt. Ch c
iu h chng cn nguyn c g li.

Hc thc

Tt c nhng g ti hc c trng ph thng v i

hc vn cn tn ti u trong ti, nhng ti ch cn nh ni
dung i th ca chng, nh ci thnh phn c bit, trong
nhng nin i cng nhng chn l ct yu ca khoa hc t
nhin v ngn ng hc ha trn thnh mt n tng chung no
. Tn gi ca n tng y l trnh hc vn chung. Mt
khi nim khng r rng. N u ni n nin i, th nn xem li
trong cc cun nin lch. Cn i vi nhng chn l, th nhng
chn l mi dy ta nghi ng s ng n ca chng. Cn khi ni
n hc thc, th mi ngy ti li phi ginh ly, nh mt loi
th n tht, mi ngy phi lm li t u. N gi c hc thc l
ngi bit rng s hc, hiu bit ca mnh tht hn ch, v anh
ta vn cn ngh lc mi ngy li trn tr v vn hc thc t i
ca mnh.

Aphrodite [2]
[2] Aphrodite: n thn ca tnh yu, sc p v khoi cm tnh dc
trong thn thoi Hy Lp.

u u cng thy nhng ngi ph n xinh p v lnh

m. N tnh ca h b km hm; h xinh p, tt c u n mc
tm tt ging nhau, u c Giraudoux (*) v Huxley (*), u
ti Pris, Viareggio [3] v Engadin [4], u ngheSt. J ohn
Passion [5], u thm tho - h u ta ra mi thm ca hiu may

v tim bn m phm Paris no , u mm ci v tr chuyn

ging nhau. H c i sng tnh dc, tt nhin; ng hn l h
c chng v c bn trai. Nhng Aphrodite khng thch h.
[3] Viareggio: thnh ph nm pha Bc Toscana (), trn b bin
Tyrrhenian, y l thnh ph ln nht trong tnh Lucca.
[4] Engadin: thung lng tn vng ni Alps thuc bang Graubunden
pha ng Nam Thy S.

[5] St. J ohn Passion: tn mt v nhc kch ca J ohann Sebastian

Bach, son nm 1724.
C nh trong phng ha nghim b n ca nn vn minh, h
c gt ra ht tt c nhng g thc s l n tnh ca ngi
ph n. Khi ni chuyn vi h, ta cm thy nhng ngi n b
ny khng th gy cho ta au n hay mang li cho ta nim sung
sng tht s. Aphrodite, hy trng pht h. Ti li c xa l ca
h, khng c s ha gii. u vn cn nhng ngi n b
ch thc, ngoi kia, ngoi ng cp v o c. Ri n mt
ngy, ti s gi ghm c v tr v vi h.

Khim nhng

- Khng c th v kh no khc chng li th gii, ch c s

khim nhng; khng phi l s khim nhng nhn nhc v
m ngc n hn, m l s khim nhng c th nhn thng vo
th gian mt cch bnh tm v khng cn iu b, khng khng
khng mnh ng, khng trng ra nhng ti li v bnh hon
ca mnh mt cch r di, khng i hi th lao cho s khim
nhng ca mnh b ni thng kh v tht vng, s tr trn
v thi a dua ca con ngi chim lnh, c s khim nhng nh
mt v kh, c s ci u ch c th p li bng ci u. Ti
khng bo anh bung kim. N hng ng dng n m ma may.
Hy gi ly n mt cch khim nhng, nh ngi ca thi
Trung i, bit dng kim khng ch gi b v gi nh, m
cn c th gn gi nim tin v l tng. A nh mun c sc mnh
? Hy bnh tnh, tn tm v khim nhng.

Nhng k i ch

Mt ln h nghe thy iu g , v gi y h ho hng ba

hoa v chuyn nghe c. C nh ti bt tay ni vi h rng
ri ti s ch vit nh th v ch vit iu , sut i; trong khi
ti cng cn cha bit mnh m iu g, mnh yu ai, ngy mai
mnh s tr thnh nn nhn ca ai v k st nhn ca ai?...
Chng ta u c hp ng vi nhau nh th, bn thn mn. Ti
cam kt vi ch mt mnh ti. V d i khi ti rt mun thot
khi n: s cam kt y khng th ph v.

Shakespeare

N hng ngi A nh mun t huyn hoc mnh v lm cho th

gii tin rng S hakespeare, vo cui i, khi ri b London v
tt c nhng g thuc v kch trng, nghip din cng nhng
thi k mu chc th thnh, th ng ch sng vi nhng k
nim v gt gia nhng tc phm cui ca mnh, ng tha
hip vi th gii, v ng gt g vi v thng thi v hin lnh
trc mi ti li v c hnh. Th mi hp l i vi thin ti,
ngi A nh ni vy. Bao nhiu chuyn kho vn chng phc tp
v di dng gii thch v khng nh s bnh yn th thi ny.
N hng S trachey (*) cnh bo rng chnh S tratford [6], trong
ci tm trng tha th ny, S hakespeare khng ch vit
Cymbeline, Cu chuyn ma ng (The Winters Tale) v Bo t (The
Tempest), m cn vit ba v kch ngn: mt phn ca Pericles,
Henrik VIII v Noble Kinsment. Vic kho st nhng tc phm ny
cho thy v cui i S hakespeare hon ton khng tha hip
vi th gii, m ng thng xuyn nguyn ra n. Vi cn gin
d tt cng ca sc sng to, khi bit tt c v con ngi, vi
i mt ngu ng sng to ra Caniban. V Caniban [7] rn
r - nh S hakespeare mun vnh bit con ngi, c Cha, th
gian: - N gi dy ta bit ni, v tt c ci c ca ta ch l:
ta bit nguyn ra.
[6] Stratford: y l thnh ph Stratford-upon-Avon, cch
London 150 km v pha Ty Bc, ni nh son kch v i William
Shakespeare ra i v cng l ni an ngh cui cng ca ng.
[7] Caniban: tn mt nhn vt phn din trong v The Tempest ca
Shakespeare.

on bit

Khng ch c con ngi ta cht, ng s! n mt ngy si

cng cht. Ri mt ngy la cng s cht, ch cn li tro bi bng
gi. N hng v sao cng s nhm mt v chng cn g ngm
nhn. n lc tt c u s cht. ng s! Hy rong chi, vi si
, vi sch v, vi i tnh.

Bung cha n

Hng nm ti thng ng vo bung cha n mt ln, v

bun ru nhn thy c iu g khng n. Kch thc ca n
tht ng bun: ch va vi gi v chic t . Bung cha
thc n ng nh kiu m ti lun mong mun th khc, n c
mi vm, rng ri v thong kh, vi nhng ca s c li chn,
ca st chm han g, trn nn c vi t khoai ty, trong gc c
thng ng bt vi vi bao bt ln ln, t nhng mi vm r
xung tht m, tht nc, sn hun khi, nhng chm xc xch
sy kh, nm xp, t v nhng dy ti kh. Trn cc gi xp
bn trm l mt hoa qu ngm, ngn np nh nhng hng qun;
ri nhng bnh ng m, gia v v cc loi pho mt; ri to v
nho treo kh ch ma ng. Ci bung cha n nh ti
Kassa l nh th. Trong tt c nhng th c mt ci g d
gi v cu k, v c mt s phng xa kiu thi Trung i no .
L ra phi sng nh th. N hng ci bung Pest ny, vi vi l
mt hoa qu ngm, vi l thy tinh trn gi, v vi chic t
m ng mt con g mi t bo cng gn cht, tht chng ra ci
bung cha n. C l cuc sng gn lin vi n cng chng ra
g.

N hng th vt, qun o, sch v m ti khng h cn n

trn th gian ny, s tch tr phi lun chm cht v gia tng
ny, nhng th v vn nhiu v k dn dn che khut v chn
vi ta, trong khi ta bit rng mt bn chi, hai b com l A nh,
su b lt v cun Hamlet, phn hai ca Faust, Kinh thnh vi
Chin tranh v Ha bnh l hon ton cho cuc i.

Gide (*)

Ti tin Gide, rng ng c quan h ring vi qu d; ng ci v

v nh ln vi n, v khi bung th v tht bi trong cuc
quyt u tay i ny, ng vn cn ni gin phn khng n. Gi
tr o c ca mt nh vn ch c th o bng nim am m
chng li ci c; ngay c khi nh vn kht khao sn lng tht bi
v ci c nh ngi th sn tm kim con mi. Cng vic ca nh
vn khng phi l l chin thng v tuyn co; ch l cng vic
ca ngi canh gi c hnh. Cng vic ca nh vn l vt ln
vi nhng g yu ui v h hng trong tm hn anh, m khng
c hy vng chin thng. Cuc vt ln l ngha chn chnh
ca cuc i anh.

Dobogk [8]
[8] D obogk: mt a danh du lch v ngh mt thuc tnh Pest,

vng rng ni nm k sng D una, cch th Budapest 25 km v

pha Bc.

Ch thm mt bc na, v pha sau hng ro, phong cnh

bng nhin y kch tnh, nng n v mt thng bng. Ht nh
rng p xung thung su.
Ta khoanh tay ng trn khung cnh hng v ny v lng
nghe. Cnh sc nng ta ln cao, vt ln nhng ngy thng v
s phn. Ta ng trm t, nh ngi ang lng nghe tng cu
ho sng ca mt bn tuyn ngn.
D i su kia l dng D una chy v t nh khng h bit tn
tui ca n gn lin vi nhng mu toan chnh tr.
Mt con b nh chy li bn hng ro, n nhn xung thung
su v be ln mt ting. N h k bt cht hiu ra thn phn ca
mnh trong th gii ny.
Mn sng chiu ma thu trm ln cnh rng. N hng tn l
mu vng nh than la bt u lp long qua mn sng, nh
th di su kia l nai hong bt u nhm la.

Tui trng nin

y l nhng nm thng ca tui trng nin. i khi ti thy

mnh nhn ra thi gian, trong ti ang sng, ti gt g v xem
xt n.
Tui trng nin l th no? Ti bt ng nhn thy tt c du
sao vn chu c. Mt s cm nhn thc t k l ri sut cuc
i. Ti bit knh tm c lm bng thy tinh, v c th ct lm
ca s. Ti bit con ngi c cu thnh t nc, vi, pht pho
v tm hn bt t, khng th qu ght b, khng th nh gi
qu mc. Ti bit cuc i l hu hn. N hng c nhng khonh
khc nh s vnh hng. Ti bit bn cht ca nhng kht vng v
thin hng ca mnh. Ta cn cn g na? Mt tnh yu mi?
Mt chic t mi? Mt chuyn i Phi chu? c c ri. Nhng
ti cn bit vui mng v mt chm nho, mt bi th mi, mt
ngy h, v s tng minh ca tr tu. Bt ng ln nht ca tui
trng nin l thc t hp dn hn nhiu so vi tng tng ca
chng ta trong m sng m ca nhng gic m chy bng
tui thanh nin.
Cm gic thc t ny b p tt c. nh sng ca n chiu ri
ln mt con ngi, mt vt, v tt c tr nn quyn r. Tt c
u hin hu v lin quan n nhau. Huyn thoi tan bin nh
sng m. Thay vo l s thi c th chp nhn c cn lu
li.
l tui khi b bn ta v k th ca ta tha vng dn. Chnh
ti cng chun b dn d cho cuc ra i. N hng cha vi, ti ngi
ngoi nng v ht vi ba iu thuc.

Ti nh n nhng min t. Mt bi c. Mt ging ni. y

l tui m mi ngy ta li nh n mt iu g t qu vng.

Mt a tr

Trong cn phng khch sn - ni ti kh s vi cn bnh

khng tn, th bnh ly lan bt cht s bc b v chn chng
ny - t pha i din vi ging ti, mt gng mt tr con
nhn ti t chic khung nh hnh bu dc m vng.
Bc ha a b to nh tht. Mt a b xu x tuyt vi. Ci
ming ch, gng mt mo m, ci trn hp - pha sau thy
lp l trong trng thi s khai v thu nh ca mi s hn nht v
u gi ca con ngi, i mt co mu xanh ng vc v gian
xo, mi tc nh tc gi, r ngi kiu ngi ln, si th to, s v
t tr trn th kch v hin hin ca mt gng mt ngi s
khai, tt c thi min ti v ti nhn khng dt mt ra ni. Ti
nm hng gi lin trn ging ngm khun mt xu x ca a
b khng quen bit.
Vi gng mt nh th, a b mc o khoc kiu s quan
mu xanh, hng khuy trng, c o b gp, nhng tua rua xu x
nom nh nhng chic vy c, v hi ging nhng ngn tay ca
nhng ngi tnh nguyn treo c bn gin ip trong chin
tranh ang chun b v tay. Chc hn c ngi c bit yu qu
a b, v ngi ta cho v n, nhng ngi ha s khng bit
x l khun mt n ra sao, ngh thut i khi bt lc trc thc
ti. Ti ngh t n nay a tr ln, c khi n ang i do
trc khch sn, v nu ra ngoi ti phi gp n. Ti ngh, qua n
Cha mun ni ln mt iu g . Ti ngh s phn mnh nm
trong tay Cha v trong tay nhng con ngi ln ln t nhng
a tr nh th ny. Ti thy n lnh, chnh chong. Ti s ?
Ti ngh l mnh s.

Sng m

Bui sng khi ti i t trong rng ra thy c sng m. S ng

m mi hay lm sao! Cy ci rng l tr cnh khng cn vm
l, va ng vy quanh ti nh nhng vn ng vin u vt
ngi da en vi thn hnh en nhy v nhng cnh tay khunh
khong bng bin mt, gi ch cn li mt th gii nh c bao
bc bi mt lp bng, mong manh, khng cn hnh dng, khng
cn trng lng, trong tt c nhng g va trc cn ng
ght v au n n gn nh khng th chu ni bng mt ht
sc nng, nh c th vo mt th dung dch mm mi, th
dung dch lm du nh v ln men nhng ht ging au thng.
V di kia l thnh ph, nh mt vng nhim bnh ly c
phun kh ty u. Ch c ting chung nh th m vang trong
sng m.
Ti i trong sng m nh th, khng th nhn v khng nhn
thy g, nh mt vt th, v ti tan trong mt th vt cht su
hn v rng hn, khng mc ch, nhng tnh khng mc ch
ny khng lm ta au n, v trong sng m mi con ng v
phng hng u v ngha. Ti i nh th, ging nh Tri t
i trong mt mn sng m khc, khng ch ch v theo nhng
quy lut nghim ngt.

Thm Goethe, ma ng

Vo nhng ngy ng ny, thnh thong ti ngh cn phi

sang Weimar [9], trong nh tr Con voi, sng ra bn en,
v mang nhng l th th gii thiu n gp Goethe. ng s
tip ti lc mi mt gi sng, ng khoc chic o chong mu
xanh, trn ngc c nh mt ngi sao. Ti s ci cho, lm ng
phi ch . ng s hp hy mt, nghi ngi nghe nhng li ca
ngi ca ti, nhng ri ng tr nn ci m, cho ti xem nhng
bc tranh khc chm bng ng, v hi han v tnh hnh vn hc
t nc ti, v ng tm tc khen ti nng tuyt vi ca Pet.
ng ta vo chic l si p gch men trng, ng nghe k v T
quc ti, v i sng vn chng, v nhng nh hng c ph v
nhng hi on chnh thc, nhng khon kinh ph cho vn
chng, v nhun bt th ca v v s i bi quc t ca n b.
ng s nh nhng nhc rng ng l tnh hnh ng bun,
nhng s phn c nhn c lp vi s phn chung, v chnh ng
thi tr cng hay b cng kch, c bit l mt g bi bt D o Thi
tn l Brne. V hy tin n b! - ng s gi ngn tay tr, ni
khi tm bit. - H mang trong mnh nh mnh ca th gian
ny, nhng i khi nh mnh y cng hin du.
[9] Weimar: thnh ph thuc bang Thuringen (c) ni ting v
nhng di sn vn ha th gii, nm trn mt vng cung ca sng I lm,
v pha Nam ca ni Ettersberg.
Trong khi chng ti m o, ngoi ca s tuyt khng ngng
ri, tuyt ph kn ln mi th, c vn chng v lch s.

Li khen

N h th a hai bn tay gng mt d thng ca ngi

ph n m anh ta hm m, chm ch nhn tht lu. Ri anh ta
ni:
- B c hp s tht p.

Lut php

- C yn tm! - ti t ng vin nh th, - d ngi lm bt c

iu g, c nhng quy lut di theo ngi, nhng quy lut
thn thnh v con ngi. l nhng quy lut st. D ngi c
gm ln, phn khng, phch li, khng khng tht ln rng
ngi v c bn l mt ngi khc, gii giang hn hay qu
phi hn, hay hn h hn, hoc th v hn: quy lut s lm ng,
v s p t mun ca n ln ngi. Cui cng th ngi cng
phi trao gi th xc v linh hn cho nhng quy lut khc nghit
ny. Thng thng ngi ta ni, nh mt cu cch ngn, th
ny: ngi c ngh lc cng li c nhng i hi ca th xc.
Hay l: tin bc, c danh vng ho huyn, c kht vng quyn lc
cng khng nh gc ni ngi c c tin. Hay l: ngi n b
ga thng tng tu vi g thu nh mnh. Hay l: con m ny
la di chng vi bt c g n ng qua ng no, nhng thc
ra vn yu chng. Hy nh rng quy lut bt chp tt c nhng
iu : ngi n b tng mnh khc hn v qu phi hn
ngi bnh thng, n mt ngy s ga chng, v ng l s
bt u tng tu vi nhng k thu nh, con ngi ngh lc kia
s hnh phc khi nhng i hi ca th xc c tha mn,
ngi c c tin n mt ngy s th di gc ng bi s ngy
ngt v tin bc, danh vng hay quyn lc. Chng ta khng n
ni c bit lm u. Lut php s ln ting kt ti chng ta.
Chng ta l con ngi.

Stalin (*)

i vi ti, tt c nhng con ngi thp chuyn nghip u

ng ng. Ti nhn h khc nhng g h c miu t trn
nhng bc v chm bim, nhng bc nh y st kh: gip st
n tn gt chn, xng pha trong mu la gia nhng v s li
l tut trn.
Ti tng tng trong ng ta c mt iu g ln lo, mt
th g thuc v phng ng, nham him v kht mu, mt
ci g sa a ca mt g Gruzia cng dm v git ngi.
Trong phng ng ta c tu nc ht thuc v nhng chic i
vng ph nhung, di ca s l nhng tm thm dy dt t cc
cht liu qu, cn ng ta th bn b o ng la mu xanh nht,
co ru xung tn c, chiu chiu x chn vo i dp da d
thuc, ming nhai ko, xoa xoa tay, nhy mt v tm tm ci. C
th ng ta dng c nhng th m phm mnh phng ng, v
c bi chn bng du.

Cu hi

N ng cht ba nm. i khi ti mng tng by gi nng

c th trng thi ra sao. Ti ngh n nng m khng gh s.
Chng ti chn nng trong mt chic o chong en, chn khng
giy, ch i mt i tt di mng. N hng th qun o y chc
chn vn cn di nm m, hi m t v nhu nh, nhng vn
gn nh hm chn ct nng. D a tht nng cn li nhng g?
N ng cht ba nm, i mt tru mn v bun ca nng tan
ra. B c nng, nhng phn mm kh qut. Mu nng
kh kit. Xng ct nng cn nguyn vn, nhng mng tay di
thm i cht, c tc nng cng vy. N u hm nay m np quan
ti, ti s thy th cht liu to ra nng, ch c k hn, thun
phc hn. N ng vn cn u , nh mt th vt th. N gi ta
cht chm chp. Khng ch s bt t, m c ci cht cng cn c
thi gian.

nh cng

Ti khng cn hng th vit nhng tc phm. Ti ch

mun vit nh c cy th, nh tri tim p, nh nhng v thoi
mi, nhng dng ch khng phi l b phn ca mt c cu no,
mt tc phm no, m l chng sng t thn, nh nhng sinh
vt khim nhng c hnh thi ni ti ca chng em li cho
chng quyn tn ti.
Mt th g trong ti nh cng. Ti khng cn hng th
ng vo dy chuyn vn hc. Ch mun vit vi ba dng, trong
mt qun c ph hay trn tu in - nh c ai c cho mnh vit.
Ch i mt mnh lnh, khi no phi vit, khng th tr hon,
nh cn phi ht th. Ch i giy pht cuc sng gi mi. Vit
lng l v mnh m, vit nh cy ci ln ln. C do mun vit v
bin c, nhng v sau, chn chng, li mun vit v mt git
nc, sao cho trong thy c c bin, ri n lc vit c v
bin v v git nc vi s ch tm ging nhau. Mt cu vn
cha ni ht mi th, k c mt git nc.
Bt u anh mun vit nhng iu to tt. S au mun vit
hay. S au na l vit mt ci g v i, o c, cn i. Ri n
thi k nh cng v n lc anh ch mun vit s tht. A nh s
nhn ra rng s tht va to ln, va p, va v i, o c v
cn i. n gin vy ? n gin khng khip nh vy y.

Nietzsche

Trn con ng chiu n n ng sng l m, gia nhng

tim hng sng nhp nhy, ng rt gng, cha bn tay mu vng
nht cho ti.
Gia nhng vt trong t knh by hng, gia nh sng ma
ng v ca thnh ph bn tay trn ca ng ta ra v mp mp
v vt cht, nhng mng tay nh mu tm, vi s tr trn th
xc, ging nh mt nng Monna Vanna [10] hnh phc v in
khng ng gia ph Vci [11] vo thng Mi mt v bng
bung chic o chong lng th l tm thn trn trung. G
cnh st ht hong nhn quanh, trong mt khonh khc trt t v
tha c b o ln.
[10] M onna Vanna: tn nhn vt chnh trong v opera cng tn
cha hon thnh ca nh son nhc ngi N ga Sergei Rachmanino
(1873-1943).

[11] Ph Vci: ph i b ni ting qun V ca th Budapest,

vi nhiu quy hng, ca tim sang trng.
Chic gng vn cn hi m bn tay, nng m mi mc v
khim nh nh mt chic qun lt va c lt ra khi mt c
th rng rc ni am m gi to trong giy pht ca cuc phiu
lu, v c nm xung vi s l ng hn hn di tr.
- S cht cng y, - ti ch vo tay ng ni.
- ! - ng bo. - Phi sng mt cch nguy him.

Stendhal (*)

ng lm vic khng c nhng th ph tr. ng khng ni:

Bin ging nh... - v sau cu mo u y khng k tip na
trang, khng l lt nhng cu vn chnh xc, hn hn v khch
l, nhng cu vn vit v bin hon ho c v mt thi ca v t
cnh. ng ch ni tng ny, c tnh cht gi m: Bin. Cn li
ng tin vo c gi. J e fais tous les eorts pour tre sec [12].
N hng ng sec (kh) nh l t nhin, khng ni tha mt
ng tc no so vi cn thit bit s c bo hay lng gi.
N hng tc phm ln v nh vn ln thng kim li, nhng c
gi bit rng h ch ni ng nhng g cn thit ti mc khng
th b qua cho vic truyn t. N h vn ln buc ngi c tr
thnh cng s ca h. Bin. - ng ni. N hng g cn li l vic
ca bin v ca ngi c.
[12] J e fais tous les eorts pour tre sec (ting Php): Ti gng ht
sc c kh ro.

K nim

Ti cn yu nhng ngi ph n khng ci ct khi n ng

qu xung trc h, cm ly bn chn v hn ln mi giy nh
nhn ca h. Ti yu nhng ngi n b vo nhng lc nh th
mt rng rng l ngh: i, ng l chng yu ta! - ch khng
phi l nhng nng trong nhng giy pht tng t ngh vi v
snh si v kiu sa: Aha, mt g sng bi bn chn.

Thng Mi hai

Thng ny l thng l hi. C nh lc no cng c ting

chung nh th vng vng t pha xa, sau mn sng v tuyt.

Thi tr con, vo ngy u thng chng ti thng v ln giy

cy thng N oel bng bt ch mu xanh nc bin v xanh l cy,
cy thng N oel c ba mi mt cnh. Mi sm, tim p rn
trong lng ngc, chng ti nh du, ging nh b i mt cnh
ca cy thng biu tng ny. Chng ti nhch li gn ngy l
nh th. Bng cch ny chng ti tng tnh hi hp ca s ch
i ln n khng th chu ni. n gn gia thng, ngy l
cng n gn, ti thng xuyn ln cn st, ti ti ti ni lung
tung, run ry lp bp k cho b nh mu nghe nhng c m
ca mnh. Ti ao c nhng g? Mt on tu hi nc v my
c l v tu, mt nh ht tht vi nhng l gh ngi, cc n
din vin, nh sng, thm ch c l c nhng nh ph bnh sn
khu v cc b th may thng xut hin trong cc bui din th
ri ni v v din chng ra sao. N goi ra ti cn mun mt chic
o khoc Ba Lan, mun n , Hoa K, c chu v S ao Ha
ng nhin tt c nhng th bng giy la c rc tc tin.
ng l thi nin thiu, ti lun ao c c v tr, v cuc sng
cng lc c xe p, c nhng cuc i du lch vng Ttra, c m
chi dng cm trong phng khch m ti, c tht rn lt kiu
Vin, bnh nhn to v c nhng trn nh thng tt c mi k
th ca ti.
Gi y khi ngy l sp n, ti bt cht nhn ra dng nh
ti vn ang ch i mt iu g. Trong nhng ngy ny c khi
ti i lang thang trn nhng con ph nh, dng li trc cc ca
hiu, nhn ngm. Bt la khng cn. My nh, ton tp Victor

Hugo ng ba da, dao nhp nm li ng trong hp khm trai,

c c m nt chai, gia mng tay, ci ngoy tu, khng cn.
Khng cn mt th vt dng no na, v nu ngh cho cng, ti
t b n , Hoa K, c chu v S ao Ha, ti chm ch c
bi vit ca nhng k th ca mnh, v nu c th ti hon ton
khng n nh ht. Tuy nhin, ti vn ch i mt iu g.
bao nhiu Ging sinh qua i, c nhng ln hon ton tm ti, ri
c nhng ln khc, rc r, m cng v sc nc mi v, th m ti
vn cn ng y, gia tui trung nin, u chm bc, mang
nng trch nhim v li ha m ngay c n Thin thn cng
khng thc hin ni, v ti vn ch mt iu g .
i khi ti tng mnh ch i tnh thng mn. C l l
mt cn kht khng th no ngui: ai nm tri, s khao kht
sut cuc i. Gia chng, ti bit c rng khng th nhn
c tnh thng mn, lun lun ch c cho tnh thng mn,
l phng cch. Ti cn bit rng khng c g kh hn s th
hin tnh thng. Cc thi nhn, nhng ngi c kh nng th
hin qua ngn t mi cung bc ca tnh cm, cha bao gi lm
ni. Tnh thng khng c sc nh s du dng, khng c
nng nhit nh tnh yu. Khng th dng li din t ni dung
ca n, nu ni ra th n thnh gi di. Ch c th sng trong
tnh thng, nh trong nh sng v trong khng kh. Mt sinh
linh hu c c l khng th sng khc hn l sng trong nng
m, trong nh sng, trong khng kh v trong tnh thng mn.
Bit tt c nhng iu , mi ngy cng bi ri hn v chc
chn hn trong s bit, ti khng th lm g khc hn l ln lt
ti cc ca hiu, v mua bt la, nc hoa, cravat v my c l,
u my xe la v ton tp Victor Hugo. Ti bit rng tt c u
v vng. Nhng ti cn bit lm g? Ta ch cho c ci m ta c.

Thnh cng

Trong chng ta c mt th g , mt th g r tin v h

hng, m chng ta va lm bm va ngh n n mt cch ng
vc, nh mt nh su tp nh n mt vt phm ng ng lu
gi trong mt chic ngn ko b mt nh. l mt gi tr
ng ng m ta khng mun ph by, th nhng ngi ta vn
bit n ci kh nng ny hoc tng ny ca chng ta... n
mt ngy ta tit l ci b mt thi loi y, v ting trng thnh
cng bt u ging ln m .

Mt n din vin

Gia nhng cc, nhng bnh ng kem, nhng mnh vi

mm trang im, gia nhng chic chn th [1], lc no nng
cng ging mt b lang bm ang nho nn nhng tnh tit ca
cc s phn v s kin sp ti, vi i tay b bt, khng c
sch s cho lm, hi c mi te, i khi lng l gia nhng lng
chim v khn voan, i khi cun trn trong m gi c nt, nng
lm bm v thm th nhng cu thn ch, nh li tiu th dn v
ng ct, hi th tc v tt c hi ging nhng cu th. N ng
khng cn tr. N hng ng ra nng cng cha gi. N ng l mt
din vin.
[1] N hng chic chn th kh c sn mu xanh , theo tn
ngng dn gian l biu tng cho s may mn. Thi cc din vin
thng chn th trong hp trang im cu may.

Tnh bn

Trn th gian ny cn c tnh bn hay khng? Gii tr tin rng

c, nhng ri h nhn ra iu h tng l tnh bn, ch l tnh
ng i. Tnh bn l mt mi quan h phc tp hn nhiu, au
n hn nhiu v bo lit hn nhiu so vi tnh yu.
Ngi ang yu mun cho v nhn. Ngi bn ch c th cho.
Tnh bn, theo ngha ni gn li, l hai con ngi khng cn
bt tay v ha hn, vn ht mnh v nhau trong c cuc i: s
gn b mang tnh n ng, mnh m v trong sng y, nay liu
c cn? Ti thy nhng con ngi thng minh v n c khp
ni, v trong s h ri rc vi g ng tnh luyn i y nhit
huyt.

Hoa hng

Phi ngi, nm, v chm n nhiu th, cho n mt ngy ta

nhn ra rng c l ta vn thc s yu hoa hng nht.

Schopenhauer

Chng ti gp nhau trong tin snh ca nh ht. Ti khen i

giy v mi tc ng. ng nhn ti thn thin v nh ti gii thiu
ng vi nh vit kch ni ting.
- N hng ng ta vit nhng v kch tht ti t m, - ti ni e
ngi.
- Khng sao, - ng bo.
Ti suy ngh.
- S chopenhauer - cui cng ti ni, - i Venice vi mt
ngi tnh v mt l th gii thiu. L th y l Goethe a cho
S chopenhauer, trong Goethe vit my dng gi Byron, l
ngi m trit gia rt knh trng. S chopenhauer cng l ngi
nghin cu trit hc. Mt thi gian di ng khng tm gp nh
th. Cui cng c ln thi s phi nga bn cnh h, danh gi, ho
hoa, am m. Ecco, - ngi n b thng tht ht ln, - il poeta
inglese! [2] Lc y S chopenhauer bng tr nn m chiu, ri
ng x b nhng dng ch Goethe vit cho Byron, v khng bao
gi lm quen vi nh th na.
[2] Ecco, il poeta inglese! (ting ): Ecco, thi s ngi Anh ka!
- Vng! - ng ni.
Ti khoc tay ng, v chng ti lng l quay vo khn phng.

Bn khc g

Hnh nh v th gii bng nhin bin mt, v thay vo l

bn khc g hnh v mt thnh ph tnh l, ni ti mun sng:
thnh ph vi nhng bc tng vng chc, nhng hnh lang
chm khc ng bng g si, c th vin, c g ao ph khoc o
chong , nhng cha c gy guc, nhng ph n lng chi y
trong nh th thnh ph, trn nc t ngoi phng ch c l b
ngm, c ngi con gi tr c nhng tc phm ca Lovik Kroly
(*), c nhng bui thnh l sm mai thm mi hoa lan chung,
nhng ngi bun bn sch rong mi cho cc tc phm ca
Giraudoux (*) v Huxley - vi khng my thnh cng - cho lp th
dn tn tin hn, c loi vang ng chai m trong cc bn dch
ting Hung tiu thuyt ca A natole France ngi ta gi bng
mt t khng th hiu ni l vang csiger. Vi nhng c gi mt
nt v h hng ht trong dn ng ca tng tu vi c vin th t,
vi ngi nghin cu gia huy tc chm bc ch nhn th gii
qua nhng cnh ng v nhng th cp Th Nh K b chm t,
c nhng c gi tr mang giy cao, i tng nhm bn ngi
t sn trt bng v, ch thay trt bng c mi ca mt
ci nht mo rng, c vin ph tng trn tinh t c Proust v
Herczeg Ferenc (*), c ting ci xe ha, nhng nh bo l ci, c
vin i t v hu, v u ngoi ng i do, c mt g Kant
I mmanuel (*) no , lng l i vng quanh tng thnh, trn
u g l nhng v sao, trong tri tim g l php tc o c,
trong ti g c t Th gii Tolnai [3]. Ti mun sng .

[3] Th gii Tolnai (nguyn bn ting H ung: Tolnai Vilglapja):

tn t bo nh do nh bo Tolnai Simon (sinh nm 1867) sng lp t
nm 1898 v tn ti ti nm 1944, khi ng b bt v y i tri
Matchausen.

Nhng tm bu nh

Khng phi v S t. Malo [4] p ti mc khng th qun, v

Pistoia [5] c bu khng kh au n ngt ngo n th, v
Chartres c mu xanh thm hp dn n th v v Bergen [6] c
mu xm ch v ma nh trong m, m chng ta mi mi kht
khao ti , m v n tng v nim hnh phc. Tt c hp li
thnh iu k diu n ni ti khng thot khi n tng v
chng, ti kht khao quay li vi tt c, tng ng ngch, bn
chn v thm kht. Mt chuyn i tuyt vi. Tt c mi thng
cnh v thnh ph u mang mt ngha, u ta ra mt k
nim. K nim l g? L tui tr.

[4] St. M alo (Saint-M alo): thnh ph cng pha Ty Bc nc

Php, mt a danh ni ting nm trong tnh I lle-et-Vilaine thuc khu
hnh chnh Bretagne.
[5] Pistoia: mt tnh nm trong vng Toscana ca .

[6] Bergen: l thnh ph cng nm pha Ty N am N a U y, y l

thnh ph ln th hai ca Na Uy, sau th Oslo.

Sn ca

Bn ti hp hi, nhng trong nhng lc tnh to chng ti

bao gi cng ni chuyn v nhng ngi n b. C v s nh
th n khi ng y cht. ng rn, ri bo:
- Ti c bn gi ba thng. N ng rt d thng, quyn r.
Ch c iu ti nhn ra, nng khng bao gi chm vo kim
loi. Ln no khi chng ti ra khi phng, nng cng ni n ti n
tay nm ca. Mt ln ti hi v l do ca s ngn ngi .
- Khng c g - nng p, - em quen nh th.
- Thi quen t u? - ti hi.

- T khi cn nh iu dng, - nng nh nhng p. - Em

tri iu dng Moravcsik hai nm. H yu qu em lm! - nng
ni y v phn chn, hnh phc, trong s m hoc ca k c. A i cng cng chiu em. N gi ta gi em l: Tiu th sn ca! Em
l chim sn ca ca nh iu dng. - nng khim tn ni.

Rc ri

Mt ph n ni v anh ta:
- N gi n ng ny tm m mnh trong tt c mi ngi n
b. Cui cng A dl, anh ta tm thy ngay b mnh, mt anh
chng may mn!

Yu cu

ng ch i anh s tn ty, anh khng phi l k tn ty.

A nh l ngi bt mng v cn trng, khng chung thy v hiu
k, nhy cm v tn c, v anh ch khao kht tnh cm c iu
kin - l tnh cm khng gn lin vi nhng iu kin. Hy
tm s lng mn ngi khc, em thn mn . A nh khng c
thi gian cho n: vic ca anh tt c ch l sng - theo cch ca
anh, v vit - theo cch ca anh.

Khong cch

Trong nhng ngy ny, khi cm thy th gii xa, vi tt c

nhng g l n tng, s cun ht, s vn ng hay quyn li
trong th gii y, ti gn nh t m quan st tt c nhng g c
th lm mnh au n, nh ngi bnh b m bng cch gy m
cc b vn nhn c dao m v cc thao tc ca bc s. N o, hy
c ct i! - ti ngh. V nu nh ti ni ra mt cu, ti nhn theo
n nh ngi bnh b m bng cch gy m cc b c th nhn
mu mnh t t chy.

Werfel (*)

N h vn ny lun lun hnh x trong nhng cun sch ca

mnh c nh l ng ta gp Cha. N hng c iu g thm
mch bo ti rng cha bao gi ng ta gp Cha; ng ta ch n
xin gp Ngi, cng c th ng ta gi in thoi, nhng Cha - v
mt nguyn do, m ti khng c thm quyn d hi - cui cng
khng tip ng ta.

Ting ku

Thnh thong, dc ng i, trn ph hoc trn ng quc

l, ti hay nghe thy ting ku tht. N hng lc nh th ti
thng dng li nhn quanh, nh thn v nh li. Ri ti nh ra
chnh ti ht ln nh vy trong gic m, v ti sng trn Tri
t ny m cha thy Trung Hoa, S candinavia, Batavia [7], cha
c ngi trn bc ca mt nh th Rio, ngt ngy v nh trng
v lng tt ca n b, cha bay trn nhng m ly Mng C,
cha c m o vi c Pht sng Urga [8], v tt c vn
c tip din chng cn n ti, qua bao nhiu th h v khng h
bit ti. V th m thnh thong ti ht ln, trong gic m.
Nhng lc tnh cng khng th chu ni.

[7] Batavia: thnh ph cng nghip pha Ty N ew York, Ty

N am Rochester; Batavia cng l tn mt gio x Surinam, thuc a
ca H Lan ti N am M ; Batavia cn l tn c ca th J akarta ca
I ndonesia thi cn l thuc a ca H Lan, y khng r tc gi
mun ni n a danh no.

[8] U rga: thnh ph, trung tm thng mi pha ng N am Th

N h K; U rga cng l tn gi c ca U lan Bator (th M ng C)
cho n nm 1924.

Kuprin (*)

Kuprin tip ti khi ng ng ng say. ng ung vodka, cng

nh nhng nhn vt trong tiu thuyt ca mnh. Chng ti ngi

trong cn phng ca ng Paris, ng lm bm v nhng ngi
Bolsevich, v thnh cng vang di ca cun Cuc thch u, v ni
ng cay ca kip lu y. Chnh ng cng l mt nhn vt tiu
thuyt, mt nhn vt N ga: nhu nh, nhit huyt, ti t v v
vng.
My thng hay c th l mt nm trc khi cht, b hnh h
n cng cc v khng th chu ng ni bi ni nh qu
hng, ng tr v T quc mnh. N h nc X Vit n
tip ng vi nhng nghi l trng th. Bn b ng, nhng ngi
chp nhn cuc sng lu vong, ln n ng v vic . N hng
ti nh n i mt thn th ca ng, nh n cn phng
Paris, nh n ging ni lm bm, lng tng ca ng, khi ng
bo: Ci c bit ca vodka l qua n ta nhn thy th gii trong
mt mu xanh, ti nh n ni dn vt au n v khao kht
khi ng ngh v t nc mnh t Paris, t ni ng khng c mt
cht lin quan g trn th gian ny, c n nhng chic gh di
trn ph, nh sng ban m ca thp Eiffel, c nhng thnh cng
vn chng ca Maurice D ekobra (*). Ti nh n tt c nhng
iu , v ti hiu rng ng hi hng cht. V ci cht
cng c th thc ca n. N gi c tm c phi cht trn t
nc mnh.

i y

Vo thi nin thiu ta thy c nhng ngi bin mt hay lang

bt i u, v sau ny ta ch cn nh n tnh cch ca h nh
nhng ci bng c ghi li trong mt khonh khc m o, khi
n khi hin ca k c. Ti nh n vin i y nh th. Ti
khng bit g v ng, ch bit ng l i y, v ng xut hin
v c mt trong s nhng v thnh O lympus [9] ca tui th ti.
Ri ng bin mt, nhng tnh cch ca ng, mt tnh cch gn
nh vn hc, vn sng, c l ti ngm phong cp cho ng, c
khi ti cho ng ngh hu vi hm i t, trong b ru quai
nn. N hng k c ca chng ta vn sng, v nhng nhn vt
trong k c cng tri qua mt s nghip nht nh; h thng tin
hoc tht bi.

[9] O lympus: dy ni cao nht H y Lp, nm pha ng Bc trn

ng bin gii gia Thessaly v M acedonia, trong thn thoi H y Lp
y c coi l ni ca cc v thn.

Li t n ng

Ngi n b ny t t i vi ti: nng t hnh h ti.

V n

Theo Franz Ka a (*) th xung quanh tt c mi ngi ang

din ra v n, rt kh ni r ni dung ca n: bn n mp m,
thnh thong ngi ta hi cung anh, anh phi c mt nhng
ni cng s nht nh ngi ta ly s liu, ri ngi ta cho
nghi phm v vi li cnh tnh c thin , rng trc mt anh c
th v, v h a cho anh giy t cn thit, nhng sp ti th h
khng th ha iu g, v tt hn ht l anh hy cn thn. Ri
sau xut hin cc nhn chng, h bt u khai, bng li v
bng vn bn, nhng nhn chng n ng v n b, thm ch c
ngi nh; v n ngy cng rc ri, c khi hng nm khng thy
nhc ti, h s nm hng bi ni cc nh chc trch; ri bt cht
h li anh ra v tuyn n, i khi khng li; v th l anh gc,
anh ngt xu hoc cht... y l bn n. Phi mt mt thi gian ta
mi hiu ra. N hng s n ngy ta hiu ra. V th l v n cng
kt thc.

Tr im

Chng no ta cn sng th gi tr ca ta km i mt im.

Trong chng ta c mt iu g cha hon ho, mt ci g
c phng i v hi tc ci. Hin nhin chng ta l con
ngi. y l im khim khuyt trong chng ta. N hng ngay
sau khi chng ta cht, ta lp tc tr nn c gi tr hn vi n v
im. T ra trong chng ta c mt iu g cao thng v
khng g b p ni. R rng chng ta l nhng con ngi.

c gi

A nh ta ni: Ti rt thch cc tc phm ca ng. ng ng

gin, ti xin ni tht, nhng ti thch nhng th ngy xa ca
ng hn. N hng bc th Paris chng hn. S ao ng khng cho
xut bn nhng bc th y?...
- V chng chng hay ho g, - ti ni.
- u phi th, - anh ta bo.
A nh nhn ti nghi ngi. Ti khng th gii thch ni; khng
khi no anh ta hiu rng s thch ca anh ta cn tn c v xc
phm hn c s phn i ca anh ta. V ngoi ra th anh ta l
mt ngi t t. Mt ngi chng, ngi anh em v ngi cha
tt nht.
Nhng khng phi l c gi tt nht.

Kin trc s

Chng ti ngi gia nhng ngn nn leo lt chy, nhng

ngi y t ng sau lng, v n mt mn n sang trng cc k
no , mn c hi nhi Cavia hay mt th g tng t nh th.
Khi mt b ni:
- Cui cng th ta bao gi cng ci nhau vi kin trc s ca
mnh.
N hiu ngi gt g, ming vn y thc n, v ng tnh v
chn ngn. Ti cng gt u, phn n! i, nhng kin trc s, ti
ngh. Tt nhin l cui cng bao gi chng ta cng ci nhau vi
kin trc s ca mnh.
Ri ti ngh rng khng th hiu ni nhng hng ngi giu
c. Th gii ca h mun mu. Loi ngi nh ti bt qu ch ci
nhau vi ngi ct chai bn chn cho mnh. V th m ti th
di, v ng cm, chm thuc ht, ri y a c hi ra xa, nh
ngi hon ton cm nhn c s tri khoy ca th gii ny,
v khng th phn i mt cch nghim tc khi cn phi chng
kin nhng ngi giu c y nhng kin trc s cu th ca h
i Siberia.

Nhng ngi mu

Ti nhn thy i vi cc ha s hin i, v c Gio hong,

v mt qu tc Londonderry [10], v Hong Wilhelm (*) v
thi hu H Lan cn d hn v mt ch nga n c trn ng
c, hay mt b hoa mu n. Trong mt con nga hay mt b
mu n c mt s phn khng no , m mt nh qu tc
Londonderry, vi t cch mt ngi lm mu, hon ton khng
c.

[10] Londonderry (cng nh D erry): tn gi mt ht min Bc

Ireland, cng l tn th ph ca vng ny.

Nhng nhn vt ca Hauptmann (*)

ng l mt nh vn ln. Cc nhn vt ca ng lun lun sn

sng hnh ng anh hng v sn sng cht. N hng ti khng
thch nhng ngi hng, nhng ngi cht trong phng ng.
C mt tnh cht tnh l trong vn chng, n b hn ch v
bn v. Chng hn nhng nhn vt ca Homer (*), theo ngha
nh th, l khng mang tnh tnh l, h sng v cht cho mt th
gii. N hng kt cc ca Florian Geyer (*) ch mi l vic ring
ca ba chc ngn nng dn, ba chc ngn ngi xem, vi hip s
gin d v my nh ph bnh ni gin.

Lm li

Ti ni chuyn nhiu vi anh v cun sch mi sp ti ca

mnh, tri hn vi thi quen ca ti, ti tit l ni dung, phc
tho mt s phn ca cun sch, v ti mng khi thy anh rng
r nghe nhng iu ti ni, chm ch v y v quan tm n
cun sch. Ri chng ti bt tay v tm bit nhau. Tra hm sau
ti c tin lc mi gi sng, khng li th tuyt mnh, anh
dng sng t st. Hnh ng ca anh lm ti bt ng. Ti
cm thy hnh ng y l mt bi kch, nhng ng thi khim
nh. Cm gic ny nguyn s v chn thnh. Trn th gii khng
mt nh vn no c th bnh tm khi tc phm ca mnh khng
cu vn ni mt con ngi hoc nhn loi khi s tiu vong v
ci cht.

Ging ni ca ngi khut

Ti nhiu ln nghe thy ging ca cha. N hng lc nh th

ng thng ng trn ca tin snh ln bng knh ca ngi nh
Kassa, ng mc chic o khoc vi en bng, v a tay ra pha
trc n ngi i xa tr v. Ti khng hiu ng ni g. Ch thy
ng ci.
Ging ni ca F., khi con tu ri Athen. N ng da vo hng
lan can, gi m thi tung nhng t khn voan. N ng ni mt
iu g v nhng i mt Hy Lp. Chng ti tr chuyn vi v
bi ri, bng ting Php, ging hi khn.

Ging ni ca Ern. A nh mc o khoc qun nhn ngi bn

bn n, gng mt nht nht, ht thuc l Hlgy, gt tn bng
nhng ngn tay run ry. A nh ni: S n lc Hong Trung
Hoa cng s thch mn bp ci xon. A nh ni vi trng m nh
ngi c, trong lc th nng nhc, khi anh mang bnh.
Ging ni ca E.. ng nm trn chic ging trong nh tr
y rp, chng ti ci ln v mt chuyn g , ngoi ng
ph l cch mng v dch hch. Ti khng bit ng ni g. Mt
ng sng long lanh, tc di, ng bt u pht ph.
Ban ngy ngoi ng ph, gia m ng ti cng nghe
nhng ting gi. R rng, vi thanh m v sc ring... ti nghe
thy c ting ly hi ca h. Khng c g mt i c. ang sng,
nhng ngi mai sau s nh n ging ni ca ti.

Nhng ngi ly hn

N hng ngi ly hn, nhiu nm v sau, khi k nim

thnh tro tn v phn thch ngui lnh, thng hi hp ni v
s kin y, nh th quyt nh ca ta, ci thc t l h ri b
chic bn v chic ging mt thi gn kt h, v c th ci
bn v ci ging y tri dt ngoi ch tri, v t lu h
yu ngi khc v song vi ngi khc, nh th tt c nhng
vic y dng nh khng hn l th. H ni chuyn ny vi s
ho hng km nn, c nh mi quan h y vn cn, d khng
cn ging, bn v s chung sng, c nh h vn cn c quyn
v c cch i hi ngi kia mt th g , m ngi y khng
hon tr, m ngi y che giu v chim ot, ngi y khng
ho phng... h vn i hi mt iu g ngi kia. H i
hi g vy? H khng bit ch xc, h ngc nhn ln, lm bm.
Ri h cht nh ra: h i hnh phc.

Vin

Ti vn cn ngh v Vin, nh ngh v mt thnh ph duy

nht m ti c th sng. Ti thy ph x, ti nghe ging a
phng, nh n ting ci, trong tai ti vng vng thanh iu
ca n. Ti thy nhng dy nh cho thu n iu vi nhng cn
h tm ti, c phng xp v phng m y mi nu nng; v
u lc no cng c ting dng cm; cc c gi d thng v
t nhin, v tnh yu ca h khng rng buc iu g. A i ai cng
phao tin nhm, nhng tinh t v lch thip n mc s ba t
c trng ca thnh Vin chng lm ta au n bao nhiu.
my nm nay ti khng li Vin, ch nhn nhng mi nh v
nhng thp c qua ca s toa tu, thy thm c trong vn
S chnbrunn [11] v nhng ta lu i mu vng. N hng ti lun
ngh ti n. Cng nh Graz [12] l thnh ph ca nhng v
tng v hu, Vin l thnh ph ca cc vn ngh s ngh
hu. Khi gi gm tt c cho t nc v cng ng mnh, ta
lng l sang Vin, ngi trong cn phng trn khu vn ca ngi
nh Hie ing [13], nghe ting dng cm khng bao gi dt v
hi tng.
[11] Schnbrunn: khu lu i c xy dng theo kiu Baroque t
cui th k 17 v hon thnh u th k 18 ca H ong gia o, nay l
di tch lch s v vn ha, a danh du lch rt ni ting ca th
Vin.
[12] Graz: thnh ph ln th hai ca o, th ph ca tnh Styria,
cch th Vin chng 180 km v pha Nam.
[13] H ie ing: khu i thuc qun 13 ca thnh ph Vin, gn khu
lu i Schnbrunn.

N gi n b y l mt h, mt h d thng. N ng bit
chi dng cm cht t; c th nng l h m nhc. N ng tung
ty trc cng chng, gng mt trt son phn, u i m h,
vy tuyn, ngha l trc m n ng, bt k n ng no, c
chiu Ch nht, cho lnh trng t trung s tr xung vi gi mt
na. N hng tit mc ca c xa, dn gian, chp nht. C th v
th m chng li cun. N ng khng phi l ph n, tht ng
thng. Nng l mt h, mt h tnh dc.

C n

H khng dm li mt mnh, v h s. Ti khng h ngc

nhin. H s cn li mt mnh, trong khu rng tm ti ca ni
bun cuc sng, h s s b p cho mt gy, v h t cp i
ca mnh tt c, tin bc v cuc i. V th m h chy trn v
pha nh sng. H c mt mi ch, ni no sng n, ni no
c ting nhc, ni no c th ln trn con ngi kia. l mt
ni s hi kinh hong. N hiu ngi sn lng la chn c ci cht
hn l ni c n, mt mnh vi bn thn h.

Nhng nguyn tc c bn

Hy ra tay trc khi bt u vit. V hy gt ra c tm hn.

Hy qun cn phng anh ang , qun cuc i anh ang sng.
ng nhn, ng nghe thy g khc, hy ch thy hin tng v
thng ip cha y cuc i anh trong khonh khc y. Lc ny
anh khng cn can h g ti con ngi. N h th, lc ny anh c
th bt u vit, cho con ngi, v con ngi.

Tin n nhm

H bo nhn thy ng y i vo tim c ph, ngi xung

cnh v ni chuyn vi ai . S au ny h nhn thy c ti na: ti
ngi vi h mt pht, v gii thiu mt ci g trn t bo.
Ri Ervin n, ko tay ti v chng ti cng i.
N hng tt c khng ng ly mt t. Ti phn i yu t, ti
oan chc khng h trc tip quen bit h, v mt nm nay
ti khng nhn thy Ervin. N hng li phn i ca ti mt ht
trong v tr hoang vu v ic c. Hn na h cng ni v
chuyn khc. Tt c ri rm v m , chc chn v bn b, v n
iu nh ting ng ca chic bnh xe ghi nhng cu kinh cu
nguyn. V trong nhng cu chuyn y c mt iu g xa c,
nh con rn bt u vi cy to v vi Cha, v c mt ci g
ngt ngt, nh th anh i trong rng rm, gia nhng cy mt
nng tru chng gai, l kh v n vt ch che. V trong c
mt s tht v l: nhiu s gi di - c triu s gi di - hp li
vn c ngha nh bn cht ca s tht. Chnh v vy m ti im
lng nghe, v chp nhn. Mt nm sau, u c ong ong, chunh
chong, c v nh ng l khi ti vo tim c ph, ngi
xung bn cnh v gii thiu ci g trn t bo, sau Ervin
n v chng ti cng i. Tin n nhm c tn ti v ngi ta
sng vi n, v trong m hn tp m thanh y, chng ta nh l
m rng ban u l Li ni, v Li ni tr thnh hnh th; nhng
sau ny n tr thnh tin n nhm.

Nh th

N hng ngi a vn chng khng phi l thi s cng c th

vit nhng bi th hay, kh hay. N h th khng phi bao gi
cng lm th hay. N h th trc ht l thi s, trong cuc i tnh
i cng nh khi ngi trong nh ht, hay khi i vo thao trng
tp bn. Verlaine sng nh mt ch ln, th nhng ng lun l
mt thi s.
Thi ca khng ch l ni m nh, khng ch l cch hnh x thi
nhn; v exercise [14] m Mallarm i hi nh th, l iu
kin ca thi ca, cng nh chim khng th bay nu b lm thng
tn cm gic thng bng. Hin nhin vn ch khc.
[14] Exercise: (bi luyn tp) t ting Anh dng trong nguyn bn
ca Mrai.
Thi s l mt trng thi sn sng. Mt trng thi sn sng cng
thng, ch , thng trc no . Rilke l nh th nh vy (ng
khng c nhiu). Vrsmarty, Babits cng vy, Baudelaire cng
th. Ci ta cm thy nh s k d ca thi nhn khng g khc
hn l h qu mo m ca s ch n qun tht, cng thng
ny. N gi thng xuyn cng mt ch ti s thc ca nhng
tnh tit khng th su sc ti v tr hay mt li ph phn.

K nim (I.)

Mt hm ti nhn ra ti yu nng. V sao? Cu hi ny lm ti

quan tm, v n tht ngc nghch, v hn na khng th gii p
ni. Ti p th ny: ti yu ngi n b ny, theo mt cch
khc tt c nhng ngi trc nng. Khi ti m nng, khi ti gh
cht nng trong vng tay, bng c ch y ti mun cu nng khi
th gii. Khng phi cu nng cho ti, m chnh v nng, c th
cho hu th, cho s bt t. Ti cm thy s phn trao gi nng
cho ti nh trao mt th g ht sc cao sang v qu gi. Lc no
ti cng sn lng mun trao gi cho nng mt th g , o m
nng khi rt, trang sc lp lnh nng mng r, ti
mun gi gm vo i nng mt iu g p , du dng v
thng mn, khng cn ni ra, thm ch khng cn s p tr v
tnh yu. Mt cm thc bnh hon. C l ti yu khng ch v
nng p. Ti quen bit bao nhiu ph n p, v c yu mt
ai u. Vi ti, nng c mt iu g quen thuc khng th
din t ni. C nh c ln chng ti bn nhau, gia rn rt
v Lucifer [15], t xa xa trn Thin ng. C th ti yu nng
bi hot ng ca cc tuyn trong c th nng. Hoc v hi th
ca nng quen thuc. Hay v tn nng vang ln quen thuc, n
trc lc cht ti s vn cn nhc ti, nh tn gi duy nht trn
th gian ny, nh ngha ca cuc i. Yu l hiu bit, hiu bit
tng tn. N hng sao ti khng hiu bit k nhng ngi n
b khc, v sao ti bit r nng ngay t giy pht u tin? Ti
khng hiu.
[15] Lucifer: Theo Kinh Thnh Thin Cha gio th Lucifer l thin
thn bc cao, vi ba i cnh (biu tng ca quyn lc v quyn hn),
c nhim v l c vn ca Thin ng, nhng Lucifer l mt thin
thn ngang tng, N gi c nhng bt ng vi Cha, khng lm

theo Cha mt cch my mc v m qung. Khi m s bt ng khng

th dung ha, Lucifer i dn u 14400 thin thn t chc cuc chin
H ELL H EAVEN lng danh. V kt qu tt yu l Lucifer tht bi,
ging thnh Satan, v t ngi ta coi Lucifer l hin thn ca Ci
c.

K nim (II.)

Mt hm khc ti nhn ra ti khng cn yu nng na. V sao?

Cu hi ny lm ti quan tm, v ti mun tr li tht chn
thnh. Ti p th ny: ti khng yu ngi n b ny, v t bn
th nng khng cn vang ln m thanh b n; mt do nng cun
ht vi thanh iu, vi s mi gi v ting vang vng m ti c
th bng qua bao bin c ch n nhn thy nng, c th
cu nng khi th gii. Ti khng cn mun cu nng khi th
gii na. ng nhin ti s rt thng cm nu nng au m,
hoc b hnh h bi nhng kh khn vt cht; ti s mi bc s
ti, thm ch chuyn tin cho nng qua ng bu in. Khng
nhiu, ph hp vi kh nng ti chnh ca ti.
Tt c nhng iu trn lm ti bt ng, v mi ngy hm kia
ti cn mun tng nng mt mn qu ng k, chng hn nh
tt c nhng g m ti c trn th gian ny, v hn na tt c
chu bu c th ot c trong v tr, thm ch c mt trng v
cc v sao. Tt c nhng iu ng nhin l hoang tng.
Ti cm thy m mui khi ngh n nng, nu nghe thy ngi
ta nhc n tn nng, ti nh ln cn st. N ay th khng th
na. Ti nhn nng nh nhn mt ngi ph n trong s hng t
ph n, khng hn, khng km, ch hi tm thng v nht
nho hn. Hai hm rng nng t c chm sc. Tht l l trc
y ti khng nhn thy iu ny. N ng cn nh d nh tt c
nhng ngi ni ra nhng iu su kn ca mnh. Ti chng gy
chm ri i di hng cy trong bng hong hn, v suy ngm.
Ti ngh, phi cng nhn nng l mt ph n ng yu v d c
cm tnh. Vi nhng khim khuyt nho nh. Ly Cha, chng ta
y nhng khim khuyt. Ti ngh v nng vi tnh bn b, ch
c iu sp ti y, trong hai-ba triu nm ti, ti khng mun

nhn thy nng. Ti s nh n tn nng khi hp hi, v khi

ti s kh rn ln nh ngi b mt k nim kh chu hnh h.
Bao gi ta mi ng ra? N hng sc mnh k l no a gin vi
ta? Ti khng hiu.

Ng vc

H bt u mi tnh y nh mt ging tenor (nam cao) v mt

ging soprano (n cao) bt u mt khc A ria ln. Vi ln iu
tuyt p, trong sng v khe khon, vi ging du dng v vi
nt cao vt. Ti thch th v ng vc lng nghe.
N hng mi tnh ch thc - tn ti ba mi nhm nm, kt
qu l bn ngi con, mi mt a chu v nhng nm m
lng qu - thng lng l hn th nhiu. Khi u nhng mi
tnh y cng lng l. Trong nhng tnh yu nh th khng c
nhng m thanh du dng nghn ngo v hnh phc, cng
khng c nhng Aria. i khi chng cn bt u bng ci v v
v th . i khi chng bt u bng mi quan h, v sau hai
nm yu ng, nhng ngi trong cuc cn cha h bit l
tnh yu chn chnh, nh mnh, l mi rng buc ba mi nhm
nm sau . Chnh v th ti lng nghe khc A ria ln, sn sng
v tay, nhng ng vc.

Thn th

K nim v thn xc sng trong chng ta v ta sng. K nim

v thn th m chng ta bit - t th cht liu nguyn khai ca
tnh yu v bn nng y - ch trong tch tc c ni kht khao v
tr tng tng to nn mt tuyt tc. Ti nh n nhng thn
hnh kiu sa, hn hoan, th , lnh lng, rc la v tr th, kh
di v v t, khim nhng v dng hin, ngt ngo nh sm
banh, rung git nh mt lung in, bnh thn v cao ngo, mu
trng ng v trng nh tuyt, trng la nh hm rng ngi da
en, nu bng nh sn tr, c mi hng qu, run ry v kiu
hnh. Ti nh n nhng thn hnh l ra sau y phc b trt b,
nh bin hin ra sau sng m. Ti nh n nhng thn hnh
trong s bc bch la th bng ni da g run ry, n nhng
thn hnh tm thng la l khng c ni am m, n nhng
thn th ch gy cm gic nh nhng c th trn ca nhng
ngi th m trong hm l trc nguy c ca kh c v l.
Mi ngi - c n ng v n b - u mang nhng k c v
thn th. Trong c mt iu g thm kn v cao qu, mt
iu g thing ling v trn tc, mt ci g xc tht v cu
ri. Hi con ngi, hy ci u tht thp, v ngi c cu
thnh t mu tht, v ngi c mt thn hnh. Ri hy ng
thng ln, cao na, cao na v ngi c mt thn hnh, m Cha
sinh ra theo hnh nh ca ring N gi. Hy suy ngh, hy hi
tng, hy ci xung st mt t v hy ngng cao u hng
ln bu tri. chnh l bi tp th dc thc th.

Nhn bit

Con ch ca ti nhn thy mt th g m ti khng thy, n

nghe thy nhng bc chn vang vng t xa m bt k mt
microphone nhy cm nht cng khng cm nhn ni nhng m
thanh ny. Cm nhn ca n v s sng v v ci cht, v cc
hin tng hn c con ngi hoc khc vi con ngi, trong mi
trng hp l nhy cm v hon ho. Thnh thong n i quanh
phng, nh hi, di theo mt hin tng khng th nhn thy
bng i mt d xt: nhng lc y n thy mt ci g , mt
ngi no hay mt vt g dch chuyn trong phng, mt iu
g ang din ra m chng ta - con ngi - bng tt c nhng
kh c ca mnh khng bit v khng th bit ni. N hng n th
bit. N l sinh vt c kh nng nhn bit duy nht trong thnh
ph m ti tin cy.

Chopin

m nhc ca ng tn ti trong chng ta nh k c v mt

cuc phiu lu am m v d hnh, c nc mt, c ting xe ha
sm mai, c ting sng ngn, ta cm thy mi thn cht trn i
mi nht nht, tri tng sng, n trong mt cn phng trn
gc cn chy, mt ph n ngi vit th, trong rng l chim a a
v g trng rng dy, mt ngi n ng mc o ui tm r
ri, c n i li trong phng, mt s cng thng ngt ngo
hng v v khng th chu ng ni lan ta trong khng gian,
s cng thng v o v cun ht, mt cm thc v cuc sng m
ta hi thn thng v ch mt mnh cm thc y ng ta sng
v chu ng cuc sng. Tolstoy khng thch m nhc Chopin, c
nghe l ng bt u khc v ra khi phng. Th m nhc ny
mun g ta? - ng va nc n va phn n hi.

Phm gi

Ti yu nhng ngi c phm cch. N hng ngi nh th

ang tha vng dn. N hn quanh, u u cng ch thy nhng
c ng ng trng cn li trn v tr ca h.

Tm nhn

Ti ng trn qu i v quan st th gii.

Ti thy mt vng my, pha di l hng bch dng. Yn .
Bng mt con chim vt bay ln, ti nhn theo n khi n mt ht
gia tng khng.
Gi ti khng cn nhn thy g na, ch c m my. N hng
trong mt khonh khc, gia vng my v hng bch dng, ti
cm thy nh th mnh hiu ra mt iu g .

TRI V T

Phn I
Tri v t

Ti sng gia tri v t, trong ti c mt iu g bt t v thn

thnh, nhng thnh thong ti vn a tay ngoy l mi nu c mt
mnh trong phng, tm hn ti ch cha tt thy s thng thi ca
n , nhng c ln ti chong nhau vi mt g say ru trong
qun c ph, ti c th nhn mt nc v n chim bay hng gi lin,
nhng ti cng c d tnh t vn v mt t tun san vit v cun
sch ca ti vi ging hn xc, ti l bng hu vi Khng T trong
s thu hiu vic i v s lnh m thng thi, nhng ti khng th
chu ni vic bo ch khng nhc ti tn ti trong s nhng ngi c
mt, ti ng ven rng mt long lanh sng, ngm sc mu ca nhng
tn l ma thu, nhng ti khng th cm th thin nhin mt cch
khc hn l s quan ngi v ng vc, ti tin sc mnh siu vit ca
tr tu, v tiu ph phn ln nhng bui ti ca i mnh bng nhng
cu chuyn tm pho vi nhng nhm ngi ngc nghch, ti tin
tnh yu, nhng nhiu ln ch chung ng vi m ph n lm tin,
ti tin tri v t, v ti l con ngi, gia tri v t, amen.

Nhng ngi dng cm

Ti ch cn tn trng nhng con ngi bit cm nhn mt

cch v ch. N hng ngi dng cm suy ngh v ch. Tt c
mi ngi u qu thc dng... A i cng tht tauglich [1]. Ti
knh trng nhng ngi dm dng nhng t nh: ti. Hay:
Ta yu mi, ni bun p v lnh lng i. Ti khng bao gi cn
tn trng nhng con ngi m ti tin rng gia ban ngy anh ta
cng nh ra iu g vi li m u nh: c bit lu ti
cc kh nng hin c.
[1] Tauglich (ting c): ph hp, tin dng.

L H trn

Mt tri bom c ph trong hoa.

Mo him

Bn ang sng, v bng nhin mo him p xung. iu mo

him l g? Bn khng bit mt ai, khng c nim vui r mt,
sung sng, v vn no mm ci vi bn, bn ch c mt mnh.
Th m trong nhng gi qua xy ra chuyn g vi bn.
Cuc i, lc bn gi chiu, bng hi hp v nguy him. u
u cng thy nhng du hiu cnh bo, nhng iu thng
nht tr nn c ngha. Mt cnh ca m ra, c nh s gi ca
nh mnh nhn tay nm ca. Mt tia nng xuyn qua tri tim
bn, nh li dao mnh ca mt st th giu mt. Bn dng tai
nghe, lng tng ting ng nh. S mo him p xung cuc i
bun t nng n ca bn l g vy? Ri bng nhin bn cht hiu
ra v ti mt.
Bn hiu rng mnh ang sng. l s mo him duy nht.

Van Gogh

Mt bc v ca ng c ta : Ha s i lm bui sng. Trn bc

tranh, ta thy th gii m ha s mun khc ha: nhng cnh
ng, thung lng, nhng ngi nh. N hng th gii y ch ca
mt mnh ng, th gii ca ha s! Th gii y khng lin quan g
n nhng cun sch a l. Cnh ng xanh y, bu tri xanh
y, nhng mi nh mu y ch c mt ln: trong mt khonh
khc khi ha s nhn thy n nh th.
l ci nhn y cm xc v chuyn nghip. N gi ha s
in nhn th gii khch quan nh mt chic knh vin vng.
N gi ha s ln c o nh v th gii, nhng sau th hin ci
o nh y mt cch trung thc v khch quan nh ngi v
chnh ca mt vn phng kin trc. Chnh v th m ng khc vi
mt tay th v khng c ly mt o nh no v th gii, nhng
vn c vch nhng ng nt v pht mu ln thnh hnh nh.
Ha s ln nhn ln bu tri v v mt t, mt cch trung thc.
Th vng v bu tri, hm h, trong khi nhn xun bn chn
mnh lo ngi.

Bn ng hnh

ng, Cha l ngi bn ng hnh lng l trong mi thng

v ca chng ta. N gi mun thanh ton sng phng. N gi
khng duy cm, khng can d; cng rn v khch quan. Hy cn
thn khi chia chc vi Ngi.

Balatonfred [2]
[2] Balatonfred: thnh ph du lch ni ting nm trn b pha Bc
ca h Balaton (Hungary).

Gynyrde [3], hng cy m di tn l ca chng nhng

nhn vt trong truyn ngn ca Vrsmarty - nhng th sn tim
Fred - tn b cng trung nhn ca h, nhng ph tch ca
N h ht Kisfaludy, nhng du chn ca J kai v b Blaha trong
rng: y l mt biedermeier [4] Hungary trong sng nht.
[3] Gynyrde: mt khu vn cnh ni gia nh ngh i khch
sn (N agyszll) c b tm cha bnh nc khong v nh hng c
ph Balatonfured, c xy dng t nm 1848.
[4] Biedermeier: xu hng ngh thut chuyn tip trc thi k
lng mn, ch yu ph bin cc nc c, o, H ung u th k 19,
c nh hng ti c hi ha, vn hc, kin trc v.v...
N hng phong cnh y hin ha nh th nhng ngi
bnh tnh dng di nhng hng cy ny, ngun nc

khong ny, di bu tri xanh nht ny thun dng thin

nhin vy. Cnh sc cng hin ha theo ngi bnh; hi xanh
xao v yu iu mt cch qu phi, nh ngi bit n s va
chm nh nhng, lch lm u tin ca ci cht. Mt vng phong
cnh thn thin v quyn r. N h mun ni: N gi ch vi
vng! Hy tnh dng! N gi c nghe ting r ro ca cy l?
Chng mun nhn gi iu g . Ta dng chn, nghe ting l
r ro, v cht hiu ra rng ta vi vng v ch.

Ngi c chn

Mt ngi, khng ngi trn chic my bay ri v chn vi tt

c s hnh khch trn chuyn bay, lng l gi chic v c nh s
ch ngi mua t trc. ng, l ra anh ta cng nm trong
s nn nhn ca chuyn bay.
N hng anh ta khng cht, v lc ny, anh ng y vi mng
sng c s phn v s ngu nhin ban tng, vi cuc i nh
mt mn qu tng kh hiu v v c. Gi y anh bit xoay x
th no vi n? A nh c th phung ph n v n l qu tng.
N hng cng c th nng niu n khi trng gi, khi tho d v
nhng bc xc, v l cuc i c la chn, qu gi v khc
thng, v vi n r rng nh mnh mun mt iu g . A nh
bi ri nhn quanh. Ti lc ny anh ch sng. Gi y anh cn
bit mnh ang sng - v s kinh ngc ny sut na qut ng
anh.

Gp g

ng, sau ny, sau ny chng ta s gp g mi ngi. S gp

g khng hn l nng nhit; khi con ngi ta thc s rng
buc s phn mnh vo mt ai th ta khng nhy cng ln,
khng reo h, m nhn thng vo nhng ngi cng s phn mt
cch lo lng v nghim tc. A ha, ha ra cc ngi l nh vy! ta ngh. Khi th ta bit h, v mi phng din, ta thy
con ngi trn bn gii phu t thi v thy k th bi lng chung
thy trn i trong gio ng, th tht mt cch gi to trc
quan ta, ta nhn thy k git tr em v git m, thy con
ngi, nh mt ngh s ln hng v pha Cha trong s m
hoc ca cm hng sng to, nh mt anh hng lng l chp
nhn s phn. n mt ngy chng ta s gp g mi ngi v
chp nhn h. Giy pht y s yn tnh. ng, ng! - ta s
lm bm. Trong nhng giy pht nh th chng ta bt u tui
gi.

Ma thu nh

Gia hai ngy nng nc, oi nng l mt ma thu nh. Cy ci,

nhng vin , mt ng long t, thnh ph sc mi chua
nng nh mi phng bnh, ni nhng thn th khn kh au
n tot m hi lnh. N hng nh nng sm mai khc mi hm:
n vng vt, tang tc hn. Khng gian c mi men chua, nh
mi sm banh ht lnh cn st li trn bn vo bui sm, sau
mt m th gin. N hng mi y kch thch v ng s. l
giy pht r ru, ma h y hoa, nng bc, sau cuc vui th
xc. Ta tnh ru v au u. Ta cn cha t kim li cuc i,
nhng ta tnh m thi gian, nh mt g phong lu tnh m
s vng cn li ca mnh. Cuc vui kt thc. Hy ko m
xung trn. l ma thu nh.

Dn ch

Ti nghe nh dn ch gin d y, ngi mun em bom,

a ngc v by tai ha A i Cp ging xung cc chnh th c ti,
v ti ngh:
- ng, cui cng th dn ch s thng, nhng khng phi
theo cch nh th v ci chnh l khng phi bng nhng cng
c nh th. D n ch khng th chin thng trong mt khonh
khc lch s no , trn chin trng, gia ting ci xung trn
v php phi c bay, khi xc hng trm triu tn c ti nm
ngn ngang trn chin a, v nhng i qun xung kch quang
vinh, hng mnh v hon ho ca N n D n Ch diu hnh trn
nhng t thi. Dn ch khng th chin thng nh th.

- N hng n s thng, mt cch thm lng, trong ti v trong

anh. n khi tt thy chng ta u tr nn c vn ha hn, ngha
l con ngi hn, nu tt c chng ta u hiu bit hn, ngha l
gii giang hn, kin nhn hn, n ng hn - v c ti bao gi
cng in r v n tnh khi dn ch s chin thng. Khi no
? Th Ba? Hay th By? Ti khng tin. Thng li cui cng
khng d dng v chnh xc nh th.

Nh

Ln no c thy thng bo v nh ca trn bo - d l nh

trong khu trung tm hay ngoi vi - ti vn cm thy s bt an v
thy tim p rn ln khng t ch ni, c nh ti phi ngay lp
tc cm m ln, v vi lao i xem, thu ly cn nh, ni m
cui cng ti cm thy nh c nh mnh.

Th Hai, mng Mt

Hm nay l th Hai v mng Mt, th m ti khng bt u

mt vic g. Ti ch cn mun tip tc - d hay d d, va h hc,
gm g, rn r, bng knh mt v nhng cng c mi sc cng vic m ti bt u t th Hai tun trc. Ti khng cn
mun thay i vo th Hai v mng Mt, cng khng mun lm
n tung th gii na. Ti ch cn mun sng trn th gii ny, c
th Hai v mng Mt, ng n khi no lm xong cng vic v
hon thnh trch nhim ca mnh. Ti khim tn vy ? Khng,
ti tham vng th y, th Hai v mng Mt.

Nhng gi

N hng gi ca cuc i v ca lch s khng phi bao gi

cng im - vi s trang nghim v chnh xc ng s - ng vo
lc tra hay lc na m. Trong nhng thi k hnh phc ngi
ta c trn trc biu thi gian th ny: tm ri qua c nm
pht. Hay l: Hai mi pht na s l ba gi. Khong thi gian
gia v s c gi l ha bnh.
T 1867 n 1912 [5] ngi ta cm thy nh lc no cng l
hai gi mi lm hay tm ri. S au kim ng h bt u phi
m, v tt c cc ng h nht lot ch mi hai gi. By gi
chng ta li sng nh mt ai , mt ni no , cm ng h
bm gi trong tay, m nhp v cnh ca nhng pht giy.
[5] y tc gi mun nhc n thi k thnh tr ca ch oHung, ko di trong hn 50 nm, t 1967 n 1918.

Ngi hng th

Lo by mi by tui. Lo i tm mt th thuc l g
trong khu ngh dng c b tm nc khong cha bnh tim.
Mt c h l thng i cng lo; thnh thong lo quay v pha
c gi vi n ci lch lm, nom gi to th no , c nh h
va mi quen nhau trn li i do, v ang tm tnh vi nhau v
nhng tnh tit ca s chung ng ban m. Mt ng lo chng
no tt ny.

Lo eo knh mt mt v i ght mu trng, eo cravat la

xm, eo nhn c khc n, u i m ci mn nh nh kt t
lng chim. Mi ngy lo din mt b cnh khc, v s xut hin
ngoi bi tm ca lo lm la mt nhng ngi hm m lo. Lo
bt quen vi tt c mi ngi; qu phi nhng gn gi. N hng
cu chuyn ca lo - pha tp ting c, Php, Latin v ting A nh
- c tun ra nh bong bng t ngun nc khong cha axit
cacbonic m lo vn ung. Lo k v n b, v nhng canh bc,
nhng ngi A nh sang trng. C ln Pizza, mt c ngi A nh
ni... Mt ln Paris, thi t Ty Ban N ha bo... Mt vng ho
quang l m ca s phiu lu sng l m quanh ci u hi, lu
c, m v bt hnh ca lo.
Bn tay eo nhn khc n nhn nheo, qu phi v try lc ca
lo vut ve bao nhiu n b, chi bit bao nhiu c bi,
s nn bao nhiu bn tay ca nhng k sang trng ng ng v
kh tin, thnh thong lo t tay ln pha tri tim vi c ch mi
mt. ng, canh bc ln kt thc. Cc t cho n l lc th.
Mt ci cc ln v bun. Lc ny lo cng c th ni lo hi
hn iu g , v khi thng cc lo mt nim vui. N hng
trong thc t lo khng n hn g. Lo - k thng lm - ang

khoc tay c h l, ro bc nhp nhng trn hnh lang v pha

phng khm, ni nhng git thuc tr tim qu gi ang ch lo.
Lo vi i ti cuc phiu lu, mt cuc phiu lu cui cng, b
n no . Lo kp chic knh mt mt ln mt tri, v ranh
mnh nhy mt vi ci cht - lo nhn n nh nhn mt nh chc
trch kh chu, phi min cng chu ng s c mt ca g;
nhng d sao lo cng phi g bit: g khng thuc hi
nhng ngi t t.

Co ph

ng cht. ng trn khi ni nhc nh bo lc v c ti

git cht ng. Ti vit g y ln bia m ng?
Ti mc n ng nhiu, bi ng cht cng c phn v ti, v
danh d v ng cp con ngi ca c ti. V th ti dng nhng
t ln nht c th khc ln bia m mt con ngi. Ti vit: ng
bit ngha ca cuc i: tnh thng yu v danh d.

Li hoa

Thng S u. Bng nhin ta nhn thy trong nh, ngoi tri,

cuc sng u u cng y hoa. Mt s rc r l k, bt thng.
Chng bao ph ln chng ta mt iu g mt mi v nghi k,
mt ci g hi hm v cht chc trm ln cuc i. Chng c
c triu ngn t, nhng ti ch bit n nhng khi nim c
truyn: hoa hng, hoa cm chng, hoa anh tho. Trong ngn
ng hoa th chng l ch v v ng. S au chng l nhng tnh t
xp hng di dng dc: t hoa cc ti hoa hng qu.
Ma h nng nc ct li nh th, n ni vi ta bng li hoa.
N mun ni g? Trong mt chp mt gia cuc sng v ci cht,
n mun ni iu g . N ni th ny: Th gii khng ch c
nhng iu hu ch, cn c nhng iu vu v. Hy ht th, hy
hi tng, hy phung ph. p l th vu v. A nh c cm thy
khng? Vng, ti nhn quanh, ng ngng, thy v cm nhn.

Vi mt ngi nm xung

Ti va hay tin anh mt, bn i. Trong mt khonh khc ti

thy anh ln hn tm c thc trong i - s phng i ca ci
cht. A nh l ngi v i? Ti khng r. N hng anh l mt con
ngi v mt ngh s.
Gng mt anh mo m v bnh tt v s tr tru ca s
phn. tui nm mi, anh vn nh mt ch b nht nht v
hay bn ct. C nh anh vnh vin nhn nh vi thin h bng
gng mt mo m kia. A nh sinh ra cm ic, ri bng mt
ngh lc phi thng anh hc ni, hc c cc th ting, v cui
i, anh cm ic bng bn th ting. A nh ni ting ngi
bng mt th ting th no , khc khc, . C nh trong khi
ni anh phi vt ln vi ma qu. Anh l Caliban [6].
[6] Caliban: nhn vt na ngi na th, hoang d, th bo, con
trai ca b ph thy Sycorax, trong v kch The Tempest (Cn bo) ca
W. Shakespeare, vit vo khong 1610-1611.
N hng ri anh ni vi th gii iu anh mun ni; anh
ni bng nhng bc ha, bng nhng bc ha cng ngy cng
cng ci hn, kim li hn. giai on cui anh ch v nhng
vt nh, trong nhng khng gian mu xm khng l. Ti khng
hiu iu , nhng ti tin anh, tin
rng nh th l ng,
v tin rng anh khng th v nhng o nh anh thy bng cch
khc.
n b li dng anh, nhng h khng h xc cm, ch nh
l bnh hon li dng mt con th. A nh nhn vai v yu h.
Th nhng trong anh c mt iu g am m, qu v

khng khoan nhng, mt th g vnh hng, cao c qu mc.

ng, anh bn, anh l con ngi, ngi nh ti chn l, v mun
din t n. Hn anh l mt ngh s. Ti bit, anh chng quan
tm n iu ; tuy nhin, ti nghing mnh trc vong linh
anh, nh th.

Gio ng

Trong mt thi gian di ngi ta coi cc gio ng l nhng

di sn vn ha. Ta i li di nhng mi vm trang tr kiu ng
ten, ngm ngha nhng bnh ng nc thnh, nhng chic gh
di khc chm, nhng bu vt ca n mt cch lch lm, c khi
ho hng. Gio ng Firenze [7], Chatres [8], Paris, Kassa.
[7] Firenze: th ph ca vng Toscana, t 1865 n 1870 l th
ca vng quc .
[8] Chartres: tnh l ca tnh Eure-et-Loir, thuc vng hnh chnh
Centre ca nc Php.
N hng ri cuc i bao ph ln ta bng ni bun, bng tri
nghim v s tuyt vng ca n. V n mt ngy ta bt u
ghen t vi nhng ngi gi c, nhng ng lo, nhng b gi
rch ri, h ti cc gio ng - Firenze, Chatres, Paris hay
Kassa - cu nguyn hay ng g ng gt, hoc ch hi tng
trong th nh sng l m, v h khng h c khi nim g v cc
bu vt trc mt, ni h ang ph phc. Gio ng c
xy dng cho nhng ngi nh th. S khng thc ca h l
ngha ch thc ca gio ng.

Gic ng ng

ang l ma ng v gic ng su c dm ta xung nh loi

gu ng ng, nh ngi cht. Gi nh ta c ng! Chm
su trong tit ng v trong ni c n, trong s n c lnh
lo, lng l v hi hm no , ch gm g v ngt ngy nh n
nhng bi phc bn t, n nhng c ch ca i sng, n
nng chi chang - ng trong su thm, cng khng cn cm thy
b xc phm, trong ni c n th v ngt ngt nh s phn,
trong ni c n cm lng nh cuc i.
N g k hn, say hn c nhng k cht. N g v tha th. Ta
mun ng - cm phin cc ngi - v ta mun tha th.

Xc hi u

Lc hong hn, thy triu a v cng mt xc hi u. N

dang i cnh bi dp dnh, u u v cn trng trn mt nc
mu xanh en ngu bt, nh th n ang ngh ngi sau mt
chuyn vin du m m v to bo no gia hai b chu lc.
Hai lc a y, hai bn b y l cuc sng v ci cht.
Con hi u cht dang hai cnh v nghing u sang mt bn.
Gi y n ch cn l s thun phc, hin lnh mm mi dp
dn trn sng nc. Ti nhoi ngi trn hng lan can b cng
v nhn xc con hi u rt lu. Chng cht u v khi no nh?...
Trong mt tch tc chng bng ri xung t trn khng trung v
mt mi, gia nhng con tu, gia tri v bin?... Hay chng
cht v chng angina pectoris [9] Hay v bnh m bao tim?...
Chng ta khng h bit. C l chng cht v sng th l .
[9] Angina pectoris (ting Latin): chng au tht ngc.
S ng ra bo tt, vnh cng vng hoe, gi v nc chn ct
con hi u. Mt nc phng lng nh mt cm thch ca mt
nm m v i, vm tri xanh nht nh trn vm ca mt lng
m b n v qu phi. N m m hi u bnh d, gin n, trang
nghim v khng du tch nh ni yn ngh ca cc bc vng
gi. Cuc sng v ci cht ca chng l iu b n. Hy ng m,
nghing mnh.

Thy tinh

Mt ngy cui thng Chn, tt c sng r v hin ha n nao

lng, ging nh th gii - tuyt phm mong manh ny - c
giu sau mt lp knh.
Gi y, trong ci t knh thng Chn, c th thy th gii
ng l mt tuyt tc. N hng lm cy t t, ti t, nhng g xa
v, nhng xa chng cha tnh ru. N hng vn cy im
trang ru r nh b t linh cu, nhng cy bch dng vi
nhng bi tm gi nom nh cc ch nga xa bm ko quan ti.
N hng thm c di lung nh sng chiu ri tng bng, chm
lnh ca nng thng Chn. Tt c mi tnh lng lm sao. N gi
hng sp ti, gip tr t u ti gt chn, v bt u pht ngang
nhng bng thc dc.
Tt c gi y xa xm v phi thc t. N u chm vo khng kh
ta nghe thy m thanh lnh, nh thy tinh va chm vo nhau. Ti
nh nhn ng trc t knh, nhn nhng mn hng by bn
trong, v khng khao kht mt iu g.

Szeged [10]
[10] Szeged: thnh ph ln th t ca H ungary, nm gia vng
ng bng pha Nam (Dl-Alfld), th ph ca tnh Csongrd.

V u bun trn dng sng Tisza [11], nhng i l cn in bng

lang thang ca J uhsz Gyula (*), sng Tisza nh mt con th d

 c thun dng u oi trn xui, nhng ngn nn c n

trong nhng no khut ca ng bng vn leo lt chy, mn xp
c c c tt c tinh ty m thc ca nm th k, bu tri
xanh trn thnh ph v thnh ph bt r trn lp ct ca vng
ng bng bao la ny vi nhng nh thp, nhng nh vn,
nhng ngi Hung gc gc, thm lng. V u bun v m m.
Hai gi m, ti i di chn cu, khng nghe ting ng no
khc, ngoi ting nc chy op. Tt c mi quen thuc lm
sao! Mi xa c v gn gi lm sao! Ti nghe ting nc chy
op lc na m ln cui cng l khi no?... A nna [12] i qua
u y, trong bng ti ny, A nna - N ng Th. V dng nc c
cun chy di su kia, trong bng ti, nh nhng cu th ca
mt thi phm bt h.

[11] Tisza: mt chi lu ln ca sng D una, chy t U craina, qua

H ungary theo chiu t Bc xung N am, qua Romania, Serbia v ra
a Trung Hi.

[12] Anna: tn n ngh s, ngi yu, ngi tnh, i vo nhiu

bi th tnh ni ting ca J uhsz Gyula, c th coi nng l N ng Th
(Muse) ca ng.

Ngi cht

Ti n lm lnh vi ng. M ng tr tri, mc mc. Mt

ngi cht c n, c th nhn thy con ngi ang tan ra di
nm m kia, ngay c khi cht, khng tha hip vi chng ta,
vi nhng ngi ang sng, vi nhng ch th v vi th gian
ny.
N hng gi y khng cn c th tranh ci vi ng. Trong cuc
i, ng l ngi thua cuc, cng nh tt c nhng ngi
cht; nhng trong cuc i thoi v i, trong cuc tranh lun
tuyt vng vi mi ngi, ng - k cht - th thng phong.
Chnh v th m ti ng lng bn nm m ng, khng bc xc
v khng c nguyn do g. l s im lng c l, lch lm. S im
lng, khi ta ng trc nm m ca nhng ngi khut, gii
ta c mt iu m nhng ngi ang sng d c dng ht
vn t ca mnh cng khng lm ni.

S sinh n

N gi cha nhn thy s sinh th cha bit mt iu g

v cuc sng, cha bit mt iu chc chn v c bn, nh
trong nh trng ngi ta thng ni - cha am hiu ci c cu,
cha bit n ci cng xng b n v ng s m s sng ra i.
N hng sc mnh vn ng trong khi sinh n, sc lc ca cuc
sng v ci cht: hng gi lin c ngi m v a tr thng
xuyn ranh gii gia sng v cht, trong tm ti, vi bn nng
cm lng. Trong nhng gi pht nh th, c th ngi m phi
chu sc cng ca nhng sc mnh ging nh trong mt trn
ng t. N gi ng xem s chng ly lm kinh ngc nu thy
tro than cng khi tun ra t t cung ngi m thay v mu v
placenta [13]. Vng ti nhn thy s sinh n. N hn thy ri im
lng, khng ct nn li. Ri n lc a b khc, ngi xem ln
ra khi phng v cm thy rng Michelangelo ch l tay th vng,
v N ewton, vi tt c nhng tnh ton ca ng, ch l mt ngi
lm khoa hc nghip d.
[13] Placenta (tn khoa hc): ci nhau ca ngi .

Tuyt thng Ba

M n parf [14] tan, trng mt lp men trang tr bng hoa

violet.
[14] Parf (ting Php): mn kem sa lnh nh vi ng, hoa
qu, hoc vi vani, s c la, trng dng trng ming.

Tng phm

V du sao c ngy nay, nh th ny, mi mi cuc sng vn

cho ta bit bao iu! N cho mt cch lng l, bng hai tay: bui
sng v bui chiu, hong hn v nhng v sao, mi hng ngai
ngi ca cy c, nhng con sng xanh ca dng sng, nh sng
phn chiu t mt i mt, s c n v nhng ting ng. Cuc
sng cho ta bao iu, ta tht phong lu, ta c ban tng tht
ho phng, trong mi thi on ca ngy, trong mi khonh
khc. l qu tng, nhng tng phm tuyt vi. Ta ci st mt
t, cm n cuc i nh th.

Ngi ra i

Gi y, ngi ra i khi hnh. N hng chng ti cn nhn

thy anh trong mt giy, anh ng trong ca s toa xe cht cng
ngi di tn, i mt thn th, tay chai vang rizling [15]
Kecskemt [16] m ti a cho anh lc tm bit. A nh ra i, v
chng ti ni v anh trn ng t nh ga tr v, v s phn gi
y ang a anh ti mt khng gian xa xi v thi gian xa l,
chng ti ni v s sch v nhng di sn anh li, t nh nh
thng ni v vic ca ngi khut. N hng nhng chuyn
ny anh khng nghe c na, anh ang i xa dn.
[15] Rizling (Riesling): loi vang trng c v cht lm t ging nho
Riesling trng chu u v California.
[16] Kecskemt: thnh ph ln th tm, nm vng ng bng
trung tm Hungary, th ph tnh Bcs-Kiskun.
Ch nhng k nim ca anh cn li trong thnh ph, nhng k
nim hn n, v hnh nh anh bun b, th ngy. Lc ny
chng ti thy thng anh, ngi ra i. Chng ti cm thy t
nhiu c li vi anh, v th m chng ti ni v anh, nh nhng
ngi n ng. A nh am hiu vn hc v c phong cch, - chng
ti ni. A nh khng gp may mn vi ph n. A nh hon ton
khng may mn trong i. Gi y anh sng Paris, lm l v
bt hnh, anh hn nhng ngi n b da en di chn cu, v
tranh ci v vn hc Hungary vi nhng k lu vong ngi
Latvia. A nh s c n nh mt v sao, v bt hnh nh Belzebub
[17], anh ly trng lm gi, ly gh ca morgue [18] lm
ging... Th m v sao ti vn ghen t vi anh?

[17] Belzebub (Bal-Zebub): nhn vt trong Kinh Thnh, tiu biu

cho ci c, ging nh vai tr ca Lucifer. Tn nhn vt ny c ngha l
cha t cc loi rui.
[18] M orgue (ting Php): nh xc; nh lnh gi xc cht ca
nhng ngi khng r gc tch ch nhn dng.

Ma

Ma m: nhng git ma m nh nc mt cc nng. Khng

v, khng mi, ch m. n ti th ta cng s qun.
Ti nm ma, v cht ngh mnh cn nh n c nhng cn
bo khc. Ti nm nhng git nc mt khc, cm thy ln
di trn mt nhng git nc mt nh mnh kiu khc.
Lc no ti cng nh, tt c u lm ti nh.

Tang

Tang khng phi l l, vi nhng tm thm treo mu en pha

bc khoa trng, vi nhc tang v hng trm, v nhng li
phn u ng quy cch lnh lng. Tang l mt v n: v n ln
nht trong i ngi. Mi ngi mang tang u hi ging J ob
[19], trn ng rc, khng ti sn v con ci, gia nhng mnh
vn v ca cuc i, gh l, ngc mt ln bu tri y my en
rch nt. N gi sng lng su trong tang tc, khng tm gi, hi
hm, trong mt ni c n i thiu v gm ghic no . Tang l
nh th. Tt c nhng th khc ch l th tc.
[19] J ob (t nguyn gc H ebrew): tn trong Kinh Thnh, ngha l
k b sn ui. J ob l mt nhn vt trong sch The book of J ob, trung
thnh vi Cha, nhng chu nhiu au kh, tang tc.

Kit tc

Lc tng sng, ngi trong cn phng ti, vo ngy gi cha, ti

thp mt ngn nn di bc hnh ng. Ti ngi trong cn phng
ti, cm thy lnh v nhn ngn la nn leo lt.
Tt c hon ton khng th hiu ni: bc nh, ngn nn, cn
phng ti, c vic cha ti cht v ti ang sng. Khng th
hiu ni, nhng mi s vn c sp xp mt cch ti tnh, nh
mt kit tc.

Ma h ca nhng b gi [20]
[20] M a h ca nhng b gi: l cch gi ca ngi H ung ch
khong thi gian thi tit m li vo cui thu u ng; ting Anh
thng gi l St. Summer, Lukes summer hay Indian summer.

Khong gia thng Mi, tri bng nh ma h. Ma h vng

mt, thm mi nc nho, c ting ong vo ve ru ng, ma h ca
nhng b gi. H, rng lm m nh mu mu. H, c nh
Pan [21] va tr v t x lu y, v gi y ang thi khn trn
ph Mik, di ca s nh ti. Ti thy cnh binh li ngi i
nh li mt g lang thang, v ngi ci nhng chm l vng ln
mi tc, v bin pht v ngi v lm huyn no ph phng.
[21] Pan: thn Pan trong huyn thoi H y Lp, c sng, chn v
ui d, l thn h mnh ca ngi chn d, cu, ngi nh c v
th sn, thch chi nhc, ma ht, hay thi khn (Panpipe).

Trong nh nng thu, tim ta p gp gp hn. Ta ht h nh

mun tm mt mi hng no , ta i di nng vi v v
chnh chong, trong mi hng thm, trong mi ngai ngi ca
l ho. C nh ngi hp hi bng cm thy d chu, bng ngi
dy ung mt ly vang Tokaj [22], trong mt khc say sa bi s
ngt ngo v ngha ca cuc sng, mt vn , v ku ln vi
gng mt nh ang ln cn st. Ri ng u ln gi. Chng ta
sng nh th, vo gia thng Mi.
[22] Tokaj: mt vng trng nho v lm ru vang ni ting nm
pha Ty Bc Hungary, di sn vn ha th gii.
N gy mai phi si. Ri sau phi cht. Ra y em, ra ngoi
ny ngi di nng - em c nghe thy ting ong? - hy lng nghe,
ri ung nc nho, hy mm ci, gp ln em, v sng.

Thiu n

Thnh thong ng thm phn n v ging gii v hu qu ca

chin tranh, v thc cht hu qu y s nh th no. ng
ngoi su mi, bn l phc, u hi, b ria kiu A nh chm
bc, c i nhn trn u ngn chn, va ni va iu b gi
ngn t v ngn tr ln trc mt, ni bng ging mng m du,
nh mi v ging, lin tc nhp nhm, hn tay ph n v lm
ng tc nh rp ca giy, v ni tm li l ng rt mun tr
thnh tng qun ca nc A nh hay nc Php, ng thi l
vin s Hn lm, dng tr vi Q uc vng, m lun chnh tr
trong Q u tc vin nhiu hn ra lnh trong tri lnh, nu c th
th khng bao gi phi i trn mc, v ng trn mi ni i loi:
Tha cc qu ng, ti thuc v cc ngi. Trong khi , ti i
ng co mt chn ln v lm ng tc ci cho cung knh, thm
ch nu t trn ci u hi ca ng thng xung hai ln tc, vi
nhng dy chun buc tc mu xanh nht, ti cng s khng ngc
nhin. V ng ging nh mt thiu n tui dy th; nhng ng
khng bit iu .

Thnh l lc na m

Thnh l lc na m Ging S inh trong Gio ng Kassa;

sau hai mi nm, ln u ti tr li tham d. S bng hong
ca ti mang v lnh lng, khng xc cm. C iu g sang
trng v vnh hng trong Gio ng, trn gng mt mi
ngi, trong nhng bng ngi mc mu xm - vng i i li
li, trong s tnh lng but gi; v sau tt c nhng iu l
tui th.
ng, Thnh ph v Gio ng cn - phi tch chng ra
khi tui th, khi mi ngi, khi ci thi s, ci thay i v ci
tn li - nhng th xa l n khng khip - ngay trong thnh ph
ny, lc ny, v t trong mu tht v trong k c, chng mi mi
thn thuc: i vi chng ta, ch nhng g gn b mt thit nht
mi c th mt i vnh vin. K nim cht v ngui lnh.
N hng Thnh ph v Gio ng cn kiu hnh, lnh lng ng
trn mi k nim v i thay, vi s lnh m nm ngoi
con ngi, vi cch thc m ch nhng kit tc mi bit nhn
xung k sng to ra n, v k m n sng to ra.

Bnh ma h

Bnh ma h din ra nh mt v kch: vi st cao, n gn m

sng. Cn st qut ng nhng ngi bn cht ph trng, h s
cht. N hng ngi khc tr v t cuc phiu lu nng bng y,
nht nht v hi long chong v ch gia nhng cnh sc ca
ma h bn kia i dng, h ht th hi m v nhng mi v
i sng vi s ho hng chua cht ca ngi tr v, h hi
tng v lm quen dn vi i sng cng lc l hoa hng v
bnh kit l, tnh yu v bnh cm, da hu v thuc Calmopyrin.
Cuc sng gm nhng chi tit nh th, l hin tng c tnh
nh mnh. Vo ma h chng ta hiu ra iu nhanh hn.

Bnh tt

Bnh tt - mt ci ci tinh vi. N hi l thin ng, v hi

ging nh cn hm - ni nhng g ao ph Trung Hoa n np,
hi ging nhc thnh phng, vi nhiu k nim v Mozart, v hi
ging ci ch sc vt gn S zkesfehrvr [23], vi rui tru v
phn sc vt, hi ging nh mt trong nhng th cui cng,
v ng l c mt cht g cui cng. Trong n c khay ng
thc n trn ging v nhp iu nhng bi th ca Rilke, th
m nhc va l ca s bun nn va l m nhc b n tuyt vi
ca tri t. V trn tt c n l mt chance [24], m nh mnh
trao li, mt c hi: sng hay cht. Hy la chn.
[23] Szkesfehrvr: thnh ph nm v pha Ty, cch th
Budapest khong 60 km, th ph ca tnh Fejr.
[24] Chance: c hi, t ting Anh trong nguyn gc.

Bc s

Trong cuc i nhng ngi trng thnh, dn d bc s

s lm thay vai tr ca ngi thy, ca cc bc ph huynh
nghim khc, nhng hay ry la mt cch u ym, vai tr ca Uy
Tn. Khng c cm gic no ng ngi hn l chm trn vi bc s
gia nh trong tim n, tui ngoi bn mi, v nhn nhn vt
tuyt ho y va xi mn thn ln va tr chuyn vi v con ng.

Freud

ng mt trong mt ngi nh trn i Primose London, vo

tui tm mi. V ci by n m hc thuyt ca ng m
trng tim v lm tn thng rn r, gi y bng ln x vo
nhng k c v ng ngu nghin cn x v ph nhn nhng
hc thuyt y.
Freud l ngi ni lon v mt nh vn ln, v cng nh mi
k ni lon ch thc v nh vn ln chn chnh ng l ngi c
phng php, lnh lng, im tnh v c mc ch. Tm ra chn
l cha , cn phi ni ra chn l. N i ra chn l cha , cn
phi vit thnh li vn, chc chn khng th thay i, nh ngi
ta khc ln cm thch. Vit hay v thng minh cha . N h
vn ln khng phi l ngi sng to ci p, khng ch l ngi
hon thin vn bn. N h vn ln trc ht l ngi sng to ra
khi nim.
Freud l mt nh vn ln, mt ngi sng to khi nim.
ngha v mt y hc, v mt iu tr bnh ca nhng hc thuyt v
th nghim ca ng tr nn nh b bn cnh ngha v mt vn
chng. N hng khi nim m ng sng to ra cn tn ti, l
ni dung hu c ca vng tun hon tinh thn ca nhn loi: s
mc cm, cm thc thiu nng, s km nn v tt c nhng
g trong mt thi gian di ngi ta ch chi trong salon, v
nhng g ngy nay l thc t nh ng v khng. l s tr th
ca Freud.
Chc hn l ng ng. ng l mt sc mnh n c, mt
tm hn thuc v Kinh Thnh, khng th an i ni. ng hiu
tt c, v nh mt ngi chnh trc, ng khng th tha th ni.

ng h

Ti ni chuyn in thoi vi mt ngi Paris, gia nhng

li ni vi v v nhit thnh, ti bng nghe thy, t khong cch
xa xi c ngn cy s, trong mt cn phng Paris, chic ng h
qu lc im 11 ting trm trm. m thanh kia tht diu k v
ng s, lm ta hi hp, v nh phi thi gian. Ting ku ca
chic ng h lan ta trong v tr, khi gi khng kh trong mt
cn phng, n a ta n khng gian ca mt cn h. Trong mt
khonh khc ti va Buda, va Paris... Khng cn iu g b
n trn th gii, ti ngh. Ti mng v iu . V cng tic cho
iu .

Renoir (*)

Renoir khng mun v gii hn Cha - mt nh ph bnh

vit v ng nh th.
Mt li nhn xt ng s v tn nhn. ng mt cch ng s
v v vng mt cch tn nhn. Chc hn, mt ngh s ln lun
mun ti sinh, mun ti sng to, mun lp li trt t th gii vi mun in r khc hn Cha. Chnh v th anh ta l ngh s.
N hng cng chc chn rng, mun ca anh ta r di v v
vng. V chc chn rng Cha ch rng lng vi k no mun
lm khc cch lm ca N gi. V Cha o lng nhng g thuc
v con ngi theo cch khc, v N gi quan st cuc ua tuyt
vng y mt cch chm ch v kin nhn.

Nhng gi tr

N gi qu phi thc s bit gi tr ca nhng con s - v ch

nhng k nh nhen mi vung vi nhng con s - nhng h
khng bit gi tr ca ng tin. Mi mt con s khng ch c
ngha l mt hay mi; theo S pengler (*) th ch s cn c
ngha su sc, b n hn, i khi cn thing ling na, v s gn
gi ca cc nn vn ha c th o bng chnh ngha v tm
quan trng ca cc con s. C nhng con s linh thing v
nhng con s nh mnh, c nhng con s mang tnh cht tn
ngng, v khng ch i vi ngi m tn hay cc thy mo...
D n d con ngi mi hiu ni ngha c xa ca cc con s
trong mt nn vn minh thng mi. N hng l hiu t t. Ch
c mt: ci cht. Mt: cuc i. Mt: tnh cch. Hai: tnh yu. Ba:
gia nh. N hng cng c v cng, m du n ca n c che
y v bao trm bi cc con s. Ti m nh th, chm chp v
lp bp; ti m, v ti sng.

T quc

Trong T quc chnh thc, T quc lch s, T quc c quc

huy v lut php, qun i v cnh st, c v khu hiu, lc no
cng phi tm li - vi s ch , bn b, du dng v cm thng
ngy cng nhn ni hn, au n hn - T quc thc s ca
mnh, T quc c th l ngn ng, c th l tui th, mt con
ph nh hai bn vin bi dy cy tiu huyn, cng mt ngi nh,
ni vo bui no ta ng nghe mt giai iu lan ta trong
khng gian qua ca s ng ca mt cn h trn gc, c th l
t ny: hong hn... Ti mi i tm T quc y, vi tnh yu v
s ch bn gan hn cch thc m T quc kia - T quc chnh
thc, lch s, c quc huy v quc k, che giu.

 Trung Quc

Ti c cun sch thng thi ca Lm N g ng (*), v dn

tc Trung Hoa, v t nc Trung Q uc. Cun sch lm ta thy
thanh thn v nng ta ln. Ti tm thy trong cch nhn cuc
sng m ti vn tin vo sc mnh ca n: l cch nhn ca tr
tu thn trng v bn b, mn cm m mc thc, gn gi nhng
vn ph qut, lt lo v khn ngoan, lnh m v kin nhn.
l cch nhn duy nht xng ng vi con ngi.
Tt c ngi Trung Q uc u l cc nh th. H yu cuc
sng, nhng hn c cuc sng, h cn tn trng thc ang ny
sinh, n ch ng con ngi gia ci sng v ci cht, n dy con
ngi s khim nhng v cao thng trong cuc phiu lu ca
cuc i. Mi ngi Trung Q uc u l mt con ch gi ranh
mnh v ng thi l mt nh th tr tnh. H thng thi v
bit rng khng cn tr nn qu thng thi: cui cng cuc i
s dn xp tt c. L nh th v h bit rng ngha ca cuc i
l cm xc v tng c din t hon ho. Hy ln ng v
sng Trung Quc mt cht.

Lm ch

Con ngi y hon ton lm ch s bt hnh: anh ta i vi

n thn trng nh vi mt th ha cht nguy him; anh dng
gng tay cao su, eo mt n xem xt n, vi s nghi ngi v hiu
k chuyn nghip. A nh bit s phn hm hiu khng l g khc
hn ting st ging xung t cuc gp g tinh qui ca bu
khng kh tm linh thng trc v nhng iu ri ro ngu nhin
ca th gii. V vy m anh xa lnh tt thy, c trong i t v
trong cuc sng x hi. C th sng hon ton thoi mi nh vy,
gia nhng him ha gim thiu. Ch c iu, trc ci cht
m anh thy t trc, nh s nhc nh ca mt chic ng h
bo thc anh s nhn ra: khng ng sng nh th.

Cc i a

Ch vi ngy na l c th hoa chnh thc v trang trng ca

ma ng, hoa cc i a. N s c mt trong nhng quy bn
hoa, trong cc phng khch v ngoi ngha a.
Mt loi hoa bng ln v trang trng, lnh v lng ly. N
ging nh gng mt mt con th p - con chow-chow [25] hay
mt ch s t nh - hay nh mi tc x mu vng nht ca mt
n din vin in nh, nh mi u b nh tc ri ca mt a
tr ngi A nh con nh giu sang. Th hoa tht trang nghim
bn linh cu, hay trn bn cc salon. N khng c mi thm.
Mt v p lnh lng, ging nh ngi n b tui ba mi,
xinh p, sang trng, sch s v chi chut, c cuc i ban
cho tt c tr hnh phc. Cc i a l loi hoa lnh cm.

[25] Chow-chow: mt ging ch x Trung Q uc, c xut x t Ty

Tng, lng dy, li mu xanh.
Hoa hng, hoa cm chng, hoa qu qu ma u khim
nhng np di bng cc i a. Ti knh n nhn nhng
bng cc i a. Ri ti ci xung, ngt vi mt nhnh hoa qu
ci ln khuy o.

Bach

ng c hai chc a con, ng l ngi ht v chi n phong

cm Weimar, Kethen v Leipzig, ng rt ngho, v vit
nhng bi thnh ca, nhng bn hp tu, nhng t khc nh l
chng ti vit mt bi bo qun, tm pho ngy ch nht... ng
vit nh cy ci th, nh rng va im lng va ct ting, ng vit
nh c Cha Tri khi cha c Tri v t, ch c giai iu, m
hng, cht liu v iu khng th hiu. ng vit gia hai mi
a tr, ngho kh nh mt ngi hnh kht, ng ht cho nh
th, ng khng c mt chic o khoc t t... Hy lng nghe, lng
nghe. Gi l lc Bach ln ting. Hy im lng, lng nghe.

Bn n

Vit v cn bnh, n gin v khch quan, mt cn bnh n

gin thng thy, cn bnh m mt ngy bt k ai cng c th
mc phi: vit nh mt bn n. V n ng l mt bn n, mt
trong nhng bn n th s v b n ca cuc sng. Xung quanh,
gia nh, nhng c h l, ng, c bc s, u ni vi bnh nhn
bng v ng vc, h vn vo loanh quanh, ri tri nghin anh li
v hnh h, v h khng th moi ni s tht anh ta bng cch
khc. Xung quanh bnh nhn, tt c u l ngi kt n. V sao
m m? - h hi; v h tr li: - V anh b lnh, v anh khng cn
thn, v anh lm - hay khng lm vic ny, v anh bt hnh
thay v l ra anh nn sung sng, ng th y. H gt g v kt
ti. Ri h nhanh chng hnh ng, nh mt y vin cng t,
mt ngi thi hnh n, mt k gip vic cho ao ph. V ng
nh th: y cng bnh tt, bn n y vn chy bng, ngi
bnh cng bit iu . Bn n y l g? C l l v anh khng
dng kh sng, khng can m yu cuc sng. ng,
khng th sng thiu tnh yu. Chnh v th hy cho ti mt vin
aspirin, v qun quanh c ti bng mt chic khn t.

Thu

Ma thu l s thay i, v mi thay i l mt cuc khng

hong trong i con ngi. Khng ch c ni bun ma thu
nh cc nh th ngh, cn c tho d ma thu, s nhy cm ma
thu, ni s cht v tham vng ma thu. Vng, c c bnh tt ma
thu, c bit trong nhng ngy c nc nho mi, v c ni hi
hp ma thu, chng km g cn st ma xun. ng lc ny ti
au rng, v ang thu. No, hi nhng thi nhn, hy ct li ca.

Vng

N goi tr trn nhng chin hm, vng cn thy ni no

khc na? y, Zugliget, ti cn nhn thy mt ln vo bui
chiu gia nhng thn cy trong khu vn hoang, mt chic
vng, mt c gi nm vng, dui i chn trn i tt la mng
trn chic vng mm ung a, cnh tay bung li, nhng ngn
tay h hng mt cun tiu thuyt ba ... N ng xuyn qua
nhng tn l, chiu ln ngi thiu n, ln chic vng, ln cun
tiu thuyt ba , v tt c hp li l th k 19 ang l lng, c
mt iu g bing nhc v v , li thi nhng vn mi m,
mt ci g t B Bovary v t Pasteur. Vo nhng chiu ma
h, h - B Bovary v Pasteur - bay nh th, trn vng. V i
khi, d ch nh th, h bay rt xa.

Ma h yn

C mt ma h yn , vi nc phc bn t, vi sa vn cc
v nc chanh. Ri cng c mt ma h khc, c ha hon, c
mu, c v git ngi hip dm. Ti sng u gia hai th
gii y, tay cm cc nc phc bn t, trong khi i m lnh
cu ha hay ch cc thm t.

ng chm

ng ch nhc i nhc li, m cui cng hy tin rng, tt c,

tt c s thay i. n mt ngy cuc i s chm vo bn, theo
mt cch khc, vo lc khc, vi mt nh khc so vi nhng g
bn tng mng tng. S au s ng chm , ngy bnh
thng ca bn s y nhng iu k diu. N hng ging phun
s mc ln trn mt ng nha, mt con ngi s ci m tm
lng, s t s n trn lng bn tay. S ng chm c thc v c
sc mnh. Cha khng khi no tht thng.

S rng mnh

S rng mnh trong thinh khng, c nh thin nhin b cm

hn, cy ci b lnh, cnh ng ban m m sng nh mt
bung xng hi, nhng bng cc i a ht hi nh l tr nhy
cm, v c mi hng tr p hoa b lan ta trong khng
gian. Th gii nh ln cn st nh v run ry. Hy cho n - ti vui
v ngh - mt gam aspirin vo bui sng v bui ti.

Tr li

i khi - trong nhng khonh khc khng th lng trc v

mang tnh nh mnh khng th tr hon ca cuc i - ta phi
tr li tt c. Ta l ai? Ta mun g? Ta sng chng li ai, v li
ch ca ai? V sao? Vi nhng kh nng, phng tin, s chun
b nh th no? iu ct yu hn c: vi nh th no? V
cng phi tr li cho tt c: ta lm ti u? Ta c cn qu d
tr v c hy sinh, v s v t, hay ta ch cn mun cu vn
phn d tr cn st li? l giy pht cn phi tr li trong
i. N gi ta ch li gii p, trong im lng y kch tnh.
N hng l lc anh bit v nhn ra rng, ch c th tr li
nhng cu hi bng cuc i, ch khng phi bng li.

Bc tng

Con ngi ny mi thng minh, hp dn, c vn ha, d cm

thng lm sao! Ti ho hng tr chuyn vi anh ta. A nh tr li
chnh xc, ci ng ch, m chiu ng tnh hung. Ti gng
sc huy ng mi kh nng ca mnh, ti t mi tn ln dy
cung, ch khng phm sai st: tim p gp trong hy vng
rng anh l con ngi y, ng hn, anh l kiu ngi y.
N hng mi lm pht sau ti nhn ra anh khng phi l con
ngi y. Ti sao th nh? Ti khng bit. A nh ta vn c vn ha,
thng minh, hp dn v d cm thng nh mi lm pht trc
. A nh vn ci v m chiu ng ch, nhng gia chng ti
nhn ra rng chng ti ti mt gii hn, anh khng ch
n ti na, anh khng cn nghe ti ni g na, i vi ti anh
va ic va m, nhng li ti ni nh va phi mt bc tng.
V th ti im lng, chn ngn. A nh cng im lng, ng vc. Ri
chng ti bt tay nhau, ng ai ny i.

Tuyt ri

Cm t tuyt ri i vi ti l mt trong nhng cm thc

c bn, b n nht ca cuc i. Ging nh ngi ta ni: L ra
anh c th hnh phc, nhng anh b l. Hay ngi ta ni:
t nc, t nc, t nc. Hay l: A nh cn nh khng?
Khng th tr li, cng khng th phn tch cm gic y. Vi ti,
tuyt cng mt lc l ngi nh Kassa, khi cn c Kassa ch
thc v cn c ngi nh ch thc - v nhng cm xc khng lin
quan g ti nhng s kin lch s v c th -, tui th, ri sau
l tui thanh nin, Mnchen, nhng chuyn i, mt khch sn,
nhng qu chung S alzburg [26], nhp p rn ca tri tim khi
rng sng t ca s toa tu hng ba trn thnh ph I nsbruch [27]
ti nhn ln nhng nh ni tuyt, mt bng tuyt nh u trn
u chic mi hch ng v lnh ca mt thiu n, Tolstoy,
mt tch tr hoa cc mu tho trong phng chi bi ca qun c
ph Univers, v cn nhiu th na m ti khng th k ht, v
chng nm gn trong hai t ny: Tuyt ri.
[26] Salzburg: thnh ph th ph ca tnh Salzburg, pha Ty
nc o, gip x Bavaria (c), qu hng ca Mozart.

[27] I nsbruch: thnh ph th ph ca tnh Tirol, pha Ty Bc

nc o, gn x Bavaria (c).

Hiu danh

N gay c vic ly ra mt que dim, v nh la, anh ta cng

lm nh sng sng mnh t ln ngn S tromboli [28] theo s y
thc ca Cha.

[28] Stromboli: l hn o c ni la nm pha cc Bc ca cc

o Lampari, v pha Bc Sicilia, trn vng bin Tirren ca nc .
Trn o c ngn ni la hot tnh nht th gii, gn nh hot ng
lin tc.

nh mnh

Mt thi gian di chng ta tin rng, nh mnh s n m

nh ting sm, vi la thuc sng, chp git, vi ting kn v
ting oboa. Ri n mt ngy ta lm quen vi n, v ta bit rng
nh mnh c phong cch kh hn th nhiu. Ung th phi, s
ngho kh, s lng nhc, tnh yu ch t... thng n mt cch
lng l, c nh chng g ca ri hi nh: C vo c khng?
Ri chng mi bc vo.

Tui i

Khng c c gng no v vng hn l gii thch cho mt dn

tc nhng khim khuyt ca dn tc . Th nghim ny v
vng gn nh vic gii thch cho mt ngi iu g lm y au
kh, iu g l gi di v hn nht trong cuc i y. Cc dn tc
ch phc hng nu t thn vt qua nhng ti li ca mnh bng
th xc v tinh thn ca chnh h, khng cn s tr gip t bn
ngoi, nu h bit iu g gy nn kh nn cho h. Khng th
gii thch nhng vic nh th, gii thch cho cc quc gia cng
khng km phn kh khn hn cho tng c nhn.
Mt dn tc trng thnh chm hn mt con ngi. N hng
ngi M ang tui thiu nin, ngi c v ngi tui
dy th, ngi Php tui nm mi, ngi A nh qua tui
nm mi. N gi N ga khng c tui, sau mt thi im nht
nh, ta c i tm tui ca ngi muzijk [29] cng v ch, khng
th suy din ra tui tc ca h. N gi N ht cng cn ang tui
thiu nin, ngi Trung Hoa ln, h im lng v mm ci. Lc
ny ti cm thy ngi Hung ang tui gia ba mi v bn
mi: anh ta khng cn diu v ging oai v c, m bt u
nhn ra sc mnh ca mnh, bt u tnh ton v suy ngm.
[29] Muzijk (hay muzhik, mujk, moujk): ngi nng dn Nga.

Ma

u tri ang ma. Phong cnh m ti thy trong ma

cng ging nh vng N ormandie: mt ngi nh n c gia
cnh ng ly li, bc hi m o, pha xa l thanh ngang chn
ng st, mt con ng b tng trn long, cn nh che rm,
ca ng kn, nhng vin si ln i trong rnh thot nc ma,
n trong nh cha bt sng, trong phng ngoi c mi nu n,
cc cn phng m ti, nhng g m t, nhng k nim rn r
nh l mo con. Mt ngi mc o gi l si dt ngi trc bn,
khng my may suy ngh, nghe ma ri, ngp di; khng h ngh
mnh c th dng sng t st.

L cp

Rng lc ny nh va b cp bc, cy ci tr tri, mt t b

cy xi v ly li nh ngp nga trong mu, tng n qu to tc
trn cnh tang tc khng th din t ni, nhng m my en
ph trm ln ti c, nh mt cnh st trm o ma ln t thi
nn nhn, ngay sau khi pht hin ra n mng, trong khi ch xe
ch xc. D c hai bn ng nhng bi cy x xc gi nhng
cnh gy nt nh cu cu, mt con c l mt nh eo knh kp
mi, ci u xung t trn cnh cao, gin d chm bim hi:
Chu u s ni g v chuyn ny...?

Ch nht

Mt chiu Ch nht v Kassa, ln tr li u tin sau hai mi

lm nm. Trong khng kh m c mt ni su mun, hng v
ni bun tru nng ca thi th u. N i bun b v tht vng y,
s cng thng tr th vo nhng ngy Ch nht, bng l m
trong tim c ph, gia nhng tm bu thip, nh thu no
trong phng tr con ngy Ch nht, khi ngi gia s va ra v,
cn li mt mnh chng ti vi chic ca v ng cnh cy,
nhng tc phm ca Verne (*) v nhng vin xp hnh...
u vn nghe ting dng cm. Tri ma. N goi ph, di
ca s, m lm thu ngi Tt [30] v nhng chng lnh ang
ca ht. S tht vng y su sc nh thi gian, v khng s kin
bn ngoi no c th ha gii ni. Chiu Ch nht bao gi ti
cng mun vo rp xic. Tt c ni bun ca thi th u vy hm
v nng ln ti trong nhng gi nh th, con qui vt ca s
bun chn v ch i khng khip y n nay vn ln qut trong
nhng cn nh ny, sau cc ca s, di nhng vm cng... V c
l iu ng bun nht l trn th gian ny ti khng cn mun
xem chng trnh ca mt gnh xic no na.
[30] Tt (Tth): cch gi ngi Slovkia trong ting Hung.

Y hc

n lc nhng bnh nhn cng vit. Ti ngh n phng

php cha bnh mi do ngi bnh vit ra, bin tp, chng
minh. V h - nhng bnh nhn - cng nm vng v bnh tt. H
cng bit bnh au rut tha bt u ra sao, bnh st pht ban
din ra trong nhng iu kin nh th no, bnh vim mng no
c nhng c im g. Chng ta cng hiu c - t nht l
qua kinh nghim trc tip - chng khc g mt nh thng thi, v
bi ging ca chng ta cng ng tin cy v chuyn su nh th.
n lc chng ta hy ln ting, hy ni ra. iu rt b ch. C
bnh tt cng rt ra t nhng bi hc.

Rng

Ban m ti m thy mnh rng rng; v gic m ny - theo

mi cun sch thng thi v theo cc thy thuc lang bm - l
bo hiu ca bnh tt, cht chc. n ti th ti thy lnh, ri st
vt v. S thay i khng lm ti bt ng: gic m, ging nh
mt ngn n bo him ha bt sng, bng nh sng mu ,
vo ban m, trong bng ti ca cuc i.

Ngn thp

Bn gi chiu, trong ci nng nng bn mi , ngn thp

mu vng nht ca nh th Mtys bt u chiu sng. nh sng
lm ni bt khu qung trng v ngn thp c. Ph x trn khu
thnh Vr [31] vng v nh th qun Th va rt khi. Ch c
mt ngi th nhum vi ang i ti v mt g tht bn
trang sc. S au cc bc rm che ca s bung, nhng ph n
da trng ang m v ngi gii cu. Trong tt c, trong khng
gian, trong ngn thp nng bng kia c mt iu g thm
trm v c a. l khonh khc ca nh mnh, ca nhng
ngy xa v ca c. Hy gng sng.
[31] Vr: khu thnh c nm bn pha Buda ca th Budapest, b
qun Th Nh K chim ng t 1526 n 1529, hin l di sn vn ha
Th gii.

Du tri

My ngy nhit i: s tn ti nh th vt, nhy nha trong

ngi nh knh ba mi lm , m t, y mi tan va, trong
bung tra tn kiu Trung Hoa, trong s vy ba nng bc ca
ma h. Bo ch a tin sng ra tri s du.
Ci du mt n ng lc, ko theo nhng ln gi mt v
nhng vng my xm. Trong giy pht y, ngha v ca cuc
sng du mt quay tr li. Khng phi l ma h thiu t na
m l tm hn, nhng ti li, khim khuyt ca chng ta. Khng
phi l Cha thiu t, m l cng vic, trch nhim v s tuyt
vng, chn chng. Chng ta khng cn phi i din vi Mt
Tri nng bng, m gip mt vi nhng k k v vi nhng
ngi thn yu ca chng ta, trong khi ta i m pht, n vn
chnh t. D u mt , ng... lm g c du mt? N gy nay, kh hu
trong con ngi khng bit n s du mt.

Sirocco [32]
[32] Sirocco (cng nh scirocco): gi nng vng sa mc Sahara;
cng l tn loi gi thi theo hng ng-ng N am t vng a
Trung H i, nng v m, thng ko theo ma, t thng M i n
thng Ging.

Trong cn phng m ca s v ca ra vo u ng kn, bng

nhin gi sirocco bt u gm r v thiu t. Hi th ca gi

y cht chc v mang v ngt, chy bng v hn h nh n hn

ca mt ngi n b bnh hon. Th gii khng ch tn ti
trong cc vng kh hu, khng ch din ra trong v cng. C
nhng cn phng c gi sirocco, trong c nhng cn nh cho
thu, trn gc hai. Ti va ri khi mt cn phng nh th; hy
i mt lt, ti lau m hi trn .

Khu vn

Lc ny khu vn ang y hoa. y l thi khc ca ma

hoa, mt chng trnh ln, mt ngy hi. Mi th v mi ngi
u c t ng ch. N hng cy dng x trang nghim v
hi hp xp thnh hng danh d cho hoa hng p nh thin
thn, cho hoa cm chng nng nn, cho hoa loa kn trng bt
bt v xc ng.
Khu vn trn ngp mt ni dung v ngha duy nht, cng
l ngha rt huyn b v rt bnh thng ca s tn ti ca n.
Khu vn trn y mt iu g m c ngi lm vn v b
cht, gi v nng, Cha v ong v th m lm vic. Mt cng
vic k b. H dt v an, xy v ph, sn v v sp t, sng
to v thun dng sut m ngy trong khu vn, hng thng
tri. Gi y tt c hon thnh, y , v khng c mc ch
g. N khng mun tr nn hu ch. Ch mun hin hu - nh
mt bi hc ln. Anh c hiu khng?

Pter v Pl [33]
[33] Pter v Pl: thng vo ngy 29-6, y cng l ngy l bt
u ma gt theo phong tc dn gian.

Tri mu thy ngn. t bc khi, th ra th hi m mu ch.

Hoa anh tc di mc ln trong la m, nom nh nhng mn ni
trn mt ca ngi mc bnh giang mai.

Thng By

Thnh ph rn khe kh, nh nhng t binh A ssyria [34] rn r

di m ng, trong ci nng bn mi , chn b xch, trn
trung v v vng, h b giam cm trong mt nh mnh, lnh
lng v tn c. C ai nghe thy nhng ting rn ca chng ta?
Hy rn nh nh, cc bn; chnh ng, Pharaoh ang ng.
[34] Assyria: vng quc c Bc M esopotamia, thit lp mt
quc ko di t Ai Cp ti Vnh Ba T.

Mt ngy Kassa

Th l mt hm ti vn v Kassa, ti i tu nhanh nh ngi

ta i S zeged hay Mak, khng c s hi hp hay xc ng khc
thng g hn: trn ng i ti chm ch c J ournal ca
Green, v b thu ht bi nhng g c c hn l bi chuyn i.
Con tu dng li v ti xung Kassa, khng h chiu, khng th
thc, ti i qua mt khu vn nm gia nh ga v thnh ph,
thu mt phng trong khch sn, i do trn ph x, nhn ngm
nhng ngi nh c v mi, ti n dy nh cho thu, ni chng
ti mt thi gian, v trn ci hnh lang ti chy t cng vo
khu sn, nhng con di bay lon x, ti dng li trn gc trc
ca s cn h, ni em gi v em trai ti ra i, i xung chic cu
thang m cha ti, sut bn mi nm, ngy no cng ln xung
vi iu x g trong tay, dng vui v, y v trang nghim, ti
vo mt ngi nh khc, trn cng cn gn gia huy ca chng ti,
ti vo mt tim n, ni khng ai nhn ra mnh na, ti leo ln
ngn ni gn , ni mt ln c con mo rng n trong nh th
nh vo ma ng, v chng ti sng trong cn nh ngh ma
h xiu vo khi chin tranh n ra. Ti hm y, ti n ph lng
chi, i trc nhng ca s sng n, v nhn nhng c gi bun
chn nm ng sau nhng quy knh c chiu sng cng khai
v lnh m nh Verseille, cui ph ti thy bin hiu ca
b c con trai cng hc vi ti trng trung hc - tn cu ta
l Gurka, - v lc na m ti ng trc gio ng thuc dng
a minh, di nh trng, trong nh sng bc, trn qung trng
lt trng kiu Ty Ban N ha, gi nh n nhng v hnh quyt
thi Trung i, v ti ngh: Tt c vn th. Rt p, rt hay.
C l ch Thnh ng vn nh c, vi v p uy nghi v xa
vi, vi nhng vng cung, mi vm, ct v ngn thp vng

chi... Ti hon ton n c Kassa. Ti vo ung vang trong

mt hm ru, ri quay v khch sn, ngp di v ng. Lc ,
trong gic m, trong mt tch tc - mt nhe l - ti nhn thy
Kassa, thnh ph ngy xa - nhng ch trong mt chp mt.

Nhng di vt

Hy bit tn trng: c th mt ln tc m anh ang v tnh

cm trn nhng ngn tay, mt bn tay m anh ang nm hng
h, mt con dao rc giy ang nm trn bn lm vic, mt i
dp nm v vt trc trng k, ti mt lc no s tr thnh
mt di vt hoc bu vt. S aint Genovra (*) cng tng dng
lc, S aint Augustinus (*) bui ti cng tho giy, S aint Franz (*)
i khi cng ht tc, v xung quanh khng ti h cng
nhng vt m h s dng. Q u trnh mt vt dng tr
thnh di vt l s kin b n nht. Kinh nghim cho thy a s
con ngi l bnh thng khng lm ta qun rng, cc bc thnh
khi u u l nhng con ngi. Khng th tin ni, nhng
l s tht.

Hnh nh

Trong phng ch khm bnh ca bc s c mt bc ha quen

thuc, v bng nhng gam mu m nht: mt qung trng
thnh ph , gia l mt ngi hng, tay tri chng vo
sn, tay phi ch ln cao. l mt hot cnh ln, mun thu:
mt nhn vt ng gia m ng ku gi s chng gim ca
Thng rng anh ta khng bin th, hay khng khng rng
anh ta c tt v hnh ng v li ch ca nhn qun. Mt
cnh c, trong nhc kch v trong lch s. Bao gi cng ging nh
th v bao gi cng ng ng. Tt c nhng ngi a tay ch
ln tri, trong khi tm nhn chng cho mt vic no trn mt
t, u ng ng.

Chia s

Cc loi vt bit n s chia s. Mt s chia s s ng, n

m, ngng nghu. Con ch ca ti bit chnh xc nhng tn
thng ca ch n, v nu ti b n hay b cng kch, bi nhng
cuc quyt u trong cuc sng hay trong vn chng, n
thng li gn, ghch u ln gi v nhn ti rt lu, v cm
thng nh mun an i ch, khn ngoan v lng l. N khng ni:
ng s, ri s tt c thi! - v n bit s khng bao gi tt
hn. S chia s ca cc loi vt cao thng v can m. Chng
khng d dnh, m ch khng nh. S v t y lm ta thy mt
lng, d chu.

Nhng b mt

Hin ti ang c Brehm (*) v Proust, xen k nhau. Mt

chng v nhng vic xy ra trong salon ca cc hong t
Guernantes, v ngi Charlus mun mi chi ngi qun gia nh
th no v mt chng ni v vic s t ch n tht ngi lc n
rt i; vi dng v cm gic ca A lbertine khi ln u nhn n
hn t Marcel, v vi dng v vic nhng con kanguro nh cn
sng cuc sng ca thai nhi trong ti m my thng sau khi ra
i, chng b m, cha m mt v trong my thng y chng
khng h a i vo ti m. S thay i nh vy lm ti sng
khoi v buc ti suy ngh. S au khi s hu nhng b mt y, ti
khng cn mun phn xt c con ngi cng nh cc loi th.
Ti bng lng vi nhng g mnh hiu: th gii nhn sinh v
th gii ng vt u a dng v kh hiu, trong salon ca qun
cha Guernantes cng nh trn nhng cao nguyn ca c chu.
Ti hiu ra nh th, v s nhn thc y cng cho ti c mt
i.

Bakony [35]
[35] Bakony: mt vng rng v ni rng chng 4.000 km2,
pha Ty Bc H ungary, xa kia rt ngho, ni ting v nhng thnh
nin ngho ngha hip.

Mt ngi n b ng tui, in khng v qu quyt, i

nga trong m v eo mt chic ru nh cn di, nng bt u

mt ngy bng papramorg [36], nhng mng tay vy mu a

tu thuc ln ming, nng lang thang trong men say gia nhng
cu lc b bridge v cc tim c ph, nh hi chin li phm v
tm kim s phiu lu, c v mao cm trn m mc qun kiu
Hung ng rng. ng s v nc ci, c ngoi php lut, ng l
mt g trai ngho. Pardon [37], mt ngho.
[36] Papramorg: ru trng, theo cch gi dn gian, hi hc ca
dn Hung.
[37] Pardon: xin li, ting Anh trong nguyn gc.

Nhng bui ti

Gi y nhng bui ti su hn, su hn v m o hn.

ngha ca chng kn o v n iu. N gi ta bo th, cng
nh tt c nhng ai bc sang tui gi. Hy ch n nhng
ci bng. A nh s thy chng to ln th no? V bng cng l
thc ti.
Nhng bui ti cng l thc ti, nh cy c, nh ca v nhng
khu vn m t m n bao ph bng nhng tm voan lm lp
v tm ti. Trong bng ti, cuc sng ca chng ta vn din ra,
ging nh trong khng gian. t nhin bng ti bng chy di ra
nh mi ngi cht. N im lng, nhng l s im lng i
hi. Mi ngi u ci u khi bc qua cnh cng ca bui ti.
N hng thp chung cng ct ln ging gi, khn thit v huyn
no. C th thy mt iu g s din ra.

Thy triu

N ng va nh ni mt iu g , mt nng sng ln th nh
sng l ng, nh mt bng n nh m ta b qun trong ti
sng xuyn qua ln vi mm. N ng a tay ln thi dng, sut
na ni ra s tht. N hng ng lc thy triu dng, trn
ngp tt c, cun i tt c.
Ti nghe nhng li tro dng om n iu, lp i lp li,
cun i nhng rc ri, nhng xc c cht, v nhng cm xc
cht, nhng hp rng v nhng li phn nn so rng, ti
nghe s trn ngp n iu v vnh hng ph ln thc ti. Thy
triu n bng nhng li ngn gn, thnh thong trn b,
vt qua nhng khun kh ca cuc i, v v ti chn
tng. Trong mt giy pht tnh lng hn, ti gi tay ch ln bu
tri.
- Ci g th? - nng ng vc hi.

- Mt Trng! - ti p. Hy cn thn! Em khng thy sao? Thy

triu ang dng.

Tm nhn

Khch sn xy trn nh ni, t ban cng phng mnh, ti

nhn ra xa, rt xa - t nc ti: ti thy mt dng sng ln v
mt thnh ph ln, pha sau dng sng v thnh ph l phong
cnh nhng cnh rng v ng bng m o lm nn t nc.
Ti t tay ln thnh ban cng hng gi, nhn phong cnh
nhum sc thu, ngt ngt.
N hn t xa, thnh ph l lm v b th. N hng dy nh k
nhau nh nhng hnh khi: khng thy u mt ngi nh, thay
vo l nhng khi nh v nhng khu nh nhp nh san st
nhau. N gy u tin ti m mng nhn phong cnh, nhn thnh
ph, nhn ci cu trc ta nh m hnh y. Hm sau ti bun
chn v ngp di nhn thnh ph. Ti ngh nhn ton cnh t xa
chng c g hp dn. Mt khu nh chng khi no hp dn, lun
lun ch mt cn h, mt ca s, mt cn phng l ng ch .
Ti u quan tm ti dn chng thnh ph: ti ch quan tm
ti vn s nh Gizella hay Henrik. Cnh sc mu xm ca cnh
rng p nh tranh xa xa kia khng ni ln iu g, nhng mt
cy, mt cy duy nht, lm cy ph bng xung ca s nh ti,
trn cnh c chim u, cun ht ti v lm ti say m. Ch c chi
tit l hp dn. Hy ng ca s li.

Ngay lp tc

Ti phi lm g y, ngay lc ny? Vit mt cun tiu thuyt

m ti chun b c hai chc nm nay - v gia chng ti
vit hai t sch khc tr hon vic y - i Trung Q uc v
Greenland, lp gia nh v c t nht ba a con, v trong khi
vn phi sng c lp nh Robinson v Casanova, c ba bn
nghn cun sch m nu khng c nhng kin thc trong ti
khng th bit g chc chn v qu kh v hin ti ca con ngi,
kim tin tr nn c lp, v t b mi nhu cu v vt cht
tr nn c lp hn na, lm bn vi ci cht v yu cuc sng...
l tt c nhng g cn thc hin, khng th tr hon hn na,
khng lm c hay thiu chng, sng s l v ngha v tha
thi, l tt c ngha v v nhu cu ca ti, cng thc hin sm
cng hay. Khi ci cht n gn, ngi ta bt u cung qut, nh
mt khch l hnh ch nm pht trc gi ln ng mi nhn
ra mnh khng cn thi gian gi ghm c. N hanh ln,
hy sp xp cuc i, cng sm cng hay.

Thng Chn

D n d, ngi ta s quen vi th gii ny. Vng, ang l thng

Chn. Ti nhm nhi thng Chn, nh mt chuyn gia nm ru
vang v nc nho, chp ming v nghim cn. Ti bit phn
bit sc nng ring, nng, hng v ca mi thng Chn.
Vng, thng Chn nm nay chu c. C ng, mng nhn,
nng mu vng mt, mi t kh, cm thc sng ngt ngy, s
thm trm ca tui tc. Mt thng Chn kh. Ti dng phn nh
du, v ch xem th men ngt ngy ca n s cho thnh phm g
vo ma xun?

Endymion [38]
[38] Endymion (nhn vt trong thn thoi H y Lp): mt thanh
nin tun t c n thn mt trng Selene yu v n thm hng
m.

l mt gic m ph phng, gic m ca con trai thn

Zeusz v tui tr vnh hng v s bt t.
Trong gic m, ti c iu khc. Ti xin: Hi cc bc thnh,
hy gip ti lm lnh vi cuc sng, chp nhn ci cht, bit gi
bit n b, khoi cm, danh vng, thng cnh v cc v sao,
c gi i theo quy lut ca cuc i, bit chu au n xng
ng vi phm gi v thc ca con ngi! l tt c nhng g
ti ao c. Xin gi t tui tr v n ri b ti. Ti khng nhn

li pha sau mt cch bc b hay bun au; ti nhn li n ngc

nhin, vi i mt m i v k c v lng bit n. Gi y, trong
nh sng lnh lng ca tui trung nin, ti cn mun thy s
tht, khng che y, khng qua mt mn sng v khng cm
xc. l tt c. Cc v c cho ti c nhng iu y hay
khng?...
Nhng cc bc thnh vn im lng.

Nh cho thu

Ti i qua mt tin ngi nh ca gia nh ti Kassa, v trn

mt ca s tng trt, ti lic thy dng ch vit tay: N h cho
thu. N gi qun gia dn ti ln gc, ly chm cha kha. Vng,
nh trong v cho thu y - b bo; ri b m toang ca phng
n.
Khi chng ti i khi y - ni ti sng thi nin thiu cn h c em ra u gi, mt ngi th no ng khi
chuyn n . ng th no ng khi ch gn trong my phng
trng ra vn, cn nhng phng sang hn ng mun cho thu.
Ti im lng ngm cn phng. y tng l phng n, vi mt
phn c tn cao hn c ct , trn hnh vm, t y c cu
thang dn xung mt phng ln c t l si p s, men mu
thic. T y m ra cn phng ti, phng ng ca cha ti, ci
hang b n nh hang ca ngi ng u b tc, vi nhng hnh
v b rng trn tng. Ri n cn phng ln nm st ng
ph, mi vm, nn p, trn trang tr nhng ng nt qu phi,
c nhng ch lm su trong tng xp sch nh trong mt
th vin. Tt c gi y trng rng, ch ngi thu. Ti ng
nhn quanh, cm m pht v gng trong tay, hi ngi qun gia
vi cu ly l.
Ti ngh: Liu mnh c mun sng trong cn nh ny mt ln
na? V nghe mt li p dng dc, m vang: Khng. Ti
ngh: y tht thch, thi nin thiu v mi th, ta c mun
quay li ni y? V ging ni kia nh ra lnh: Khng. V th
chng ti c ng gia phng, chm ch nhn nhng bc
tng trn tri. Ri chng ti cn xem bp. Cn bp rng trng
huch, tng p gch men, mt cm gic sng knh dng ln

trong ti, trn bp la ngi ta nu n cho nhng ngi

gi y ang mt th gii khc. Phng dnh cho ngi lm
cng cng rng ri, sng sa, ng hong. Cuc sng din ra
trong nhng bc tng ny, c hon tt vi nhng nhu cu
ca mt x hi cng dn kiu khc v mt v thanh bnh kiu
khc. Ti c bit, ngi no ng khi chia i cn h, ng
ci to phng tr con thnh nh bp.
Tt c thuc v qu kh, tr nn xa l. V ti cha th
ri khi ngi nh. Ti ng trong cn phng trng, khng h c
th tnh cm gi to no, vi con mt soi mi, ti tm khung cnh
ca mt th gii mt. Chic t ln ng y, ch ny t
dng cm, y l ch chic i vng mm, m m khch thng
ngi - theo cch ni vui ca ngi nh - chng khc g ngi
trong lng thi hu Trung Hoa. V kia, trong phng ng ca
cha, pha trn chic bn ra nh, trn tng cn du vt ca
chic gng m ng thng ng trc n co ru. D u vt
tm gng bng lm ti nn nao, ti pht hong - bng nhin
cm thy khng hiu g ht, ti gn nh gh s nhn nhng bc
tng v nhng vin lt, chng tn ti sau bao li tn.
Khng, ti khng thu na. - ti bo ngi qun gia. - Cn
nh hi ti. V ti vi v b i.

Ha bnh

Hy bt u i con , ch thn con. Khng th lm theo cch

no khc u.

Gi tnh

Ti thn trng m gi qu thng Chn, v thy trong c

mng nhn, c nhng bui khi din trong nh ht, nhng tin
n nhm, c nng vng m ngt nh v mt, c hoa thc
dc nu thm, , xanh, vng rc r nh nhng chic tn la v
chong chng giy trong mt l hi dn gian, c cht thng thi tt c u mang mt ngha no , c s ng ngng, v sao tt
c nhng th li kt thc nh vy, nhng chm nho, l mu
h phch, nh sng cui ngy gy khc, rng vng xum v
sng m bao ph tt c vo khong su gi ti. Tt c lm ti
chong ngp, nh mt gi tnh.

Gng mt

Ti thy gng mt cha ln cui cng trong ngi nh th nh

ngha a. ng mt mt ngy, cng l mt th tui, nh
a tr mi sinh c mt ngy; gng mt cha thay i,
khng cn ging ht nhng ng nt trn gng mt quen
thuc. Mi ng nh di ra. N gi trng coi nh th xp hoa
quanh quan ti, ng ni v n gin v tin cy, nh thng bo
mt tin hp dn no : D a vng! ng tht, l s vng
vt ca ci cht.
Ri ngi ta chuyn tr v ht. Lc y, t bc ca, ti nhn
mt cha ln cui cng. Mt gng mt cng ngh v thu hiu
tt c. (Cng c c nhng ngi cht ngc nghch.) V cn iu
ny na, ti khng th no qun: gng mt y khng tha th
cho chng ta, cho con ngi, cho th gii, cho bt k ai.

Quan h

Q uan h vi ngi khut ca chng ta lun thay i, cng

nh mi mi quan h con ngi. Mt do chng ta say m v
hm m h, ta ni v h nh v nhng sinh linh hon ho. Ri
sau mt thi gian, ta bt u chn h, ngp di khi ngh v h,
lm bm v cu nhu tranh ci vi h. Li sau mt thi gian na,
v chng ta bc b mng nhic h, ta gin d i hi h iu ny
iu n - cuc i hay hnh phc ca chng ta. V mi sau ny,
chng ta s hi lng v chp nhn h, ta s tha th cho h v xin
h tha th, ta s u ym p li h. V tt c nhng g thuc v
con ngi u sng v tn ti trong s phn con ngi, c nhng
ngi khut.

Bu vt ca ngi ngho

N gi hu gi sng trong ci m ngi trong nh ch cho

c, ngay bn cnh bp, my tun nay. Ci y rng chng hai
mt vung, ch k va mt chic ging gp bng st. C treo ln
nhng chic inh ng trn cnh ca my th gi rch, nhng
linh tinh.
N hng n gi, khi c tr thnh ngi nh, c kn o
v cn trng trng ra nhng bu vt ca mnh. C c con bp b
nh, mt phm vt b xu bng cm thch nhn to: tng
mt ph n mc o h ngang sn. C kim c n u vy?
C c mt chic gi nh bng la, bc mu v sn rch. Tt c
ch c th.
N hng vt y lm ti thc s xc ng, ti ngm nhn
chng, mt nha l. Trong th gii tiu t sn m nhng vt
xong xnh ny l nhng trang tr, chc ti s khinh b quay i
khi nhn thy chng. N hng y, trong ci ca ngi hu gi,
chng ta ra s i m chng khc g nhng c vt trong bo tng
Louvre. Cuc i cn n ci p, n s sng m no , ngh
thut cn cho i sng, cn tin vo mt iu g ! - nhng
vt y ni. - Cuc i cn n mt bu vt no ! Ti lng
tng lng nghe. ng, khng th sng thiu bu vt.

Tuyt

Gi tuyt ba hm. N hng chuyn tu mc kt. Ch khng

c thc phm. Trn ph x, gia nhng b tuyt cao hai mt,
nhng chic t cht my, xe c ng cng nm im lm. Pha
ngoi rm ca l mt tm rm khc ung a - trng nh va
mang t tim git l v.
Trn bc tng hng ca ngi nh i din, tuyt trng ph
ln nhng dy nho di tri l ng cng, ging nh mt ai
vit ln tng nhng k hiu khng th hiu ni. Ti nh vn
th ch vit y. Tuyt, trong n c mt iu g sung mn.
ng vy - ta cm thy th v run ry - tuyt i, hy chn vi.
N hng bi tuyt mu trng, hy bao ph ln s bn thu nhm
nhch ny, ln nhng ngi nh v c h thng lut php xc
xch, xiu vo ny, nhng hn hc bn thu v nhng chic xe
mc kt hng hc th kia. s tnh lng, mu trng, s bng
gi tinh khit ln ngi. Hy kt thc mt iu g . n lc
ng no cng s kt thc. Hi tuyt, hy c ri! S cm lng
bng bnh ny mi gn gi lm sao! Mt iu g bt u
nh th, v c th s kt thc nh th. Ta hy dn quen i.

La

La chy trong l si, bp bng nh mun ni iu g. Th

gii khng ngng ni. Hy ch , hy c hiu th ngn ng l
lng y, hy dch sang ting Hung.

La ni th ny: Hy chy ht mnh! V ni thm th ny:

Hy chy, hy thiu t, hy li tn! Ri n li bo: Hy chy
ln, chy ln!
Hy hiu rng khng th khc.

Andersen

Chiu ma ng, vi nhng tm rm che mu xm nh th

tt c mi vt v mi cuc i chm trong mt nguyn t l lng
no , th nguyn t nh hn hi nc v sng m, thm
nhp vo mi ni, vy ba mi th: nguyn t y l g?
Trong truyn k ca A ndersen, cc vt v nhn vt sng, i
li v ngc nhin vi s huyn b nh th. Chiu ma ng, v
th gii b vy ba trong mt nguyn t huyn b nh trong
truyn c. ng, l bt u ca s vic, l th gii trong
truyn c tch - nhng n mt ngy truyn c tch s ht. l
ci kt, hy chy mau cng n.

Hoa bng

Hy nhn k nhng g thin nhin v! Hy xem thin nhin v

k lng th no! Vi bao nhiu u ym, k n tng chi tit,
bng tuyt, bng bng gi v ci lnh lo, n to nn tc phm
nh ca mnh t th cht liu qu nht, thun khit v tinh xo,
nh cc ngh nhn N ht Bn, nhng ngi ch mun ni nhng
iu ct li, mun th hin hnh thi k o, s hi ha v cc chi
tit mt cch c ch . Hy nhn bng hoa bng trn ca s, hy
hc thin nhin s khim nhng v thin hng khng mt
mi, bi v anh khng th hon thnh cng vic, nhim v ca
mnh mt cch cn trng v chi li, khng th o bi su
trong tm hn v trong th gii, cng khng th la chn mt
cch ngn ngi ng mc gia nhng kh nng. Hy nhn bng
hoa bng, trong n khng c cht g l hp l nh trong
nhng sng to vt cht ca thin nhin, tuy nhin, bit bao
nhiu sc tng tng, s hi ha hon m ca ng nt v
cu trc ph ln ca s nh anh kit tc nh b y. Hy nhn
k bng hoa bng v xt li bn thn mnh.

Pht sng

Mt ngy ma ng tuyt ph trng, nng vng, khi phong

cnh, nh ca v mi vt bt u t pht sng, dng nh trong
chng c mt nguyn t b n no - l ngha v s din t
ca tt c nhng g ang tn ti - bt u ln ting.
Mi vt u trng v vng, nh trong mt m tang tr nh.
u c ting ht, nghe lnh v cao vt.
Tri tim mt thi s ln cng ta th nh sng lnh lng, h
hng ging nh th.

B tm

Mt b tm c k, vo bui sng. dm chc nm nay, n

mt chic inh cng khng c ng ln tng; tt c vn ht
nh thi Bajza (*) cn ngm i chn mc bnh thng phong
y vy. Khch tm, c nh mnh ang mt quc gia xa l. Hai
b x mc bnh khp. My ng linh mc mt gay. My v i
ght, ru ui vt. N hng c gi tr, khng nghi ng g na,
trn mt vn cn dnh son phn ban m, sm mai va chy vi
vo y t ph C gt ra nhng nh nhuc ca cuc i.
Mt ng i t i cng mt thiu t. N gt ngt mi b tm v
mi hi chn. Trn hnh lang treo chic lng mu trng, bn
trong c mt ch chim gi ci. Tnh lng, v vng, thi gian qun i tc ng v bin ci ni y - nh ngng ng.
Trn mt nc, mt chic mng nhn dp dn, mong manh
nh chic b nh xu trong nhng gic m.

Rng

Thnh thong nm nhm mt trn i vng, cun trn trong

khi thuc v hi c ph, ti thy mt cnh rng. Mt hnh nh
tuyt p. Cy ci ng lng trong nh sng vng rc, nh
nhng tin n bun ru bo tin nh mnh. Mi hng ca
nha thng, ca nhng thn cy ph y ru, ca ngu bng di
v lau sy m t ven sui lan ta trong khng gian. Cc loi
nm, khoe m gi tnh, rnh rp dy c trn l mc. y cn
bt gp c c lu ly v thanh xun tho. Trong rng, thi th mt
a b ang tan ra. Khng kh nng mi, sng v m c nh
lanolin [39]. Ma h ht, nhng thu cha ti. y l khu rng
tuyt vi nht trn th gian ny. Thnh thong ti vn thy, gia
khi thuc v c ph, khi nm di trn i vng; nhng ch cn
bing nhc nhn theo n; n th ti khng mun na.
[39] Lanolin: lp sp ph lng cu.

Xut hin

N ng khng bit mt th g khc, ngoi xut hin. N ng xut

hin ca mt phng khch, gia m ng, hay bc vo bn
tm, hoc bc ln ging - ni ngi tnh ca nng ang i,
nh mt ca s bc ra sn khu, mt c Gio hong bc vo
phng phong vng - ni ngi tip kin phi b ca nhng con
chin sng m trn th gii, nh mt ch tng i vo thnh
ph va b chinh phc - ni cc v m cao o di sp dng chm
cha kha t trn chic gi bc la cho ngi. N ng bc vo nh
th. N ng xut hin trn bc ca hay t mnh ln ging, v
mt cm gic ch i trang nghim xm chim ngi di theo
nng. N hng ri, sau s chong ngp ban u, l im lng. Bng
s xut hin, nng ni v lm tt c nhng g nng c th ni
v lm trong i. S au nng ch ngi, hay nm im, hay tr
chuyn. Th gii bng che khut nng. N ng lm xong vic,
khng cn s mng no khc na, nng c th cht, v xut
hin.

Tn gi

Thnh thong ti kinh ngc v tn nng, ci tn cng lc l tn

mt loi cy sng trn tuyt, l tn mt loi my ch, mt loi
bt n v x phng tr em. N hng kh nng ca cc bin th y
lm ti ng ngng. Ci tn m trong thi gian qua ti buc phi
b nhiu thi gian quan tm n i vi th gii cn c ngha l
my ch, bt n, loi cy sng trn tuyt v x phng tr em.
N hng vi ti ci tn y l nng, ch mt mnh nng. Tt c
tng i nh th. C th n mt ngy no s m hoc ring
t ca ci tn ny s ht, v ti vo mt hiu tp ha, lnh lng
ku mt bnh x phng, m tn ca n, c lc i vi ti, c
ngha nh mt nh mnh. C th.

Ma xun

S ln men, trong dng sng, trong nhng con sui v ao h,

trong lng ngi, trong thn kinh cc loi d th, trong lp v
ca cy ci v - chc hn - c c trong nhng nm m, ni ngi
ta ang sng nhng c hi cui cng ca kip ngi. Vi nhng
ngi cht, thng Ba cng l ma xun. H nm yn, mi
rng, nhng vn cm nhn thy. Ma xun trn vn v thng
thng.
Ti m chiu, gn nh u bun ngm nhn nhng hnh nh
ca ma xun, v sng to cng l nh mnh, ch khng ch l
s tn li.

Cha nht L L

c th thy trc cht t t quy hng rc r ca thin

nhin - mt b nho nh hoa tuyt, hoa lan t la, hoa anh tho ging nh trong nhng ca hiu trang nh trn ph Fifth Avenue
hay Bond Street, sau knh ch by mt i gng hay mt vin kim
cng thng bo cho khch hng bit s phong ph ca hng
ha v kh nng la chn thoi mi pha trong. Hng cc
phong ph - hoa lan t la thng bo nh th sau ca knh ca
Cha nht L L. - Xin mi vo! Hng c trong kho, khng
nht thit phi mua, mi hng thm, mu sc v nhng
iu k diu, c th gii hoa! V tt c u c gi nh sn. Gi
khng th h, l cuc sng.

Qu a cu

Trn gc bn lm vic l mt qu a cu, gii thiu hnh nh

a l ca th gii; s t hm bc bi v ci mnh mng v cng
lm nn th gii.
Gn y ti t ng n qu a cu, khng my khi xoay xoay,
khng ly ngn tay s ln chu Phi v N am M, th gii khng
cn go tht, mi gi v lm ti au n nh ngy trc. Thnh
thong, ti l ng nhn ln qu a cu. D n d ta bit rng Tri
t thuc v ta, ca ta cng nh ca mi ngi, v ch ta quyt
nh s ginh ly bao nhiu v nh th no t ci ti sn chung
y. Ti khng c quyn ln n bt k ai, v Tri t cng l ca
ti. Ti lm g vi n? Q u t. V th, tt hn c l ti khng
chi vi qu a cu mt cch ng ngn nh nhng k chinh
phc v tham lam, m nhn quanh cn phng mt chiu nm
mt, mt chiu su mt ca mnh, n cng ng l th gii nh
chu Phi, cng nguy him, bao la v mo him nh th.

Nhng phin toi trong n mc

n mt ngy, du sao cng phi trt b o qun, hoc phi

n mc y v ng cch, theo ng thch, tnh cch v
thin hng ca chng ta. Vic chng ta thng lm trong s la
th hay trong y phc, khng din t mt iu g. Q un o m
chng ta mc thi nay cng t c tnh cch chng khc g s la
th. C hai u khng cn l trng thi ch thc. N h ni, ti
lun gp phin toi trong n mc.

Gi

S ng sm thc dy, ti thy gi Ty o t thi. Gi rung

ca s, vt v nhng cnh cy thng Ba cao vt tr tri trc ca
s. N hng lc th ny, nh loi th d, nh cy c, ti thy bn
chn, ti ngi trn ging, lng tai nghe v nh hi. Trong
ting gi go, ti ngh:
- Gi, gi khan, mi em g n cho ta, mi gieo rc s bt an
no khp th gian? Mi mang n mi hng ca bin, hi th
kh khan ca sa mc, kh lnh gi but ca nhng nh ni
tuyt, mi x hng t nhng cnh ng N ormandie, mi ngt
ngo m ca hoa trinh n t x Provence v bin pha N am,
tt c, nhng g xa xi, hp dn, ng s nh nh mnh v v
bin, mi mang n bn ca s nh ta, v nm vo cn phng sm
mai ba bn ca ta bng hai vc tay. Cm n gi tnh thc v
nhc ta nh v th gii, cm n mi ng chm n v lm tri
tim ta bt an, cm n tnh h hng ca gi, v bit u mi chng
cun ta ti Provence v ti ci cht. Hy go ln hi gi, nh
go ln vi Lear [40], hy rn r v vut ve, nh b m vut ve
a con au m ca mnh, hy a tin v th gii, v ngi m
v i, cui cng th no cng n lc b s vnh vin m ta vo
lng.
[40] Lear: vua Lear, nhn vt chnh trong v kch cng tn ca
Shakespeare.

Sc mnh

Bng trn sng bt u dch chuyn, nhng khi bng x

hng lan can st ven b, b gy i nhng tr st c thn ngi
m ngi ta vn qun dy vo gi tu thuyn trn cng, lm
v tan nhng ct in chng khc g ta b gy que dim. l
nhng g dng sng y v nhng tng bng tri gin d lm
my hm trc.
Gi y ti i do trn b sng, trong nng, v ti nhn nhng
tr st b b gy, nhng ct n, nhng hng ro li v vn
ngn ngang. Phong cnh yn tnh, nng chi chang v c hng
thm. C ting chung ngn, u nghe thy ting nhc. N gy
Ch nht v s sng m trong ngy l. N hng nhng ng st
vn v v kia cnh tnh: ng sau s m m l sc mnh
khng khip ang vn hnh, nhng sc mnh c th ph tan s
yn tnh ny bt c lc no, nhng sc mnh cng mt lc em
n s sng v s hy dit. Ti sng gia nhng sc mnh. Ti
u trn ng trong tnh lng v trong nh sng, nghe thy
ting gm v nhn thy thc l ca s phn mnh.

Khng gian

Mt sm ma xun trn sn bay, nhng con cnh cam mu

bc bay nho nhng trong khng gian, ht hong v khng c
ch ch, chng r rt m vang bu tri xanh thm trn thm c
rp mnh trong gi thng T, bay hn hoan v v thc gia Mt
Tri, Tri t v cc v sao. Mt s gii thot nguy him v bt
lc, v bay cng l s phn, n khng ch l t do, cn l s rng
buc, l s hy dit v ci cht, cng l nh mnh cay nghit v
cm lng. Khng gian cay nng nh hi m tt, v chic my bay
ang bay ln v t trn u ti cng trong giy pht ny ang
gii bom xung O slo v Paris. Hy bit s hi, hi con ngi, v
mi chin thng: mi chinh phc khng gian, mt him ha.

Mt g phiu lu

G dng gc ph Rkczi, nga mt ln tri, v lm nh

ang tm mt th g trn ci cao xanh.
G khng cn tr, trong ti g c ba chc peng v hai vin
aspirin. G nheo i mt hi km nhm nhn nhng m my.
G va t trong tim c ph v t ci vn chng - c hai u xa
xa nh c chng th k - bc ra ng. G mc mt b nu,
tht cravat . Rng li g chng ra sao. G nhn nhng m my
v hi tng. G mun mt iu g , vo bui sng, ngy
hm qua hay mt trm nm trc. G mun g? Mt chuyn
phiu lu? N hng phiu lu g?... C ngha g? G i tm ci
g nh? G ci xung nhn mi giy, ri l ng nhn vai. Ri g
i v pha ph D ohny v v pha ci vn chng vnh hng. G
khng hiu.

Vin

Vin cht. Ch cn li mt thnh ph ln mang mt ci tn.

N hng ti tang n nh tang mt con ngi. Ti gn gi

nhng k nim nh v n, nhng hi ha trang, Hofmannsthal,
mu mt v n ci ph n, mt chuyn do chi trong rng
thu, ba n ti Kobenzlin, mi bia trong nhng cn hm
Griechenbeil m mt khi thuc, hi m nng ca chic l si
p men trng trong nh tr Hie ing, tm voan sng m trong
vn S chnbrunn, ci nhn kiu hnh v y thn thi ca
nhng ch nga Lipica trong trng hc Ty Ban N ha, tt c
nhng g ti yu thnh ph ny, ging ni ca dn chng, tt
c nhng g qu phi v mt. C th sng theo nhiu cch, v
tt nhin c th sng khng c thnh Vin. N hng khng ng
lm.

Bagdad

Mt sng ma h, trong khu vn ca tim c ph trn b

sng D una pha Buda, nhn ra dng nc mu nu nht, trn cao
l lng nhng m my, nhng tm voan mu sng bc, nhn
ln Citadella [41] t l bun trn nh ni, nh bc tng thnh
ca mt lnh cha Ty Ban N ha, ni xing xch nhng nh th
Thin Cha gio, nhng nh bun ngi Mr v nhng trinh n
rp, i din l dy ki t Hangli - ni di nhng lu bt
mu, dn Bagdad ang bn ci nhng mo mc th trng v
tnh trng bng th ngn ng ch ba - gi th ti hiu pha
bn kia sng, sau sng m v nhng tm voan che, mt ni
no l Bagdad. Ti n mt v ht thuc. Ti l mt ng ln
phng ng. Ti khng i Bagdad na.
[41] Citadella: thnh ly do triu nh H absburg xy dng nm
1854 trn nh ni Gellrt, ngn ni nm st b sng D una, v pha
Buda ca th Budapest.

Khng kh y hi m, v thnh ph ngt ngt trong hi nng

ma xun, hn hn di bu tri mu ch, mt mi v nhp
nha nh mt c th y trong bung tm hi, v c nh tt
c chng ta u l nhng culi hay n l c hp ng, trong
nhng m ly nhit i b n ngn ngt ta hi nng, trong
bn ly n ngang lng, gia rui mui v rng dng x, u
trong vng S umatra [42], trong ma xun vnh hng v cht
chc. Hi cc bn, hy cng ht ln! Chng ta l nhng k n l,
n tc th v nng v m.
[42] Sumatra: hn o ln nht nm trn trong vng lnh th ca
Indonesia, c din tch 470.000 km2.

Ma xun

Hoa thy tin, ng. Hoa anh tho, hoa u thm, hoa lan
chung.
N hng ng qun c hnh non, c ci y thng, v rau dn.
Xin ng qun rng nhng cnh rng sn sinh ra nhng tc
phm tuyt vi y cng tc ng c ln anh, ln con ngi. Ma
xun, ngha l mt iu g ang din ra, ta tn mt chng kin
mt t i thay ch trong vi ngy, cy ci thp ln nhng ngn
nn mu xanh, t bt u trn ngp sc xanh non v sc vng.
Bn ngh g, ngun nng lng lm th gii thay i n khng
th nhn ra ni, tc ng ln cy ci, t ai, sng nc, li
khng c nh hng g n bn, khng lm thay i th xc v
tm hn bn, khng loi b v bi p mt iu g trong con
ngi bn ? Hy n ma xun.

Hedvig

u c mt ph n, tn nng l Hedvig. Ti khng quen

bit nng, khng bit nng sng u, h nng l g, nng c
chng hay l mt b c? N hng th khc th ti bit ht v nng.
Ti c th sng to ra nng, v tn nng th hin c thn th v
tnh cch ca nng, s phn v n mc ca nng, ti nhn r cn
phng nng ang , v lc ny nng ang xoa xoa u gi, pha
trn ging nng l cy thnh gi mu en, ti bit mi hng
ca mi tc nng. V sao ti bit ? V nng l Hedvig.

Ngy Thnh Bng [43]

[43] Theo dn gian H ungary, nhng ngy 12, 13, 14 (tc cc ngy
t tn l Pongrc, Szervc, Bonifc) v ngy 25 thng N m (ngy
Orbn) c gi l Ngy Thnh Bng, thng c gi lnh c th mang
theo bng tuyt, lm hi cy ci, ma mng.

Lc gn ti, ti i trong nh sng lnh. Mt tri ln sau dy

ni, nhng cy ci hnh th tr tri, t ti hin ln trong nh
vng, trn ng vin chn tri, ging nh nhng bn in ca
N ht thng treo trong tin snh cc gia nh c hc Pest.
Trong nh sng gi but, c mt th gii mi r rng, c th nh
mt b bin th in hay chic t lnh. Tt c u ng ch,
cc Thnh Bng n ng gi, nh nhng cng chc mn cn, v
lm mt du hi nng ca ma xun. Thin nhin nh git mnh
v cm hng ca chnh n, ht hi mt ci, v nhn quanh lnh

lng. Khng th lin tc ca ht v thiu t! - cc Thnh Bng

nghim khc ni. - Hy mc o khoc, hy rt run ln v suy ngh
v bn thn mnh. Chnh v y l thng Nm.

Con so

Ti hoang mang i trn cnh ng ma xun. N hng ri ti

thy mt con chim so, n nhy nht pha trc, cch ti vi
bc chn, gia m cy cm qu, long m v u tm, th l
ti dng li. Mt ch so en, m vng, nom rt vui v. N l
mt phn ca v tr, tri tim n cng chu s tc ng ca tnh
cm v ni xc ng, s phn ca n trong th gii ny c th
thy trc, cng nh s phn ca ta, n cng bit n tnh yu
v ci cht, n nhng lo lng mu sinh v nim am m sng
nh ta, n c thanh m m qua n bit din t - mt cch c
nhp iu v say sa - nim am m y. - Ta mun g? - ti ngh. V sao ta mun nhiu hn v mun mt s phn khc con chim
so?

Mt ngi Trung Quc

Mt ngi Trung Q uc i trn ng ph N am Kinh, trong

ti c khu sng ngn su vin n v mt tp th, trong nh
th vit v trng, v ch nhi, v v p ca mt giai nhn tn l
Hoa Liu. N gi Trung Q uc y 36 tui, cha ca bn a con,
nh bo v nh cch mng. A nh ang i trn ph, v mun git
mt tn c ti.

Ti nhn theo anh, v ti cn phi mt ti mi vic din ra

trn th gii. Ti mun nm tay anh v bo: A nh bn da vng
ca ti i, hy ngh n s bnh yn ca tm hn anh. K c ti
cng c s mng ca n trn mt t ny. A nh cha bit , hn
chnh l s trng pht? Chng ta u l nhng k ti li. Li y
anh bn, ta cng ung mt ly vang! C th nghe li mi ny,
anh s rt bn tay gy guc ra khi tay ti? Hoc anh s gt u,
t pha trn xung pha di, i vi ngi Trung Q uc iu
c ngha l: Khng! Th gii tht b n! N gi Trung Q uc
i khut khi gc ph N am Kinh, ti khng bao gi thy anh
na.

Tht bi

Ti mun sng nh mt ngi phng s con ngi. N hng

ngi ta khng cho php ti phng s: ngi ta lun i hi ti
sng kip ti i, hai vic y khc hn nhau. Ti c th phng s,
nhng tr thnh k ti i th khng. V th m ti trnh xa h,
ti tht bi.

Trt t

Th By no, vo lc mt gi chiu, thit b bo ng phng

khng ca thnh ph cng r ln. N gi ta nhn ng h eo tay
v ngh: ng, chnh xc mt gi. V ngi ta ngc nhin, tht
c trt t.
Mt trt t tht nghim ngt, trn khp th gii, gn v xa, tt
c u nhp nhng, khi chic ng h eo tay ca ti mi chiu
th By ch ng mt gi, tc khc nhng thit b bo ng
phng khng c b tr trong thnh ph bt u r ln, nh
bo im d v nh mt biu trng. Mt th trt t nghim
khc, hon ho v ng s. V trt t y mang ngha cht chc
v hy dit. Thit b bo ng r ln iu , n ht ln cho th
gii bit mt trt t khc v mt ngha khc. Ti bt u hiu
v bt u quen vi iu .

Ngi sao

Ngi sao trong em dy sm v ng mun

Trong mt em nm thng c y ln
Em ch l mt trong dy s b n
Mt nc phn chiu nh sng ngi sao em
nh sng trong em cui cng s thuc v con ngi:
Em ngoi quang ph, em l tia cc tm.

Ma h

Tnh gic, ti thy nhng ngn tay mm mi ca ma h g

nh ln rm che ca s. Ti ngi dy trn ging, ngi ng v
mng r bo: Xin mi vo!
N hng c nh c ai th di v ci ngoi ca s. Ri o nh
dn xa, vi nhng bc i nh nhng, si trn li i ngoi vn
lo xo di nhng bc chn. C l y l ma h cui cng ti ngh. - Ma h cui cng cn c bin v nhng bui chiu
di l th trn bi bin, trong mt cn phng khch sn mt lnh,
bc b, ca chp ng kn. u c ting nhc v bin khng
ngt m , bin vn di trong hong hn nh mt con bo
trong rng gi lc mt tri ln, khi nhng ch linh dng nh ra
sui ung nc. Ma h cui cng khi hoa hng cn rc nh
mu trong vn. Khi ta cn cm nhn c cuc sng nng nn,
trn vn v chn thc. Ma h cui cng khi mt ln na gi,
nh nng, mi hng ca thin nhin v ma thm ri t nhng
m my cn n bn ta. C l y l ma h cui cng. - ti
ngh, mt cch rt bnh thn. V ti khoanh tay, yn lng lng
nghe ting ng ca nhng bc chn dn xa.

Thnh ph

Thnh ph b bom t su gi sng n bn gi chiu. u

u cng thy khi m mt. Ti n, mt s yn tnh l lng bao
trm ln thnh ph, nh tt c chm trong nc. N hng my
bay nm bom cng im ting.
Thnh ph nt gn ht: cn li my ngi nh ngoi vi v
ci thp chung, tht k l cha b dnh bom. Q ung trng
chnh, nhng ngi nh p thi xa, nh th u nt. N hng
thp chung cn nguyn lnh. V th ngi gc chung, cng
nh mi ti, lc ny vi v leo ln mt trm ba mi tm bc cu
thang, v ging ln hi chung ng trn thnh ph b tn ph.
N gi gc chung ch lm phn s ca mnh. i khi vic
chng c ngha g. khng phi l mt biu tng; nhng
biu tng chng c ngha g khi mt thnh ph b hy dit.
N hng ting chung bay trn thnh ph nt, nhng ngi b
thng v nhng ngi ang hp hi bng lng nghe ting
chung, v t nhin h hiu rng tt c nhng th khc ch l
kch cm v ph du, ngha duy nht ca thnh ph l ting
chung ny, n khng mt i, c khi si vn v. Tt nhin
ngi gc chung khng ngh n iu . A nh ta ch ngh u
thng c c lnh lng? A nh rung chung nh th, kin gan
v lo lng. N hng thnh ph vn sng c trong ng nt, v
ting chung ang vang ln khng gian t tro tn. Phi hiu ra
iu ny. Hy rung ln nhng ting chung.

Tay i

Ti n mun l t bia m cho mt ngi bn, nhng ngi

d l v c. Cn li mnh ti vi ngi khut. Tnh cnh
ging nh khi cc v khch ra v, ch nh nhy mt cho mt
ngi bn anh ta li, h ung vi nhau mt chai vang, tr
chuyn v x hi nhng mt mi ca cc nghi l tip khch so
rng. Ti ngi xung mt chic gh i din vi nm m, chm
thuc ht v bt u tr chuyn vi ngi khut.
- Th no? - ti hi - ng bn, ng khng thy chn ? ng
thy y, ti vn suy ngh bng nhng khi nim trn th nh
thi gian v ni bun chn. Ti ngh, d sao nm mt mnh
bt ng di lng t, trong chic quan ti cng v ch thi
ra, cng chn. N hng ri ti hiu s im lng ca ng nht qun
hn tt c nhng vic ng lm khi cn sng, rng ti chng c
khi nim g v ci cht. Trong ci cht, iu tuyt vi v ng s
l: ngay c tng tng ra cng khng th. Chng ta ch c th
cm nhn s khng khip v s li tn bng nhng khi nim
ca cuc sng. T in, ni hm, nhng ph phm ca ci cht
hon ton khc. Ti hiu chng y. D u sao, ch cn hai ta vi
nhau, nhng ngi khc v c, ng hy ni: ng c chn
khng?...
Nhng ng khng p li ti.

Hnh phc

Ti mng tng n mt ngy s phi tr li. V quan ta s

bo: ng di tr! u phi tt c l ng cay tht vng, mt
nim tin. C lc anh cng hnh phc. D khng nhiu, th
cng trong mt khonh khc. Hy ni ra khonh khc y!
Ti s p ra sao? Ti s ci u, gi tai. Ti lng tng nhn
quanh, ri p: Vng, ti cng tng hnh phc. Chc chn
ti tng hnh phc. Ti cn nh n nim hnh phc, d v
ca n cn trong ming ti y, mi hng ca n cn trong
khu gic ti, n cn lan ta trong h thn kinh ti. N hng khi
no ? Trong thi nin thiu ? Khng, thi nin thiu ca ti
bt hnh, ti b i x ti. Thi thanh nin, tui trng thnh?...
N hng k nim bun mnh m hn, chng bao trm ln tt c.
Tuy nhin, khi no ti tng hnh phc?... Gi ti bit:
trong mt giy pht hng h n ni ti khng cn nh na.

H nc

N c ngm, nc sng D una trn b v ma to nn mt

h nc t nhin trc ca khch sn, trn nhng lp c ma
ng. Ci h nc ny hm qua cha c y, nhng hm nay
hin hin, v trong h thy bt u cuc sng. n vt bi
li trn h, nhng ch hi u ln vng trn h, v ti s khng
ngc nhin nu i t pha Tejcsarnok, gia m cy ci, thy
hin ra nhng con thin nga v Lohengrin [44].

[44] Lohengrin: trong truyn thuyt ca ngi Celt (cn gi l

ngi Kelt, hay ngi Xen-t, mt sc dn Ty u thi xa nh c
Anh, Wales, Scotland, I reland), Lohengrin l mt hip s, khi c tin
Telramud nh la gt ly cng cha Elza, chng i trn chic
thuyn do thin nga ko n nh thng Telramud v ly Elza lm
v. Cu chuyn c ngun gc t th k 13, c Richard Wagner
bin son thnh v opera trnh din ln u nm 1850.
M, ngi ta xy nhng ngi nh chc tri nh th, trong
mt ngy. S sng to cng mang tnh cch M, mt cng vic c
l rt khn trng. C v nh cc ph kin - trong mi lc, to
ra bt c th g - u sn c trong kho. Ch cn c Thnh linh
v li phn truyn ca Cha l tt c s xong tp l, d l h
nc, bin c hay ton th gii.
Hy ni li ca Cha, hy mi c Thnh linh, hy sng to!

nh nn

Trm in trung tm ngt mch, c khu ph mt in. Mt

n nh ng lc ang lm vic, t ngt v hn h. Loanh
quanh mt lt, ti nh chm ngn nn nh th to tng, m
cho n lc y n ch l vt trang tr trn bn, v tip tc cng
vic.
Ti vit nhng dng ny trong nh nn. Th nh sng ny,
trng thi ny quen thuc v tin cn mt cch quyn r. Ti ngh
Kazinczy, Vrsmarty, Pet v A rany lm vic nh th ny.
H lm khng ti, trong nh nn. Ri ti ngh n nhng
ngi khng l, Pascal v S hakespeare, Goethe v Hlderline
[45], h vit trong nh sng l m, bp bng ca la nn tt
c nhng g lm cho mt t v tm hn con ngi tr nn sng
r hn. Mt th nh sng khng n ni no, nh nn. Hy hi
tng. Trong nh nn c th nhn rt xa.

[45] J ohann Christian Friedrich H lderline (1770-1843): nh th

c.

L Tro

Ti thy nui tic v n hn... nhng khng phi nhng ti li

ca xc tht. Ti khng nui tic v n hn iu g m th xc ti
mong mun, i hi v phm phi. Ti ch nui tic v
n hn nhng g ti b qua, nhng g v li nhc v a thoi
mi hoc n hn ti khng lm ni, nhng g ti khng bit
n, nhng g ti b qua, nhng g ti s phi cht m cha
tri qua... Ti nui tic v n hn v iu , ng, vo sng ngy
L Tro. Hy qut tro ln trn ti.

ao ph

ao ph sng u , l mt cng dn bnh thng,

bng hi ph, xi li, ng n, nh nhng ao ph thng th,
sng trong mt ngi nh vn, vic lm thm trong i thng khi khng phi treo c ai - l tin hay rn. ao ph sng u
, v bn, i khi bn thong ngh n g. V g c lin quan
n bn, d rt xa vi. N hng si dy mng manh v tinh t ca
s duy tr trt t v tha thun chung ni kt bn vi s phn
ca g. Chc chn rng thnh thong bn cn m v g, v c kn
o mua chuc g, sau ny g trng thng lng vo c bn sao
cho bt au n. N hng tiu tit rt quan trng. V ao ph cn
tn ti c v li ch ca bn, v s an ton ca bn. V g cng
sng cnh tnh bn, v bn l con ngi, ngha l mt trong
nhng c hi ca ao ph. Bn cn bit nhng iu . Cu
Cha ph h cho linh hn bn.

Hu cao c

Ma ng, con hu cao c sng trong ngi nh nc hnh bn

cu, c mi rm kh d chu, hi ngt ngt, ngi nh do th
tng, nh mt s qu trng, cng nh nhng t binh qu tc
ngoi bang khng b nht trong nh ngc m c giam gi
trong lu i c nt ca mt c ng m nh nc mua li
dng vo mc ch y. Con hu cao c cng c nht ring
vi con, mt ch hu cao c nh, trong mt ngi nh to nh
mt ta dinh th, ch c hai m con n. N hng ta nh mi vm
ring bit, nhng thc n chn la k, ngi gc v phc v ct
c ring, nhng khch thm quan t khng dm tr chuyn to
ting: tt c u khng la c con hu cao c. N bit r
rng ngay c s xa hoa ny cng l kip n l, cng nh tt c
mi s xa hoa gn lin vi lnh canh v li st.
Hai m con n vn cao c, i vng quanh ci nh t xa hoa y
sut ngy. Trn tng cao, nhng ngi trng th cn thn
lp nhng chu ng thc n cho thun tin, c nh n ang vt
l t cc lm cy trong rng gi. Con hu c i vng quanh, t
sng n ti, n vn c v pha bu tri xanh b che khut bi
trn mi vm, v n nh. iu khng khip nht trong cuc sng
t y l con ngi lin tc hi tng. Tt c mi sinh vt u
hi tng, k c hu cao c. D c mi vm, c s xa hoa, c
thc n ngon u v ch. Con hu nh t do. V chnh v th n
vn cao ci u nh trn ci c di nghu, nh nh mt du
than ln khng gian sinh tn, nh mun tht ln: T do!
N hi ging cc nh th. N l nng tin gia cc loi vt, l
thin s. N c th bc di mt ln su mt, nu c t do.
N hng n khng c t do. Chnh v th - v v nhng nguyn

do khc na - ti dnh cho n mi s cm thng.

u ngn t

Cht v u ngn t ca nng, c th. V ngha, cng chng

phi hnh ng anh hng, nhng trong n c mt kh nng, mt
xung lc, mt s r di, mt cm thc sng no . V u ngn
t ca nng, c lm... N hng v nng nh hin ti, vi nm
chc k, vi m o, vi nhng tham vng v vi nhng kht
vng cn ng ng hn ca nng, vi bnh thiu a xt trong d
dy, vi i mt cn th nh, v v th m cht dn mn trong
sut ba chc nm, mi ngy mt t ?... Khng, tt hn l cht
ngay lp tc, v u ngn tay t ca nng.

Cui thng Mi

Mu vng xa nh th, nh mu ca rng.

Ti qun i mt, qun mu mi tc nng.
Ch c gi ti t lt qua y vi ting than vn
V thi gian vn lt qua ti.
Ging ca gi nghe khn r.
Ti thc dy, cng phi c mt cht g
Ngi sao ma thu sng trn cn phng
Cnh rng lp long.
Thng ip g ca am m?
Ti khng bit.

Hi ngi

Loi ch cm nhn thy s hn nht ca con ngi, v hot

ng ca cc tuyn trong c th, mi hi ngi c th nhn bit:
c l anh tot m hi v s, m hi c mi. Loi ch cm nhn
thy mi hi y. N hng khng ch s hn nht c mi, m c s
ngu ngc, s u cng, c l c s bnh thn v hnh phc na.
Con ngi, trong ni n au ca bn thn, mun lm nhiu
cch th gii hiu mnh.

Nh thng Ba

N h vo thng Ba, bn gi chiu vn cha hong hn, v i

mt quen vi ci l m trong ma ng ca ta cm nhn thy
nh nng nhn nht ny dai dng v gay gt hn, th gii
din t c mun ca n, bao gi cng bng nh sng v
cuc sng: hy lun tin rng pha sau dch bnh v s khn cng
vn tim tng nhng sc mnh sng sa hn, vn lp l nh
sng, th nh sng - du th no - n mt ngy cng s soi ri
xung nhn gian, nh nng u ma dai dng vo lc bn gi
chiu, thng Ba.

Ma xun

Ma xun khng ch c hng, c sc, c nng, c vn chng,

c mt, c c ci v hnh non, m cn c kh nng cha tr bnh
theo cch hoang s v nguy him. Ma xun, nhng b tm,
nc khong cha bnh, nhng mn n hp l tc ng n c
th con ngi hn bt c lc no khc: hy thn trng vi chng,
nh vi nhng th thn dc b n. Ung thm mt ngm nc
khong, ngi thm nm pht trong b tm si, thm mt nm
thuc l ma xun, v s cn bng ca c th bn b ph v. Ma
xun l thuc, cng l c dc, ta nh cuc i - nn s ph
din ca n d di v tng bng n th.

Lan d hng

Ti nhn c n trong mt chu s, gi bng giy mu hng,

vi th hiu xong xnh n cm ng, ta nh mt cm xc n
gin c gng lm p cho cuc i. N hng n ta hng ngo
ngt, t ci chu s nh duy nht, mi hng m lan ta
khp cn phng. Mt mi hng am m. Ging nh ban m,
trong khu rng ma gi, mt ngi n ng c n ng trn
mm ni go to tn mt ngi n b. N hng nng cht.
C nh ti cn c th bt u cuc i mt ln na, v cn tin
vo nhng kht vng ca mnh. Lan d hng go ln nh th.
Ti nghe ting go y rt lu. Tri ti. Ti mt.

Thc nc

S u gi chiu, ti n chn thc nc. N c xi nh th t

bao gi, bt ngu trng xa, d di, o t v trn ngp, t rt
lu, c khi c ngn nm. S c mnh khi n xung vc su v
tung v, gia nhng ngn ni , v i nh To ha v ngi
ngh s. V c th sng vi sc mnh gh gm, nhng cng c
th li tn vi sc mnh gh gm, vi ch vnh hng. Thc nc
git ln, qun qui nh chic roi c gai st trn tm lng trn ca
ngi n l, n qung mnh gin d xung nhng mm di
khe su. i khi cn c sc mnh gh gm chng ta t hy
dit hon ton, sc mnh gh gm v nhiu thi gian.

Phn II:
Ars Poetica [1]
[1] Ars Poetica: thi php, ngh thut thi ca.

Ti khng c th v kh v quyn lc g khc chng li thi gian

v th gii, ngoi vic vit vn. N gi ta chia ct v gn ghp nhiu
quc gia, bt cc dn tc lm n l xy dng nhng kim t thp ca
nhng tng tc thi, ch p ln cc tha c, lm n tung nhng
cy cu ni con ngi vi con ngi... V sao ti vn chu ng? Ti
sng v iu g, ti tin vo iu g? Ti sng ch v tin rng tinh thn
tnh to, trong sng, ch thc, khng khoan nhng v khng th an
i, l vnh hng, l khng th xc phm, khng th ph nhn m
khng b trng pht, khng th gi mo ni, v n s vt qua tt c,
mnh hn tt c. Ti ch tin iu , ch sng v iu , ch v th m
khng t st. Cu Cha ph h cho ti.

T bch

Ti sinh ra lc tm gi ti, tri y gi

Ti yu Kassa v nhng bi th
Yu ph n, ru vang v trng danh d
Yu l tr gn gi vi con tim
Ti khng yu g khc na
Tt c nhng th khc u l b mt
Ti khng cu xin, v ng thng hi.

Kim tra

N h vn khng th b qua vic ngi c khng hon thnh

mt trng trung hc khc, v hnh, m giy chng nhn tt
nghip khng thnh vn ca n to cho h kh nng cm th tc
phm. N h vn buc phi on nh c gi ca mnh; ng cp
ca anh ta buc anh lm iu . Phi vit nh vit cho Goethe
vy. C th khim nhng hn; ch c iu nh th th khng
ng vit.

S n bn

ng tng bin tp ca mt tp ch nh, nhit tnh v ng

n, xin php c ng mt bi bo ca ti, bi ny ng
trong s k nim ca mt t nht bo ln. s bo k nim ca t
nht bo ln kia c in hai chc ngn bn; tp ch ny ra tng
cng c ba trm bn. ng tng bin tp mun a bi bo ca
ti ra cng khai, mt cch thng minh v cng bng; v th m
ng xin php c ng.
Yu cu y khng c g qu ng. Ba trm ngi c y bao
gi cng c ngha l s cng khai ch thc. N hng ngi khc
khng ng k. a s nhng bi vit ca ti t nhiu thp k nay
c ng hng triu bn, hon ton khp kn trc cng lun.

Nht k

Ti khng bao gi tht s thch nht k, khng phi l th

loi ca ti. N u ngha ca nht k ch l vit hng ngy, v
bn cnh cng vic chnh l ghi chp li c sn phm ph, gi li
nhng vn vt tc thi, th nhng ghi chp y i vi ti c
ngha l nht k; nhng ti khng th vit khc, m ch c th
vit cho s cng khai v hnh, ng nh ti vit nhng ghi chp
ny ln mt giy, ngha l c ta , c ch , vi ni dung c
dn dng... Liu y c phi l s ph phim chng? Hay l s
rng buc ca ngh nghip? Th cn nht k, nhng ng vn t
bch ln, c vit vi t ph phim hn, t dnh cho cng
chng hn ? Ti nghi ng chuyn . N h vn bao gi cng lic
mt n xung quanh, ngay c khi anh ta ghi chp vo cun
s ring t: Hm nay khng xy ra chuyn g. Hay: Chiu nay
ti ht thuc. Tt c nhng vic anh ta u coi l vic chung,
chnh v anh l nh vn. N ht k, ngay c th ring t nht, bao
gi cng c vit cho mi ngi, v v vy c l chn thc hn,
nu ta thnh tht th nhn rng chng ta khng th tr nn
hon ton trung thc - chng ta, nhng nh vn - trong bt c
vn phm no, ngay c trong th t v nhng ghi chp ca mnh.
Hn na, hi ngi vit nht k, ti khng i ngi lm v s
chn thc ring t kia, hy gi ly b mt ca anh - v vit trong
b mt v chn thc, vi ta , c cu trc, c ch ch, ng
nh cch thc mt mnh anh c th vit v nn vit.

Nh th gi

Trn i l, mt nh th gi ang i v pha ti. ng mc

chic qun en k sc, o khoc sn, i chic m cng
mn trc. Mi tc bc trng nh tuyt ct ngn l ra hai bn
gng mt. ng i chm ri, nh ngi bit n tt c mi
ci ch, v bit rng khng vic g phi vi v.
ng i gia nhng chuyn xe in, xe hi, gia nhng ct
qung co v n b, gia nhng ca hng v nhng vin cng
chc, di nh sng n n ng mu hng. ng i ngang qua
i l, nh mang theo mnh tri thc v ni bun, trong s hn
n ca th gii. Gng mt tr th v gi nua ca ng, i mt
ng trn tri nhn nhng vt chiu sng nhn to kia, phn chiu
hi c ca s gh tm. C nh ng c ln thy mt ni khng
khip, v ng khng th qun ni iu , ng mun hiu c
n. iu khng khip y l th gii ny.

Di sn

Trong di sn ca nh th c c nhng cch ghp vn v cch

chi ch, nhng phi bo cong queo, nhng mnh vn c im
trang. N hng th v vn ny l ph liu ca a s tc
phm, cht liu cho cun sch b sung m sau ny c gi lt
gi vi s lng th v ku ln: ng y mi phong ph lm
sao!
Chc hn, mt nh vn cng chnh l nhng g m ng ta
chi, ng ta qung qut, ng gt gia bng dao nhp v bng
ngi bt, l ng nhng vn tinh khn. Ci ph phm ny i
khi cn ni ln nhiu iu hn c chnh phm. Trong tc phm
ca mnh, nh vn nh b ui tm, ngc gn cc loi hun
chng, nhng th m i khi ch l nhng huy hiu dt vng, l
biu tng ca h danh. N hng nhng ph liu ng ta li,
chnh l nh vn, cng nh s lm l ca ng, nh gic m ca
ng. Vic bi mc nhng ph liu chng hay ho g, nhng i
khi qua mt bi nc bt li c th chn on ra bnh, mt cu
ni l li li cho thy iu thc mun ni, di co, nhng ph
phm li cho mt tn hiu lm sng t tc phm, lm r con
ngi v nhng th khc.

Khi u

D bn c bit iu mnh mun ni, cng v ch: s khi u

vn chng l mt hnh ng c xa no , gn nh c lp vi
tr tu v mun ca chng ta. Ta nghe thy mt m thanh, nhn
thy mt nh sng no , bng nhin cu vn bt u ngn ln.
V bn cm thy bnh tm: Mt iu g din ra, nh th
ny, gi y tt c u n.
N hng thnh thong bn khng nghe thy m thanh y,
khng thy bt c nh sng no; v bn lng tng lp ghp ngn
t, bn tm ti ci nhp iu b n s khi ng tt c, to cho cu
vn tri chy. Bn gng sc xoay x, chi chut nhng cu vn
vn c nh cm ic. Khng th bt u vit vn mt cch p
buc. Cng nh mi cng vic sng to, cn mt iu g na.
iu cn thit l g?... C l l Cha.

Nhng him ha

Vit, trong thi i ngy nay bt u tr thnh mt ngh nguy

him bc nht. Vit c ch ch th xa nay vn th, nhng ngy
nay nu c ai vit v ma thu, hay ghi li cm xc khi nhn thy
mt bng hoa anh tho, hay vit v cc loi cn trng, th vic
cng tr nn nguy him - vit g cng nguy him, v n c ngha
nh s ni lon chng li quy lut v th hiu ca m ng, v
sau mi ngn t l c tnh, tc l sau vn chng c s phn
khng. Vit l ng ng, ging nh mt mt ng, mt tn hiu
pht ra. V l phi thuc v nhng k hoi nghi - cng l mt
ng, l tn hiu.

Nim vui

Khng phi vit l mt cuc tranh u, vt ln, l s chuyn

dch hoang mang trn cc sa mc v cnh ng tuyt ph ca
trang vit - thnh thong c nhng ngy v nhng tun, khi vit
l nim vui, khi nhng th lc khng khip m anh tng vt ln
vi n sn sng h tr anh, v chng lm cho cuc sng cng
nh cng vic tr nn thanh thn hn, chng gii thot khi
nhng quy lut ca trng lc, c nhng ngy vit l hnh phc,
khi anh tin v pha trc nh nhng v nh c cnh, bay trong
cht liu b n ca tng v hnh thi! N hng ngy nh th
tht him hoi, thi gian y tht ngn: v chc chn khng phi
l thi gian lm vic l tng! N hng ngy lm vic sung sng
thng khim tn. N hng ngy nh th anh khng vit mt
cch qu cm. N h vn thng vit mt cch t tn vo nhng
lc nh th, nh mt cch t n - vo bui sm mai, ci rp
ngi trn trang giy - s khoan dung khng th hiu ni v n
hu ca Cha m anh cha hiu tng tn, v anh cn ngm
ngm hi coi thng iu .

Tui v thnh nin

Thi gian, khi v mt cu th ta bn c ng b gi lo ca

mnh, ci thi k gn d, vn chng y, khi nh vn nhn th
gii v cuc i ch nh mt nguyn c tm thng din t
nhng g thuc v v khng thuc v con ngi: l tui v
thnh nin ca nh vn. Vi mt s ngi thi k ny ko kh
di; vi Flaubert (*) chng hn, n ko di ti khi cht.
N h vn s thc s trng thnh, khi khng cn nh gi khng ch ng b gi ca mnh, m ngay c thn phn mt con
ngi n hn, km ci nht - thp hn mt cu th d hon m
nht; v cn vit ra iu .

Kh khn

N him v v kh khn thc s ca ngh vit ch bt u khi

nh vn khng cn mun sa cha, gt gia v hon thin tng
cu ch, m l tng.

Renard (*)

ng vit nhng v kch thnh cng, nhng bc v nho

nh, mt s truyn ngn. Tt c u tht tn. V ng vit sut
i, khng ch tm lm, vit gii khuy hoc lm mnh thm
bc b, nhng ghi chp nh v tt tt nhng g tn thy di
mt tri, v nhng g m i thng x y n vi cuc sng
nh vn, v n b v cc tnh ng, v nng dn v cc trng m,
v hoa v s so snh, v tnh yu v v vai tr ca tnh yu trn
sn khu, v v ng v v tnh hiu danh ca ng, c v nhng
kht vng tnh dc ca ng, v s th ght ca cc nh vn gi
li thi, v hong hn v v ci cht ca ngi cha, v tnh
thng v v vic ng khng bao gi c th ngi cng phng vi
m, v S arah Bernhardt v v con ch ca ng, v nhng din
vin ti v v vic A natole France ni g sau lng ng v v
kch ng vit ngay hm din th, v nhng ngi Php v v
lng yu nc, hai khi nim khng ng nht... ng ghi
chp trong hn hai chc nm. ng lun mong mun vit mt
tc phm ln, nh tt c cc nh vn thc th; v tc phm
ln y khng bao gi thnh. Khi ng mt, c th gii mi kinh
ngc v khm phc nhn ra rng nht k ng li, nhng ghi

chp vn vt, nhng ph phm ca mt i vn ng l mt tc

phm ln, ngang tm vi mt vn nghip ln. Trong khi di co
y c tt c nhng g m mt nh vn c th ni v th gii.
ng l hin thn ca mt bon sens [2], ca tr tu Php va
tnh to va hoi nghi, va sng m va say m: mi th ch
ng liu lng cn thit mt thin ti vn l mt ngi th
gii, v ngi th ng din tr thin ti qu mc. ng bit b
mt ca s cn i, ngha l bit b quyt ca nghip vit.
[2] Bon sens (ting Php): tr tu tnh to, s tinh anh, sng sut.

Nhng k ng ng

Vit v cuc sng, v tt c nhng con ngi m anh bit

v yu qu, nh nhng nhn vt trong mt tiu thuyt trinh
thm. Bng nhin anh nhn ra tt c u ng ng: tt c u ht
hong chng minh tnh trng ngoi phm ca mnh, u u
cng thy nhng vt chng, nhng vt v tri, chng bt u sng
ln ngha c bit di nh chiu ri ca ngn n ng vc; v
nhng ngi hm qua cn vui v tn mn, hay c o chic gh
luca [3] chun b cho ngy l, bng nhn vin thm t to ln vi
gng mt mo m. Vin thm t tt nhin l ngi ham thch
ngh thut, c th l mt c gi tr t m, hay mt b gi ng
ngn. Khng cn thit gi tn r rng tnh cht ca ti c; mt
iu g xy ra, u y, v tt c gh tm ti mc nhng
ngi trong nh v xung quanh ch dm a tay che ming thm
th v chuyn ... Hnh ng ti li y l g? Chng ta khng th
ni, v ngay c vin thm t cng khng dm ku tn tht ca
nhng k ti phm v hnh ng ca chng. Chng ta c th lm
g chng li chng? N hn vo u chng ta cng thy b mt,
tn hiu v du chn. Hy gi in cho cnh st.
[3] Gh luca: theo phong tc dn gian, chic gh ny c lm t
trc, nhng cha hon thnh, t trung tun thng M i hai, mi
ngy ngi ta ng thm mt chic inh vo gh, n N oel th xong
em n nh th th l.

Ging phun

Th nguyn t c xa c p thnh hnh th ny, loi th d

c thun phc gii tr ny - nc, trong khun php ca
ging phun: bn c ngh rng mt iu g tng t ang din ra
vi chng ta - nhng nh vn - trong nn vn minh hin nay?
No, li y, ta hy vit mt ci g d thng i.

Blaise Cendars (*)

Trong con ngi ny v trong tc phm ca ng - trong cun

Vng - cn thy hi th thc s ca nhng cuc phiu lu ln.
N c ha trn t ru rum v mu, t tr bin th cng qu
v ni nh qu hng, t x nhit i v bng gi phng Bc,
t s xa l khng th ha gii, v t k c v vatermrderes [4]
cng nh t truyn thng khng th ha gii, t s ri ro v may
mn ngu nhin, t vng v t ni u bun: cn l v lng mn
tht s, tnh qu quyt, ni bt hnh v phong cch mnh m.
Cn hn c mt vn s ln, ng l mt nh thng thi, v ng ch
vit bng ng nhng g mnh vn ling.
[4] Vatermrderes (ting c c): ch mu n ng lng t, cao to,
rn ri.

Vn xui

Hng ngy, hng tun tri i, khi iu ta mun ni vn ch l

vn xui: n khng sc ct cnh... Cu vn d sc so hay c
m iu, hoc c sp xp dn dp mnh m, nhng khng c
dng chy ngm ca n. C chng c trc trc, lng cng,
khng c sc sng ni ti. Khng, vn xui khng th kh khan,
tm thng. Vn xui c sc ti ln nht, n c sc cun ht, c
hnh thi cht ch cn hn c thi ca. Vn xui cng lc l thc
trn vn v n c trn vn. N u khng, n ch cn l cu,
chng, lun n thun. B mt ca th vn xui ln, c sc
sng l g? i khi ti bt u ngh rng ch l s tht.

Chu ng th may

Khi c th gii bit n tn tui ng, khi ng l tc gi

ca Werther v Faust, bn thn ca hong t, l b trng, mt
qu ng, v trn ht l Goethe, tuy th Weimar, nhng cng
chc nh v l vn s ghen ght vn thng thm th sau lng
ng, v chng bo: ng y l chu lo th may.
Khi su mi tui, bng cch no ng tm n v mt
tin nong; cn t trc cho ti lc y, ng sng qua ngy on
thng, gia nhng lo toan nh v lng bng, thu nhp v cc
khon vay. Th gii knh n ng, nhng ng khng thnh t,
Ko ebue thnh t, v i vi ng, iu cn au n v xc
phm hn l Schiller (*) thnh t. Khi ngoi bn mi tui,
Roma, trc m Cestius (*), ng im li cuc i. iu g
na s ti? - ng ngh, trong c n, khng gia nh, tnh nhn,
b bn - Tm, hoc mi nm lm vic na. Ri th l ht tt.
N hng ng cn sng thm bn mi ba nm v cn phi chng
kin ci cht ca ngi con trai ang tui bn mi, gn
nm m Cestius, a con m trong chuyn ng i Roma y cn
cha cho i, v ng cn sng thm hai nm na.
ng l chu ngi th may i vi Weimar, ng l mt
parvenu [5] b n, t nhp nh O lympus. Mt ngi nhn t,
mt cng dn th gii, mt thnh gh gm. Ch mi sau ny,
Weimar, ngi ta mi nhn ra rng trong khi , nh mt l
thng tnh, ng cn l Goethe.
[5] Parvenu, parvenue (ting Php, c coi thng): k mi ni, k
mi pht ln.

Schiller

ng l k k, mi ni mi lc ng u lng m, a tin
nhm v Goethe, gim pha nhng yu im ca Goethe, r tai
nhng ngi cha bit rng nhn vt ng knh ca Weimar
khng c thnh cng - v ng l ng gt hi ht mi thnh
cng, ng l ngi bn dn, ng l nh cch mng, ngi kho
chn v giu sang, kho la cho mnh nhng ngi hu ch,
ngi sng xa hoa, v tnh no ca nc c ng cng chinh
phc c nhng tri tim. Goethe khng c cuc sng ban
cho nhng n sng nh th.
Ch c mt th S chiller khng c s phn mang li: s
thanh thn, s chp nhn, nim vui n au ca s thanh thn.
S au ny hai ng lm bn vi nhau; nhng S chiller cht mt
cch nht nht v bnh tt, trong ni k v ng khng th tha
th cho Goethe bi nhng g Goethe c nhiu hn, chn thc
hn, bnh thn hn v vnh hng hn ng. ng, lm thi s cng
thi vi Goethe l mt gnh nng tinh thn khng khip, cn c
s khim nhng v lng v tha cao c, gia nhng thnh
cng c m ng cho n m ca S chiller, v s di hi,
hng bin v khoa trng lng yu nc ca ng, ngi ta qun
i mt iu khc, qun i s tht bi ng s m chnh ng,
S chiller, bit rng n ng ngha vi s trng tn. ng cng
khng th chu ni iu , ng vi v vit ht tt tt, v ng
cht cng l v th.

Chy trn

Ti khng c th thc i ni khc, cng chng c tin. Giai cp

ca ti - giai cp tiu t sn - khng cn l mt hnh thi khp
kn na, n khng cn gi ni, cng khng bo v ni ni dung
ca n - cng dn - na. Ti bit trn i u?
Tt nhin ti trn vo cng vic, vo s y i cm lng trn
trang giy trng. Ti chy trn vo cng vic, n cng lc l cch
sng v hiu bit thc ti, l chn l v s hoi nghi, l s kim
ch v phong cch. l T quc th hai ca ti. Mt T quc
nhc nhn, khng c th hnh phc nh trong vn a ng.
N hng n vn l T quc, l ni c ng bun v ch thc, l t
m duy nht ca ti trn th gian ny.

Nh vn gi

i khi ng cn gm g mt ting, rng ht sc, trc ht

bng mi v cn thn ht hi qua ming, cng lng ngc thn
trng khung xng gi nua, vi ha ku ln ru r. Ri ng
gm g, m o, i hi nh mt ming ni la gi c t lu
hin lnh vui v chp nhn nhng quy lut ca th gii quanh
mnh, v ch phun ng k hn, theo ng s iu hnh ca nh
chc trch, mi ngy hai ln, sng v ti, trong vng ba mi
pht.
Cn bt pht ca ng c ch , by t sn v tuyt vng,
nhng bao gi cng lm ti bng hong. D ng phn thch gi
y ang chy hin lnh phi o kia c lc thiu hy bao
lng mc. N ghe ting gm ca n, cch y cha lu, dn c ca
bao thnh ph run s. N h vn gi - ngn ni la c - c tnh
ni cn thnh n; nhng ngn ni la tr - nhng k hu sinh nhn ng h hc mm ghen t. Ch c iu, ng - ngn ni la gi
- khng cn sc hy dit th gii. V vy m ng bun b v
chn chng nh th.

t nht

Ti khng bit Gio ng - tuyt tc ca qu hng ti hon ho n th, l mt cng trnh hon m c xy dng
cng phu qua hng th k. Ti ngm tng tng lm nn n vi
nim xc cm tuyt vi. chu u khng c nhiu cng trnh
nh th, c l con s l khong hai mi hay hai mi lm. Vi
thp Gio ng nh Chatres, Reims, Kln, Kassa, chng l
chu u vnh hng trong qu vng.
N hng nhng Gio ng y cn nhc nh ta mt iu g .
Hng ngn thp ct nh mt bn tay b thng ct ngn tr
ln tri cao, n nhc: Trong thnh ph ny, mt cng trnh no
c xy dng, mt cng trnh ni danh tm th gii, mt
tuyt tc. Hy cn thn ngc nhn ln cao, ri hy ci u knh
cn! Con ngi ch ng gi bng chng mc anh ta hiu c
nhng biu tng ln. Con ngi ch tn ti khi anh ta dng ln
mt cng trnh no . t nht l mt Gio ng, cho nhng th
k. Hy hiu iu !
Ti hiu v bun ru bc tip.

Gide

Bao gi ti cng c bit lng tng trc nhng cun sch

ca ng. D ng nh khng phi v chuyn nhng cun sch ng
vit: tc phm ca ng y, trn gi sch vn hc chu u,
nhng cun sch bng c gng ln nht v dng trong sng
mun ni ln mt iu g ... iu g nh? D sao cng khng
phi v khng ch l iu m cui cng c a vo trong cc
cun sch.
C nh tc phm ca ng nm ni khc, ch khng phi
trong nhng cun sch. Chnh v th m ti cm thy ng bi kch.
Vy tc phm ca ng u, v liu mt nh vn c th c tc
phm khc vi t tng gi gm qua con ch? Ti khng
quan tm n i t ca ng, hm nay v mt trm nm sau na
ti cng chng bn tm v c ln Wilde gii thiu ng vi mt
nhc cng tr ngi rp, v sau ng b hp dn bi nhng
mi tnh cng gii, v sau na ng tr thnh ngi cng sn.
Tt c nhng th khng phi l tc phm, m l nh mnh.
Tuy nhin ti vn cm thy nhng cun sch ng vit ch l ph,
v hin tng mi l chnh yu. Tc phm ca ng, ng hn l
c tnh ca ng m nhng cun sch c th hin mt cch v
vng; kin vn ngh nghip gn nh hon ho, c c Thnh
Linh m ng vt ln - u v ch. Gide l mt trong s t, rt t cc
nh vn em li nh hng bng s pht x v hnh tot ra t
nhn cch v cuc i ng, bng mun hn l bng nhng g
ng vit; ng l nh vn m khi nhn ra ca ng chng ta
khng thy chn nn; ng hn l s hon ho lnh lng ca vn
ng thng lm ta thy cha tha mn. Gide l nh vn khng
tc ng bng nhng g ng sng to ra, m bng chnh s tn
ti ca ng. Phi chng l mt tc phm ph sinh, n din t

bn cht, nhng khng lu gi con ngi ng?

i khi ti ngh mt cuc i v mt tm hn nh th c khi
li trng tn hn nhng h ly ca n - nhng cun sch m
ng vit.

Nghip vit

S au my thng chn chng v kinh ngc, gc ng v hoang

mang, lnh lng v ng ngc n ngc nghch, ti thy mnh li
ngi trc bn, vit nhng dng ch l b phn hu c ca mt
phn ln hn d nh trc. Ti vo rng, cng c tm ti
nhng cu vn mi lm sng dy mt cch chnh xc hn, sinh
ng hn, y hn v gn gi hn nhn vt m ti mun khc
ha. Tm li l ti vit, vit nhiu nh cn phi lm, nh ngi
th sa giy lm cng vic ca mnh; ti vit v ti sng.
N ghip vit, ci cng vic din t th nghim bng ngn t
v khi nim ny cha khi no tc ng n ti mt cch kh
hiu gh gm nh lc ny, cha bao gi ti cm thy n ma
mnh, n v vng khng khip, n hp dn l lng n th. Ti
c th ni g bng nghip vit?... Ti qua tui bn mi,
tri qua tt c nhng g cuc sng c th mang li, ni c n v
b bn, s sinh n v li tn, i tnh v s thnh t, tht bi v
nhc nh. N h mt nh o thut v gi, ti bit nhng cht liu
v b mt ca ngh nghip, khng cn bt ng v chuyn g, ngay
c nu bng nhin li ra c mt ch th nh t trong chic
ng trc rng khng. N hng vit vn l bt ng. Ti cn c
th ni g v cuc i, vi nhng kinh nghim sn c, chng dy
ta rng, khng c quy lut, ch c s bt ng? V sao ti vit? Ti
mun g vi ngn t? C l: cn ni thm rng, khng c quy
lut, ch c s bt ng.

c thi khng . c li - theo tt c nhng chuyn gia - l

quan trng nht.
V cn c li, khng ch nhng cun sch m k c v n m
nht dn hoc ln c u tin chng ta khng hiu k: phi c
li c cu, danh t, tnh t nhm xc nh mt iu g vnh
vin trong cun sch. Mt cun sch mun g? Mun c hiu
ng. iu din ra t t, chm ri v phc tp gn nh trong
cuc i. Cc cp v chng c khi mt hng chc nm ngi
n lm ngi kia hiu r mnh. S ch v cng l nhng ngi
quen thn kh nm bt nh th.
c theo danh mc, theo mt hay theo truyn thng cha ;
phi tm n sch theo cm gic, cun sch c th ni - vi chng
ta, trc tip - mt iu g . Phi c thng xuyn, nh ngi
ta thng n, ng, yu ng v ht th vy. N hng cun sch,
cng nh con ngi, chng ch trao gi cho bn nhng b mt,
s tin cy ca chng khi bn cng trao ht mnh cho chng.
Ti khng mun vit sch kiu khc, ch vit nhng cun
thuc s hu ca mnh. Lm ch t tng v kin thc c trong
cun sch cha . Hy lm ch ton b cun sch, nh mt ti
cn khn ca tng - v iu kin, nh ngi ta khao kht mt
ngi tnh.

Cuc i

N h th tr tui mun vit mt cun sch ln duy nht, dy

c ngn trang, v thch t tn cho cun sch l Cuc i. Chng
mun vit tt c nhng g nghe thy v nhn thy, tt c cm
nhn v tri nghim trong cun sch. N hng m my v hoa
hng, nhng con lc v nhng b lo c n, nng, nhng
bnh tt khng khip, nhng tnh cch v hnh th nhng loi
th him. Chng mun vit mi th v chng cn tr, s phn
ca chng l cm cy n lire trong tay v nghe thy mt giai
iu, cn hn na, chng khng tha mn vi n tng ca cuc
sng; chng mun ghi li du n v tt c.
N hng cng vic ca nh th khng phi l ghi li du n v
dng bia tng nim v tt c nhng g cuc sng em li.
Khng c vit cun sch ln trong c tt c. Ch c ni
v nhng chi tit, v mt a hoa hng, v mt con ngi c tn
l Edit hay Lajos, v mt bui hong hn hay v cn bnh ung
th m ta bit. V phi ni v iu nh th cuc sng l mt
hin tng tuyt vi, nh mt gic m no : gic m hi hng
v tuyt diu. V v nhng iu phi ni tht chnh xc, bao
gi cng bng mt-hai t hoc mt-hai ngn t cn thit vit
v bnh ung th, v con ngi hoc v hoa hng. V bao gi
cng phi nghe thy mt m thanh, cng lc vang ln t th gii
v t tm hn ca nh th. Phi ghi li m thanh y. N hng iu
mi sau ny thi s mi hc c, khi chng khng cn mun
vit bt c cun sch ln no na.

Khim tn

Khng, chc hn ti khng phi l mt k khim tn. (Khi

ngi ta khen trc mt ng mt nh vn tr l khim tn, O .
nghim khc hi Khim tn v ci g?) Ta s ht khim tn
trong giy pht ta bt u hoi nghi gi tr, cht lng tc phm
ca mnh, khi ta so snh, v nhn thy mnh yu hn, cu th
hn, km mnh m hn nhng ngi m ta mun ging h. Con
ngi s khng cn khim tn khi ngc nhn ln. Ch nhn
xung l d tr nn khim tn hn. Ti ci rp mnh, ng m ci
cho trc ngi th vng. Ti nhn trc din vi S hakespeare
sut cuc i. ng l gia chng, ti lim dim nhn xung, nh
ngi nhn mt tri m trong tay ch c chic n pin.

Hiu k

Maeterlinck (*) nhn vo ong mt, vo t mi, vo i

hoa, ng xem xt, ngi v s m mi th, ri vit. S hiu k thi
s y khc t vic mang tnh chuyn mn, nhng tn ty v su
sc, nim am m khm ph y ban u c nhen nhm t tnh
cm, v ch sau mi c nui dng bng s tri nghim. S
cm nhn thi s y bin lng sng m ca tm hn thnh kinh
nghim chnh xc v tnh to: c l l con ng ca khoa hc.
Con ngi trc ht cm thy, ri nhn bit mt iu g , ri
tr nn t m, sau anh ta s th di trong trng thi v thc,
ging nh mt thi s, v cui cng l kim chng, nh mt nh
khoa hc. Goethe cng mng tng vic nghin cu nh
th. S khch quan trong nhng cun sch khm ph ca
Maeterlinck mang tnh l tng v m cht th. Mt chuyn gia
khi nhn vo ong ch thy n ong mt; nh th Maeterlinck
nhn rt r n ong v sau chng l th gii m ng ang sng.

Say

Tc phm ca nh vn y l mt cn say trin min. Mt s

say sa qua my ngn trang sch. ng sinh ra, ri n nhu, tm
li l say th gii, v sau - vi khn t p trn trn, thuc
au u trong ti, vi tt c nhng tc phm ca Freud S igmund
v th t ca cc Tng - ng bt u than van. i, th gii!
ng rn r. i, tnh yu! i thin nhin!
Hi cc nh ph bnh, hy thng ly ng y mt ln: Hy
dnh cho ng ta i li, mt cht c mi, v mt vi bia hi.

V sao?

m qua ti c - ln th t - tiu thuyt ca Wilder (*),

cun Cy cu ca San Luis Rey. Trong vn hc ng i, ti
khng bit mt tc phm no dm din t vi sc mnh v din
t c cu hi ln nht ca i sng nh cun tiu thuyt ny.
Cu hi mun thu ch th ny: S ao li l chnh ti? N hu
tc Esteban, bc Pio, v c ngi c cng hi cu y, khi gp
cun sch tuyt vi ny li. V sao li chnh l ti mc bnh, v
sao nh mnh li ging xung u ti s cng kh, bt hnh,
kip n n hoc bnh u ma? V sao chnh ti li l mt trong
nm ngi phi i qua cy cu ca vua S an Luis trong giy pht
him ngho y, v sao ti l nhn vt chnh ca bn tin trong
ngy, ngi b xe cn trn gc ph lli, v sao li l ti b buc
thi vic, v sao chnh ti b st nh, v sao? Wilder, mt cch
nh nh, tht ln tri xanh cu hi y.
ng cng khng tr li ni. Li p ca ng c chng ny:
C iu g , m thiu n, khng c n ngi ta khng th
sng? iu l g? Tnh thng? ch? Lng nhn i? N h
th khng p. N hng ng ku ln cu hi y vi ton th
gii; v dng nh Thng , gia s n o trn th, trong mt
khonh khc ch ti ting ku y.

Ngi bay

N h mt phi cng trc chuyn bay vng quanh th gii cn

thn vt b tt c nhng g lm nng my bay, anh khng mang
theo qun o m, len an, b li i ng da c khi c dng
trn nhng m ly Xiberi m ngu nhin anh phi h cnh,
trong giy pht cui cng, anh b li c nhng phch ng y
s c la v nc c chua pha chanh c th lm ngui cn kht
trn sa mc, vt li c chic m lng th c th gi m ci u
hi ca anh chng li chng au thn kinh v gi tuyt trn
nhng cnh ng Greenland bng gi, v cui cng ch mang
theo mt b qun o mng, mt chic bnh sandwich, mt ngm
nc - vng, vo giy pht cui anh rt chic v, trong anh gi
nh ca ngi cha khut v nh cu con trai, v chic v cng
nng vi lng, nn v th anh qung n cho ngi th my, qua
ca s my bay ang rung ln bn bt, th l anh b li mt
t tt c, v gi nh c th, anh sn sng nh trn v b li ht
k nim tha cng nhng th trng lng cht m leo ln my
bay, ch c th em thm nhiu xng du v cc th nhin liu
khc: v anh mun bay xa hn v cao hn, v anh sn sng i
mi git mu mnh thnh xng bay xa hn v cao hn! Con
ngi ta sng nh th, vit nh th, chun b cho chuyn bay
cui cng nh th, vt b khi cuc i mi th tha nh th,
mang theo mnh nhiu nhin liu hn, v i xa hn.

Quen

N hng bi th ch thc u quen thuc. C nh ta c

mt ln t lu. N h ta bit mi dng ca bi th y. D ng
nh th cm xc t mch ngun nng bng, b n, nui dng
nhng dng th l cm xc ca chng ta. N h th mi tnh m
thi s tng ca chnh l tnh yu ring t v nh mnh ca chng
ta, nh th ni au mt nc m thi s khc than chnh l ni
au v T quc ca chng ta, nh th li nguyn ging xung
nhn loi bt ra t vm hng chng ta vy. Chnh v th m
nhng ng th chn chnh, vnh hng v v i u mang tnh
quc t, theo ngha phc hp v cao c ca t ng, v chng
tm n tri tim c gi Bolivia chng hn, cng nh t
nc sinh ra chng. Thi s bao gi cng cho n, vinh danh
v khc thng ngi yu y, t quc y, nhn loi y. Thi s phi
c tri tim ln: cm nhn thay c mt th gii. V th m ta cm
thy nhng bi th ca h gn gi. Tt c chng ta, nhng ngi
ang sng, l tui u th ca thi nhn. Chng ta cm thy nh
th, thi s ni ra iu ; chng ta tri nghim n tng, cn thi
s ghi li n tng y thnh thi ca.

Cu chuyn vi cc nh vn

Chng ta lun ni v nhng chuyn khc, v chnh tr. V vic

J . ly hn, B. phn bi th gii quan ca mnh, Z. ngc nghch, A .
ang xung dc. Ch v ngh, v iu duy nht m chng ta am
tng, l chng ta khng ni.
Cc nh vn ngi ni v ngh, h kh kh gi kn nhng b
mt bp nc ngh vn. N h th ch vit v ars poetica khi khng
cn mun lm th na, v lnh lng vt b nhng bi hc,
nhng kinh nghim cng nh b mt ca mnh. Chng ta khng
ni v nhng tri nghim khi vit tiu thuyt, nhng hng hi
tranh ci v u im ca ch k tr v ca phng php cha
bnh mi nh cc tuyn tit dch. Chng ta ni v mi chuyn
m thc cht chng ta t c lin quan, trong khi chng ta khng
ni v nhng g ta bit, nhng bi hc m hc ph chng ta
tr bng mu v bng vng, v nhng iu ta hiu bit.

Maugham

S omerset Maugham gn nh l mt nh vn ln. ng c tt c

tr thnh nh vn ln: ti nng, hc vn, s chuyn cn, o
c v lng qu cm lm nhng g v lng, s hiu bit th
gii, s sng m con ch v cuc sng. ng bit r s khc bit
khi so snh vn phong ca S hakespeare vi cu ni hay nht ca
G. B. S haw. ng l ngi trong cuc v khim nhng. Thiu
cht na ng l mt nh vn ln, ng hiu bit th gii tht cn
k nh cn phi th, ng am hiu bn cht ca vn chng v c
vn t ng cn thit to dng hnh nh m ng nhn thc
v th gii.
Him mt ni, trong pht cui, bao gi ng cng chng li
trc s mnh, v cui cng ng ch gn tr thnh mt nh vn
ln. ng vit nhng v kch vi s khinh th bt c d, nh
ngi n x thuc a, sng trong mi trng kh ho c gy
gia cc n in trong bn chc nm, sau khi tr v c quc
c th dng s tin kim c thuc a chuc li in trang
thi p ca t tin ri sng trong yn bnh theo np c, ch
bin ru vang ho hng v c cc tc phm ca Horatius (*).
N hng c v nh ng ln cn st x thuc a, mc mt cn
bnh b him no , mt loi trng gy st ca th thnh cng
m ng rt khinh th hnh h ng. ng l mt nh vn kh,
ch c iu trong giy pht cui, bao gi ng cng a vo tc
phm mt iu g r tin, mt iu g gy tc ng khn
ngoan v ng ng, nh n mng, m mu hay i tnh. V ng s
dng ngn t nh ngi khng c tri tim, ng vit nhng th
bng tt c c gng, nim tin v mi h ly. Pguy (*) ni c
nhng nh vn rt ngn t ra t thn xc mnh, nhng ngi
khc rt ra t ti o khoc ca h nhng cch din t cn thit,

bng ng tc nh nhng v t nhin. Maugham l nh vn nh

th. ng c nhng chic o khoc tuyt ho v ngn t tuyt ho.
ng tic l ng khng lm c nhiu hn th.

Tin

Vn hc, ng thanh v gi di, coi thng tin bc. N ch

coi tin bc l o c m ngi ta a cho nhn vt trc lc
phng mn c ko ln, nh mt th tin gi v gi tr trn sn
khu, ch ng vai tr th yu trong mt cnh ln. Trn thc t,
tin c v tr trong cuc sng, cng ging nh tnh yu hay ni s
hi ci cht, hoc nh kht vng, nh tnh yu T quc; trn thc
t tin l mt n tng nhy cm hn nhiu. N gi ta khng vit
v n tng thng nht ca tin, v s cng thng m khon
chi ring hai chc peng hay khon thu nm chc peng mang li
cho i sng, v ci cm thc hn hp vn vt thng ngy xoay
quanh ng tin tch t trong cuc sng chng ta cn phc tp
hn c tnh yu v kht vng, ngi ta khng vit v nhng ni
bng hong tm peng ri, v nim hn hoan hai mi su
peng, v ni tht vng mi hai peng. Vn chng, trong a s
cc trng hp, ch vit v nhng thi cc, v ng tin khng c
hay s tin nhiu khng m xu. N hng trn thc t, chng ta
sng gia s khng v v cng, ta tnh m, ta xc cm, ta hng
khi v ta ri l. Gia cht i v bc triu din ra n tng ch
thc ca tin, n c th a sc, phiu lu, hp dn v ng s
trong khong bn trm tm mi peng hng thng, nh mt
chuyn i ti Mi Ho Vng, nh nn cht i Trung Hoa hay
nh s ph sn ca gia nh Fugger [6].
[6] Gia nh Fugger: l mt gia nh chuyn v lnh vc ngn hng
v thng mi, c quyn lc v nh hng ln chu u vo th k
15 -16, hng do H ans Fugger sng lp, t tr s ti Ausburg, min
Nam nc c.

Tht bi

Trong mt tht bi ln, thc s c mt iu g nng bng

ta ln v trn an ta. Mt bui sm anh thc dy v bit rng cun
sch, v kch, hay mt hot ng tinh thn hay vt cht ca anh
tht bi. A nh khng bit iu t mc ph bnh ca cc
bo, cng khng t tin bo thng bo ph sn. Tht bi qu r
rng. A nh i trn ng ph v cy ci cng quay i, trong cc
ca s n bng tt. N hng k u n nh v sut i vay n
cng quay mt i, nh bt khi thy anh li gn. A nh ngh ti mai
sau cng v ch; khng c nim an i. Khn ngoan nht l phy
tay cho qua nhng m ch thong qua, nhng li ng vin nh
nhng v rt r ca gia nh, ngi thn, b bn. Khng cn ti
mai sau, khng cn ti cao dn. Tht bi ny, mt trng thi c
xa, mt th g trong sng, chn thc v mnh m. Tht bi
khng phi iu ti t; ta cm thy mnh lm iu g v xy
ra mt iu g trn th gian ny. Ch ngi mun mt iu g
mi tht bi: nhng iu cng khng l nim an i. Khng
cn s lm tng na. Hy bnh tm ng li, nhn trc din vo
bng ti! Anh tht bi.

C i c li

V khng ch c bn vit nn cun sch; cng lc cun sch

cng vit nn bn. l s c i c li vnh hng, bn ng qun
iu .

S nh

Tu in chy qua ngi nh tng trt trn mt ng ph

Kassa, khi ti thong thy cn nh v s nh, mt tia sng mnh
hn tia la in cnh bo: y ri!
ng, y l ngi nh R. - con trai ng i t - sng y
xy ra chuyn g , sau ny tt c thnh sch v huyn
thoi, mt chng trong tiu thuyt din ra y, sau nhng
bc tng kia, sau s nh vi s a b b n kia. Tt c nhng
iu ti khng nh bng tr no na, m bng th xc. Tu
in vt qua, khng cn nhn thy ngi nh, ta hy sng v
vit tip. N hng ng bao gi qun rng hin trng, o c, tt
c vn cn u , vi s bng bnh kh hiu, v i d phn
vo tc phm ca bn. Khng phi bn dn sch ht du vt;
u vn l ra mt s nh.

Chuyn k

Trong m hng ca nhng thi phm, tiu thuyt hay nhng

cun sch khoa hc ln, c mt iu g n gin v tr th
nh trong mt truyn c tch. N hng cun sch ln bao gi cng
l mt cun chuyn k. Kinh Thnh l nh th, Tolstoy l nh
th, nhng bi th hay bao gi cng nh th, mt cu chuyn
mun thu. V tn cng cuc sng v tm hn l mt cu chuyn
k, i khi l truyn khu - vit bi dn gian -, i khi l c tin,
vit bi cc ng tin tri, i khi l mt cu chuyn c vit bi
cc nh vn ln: nhng m thanh v thi m nhng ng vn
y mun ni vi th gii bao gi cng kim li, l m hng
v cch ng x ca chuyn k. N hn loi ch n nhng cu
chuyn k, v ng tin tri, nh vn, nh khoa hc ch c th tip
cn tm hn con ngi thc s v mi mi bng m hng ca
chuyn k. V tt thy cc nh vn u sng mt cht phng
ng, ngi di gc ch l, dn chng ngi vy quanh anh ta v
bo: No, hy k chuyn i!

Turgenev (*)

Mt ngi ngi rt thoi mi trong salon Paris, trong vn

hc Php. Gng mt xanh xao, b ru bc trng, trang phc k
lng v sang trng, ci nhn thn thin v thng tu, i bn tay
trng mm mi, m hng Php tinh t trong ging ni ca ng,
tt c u cun ht c ta. ng ng nh mt ngi Php! h ni. Mt bc thy! - h tm tc.

ng, ng ng nh mt ngi Php. N hng con ngi y,

trong salon v trong vn hc Php, sng v sng to c mt
i t ni hoi nh qu hng gn lin vi nc N ga. Gn vi
nc N ga, ni ng khng th sng ni, ng lun trn chy khi
ni , ri ng - ngi bn ca anh em nh Goncourt (*), con
cng ca gii tr gi chu u - trong nhng salon Php, vn lun
lun nghe r ting ni ca cc in ch v nhng ngi muzijk
cc in trang nc N ga, ting gi rt t nhng cnh rng Ural,
ting ch sa trn nhng cnh ng c linh lng bn b sng
Volga, ting tht ca mt a tr N ga hay ting vng tc ca mt
g cng chc tnh l lo xc. ng sng gia thnh tr ca vn
ha chu u, v ng ch nghe, ch nhn, ch vit c, ch m v
nhng iu . V trong mi tp sch, ng ti to nc N ga,
ni ng khng th sng ni. Mt con ngi b xua ui mt
ln na cn trng to dng nn kit tc m ng trn b. V
ng l mt ngi N ga v l mt nh vn. ng l mt ngi
Php n mc y.

Nm dng, mi dng

Ti ch cn sng v vi dng ny na, v nm dng hay mi

dng m ti s vit lc mt tri ln vo cun v ny hay vo nht
k, nh mt ngi lnh b thng nm yn lng sut ngy trn
bi chin trng, m man v vt thng, trong mu v trong
nhng hi tng, v ti n, khi nhng ng i ca anh - ln
m gia nhng t thi v b bi - n bn anh, bng mt c ch
yu t anh gi tay ln v ra hiu mnh cn sng.
A nh ta vn cn sng, v c l cha bao gi anh sng mnh
lit, y nh trong nhng gi cm lng y, gia tri v t,
gia s sng v ci cht, v c l cha khi no anh din t vi
sc mnh hoang d nh th, rng anh cn sng bng ng tc
yu t kia. Q uanh ti khng cn cng xng v cuc sng vn
chng n na. Ti vit nm v mi dng nh ngi ra hiu,
khng phi cho th gii, cng khng phi cho nhng ng ng,
ch cho chnh bn thn mnh. Ti khng cn mun vit nhng
tc phm c ngi ta v tay tn thng. Ti ch cn mun
vit s tht, khng mt iu g khc. V cng nh Bungary,
ngi ta phi p hng ngn a hoa hng nh xung duy nht
mt git du hoa hng, v cng nh phi yu t c th con
ngi phun ra mt cht tinh dch - hin thn ca s sng v ci
cht, v cng nh phi cm thy ht s au n t tri tim v
i mt con ngi nh ra mt git l, phi sng, ch i, lu
tm, nhn vo bn thn ta v th gii, phi c, phi chi, phi
ci, phi lm bm mt mnh v hi tng nh th vit ra
nm hay mi dng. Ti khng cn mun vit g khc. Xin cho
tt c, nhng cnh tranh vn chng, nhng tham vng h
danh, nhng cuc giao u ny la... Cc ngi c tip tc,
nhng vng ta. Ti ch mun vit nm dng, vo chp ti, khi

trc ca s kia nhng bng hng quanh lng m Gl Baba [7]

cn ht th mt ln na; nm dng, c th mi dng.

[7] Gl Baba: tn mt tu s H i gio, cn gi l Cha ca H oa H ng

(Rzsk Atyja), ngi theo qun Th tin vo chim Buda nm
1541, v cht ng ngy l T n 2 thng Chn nm 1541. Lng m
ng c xy trn i H oa H ng (Budapest), nay tr thnh ni hnh
hng ca nhng ngi theo o Hi v khch du lch Th Nh K.

Ngi l ai?

Hy nhn xung quanh v t n Tri, v hy bnh tm! N gi l

ai v l g? N gi l mt vn s Hungary, loi nh vn khng bit
vit g khc, ngoi nhng g ngi thch, ngha l mt k hnh
kht, i khi l hnh kht chi sang, i khi l mt g n my t
sn, nhng lun lun l k chu n s thch ng nh, kh
chiu ca mt t nc ngho nn v bun t. N gi khng phi
l nhu cu thit yu hng u ca dn tc. Trng hp may mn
nht - nu ngi ta cn chu ng ngi... N gi l vn s
Hungary, ngha l v hn phu ca i ngho, ngha l ngi l la
trn lng hay bn l x hi, nh nhng ngi D igan, thi thong
mi c ngi t t v quyn th - nhng ngi c nh ca, danh
tc v phm hm - bt chuyn v v vai ngi, thng xuyn
hn l h ch nm vo a cho ngi vi xu b th nu ngi n
hay ht ngt.
N gi l mt vn s Hungary, ngi i din cho s nghip
ca mt dn tc trn th gii ny, ngay c khi dn tc y khng
mun bit ti iu . Hy hng con tim v pha nhng ngi
cng kh. Tt c nhng th khc ch l tr bp, ph hoa, xo tr.
Tt c ch c th.

Li t n ng

V du sao ti vn mc n mt li t n, mt li t n ng, v
ni h thn, s cng kh ca ti u cng khai, v ng thi c
nim hnh phc u bun cng cng khai, nim hnh phc v S
phn ban tng kh nng din t, v ti ni ln c nhng
iu ti chng kin trn th gian ny, v trong nhng khonh
khc n c, i khi ti din t ni c nhng g khng th ni.
Ti phi t n mt iu g , khng th lm khc. Phi cm n
v ti bit nhng t ng ca con ngi, bit nghe v bit cm
nhn, hiu v on ni nhng ngn t y, bit ngha v hng
v ca chng, v bng nhng ngn t y ti c th ni ln tt c
nhng g m ti mun, ti c th nh nhng ngn t y lm
mi ngi, con tr, c khi c cnh vt v nhng ngi khut
hiu mnh. Tt c thuc v ti, mi ngn t. Ti tht giu c,
nhng ng thi cng cng kh v ngho nn. Xin c cng
khai t n v iu ny, vng, qua bo ch.

Utrillo (*)

N hng gc ph, qung trng, b sng vi nhng ngi nh,

bu tri vi nhng gc chung l loi hay nhng thp nh th
trong tranh ng bao gi cng vn nh thi Trung i, ngay c
khi ng v mt ng ph ca Paris hay Provence ngy nay.
N hng ca chp mu xanh, , en bao gi cng khp, rm
ca khi no cng bung. Tri nng, bng cc khi khi no
cng su v en, ngi th lm bnh m nm ng trong gian

cha pha sn sau, dn chng sng trong thnh ph, nhng

vin lt, nh ca, gio ng c xy dng ln l v h.
N hng trn nhng bc tranh ca Utrillo khng bao gi thy
nhng con ngi y xut hin.
N hng t nhng khi , bc tng v nhng mi nh,
nhng gc chung v thp gio ng, t dy tng khun vin
c k, nt, xiu vo di nh nng v bng ti vn ta ra
nhng b mt con ngi. S au nhng khun ca chp vn chy
bng nhng am m, tnh yu v ti c vn go tht, mt g
cung m nhng ng tin vng, mt thiu ph c i mi
nng bng, nng nn ang thip ng trn tm thn trn ca
ngi tnh. ng v nhng g khng th nhn thy di dng
hnh hc chun. ng v cuc sng trong khng gian ca nhng
ngi nh mt tng. ng v s v thy v chung ca con
ngi, v trn bc ha ch thy mt ng ph khng c bng
ngi, y nng. Mt ha s ln, mt nh vn ln, mt ngh s
chn chnh v mt khung ca chp ng kn, nhng pha sau
khung ca y ta cm thy y cuc sng bi kch v hnh phc
ca con ngi. Xem mt bc ha ng ph mang tn Ph cy l,
ta nh nhn thy c a ngc.

Sing nng

Tay nh vn y tht chm! A nh ta xem ht mi cuc hnh

quyt c th xem, xem ngi v chng kin nhng ca m rng
rn, quan tm n s bn ph nguyn t, m o di di vi
Einstein, vi Max Planck (*) v Katherine Hepburn (*), anh thuc
lng hng trm dng trong cc tc phm ca S hakespeare, anh
nh hi v lun c mt bt c ni no xy ra chuyn g
khc thng vi con ngi, d l vic kinh khng hay tuyt vi.
A nh chun b hon ho cho ngh vn. Ch c iu anh khng
khi no c thi gian vit - anh bn, khng c thi gian vit
nhng g anh thy.

L khch

Gi y, khi trn th gii ny, c v nh lc ht kt dnh mi

th - nh ca, thin nhin, tm hn con ngi, cc v sao v cc
h thng lut php - khng cn gn kt na, ti li tr v vi
nhng cun sch. Ti tht vng vi tt c nhng g thuc v
con ngi, v ti tm con ngi khng ng ch. Ti tm trn
ng ph v trn ging ng, trong ca hiu v trn chin
trng, trn sn thi u v trn sn khu, trong cc bnh vin v
trong nh th, trong cc gia nh v trong tu vin. Ti tm khp
chn, nhng ni m con ngi hot ng, ch khng tm ni c
con ngi. Con ngi ch tn ti trong tm hn mnh.
V th m ti tr v vi nhng cun sch. Vnh vin. Ti s
li y cho cc bn tt c nhng g hm qua cn rt quan yu vi
ti v vi cc bn. N ay khng cn quan trng na. N gi khch
l hnh khi ct bc ra i hy ch em theo nhng g cn thit
nht. Mt bn chi rng, b lt v tm hn con ngi.

Tompa

i, chng lon thn kinh b dn p vo nhng bn thnh ca,

vo tnh yu nc u bun, vo thi phm v hoa v nhng biu
tng ny, s bt hnh v phn khng c km nn bng ch
ny, ting ku thng dn nn ca con ngi, trong ha trn
s phn t nc vi s phn Mihly, s phn ca linh mc vi
s phn ca thi s, kinh cu nguyn v khc ht a tang vi
nim vui v ting ku thng - hy nh ly li ng, hi nhng
nh th! Cui cng th tt c nhng tm hn v i v b tn
thng - nhng Thnh tng v cc nh th - u ch cho ta
nhng li khuyn rt gin n, nhng nhng li khuyn y vang
vng n mai sau. ng ni g, khuyn iu g? H i cc con,
hy ht ln.

Cc ph m

Cc ph m khng c thi s ca chng. Rimbaud, bng mt

ngn tay mm mi v php pha mu, cho nhng O , , v
mu sc thc ca chng. Ri sau cc nh th im lng, nh
v tnh. n mt ngy, ai s vit ngha thc ca ch R, ci
ting lc rc, ro ro nghe nh ting cy c gy rt di bn chn
ngi t Xiberi chy trn trn ng c bng gi ca nc N ga, ai
s vit hi th ca ch H, nh mt c gi mi lm mt ng
h hi ln mt ca knh bm y hoa tuyt, ai s t ting lo
xo ca ch S gi nh n giy pht i gt chn trn ca
S avonarola [8] bt u bc ln nhng cnh kh trn gin la, ai
s ni v gi treo c F him c ang ch treo lo O bo hay
tha, mt gin ip ngm mc o xanh? Ch c ch V
trong vn chng, nh n su bay trong nhng bi th phng
Bc. Hy lm vic, hi cc thi nhn bing nhc! Hy bit qu cht
liu ca mnh, hy khm ph ngha ca nhng con ch. Xt cho
cng, l vic ca chng ta.
[8] Savonarola: Gio s dng tu a-minh, sinh ti x Ferrara nm
1462, ng b a ln gin thiu nm 1498 v phn i nhng sai tri
ca Gio hong Alexander VI.

Ibsen (*)

ng mi mi l mt dc s.

Vi chic knh mi, mi u bc b x ci trn chic bn cm

thch lm ha nghim ca nhn loi, ng ci thp, cn trng v
k lng my m trong nhng c t v nhng cht liu b n
nh ba du ch thp [9]. Bng nhng ngn tay nhy cm b axit
n mn l ch, ng trn mt nhm bt au n vi hai phn h
danh, mt lt nc ct bt hnh, vi ht bt k, thnh thong
ng vi v pha nhng gi pha sau ly xung mt l thy tinh
ln, ri ha tan tt c trong mt dung dch hy vng mu xanh
nht. N hng thng xuyn nht l ng pha trn cc cht c,
nhng c t ca cuc i, vi liu lng chnh xc ti mc
khng ai cht v n, k c nhng khn gi khi ra khi nh ht
mang trong tim mnh tt c nhng au bun, ci nhn khch
quan v ni tht vng trong nhng v kch ca ng.
[9] Thi y ngi ta dng ch thp nh du mnh ca cht
c, ba ch thp l loi c dc cp cao nht.
ng l mt nh chuyn mn: c nh ng c bng cp lm
vic y. l mt con ngi t ni v cay ng. ng phc v con
ngi theo nhng quy tc ng t ra v bng tt c hiu bit ca
mnh, trong khi ng bit rng l ra phi tim thuc phin cho tt
c nhng g thuc v con ngi.

N vn s

Khng hiu v sao, bao gi cng vy, c mi ln nhn thy

nng trong tim c ph, khi nng ang ci xung bn tho, c
gng a vo truyn ngn v cc on vn nhng m t y m v
kht vng, hn th v s tht tnh, ti mun li gn nh nhng v
thn thin rt cy bt khi tay nng v bo: Hy cn thn vi
cy bt, b bn i! N l mt cng c sc nhn, khng dnh cho
ph n u. C ngy n s lm t bn tay xinh p ca qu b
y.

m iu

T nhng ting n o ca i sng, bng thy tch bit r m

iu - m nhc t s m , trong s tinh lc tuyt vi ny c m
thanh v ting ng thng ngy c cht lc thun khit nh
ti li trong li cu nguyn, nh nh nhn phn chiu ca Eros
[10] trong n ci nm mi peng ca c gi lng chi. u u
cng ting n o, nhng bn hy ch ch lng nghe ly m
iu.

[10] Eros: theo thn thoi H y Lp, l v thn tnh yu. Thn Eros
lun mang mt cy cung v nhng mi tn i tnh bn mnh.

Ph bnh

Ti phi xem li cc bi ph bnh nhng tc phm ca mnh

theo yu cu ca mt nh xut bn. Ti thy hng trm, hng
ngn bi ph bnh ng thnh tng tp, nhng bn n cht
ngi trn nhng trang giy gp gc, nhng bi ca ngi vn v,
nhng li th l lo xc.
Ti thong th lt gi nhng mu bo c, v ngh: Xt cho
cng, mnh cn sng l mt iu k diu. Theo nhng quy lut
ca chn l v lun l th t lu ti treo lng lng trn cnh
mt cy si u trong rng Kamara, trong gi thu, vi
nhng l th tuyt mnh trong ti. Theo ng l - c bit l
theo l ca nhng bi ph bnh ny - l ra ti t treo c mnh
t lu mi phi. S ao ti cha lm chuyn ?... C l v bi ph
bnh hay nht, ng nht cng cha tc ng n ti tht s,
cng nh bi vit tin nht. Khng th xc phm ni mt nh
vn dy dn. C th gy phin nhiu cho nh vn, c th cp i
bnh m, t do, i khi c cuc i h, ch khng th cp i ni
cm hng b n v cay ng ca nh vn. Ch nh vn c th t
tc b cm hng ca mnh. V ti ang lm vic .

Cng vic

i khi ti ngc nhin thy hng ngy mnh lm vic qu t: c

khi ch vi pht bui sng hay bui chiu, khi khng cn c th
tr hon thm na, v khi - t buc mnh - nguch ngoc vi dng
sau ny tr thnh bi vit, bi bo, bin kho hay mt trang sch.
ng, nu nh ngi ta tr cng cho ti tnh theo gi, th c
l ti i n my. Ti ngh mnh ch lm vic khng qu mt
ting hay bt qu l ting ri mi ngy. Phn ln mi ngi c
th ghen t vi cc nh vn, ch thy h lang thang, nhn ngm,
ng vn v u , c sch, v thi thong vit mt ci g .
Ti khng phn i s ghen t . Ti ch mun ni rng, chnh
ti cng ght a s nhng cng vic v vn m ngi ta mt thi
gian hay b c cuc i vo . Mt cng vic nh ngi trong
cng s mi ting mi ngy, hay thu tin hoc x l giy t s
sch chng hn. C th x hi cn n nhng cng vic bun t
y. C iu ti khng trng nhng cng vic .
Lao ng khng th v mc ch ring. Lao ng ch c
ngha khi con ngi ta sng to ra mt iu g : nh lm mt
i giy - trnh tinh ngh - m ngi khc khng lm ni,
hay vit mt tiu thuyt - trnh bc thy - m ngi khc
khng vit ni, hoc cha bnh ti gii nh c Thng
mch bo cho b quyt vy. Ti vnh vin bit n s phn, v
mnh khng bit lao ng, ch bit sng to.

Thi ca

C l n mt ngy ta s tr thnh nh th thc s, khi tt c

nhng g thuc v con ngi v thin nhin trn th gian - khng
kh oi bc ca mt bui ti cui thng Chn, ting n dng
cm, mt mi hng hoa qu hoc vt ca mt ngi
khut - tc ng n ta gn gi v mnh m n ni ta khng
mun din t n thnh li. N hng thi s ln, v i cng ch lm
th. Thi ca rng ln hn cc bi th. n mt ngy ta im lng
trc th gii, v lim dim i mt. l giy pht ta tht s l
thi s.

Jacobsen (*)

Q uanh ng l s thanh bnh v hng thm nh trong mt

khu vn cui th k trc, u v min Ty Bc, gn bin.
Gia nhng khm hoa hng l nhng vin thy tinh mu tm,
hay vng gn trn nhng cy cc g nh sn du mu trng. T
khu vn khng nhn cng khng nghe thy bin, nhng c th
cm thy hi th ln xung ca thy triu. Mt thiu n tc
vng, dng cao cao i trn con ng ri si trng, i v nng
cng trn v mi nng nh son. N gi ph n kia - ngi m
cng thy - khng bao lu na s cht lc nhan sc ang ln
hng. Khi bao nhiu ngi s go tht, a nm tay ln
ming, trong ni au n bnh hon. V pha sau s thanh bnh,
sau s yn tnh ca hoa hng v ca khu vn p kia l bin
c, sau trt t ngn np l s bn b ln xn bao gi cng c tn

l nh mnh v ci cht, sau tm trng l kht vng v au n

go tht, cng nh sau vn chng - d ai c ra sc ph nhn
- l cuc i.

Giao im

N gi trung bnh, nh vn ti, ngi suy ngh nht nho v

bing nhc nhn v cm nhn th gii theo phng nm ngang.
N gi c can m cm nhn thc t nhn th gii thu hp
v th gii rng ln theo chiu thng ng. Hai quan im
khng bao gi chng lp ln nhau, nhng gp nhau u , ti
mt giao im duy nht. Giao im y c khi l cy thnh gi, c
khi l gin la.

n lire

N h ngi b mt cp, ban m ht hong nhn quanh, a

tay ln s ti ngc, v khng bit nn gi cnh st hay ku tong
ln, thnh thong ti t hi: nhng bi th u ri? A i ly
nhng bi th ca ti? A i ly thi ca ca ti? V sao ti khng
bao gi lm th na, ai nh i chui ngn t vng ngc ca
ti thnh nhng ng xu, ai ly i ca ti ng thi ca khc - s
im lng v lan ta, v p v s sng m duy nht ca cuc i?
Cy n lire y u, nh cc nh th ni, cy n lire m A rany
m vo lng nu Thn Cht n, ai b gy cy n, khng
c cy n lire ti bit lm g trn th gian ny, vi my ch v
bt bi , tt c c ngha g nu thiu cy n?

Mt ln na

Mt ln na, hi n lire, mt ln na thi! Mt ln na thi

hy rung ln, mt dy thi, khn c, sao cng c. Hy ni i,
cy n bi bm, ng h thn! V ta khng th ni c na
bng li. Ch ngi ni c m khng cn n ngn t, trn
mt dy n.

Ngoan ngon

Ti vit mt cun sch, c khong mt phn ba hay

phn t, v din t mt qu trnh k diu khng th hiu ni, khi
ti khng cn vit sch na, m n gin ch ghi li nhng
g cc hnh tng v nhn vt ca ti ni v hnh ng. Ti thy
h i li trong phng, trong thi gian, trong th k trc. i khi
ti bt ng, i khi thch th nhn thy ngi ny c nt rui
bn cnh mi, ngi kia c suy ngh v mt hnh ng no
khc hn vi s mng tng ca ti, ngi th ba t ra l mt
g u cng, cn ngi th t c chic o khoc mu vng. Lc
ny h c th i ng, tr chuyn, ng x, sng v cht, v ti
chng cn vic g khc hn l ch v cn thn ghi chp li
nhng g h ni. Ti khng can d vo cu chuyn ca h na,
ch ngoan ngon lng nghe.

Vajda (*)

ng vit bng than, ln tro. Gia chng thnh thong ng hc

ln, ng ca nht v trong phng, ra tim n gi mn tht b
rn vi hnh phi. Hoc ng ln Vin v p vo ngi v mnh
ang bng mang d cha lm ngh may v hin sng trong
ngho i, khin b sy thai. Ri ng khc. Ri lm th t mu,
t khi bi, hoa hng en, t la a ngc, t nim am m bt
lc. Thnh thong ng a tay ln tri, ng ngc, ming vn
ngm tm v bt mt v sao. Ri sau , bng nhng l th rt
lch thip, ng xin tin nhng ni cng quyn. Ri ng vit mt

ch bng ting Hung, con ch y bt u sng lp lnh nh

c nung trong la luyn ngc.

Cuc ua

Cn phi sng vt qua nhng ti ln, nhng ti ch

thc. Cuc chy ua vi ti c khi din ra trong khong hng
chc nm - mt cuc ua marathon. Trc ht phi xy ra mt
vic g , ri phi hiu iu , ri hy xt on, nh gi n,
sau phi gii thot khi n tng, ri li ra xa, tht xa nh
nhn vo qu kh. Khi ti mi bt u sng, tht s.
N onum premateur in annum? [11] ng, nhng khng ch cn lu
gi cun sch n chn nm, m c cht liu lm ra n na.
[11] N onum premateurin annum (Latin): phi gi (cun sch) chn
nm, ni phi tc phm chn mui trc khi a ra cng chng.

Qu to

Bn hy xem n mi hon ho lm sao! Mu sc ca n, sc

, sc vng nht, hnh dng n, mt hnh th c ch ch v
khp kn, th hin s hi ha gia bn trong v bn ngoi, nh
nhng bi th hay, nh nhng pho tng c gt o cng
phu hay nhng con ngi th thi. Mi hng ca n sang trng
nht, bt k mt nh my m phm no trn th gii cng khng
bt chc ni, v ca n nh ta cn vo da tht ca mt tin n
trn A cropolis [12], u trn nh O lympus. Bn mun vit
c nh tri to kia? Ti tin l nh th.
[12] Acropolis: mt thnh tr Athens, trn c n th Pantheon
v Erechtheum.

Truyn ngn

Ch c nh th mi bit mnh c th mang li cho ti

la chn mt sc ht k l nh th no... - Goethe ni vi
Eckerman. ng ni iu v mt truyn ngn ng chun b vit
trong ba chc nm, v cui cng ng cho cng b di ta
Novel.
ng cn ni: N i v nhng d nh ca mnh chng hay ho
g. Mi nh vn hy ghi tc vo tm khm mnh li khuyn ny.
N i v d nh ca mnh khng hay v ngi ta khng th hiu
sc quyn r v cht th trong mt tc phm ch c chng ny:
mt con s t sng ra khi ci, v mt cu b d c con th
d quay li bng ting so v khc ht... Goethe sng to nn
iu k diu nh m t nhng chi tit nh b ny. Ch thi s mi
bit pha sau ti l g, l nh sng, l s m t, l nhng mi
rng buc ra sao. S chiller khng hiu Goethe mun g vi cht
liu ca N ovel. N hng nh th ch ba chc nm, lng l,
ri qu quyt v mnh m sng to ra tc phm ca mnh, tc
phm m ng khng thot khi sc m hoc ca n.
Hy im lng, ch v m mng. Ri vit, khi thi gian
im.

Mann (*)

D ng nh cui cng c mt ngi bc vo phng. ng

mc qun o i ng mu xm, tc hoa rm, eo knh mi gng

vng. Thnh thong ng g knh, ly khn lau v mm ci vi
i mt cn.
V khi m mt cun sch bt k ca ng, ta u c cm gic
nh c mt ngi bng xng bng tht bc vo phng. ng
khng sng trn nh O lympus nh Goethe, cng khng sng
trong a ngc kh nn nh D ostojevski, u ng khng chm
ti cc v sao nh ngi bt hnh v i Tolstoy. ng nh hn,
nhng cng ln hn nhng ngi k trn. ng l ngi nhn
nhn nhng vn t tng, vn chng, mc , o c,
nim vui theo cch ca con ngi. ng t nhiu c tnh cch ca
mt ngi thy, v ng bit iu , chp nhn n vi s t tro
khn ngoan. ng khng th khc, v ng l nh th. ng mm
ci v k chuyn. N h mt nhc cng b cc bc thnh xua ui
khi x s ca m nhc. Gi y ng ch l ngi k chuyn.
N hng khi nghe nhng li ng ni, ta vn thy ting nhc, nh
k lu y nghe thy m hng hoi nh qu hng.

Phn i

Ti phi thy iu g vy? Tay nh vn y khua chn ma

tay m trong thnh cng, gi y hn li t rc tro ln u, ci
rp mnh cu cnh, khoc o szrkmzsa [13], tm li nhn nhn,
ni nng kim li, cp mt ln la v pha vn chng cao o
hay ng hn v pha nhng g c cht vn chng m g lm
tng l vn hc. Hi nhng chin binh mang gm gio! Hy
ra tay, v binh, v cc nh ph bnh! Hy ui hn i! Hy tht
ln v nghim khc:
- N gi mun ti u? bt lng! Hy quay li vi thnh
cng!
[13] Szrkmzsa: loi o khoc c m trm u, may bng vi th,
cng thng mc khi xng ti.

Kositolnyi (*)

ng n mc nh mt g h trong ngy ri vic v bui din ti

b hon li. Lc chp ti, g h mc qun o thng i lang thang
trn nhng ph x tranh ti tranh sng. N hng dn chng vn
nhn ra v nhn theo g. D n chng nhn ra ng, ngay c khi h
khng bit ng l thi s. C k i qua y, - h ngh. - Hn
khng thuc gii ca chng ta! A i th nh?... Mt ngh s. C l l
g h trong gnh xic.
ng bit tt c v bn thn mnh, gn nh tt c. ng n mc

nh mt g h ri vic l c ch : chi chut, c o b cng,

cravat nh hay khn qung l x qun quanh c, ln tc r xung
trn. Lc no ng cng kh kh chic cp ng bn tho bn
mnh, c nh c vic g quan trng, nh phi bn chc hay phi
gii thch iu g. Khi tr chuyn ngoi ph, vi mt ngi th,
mt thi nhn hay mt v tng, ng u c ng u ra pha sau.
ng ni ging li mt iu g , m r thng rung ln.
N hng ngi nghe phi kinh ngc, v bao gi ng cng ch ni
s tht, nh nhng v sao. Mt ng sng nh nh kim cng,
nhn xuyn thu con ngi. ng bit ht, thy ht, hiu ht.
Chnh v th m ng khng tha th cho iu g. Ch c nhng
nh th d, nhng nh vn ti l khng ngng tha cho th gii.
ng ch nhn v khng nh, nhng sau l vnh hng.

Th gii

Gide vit trong nht k, ngi ngh s khng ch em n

mt iu g mi m - v ci cng l nhiu - m cn
sng to ra mt th gii mi, anh ta mi mi nm trong tay chic
cha kha bc vo th gii y. V cn mt b mt na: ngi
ngh s am hiu tm trng vui v, tin cy.
Ti ngh, tt c ng l nh th, l mt cm t ng v
chnh xc: ngh s sng to ra th gii mi, th gii y cng c
nhng quy lut vt l, c mt tri ln, c th gii ng thc vt,
c x hi ring ca n. V mt ny anh ta l ngi cnh tranh vi
Thng . Mt bi ton cc kh khng th gii mt cch
hon ho, v n ngy th By, khng th ngi ngh, mn
nguyn an hai bn tay trc ngc v bo: tt ri. Khng bao gi
tt. Hy thng ngi ngh s.

Rng buc

Tiu thuyt - nh mt th loi khp kn - l s rng buc: mt

s rng buc tuyt vi, nhng vn l rng buc; n mt ngy
bn nht nh mun thot khi s giam hm ca n. Tiu thuyt
c m u v kt thc, c quy lut cu trc, c dung lng m ta
khng th b qua, n c nhng chng hi v din bin, n i
hi nh vn tn trng nhng quy tc ca th loi. iu rt
tuyt v y , nhng du sao, du sao ti vn cm thy gi nh
c th dn thm mt bc. C ci g s khi v n dch trong
nhng i hi ca th loi. Ta mun cui cng s c ln vit
khng theo th loi, ch vit ging nh t tng v cm xc khng c th loi, ta mun din t bn thn m khng cn lu
ti nhng t l v i hi ca th loi, trong mt dng hay mt
trang, bt u ngay t gia hay t cui... C th ngh vit kt
thc ch ny, nhng cng c th n bt u t mt ni no
cng ch ny.

Bu khng kh

Hy cn thn vi t ng. Cn thn bao nhiu cng cha .

Bn vit: bu khng kh, v bn vit bu khng kh quanh mt
con ngi, v liu bn c bit rng, khng c hin tng no rc
ri v phc hp hn bu khng kh ny, n cng lc l tnh
cch v y phc, thm ch n l c vic ngi ct gi qun o
ma ng trong t bng bng phin hay bng giy bo, hay dng
mt loi long no c tn l globol chng dn, v c vic ngi
y dng kem nh rng A nh hay bng lng vi hng sn xut ni
a, c vic anh ta i hi ph n iu g khi ng vi h, v c
vic anh ta c a tay ln che ming khi xa rng khng, vic anh
ta c cm thy h thn khi phi chim ngng mt sng to mi
rt thnh cng ca nc M trong rp chiu phim, c vic anh ta
c c Rilke hay khng - v chc anh ta phi c vic anh ta c
bit bng c tri tim v l tr rng tt c mi cuc tnh u ph
du, v c vic du sao anh ta vn mun c tnh yu v hnh phc
v vng, c vic anh ta c hin ngang chng li th gii, c th v
dm mc c vi thc ti mt cch hn mn, v c vic anh ta s
dng du oi hng hay dng nc hoa xc ln tc... Bn vit:
bu khng kh! Hy cn thn vi ngn t, v chng hi phc hp.

Tri n

Ti cn nhc k iu ny v by gi xin ni: trong cuc i

ny, nhng g ng qu nht v p nht ti phi chu n khng
phi l nhng thng cnh v nhng thnh ph, khng phi nim
vui th tc quanh bn, cng khng phi nhng n hu ca phi
p hay tnh bn ca cc ng my ru. V nhng iu to tt v
tao nh nht trong cuc sng, ti phi t n cc nh th. i khi
h mang li cho ti, ch qua mt cu th, mt tng le
sng, iu m ti hoi cng tm kim trn bin c v ni rng,
gia m ng v trong vng tay ph n, chnh h v ch c h
cho ti s hng khi v qun lng, nhp p ca con tim v
cm gic tuyt diu n ri l m v chng, ta thy ng sng v
ng lm ngi! Pet v Rilke, A rany v Verlaine (*), Goethe v
Vrsmarty, S winburne (*) v J uhsz Gyula, Byron v Tth
rpd (*), Berzsenyi v Horatius, h cho ti nhng iu ng
gi nht, chn thc v cao c nht trong cuc i. N hng th
khc u hn mang v cha hon thin. Gi y ti xin ni li tri
n v iu , sau khi cn nhc k.

Shakespeare

ng l thi s nam tnh duy nht trong vn hc th gii. N am

tnh, ngha l e thn.
Hng th k nay ngi ta o bi b quyt ca ng, bng dao
chm v gy st, nh o bi mt ngi m Pharaoh, trong c
th tm thy tt c nhng b n v chu bu ca qu kh. N gi
ta m x cc nhn vt ca ng, phn tch tng li ni ca h,
kho st ni dung ca chng di nh sng v trong bng ti.
N gi ta cn hoi nghi liu ng tng sng? C nh linh hn
ca th gii ln ting vo mt ngy n, y b n, linh hn con
ngi, trc tip v v danh. Ri nhng nh nghin cu chn nn
nhn vai. Khng th gii m ni. Cng khng th gii m v
tr. Phi chp nhn s tn ti ca n.

N hng nhn vt ca ng si bt mp ni v tt c nhng g l

ngha v v ngha ca i ngi, kht khng nhng Hamlet,
Lear, Prospero, I ago, K st nhn th nht, K st nhn th hai,
chng nnh b, th tht, gi di, tut kim, git ngi v t hin
thn mnh. N hng ng, S hakespeare, th im lng. Mt li m th
gii ti li ch i thi s v nh tin tri - ngn t ca s tha
th, th ng khng bao gi ni ra. ng khng ni v ng l n
ng v l thi s, ngha l ng e thn. ng bo: V phng ng
m cnh ca s vng. Hay mt cu g i loi nh th. ng
khoc chic o chong ngn c trn ng trn tt c, vi b ru
ct ta k lng. i mt nhn bao qut, khng thin t, ci
ming nh mm li. ng bit tt c v khng tha th. Hy bit
run s.

Ngi nh ca Krdy

Mt bui tra thng Ging nng lp la trn lp bng tuyt,

ti ng trc ngi nh ca Krdy trn ph N h th buda
[14]. Cn nh mt tng rch nt, mi bn cng c hai i ca s.
S au my khung ca s bn tri l cn phng, ni Krdy qua
i trong nh nn.

[14] buda: Trc khi sp nhp, Budapest gm ba thnh ph

buda, Buda v Pest. buda nh nht, nay l khu vc qun I I I ca
th Budapest.
l thc t, ti ngh. N h vn thc hin c vic m
mt nh vn c th lm: sng to ra mt th gii khc bit, ca
ring mnh, vi ngn ng, thi tit, o c, truyn thuyt v
nhng loi th d ring - t h v ng to ra ci mi. ng l
nh vn sang trng nht, ln nht, trong s nhng nh vn cng
thi, ng l ngi ti knh trng mt cch c thc nht, s
phn con ngi ng ng nhin l tuyt vng. ng mt trong
ngi nh khim nhng ny, bn nh nn, chng khc mt nhc
cng n Ximbalum hay mt g ua nga v gi. N h th cng l
ng: mt nh vn Hungary th phi cht u? Trong lu i
ring, ti mt ph nh Fauburg S t. German, trong vng tay ca
cc cng nng v t n, trc cng mt chic Roll-Royce ang
ch?... Tht v vn. N h vn chn chnh phi tr v y, v
buda hay mt vng ngoi ho lnh nh th, cui cng ng
u nm ngh. ng bo ng phung ph tin nong vo chi
bi v bi bc nhiu hn c mt tay gim c ngn hng, l ra
ng c th sng trong mt bit th trn i Hoa Hng, nu ng
mun. Trc ht, trn thc t, ng khng th sng , v th
nhc trong sng v sang trng - cng l b quyt v ngh thut

ca ng - khng thc s cn thit cho mi ngi. Bao gi ngi

ta cng ch cn ci trung bnh, gi di, ci xut hin vi nhu cu
ca ngh thut gin n, v khi nghe thy n c gi s reo ln:
Ti l ngi trong cuc! Krudy khng cho mt ai vo cuc,
vo nhng b mt trong th gii ca ng. ng pht l c gi,
pht l th gii. Vi ch trong sng y, kt cc ch c th l cn
nh mt tng buda ny. l tt c nhng g chng ta c th
t c. l s tht.

Cu th

T mt bi th hay, c cu thnh bi cht liu c xa ca

thi ca, cn li trong tim thc ca chng ta mt hay vi dng.
N gi c thng khng hc thuc th, m ch c, v chng
no cn sng s cn nh n cu: H oa vn cn n trong thung
hay: C n i hi chng D igan, hy qun ht u phin hay:
Vng ln hi dn H ung, T quc ang gi ta! Mt bi th hay trao
cho ta cu th b n ca n, cu th cho cu trc ca c bi
th. Mt bi th hay bao gi cng c nh n bi mt cu no
. Cu th v tnh cn li trong tm thc ngi c y l minh
chng v s bo m ch tn ca nh th.
C nhng nh th vit nhng bi th xut sc, nhng hon
ton kh khan; nhng bi th ho phng v m , cao sang v
hng khi; ta c th nh ti ni dung ca chng, nhng khng
nh ni mt dng no. N hng bi th y c th hp dn hoc
tuyt vi, nhng khng phi th thc s. Chng thiu mt cu,
cu th m thi s khng vit bng tr tu, m vit bng cm thc,
bng s lin tng, bng tri tim v bng o gic ca mnh.
Khng c mt dng nh th ch c th vit nhng bi th hon
ho, cn th ch thc th khng bao gi.

Thi gian chn

Ti ang vit nhng trang cui ca mt cun sch, n

sng, n ng cng ti su thng nay. N hng lc nh th ny
ta th ght cng vic, chn ngy n tn c, chng thit tha g
na.
N hng ban m ti tm thy trong ngn ko cc phc tho
u tin ca cun sch: mt v kch mt mn, vit t mi chn
nm trc - Berlin, khi cn cha tho c ting Hung ln ting
c - v my t giy x ra t mt cun s ghi chp, cch y
tm nm, ghi London. Trong c hai ti u c th ghi li ni
dung cun sch m cui cng, sau s tr hon v chun b sut
mi chn nm v tm nm, ti nay ti vit. Khi lm vic, ti
qun khuy nhng ghi chp v th nghim y; khi vit ti
cm thy ti c v hon ton mi, n chinh phc v cun
ht ti; v by gi ti mi thy, mi chn nm trc mnh
kho st rt chi tit ti, tm nm trc ti tp hp nhng
ghi chp v n, ri sau ti lun lun ln trnh n v ti cm
thy cha t tin vit. Cui cng sau hai thp k p , ti
vit cun sch nh mt vic phi nh th.
Khng th rt ngn thi gian p , thi gian chn mui. N h
vn khng th vit tc phm ca mnh sm hn mt ngy, ch
khi ti tht chn mui. Con ngi cn chn thng chun
b cho i, ging voi cn mt nm ri, mt cun sch c khi
cn hai mi hay bn mi nm. Khng cn vi, cng khng th
vi. Phi ch, phi xem xt. iu phi n s n, sch cng th.

Arany

N hc n tn ng, trong tm tr chng ta trn ngp nhng

hnh nh sinh ng. Ta thy mt bc tranh phong cnh: rng si,
ng bng bt ngt, lau sy v m ly, nhng thnh ph mu
trng gia ng bng, nhng thm la m xen ln anh tc di, ci
ging c cn ko nc, rng rm, nhng h trn ni, vch
cheo leo c nhng mm cao tuyt ph nh vit ln my tri. Ta
nghe thy ting v cm, nh ting ch che ca dn D igan vng
N agyrida. Ta nghe ting khc vng ra qua ca chp ca mt nh
quyn qu: ting khc con ca m Toldi. m thanh y nghe trm
c nh ting ca mt ngi n ng, ch ni nhng g ct yu,
v chun b ng hong cho pht gi bit v cho ci cht. Ta
nghe thy nhng t ng du dng, hoang di, m , c hng v,
lp lnh, su lng, mnh m, chnh xc, le sng, nh th vn vt
v cuc sng ln u tin c mang li ngha trong nhng
ngn t y. Trong mi ch, mi li ng ni ta u cm thy s
hon m. Ta lng tng trong s phong ph d gi y. N h mt
ngi lc trong th gii ca vng. ng, ng l Arany.

France

ng nh ngi bc vo salon, mm ci v bng ging ni

rt kh khng, nhng khng khoan nhng, ng bo: Vic c
tt c nhng g m cc cha c v cc tc gia c i tng vit
thuyt phc ti rng th gii l v vng v khng th chu ng
ni. Cho ti xin mt tch tr! Xin cm n!

Than

Hy thi tng t, nh thi than hng! Hy ph hi m, t

nng t ng bng tm hn! Hy nhc chng ra t l luyn bng
hai vc tay, ng s bng da, hy h hi, hy thi cho chng rc
ln v bc thnh la. T ng ch bt u sng nu bn nui
dng, ph sc sng vo chng bng c tm hn. Chng ch
hng rc v pht ra nhng tia la, bc thnh ngn la, chng ch
nng bng v quyn r, ch c sc mnh si m hay hy dit,
ch trong sng nh la nu bn nui dng chng bng c tm
hn. Bng khng, chng ch l mt ng cht liu cht. Hy ni
ln tng t bng c tm hn, bng khng chng l nhng t ng
cht. Thi i, hy ph sc sng ln cu ch - bn s thy chng
ang rc ln nh than hng.

Mc ch

A nh ta tht c gng v kh s, tht ng thng! A nh mun

vit mt bi th tuyt vi v hu ch, l tng v c mc ch,
ho sng v c ng. V s c sc y mi v vng lm sao. A nh
mun lm mt ci g tht ngha, nhng anh khng bit rng
th trc ht khng th tip cn bng ngha, vi th ni dung
khng phi l mc ch, cng khng phi s cao sang hay c
ng, th ch c mt ngha duy nht, l thng ip, l hnh
nh trong m, mt iu g thn tin v ng s, cng lc l
nhp p ca con tim v o nh, hi c v s rung cm... v
khng th din t ni bng li. Th khng mun chinh phc tr
tu, tha bn c, n ch gi hnh nh. N gn t ca nhng bi
th ln thng n gin, nh nc vy, su sc v kh hiu. Khi
thi s vit: su au, khng phi l s au n c th tra trong
t in, m l mt k c cng tui vi nhn loi. Th khng c
mc ch. A nh khng hiu iu ? Th th c vit i, anh bn
ng thng kia, vit mt ci g khch l v c ng.

L thuyt

Ti hc c nhiu iu t thc t: cm nhn su sc

dy bo ti mt iu g , s nhn bit th gii, s tip cn hin
thc. Ti hc c nhiu iu t sch v, nhng cun sch vit
v thc t mt cch khch quan v trung thc, khng tha mt
ch, v chng a tin v nhng g xy ra trn th gii. Ti cng
hc c nhiu iu t nhng cun sch kh hiu, khng c ch
ch, hay v p, vit v nhng g lan ta v trang trng c y
ry trong cuc sng, nhng th khng th ghi li bng my mc
v kinh nghim, ch c th bng cm gic v gic m. T tt c
nhng th trn, ti hc c mt iu g chn thc v
ng tin cy. Ch t nhng cun sch - mun chng minh nhng
lun thuyt, a ra nhng nh l thay v thc tin, nhng h
thng thay v nhng c m v iu diu k, v mun xy dng
nn nhng cng thc t ngu nhin v iu tuyt diu m t
hp ca chng to ra th gii - l ti khng hc c iu g.
Khng khi no ti hc c iu g t nhng cun sch y. V v
th, mt cch thn trng, ti khng cm nhng cun sch nh
th ln tay.

Rilke

Mt m thanh vang ln trong th gii. Th gii l cht v lc,

l tr v hin tng. N hng m thanh y sng bit lp vi tt c.
N h u trong su khut nhng cn nh v nhng cn phng
lc no cng c ngi cu nguyn. N hng khng phi li
nguyn cu ca ngi c c tin. Li cu nguyn nh ca ngi
tha li cho tt c mi ngi v mi iu, c cho Thng .
Trong mt cn phng c nh nn, mt ngi n b ang hp
hi. Trn chic ging nh, mt thiu ph ang nhm mt trao
thn cho mt g n ng, nng bun. Trong mt ta lu i,
ngi n ng gng mt ti di ang np n vo sng ngn,
i bn tay trng nht ang lc tm trong ng vt v th t.
Mt con chim cht ri xung bin, hai cnh xa trn mt nc.
Mt vm cng ti dn bi nhng hi c v ting th di. u
c ting nhc, ting lc tc s khai, mt ngi mun din t
nhng kht vng ca mnh qua cy v cm. Mt bn tay cha ra
ca s v pha bin, ri bung xung. m thanh y bit tt c.
l Rilke.

i th

N u l nh th, ti s vt c suy ngh xem vn hc ca cc loi

th c th nh th no? Loi kin, con voi thng thi, con s t
kht mu s vit nhng g, v mt con linh cu hay ch rng s
vit g? Goethe bo cc loi vt ch cm nhn th gii qua nhng
gic quan ca chng, v th m hiu bit ca chng khim
khuyt, thiu hon ho so vi nhng hiu bit ca con ngi.
Con ngi cm nhn th gii bng tr tu v cm xc ca mnh.
Mt ngi m, cm, ic, ct c chn tay - nu c mt ngi nh
th - cng cn bit nhiu hn v th gii so vi mt con chim sn
ca.

Vn chng ca cc loi vt c l s khch quan v am m.

S t s k v nhng n tng ca n - nh Gide; voi s vit v
s cm thng - nh Maeterlinck (*); sn ca s vit v ht c linh
lng, v loi rui v v nim hnh phc cng y lng ngc
chng khi vo mi bui sm chng bt u ct ting ht trn
nhng cnh ng ban mai - nh nhng nh th. Ti ngh s l
th vn chng khng ti: khng c nhng tng gi di, cc
loi vt s vit v ngi ca thc ti cng s say m, nhng tnh tit
ca cuc sng v ci cht, nhng iu khng th hiu ni cha
ng trong mi cuc i. S l th vn chng cm nhn, ta
nh vn hc Trung Hoa. Hi thi nhn, hy ch ! C mt n
tng chung, n tng gn gi ca c loi vt v con ngi, m
cc loi th - nhng th cao thng - cha vit ra! Hy ch
v vit, vit trc cc loi th!

S gim st ca cnh st

Mt nh vn - do thi chnh tr ca mnh - b t di s

gim st ca cnh st, tm gp ti. ng k v nhng ni lo lng,
ng gii thch hon cnh ca mnh, chng ti th thm nh
nhng k m mu.
M chng ti ng l th: l nhng nh vn, ngha l nhng
k c m mu, ng la, nhng phn t c ngi ta chu
ng v mt ti, v chng ti sng u bn l x hi, bn
l th gii, ni chn ca nhng k phiu lu, nhng st th. N h
vn b cnh st qun ch ni rng ng khng c gi in thoi,
gi in bo, khng c ra khi thnh ph, khng c i xe
in v cc phng tin cng cng, mi gi phi c mt nh,
khng th n nh ht v c mt ch ng ngi. Ti lng
tng nghe ng, ming lm bm iu g .
Ti cm thy gi y, ln u tin trong i, ng sng ng
nh mt nh vn phi sng.

Th l

Ti khng tin rng, mt ngi vit, n mt ngy no

khng chn ght tt c nhng kh nng ca ngh nghip li
thc s l mt nh vn. S n mt ngy tt c cc nh vn ng theo ngha nh mnh ca t ny - s ht ln: Th l !
Q u vi kip n l ca ngh nghip, vi nhng g l th loi,
qu vi vic ta c th vit nhng cun sch, nhng cun tiu
thuyt hay n gin ch l nhng tuyt tc, - ta tht chn ght
nhng tuyt tc c ch ! - tt c s trung thnh v tn ty m
nh vn hin dng cho th loi mi tin v thp hn lm sao,
s cn trng, nhng k nng, s am hiu! C nh tt c ch c
th. Mt nh vn yn tm ng u trn gi mi m vi thc
chc chn rng ngy mai mnh cng s lm vic c, s khng
mc li ln, v s vit nhng iu tuyt vi - l mt nh vn mi
tin lm sao! Hy c sai lm! Hy qun i cc th loi! Hy sn
sng ch n s bng n, s hi sinh trong tng giy pht, hy
chun b cho s bt ng, cho ci kt cc m tn cui cng ca n
khng phi l vn hc m l sng to! Ti chn ght vn
chng. Ti tin vo s sng to. Ti run ry v chy trn.

Dng c o

Ngh thut khng phi l m t, m l s lan ta.

N hng s lan ta y ch c nhng ngi - mang trong mnh
nhng kh c b n, cn nhy bn hn c l cy v mng mng,
nhng th ghi li ngh thut v truyn ti ti tm hn khn gi,
thnh gi, c gi - mi cm nhn v hiu ni. N gi nh th rt
him; h t i gn nh nh vn v ngh s. N hng ngi khc ch
vit v c hoc v, v ph bnh. Tt c nhng th chng lin
quan g ti ngh thut, ti s lan ta.
S ng con ngi cn t nhy cm hn c loi vt. N hn ny,
c v ging! - h bo. Hay l: Trng lm! Hay l: ng ta vit
c nh vic xy ra i vi ti vy.
Hy nhm mt li, nt tai li, hy im lng v lm vic! ng
ch i h iu g: h khng c kh c cm nhn nhng g
bn ni hay mun ni.

Villon (*)

Hy ch ng ai nhn ra, giy pht khi chng lng lng,

thn trng trn v Paris, t di vnh m ko sp xung trn vi
nh mt v hi, chng bc qua ca , v nhng tn ch sn ca
Procureur du Roy [15] rnh rp chng, v g v li Colin khai
trong phng tra kho, v chng vit xong Testament, v bo
Margot, Marta, J ehan Cotart v tt c n b v n ng Paris

b ri chng. Chng ngoi ba mi, gi. Xng ct chng

au nhc v bnh tt, v hi c, v chui li v v nhng su b ca
am m. Chng vit xong nhng bi th ca mnh, vit nh
chi vy thi: chng l thi s u tin trong vn hc th gii, ngay
c di gi treo c, bit tt c nhng g m sau ny Mallarm (*)
bit trong phng lm vic ca ng, nhng vn ch l nh th tay
tri, ging nh chng o gt nhng bi th chm bim ngn,
nh nhng g trai ngho lang thang gia hai v trm hay gia
hai ln treo c. N hng c gi Paris nhn ra chng trn ng
ph. H khng bn r chng. Villon ng thng! Rng chng
st m, ci c ci khng, o chng rch nt. Chng i ngang mt
gio ng v lm du thnh. Chng i ngang mt nh th v tt
vo. Chng i ngang mt qun ru v li. Q uanh chng l
sng khi ca thi Trung i, vi c tin v ni am m, vi
hng thm v mi x u, vi khi hng v mu chy, vi s
phng ng v nhn nhc. ng, chng ba mi tui. Chng
cn nh c ln chng mun yu mt ngi. N hng bao gi cng
ch c nhng ngi y t gip chng. Chng lm du thnh.
Ri chng tung qun xc xc. Ri chng mn bt, mc, ngay
trn bn trong qun ru, tay run run, chng bt u vit: Je
sens mon coeur qui saffoiblist... [16] V: Premier, je donne ma povre
ame... [17]. Bng ti dn bung xung quanh chng. Ta ch cn
nghe thy ting ni khn c v ting rn r ca chng. Item,
mon corps jordonne et laisse, A nostre grand mere la terre [18] chng rn r. Ta tro nc mt. N gi anh em hoang d ca
chng ta, chng vit bng mu.
[15] Procureur du Roy: ngi c y quyn ca nh vua, ting
Php trong nguyn bn.
[16] Ti cm thy tim ti yu dn...
[17] Trc ht, linh hn ng thng ca ti xin li cho...

[18] N goi ra, thn xc ca ti th li cho ngi m v i ca

chng ta: Tri t.

Aprs [19]
[19] Aprs (ting Php trong nguyn bn): l gii t ch thi gian
sau mt vic hay thi im no .

S au khi hon thnh cun sch trong sut tm thng i hi

tt c cuc sng, sc khe, tinh thn, hnh phc, t do v thi
gian ca mnh, ti thy mnh tr nn lng tng l thng. Ti
cm thy nh ngi va thot khi k giam hm tra tn mnh,
cm nhn t do, ti mun thn trng hn hoan v tht ln mng
r, v cui cng khng phi sut ngy m bn bu vi ngh
ngng cung v tng p t y na, cui cng ti vn gy
c g v thot khi g, tn ch n v cai ngc, ao ph v k tra
tn ti! V ng thi ti cm thy b v nh k va b y xa
khi ngi nh v t nc qu quen thuc, tt c u ng
ght, nhng cng lc tt c cng rt thn thng, gn gi v tin
cy. V cng vic cng l T quc, n cng lc l s giam hm
nhng cng l t do. N h th, ti va t du chm, cui cng
ti c t do. V ti ht hong nhn quanh: ti bit lm g vi
t do ny?

Bt ng

Cn phi vit nh ngi khng bit rng cu sau iu g s

xy ra. (S ng cng phi nh th, vit v sng cng nh nhau.)
Khng th vit theo k hoch; s phn chng ta khng theo
k hoch. Ch c vit l ng chm, bin ci ti tht s, ch c
vit l tc ng n ti, l bit sng to, th vn chng m ti
cm thy n tro ln mt giy trong trng thi say m, ngy
ngt v sng m. Ch c th vn chng m trn mi dng u
cm thy s bt ng: bt ng ca s tn ti v sng to, l xng
ng vi con ngi - mt i hi gh gm. l th vn chng
sng to, s khi nh Kinh Thnh. N hng th khc ch l bi
vn.

Du chm, du phy

Ch n vic b du trong cu bao nhiu cng cha , v

chng d can d v li vo cu vn: du chm phy bt u lm
b quan trng, du gch ngang mun c vai v, du ba chm t
i i v tr di mt tri, du hai chm nhn mnh sc nng
tnh cm ca mnh, v du chm, du phy cng sn s ngi vo
cu vn vi i hi vt qu tm quan trng ca chng. N h th,
chng ta t vo ch ny mt du chm. V nn nh rng
tng ch nhng b quyn nng gh gm ca cc du nu
chng khng thm vo, cng khng bt i cht g ca tng.
V tt c xem ra tht ngho nn. Chm, phy, hai chm, du
hi v chm than, chm phy, gch ngang, ba chm: nhng du
hiu t i din t sc nng v ni dung tnh cm ca tng!
Vn hc lm vic vi nhng cng c khim tn n bt ng, c
nh Praxiteles (*) gt o cm thch bng dao nhp vy. C l
cng nn tm ra nhng cng c, nhng ngh mi. Ch vit
khng , cn c nhng cng c.

C cu

Xt cho cng nh vn cng ch l mt c cu. Trong ta le ln

mt tia la ca thn linh. N hng ngoi ra anh ta c hot ng
ca cc tuyn, bnh tt hay bnh thng, c h thn kinh c th
gy nh hng, c nhp iu sng b n v khng th thay i ng nh quy lut chuyn ng ca cc v sao. Ta phi xem xt
tt c nhng iu khi nh gi tc phm ca mt nh vn. S
hon ho ca c cu hay hot ng bt n ca n xc nh kch
c, dung lng, s hon m, tnh chn thc ca tc phm. Bao
gi cng phi ni v c hai: khng ch v Chin tranh v ha bnh,
m cn v Tolstoy, khng ch v Werther, m cn v Goethe. C
hai em li s y : tc phm, tuyt tc. Hy c tc phm,
nhng hy cm thng vi c nh th.

Petfi

Chng nh a em trai ca chng ta, chng ra trn v cht v

mt iu g , l ngha ca cuc i.
Trong gia nh, chng ta cng thng ni v chng nh th,
nh v mt ngi h hng cn tr m yu qu nht cht.
Chng li qu t: mt bc v chn dung m, mt di bng
vi ba mu dn tc [20], mt chic m khng vnh, chic o
khoc. V nhng g chng vit. N hng l nhng th thn
thng nht: chng ta nhn cc di vt qua nhng trang sch.
[20] Q uc k H ungary c ba mu: -trng-xanh, ngi ta thng
dng cc di bng ba mu th hin tnh dn tc.
V v quanh chng l huyn thoi, nh thng xy ra vi
nhng ngi tr tui nht v yu qu nht, chng ta ch lng l
nh v chng. Thnh thong c nhng ngi t xa n, h thm
th bo tm thy m chng trn t N ga xa xi. N hng lc y
chng ta nhn nhau, lc u. Mi ngi c nghe khng! chng ta bo. C ngi nhn thy m chng! - Ta lng tng
nh li. Chng th no nh?... Chng cn rt tr. Trong chng c
la. Chng cu th v nh nhng, chng l mt thm phn v
mang hm thiu t, chng hai mi su tui v chng l Pet,
chng bit ting A nh v ting Php, chng lm th v cht v
T quc. Chng l ngi tr nht, l mt Benjamin [21] ca dn
tc, ng yu v c cng chiu. Chng ta ni v chng nh
nhng, tin cy. N gi nh th ch c mt - chng ta kh bo.
V p tp th ca chng ln ngc, pha tri tim, nh nhng b
m nng niu chic giy ca a con cht.

[21] Benjamin: tn gc H ebrew trong Kinh thnh, c ngha a con

trai ca cnh tay phi, theo ngha bng l con trai ca may mn.
Benjamin thng c ng nht vi con trai t ca J acob v Rachel,
tin bi ca mt trong nhng b lc ca Israel.

ONeil

N hng nhn vt ca ng bc ra t ni chin, t hn nhn

tan v, t qun o A ntilles [22] hay t gio x ln cn, h mc
qun o thng, trong ti l nh mnh m ngay lp tc, bng
li ni v ng tc ban u, h ly ra mt cch t nhin v trao
cho ta ht nh cch thc nhng ngi khc tng hoa hay bnh
nng vy. Ngay lp tc, t khonh khc u tin h bc ra sn
khu vi tt c s phn, ngha l khng ch vi nhng g thuc v
ni dung v din, m c vi nhng g h yu thng v cm
ght thu thiu thi, vi nhng k nim ca ni bun v s nn
nng thi tui tr, vi nhng mnh vn k c ca mt cn gin
d c c hay mi pht lm lnh. H xut hin nh th, v ni
ngay th ny: Hy git i! Hay: Hy yu! Hay: Ti th ght
c, tha thi tha! Hoc: D u sao hy yu em! H mang
bn mnh nh mnh, nh ngi khc mang mt cy bt hay
mt chic khn mi soa vy. N hng ng, nh vn, khng xut
hin cng khai mt giy pht no, khng nhc v; c nh th
ng bit ht v cc nhn vt, v tt c cc dng ngi v cc hon
cnh, v ng hi e s nhng iu mnh bit.

[22] Antilles: qun o vng Bin Caribe, chia thnh hai nhm
i Antilles v Tiu Antilles. i Antilles gm cc o ln nh
Cuba, J amaica, H ispaniola (H aiti cng Cng ha D ominica) v Puerto
Rico. Tiu Antilles lui v pha ng N am li chia thnh ba nhm nh:
Q un o Xui Gi pha Bc; Q un o N gc Gi pha N am; v
Qun o Antilles Xui Ci ngoi khi Venezuela.

Khng gian

Khng ch c sn khu, tiu thuyt cng c khng gian ring.

Ci ngoi i di mt mt, trong tiu thuyt khng hn l mt
mt. Ci trong cuc sng l danh hiu v ng cp, trong tiu
thuyt khng nht thit l danh hiu v ng cp. N gi ngoi
i tc vng, trong tiu thuyt s bin thnh nu khng th nhn
bit, chiu su v cao i ch cho nhau, nhng g vn vt
ngoi i tr nn c ngha quyt nh trong tiu thuyt, mt
chic ng h c khi bt u tch tc ch thi gian trong khng
gian tiu thuyt, trong khi ngoi i n cha bao gi ch c d
l mt pht ng ch n. Khng gian th gii, nhng n v
o lng bin i khc l trong tiu thuyt, ging nh nhng s
o ca chu u lc a khng ging A nh, mt ki l mt y,
bn kia l mt dm, y l lt, bn y l pint, y l lng bn
l lat, ci ngoi i l cm xc v bi kch, trong tiu thuyt l
s gi di v nc ci, v ci trong tiu thuyt l thm kch, i
khi ngoi i n ch lt qua v bin thnh bun t. N gi t
khng gian ca cuc i bc vo khng gian tiu thuyt hy
ph nhn nhng quy lut trng lc. N h ngi t mt t bc
vo khng gian v vng nh hng ca Ha Tinh, phi sng, i
li, ht th theo cch khc. Hy trn tnh.

Chi ph

N u ngi ta bit, nu ngi ta ng rng nh vn chi ph bao

nhiu vo cng vic! N u ngi ta bit vit vn tn km nh th
no! N tn hi tr no v tm huyt, tn hao c th xc, phi hy
sinh c li sng, mi dng u i hi s t ch gh gm, s ma
mnh, chm ch, hoi nghi, x thn, li cun, km nn, tm li l
trng thi sn sng ton din. V phi sng, m mng, c, i
y , x dch bao nhiu, ri phi sng kh hnh, cng phi tr
thnh bt hnh, v i khi cn phi hnh phc v phng tng,
tt c ch v trong mt khonh khc b n no , khi khng th
trnh khi s bt buc ca cng vic, th ta phi c mt, presente
(xin gii thiu)! - v c th vit c. Vng, ngh vit cng c chi
ph ca n, nhiu hn v gh gm hn mt nh my. Chi ph y
l g? L tt tt, l c cuc i.

S liu c nhn

Tc gi nhng v kch hin i xc nh cc nhn vt theo kiu

giy khai sinh: J en, 33 tui v Gizella, 28 tui. S hakespeare
cha bao gi dng nhng con s nh du tui cc nhn vt
ca ng trn kch bn. tui, nhng c im hnh th, tt c
s liu c nhn ca nhn vt u tot ln r rng v khng th
hiu lm ni t hnh ng, t ni dung kch. Chng ta bit - d
tc gi khng bo trc - vua Lear by mi, O phlia hai mi,
Hamlet ba lm, Titania mi tm, Lady Macbeth bn mi lm
v Puch khng c tui.
N h vn khng thng bo trc tui tc ca cc nhn vt nh
ngi qun l s h tch. Khng th bt ca cc nhn vt mt hai
nm, cng khng th cho thm h d ch mt ngy. Cc nhn vt
c tui, c gii tnh, c h tn, c nh ca v s nh, nhng tt c
nhng th l ca h, suy ra t s phn v nh mnh ca h,
v c gi hay khn gi ch c th suy ra t nh mnh y. Trong
vn hc khng c J en, 33 tui. N hng mt li ni hay mt
hnh ng ca J en s tit l khng th nhm ln rng anh ta 33
tui. N gha l vn hc c cch vo s sch kiu khc. V nhng
s liu c nhn trong vn hc vn ng tin cy ng nh
nhng s liu trong thc t. y khng th la di, khng th
gi mo giy t; s ngy to s v l ngay t cu u tin.

Trc khi vit

S hi hp khng th gi thnh tn, khng gim v khng dt

qua nm thng, s cng thng v php phng lo u vn eo bm
ta trc khi bt tay vo vic - s tr hon bt tay vo vic, vo
bui sng hay bui ti, vic y lui thi gian vit, s chun b,
cm gic li nhc, t thuc, c, hy vng thm kn v lng l
rng bit u mt iu g chng xy ra vo pht cui, s lo
ngi rng ly Cha ng xy ra chuyn g vo pht cht, nhp tim
p gp khng h ngui theo nm thng v s tri nghim. Ri
giy pht khng th tr hon thm na cng n, v t ng
chn mui v cc du mun c biu th. Khi ta vt thuc l,
chn ngn ng dy n bn bn vit, ngi xung, hai tay v u
v cm thy khng th trn chy khi s mnh, ging nh mt
cuc h hn ng ngi vi ngi tnh. N h th, ta bt u
vit, v s cng thng, hi hp cng ngui dn.

Th gii ln ting

i khi th gii can d vo tc phm, vo cng vic ca chng

ta, p t cho ta t ng, lm thay i cu trc cu vn theo yu
cu v s thch ca n, hon v cc tnh t. Th gii mnh m v
nguy him. Khng th coi thng v kh v phng php ca n.
N h vn c vit v ngh rng khng g c th ng chm n cc
con ch. N hng th gii thng xuyn tc ng, lm ta kh chu
hay can thip vo cng vic, ngay c khi bn tng rng bn lm
ch cht liu, khi bn tin rng ch c mt mnh bn vi cng vic,
bn l ngi th iu hnh cng vic theo thch v nim tin ca
mnh. V c lc bng nhin bn cm thy mnh la chn mt
t khng nh l ra phi chn, tun phc mt nh ng, mt
cu vn yu t hay c sc din t khng mnh m, bn cm
thy mt sc mnh v hnh nh hng n cu vn bn vit, lm
cho n tr nn hin lnh, gi to hay nht nho... l lc th
gii ln ting. N hng lc nh th hy bung ngay cy bt. Hy
lng tng ng tnh, hy ch nh loi hoang th nh hi linh
cm thy him ha. Hy gp cun sch, khp kn con tim li, hy
cng mt nhn quanh, xem xt li tri tim v l tr. Th gii s can
d vo cng vic v khng bung tha bn. Bi th, hy phng v,
nu bn l nh vn, chng no bn cn sng!

Chi tit

Ma xun, cy ci n hoa, trn nhng cnh ng tuyt tan lp

lnh, nc chy trn, nhng dng sng vm v, gi bc cun
theo nhng ht hoa, tri nng, lnh lo nh tia nhn ca mt g
cng t bt m dng... Tt c l g vy? l nhng chi tit,
nhng thnh t ca cng vic, l cuc i, s phn ca bn,
chng va t bin ci ng thi va l cng c, cht liu m bn
lm vic, cng nh bn vi th p l, vi vi th may, th gii
vi Thng , ngh s vi cuc i, n va l s mnh, nhng
cng lc cng l thnh t v nguyn liu, n trao cho bn hiu
bit, kin thc chuyn mn, ni am m v s lnh m.

Th l tt?...

Theo Kinh Thnh, Cha sng to ra th gii, v n ngy

th By Ngi ngh ngi v thy th l tt.
Ch c con ngi ni ra iu , Cha th khng bao gi.
Cha sng to ra th gii, nhng chc chn khng bao gi
N gi cm thy th l tt. l s mn nguyn ca ngi th
v bng t ho khoe sn phm ca mnh, mt chic ni, mt
chic quan ti, mt i giy - ng thy khng, tt lm. Cha
khng khi no tha mn nh th. Cha v ngi ngh s - ch c
h l bit rng khng bao gi c s hon ho, rng tt c s sng
to, d l thuc v con ngi hay thn thnh, u khng hon
m, v mong mun chy bng ca sng to khng bao gi tt, n
bao gi cng mun mt iu g khc hn, con ngi hn hay
thn thnh hn... ng vi mng, ng xoa tay, nheo mt mn
nguyn. Khng c g hon ho c u. Ch vic n tn ti - th l
qu tt ri.

Vit d

Tay nh vn y khoe mnh vit d, khng gp tr ngi g.

A nh ta khng bit rng anh va ni ra li khai t vi s khoe m
kia.
Vit vn khng phi l nng sut, m - trc ht - l cuc vt
ln vi sc cn m cht liu pht ra, cht liu m chng ta gia
cng, gt gia n tr thnh tng, mang hnh hi, din
mo... Vit trn ht l s chin thng sc cn y, v cuc vt ln
l b phn hu c ca qu trnh sng to khng km g chnh
s din t v sng to. N gi vit d hon ton khng vit
kiu g ht, ch bung con ch ln mt giy. Ging nh mt ai
bo: Ti sng nh nhng v cht nh nhng, chng vng mc
iu g.

B quyt

B quyt ca sn khu, ca ngh vit kch bn: ni nhanh, ni

lin thong, khng cn rnh mch! N gi ta ni v iu nh
ni v mn trnh din ca mt nh o thut. Thc t n gin v
ng s hn nhiu.
Hy tm mt tnh cch, tt c nhim v l th. Tm mt tnh
hung xut pht t tnh cch . Ghp tnh cch y vi th gii
v vi s mnh tri ngc vi n: kch tt c ch c th (xem
Hamlet). Cn bn - tc gi hay nh th - ng ln ting trn sn
khu, hy lu cc nhn vt bao gi cng ch ni v iu g
thc s quan trng v mang tnh nh mnh trong tnh cch v
tnh hung ca chng. Hy ch cc nhn vt ni ngn gn v
qu quyt, ngay c khi h ni: Xin tha th! hay A nh yu em!
N hng chuyn khc hy sn khu v thi gian lo liu. l
tt c b quyt.

Thi s khuyt danh

N h th khuyt danh sng mt ni no , B o N ha

hay Kiskunflegyhza [23], chng khng gi bi cho cc tp
ch, khng c mt trn t ri thng bo ca nhng bui c th,
th ca chng khng c cc ban bin tp hay hi qun bnh
xt gi tr, ng, th gii khng bit n tn chng, chnh chng
cng khng mun chnh thc tr thnh thi s c vng nguyt qu
v bng lc, vi nhng li bnh phm, vi ngi hm m v k
ganh ght, c s in thoi v qun c ph thng lui ti: chng
ch l nh th, nh mt cy xanh ta vm l di bu tri, ch l
nh th v con tim chng chy bng v ta sng mt iu g ,
chng ch l nh th v Thng chm ti vng trn ca
chng, v v chng bit cc mi lin quan v nghe thy th m
nhc khc vang ln t vt, t tm hn ca cc loi th, loi cy
c cng nh t tri tim con ngi. Chnh v th chng l thi s.
Ti ngh chng mi l thi s ch thc.
[23] Kiskunflegyhza: mt thnh ph nh tnh Bcs-Kiskun
thuc vng ng bng pha Nam ca Hungary.

Thi gian biu

Thi s i, ng s thi gian biu! A nh khng phi l mt con

bo, cng khng phi mt ngun nc phun x I celand. A nh
ng thu, c hai phng v phng khch vi l si trung tm,
my ht bi v in thoi, tn v d liu c nhn ca anh c
lu gi trong cc s sch chnh thc - ng s thi gian biu! V
ng c mun th hin mnh theo cch ca mt con bo hay mt
mch nc phun, ng tng rng cm hng v cng vic ca
anh c th nng anh khi th gii m anh ang sng, ci th gii
c t chc mt cch chnh thc: vi cnh st, vi bo him x
hi, vi nh t v c ba thng bo trc khi thi vic. A nh phi
lm nh th trong x hi y, v th m hy sng ng quy tc, hy
lm thi s t hai n bn gi chiu, theo thi gian biu. A nh
khng phi l con bo, cng khng phi mt mch nc phun,
ng qun iu . A nh l nh th, ngha l mt k phn khng
vn minh, v th hy phn khng theo thi gian biu, lch s,
ng quy nh v khng khoan nhng theo cch cn v c th.

Montherlant (*)

ng vn cn cht g ca mt ngi u b, vnh vin. Mt

g u b v s thch, hu du ca mt dng h qu tc Php
giu c v yu th thao, ng git b, chinh phc phi p v vit
tiu thuyt v am m.
S khinh mn ci cht, lng kiu ngo k c, s coi thng

him nguy nh mt s thch ca ng trong mt thi gian di lm

c gi chn ngn. Chng ta, nh vn v c gi, quen tn
trng him nguy. Vn hc l th nguy him cht ngi.
Montherlant thc nga nh ngi bit rng ngi ta n
mnh, v ng vui mng v iu . N hng ri ng thuyt phc
chng ta phi tin rng, ng l ng sn sng phi thy trn u
trng. u trng y c th l trng u b, l ging i tnh
ph n v bn tho.
V vy m ng c quyn l ngi nh th. V th m ng
thuyt phc ta rng nhng li ni kiu ngo ca ng l lng can
m thc s. ng sn sng cht v nhng g mnh vit. iu
rt quan trng. N h vn bt u t ch ny v cng kt thc
ch ny.

Nhng vng my

ng, anh l nh th v yu thch nhng vng my, nhng

cng ng ph nhn rng anh thch mn thn ln nu u ht
v khoai ty rn. A nh thch thng au, nhng cng vui v ci
trong rp chiu bng. C khi xem phim Walt D isney na. A nh
coi trng nc mt - nhng git l cao qu ca tang tc v au
n - hn tt c, nhng anh cn thch ru tri mn, ung vi
tht hun khi khi bng cn co i vo mi sng ma ng. A nh
yu rng thu, nhng anh ngi trong qun c ph bao ln, v
trong qun anh cm thy d chu hn d thiu rng v mu sc
rc r ca rng. A nh tn th tnh yu bt t v cao thng,
nhng ri cui cng anh cng bng lng vi nhng n b
khng bt t v cng chng cao sang g. A nh thch nh sng,
nhng anh vn go ln khi thy ha n tin in qu cao. A nh
thch ci v bin, nhng anh vn cn thn mua v xe in. A nh
yu nhng vng my v anh tng l thi s, v ng coi r mn
sn ln nu ht u.

Thnh cng

Mi thnh cng u ng ng. Ta bit lm g vi li khen ca

ngi chy th? Con ngi t t y l mt ngi chng, mt
ngi cha, mt nhn vin v mt cng dn tt nht. N hng ti
u cn ti s ng cm nhit thnh v s nht tr ca ngi
chng v cng dn tt nht, m cn ti cuc u vi c gi ph
phn, am tng v ngang tm. Khng th chinh phc ni th
gii, ch c th chin thng. K chinh phc - c th gii m
vo lng - bao gi cng l k t hin mnh; ngi thuyt phc
bt mt ai hoc mt ci g phi qu gi - l con ngi hay
mt s ngu xun no . Ti i tm th thnh cng khc trong
i, th thnh cng bao gi cng ch c th l ring t: thuyt
phc mi tm hn. l iu ln lao nht. N hng g cn li ch
l s n bn v s thanh quyt ton.

Cnh bm

Trong nhy mt, mt tng vt le nh cnh bm, nhng

bn ch i ni khc. Mt ngi no ang ni, bn m
tng n iu g , ri mt ci g lm kh chu hay sao nhng.
V khi bn nhn li th tng vt bay mt nh cnh bm.
V yy, bn hy nh rng suy ngh mt cch tp trung l
khng tha. Ch bao nhiu cng khng , nu bn mun suy
ngh. Ch thnh thong, mt tng nh vt le, c khi khng to
tt g, c khi ch ng ng, mt ci g nn cn thn dng ngn
tay nhn ly, xin vo mt chic kim v t di lp knh mi
mi; v nu bn khng , cht sc mu y s bay i khng bao
gi tr li, v th gii s trng tri hn, ngho nn hn. Bn hy
ch , d quanh bn ngi ta ni nhng g. Hy ch n cnh
bm bay ngang qua tia sng ca tr tu, n lp long, php
phng, nhy ma, nhng bn ng khi no bing nhc, mt mi
hay th , hy a tay n ly n.

Hai tay

Hy vit bng hai tay, ho phng. ng nghe theo th hiu, li

khuyn, theo mt, theo mnh lnh ca h. Hy h c tranh
ci, quyt nh - cn bn hy c vit, bng c hai tay, trao gi ht
mnh, ng lu tm n iu g khc. ng tic na gi hay na
ngy cn thit vit mt cu, cu vn y , chn thc,
ng ch, giu sc din t v ng thi khng khoan nhng,
chng mc v sinh ng. ng tic mi nm hay hai chc nm
cn cho cun sch, n thi gian chn, v n mt ngy bn
phi vit v khng th tr hon na. ng tic hy sinh c cuc
i, cuc i c ng g nu bn trao ht cho ngh vit, c sc
khe v hnh phc, mt hay mt trm nm sau, vic bn hnh
phc hay au m c ng k g, nu bn khng lm xong cng
vic, khng hon thnh s mnh ca mnh. Hy hy sinh tt c, v
vit bng c hai tay, ho phng, khng ngi ngn. iu g s n
nu bn hy sinh tt c ? Chng c g ht. n gin l phi lm
nh th, v l cng vic ca bn, ca nh vn.

K chy trn

C c chuyn mt nhn vt bng t nhin bin khi tiu

thuyt. Hn bin i u? Hn va quanh y, qung trang mt
trm, hn va sang sng c th, va ba hoa khoc lc, va lm
b lm tch, ngha l hn va c mt. Ri trong mt khc sao
nhng, trang mt trm mi bn, hn li ra khi phng, khi
cu chuyn, khi tiu thuyt, c dng bnh mt cng khng d
hn quay li ni.
S ao hn li b i? Hn nh ra iu g ? Hay hn b xc
phm? Tnh nt hn l th?... Phi rt ch ti cc nhn vt tiu
thuyt, cng nh nhng con ngi ngoi i. i khi h c
on v tht thng. S ni lon v ph phch khng ch c
trng cho th loi tiu thuyt hin i, m c cho cch ng x
ca cc nhn vt tiu thuyt trong th loi ny. L nh vn, bn
s lm g vi nhn vt tiu thuyt nu gia chng hn ta ni
lon, b lng na chng cu ni, lng thng i ra v khng tr
li? Hy hn i. l mt nhn vt ti. Hn chy mt cn hn
bn dng v lc gi hn li, ging nh ngi ta gi nhng nhn
vt trong tiu thuyt duy thc qua hng trm trang sch, vi s
nghim khc v c bng bnh khng th hiu ni ca ngi
vit. Hy bo bn hn, nhng k mun chy trn: c ri, mi
c bin i, ng ta phi thy mt ngi. Ri ngi s quay
li, u gn cui tp hai. N hng khi th mun, v
ngi s cht trn mt ng rc, ch khng phi trong lch s
vn hc. Khi hn s khc lc v van xin. N hng bn hy c
nghim khc.

Mt t

i khi ch thiu mt t, ng mt t, n lm cho cu vn ,

cho mt chng, c l cho c cun sch tr nn sng ng hn,
su sc hn, chn thc hn. N ni ln s tht, nhng mm mi
v mnh m, du dng v ng s, chn thc v qu quyt nh
cn phi gi tn nh mnh. i khi, nhiu khi ch cn thiu mt
t ny. Cu vn lai lng, tt c ng ch, nh ng, ng
t v danh t, tt c nht qun, y mu sc. Ch c iu cu
vn cn v ngha v thiu mt t, mt t duy nht - l t no?
Khoan , ti ni ngay y, n trn u li.

m hng

m hng ca mt on vn s khc khi ta c n trong bn

tho, s khc khi n n tay ta trn mt bn in th, s khc khi
n xut hin trn mt bo hay tp ch, s khc khi n c in
thnh sch, s khc khi nhiu nm sau khi xut bn, u ta
bt gp mt cun c, s khc nu ta mua n mt hng ng
nt, v cui cng, s khc khi ta c thy n trong mt tuyn tp.
S m vang, gi tr ca t ng mi ln s khc. Trong lc vit ln
mt giy nhng dng ch y, nh vn phi bit lng nghe trong
thi gian. N hng g huyn no v tri chy trn bn tho c khi
vng v v ic lc trong bn in, v sau hai mi nm cng on
vn y c th hi sinh. Phi bit nghe thy m hng ca ngn
t trong thi gian. y l vn nghe m hng ca vn chng
- c th l b quyt ca ngh vit.

Juhsz [24]
[24] Gyula J uhsz (1883-1937): mt nh th ln ca H ungary,
tng c gii thng ln Baumgarten.

Thi ca ca ng c vit ra t ch mt hi c duy nht, cng

nh th gii l mt cun sch duy nht. Hi c y khng phi l
Anna, khng. l hi c v ni thng au.
N i thng au ni tn cng s vic, ni y su nhng h
nc, ni tn cng nhng kht khao ca n ng v n b. N

vn hnh th gii nh gi thi, nh nh sng. Mt th nh sng

tm ti. N a ra t mi no, ngy v m, c trong gic ng.
Tm hn thi s y p th nh sng mu en nh th. ng hi
tng v ni thng au nh v k c ca s sng to v sinh
tn. ng am m ni thng au mt cch mnh lit nh ngi
yu ct gi k nim v ngi tnh mt. ng nng niu trong
vng tay nh b m nng niu thi th mm mi ca a con
cht. ng lim dim mt, ni v n nh th ng vnh vin nhn mt
bu tri khc mu en ni xa xm, khng phi trn cao m
di y su tim thc ca con ngi. ng mi gi, ng ht ru
ni thng au, ng yu n nh ngi ta ch c th yu ni am
m - bao gi cng ch l yu ni am m, ch khng khi no l
ngi m ni am m hng ti v khao kht.

Th gii

Vn hc khng ch l nhng g m nh vn vit, cng khng

ch l phm vi t tng v th gii tm hn ca cc nh vn, vn
hc bn thn n cng l th gii, cng sinh ng v kh hiu
nh H Mt Tri, vi nhng quy lut, vi khng gian, vi tng
bnh lu, v vi nhng hnh tinh - mt th gii m ta khng bit
nhng chiu kch ca n, ta ch ng rng n l v bin. N gi
bc vo th gii ny bit rng, nhng g ta hc c trn Tri
t khng hn c hiu lc. Bn s ht th khc, nhp p tri tim
ca bn s khc trong bu kh quyn ca th gii y, bn s sng
v cht khc theo nhng quy lut b n ca h thin h y. Hy
thn trng, hi l khch, l mt th gii khng t him ha.

Holy Spirit [25]

[25] H oly Spirit (trong ting H ung l Szentllek): Thnh Linh hay
Thnh Thn.

ng gi cho ti tp th mi ng ba vi, ch trn ba mu

vng ca ng, vi li tng rt nng nhit. Ti c nhng bi
th vo bui sm, lc cn i bng.

l nhng bi th hay. Trong c cm xc, tng, s

hng khi, s gi cm, c Mallarm, Rilke, A rany, Babits (*) v
Kosztolnyi, c vn iu, c li so snh gi m. l nhng bi
th c khng kh v d c, m vang v d chu, kch tnh v no

nhit. Trong nhng bi th y c mi th, ch thiu Holy

Spirit. V th, ti ngp di, bung cun sch.

Nhn vt tiu thuyt

Mt nhn vt tiu thuyt ca ti bc vo phng, hng hng

ho vi v bt an, x mi, ri ni vi ging hi nghn nghn v
bc xc:
- Xin ng hy hiu cho. Ti khng thch th tt c nhng
chuyn ny. Ti cng khng yu c Olga u.
Ti ri mt khi tp bn tho mnh ang gt gia tng t, y
knh ln trn, ngng ln v nghim khc bo:
- Ti khng yu cu ng phi yu c O lga. Ti u phi l
Thng i hi nhng iu bt kh con ngi. Ti ch l
ngi vit tiu thuyt. V ti i hi nhng nhn vt ca mnh
hy chp nhn s phn ca h. Ti khng quan tm n tm t
ca anh. A nh ng yu c O lga, nhng hy trn i cng c y, v
quy tc - quy tc b mt, quy tc v mnh lnh ca tiu thuyt ti
vit - i hi nh th. V hn na, anh ng i lang thang ngoi
i khi khng c php. Ch ca anh lc ny l trang mt
trm ba mi, ch khng bt c ni no khc. du ng, hy
quay li tiu thuyt! - ti chm ln, ch tay vo g, tc gin qut.

nh ng

Cng ngy ti cng t tin rng c th xc nh nhng b phn

ca mt cu vn, c th la chn nh chn trong mt hng bn
hoa nhng bng hoa rc r hng sc cho mt b hoa p. nh
ng c th t n v khi th n rt ph hp, hoc l phi
tm kim, v khi n khng bao gi tht hon m, khng tht
c trng, cng chng ngon lnh. S so snh v c bn xut
pht t tnh cht ca vt, ngi, hay hin tng c em so
snh, khng th pha ra c. Thi s, ng cn bt v ch,
khng th tm cng tri cui t ci ging nh c th gi ni
mu mt ca ngi anh yu hay cn gin d hng hch ca mt
k c ti. S so snh ng sn c trong ta nh s mnh. Mt
nh ng mnh tot ra t khi nim m n cn b ngha nh
tnh cch tot ra t mt con ngi. V hn na th gii cng
khng ging nh. Khi thiu nh ng, v n khng t n th
ng c gng i tm; hy ni n gin, hy nguyn n nh
th.

Ritenuto [26]
[26] Ritenuto (ting ): trong m nhc t ny c dng vi hm
ch ng gi nhp iu chm li.

Hy vit chm li, ritenuto. i khi, nht l v cui mt

chng hoc cui tc phm, cu vn c nh mun tri tut i,
khi c ti, cc nhn vt v ngi vit cng st rut, tt c bt

u trn chy v pha cui, tt c u mong mun ci kt ca cu

chuyn... N hng lc nh th phi ngn ci dng chy y li, phi
iu tit ni am m, cu ch v tnh cm, phi ch ng kim
ch cht liu v nhp iu, phi c thi gian - v cng nh khng
th vit nhiu hn mc cn thit d mt trang hay mt dng khng th vi vng v khng c hon thnh tc phm trc
mt ngy, mt giy, ch khi giy pht y n, khi cun tiu
thuyt kt thc mt cch thc s, vnh vin. Hy vit chm li,
ch n s o t ca dng s kin. Hy kim ch.

Thnh cng

Bn ang gt hi thnh cng? Hy cn thn. Mi thnh cng

u ng ng.
Bn vui mng, tim bn p rn v nhng bn tay nng bng
v dn trong khng gian ti l m ca mt rp ht ? Hy bit
rng phn tm hn ca bn trong thnh cng ny khim tn v
ph du. N h ht cn l nhng g thuc v thn xc, ch khng
ch ca nhng g i ngn v hng bin, khng, kch trng cn
l tng ha nhng tm mn phng, son phn, nh n m m
hi v nhng ngi sot v, nhng nhn vin chy tin. Bn nhn
thy ba mu cun sch ca bn trong t knh ? Hy quay mt
i ni khc, v tt c nhng thnh cng u t s hiu lm m ra.
ng, bn thnh cng, tay th co cng ci cho bn, tn bn
c nhc trn ca ming nhng c gi th may, nhng b
mnh ph gh cht tc phm ca bn vo lng ngc, nhng c
ng cau c bn lun v n - nhng bn hy thn trng! V nhng
g th gii cng nhn, bao gi cng ch bng v ng bng
nhng th lin quan mt thit vi th gii c trong bn. V ci
khng nhiu.

Ch n khi no

Bn ch c quyn sng v vit n chng no m bn, trong

khi lm vic, trc hay sau , c th vo gia ngy, trong mt
tim c ph hay trn tu in, thnh thong thy rng mnh khi
ngh n trch nhim ca ngh vit, bn thy s hi tm c ca
nhim v nh mnh ny v nhng hu qu gh gm ca n, n
khi bn cm thy s phn sau mi li ni ca con ngi, s phn
la chn chnh bn cho vai tr nguy him ny - din t thay
cho con ngi, c th thnh cng hay khng thnh cng, ci iu
m h cng bit, nhng khng phi lc no cng dm ni ra v
dm chp nhn mi h ly ca n. Bn ch c quyn vit ti khi
no, cng nh mt linh mc, ch c quyn trng pht v ha gii
chng no cn tin v cn cm thy mnh c trch nhim trc
Cha. N u vo mt ngy no bn khng rng mnh s hi, th
bn khng bao gi cn l ai v l g na, bt qu ch l mt vn s
thnh t, ch khng l g khc.

Ti c Goethe

Trong Goethe, cng nh trong tt c nhng con ngi chn

chnh v i, ngoi s sang trng konturnus [27] v cm hng
am m m chng ta bit, cn c mt s hiu bit no rt trn
tc v h hng, mt ci g m dn Pest thng gi l link
[28]. Thnh thong ng bc xung t nh O lympus, ng ng
trc ta, tay t vo ti o ui tm, la N apoleon, ngi cng
ha trn s cm hng am m v s h hng ng nh th, ng
nhp nhy mt lng nghe mi ngi. Trong tia nhn, trong ci
hng ging ca ng, ta cm thy ng l mt thin ti, ngi
thng m o vi cc bc thnh, ng bit chnh xc tt c v
con ngi, v nhng ni lo lng nh nht, nhng am m r tin
ca h, ng bit a ch ca cc c gi lng chi m m n ng
thng trn ngi tnh n vi h, bit ni ca nhng con
n thng i vay nng li - v ng nh nhng a ch ny ng
bit ban m h lm g mt mnh trong phng, h cm thy iu
g vi nhng tnh ton bt minh, khi h ri nc mt v th
tht... ng bit ht! V ng l ngi trong cuc. V ng l thin
ti. V ng l mt g link. Khng c ci h hng trn tc tinh t
y th khng c s v i thc s ca con ngi. ng bit tt c
nhng iu , ri ng quay v nh O lympus, thi so v nghe
sm ng.
[27] Konturnus (H i Lp): i giy rt cao ca cc nhn vt ng
vai bi kch Hy Lp.
[28] Link: ch ngi ng ng, khng ng tin cy, nh d, u gi,
la lc.

S tha hip

ng ph phn nhng tha thun ca h. X hi loi ngi

xy dng trn nhng tha thun. Hy chp nhn v chu ng
vic ngi ta tha thun vi nhau trong nhng t tng sai lc,
nhng vin nh m c m m, nhng quy nh kh chu v
bun b nht nh no . C l khng th lm khc. ng ng
n nim tin, n nhng tng gi to, nhng tha hip bing
nhc v bt buc ca h.
Ch nn bit rng, khi bn khng ng n h, khng c
ngha l bn tha thun vi h. Hy lng nghe, nhng ng x
nh ngi khng th lm khc. N u bn nghe nh mt ngi
tha hip, th gii khng bao gi cn i trng. Phi im lng
nh ngi im lng c trn bn tra kho. l vic rt kh. I m
lng lng nghe s tht bao gi cng kh khn hn ni ra s gi
di.

Thi gian biu

Mi ngy bn hy lm mt cht g cho tc phm. Thnh

thong ch sa mt chi tit, thnh thong khi mt mi, ch cn
sp xp li, chuyn mt vi cu hay vi trang v ng ch. Nhng
ngy no bn cng nn lm mt ng tc g .
l vic ca bn. N hng trong khi bi p cho tc phm,
bn cng ng qun nui dng tm hn mnh, mi ngy. Bng
s tn ty v chm ch. Chng hn nh bn hc thm mt iu
g , lm sng r mt quan nim, kim chng li mt ni am
m hay tnh cm. Mi ngy hy bi p tm hn, cng nh bn
ang chm cht cho tc phm theo thi gian. Hai th y - tm
hn v tc phm - khng phi l mt. C nhng tc phm xut
sc v nhng tm hn m yu pha sau chng. C nhng tm
hn trong sng, mnh m m khng c tc phm v nhng h
ly. Bn hy xy c hai th, nh nhng cng ng ngi thi xa
xy dng cng mt lc c nh th, sau s l ni cu nguyn
ca h v xy dng c nhng quy tc ca c tin, cu trc ca t
tng m theo h t nim tin v cu nguyn sau ny.
V hy cho th xc ng thng ca bn s tha mn u bun
m nu thiu n th phn th vt trong con ngi bn s tr
thnh th d. Hy qung cho n mt khc xng. Hy v v, an
i, ng vin n. chnh l thi gian biu.

C n

C th l ni c n s nh gc con ngi, nh n qut

ng Hlderlin, Pascal, N ie sche, nhng s gc ng v v nh
th cn xng ng vi con ngi c tri thc hn s ha ng vi
th gii, lm ta ly nhim bi s quyn r ngt ngo v c c
ca con ngi v y ta xung h. Hy ln su hn na xung
vc thm c n v li tn nh th, nhng vi tht bi y bn
cho kt cc ca linh hn v tc phm ca mnh mt t cch.
y khng c phng cch mc c, v cng khng c nhng
gii php thng thi na ma kiu Epicurus (*) thn trng v
khn ngoan, vi khu vn v mt b bn: nu mun tr li
nhng cu hi ca th gii, ch c th tr li t ni c n, n
y cng nh cuc sng v ci cht. V khng phi ni c n
su sc, m c y l phn nhn sinh; bn ch phc v con
ngi y , nu bn rt lui khi nhng s v ca h.
Hy c c n v hi tng. Hy c c n v ch . Hy c
c n v tr li. ng hy vng: khng c gii php khc. Hy c
c n, d c phi cht v ni c n. Vn cn hn sng theo
nhng iu kin ca h.

Hy ch !

ng mun ni qu hay, cng ng mun ni c bit bt

ng, cng ng qu c tnh v c o. Hy m mt, v ch ,
ht sc ch . Ri hy nhm mt li v c gng hi tng. Ri
bn s nghe thy mt m thanh, s thy mt gng mt hoc
mt hnh nh, mt iu g ang lp l hin dn ra... Khi
bn hy vit, tht chm ri v cn thn.
Nhng vic khc bn hy tin Thng .

Bng gi

Hy cn thn vi ni c n, v c ni c n du dng v chn

tht, nh mt thi i vi con ngi, l iu tt. V c ni
c n bi kch, khi th gii xung quanh bn tr nn bng gi,
nhng con ng dn n mi ngi v n nhng g thuc v
con ngi u b bng gi ph kn. Khi bn s lc ng, v
s cht v bng gi.

Bt trung

N n, cc k nn c trnh xa tc phm hon thnh, bng c

gng m bn tin li gn n khi ang vit, khi n ang hnh
thnh v vt kit sc lc ca bn. Khi bn trung thnh vi
k c ti b n y, trao cho n c cuc sng v mu ca mnh.
N hng bn sng to ra n nh bn mun, v gi y hy
trnh xa tc phm, hy rng sc bc i, nhn v pha khc, hy
sng v sng to mt cch bt trung. ng qu kh ca bn
nu ko. Bn khng h c kh c vi tc phm ca mnh. Bn
khng th mt phong cch, mt cch nhn, mt kh nng din
t, mt ging iu rng buc mnh, rng buc chnh nh vn ngi sng to v kt hp tt c nhng iu . Khng mt
iu g, khng mt ai rng buc bn. N hng g bn vit
khng cn l bn na, hy quay i khi tc phm, hy nhn xa
hn. S bt trung y cng l cng vic ca bn, ging nh s
trung thnh v c hy sinh.

Khng hong

Hy n nhng ngy m c th xc v tm hn bn l s
phn khng mnh lit cng vic bn ang lm, khi bn t tm ra
nhng cn bnh, bn phn nn v tim v d dy, bn phi vt b
thuc l, c lc bn thy s hi ci cht, bn khng chu ni th
gii, bn tuyn chin vi mi s ng thun, v bn cm thy
khng th tip tc vit, bn thy mnh khng lin quan g ti
cng vic ang lm, bn ni tt c, bn khng cm thy cm
gic bay bng v bnh an, thy vn ling mnh trng rng, bn
chn ngn la chn gia nhng ngn t nht nho mt ht
sc thi v kh nng ta sng - hy ch n nhng ngy nh
th. N hng lc y bn chng li s gng sc thc s trong cng
vic bng tt c bn ng v s mnh ca mnh, bn mun chng
li tt c cng vic, mun trn chy. Trong nhng ngy nh th,
bn hy chun b cho cun sch hoc ch cho mt trang hay vi
dng, chng s to nn mt trong nhng ngha ca cuc i
hay tc phm ca bn. Con ngi cm nhn s phn v nhng
him ha ca s phn, khng ch trong cuc sng, m c trong
tc phm ca mnh. V n mt ngy, iu g s ha gii s
phn khng kh chu y. n mt ngy bn s li lm vic, s
phn khng kia chm dt, v tt c li tr nn t nhin v n
gin. l nhng ngy tri cho, nhng ngy ma mc. V cng
l nhng ngy t u c bng nicotin. N hng ch l chuyn
vt. Ci chnh l nhng cu vn, sau nhng ngy nh th.

Sch mi

N h xut bn gi mt s sch mi cng nhng bi ph bnh,

vi mc ch gii thiu.
N hng cun sch trn bn my ngy khng ng n.
i khi ti lic nhn chng vi cht i ngi nh ngi c li. Ri
sau , vi s c gng ht sc, ti m mt cun, c mt dng
bt k gia. Cu y th ny: Burkus, ng! - Andris ht hm v
pha con ch.
Ti gp cun sch, gt g b i. Gia ng ti ngh: S
qung b, nhng bi ph bnh, nhng trch on u c cho ta
bit v ni dung thc ca cun sch. Bn thn cun sch cng t
bch v mnh trc khi ta lt gi, mt cch b n, l lng gn nh
khng th hiu ni. Ti khng tin l mnh sao nhng b qua
nhng tuyt tc. N hng cun sch m ta khng cm thy khao
kht c lt gi khng h b trng pht oan. Ch mt dng duy
nht ta bit tt c v mt cun sch, cng nh mt t gi
di, mt hnh ng ti tin duy nht nh gi mt con
ngi.
Mt cun sch c sc sng s t ta sng nh tt c nhng g
ang sng. Mt cun sch nhn to v t nht ch nm . S
khc bit c vy thi ? Ti ngh, ch c chng .

Quy tc

N u mun to ra v gn gi mt th gii, trong con ngi

kh kh gi ly nhng o vng ho huyn v c hi ca mnh,
th bn ng lm tan v nhng o vng y, nhng o vng m
khng c chng ngi ta khng th sng, khng th u tranh,
khng th duy tr trt t, cng khng th chung sng vi nhau.
Bi kch ca mi nn vn hc ln l mun gii thot con ngi
khi s gi di ca h v n gia chng, li hy hoi nhng quy
tc m bo cho s chung sng m con ngi c th chu ng
ni.

Nhng mnh phoi

Hon ton khng chc l bn s sng to ra tc phm ln

ca i mnh khi bn vit nhng tc phm ln... C th chnh khi
vit nhng tc phm ln bn li bin mnh thnh nhng mnh
phoi. C th l tc phm ch thc ca i bn khng l g khc
hn vi dng m bn ngh n ch l nhng mnh phoi.

Phn III:
Mui v tiu

Khong thi gian mi nm, gia tui bn mi v nm mi,

ngi Php gi l tui mui tiu. N gi ta m ch mi tc, mu en
ht tiu bt u ln vi nhng si trng mu mui mang v thng
thi. N g ni ngi tui ny im tnh hn: khng cn cay
nghit v nng vi, mun gn gi v cu vt. N gi ta cng ng ni
v cuc i, tui ny bun t hn, nht nho hn.
Liu cuc sng tui gia bn v nm mi, gia mui v tiu, c
bun t nht nho hn chng? i khi c v nh cuc sng cha bao
gi ch thc v sinh ng nh th. Gia tui bn v nm mi,
ngi ta khng sng v nhng mc tiu xa v cng khng sng cho
khonh khc, khng tham lam nh lp tr v tui gi: l tui
chng ta sng cho thc ti, cho ngy v m, sng thc cho ngy hm
nay, t khi thc gic n lc thip ng, cn thn v bit n, tinh
tng v nhn ni, gn nh hnh phc. V khng c hnh phc no
khc, ch c s tm ti, chp nhn v hiu bit thc ti.
Th gii cha phi mt mu xm... ch nh u thng M i, vo
mt bui chiu sng ging. u vng vng ting nhc, nng vn
chiu trn nhng ngn ni, mt ni no ngi ta vn suy ngh v
hiu ta, u chng ta vn cn cng vic trong th gii ny... n
Cha! H y dng li v lng im, khoanh tay trc ngc v mm ci,
gia bn mi v nm mi, gia mui v tiu.

Con voi

Ti nhn thy mt con voi m b nht gim cht ch voi con

do n ra. Thi gian qua i, con tim v tr tu mi ngy mt
yu, n lc ti mun tha th v mun hiu. N hng mi hiu
bit v tri nghim u ch dy ti rng, ch c mt iu ng
quy duy nht m v n ta ng sng, iu l t do. Ti bt u
thng cm vi con voi m.

Tho nhn

Tho nhn, tho ng h, bng mt ng tc h hng v lnh

cm nm i tt c nhng g ta su tm, gn gi v mang theo
trong cuc i; vn nghe thy nhng m thanh ca th gii,
nhng i mt khp h, nh ngi l hnh sau mt chng
ng di vo ngh chn mt qun tr l. Ta vn nghe thy th
gii, nhng ch nh ngi l hnh nghe thy nhng ting ng
ca ph x trong ci thnh ph m ng ta khng c lin quan g,
ci thnh ph m nim vui ni lo lng, s try lc v c hnh,
h thng lut php v nhng iu cm k ca n chng ng
chm g n ngi khch tm, ngi qua ng, ngi xa l.
Tho nhn, tho ng h, t t g b tt c nhng g m ta
tng rng khng th sng thiu chng. Q un ht nhng tham
vng, s kiu ngo, thm kht, s cng thng ca cng vic, qun
i gng mt ca nhng ngi thn yu, nh ngi ng qun i
nhng hnh nh ca ban ngy. Cn nghe thy th gii, nhng
khng tm ti na, cn nh, nhng khng mm ci na, v
k c khng cn au n. Tho nhn, tho ng h, trt b o
qun, tc hiu, nhim v, nm b c th xc, ci khi c th
mn mi v ng ng ny, tt ht n, cn li mt mnh, khng
cn run lp cp na, chm vo gic ng, ng say.

Phn i, hoi nghi, lc ba gi chiu

N hng ti khng mun th gii ny! Ti khng cn n iu

m nhng con ngi y gi l thnh cng, khng cn cuc sng
x hi, khng mun tr thnh mt chng d chu v mt dandy
lch thip trong m hi h, ti khng mun c ngi ta khen
nh vut ve mt ch ch dac- shund [1], ti khng quan tm n
s hiu lm vnh vin y - s tha thun ca h v li th ca ti.
Cc v hy hiu rng ti khng phi l bn ca cc v. Th ng,
ti cng khng phi l k th ca cc v. Vic ca cc v u phi
l vic ca ti. Thnh qu ca cc v u phi m c ca ti. Ti
lin quan ti cc v cng ch nh mt con mo rng lin quan
n mt con co hay con diu hu. Ti mun tr v vi ni ging
v ngh nghip b n ca mnh, sng, au kh, lao ng v cht.
Hy tha th cho ti.
[1] D acshund (ting H ung: tacsk): mt ging ch cnh gc c
chn ngn, thn di, tai cp.

ng ng

Ti ngi bun mt mnh trong qun c ph, nhn ra ca s,

khng hiu ni th gii. Bng nhin ti cm thy mt tia sng
ng vc cn r hn c s ng chm: c ai theo di mnh.
N gi theo di ngi bn bn cnh, c th mt g cm chm,
mt tn mt v, mt nh tm l hc, hay mt g thm d quan
im chnh tr. Ti cm thy kh chu, th ra mnh l mt k ng
ng.
N hng ti u c l thnh vin ca mt ng phi no, ti
ng thu y , khng trm cp, khng git ngi, v t
lu ti khng ham mun v ngi khc, v ti bng lng vi
vic khng c gii php trn mt t gia con ngi vi con
ngi, gia n ng v n b. S ao ti li ng ng? Ti c ti li
g? V ti cht hiu: Ti ng ng v ti suy ngh.

V kh

S thng tu, nu c, khng phi l mt tm gip; mi gio

c c ca tham vng v ni s hi s m thng tm gip y. T
tng tr tu khng phi l nhng v kh v ch; chng ch l
nhng khu ha mai han g, nu khng c np bng nhng
vin n ca lng bc i. S tro lng, s bt cn cng khng bo
v ni ta; tt hn ht l ta trt b chic o gip lnh lng y v
ng i din vi th gii khng cn gip m.
Vy ta chin u bng g? Bng b mt, bng im lng, bng s
phn khng?... C l tt nht l bng cch ta tr nn khng d b
tn thng, nu t b mi nhu cu tri buc ta vi mt t ny,
bng cch chun b cho cng vic nghit ng, khng khoan
nhng ca ta trong im lng. V c hai cuc i v hai loi cng
vic: nh mt t nhn ban ngy dn ti nylon, m n dng
gia ct song st ca ngc t, ngi ch tin rng nhng g ngi
nhn thy ta, s nh gi ca d lun v ta l ngha tht cng
vic ca ta v cng c ngha l ta. Ta lm g ? Ri s n lc mi
bit... Ta mun c gii thot. Cho n khi y, ta sp xp li v
kh ca mnh, v cn thn ct i chic bnh m m ci x hi n
l ny b th cho ta tm chic gia.

Chic dy lng

Chic dy lng c by bn trong ca mt hiu bn gng

tay, v ngi ph n du dng d thng y khng cng li ni
s cm d ca n. Chic dy lng gi mi lm peng, mng
mnh, tt t nhng si da mu boc , c ghim bng nhng
chic khuy ng, hi ging nh chic roi nga m ngi x ch
thng thc nga ko c xe tam m trong nhng tiu thuyt ca
Turgenev, hi ging dy bn tc ca cc k s thi Trung i, tm
li l rt tuyt. V th m nng xem xt k lng v ngn ng
trong giy lt, ri nng vo quy bn gng v mua chic dy lng.
N ng mua n vo lc tra, bui chiu nng thay , tht chic
dy lng mi ln vng eo ri n ch bn tnh. Chng ton ni
nhng chuyn u u, khng h n chic dy lng mi.
N ng ch mt lt, ri th di v bt u trt b y phc. Gia
chng, khi ci n tht lng, nng mn m chic dy lng v
cht hiu v sao mnh li b ra mi lm peng mua n. Phi
ri, nng mua by gi tho b n ra.

Thiu n

Thiu n bt cht ci, nh v c. Tt c bng nh bng

sng. N ng ci, v cm thy nim vui tot ra t c th tr trung
ca nng hoc v nng nh ti hng v ngt ngo ca mn bnh
kem, hay v nng cht nh ti n hn u tin nng mi nhn
c ngoi hnh lang trong m v hi, khi t trong phng ln
vng ra ting nhc m say, tha thit ca v iu valse. N ng ci
nh th, bng c thn th nng, t nhng ngn tay, i vai trn
v i chn thon th. N ng khng phi l mt thiu n thng
minh, nhng nng tr. N ng cha hnh phc, ch mi mng r.
N ng cn cha mong mun g, nng ch c mt trong cuc i.
Ti nhn thiu n ht sc sng m, v ci rp mnh trc tui
tr.

Khng kh

Khng kh tr nn du hn v m, c nh th gii cng hiu

rng gin d khng gii quyt ni iu g. Ch c th hnh ng
bng th hn, nhng s gii to li cao hn hnh ng. Con
ngi bit khoan ha s thanh thn. Ma xun, tri t cng
khoan ha nh th. Cy ci cn vt v trong rng, tr tri, vi
nhng li kim tut trn. N hng thung lng tri rng ra,
nh mt ngi tnh mt mi dang rng i tay. u nghe
vng vng ting u quay. Mt th g kh lt nh trn mt.
Ti khng tin vo hnh phc, nhng ti vui v khonh khc tnh
lng trong th gii ny.

Mt cu hi cn tht ln

S ao ngi c eo ng ta, ni u phin bn thu kia, sao

ngi bc vo cn phng trc khi ta vo, nm xung ging
trc khi ta nm - ni vng ngi l ra l nim vui v s yn tnh
ch ta, sao ta c cm thy du vt ca ngi trn mi th ta
ng chm, trn tt c cc chn ta ung, trn nhng i mi ta
ci xung? Ta khng chm cht ngi - ni u phin, khng
chiu chung ngi, khng cho n bng hnh ngi. Ta go
ln ph nhn ngi, ta tht ln i nim vui sng v t v thanh
thn, ta khng dng cc m t ngi ca ngi, ta khng tin
rng ngi l s tht. Ta ch bit rng ngi tn ti. Ta th ght
ngi.

Ct t

Khi h ct t quan h vi nhau, ngi ta ct t th cht

liu g? T ng Hungary rt chnh xc, gi cm; rt nn ch n
ngha su xa v tng trng ca chng. Vy th khi hai con
ngi chia tay nhau, h ct t th g, ng l trong nhng
giy pht y, mt si dy mng mnh no t, mt si ch
dt bi cm xc, s quyn luyn, s hng phn, hiu k, ni u
bun, kht vng, mng manh v siu nhin hn c mt tia sng,
nhng vn l mt si dy c thc rng buc h. S dy y t
v h ct t, v gi y khng cn g rng buc h, nhng
con ngi tng c s rng buc ln nhau khng h n gin.
Tri t tch khi Mt Tri, t tng tch khi cm xc v
cui cng J ancsi ri J uliska nh th. Gi y c hai nhn ln
bu tri, v h ngh ct t l chuyn ring t. N hng nhng
lc nh th, trong v tr cng ang din ra mt iu g .

Phn x

N hng nghin cu ca Pavlov (*) chng minh rng, cc

loi vt hnh thnh phn x t s cm nhn tri qua thi gian ba
th h. Mt con chut, c mi ln b thc n vo ci cho n
ngi ta li rung chung, s nhn ra rng gia ba n v ting
chung c mi lin h. Con ca n s bit iu sau 500 ln
rung chung, chu n s hc c ngh thut sng sau 50 mi
ln, cht n ch cn nghe ting chung rung l lp tc m ra, v
nhng kinh nghim ca t tin bin thnh phn x trong i con
chu.
Tt nhin khng ch cc tuyn ty v nhng dy thn kinh
ng vt hot ng theo phn x c iu kin nh th, tri qua
hng ngn nm pht trin, mi tuyn bi tit bn trong c th
u hc thuc bi hc, v khng ch loi chut. Chng hn
chnh cc tuyn ni tit y mch bo cho ti bit rng, ngi
n b i v pha ti trong tin snh nh ht kia s lm ti cht
m cht mt; v nng m sau ny ti s t treo c, vo mt bui
sm but gi, Hvsvlgy [2]. Hot ng ca cc tuyn ni tit
ca ti trong thi ca v mc tin ngy c tn gi trn thc t l:
tnh yu. Trong giy pht ny ti cn tin rng tnh yu l iu b
n, tuyt vi, sng m. N hng s tri nghim, ting ni ca l tr
nhc ti rng s rung ng ny chnh l mt phn x. Liu c
ng vy khng? C th, nhng ti bt u tin iu k diu, v
khng mun chp nhn ch l phn x. Chnh v th m ti c
nhc i nhc li mt cch n iu: Tnh yu, tnh yu.
[2] H vsvlgy: mt vng nhiu i, rng v thung lng thuc
qun II, pha Buda ca th Budapest.

Gii ng

ng, nhng tnh yu ln s qua i, nhng dng cm xc ln,

ho nhong, kiu cch, ph trng, so rng s tri i nh
nhng con sng mnh mang, n mt ngy s ngng chy cn
kit, s mt ht vo bin c v thi gian. N hng cm xc s qua
i, m khi ca nhng tnh cm ln s tan. V s tri nghim s
ti, nh bng hong hn n vo nhng chiu ti ma h. N s
khp kn v ha gii tt c. A nh s hi tng, mm ci v khng
hiu: tt c c ngha g, nu nh c ni au cng khng cn
na?
V khi bng hong hn mi lc thm ti hn, gi bt u
rn r trn nhng ngn cy en thm, lm rung nhng ca s
v go tht trn nhng ng khi, mt mnh trong cuc i, gia
nhng hi c, anh s hiu rng nhng tnh cm qua i l ni
dung b n, l dng chy mnh m ca cuc i anh. Ci sc
mnh v danh v phi l y l ng lc vn hnh c cu cuc i
anh. Chnh v th m anh can m v hn nht, liu lnh v sng
to, tng tri v dng cm. Tnh cm khng c ngha l nhng
tnh yu ri s qua i, dng chy tm ti v au n khng cn
lt qua con tim anh, tt c ht. N hng vic ca anh vn l
tri qua nhiu tht vng nh th. Th gii sng to nh th, t
tht vng v au n. Gi th anh c th ra i, nh mt ngi
lnh gii ng, v anh chu nhiu au kh.

Ti li

Ti ca ti khng phi l ni ra iu ny iu n, cng

khng phi ch l nhng hnh ng ca ti: ti khng cp bc
ca b ga v con tr, khng cho ngi ngho vay nng li,
khng tr tin cng ba mi xu mt gi. Tuy nhin ti vn l k
c ti. Ti ca ti n gin l ti sng.
C v nh con ngi ta bao gi cng sng chng li mt
hay mt s ngi no . N gi ta bao gi cng sng tranh
phn mt m, phn cng vic, m c v hnh phc ca mt ai
. Ti li ca ti n gin l ti sinh ra v sng trn th
gian ny. Mt ti li ln. Ti bt u hiu ra rng ngi ta khng
tha th v cng khng th tha th cho ti.

Ri lon khi nim

Chng trai tr bng bt y, anh chng petroleur [3] ca cc

salon, ln ting rao ging chiu bi tnh yu t do. Ti va
nghe nhng li ln n, li khch l hng hi ca anh ta, va ht
thuc v suy ngh.
[3] Petroleur (ting Php): ch ngi dng du ha t ph, l
ting lng ch nhng chin s ca Cng x Paris.
- Trong cuc i - ti ngh - khng phi s dt nt gy nn
nhiu phin toi nht, m l s ri lon khi nim ca vn
chng. Tnh yu t do l g vy? Tnh yu khng phi l t
do, m l n l, cng nh mi quan h ca con ngi, cha m v
con ci, v v chng, tnh nhn v b bn, tt c u sng trong
n l. S n lc mi ngi u mun thot ra khi s rng buc
y, trn chy thnh cng l hn hu, khng thnh cng l ph
bin. N hng tnh yu th khng th gii thot, v khng
phi l mc ch ca n: quan h b n ny ch tn ti ti khi no
n cn rng buc nhng k tr thnh t nhn ca n trong s
n l. N gi ta c th i hi tn k cp lng tt, tnh trc n
v cm thng theo cch ng nh th, hay i hi ngi m thy
nh sng, tm li l i hi s v ngha v bt kh. Ta hy lm r
cc khi nim. Tn k cp ch l chnh hn khi hn cp ca
git ngi. N gi m cng ch l ngi m khi khng nhn thy
nhng bc ha ca Manet (*) hay nh bnh minh trn cnh rng.
N gi ang yu ch l chnh h khi h sng trong s giam hm
ca tnh yu, ca mt s thi min hay s m hoc. Trong
khonh khc h thot khi s giam hm y, h khng cn l
ngi ang yu na, m ch n gin l mt chng J ska, ang
vt c suy ngh cch thot khi nng Juliska.

Th nhn

C l s n lc bn s c th ni rng bn mun tt c. Tt c
- ci ch thc, ch khng phi s thm nm, ci hao hao ging,
ci ph phm, tt c - hnh phc v ci ch thc, s tht, d n
ng s nh th no. Bn khng mun mt iu g ch hao
hao ging vi cuc i thay v cuc i, khng mun mt iu g
ch l hnh nh mo m ca tm hn v con ch thay v tm
hn v con ch. Bn mun yu nhng ngi n b thc s,
mun vit nhng cun sch thc s, mun tranh u v thn
thin vi nhng con ngi thc s. Bn mun tt c ch
khng phi nhng khon tr dn nh git. Mong mun ca bn
khng thnh. Bn tht bi. N hng khi nm trn mt t v
trong bn ly, nh mt chin binh b m trng thng, hy lm
bm: t nht ta khao kht tt c, t nht ta mun ci ch
thc, t nht cc ngi hy hiu cho chng y v tha th cho ta.

Rng

Gn nm gi chiu rng vn cn rc sng, vi th nh sng

thng Mi v nhng mng rc nh la, nhng khi chng ti
i v pha cui con ng rng, nhng ngn la bng bin mt,
ch c mn khi lnh v nh sng l m bao ph ln chng ti,
ln cnh rng v nhng trng c.
Trong bng chiu chng vng ti chng ti bt u dn bc.
Cu chuyn ca chng ti tr nn hp tp, hi hp, c nh th
y l lc cn nhanh chng ni v tt c, v ngha v s v
ngha ca cuc i, v qu kh v tng lai - c hai u nh nh
mnh, v iu b mt ca nng, v b mt ca ti. Chng ti ni
to, gin d, vi v trn con ng rng, trong bng ti m ca
rng thng Mi, gia nhng cy ci, gia mn sng khi, gia
nhng ci bng m o, trn con ng rng nh mnh y,
chng ti tranh nhau ni, ri dng li th, ho hng ni nh
qut vo mt nhau trong mt cuc ci v khng th hiu ni. Gi
bt u r rt. l giy pht cy ci bt u cao vt ln trn
bu tri. Trong tt c l nh mnh, trong bui hong hn lnh
lo, trong cu chuyn hn hn, trong s vi v. Thnh thonh
nng cha tay ra pha trc nh mun tm ng, nh mun yu
cu c gip , nh nng ku ln gia nhng cy ci ng
nghing trong gi bo, trong su thm rng rm, ht hong yu
cu c tr gip, v khng nghe ting g khc, ch c ting gi
go tht, ting than th ca rng cy thm ti, ting m vang
nh tht gi ca nng v ting p hoang di ca tri tim nng.
Chng ti ra khi con ng rng. Xa xa pha cui cnh ng,
thy nhp nhy nh sng ca nhng ngn n. Khi chng ti
dng li, im lng quay v thnh ph. Gia ng, ti hiu ra
rng mt phn cuc i chm dt, ti qua tui bn mi,

gi y mt ci g khc bt u.

i th

Ti khng s bom, s xe tng, cng khng s nhng i th

kht ting v nghin rng tro tro. Ti nhn lt qua th gii, v
ngc nhin cm thy chng cn iu g sc rng buc mnh,
ngha l ti khng cn s hi iu g. Ch ngi c ci mt
mi s hi.
N hng ti xin th nhn ti cn hi s bn thn mnh. Ti xt
on bn thn mt cch h nghi - i th m ti bit mi ngh
thm kn, nhng ti vn khng th on trc ng i nc
bc ca g. Ti s bn thn mnh, v ti t v bng mi th v
kh, ti c gng t ch v thnh thong cn e da, thm ch
trng pht bn thn mnh. Nhng ai s l k mnh hn?...
i khi ti s g vn l k mnh hn, ci ti th hai quen
thuc v kh hiu, g khng c danh thip, th xc, nhng t nht
g vn chnh l ti, ging nh tay ti hay mt ti vy. Ti s g s
mnh hn, v g i vi ti trch thng nh mt kim s coi
thng i th: g gy nhng vt thng, thn trng v a
bn, v c l g khng m cht ti ch v - trc mt - cuc u
khng cn sc ny lm g khoi tr. Xin g tha th ? N u th
th tt c tht v ngha. Trn chy khi cuc sng ? Th th g l
k chin thng. Ti khng th lm g ni. Chin thng v qut
ng i th cha . Cn phi bit chu ng. iu cn kh
khn hn.

Bc th

Cuc i ti thiu vng ng con ngi m ti ang nh vit

th cho y.

King khem

Khng nn quay v nhng cn phng c, d ta tng hnh

phc hay bt hnh trong nhng cn phng y. Khng nn gp li
nhng ngi xa m cch y mi hay hai mi nm, mt
thi im trng thnh no , chng ta t bit h. Hy lch
s tr li th bn c, nhng ng hn gp, nht l bn gi c th
cng khng nn. Khng nn ti m ma. Khng c mnh b
li cun vo nhng rc ri ca nhng cuc i xa l m xt cho
cng mnh chng h c lin quan g. Khng nn nhn li nhng
g qua.
N hng tt c iu khng c ngha l s khng thy chung,
cng khng phi s lnh cm vi con ngi. ch l s king
khem, khng l g khc. Tm hn cng khng chu ni n
h hng, thi ra; hy nui dng tm hn bng vitamin, nhng
hng v mi, ti mt. Hy yu con ngi, nhng hy ch v
thn trng vi nhng s v ng ng ca h. Hy thng h,
nhng phi ngh rng nc mt bn l dnh nh xung cho
s mnh ngi thn yu ca bn. Hy thn thin vi th gii,
nhng hy bit rng bn khng th thay i nhng quy lut ca
n - th gii l v vng - v ng ha nhp vo m tang ca s
lo u v than vn. Hy bit king khem cho c th xc v tinh
thn, khng phi ko di cuc sng, cuc sng khng th o
bng thi gian. Hy king khem c th sng nhiu hn v
sng thc hn. Hy gn gi th gia v ca i sng, v ng n
qu nhiu gia v.

Thng minh

N gi ta bo: Mt ngi n b thng minh!, v thnh

thong c cc nng cng gt g, cng nhn mt ngi ph n
khc thng minh, rt thng minh. V h cn bu mi ci, nh
nhng thm: Hm, tr khn n b.
Cn nhiu thi gian v kin nhn mt ngi n ng c
th thc s hiu v cui cng c khi cn tn trng s thng minh
ca n b. i khi ti cng ngh l mnh hiu. N gha l:
ngi ph n y thng minh v nng thng xuyn ch ngh n
mt iu, v v th nng khng xu, cng khng tt, n
gin nng l mt ngi n b. Trong khi chng ta ngh n
nhng cy cu, n cc loi huyt thanh, n thi ca hay s vnh
hng, th ngi n b suy ngh cng ta, can d vo cng vic v
cuc i ta, vi s cm thng ht mc, nhng ng thi nng
thong th di nh ngi bit rng rt cn c nhng cy cu,
nhng bi th, cc loi huyt thanh, nhng xt cho cng cuc i
u c phi l chuyn . Th th l chuyn g, gia cuc sng v
ci cht, s sinh n v ngh nghip? Tt nhin l chuyn ca
n ng v n b. Chnh v th m ngi n b - d thng
minh nht - nghe ngi n ng ni, d l ngi n ng thng
minh nht, nh nghe mt ngi hp dn v mt thin ti, ngi
m, ng tic, li cha hon ho v ngc nghch, v anh ta bit
tt c, ch khng bit chnh xc mt iu, vi tt c nhng h ly,
chuyn quan trng l chuyn g?... V th m chng ta cng
nhn, bng mt th ging trm trm: Mt ngi n b thng
minh. Ri ta lng tng lng im, nh ngi va trt ni ra mt
iu g bt nh.

Cui th k

Cui th k vn cn tn ti trong n hn, trong cch yu

ng, trong ni u bun, tht vng, trong nim vui v cm xc
ca mt vi ph n: nhng ngi ph n y khng nht thit
sinh ra trong thi k chuyn giao th k, nhng h tha k
c nhng hnh thi thn th v tm hn ca th k 19. N hng
ph n y l s rt t, h i li khim nhng gia m ph n
tn thi nh cc n tu s gia m ng v thn, ngoi o. H
gi mt b mt, k c ca mt thc tin v quan nim. B mt y
l ngi n b, ng nh Thng mng tng, khi
ngi sng to ra Eva.

C gi Digan

C gi D igan, trn c eo nhng ng tin vng v gia

nhng ln tc ri gi mt bng hng nhung, c cn ni th ny:
- Cha m chu rt lo cho chu v s nhng ngi c nh ca
v sng c nh mt ni. Gia nh chu c mt chic xe nga
ko mu xanh rt p, b chu l mt ngi sang trng, trn o
gi l ca ng lp lnh hng cc bc, v mi ti chng chu ng
ven mt thnh ph khc. Trong nh, mi ngi u c mt ngh,
chu nhy ma v mua vui cho cc c ng, em chu nut kim
v la, nhng ngi anh em h th nho ln. Gia nh chu sng
nh th, gia nhng iu kin sng nn np, yn bnh v t t,
trong lu bt. N hng b chu, mt vin vajda [4], thng k v
bn ngi c, h sng trong nhng ngi nh xy bng , v h
hay bt l tr con D igan t t, buc chng lm nhng ngh c
c, hnh h v hun luyn nhng a tr v ti din nhng tr
tri vi s trng ca chng, chng hn p bn con gi phi ly
chng, v cn i hi nhng ngi D igan ng tui b h bt
phi c quc tch na. Phi rt cn thn vi th gii ny, v n
y ry nhng cnh st lang thang, - c b ni v th di.
[4] Vajda (hay ciganyvjada): ngi ng u mt nhm hay mt
b lc ngi Digan.

Dung mi

Vi mt s chnh xc cao, S tendhal m t qu trnh kt tinh

ca tnh yu. N hng tnh yu cn mt qu trnh khc, khng
phi vt l, ng hn l ha hc, c rt t ngi m t v m t
khng hon ho. Tnh yu l mt dung mi: chng ta chim
ngng i bn tay, i chn, i mt v nhng v p tng t,
nhng xt cho cng nhng c tnh ph du b ngoi ca mt
ngi n b p, trong th dung mi ha tan ca tnh yu s
mt i nhng v p ring, n thng th ba ca tnh yu, chng
ta s khng cn thy v lng ly b ngoi ca ngi p hay t
nht cng khng thy chng p ring r, tng chi tit, n gin
l ta ch nhn thy nng, mt ngi sng u , v ta sng vi
nng trong s m hoc ca tnh yu, nhng ta khng c thi gian
ngm ring i bn tay, i chn hay i mt nng, con ngi ta
- ng l qu tha ma bt - cn c nhng vic khc. Trong th
dung mi tnh yu y v b ngoi ca ngi ta yu nh mt
nhng c im k diu ca n. Trong tnh yu, ngi ph n cng ng nh n ng - xt cho cng s gy n tng, m hoc,
gii thch, th hin mnh bng th khc, ch khng phi bng
th m ban u gy n tng, m hoc, gii thch v th hin.
Trong dung mi tnh yu, nhng nh hng b n y s tr nn
trung ha, v khi iu k diu bt u, vn cn i chn,
i bn tay, nhng ch hon ton l th yu. Hoc ch cn li i
chn v i tay, cng c khi vn p y nguyn nh th, nhng
khng bao gi cn cun ht ta na.

Bnh kalcs [5]

[5] Kalcs ( dy l bnh fono kalcs): mt loi bnh lm t tinh

bt, sa, trng... ln thnh cc thi di sau c tt li vi nhau v
nng trong l.

Trong ca hiu mt qun c ph trn con ph nh by mt

chic bnh kalc, t trn chic khay c ph bng giy la,
l biu tng v sc thu ht ca ca hng. Ti i qua trc ca
hiu v mt iu g khin ti dng li.
Ti sng tht gi to, tht khc cch sng m ti mun! Ti
khng vo trong qun, khng gi mt cc c ph, vi bt sa v
mt chic bnh kalcs ln c rc ng v trn nho kh, v... ni
cho cng ch ny khng phi l khng gian sng ca ti. Ti
thng lui ti ni khc, sng theo cch khc. N hng du sao ti
vn mun vo y; phi chng ni khao kht ny l k c xuyn
sut cuc i tiu t sn kinh doanh bun bn nh ca t tin
ti truyn li? C th, ni mt cch n gin hn: l kht vng
rt i khim nhng, sng khng c nhng rng buc khng
cn thit, n ung, x s theo cch mnh thch, v ni tin cy,
bnh thng, trong khng kh gia nh. l th ti khao kht.
l iu ti khng bao gi c na.

Thiu

Mt ph n ngc nghch, d thng. C ta bo: Thiu o

lng sc len vn c th sng c.
Khi c i ri, ti ngm ngh v t thiu nh va c ra
mt bi tp. Thiu ci g vn c th sng c nh? Thiu
Trung Q uc, thiu hnh phc, thiu hiu bit s tht?... Cc kh
nng lm ti kinh ngc. Hnh nh vn c th sng thiu mi th,
mt mnh trong mt cn phng, thiu chn tay, m la, cm ic.
C th cch ly n tn cng th gii, v cng c th tch hn bn
thn chng ta khi th gii.
N hng trong chng ta c mt iu g m thiu n, ta
khng th sng ni. Mt th cht liu g va l th cht va l
linh hn, v n l iu kin ca mi i sng. Khi th cht liu
y bt u li tn trong c th hay trong tm hn ta, chng ta s
cht, vn l ch . C gi ngc nghch d thng kia
ni ng, thiu o lng sc len vn c th sng c.

Li khuyn v li th

ng, ng, hy thanh ton vi tt c v vi th gii: mi s

chng tt hn ln, cng khng tr hn, khng chn thc hn,
khng mnh khe hn, khng khoan ha hn, khng ng cm
hn, cng khng v t hn theo thi gian. Mi ngoi bn
mi, hy chp nhn iu . Hy chp nhn l mi gi v
mn c theo thi gian, tn tui mi phai m, mt s thanh
nin s ngp di khi nhc n tn mi. Hy chp nhn vic ph n
khng cn yu mi v chnh bn thn mi, bt qu ch v danh ting
mi gy nn s hiu k ni h, hay v s tin ca mi chy sang ti
h h chy theo l trai tr. Hy chp nhn vic mi s khng
bao gi vit cun sch y... C l l iu au n nht,
nhng hy chp nhn! Vy mi c th lm g? Hy sng nhng
ngy bnh thng. ng mun tr nn qu c hnh, cng
ng qu c ch ch, ng hy vng iu k diu, hy quan st
cng vic ca mi ngi, hy ghi chp li nu mi hiu ra mt
iu g m trc theo mi cha c ai nhn ra hay hiu ra,
hy bng lng vi nhng g m ph n dnh cho mi v hy tr
n h, hy ung ru vang nhng ng qu chn, hy n theo s
thch ph hp vi khu v v sc khe, hy c tht nhiu v
chun b cho ci cht. V nim vui qua. Ch cn li s tht n
gin n tuyt vi. Mi hiu cha?... Hy ni theo ta: Ti hiu,
ti chp nhn.

Ng vc

Tt c nhng ngi n b thc th thng xuyn sng trong

s ng vc rng, ngi n ng cng sng vi nng trong mi
quan h tin cy nht c th tng tng ni ca con ngi vn
ngm ngm coi thng mi quan h y: nng bit chng khng
th sng thiu nng, bit mnh c th gy tn thng nng n
cho lng kiu hnh, cho ni am m hay s gn b ca chng,
bit rng mnh ch ng chng, nhng nng vn nghi ng rng
i th b chinh phc v thun phc - trong khi sng trong
xing xch, vn ngp di v kh gt u hay nhn vai nhn tt c
bng s bnh thn. Mi ng vc ny hnh h nhng ngi n
b p nht, sang trng nht, ngha l nhng i th mnh hn
c trong cuc ua v i ca tnh yu, mt cch mnh lit nht,
n khng h ngng ngh d ch mt khc: ngi n ng - c k
b m hoc v chinh phc - vn mnh m hn. H nhn nhau
th ny: ngi n ng say m, nhng vi s lnh m ca k
mnh; cn ngi n b th ng vc.

Ma

Ma bn ngy. Ti vit nhng dng ny di nh sng

in, u gi chiu. Ma g nhp trn ca s nh th nhng gin
sng my hng nh vi n t trn tri xung trn gian. Tt c
xm xt nh mt chin hm, m t v bt an.
Ma bn ngy, v ti khng thy li thot cho cuc i
mnh. C l hay hn c l ti ci trn nm ra mt ng quc l,
v c th dm trong ma, ma ha tan tng th tht. Ti ngh
th v chm ch nghe ting ma ri, v iu ny cng mang mt
ngha no .

Phc bn t

Gi th ti bit - bit c vo lc tnh v lc m - rng th xc

ti, ci cu trc tuyt vi ny, cng l th cht liu d b hy
hoi, h nt v tan ra nh mt tri phc bn t.

V n lc

V n lc, tt c s mang mt ngha khc. Hy nhn cn

phng ni anh ang sng, nhn phong cnh vi tt c nhng
bin th ca bn ma qua khung ca s, nhn gng mt nhng
con ngi m anh ngh mnh mun lm quen, mun yu thng
hay cm ght, nhn nhng vt vy quanh cuc i: s n mt
khonh khc khi anh hiu ra rng, tt c ch l ngn ng tn hiu,
ging nh nhng nt ch Trung Q uc, m ngha ca chng
n lc ny anh mi hiu, trong ci giy pht tn c v lnh
lng, trng rng v thng tu y. V anh - k bt hnh - anh ngh
rng mnh bit mt iu g . N hng by gi th anh hiu rng,
cho ti lc ny mnh chng bit mt iu g. V s thng tu y,
tri thc mi v cui cng y, anh khng cn bit chia s cng ai.

Cng nhau mt chuyn i

- V gi nh - nng ni, - cng i du lch c th hay.
N gi n ng im lng, vi v tng tri lnh lng. Tt nhin
ri, gi nh cng i du lch c th hay. C b ng thng i!
C ni mi n gin lm sao! C nh cuc sng cho ta nhng g
nhiu hn v tt p hn chnh ci gi l cng i du lch y.
Mi nghe n c v bnh thng, nhng trong thc t i sng,
l mt mn qu b n v k diu, cng lc, l c th gii v
tnh yu, l s n nu v trn chy, l nhng vng t l ch
c hai ngi nng ta vo nhau, l cn phng trong khch sn
va l a ng va l ci tm, l cuc phiu lu bt u bng
mua v xe la v mi nhng toa tu, kt thc vi thnh ph l v
s tin cy ca nhng ngi hu bn, v gia chng l tt c, s
vi v v nhng d nh, s gp gp v thi qu, mi n tng
sng, mi dn nn ca s lm quen... i, c b ng thng! C
chng i hi g hn, ch mt chuyn i du lch cng nhau!

Cng thng

N l v ng trong cu, l ng t trong ngn ng, ta ang ni

n s cng thng v mt tin nong trong tnh yu: chnh xc
hn, ng tin chnh l s th hin ca tnh yu, n khng ch l
cng c m cn l sc cng bin cm xc yu t, s hiu k l
ng tr thnh mt quan h v nim am m thc s. Thiu tin,
mi tnh yu s tr nn bun t, tn a v ngui lnh. Tin
khng ch l biu tng ca s s hu, n cn l nguyn liu t
nhin ca tnh yu - v nhng ngi yu nhau cm thy tt c
nhng iu khng ch theo ngha hi ht ca t ny. Thiu
tin th khng c nng lc thc s, khng c xc cm thc s,
khng c am m v dng hin thc s - ngi n ng hay n
b cn phi c thy tt c nhng g song hnh cng cuc sng
trn tc ca h, trong c c tin, v tin khng phi l iu
th yu nht trong ngn la luyn ngc ca tnh yu. Tin t c
nhiu dng: tin mt, l th r mt nht, ri n tng vt, tn
tui, s sn sc, chia s. Tnh yu l tng l s phi l v gi di
xun ngc, cng nh khng th c loi s t khng n tht: mc
ch ca tnh yu khng phi l lm sao cho n tr nn l tng.
Tnh yu l mt lin danh li ch hoang d v in r; sao chnh
ng tin li phi thiu vng trong tnh yu? N gi c yu phi
c tr. K no khng tr gi l cha bit yu p, yu ng, ngha
l cha thc s yu.

Nhn thc

Chng ta khng bit g v c th mnh, v chng ta c gio

dc km. T cn phng ca mnh, ti c th gi in i S an
Francisco, nhng ti khng h c khi nim rng vo thi im
gan hay mt ti ang lm g. N him v ca nn gio dc mi
l lm sng t hot ng ca cc c quan ni tng. Cng nh ta
bit v c ng ca tay, ca mt, ca ming, nhng cn cn phi
bit v hot ng ca d dy, ca cc tuyn, ca thn na. Con
ngi cn cha mnh m v can m i vi bn thn mnh.
Con ngi dm nhn thng ln cc v sao, nhng cha dm
i din vi rut gan mnh. Mt s nhn thc su sc hn, mt
mi lin kt no di dng nh tia Rontgen vi bn thn
mnh - l con ng phi i. N hng con ng y phc tp
v ng s hn c hnh trnh ti Mt Trng.

Chic xng sn

Ri tt nhin, thm ch trc ht, phi ti to ra n b: xt

cho cng, nng c to ra t chic xng sn ca ta, nh s
b sung bng mt tay, hi l ng ca Thng , khi N gi
nhn ra rng sng to ban u c c v cha , v N gi ku
ln: Tt nhin, phi cho hn mt ngi n b. V N gi
to ra cho chng, hy chng hnh phc, nu chng khng th
sng khc. V th l h chung sng, ngi mu v chic xng
sn, s sng to v sn phm lm thm, ngi n ng v ph
phm - h sng vi nhau, v i vai tr cho nhau mt cch hon
ho, v ngi n ng c vic khc, chng khng c thi gian
n nng, chnh v th m sn phm lm thm hay ph phm kia
ln nc v hi hn xc. Phi hiu tt c nhng iu , v ri
nu c th, hy chp nhn. N hng iu quan trng hn l phi
ti sng to ra nng, nu l n ng chng ta, v l ng s
vic ra nng ni y: v nng c lm t chi tit m Thng
ch th tay vo , nh g th tht vt mt ming xng vo
phn tht, nn gi y cn gio dc mu xng, phi dy nng
ng, v nng tng mnh bng vai phi la, v nng ch
mi can d vo mi vic. Phi ti to ra n b, ng: hy bt
u i con!

Chm chm

i khi ci kht vng cht ht hong, nh mt s thc

tnh, mt m thanh cnh bo: Hy t t, hy sng thong th!
N h th cuc sng - ging chic bc n - c th vn bt
xung, ngn la n nh li. ng, phi sng chm li.
Khng ch v chm trong a s trng hp - khng phi tt c
cc trng hp - cng c ngha l lu hn. Phi sng chm v
chm cn c ngha l sng cn thn hn, gn gi hn, tht
hn, con ngi hn. Con ngi c chn thng chun b cho
i. Theo quy lut ca con ngi, phi sng chn mi nm
chun b cho ci cht, ta hiu mt iu g trong cuc i.

Cuc i khng thnh t

Ba ngy Kassa. Ti tr v cn nh c, gia nhng ngi va

quen va l, trong m nham thch ngui lnh ng cng
bao k c, nh nhng ngi Pompeii [6] trong tro lnh. Ti nhn
nhng cn h, i thm m m, ngm nhn nhng gng mt
ngi. S ut ngy ti i tm mt iu g , mun nh li mt ci
g . Theo cch ca mnh, ti phi ginh li Kassa t nhng
ngi xa l, nhng ngay c nhng ngi quen cng tr nn xa l.
ang vo dp L H trn [7], gi r rt v v. C ngy ti lang
thang nh ngi khng nh ra iu g, ti vt vng trn hin
trng, ti nhn thc ti v nhng k nim vi li hai, ba,
bn chc nm v trc.
[6] Pompeii: thnh ph c pha ng N am N aples, b chn vi
di nham thch do ni la Vesuvius phun tro vo nm 79, bt u
c khai qut t nm 1748 v c bo tn trn vn.

[7] L Thnh Linh ging lm, vo ngy Ch nht v th H ai sau

l Phc sinh by tun.
Bui ti ti vit vo s ghi chp: Cuc i khng t. Ti
vit iu ny khng h suy ngh, nh mt phn x, theo mnh
lnh ca mt cm gic s khai mnh hn tt c. Ti ra i t
y, t nhng ngi nh ny. N ay tui bn mi, c ngy ti
ngh n cha ti v a con trai mt, v gi y, khi quay li
hin trng, ti bit cuc i mnh khng thnh t. Ti bit
iu ny nh ngi ta nghe bn tuyn n mnh. Khng bao gi
c khiu ni, cn phi chp nhn.

Lu i

Ti n lu i lc chng vng ti. Mt khch l hnh xa l.

Ta lu i nt, ngi trong lu i tan tc khp ni, gi
y h ang ngi trong nhng cn phng c tr tin thu
hng thng u trong cc thnh ph, chi tr gii ch
di nh n, v ngm ngha hng mng tay di mt cch bt
mn. N hng ta lu i cn li y, mi ngy mi nht nht v
mn mi nh mt ngi m nng. Hm nay mt ct tr
xung, ngy mai mt bc ca s bung ri. Ru phong ph dn
ln nhng ch s t . Ging nc phun cng cn kit, n
c vng cht. S au nhng khung ca nt, trong cc cn
phng trng rng mng nhn ging y ch c ting gi vt v
p ln cnh ca. V cc lu i cng cht nh tt c nhng g
sang trng, qu phi trn mt t ny. Chng cht nh em v ti.
Li y, ta hy cng ngi xung bc ca ca ta lu i.

Xa cch

Ph n khng tng chu ng mt th g khc kh chu hn

vic ngi n ng trch dn A dy (*) v tuyn b: Khng mun
mt em, v th m anh la chn ngi canh gc cho em l tuyt vi xa
cch. N hng lc nh th h bt u khc lc, bt u nguyn
ra, bt u p ph. Xt cho cng h hon ton c l.
H bit rng thc ti rc ri nht cng ng gi hn ci tuyt
vi xa cch - v ngi n ng lc no cng trn ng, c tri
bit anh ta ang u? - trn ng, gia nhng ngi ph n
khc, nhng cng vic, nhng kinh tuyn, nhng nhim v hay
tng lm lc ng tic, nh xy dng cu, bn ph ht nhn,
thuyt tng i hay vit tiu thuyt. N hng nhim v v s
mng m anh thng vin vo tm cch i xa nhng khng
mun mt em. N gi n ng, tt hn l khng nn gi ngi
tnh theo cch y, anh mun lm g th lm, nhng ng c i xa.
Khng iu g gy tn thng hn, nguy him hn, v vng hn
s tuyt vi xa cch. Mi ph n u vui lng chp nhn s
gn gi trong hin ti d n mo m, xu x n u, hn l s xa
cch d tuyt vi n my, nhng rt ng ng. V th m h rn
r mi khi nghe anh c cu th y. H bit v sao... ng, ti
cng bit v sao.

Bi hc cuc i

N u phi tr li ngay lp tc cho cu hi: Ti hc c

nhng g theo thi gian, sau bn mi nm, ngha l khi
bn kia dc cuc i, c thm nhng tri nghim g,
nng gnh hn vi nhng s tht no, thng tu hn vi
nhng tng thng thi no, ti s vi v v lp bp tr li. Ti
s p th ny: ng ung nhiu nc, v iu c hi cho
tim. Hy b t mui vo thc n, nhng c th n mt cht t v
ht tiu, mi tun c th n thoi mi mt hai ba tt c nhng
g anh mun, nhng khi khc ch nn n tht mt ln trong ngy
vo ba tra, nu c th. Hy bng lng vi mt a thc n:
nhiu rau, to v cc th khc, nhng th hoa qu khng lm
y bng s rt c ch. Hy ung nhiu nc chanh, hy bng
lng vi hai chc iu thuc l loi nh mi ngy. Hy yu mt
ngi no bng c th xc v tm hn, yu khng s hi v
khng c cm gic ti li, thm ch khng theo chng trnh, t
nhin nh ta ht th. N gay khi thy tn hiu ng ng u tin
hy chy n bc s, nhng khng phi bc s anh tm thy tn
trong danh b, m l ngi anh la chn theo bn nng b n
ca mnh, anh ti khm v coi ng ta l bc s. Hy im lng v
ngi i c c. Hy thng xuyn lm vic v khi no c dp
hy i xa ni lm vic mt hai hm, v nhng chuyn i ngn
ngy s lm thay i suy ngh ca anh, nh ngi Php thng
ni: hy sng mnh khe v khng gi di... l tt c v cn
hng triu tri nghim m ti hc c trong bn mi
nm.
V c mt ting ni khc, cng hn hn v gp gp nh th,
ni th ny: Hy ung ru thng xuyn theo thch, v anh
cn qun lng v nim vui. Hy nh chn mn di ln v mn

tht b kiu Eszterhzy nu anh thch, v s tha mn nhng c

mun nh nht thng ngy cn quan trng hn th sc khe
bun t v v trng kia. Hy c chy theo vy n b, v anh
khng th lm khc. Mc xc bn bc s, v n khi anh c mc
bnh tht th h cng chng gip c g. C ht thuc thoi
mi theo s thch, v d anh c sng thm mi nm na cng
vy thi. i du lch tht chn ngn v bn thu, tt hn ht l anh
c thoi mi ngay trong nh mnh. Hy c tr chuyn to lao
vi mi ngi, d c nguy him n u, v khng th sng mt
mnh, hiu cha?... Ti hc c nhng iu , trong nhng
nm thng cuc i.

Thm th

a tay ln che ming - ging nh cc nhn vt ca

S hakespeare thm th nhng s tht vt vnh nhng khng km
phn quan trng, khng th khng ni ra, quan trng hn c
hnh ng v li ni cng khai - ti cn phi th nhn iu ny:
N gay c n lc ny, khi ngoi bn mi, tt c vn ty
thuc ti: c vic ti sng n bao gi v sng nh th no. Ti
vn l ngi quyt nh mnh c sng thm bn chc nm na,
hay ngy mai s gc xung t trn chic gh trong qun c ph.
Ti vn l ngi quyt nh cc quan h, cng vic, hnh phc, t
gc mi thay i ca i sng, ti cn c th thy gia nh v
nhng a chu, c th s ti ci ngy - trong nhng iu kin
ph hp - ti s vit ra s tht v vit c iu g hu ch,
theo ngha cao thng hay bt li ca t ny. Ti vn l ngi
quyt nh v bnh tt v v sc khe. Tt c nhng chuyn y
u trong tm tay. Khng h c chuyn thi gian ht. Ch c
iu, by gi tt c trch nhim l thuc v ti, trch nhim vi
thi gian, vi cuc i v vi cng vic, ti khng cn c th vin
c mnh thiu kinh nghim, ti l ngi trong cuc, tng tri, l
mt augur [8], ngi nm gi b mt, ngi hiu bit thc ti. V
th ng lng l na. Hy sng hoc cht. Tt c ty thuc vo
mi. Ti phi ni thm iu ny na.
[8] Augur (ting Latin): ngi bi chim; linh mc thi La M
chuyn on l s theo ng bay, ting ku v phn ng ca cc loi
chim.

Tuyt tc

Cn phi tn trng h: nu khng phi bao gi cng l tc

phm v kt qu, th t nht cng l sng to ca h. N u
mt ngh s, mt ha s, mt nh vn trung bnh thc hin mi
nhim v tinh thn ca cuc i h vi s cn trng, t m nh
nhng ngi ph n hng ngy - c khi nhiu ln trong mt
ngy - t trang im bng phn, lm tc, sn mng tay, khn o,
trang sc, v h ch tng li tng t, nh mt c gi ngi sau
my tnh tin trong ca hiu chm cht lng my hay n
tng vt trng c trn da mt, hoc ln da mm mi ca i bn
tay, th tt c ha s u c th tr thnh Murillo (*) v mi nh
vn u tr thnh Proust. Ph n l nhng ngh s ln; ng tic
l tc phm ca h sm li tn.

Vin mn

N i tui tr hay hn cng khng phi: bt an hn, ti lun

lun s mnh b qua mt iu g . Gi th ti bit mi ngy,
mi giy pht ti b qua bao nhiu th, nhng iu khng
cn lm ti au n. Tui tr ca ti nng tru ni bun, n song
hnh cng ti nh p lc v bng ti song hnh cng loi c
sng di nc su. Ti gn nh s hi vic tip cn vi mt mi
trng khc, vi cao hn v ni ln b mt. By gi ti khng
s g na, ch s au m ko di v s lng nhc v c, ni nhc
nh. Ci cht, s bn hn, s phi l th bo ca con ngi, tt c
ci c trn gian khng cn gy cho ti cm gic s hi. Khng,
tui tr khng hay hn. Gi y tt c mang hng v thc ca
n: ngt bi, cay ng u tht. C l y l on i vin mn,
gia bn v nm mi. Ta ci cho Ngi - Thi gian v hnh - ta
th phng Ngi, sng m v lng l.

Ci cht ca mt a b

Cn li g t a b? Tn gi,
Mi hng mi tc trn lc chi u,
Mt ch gu bng, my dng ch vit,
Mt tm vi thm mu vi bi th ny.
Th gii l quyn lc v tr tu,
Khng hiu ni, sao cc ngi n i vi ta nh th.
Ta khng kin co. Ta sng v im lng.
Nay n thnh tin, liu c nhng nng tin?
Nhng di ny mi th bun b v phi l.
Ta khng tha th ni. Khng mt ai v khng bao gi.

Tuyt

Gia thng Ba tuyt cn ri thm mt ln. Th gii li y p

s k o l lng. Gi m t thi ro rt trong cc cnh rng,
vt chn th trn bn nho nh vi vng hn, nh tt c mi vt
v mi ngi ang sng u ln trn. Trong cn phng lnh, ti
ng run ry bn ca s, nhn tuyt trng xanh trn nhng nh
ni xa. Ti ngh mnh khng cn kht khao hnh phc. Chm
mt iu thuc. Tc hai bn thi dng bc. Ti khng cn
bun na. Ti t thy h thn, nhng ch thong qua.

Cn thi gian

Tt nhin, cn c thi gian - v cn ng vo lc ny, sau tui

bn mi, cn c thi gian, n lc cn c chng y na hay t
hn mt cht - hai hay ba chc nm, mt khong thi gian ngn,
nhng vn di v tn, ta ngm trong v gt sch tt c
nhng g m cuc i vy bn. Thi gian mi ngy mt dng
trn s ti mt v bin tt c nhng g kh cn, hoang di tr
nn mu m. Thi gian, trong nhng cm xc bin thnh l
tr, v l tr s y p nhng cm xc c thc hn, nhn i hn
v khoan ha hn - tt nhin lc ny l lc cn n thi gian, sau
tui bn mi. Lc ny l lc c th bt u mt iu g , l
lc anh ng rng hnh thc cng l ni dung v ni dung cng l
hnh thc, chng i hi v b p cho nhau. y l lc ph n
mang li, khng ch s hp dn v hoi nghi, m l cht liu c
xa ca i sng. Gi y, anh hiu ra rng, l ngh s ngha l
hon thnh mt ci g , hin din v ni ln mt iu g
cui mt qu trnh - v qu trnh l nhiu thi gian cng
nhiu tri nghim. Gi l lc cn thi gian, bng khong thi
gian sng, anh c th ni vi mi ngi - khng m v
khng t v ngc, m tinh qui gt u, ni bng chnh ging
ca h - v th d c i tai thnh nhy, v ni sao cho trong
ging ni ca anh c c li gii thch v sc thuyt phc, cn c
thi gian.

Ngi La M

Ti sng nh mt ngi La M xa, vo thi i ngi Hong

. Ti dy mun, n sng chm ri, c vi trang vit thng thi,
nm trn ging nghe ting chim ht sau rm ca s. Ri ti vo
b tm cng cng, ngi rt lu trn mt chic gh , tay cm
mt cun sch no , nhn nhng c th tr trung a gin, vui
vui v nhng m thanh v hnh thi ca cuc sng. Ti n nh, ri
vit vi dng nht k hoc sp xp li bn tho. Ti n, ti ngi
trong vn vi bn b, nhm nhi mt loi vang chua v m o
chuyn i. Q u na m ti mi i nm, khi trng ln cao,
v gi ngng thi trn nhng ngn cy, nh nhng linh hn
yn ngh trong cc ngha a. Ti vui v hoa, v nhng c th
tr trung, v nhng cun sch thng tu v nhng cu chuyn d
chu ca bn b. Cn thy vui v ma v nng. Ti vui v n ch
nh mnh. Ri b cuc i ny m khng thy au n na, v
ti cn sng ch v nghe theo mnh lnh ca l tr. Cu cho cc
ngi bnh an.

Bn hn v nhit huyt

Tt nhin vic cn phi c tin. N hng ri sau khi ta

kim c tin v a cho nng, th vn ch c th yu mt cch
tng bn v nhit thnh. Tng bn, ngha l nh k sn sng t
b tt c, v nhit huyt nh k bit rng mnh khng th nhanh
tr v kho lo cu vn ni mt th g trong cuc ha hon ny,
khng th li ra ni vi tm chn hay vi t tn phiu... Phi chy
cng vi n, phi tr nn bn cng, nu khng ta s chng nhn
c g. Tr chi ny l nh th, l nhng iu kin, nhng
quy lut ca n. Hy cn thn, phi bc chy v sau rt run
ln, hy mc cho m v khn kho, nh ngi va ti vng cc
Bc va ti ni c ha hon. Hy em tt c theo mnh vo cuc
phiu lu, hy nhn xa trng rng v khn ngoan, ng qun
mt th g, anh c th tr thnh bn hn v nhit huyt.

S t

D u sao hy ch , hy ch ! A nh ni chng khc g mt tay

th sn khng h run tay khi nng nng sng ln v a vo tm
ngm mt con s t.
ng s s t, nhng hy bit rng n ang tn ti. Ban m
anh cn nghe ting n gm trong rng rm. A nh n u trn sa
mc, nhng khc xng v tht nt u nhc ti s hin din ca
n. S t u trn sa mc, trong bi rm, trong khu rng
ca i anh, lun sn sng chm ti - n tn ti v s tn ti, v
n l i th, cng lc l chin li phm, l con mi v l th d
c th qut ng anh. Him ha khng bao gi ht, s t lc no
cng i. Hy ch n him ha bng mt ca mo rng, bng
khu gic ca bo, bng thnh gic ca sn dng, bng s php
phng ca con ngi v bng l tr ca nh vn, mi him ha
m anh cng lun lun tm kim, d anh c ngh thot khi
n, cng v ch.

H thn

Ti khng h thn v mt cuc phiu lu ng ngn no, v mt

chuyn i lang thang v vn no, v s thc lon v v tn bo
no: Cha can d vo tt c nhng vic lm ca chng ta, v
N gi khng ch di theo ta trong cc gio ng, m c trong
cc nh th.
Ti ch h thn v iu ti mun, v s hn nht ca bn thn
t c iu : hn nht, khng phi do ngh ng n,
m l do tri tim ti. l ni h thn; nhng lc nh th Cha
quay i, ngi ph nh k hn nht t nht l ti.

Gi th th no cng c, v v th ti xp c ca nng
vo mt hp cc tng mu nu. S au mt mi tnh, chng cn li
bao nhiu: c l ch bng s c cn li sau ci cht ca mt
a b. Ti gi chic lc cn bc, i dp nh, chic o ng
bng nhung mu boc , chic hp hnh con ra ng may
v, hp kem v son phn ca nng. Ti cn thy mt chic bt d
v mt tp th Verlaine, bn gi chung vo vi nhng th khc.
Ri khi gi ghm xong, ti ngi xung v cm thy mt mi
cha tng thy. Tt c mi v vng lm sao, cuc i, nhng
quan h, v tt c qua i mi nhanh lm sao! Mt thi gian ngn
na thi v ngi ta cng gi ghm cho ti th ny y. Tt c
nhng th ny l mt thc th, nhng vt nh ny ng thi
cng l mt ci g ngoi con ngi: chng l du n ca ci
khng th hiu ni, chng lu gi mt iu g ca cht liu b
n nht, ca quan h v cm gic gia hai con ngi. V tt c
nm gn trong chic hp cc tng mu nu. Ti th nhc ln,
thy ci hp nh bng. N ng nh chic quan ti ca mt a
b.

Gi em

Tc em, tay em, chn em, vy em,

Mt em, gic m em, hm rng em, li em,
Mng tay em, o em, o chong em,
Mi mt em, mi em, ting ci hn gin ca em,
Nc hoa ca em, i giy ca em, ngc em, n hn em,
Ni bun em, ni au em, n ci em, s c n ca em,
Cuc i anh, cuc i em, ci cht ca anh, ci cht ca em.

Bn n

Khng cn na, ci ngi ta gi l cuc sng x hi: nhng

phng tr - ni ngi ta m tiu mi chuyn to lao v khng
ni ra nhng li chn thc, nhng t ng c sc mnh lm cc
khi nim sng dy v rc sng, nhng ba n ti - ci nghi thc
kh chu v nc ci, khi ngi n cp li ngi kia, phng m
trn mt chng minh s am hiu v uyn bc ca mnh, khng
cn gia nh - ci c ch ng s v th nghch ch mun ch ng
ta, khng cn c bn b - v bn n dnh cho ta cm ta c nhng
quan h con ngi khc. Phi t b th gii ny, du iu au
n chng no. Phi sng mt mnh, trong nhng mi quan h
khng lin quan n con ngi, mi ngy thm c n, mi ngy
mt ln su trong s n nu thc s, gn nh v hnh v nh.
Bn n l nh th.

Ngh s

Lc bn gi sng, trong cn phng ngt ngt khi thuc, mi

n, thc ung v mi hi ngi, mi ngi bt u to ting,
ging ng ng say, gp gp v cng thng. Mt ngi ni v
u m vic khng thnh, ngi kia bo mnh mun iu
phi ra sao, ngi th ba ni v nhng kht vng, ngi th t
ni v ln tht vng th mi lm ca mnh - h tranh nhau ni,
y v hi hp, c n lc cn phi ni ra v c th ni ra.
H ni chuyn nh th, lc bn gi sng. N hng trong mt
gc phng, bn cnh ca s, c mt ngi ngi yn lng. A nh
ngi mt mnh, v c n, trc mt l chic cc, hai u ngn
tay kp mu thuc l, mng lung nhn m khi trc mt, nom
xa l v lc lng. A nh chng ngi im lng y - khi tt c mi
ngi ngh rng n lc cn v c th ni ra - trong m ng,
ngi y chnh l mt ngh s.

Tell [9]
[9] Tell Vilmos (tn ting c l Tell Wilhelm): l mt nhn vt
huyn thoi, chin s u tranh v nn t do, biu tng c lp ca
Thy S. Theo truyn thuyt, mt vin tng trn bo ngc bt Tell
bn qu to t trn u con trai chng. Sau ny Tell tr th v dng
cung tn git cht vin tng trn, m u cuc u tranh ginh c lp
ca Thy S u th k 14 chng li triu nh Hasburg.

Tell khng git ngi do hn th, v khng ai c quyn git

ngi do hn th.
Tell git ngi theo mnh lnh - lnh t bn trn m chng
min cng tun th, gn nh khng c cm xc. Chng mun
sng yn n, nhng khng th! Bi kch ca Tell chnh v chng
khng mun tr thnh ngi hng, v th l mt bi kch ln!
Chng khng mun g khc ngoi s yn n. Chng sn sng h
mnh c yn n. Chng vui v chp nhn - trong mt gii
hn no - s c on. Chng vui v ci cho mt chic m
pht, chng bn qu to t trn u con trai mnh, nhng
cui cng, chng c th hng mi tn vo tim vin tng trn.
Khng, Tell khng h mun bi kch, khng mun thnh anh
hng, ch mun lm mt cng dn bnh thng, mun nh c
v sn bn, mun vo rng kim cho bn tr vi con th, nghe v
than phin bn bp l v vic thiu ci, v u mt a tr c
gu. Tell mun tt c nhng iu v chp nhn s c ti.
N hng ri, n mt ngy, chng hiu rng chng nhn c
mnh lnh - t thi gian v t mi ngi - v chng v u bt
tai, i lm ngi hng. l hnh ng anh hng thc s. Mt
cng dn bnh thng, d khng sn lng v khng c nh,
n mt ngy bit mnh l anh hng, v anh ta nng cy cung
ln... l mt ngi hng khc, hnh ng ca anh ta khng
c c v bng ting kn ng.

Php s

Trong cuc sng i thng, ng php s l mt lut s ng

tin cy v tn tm. Ch vo cc bui ti ng mi l php s - nh
xo thut v ph php - trong m ng, ni bn b ng, cc
php s t hp v trnh din nhng th thut, nhng chiu mi
nht, bng khn mi soa, bng nhng con t c, bng trng v
nhng ch th nh.
Php s l mt ngi nhanh nhn, t m v vui tnh. S ut i
ng loay hoay vi cc vt, ng tm, nghe, ngi v r nn b n
ca chng. Th gii - c th thy - c nhng th thut v mo
mc ca n; trong ng tay c con th nh np sn, ch ln li n
ra ng lc, v qun t c nm ngay pha sau vnh tai ca tay
hu bn chnh, ch cn rt ra tht nhanh, trong mt chp mt
thch hp. C l ng tic nhng kh nng b qua, tic rng
khng to ra c nhng tit mc tht hay vi my, vi trng
v cc v sao. Cha ni n ma qu v a ngc.
Ti chm ch nhn nhng tr ng din, v trong khi ng lm
cy n bin mt trong hp ng dim, ti pht ghen vi ngh
thut ca ng. Chnh ti cng tin rng c con th trong ng tay
o. Ti vn cn tin d bao ln tht vng. Ch c iu li loi
th nh khc kia ra khi ng tay o kh hn nhiu, kho tay cha
, cn c c php l v nim tin. Ti c th lm g y? Ti chm
ch theo di nh o thut v luyn tp.

Lotha [10] Weimar

[10] Lotha v Werther l tn cc nhn vt trong chnh tiu thuyt
th tn Ni au ca chng Werther ca Johann Wolfgang Goethe, xut
bn ln u tin vo nm 1774.

ng, nhng ngi n b s quay tr li. l bng ma

ng s: mi ngi n b quay li l mt s trch mc i bng
hai chn. H khng tha th vic ta sng dai hn h.
H khng tha th vic nhng ngi khc cng mang li cho
ta sc sng, tng, mc ch sng v sng to. H khng tha
th chuyn ta khng ni v h, khi h chc chn rng d th
no ta cng c ni v h, v trong chuyn ny th h ng. Bi h
khng tha th vic ta khng ni v mt ngi, m ch ni v tt
c.
Chng ta - nhng Werther, v nhng ngi n ng - cng
khng tha th cho bn thn mnh iu , nhng chng ta chp
nhn. V th hy lch s tip tt c ch em nh Lotha, Weimar:
lch s, nh nhng, khng mang cm gic ti li. V anh cng
trung thnh vi mt iu g , khi anh sng dai hn h.

Niagara [11]
[11] N iagara: mt con sng nm trn bin gii min Ty bang N ew
York, c thc Niagara rt ni ting.

Khi mt ngi ph n bo: i cng em, hy b li tt, em

chnh l s phiu lu, l cuc i, l s li tn v vin mn,
chng ta hy cng nhy xung N iagara! - phi rt ch . V ph
n nhy thn trng. V trc khi h nhy xung N iagara, h tp
nhy trong mt thi gian di, h tp bi, v khi nhy h s buc
si dy di vo ngang lng, v mua tn phiu bo him nhn th,
nh nhng v n gin vy thi.

Ngi ln

u tin thy J kai Mr i t pha i din, trn mt con ph

ni , trong ln tuyt ri dy: J kai Mr, trong chic o chong
c lng mu en, ru tc im mu sng, trc tui by mi
by lm, khi b Laborfalvy Rza mt, nhng ng cn cha ly
b Grosz Bella... N om quen thuc l lng, c nh gii khuy,
t nhin mt ln na li sinh ra J kai Mr. ng gi vui v i
trong ln tuyt ri, hi kht khng nh ngi chnh chong
say nim vui sng v nhng tr a ca cuc i.
Theo sau ng l mt ph n ln, nhng rn chc, nh dng
ngi thng in vo mc ngh nghip trong t khai l
liliputi [12], v c hp ng nm mt vi rp xic. Bt qu nng
ch cao khong mt mt, gng mt gi nua nh phn v n
vn hp thi trang, o lng nh xu v i giy nh xu gim ln
tuyt. J kai Mr v ngi ph n ln bng mt ht mt gc
ph, trong ln tuyt ri. iu g din ra trong tm hn mt ngi
ln? iu g c th din ra trong tm hn mt con ngi ging
ht J kai Mr? V iu g din ra trong tm hn ti, trong tuyt
ri, gia nhng ngi ln, v nhng ngi ging J kai Mr, - l
nh vn - ti mun hnh phc, nhng khng c v ti cn phi
vit? Ti ng trong tuyt ri, nhn theo ht ngi ph n ln,
v cm thy mm lng.
[12] Liliputi: ngi ln, thng biu din cc tr vui trong gnh
xic.

Cht lm sng

Gic ng ng ca cc loi c v - ti c hc nh th - l
mt trng thi cht lm sng. N hit c th chng t 35-37C
gim xung cn 7-8C. Mch p chm ch bng mt phn tm
lc tnh. Chng sng mc ti thiu. N u nh thc chng mt
cch nhn to khi trng thi cht lm sng, chng kh quay li
cuc sng bnh thng. Loi vt khe nht l s t cng khng
chu ni b nh thc nhn to nhiu ln, c khi v th m n
cht. sng cn c s chuyn tip, s yn tnh b n, s hp tc
vi thin nhin.
Cuc sng con ngi cng c nhng giai on ging nh
trng thi cht lm sng. Con ngi ng g ng g gt trong
hang, ch hoi nim v cuc i trong gic m nhiu lon ca
mnh. V nu b nh thc nhn to, bng mun bn ngoi,
anh ta khng th bt kp ting gi ca i sng v th gii. Tnh
dy khng phi l iu hay. Ngi trong trng thi cht lm sng
phi ng. Hy anh ta c yn.

Tn em

A nh ch mun ni vi em rng, trong kip ph sinh v thi

gian lng l, tn em - mi mi v vnh hng - cn i cng anh
sut cuc i, nh ngn gi ma xun thi dc nhng cnh rng
tm ti.

Tri tim

Ging nh mui mn v bn nho di y bin, tri tim

chng ta cng y k c ca nhng cm xc, chng t t ha
trn v gn kt thnh mt tnh cm cay ng v hn tp no :
nhng g hm qua hay hai mi nm trc cn l nim vui lp
lnh, l kht vng trong sng v mnh lit, l hnh phc rng
ngi, dn dn tr thnh th lnh m trong tri tim bao la nh
y bin ca chng ta, v tri tim cng khng mun g khc hn
l chp nhn, nho nn, nhn chm mi th - nhng g lp lnh
trn b mt, nhng con tu, nhng vng my v tt c nhng g
c ngu nhin nm vo bin c - thnh bn nho.

i y

Hai ngy trong khch sn c b tm nc khong c Buda,

ti cm thy mnh ng nh vua Milan ca x S erbia trong ci i
y.

Phng ging nh cn phng p nht ca mt khch sn

tnh l nc N ga thi ha bnh. C khay nh v gh x ng.
g su by chc nm, mua t thi tha c, c coi l
hin i nht thi by gi thnh ph Budapest ang cng
nghip ha v M ha. C mt kht vng mun phng Ty
ha no ta ra t chic ging, chic t trong phng. C nh
mt g chn ln vng Hortobgy [13] i m cng rng vnh i
sau n ln.
[13] H ortobgy: vng nng thn nm trn ng bng pha ng
Hungary.
Tt c, cng vi nhng g, vi m nhn vin phc v - c
trng nht cho tnh cht dng bnh ca khch sn l tt c
nhn vin u tn tt, cht mt, g lng, tp tnh hay ic - l
mt a danh du lch. C th gii thiu cho khch nh gii thiu
mt bo tng lch s pht trin vn ha. V ng sau tt c l
mt s bt lc bun no v tm thn no , mang tnh cch
Nga, nhichevo [14].
[14] Nhichevo (ting Nga): khng c g.
Ti y, nh i y. Thnh thong ti bt rui hay n ng
bn ca s, v ngh n N hong Ekaterina. Ti ch tin, ch
mt l th, mt iu k diu no . N hng ch c mt ngi

hu phng b ic vo phng, cm lng t mt a xp lnh

trc mt ti, nom g ging nh mt tn cai ngc. Ti ngi bn
a xp, nhng tha vo th xp long v ngh: Khng c s n
x.

Khng n

Khng th khng c s n x. Khng th khng c s mu

nhim. Khng th khng c s khng co bn n cuc i. C
mt ta n cao cp hn, ni trong s b bn khc thng, ngi
ta vn lu gi h s cuc i chng ta mt cch c trt t, sau
mt thi gian h li xem nhng h s y, li m phin xt x,
tuyn b bn n mi, thay i nhng bn n c, v bt ng tha
bng nhng v c m b bn ta ln n t lu, v ta c n x
ni ta khng h hy vng. Khng c chuyn chng ta l nhng
ti khng th hon lng, v khng th khng c s n x.
Tn gi ch thc ca s n x ny, trc Ta n Ti cao, l g?
C l l: s th . Hay l: cuc sng. V khi mi ngi, ci ta n
mu b n m thnh phn ca n l gia nh, nhng ngi tnh,
ng nghip, ngi quen bit, ln n, th ci phin ta y cui
cng s nhn vai v tha th. N bo: Hy i trong s khoan
dung, hy n nn bng vic ngi ang sng.

Ch nht

Ti kh s nhiu nht trong i l vo ngy Ch nht. Ch

nht vn lun p n vi ti nh mt cng vic bt buc trnh
trng no , vi thnh ca v s chn nn, vi nghi l v s
khng c ch ch: u l thin h, l nhn loi ti ci v
ham vui, cn ti, cng vic ngp n c trong mt ngy Ch
nht, trong cn phng l m nh hnh lang nh t v bnh vin;
ti khng khi no rnh ri ngy ch nht. u c ting u
quay, trong rp xic nhng con hi cu v nhng anh h ang
mua vui cho ngi ln v nhng k hnh phc. N hng ti buc
phi lm bi tp nh, c ngy Ch nht, trong khi ngi khc
vui chi. Bi tp v nh y l g vy? L cuc i.

T in

T in ca nhng ngi yu nhau cu thnh bi nhng cu

n gin, nhng cu ngn to thnh bi trng m mnh lnh v
ct vn. Tnh yu l mnh lnh v cu hi. T ng ca n vang
ln th ny: A nh ch em. Ri: A nh i u v? Ri: Yu em
i! Ri: ng xa em! Li cu nguyn ngn ngi ny hng
ln bu tri nm ngn nm nay, bng cc th ting, t ting
than th ca ngi c i, qua nhng so snh ca Khc ht ca
nhng khc ht [15] n nhng bi lun phn tch v tnh yu
ca S tendhal v O rtega y Gasset v n li t tnh ca chng
Romeo. Tnh yu ch th hin mnh qua nhng cu n gin. Khi
tnh yu bt u gii thch, phn bc hay thuyt phc, th n
khng cn l tnh yu, m l chuyn ca con ngi v nh mnh
bun.
[15] Ting H ung: nekek neke; ting Anh: Song of song, ta bi
nh ca ca vua Solomon trong trong Kinh Thnh ca ngi Do Thi.

Hoa

Bn linh cu l nhng b hoa hu, hoa din v v thng l

cc loi hoa hnh cc, l di ng gc. N hng loi hoa nht mu,
nh thy tinh. Chng ta hng du dng nh km nn hi th
trc ci cht. N gi va nm xung ang ng yn, ng kinh
ng! - nhng bng hoa ta hng nh th.
Vi s t kim ch nh nhng, bng nhng sc mu khim
nhng v tinh t, bng hng thm tin cy, nhng loi hoa y
chm bc vo th gii ca ngi khut. Chng khng
cn l nhng bng hoa bnh thng, trn tc, cng nh ngi
khut ch cn thuc th gii trn tc theo ngha ha hc v
tinh thn. N hng bng hoa - bng nhng gic quan nhiu ln
tinh t hn - thch ng vi mt trng thi m trong khonh
khc y ngi cht cng cha quen hn. Chng ng quanh linh
cu nh tr th, v gi y, bng bn tay mm mi v mt lnh,
chng nm tay mt ngi ln bt cht m la, v bt u dn
ngi y i trong mt khu rng sc nc hng thm v lnh lo,
nhng c c s t v mo rng.

My mc

Thnh thong ti ch chic my ch m ti qun khng ng,

trong tnh lng ca ban m, bt u lch cch g, n vit mt
ci g , mt cu chuyn nh hay n gin ch mt l th, mt
thng ip gi th gii. Xt cho cng cng chng c g ng ngc
nhin, v n am tng vic . Chic my ch, t n, lch cch
trong m, s ni g? C l l: ri, cc nh th, nhng th
th cng vng v vit ln nhng mnh giy bng bt ch, c rch
v nguch ngoc! Hay l: Anch io sono poeta! [16] Hay l: N u
dng ta, Shakespeare c th vit nhng g?
[16] Anch' io sono poeta!: Ta cng l thi s!

Cu chuyn Trung Quc

- Th no - ngi n b hi - anh s i cng em ch? N gi

n ng rt chic gng tay, v cp mt xung ni:

- C ln anh nghe mt cu chuyn. Tt nhin l mt cu

chuyn Trung Q uc. Cu chuyn th ny: C mt ngi n ng
v mt ngi n b sng mt tnh xa. H khng quen bit
nhau. Mt sm kia h cm thy, nghe thy mt m thanh, mt
li nhn gi, h nhn c mt mnh lnh. V th h thc dy,
nh hai ngi mng du, h i tm nhau, b li c nh ca, ngi
b chng v k b v, h dt b mi th v mi ngi, cui
cng, tm gp nhau trong khu rng rm ca cuc i, tm
hnh phc v c sng cng nhau. H i nh th, nh b m
hoc, v pha nhau. H i qua nhng vng t hoang vu v ti
mt khu rng rm. Mt con sui chia cnh rng lm i. Lim
dim mt i theo li mch bo, h tin li gn nhau t hai bn b
sui, vi n ci hnh phc v lng l trn mi. N hng mt tm
vn nh vt ngang qua dng sui, tm vn hp mng mnh ch
cho mt ngi bc qua. V th c hai dng li trn b sui,
ng i din nhau, cng mm ci khao kht, v c hai cng
ngp ngng: ai s i qua cu trc n vi ngi kia?... Ri
ngi n b ct ting, nh nh v tin cy: N o, sang vi em
i! N gi n ng ngng nhn ln, di mt nhn ngi n b,
nhn ln tri v lng l quay li, tr v vi cuc sng c, vi gia
nh v tip tc sng m thm, vi s ng ngc cn ng li
trong con tim. T ra, v ngi n b ln ting qu sm. L ra
nng phi hon ton im lng, phi ch ngi n ng t i qua
cu, khng cn mi gi. l cu chuyn k ca ngi Trung
Quc.

- Vng! - ngi n b p, mt nng ngn l. - Th no, anh

s i cng em ch?
- Gi i c th hay qu - ngi n ng lch s ni, va ci
khuy chic gng tay v nhc chic m pht. - ng tic chiu nay
anh c my cuc hp. C tun ny anh hi nhiu vic.

Tr chi kin nhn

Ging nh nhng tr chi i hi s kin nhn m ngi ta

lm trong cc xng ch to chi bn c, dnh cho nhng
k ng ngn - mt chic hp ng y nhng hnh vung c
nh s, phi x dch cc ch s ti khi no chng lm thnh mt
dy s theo th t tng dn, cc vung nm ng ch, ri tr
phong ta Porth A rthur, trong phi ln vin bi nh xu ti
ch theo nhng ng rnh ngon ngho nm di mt knh,
nhng tr tinh qui v kh hiu i loi nh th! - cuc i cng
khng th gii quyt ni nu khng c s kin nhn v kho lo
nht nh. Trong a s cc trng hp, nhng cng vic ca
chng ta khng c h thng, t nht cng khng c mt h thng
c th thy c bng mt thng; ng sau n, bao gi cng c
mt trt t no , nhng ch mi sau ny ta mi hiu; v cng
nh trong tr chi kin nhn, ta cng phi x dch cc chi tit tr
chi ln cc kh lu, chng no tt c tr thnh mt tng th
c sp t hon chnh theo th t v c ngha. lm c
iu , cn s kin nhn v hn. Ch c ngi ngc mi quyt
nh, ngha l sp t tt c mt cch cng bc, v nh th
khng bao gi chng ng v tr. N gi khc - thn trng hn,
tng tri hn, khn ngoan hn, kin nhn hn v bit chi hn,
homo ludens [17] - s sp xp, x dch v c gng to ra mt trt t
no trong s hn n - v vic ny kh hn nhiu. y l tr
chi kin nhn. Hy ngi yn lng trong mt gc phng, c hc
ly th thut v gii p n.
[17] Homo ludens (ting Latin): ngi chi.

Nm thng

N i hm thc ca nm thng s tr nn hiu c v cm

nhn c rt t t. Con ngi ta sng trong mi nm hay
bn mi nm qua, th xc v tinh thn pht trin, ta i y i
v lm vic, ta hnh phc v au m: nhng trong khong
din ra iu g? Ta khng bit trong t vng ca con ngi
c t ng no din t s tri nghim hay n tng xc nh ni
hm nhng nm thng qua ca cuc i, nh mt cch biu
th hnh ng - v chc hn cuc i cng l mt hnh ng c
ch ch, ch khng ch l s ny n ca cc t bo, l gic m v
s ngt ngy. ngha v ni dung ca nm thng l g? S tin
trin ? Mt t kh hiu. S tn ti ? Mt t n gin, khim
nhng. S tm ti, khm ph mt iu g ? Mt t qu toan
tnh, khn ngoan, qu c thc! S khao kht hnh phc, khoi
lc ? Ti khng kht khao lc th. Vy ti mun g, trong nm
thng? Ti khng mun iu g ht. C l ch l: sng.

Thiu

Gi y l lc nhu cu g ca thin h, ngi ny th thiu

mt ming vi A nh, ngi kia th thiu mt bnh x phng m
loi tt hay thiu ng, thiu mn c sardine B o Nha, thiu
than v ci, ngi th ba, n gin v kinh in, l thiu tin.
Cm gic thiu thn cha y s xc phm. l cm gic b xc
phm ca con ngi vn minh, ngi ta bc tc nhn ra xung
quanh, khi v mt trc trc k thut no nn vn minh khng
cung cp ng k hn nhng nhu cu v tin nghi ca i sng.
S than vn, ca cm ny lm ti cm thy thng hi v coi
thng. Chu lnh khng th v g, tr cng cn c ng, v tt
nhin cng chng d chu, nu khng mua c x phng v
ming lt giy trong ca hiu. N hng cm gic thiu thn ca ti
- ngay t nhng giy pht ban u t khi c tr khn, xm
chim lng ti - hoang d hn, ng t hn v cu k hn. Ti
sn sng chu thiu c ng, ci t v x phng co ru, nu
mt ai hay mt iu g dp tt c s thiu ht m chy
kia. Ti sng vi cm gic thiu ht, trong s yn tnh su
thm, cm gic thiu ht giy v ca tm hn v cm xc. Khng
c sardine B o N ha ? Ti chu c. Ch c ci tng th
chung l ti chu ng mt cch kh khn, ci ton th, trong
thiu mt iu g - k t khi ti sng.

nh sng

nh sng bng nhin trn ngp. Tm trong nh sng, th gii

tr nn c ngha hn, v cng lc cng trn tri n tn nhn
hn, thc t hn, khch quan hn. Tt c nhng g mn sng
ma ng che ph u hin nguyn hnh, tr tri v gy guc.
Mt t l nh th, di nh ho quang. N khng p, khng
xu. i khi ng s, thnh thong m hn. N hng ci thc bao
gi cng d chu hn sng m, s l m v gi di.
Hy c ta sng, hy xuyn sut nhng lp m v vt cht,
hy chiu ri ta hc cch chu ng thc ti khng khip v
k diu. nh sng, hy soi sng th gii v soi sng tm hn ta,
ta tr nn gin n v v t, nh mt vin si trn b bin
di nh mt tri, c bin x dt ln b v lt na li cun
tri v bin, v ci tranh ti tranh sng di su kia.

Li li

Gi y khi nhng Habakuk (*), I sais (*), J eremis (*), nhng

nh tin tri ln v nh ang than van, rn r, bn hy ngh rng
du sao tt c vn tuyt vi. V nh thng Chn tri nng, ngi
ta i li trong rng khng mc o khoc, bui sng nh trn
nm di trong cc b tm, c nh va c mt bn n tuyt
diu v nhn i tha bng vo giy pht cui cng. Trong tt c c
mt ci g m p v kh qun. c nhng t bo git gn v
m cng th, lt gi nhng cun sch thng thi v t nht
cng th, i du lch bn nc B v nhn cc c gi chi tennis
trong mt khu vn c x Flanders [18] cng th, n Paris v i
khi London cng th. Hy ly ha n cho tt c. N u tht ch
, bn s thy, c khi cui cng vn cn li cht tin li.
[18] Planders (hay Flamand Region): mt vng t pha Bc ca
Vng quc B.

Chn dung

D u sao cng s n lc ti v gi. Mt nh vn gi... Ti s

ngi trong cc qun c ph trc l c k vng ngoi vi, ci gp
ngi trn nhng bo nh ngoi quc ra ba tun. Thng hoc
cn vit i dng bng bn tay run ry, chng ai thm . Vit
v nhng k nim, v v tt c nhng g khi cn tr ti vit: v
ma thu v ma xun, v tuyt v phc bn t, v nhng ngi
n b b ti m i v v nhng ngi ti b, v nhng
bn b khut v v nhng k bt trung nhn chc b
trng v gi y ch nheo nheo mt, lng l lic qua p li
li cho l php ca ti. Ti i trong gi, u trn, trn b
sng, vi nhng ln tc bc lt pht bay. Ch c gi v dng sng
cn nhn ra ngi c. Ti khng cn ai khc ngoi nhng hng
cy. Lc y mi th lm sao!

Nhng n chim

m qua ti ung ru vang, ri do b v nh theo ng

ven b sng. N hng n chim di c bay lt trn u ti trong
bng ti. u ti ng bc, v s n lc ti phi cht. S ao n
gi ti t n nhng n chim?

Bui sng

Rt run trong ma ng nh nhp, bng nh mt dng in

git, mt ni khao kht rng mnh chy khp ngi ti - ni kht
khao c mt ln na thc dy vo sm thng S u, trong cn
phng cc ca s m qua m, ht th ln hi m p ca ma
h nh ngi ta cm thy hi th ca ngi bn tnh tr trung,
vn mnh trong tit tri h, nghe ting l r ro ngoi ca s,
ting ru ran sm mai ca l chim lm iu, sng mt ln na,
mt sm h, cn d bn v vn km nhm mt sau mt gic m,
v cm nhn s ngt ngo, nng m ca cuc sng. Tt c c vy
thi ? Tt c c vy thi.

Bi hc

D u sao ti cng hc c mt iu g , trong bn chc

nm: l khng th nhn nhng mn qu ca cuc i mt
cch khim nhng, nhn ni v cung knh, nhng cng
khng th ch va ti vic ng trao tt c tri tim cho ai v
trao v iu kin. N gi rng buc mt cch v iu kin cc
cm xc ca mnh vo mt con ngi, ngi s au kh v tn
li. Ti khng c v cho s th , s kiu ngo, s lnh lng. Ch
c iu ny: hy yu, nhng chng mc. ng tin vo nhng k
i hi s bc la, s li tn, s dng hin hon ton. l
nhng k cho vay nng li, nu bn ri vo mng vut ca h, h
s ht ht mu v cm gic ca bn, v bn s cht. Hy vui
mng v nh sng, hy yu, cng c th bit n, nhng hy gi
li cho mnh mt iu g . Khng cn phi ni nhiu v chuyn
ny. Cn phi mm ci, phi vui v cuc sng, v hy cho, ng
bng nhng g bn nhn c. Khng hn mt li, bn hiu
cha? Mt ci bt tay, mt n ci cng khng hn. Ti ni iu
ny rt nghim chnh y. Ti c l do ni nh th.

Khch l hnh thc dy

Ti tng tng mt hm ngi khch l hnh thc dy, a

tay ln gii mt, nh mt u tin chng tm ch nga m chng
buc di gc cy l, khi ng mnh v ng thip i trn sn i
ny; chng thc dy, nhn quanh, chng thy nhng m my,
thnh ph pha xa xa, thy dng sui v ta lu i c tng
thnh bao quanh, thy hoa v m th gt, thy quang cnh
tuyt p ma h, v bng nhin chng cm thy mt ni au
n l lng v chy bng, v chng bit rng vng chng cuc
sng vn tip din, chim vn bay, m th kim hon vn lm
vng c v vng tay, v chng cng khng th i nhanh cng
nh khng th thc nga phi nhanh, ng no chng cng b
qua ci ch phi n, l s hon thin, l th gii v cuc i.
V th chng ch nhn quanh, trn sn i xa l, gng mt rt
xanh xao v nghim ngh. Ri chng ng dy v bun b hut
so gi nga.

Bn

Cn phi v mt bn t nc khc na. y l ngn ni,

ni chng mnh nng mn tht m hun khi. Ch ny c
mt ngi nh, ni - trong vng na gi - chng mnh tng hnh
phc. y, khu t bng phng ny, gia hai con ph nh l ci
qung trng, ni din ra trn nh Katalaunum [19] ca
chng ta. y l qun c ph, ni chng ta k kt ha c
Westphalen [20]. y l Gaurizankr [21], l cng vic ca chng
ta, m chng ta khng tip cn c nhng nh cao ca n. V
y l m ly, l Genovra. S l mt bn chnh xc, v t
nht s tht nh bn a hnh Hungary.
[19] Katalaunum: trn nh bt phn thng bi gia qun i
H ungary ca vua A ila v cc i qun La M do Aetius ch huy nm
451.
[20] Westphalen (hay Westphalia): thnh ph Ty Bc nc c,
ni k kt H a c Westphalen nm 1648, chm dt cuc chin
tranh 30 nm gia cc nc Ty u (1618-1648).
[21] Gaurizankr: nh ni cao 7.142 m, trc y trong mt thi
gian di ngi ta nhm tng y l nh cao nht th gii trn dy
Himalaya.

Cy

N goi ca s phng ti, cy xanh bt u ct ting. Chng

thm th qua vm l, bng ting chim, bng hoa qu, bng nhng
hng v m p v ngt ngo. Ti ngi trong phng, va c
nhng bi th ca mt ngi bn mt, va nghe ting r ro
ca cy. Chng bo: Pha sau cc hin tng l cuc sng. S c
mnh m nh vt v hin tng tr thnh cuc sng. S c
mnh y khng hay cng khng d, n khng c ch . l tt
c nhng g cn bit v n. Chng th thm: Hy vit i! V
ti vit.

Nhng v sao

Nhng bn mun khm ph b mt ca cc v sao, tri tim bn

suy tng v s b n ca ni c n, bn mun hiu li cy c,
mun tm ra cng thc ha hc ca nc mt con ngi bng
cm gic v l tr. Hy nhn ra xung quanh, bn s thy nhng v
sao khc. Thy ngi ta cn thn ci xung nht mt bao dim
rng ri trn ng, v cng l vt cht, v c l bn trong l
mt c may no . Thy nhng ngi ph n chm ch ngm
mt i giy c - c l ng c mang ti cho th giy ng li
dng vo ma xun - chng khc g nh vt l Planck say m
tm hiu b mt ca nguyn t. Bn s thy nhng ng b gi ch
cn ngh ti n ung, ti mt lt bnh m pht m m h nhai
tru tro v rng ht rng. Thy nhng a tr ho hng hc
pht m nhng t i loi nh kim ch hay c hnh. V tt
c nhng iu cng tuyt vi, kh hiu v v bin chng km
g nhng v sao.

Xic

Cc tit mc lin tc ni tip nhau. Ti ngi ngay hng u v

h hc mm chm ch xem. Thi tr ti lun mun tr thnh
gim c mt gnh xic, hay t nht cng l mt ngh s xic. Khi
cc ngh s nho ln bng so tre ri khi sn din, ting nhc
bng ngng bt, ri ting trng dn dp nh trc pht hnh
hnh, n pha vt tt, v gia mt lung sng xanh lp lnh m
hoc, xut hin mt ch h m.
C gi tr dy h m mc o di en ng trong qung sng.
N ng p tuyt vi trong t th y. Con h m cng p. V v c
hai u do Thng to ra, c gi bt u pht lnh cho con h
m, n ngoan ngon lm theo: n h mm - ci ming cng khao
kht s du dng, khoi lc v n ung nh ngi dy n - v
nhiu ln gng xoay quanh trn sn din, trong nh sng n pha
- dn nhc chi bi C gi Krs - con h m ngh ti ba n
ti chc cng sp ti v hn mi mt gi m, v ngh ti
dng sng N il m n xa cch t tm nm nay. Tri t quay
cng chng ti v con h m c h mm. Lc chng ti, m
khn gi nm nghn ngi, ngi trn nhng dy gh cng trong
nh bt. V hng nghn, nghn triu ngi sng trn mt t,
n ng, n b, nhng ngi dy th, khn gi v nhng con h
m. Tit mc biu din ny, ti cm thy, ng l c mt khng
hai. V th ti mua mt chic bnh perec v cun s gii thiu
chng trnh, v c gng gi thi ng x v t, ph hp vi
hon cnh x hi v quan nim vn chng ca mnh.

i th

Con ngi ny i qua st cnh ti trn ph, chng ti vui v

v lch s cho nhau. Khi i qua, ti cm thy anh ta quay li
nhn ti t pha sau, ci nhn sc lnh nh mt li dao v tnh
na chng rt ra khi v.
N gi ny l i th ca ti. V sao anh ta li th ght ti?
A nh ta khng bit v ti cng khng bit. A nh ta l ch quen
bit, v ti c bao gi mun chim ot nh ca, mun cp v,
cng khng mun bt b vng, b bc nh anh. Ti chng quan
h g n anh ta, s nghip ca anh khc ca ti, chng ti chng
bao gi cn tr nhau, tranh lun vi nhau, nhng phc li x hi
l ca chung, ti khng tranh phn bnh m ca anh, khng xc
phm n th din ca anh. Th m anh vn ght ti, nh mt
quy lut, v anh l i th, do nh mnh ca con ngi v
mun ca Thng , anh chnh l con ngi khc m ti khng
th sng chung di mt gm tri, v anh m n mt ngy ti
s khi chin nh bi v khut phc, v anh m m m ti
thc gic v ng khng yn, mt trng trng nhn vo bng ti.
A nh gn nh ngi h hng, i th ca ti. Ti can h ti anh
cn hn nhiu vi nhng ngi hin lnh v v thng v pht;
mi lin quan ca ti vi anh gn nh vi nhng ngi thn tnh
m ti yu qu. A nh sng l iu tt cho ti! Vng anh cuc sng
ny u c vn ton. No, ta ln v i, anh bn!

c dc

Ti bit lm g vi mt th gii khng c c dc? Ti t git

mnh bng tt c mi th men say ngt ngo ca cuc i, v
bit rng ti khng th lm khc, v sc khe khng phi l mc
ch sng duy nht, k c theo gic ca nhn loi cng khng.
Mi ngi u c th khe mnh, mi ngi u c th ging
nhng ng lo ng ngn, chn mi lm tui, ngi trong cc tri
dng lo, rng nhn c rng, nhu di rt trn ging, v
khng ni ra ni b quyt cuc i mnh. n gin l h ch
sng, vi c dc hay khng c c dc, theo mnh lnh ca
s phn h. S ng thm hai chc nm na, mt d nh tht l
bch. T nhin trung thnh vi bn cht con ngi hn m l
thuyt c hnh. Hn ta bo: N y y, mt cht c dc. Hy
nhai, hy ht vo lng ngc, hy nhm nhi, sung sng. N hng
khonh khc ny, ngi ang sng v tt c s bt au n. Thi
gian v b quyt hy ta lo. Hn ni ng. Chnh v th ti
chm thuc ht. Hu bn u, cho mt cc bikavr [22]!
[22] Bikavr: ngha en l mu b c, tn mt loi ru vang
ni ting ca Hungary.

Gi bit

Tht t t, cn thn v lng l, nhng hy bt u cuc chia

tay. Ch nh ngi d tic khng mun gy m lc ra v, a
tay ln che ming nh hng ging, vn lch s p li cc cu hi,
nhng lic mt ra pha ca, mun rt lui nhng khng mun
lm phin b ch, khng mun khch kha ch n s ra v
ca mnh, mun bng mt tn hiu, bng ng tc nhy c hu
phng ra phng m, kh khng a o chong... ra v nh th,
sau ba tic tuyt vi, n khng qu nhiu, nhng cng no,
khng hnh phc, nhng cng khng tht vng, trong giy pht
tt nht, hon ton bnh thn v nh nhng. ng, hy chun b.
Hy bt u gi bit, lng l v lch lm.

Khu vn

Ti khng cn mong c g khc na, ch c c mt khu

vn, ni c th u trn ngi di gc cy h o vo mt sng
thng Chn. Con ngi ta cui cng ch ao c ni tm thng.
Khu vn l mt ni nh th; ta v nh i em, cng ngi di
gc h o.

Ngi yu thch

N gi n ng tnh l - kim li, ria chm bc, eo nhn c

hnh quc huy, quanh qun vi nhng in trang - say m vn
chng. Gi y, ng ang ngi i din vi ti, chn bt tro,
ht thuc l tu, thnh thong li a my ngn tay nh, xng
xu ln vut vut hng ria mp, chp chp mt lng nghe, lch s
v chm ch. ng l ngi yu thch vn chng.
Ti bit ni g vi ng y? ng ni v vn hc, bao dung v
khch l nh th ni v mt ch ch sn nh lng x. Ti c nn
ni vi ng rng th ng yu thch - vn chng - cng mt lc l
s v thng, ng nh, gm ghic, v , l sng to v s tn
li. C nh ng ni ng thch bin c, dinamit, s mnh, th gii
ngm v vn a ng, thch tt c nhng g nguy him cht
ngi theo ng ngha su sc nht ca ngn t. Ti khng th
ni cho ng. Ti c ng thch vn chng. V ti bit, ng s
ngc nhin, khi n mt ngy con th d cht gm g, v chm
ln ngc ngi yu thch n.

Khu vn

Hy to dng v chm cht tm hn bn nh mt khu vn,

hy ch n cc ma ca cuc i, khi no n lc giy c, nht
cy di, bn phn; hy ch n mt khu vn khc, khi tt c
bng n trong tm hn bn, ngt hng v ti tt; v n mt
khu vn khc na, khi tt c a tn - mi l quy lut, v li
mt khu vn khc, khi ci cht bao ph v chn ct tt c di
lp mn che mu trng. Hy n hoa v tn li nh mt khu
vn; v bn mang trong mnh tt c. Hy nh iu ny: bn va
l khu vn, va l mt ngi lm vn.

Bui ti

Mt bui ti tit tri m v ng nh. Chng ti ngi trn

ban cng qun chng cht nhng dy nho l , ung ru vang
v ngm trng. D i ng mt ngi i xe p, ming knh
phn quang trn bnh xe sau lp long trong nh trng. Xa xa
trong m vng li ting radio chc thnh gi mt m ngon
gic. Ri khng nghe thy ting ng no khc na. Ti y cc
vang ra xa, qu . Ti dp tt thuc l, khng thy thm th
khi nng, c hi y na. N gi bn tnh ca ti cng im lng,
c nh cui cng nng thy thn thng. Ti nhn vo m, v
khng cm thy mt iu g. Ti ngh, l giy pht mnh hnh
phc.

H thng

Mt h thng tht tuyt vi, ng s, tht nht qun v khng

khoan nhng, n quyt nh s thnh bi trong cuc sng, n
vch ra biu ca thnh cng, hnh phc, bt hnh, ri ro. N
lun lun to th cn bng, lun cho v nhn, lun ra hiu v
cnh bo bn ng t ph, bi bn cha hon ho, d h
hng v lm lc. N goi ra bn cn c ti, khng phi bao gi
cng ng c khoan hng, v c th bn v ti, khng th
nh ot s phn ca bn. ng, mt h thng hon ho.
Khng th vi phm cc quy lut ca n bng tham vng, bo lc,
chuyn quyn. Bn sinh ra trong h thng y, bn sng trong
, v bn s bin khi th gii theo nhng quy lut ca n. Hy
thun phc, hy im lng, ng kinh ngc.

Tuyt vng

Khi ti bit chc rng Elvira l ngi nh d, ng nh, lnh

lng v nhn tm, ti tr nn tuyt vng. N ng nh mt k git
thu chc li dao gm vo gia hai xng sn ti, xoay mt
vng st tri tim. D rt au n, ti khng ku la, ch ng ,
ti nht v im lng, v kiu hnh v khng mun thin h thy
ni au ca mnh.
Ti sng nh th rt lu, vi li dao v ni au trong tim.
N hng ri ti nhn ra, thi gian lm mt iu g , l tr
tm c s tuyt vng, bt u vt ln v giao u vi n. Ti
chm ch di theo cuc u. V trong khi xem cuc sc gia
s tuyt vng, thi gian v l tr - tt c v Elvira, mt ngi cao
l,7m v bit ht mt bi ting Php! - bng nhin, v lng qun,
ti rt li dao au n khi con tim, gia hai xng sn, v
dng mng tay co nh ln u mi dao. Khi nhn ra vic , ti
cht tnh, ta mt my, v cm thy mnh khng cn xng
ng vi tnh yu. Nhng ti khng bao gi cn nh ti Elvira.

Nhng con ng

N hng con ng m bn i, nhng cy cu m khi i qua

bn dng li mt giy nhn dng nc su tht go hay nhn
mt trng b che khut bi nhng vng my rch nt, nhng
bng hng bn tng ht hng thm mt ln trn o, tt c
nhng du vt, nhng vt chng y u cn li trn th gian,
chng chng t rng ng l bn tng yu. N hng n mt
ngy tnh yu mt. N mt u, trn con ng no, cy
cu no, ri xung dng nc su tht go hay bay ln tri
cao trong m trng, hay ha tan trong hng thm ca hoa
hng, v c phi bi th m gi y hng hoa ngo ngt v su
m n th trong thng S u? Ti khng tr li ni. Ch i trn
nhng con ng v nhng cy cu, ci u suy ngm v hi
tng.

Tuyt tc

Mt ngy khng khc g nhng ngy bnh thng, khng c

nhng bi kch ln, nhng mi thi khc ca n u y p
ngha ca nhng tai nn nho nh, vt vnh: khng c th g
ng v tr, mi th u khng n ng lc, khng iu g ph
hp vi trt t ca th gii, cc vt u t ln trn u c v
kh khn lm mi tm thy chng, mi ngi u nh lin kt
chng li ta, bnh rng thi gian nh khng lin h hp l vi
cc s kin, tt c l m mu v tai ha, l s vng v v mt
mt, him ha nho nh v s bc b ng tri. l nhng
ngy m Goethe khng mun bc ra khi ging.
Ta bc mnh, va nguyn ra va c tm l phi ca bn thn
mnh, ta tranh ci vi s phn bn ct. N hng ri ta hiu rng
ngy hm y cng l mt tuyt tc: mi khonh khc ca n u
tri khoy v vng v, khng mt vic g ra hn, nhng chm sao
v ma qu, con ngi v cc vt, ngu nhin v nhng d liu
u chng li cuc i, s yn tnh, nhng d nh v s bnh
tm ca ta, tt c ci cu trc y c cu thnh v sp t, ci b
my ri ro hot ng trn tru n mc cui cng chnh ta cng
nn th ngh rng: ng, cuc i l mt tuyt tc. V ta cng
th dc, chim ngng iu k diu y.

Li tn

Thng By, tt c u qu chn. S a vn cc trong t lnh, m

chn nu, tht i, nhng cm gic ln men, nhng cu trc x hi
tan r, cc hip nh quc t lng lo, hoa b n r v hoa
hng bt u tn. Mi th u mang mt kt cc h hng, bo
ha, chua nu, trng nt v ln men. Trn nhng cnh ng
ngn ngang t thi, nhng i mt thy tinh nhn ln bu tri.
Flanders, gia nhng chin xa vt b, mt ngi nng dn c
n ang ci gt, u i m ci rng vnh. N hng mi tnh
mt m ny n v tn li. Ti nh, l thng By, thng ca
s li tn.

Nhng con ng

Rt lu con ngi khng hiu nhng con ng. Ta c bc

i trn ng v ngh i u. Thnh thong l mt con ng
rng, tri nha, i khi l con ng g gh, gp ghnh, o dc.
Trong mt thi gian di, chng ta ch coi nhng con ng nh
mt cng c, mt kh nng m nh chng, ta c th n cng s
hay ti gp ngi yu hay i vo khu rng tng bng, no nhit
ma xun.
n mt ngy, chng ta bit rng nhng con ng c
ngha ca chng: chng a ta n mt ni no . Khng ch
chng ta i trn nhng con ng, chng cng ng hnh vi
chng ta. N hng con ng u c ch. Mi con ng cui
cng u gp nhau mt ch chung. V khi chng ta dng
li, ta ngc nhin, h hc mm nhn quanh, chim ngng ci
trt t b n trong s chng cho ca nhng con ng, m i
theo chng cui cng chng ta n cng mt ch. ng,
nhng con ng u c ngha. N hng iu ny ch n giy
pht cui cng, ngay trc khi ti ch, chng ta mi hiu.

Mong manh

Phi chng bn vn cn vui mng v ho hng, v trong mt

khonh khc nng bng ln trong cuc i, mt lung tia m
chy sut h thn kinh, bn thy ngi ta n nhng n ci, ni
nhng li ng vin khch l?... Bn cn cha bit rng, ngy mai
tt c nhng th s thnh vn vt v rc ri, v cuc i bng nhng c ch chnh xc - s ly li tt c nhng g n
cho, s p nt nhng g n kin to nn, s giy xo ln
nhng g n ban tng?... Bn cn cha bit rng, tt c nhng
g lin quan n con ngi u mong manh? Ti th bit. Hy
ch , hy a hai tay n nhn nim vui, tht cn trng. N im
vui rt mong manh.

Ngi gc

N m thng qua i, v bn s sng nh mt ngi lnh ng

thu m trong bt gc, tay cm chc sng, tia nhn nghim khc
v khng khoan nhng. Chng chng tin mt ai, chng lun
ung c ph lun khng ng gt, chng qut hi tt c mi
ngi khng phn bit v lnh lng: H! ng li! N gi l
ai? - v khng cho mt ai li gn, nu khng bit mt khu. Mt
khu l g? L ba iu. Mt l: D anh d. Hai l: nh tr
nn hon ho. Ba l: S ng cm. Hy bn tt c nhng ai
dm li gn v khng bit mt khu.

Nghi l

Vi thi gian, trong chng ta hnh thnh mt th nghi l

chng ta xch gn li nhng ngi thn khut, chng ta chm
cht cho nhng quan h vi h, i thm ving h, t chc nhng
ba n ti nh hng ti h, m o vi h mt cch lch s,
tr li nhng cu hi thm th, xa vi ca h, v cng nh ngi
sng k nim ngy sinh nht, chng ta lm gi tng nh ngy
h mt, mang hoa n by t s qu mn h, v nhn chung
chng ta i x vi h nh i vi nhng sinh linh hi nguy
him, kh nm bt, khc thng, nhng ngi m nu mun, h
c th gy phin h cho chng ta, v v th ta nn sng thun ha
vi h. N ghi thc ny l dng cui cng ca tang l, nhng nghi
thc ph ca n c chng ta vay mn t i sng. u tin
ta go tht, ri khc, ri im lng v bun. Ri ta i x lch s vi
h, c nh ta ng trc k c v h v mi h ngi. Xt cho
cng h l nhng ngi ng tui hn, kh knh hn. N gi
cht bao gi cng ng tui v thnh t hn ngi cn sng.

Tc gin

Ti khng s g hn l c hi c sng, nhng nm thng

tri i, s tri nghim, ni mt mi n mt ngy s iu ha
cn gin d trong tri tim ti. V vic ca ti u phi l thm th
v cng nhy v iu lin khc vi h. Vic ca ti l tc gin.
Hy gi ly ni bc tc! l vai tr, l cng vic, l ngh
nghip ca anh, l ngha cuc i anh.
Khng c g d dng hn l lm lnh, v vo lng thin h v
bo: C Cha chng gim, ti khng cn gin na. Khng c g
hn nht hn. Xin Cha hy cho con sc mnh, con bit tc
gin, v con mt mi.

V mt iu g

Bi kch tht s khng phi l khi nh mnh buc mt con

ngi phi cht v iu g . Bi kch tht s l khi chng ta
khng c phng cch sng v mt iu m chng ta bit
l mt s nghip ln, chn chnh v cao c. l nh mnh
khng khip nht. V v th, ng l c th cht.

D nh nm nm

S au tui bn mi, ngi ta c nhng d nh nm nm. C

nhng vic mang tnh thi s, khng th tip tc tr hon nh
phi ct amian, phi ht ht thuc trong ng tu c u lc,
khng c thc trng hai m lin, phi c thng xuyn,
sng v chiu mi bui mt gi, phi ng thu nhiu hn, v
phi tnh n chuyn trong cuc i khng c hnh phc, bt
qu ch l mt hai ngy tng i yn tnh, sau l s ni vo,
khng c chuyn tip, ca mt lot nhng rc ri v vt cht, o
c, tnh cm v sc khe. Trc tui bn mi, chng ta cha
thc s tin vo iu ny. S au bn mi, ta d liu mi vic,
tng tn v khng duy cm.
K hoch nm nm m ngi bn mi tui lp ra - anh ta
khng mun ln k hoch di hn na, nhng ngay c ci k
hoch nm nm anh cng ch dm tng tng trong khong
thi gian hai mi t gi - trong anh khng cn mun thay
i th gii na. A nh dnh mi sc lc ca mnh cho cc chi tit.
A nh m c v c gng hon thnh mt cch hon ho cng vic
v nhng nhim v cn li ca cuc i, khng m , rt cn
trng v n c hi cui cng. A nh thch nht l i do v c
sch, v lm vic theo thi gian biu. A nh tha th cho ph n,
h mang li cho anh nhiu nim vui, nhng anh khng cn sn
sng cht v h na. A nh bt u hiu Cha, v ngc nhin thy
Ngi tht n gin, hng h.

Nicotin

S au tui bn mi, ni lo chnh ca cuc i khng phi l

ph n, m l nicotin. N ghe c v bt nh, nhng ng l th.
Mt trong nhng n lc ln nht ca cuc i l u tranh
chng li th c dc ng t ny, n lc hng ngy, tht bi
v nhc nh. l cuc vt ln xun ngc v ng h thn. Chp
nhn ni am m ny cng thng tu hn v xng ng vi con
ngi hn l chp nhm mi am m, vi tt c nhng h ly
ca n. (V sao ngi ta ht thuc trong bng ti? Cn mt ngn
la nh no , nh mt mu than trong l, nu khng c th g
khc.) N i am m ny nguy him cht ngi, mt mi nguy
him ngu ngc. C th khng ng, nhng bit lm g hn.
Vy nn ti chp nhn, v chm thuc ht.

S in thoi

Ti khng cn nh s in thoi ca nng. Ch nh nng c

mt chic m mu en, ci lng chim mu nu. Ri nh ti
tng mun sng vi nng, v li nh rng c ln ti mun
cht v nng. Ti l m nh ti mu mt, ti n ci v thong
nh ti c mi da tht ca nng. Ti nh ti ni au n nng
gy ra, nhng ch nh ngi ta nh n ni au n v ci cht
t lu ca mt ngi. Ti nh n nhng nim vui nhn c
t nng, nhng ch nh ta nh n mt ba tic hu hnh lu,
mt ba n nhu tha ma nhng ta qun nhng mn n c
th. Ti l m nh n tt c. N hng s in thoi ca nng, m
cch y vi nm ti cn nh nh mt ci my, nh ta thuc cc
lin t, th ti khng nh na. Chng ta cht trong nhau cng
nh th. u tin l qun mt s in thoi. S au l k c v
mt mi hng. Ri n con ngi gn lin vi s in thoi v
mi hng y. Sau l tt c.

Thi h tt xu

Vi thi gian, quan h ca chng ta vi nhng ti li ca

mnh tr nn bn gt v hay gy g. Ta khng cn tuyt vng v
chng, v khng ln ting, lnh lng hay hng hi th tht rng
t ngy mai, t th Hai hay t mng Mt, tt c s thay i. Ta
bit rng s chng c g khc. Ta quen vi nhng thi h tt
xu ca mnh, ta sng vi chng trong mt quan h hon ton
khc. Ta bit rng ta s khng t b nhng am m, i khi ta s
vn hm n, ta khng t b c cc cht kch thch, khng b
ru vang, ru mnh, nhng c t ngt ngt ca th xc,
nhng thn th n b, nhng cuc tnh h ng, nhng cuc
phiu lu v ngha, s li bing v hi ht, s k v thiu
nhn i. Chng ta vn phn i nhng iu , nhng ch cn
cau c chiu l v qua loa. Chng ta bit nhng tt xu v bit
bn thn mnh.
Lc ny, khi bc sang na sau ca cuc i, chng ta la
chn mt phng php mi: ta khng t b nhng thi h tt
xu ca mnh, v l mt vic lm v vng, m ta tha hip
lng thin vi chng. Ta ung, nhng ch ung ru vang, v
ch khi buc phi ung, ri sau ta c gng sng khng c hi
cn trong vng hai mi t hay bn mi tm ting, c th c
th tiu ht c t. Ta ht, nhng ct i mt na iu thuc, v
ch ht th cht kch thch ngai ngi u c h tim mch ta ny
qua u lc. Ta ph thc mnh cho nhng am m th xc thp
hn, nhng ta phng nhng mi ha c trn ging v ni
khc. Ta bing nhc, nhng bing nhc theo ng cch v ng
thi gian biu. Ta k, nhng ta bit iu v t khinh ght
mnh v th tnh cm y... l tt c nhng g ta c th lm. Tt
c ? Khng, th l qu nhiu. Cc bc thnh cng khng th

lm c nhiu hn th.

Tui gi

Bn thy khng, tui gi s n nh th, theo cch thc rt

lch lm. Ging nh mt v s em tin v ci cht n cho mt
vin qu tc La M c, chng ci rp mnh a t giy bo tang.
Tui gi khng phi l mt thm kch, ng s n! n mt ngy
bn c tin, c vy thi. Bn ngng nhn ln, t cng vic v
cuc i, hi ng ngng, ri vui v bo. Vng, vng. Phi gi i
thi. Xin mt giy pht na, ti mun g nh? ng, mun sng.
Ti bit, mun. Chng ta i c ri.

Thng ip

ng, ti s cht. C th l hm nay, khi vit xong nhng

dng ny, c th vo ngy m bn, c gi, c nhng dng ny.
C l ti s sng qua, c l bn s sng qua, mt ngy hay mt
ngn nm. Ti s cht, dng nh c mt bn tay vn tm mn
thi gian: ti nhn thy khong h v. Gn gi lm sao!
Ti nhn t h v: cuc i, d tang tc, nhiu nhng v
hu hn, vn c ngha. ngha duy nht ca cuc i l l tr
ca con ngi. Ti hc c chng nay, gia hai cc v cng,
trong cuc i. Ti hc c v xin gi li.

Con nhn

Tri t lnh lo hn. Nhng ngi ta yu qu,

u cht. Sng m khut lp mt trng,
Con ch ca ta gi, ting sa nghe khn c.
Mt thi th nm trn tuyt. Mu ng cng.

Li ni ch l li ni, tht ch l tht, gic m

m u v hn mang. Hy ngi xung mt t.
Gi s ht ln bi ca ca ta,
V ta nghe gi ht.
Hy sng nh mt con nhn,
Trn si t n va ging.

Ch gii

braham: theo D o Thi gio, C c gio v Hi gio, l t

ph ca dn D o Thi v Rp. Cuc i ca braham c k
thut trong chng 11-15 sch Sng th k trong Cu c.
Ady: A dy Endre (1877-1919), mt trong nhng nh th ln ca
Hungary u th k 20.

Alexandros i (tc A lexandros I I I , Megas A lexandros, 356

TCN -323 TCN ): vua ca Vng quc Macedonia (336-323 TCN
c xem l mt trong nhng v t lnh thnh cng nht trong
lch s, ngi chinh pht gn nh ton b th gii m ng
bit thi by gi.
Arany Lszl (1844-1898): nh th, nh su tm vn hc dn
gian Hungary, con trai thi ho A rany J nos, tc phm ni ting
nht ca ng l tiu thuyt th Anh hng o nh (A dlibbok
hse).
Arany: A rany J nos (1817-1882), nh th lng mn ln ca
Hungary, dch gi, bn thn ca Petfi Sndor.
A il a (Etele, khong 406-453): lnh cha v i ca nhng
ngi Hun (Hung) chu u, thng tr mt ch khng l t
Trung u ti b bin en, t sng D una ti bin Baltic, trong
khong thi gian t nm 434 cho ti khi mt.

Babits: Babits Mihly (1883-1941): nh vn, nh th, dch gi

Hungary.

Bach: J ohann S ebastian Bach (1685-1750), nh son nhc ngi

c, ngh s chi n organ v clavico ni ting. N gy nay ng
c xem nh mt trong nhng nh son nhc ln nht c nh
hng ng k n ton b nn m nhc sau ny ca nhn loi.
Bajza J zsef (1804-1858): nh th, nh ph bnh vn hc, chnh
khch Hungary.
Baudelaire: Charles Pierre Baudelaire (1821-1867), mt trong
nhng nh th c nh hng ln nht Php trong th k 19.
Ben J onson (1572-1637): nh th, din vin, nh vit kch A nh
thi k Phc hng, cng thi vi William S hakespeare, rt ni
ting vi cc v kch hi hc, chm bim, c bit l Volpone,
The Alchemist v Batholomew.
Berzsenyi: Berzsenyi D aniel (1776-1836), nh th, mt trong
nhng thi s mu thun nht ca vn n Hungary ng thi.
Beyle: Marie-Henri Beyle (1783-1842), c bit n vi bt
danh S tendhal, nh vn Php th k 19. ng c bit n vi k
nng phn tch nhn vt sc so v l mt trong nhng nh vn
ni ting nht ca ch ngha hin thc.

Bismarck: O o Eduard Leopold von Bismarck (1815-1898), thi

t Bismarck, mt trong nhng chnh khch u chu ln nht th
k 19, th tng Prussia t 1815- 1898, ng gp rt nhiu cho
cng cuc thng nht nc c, t nm 1867 l th tng Lin
bang Bc c, t nm 1871 tr thnh Th tng Vng quc
c.
Blaise Cendrars (tn tht l Frdric Louis S auser, 1887- 1961):

nh th, nh vn Php gc Thy S.

Blasco I bez: Vicente Blasco I bez (1867-1928), nh tiu
thuyt hin thc, vit kch bn v o din in nh Ty Ban
Nha.

Brne: Ludwig Brne (1786-1837), nh bo, nh vn c gc

D o Thi, sng nhiu nm Paris, trong Cch mng Php ng tr
thnh lnh t ca gii tr thc lu vong.
Brehm: A lfred Edmund Brehm (1829-1884), nh khoa hc t
nhin, nh vn c, tc gi ca Th gii cc loi th (1863-1869).
Brueghel: J an Brueghel Cha (1568-1625), ha s ni ting ngi
Flanders, sinh ti Brsel (B).

Byron: George Gordon N oel Bryon (1788-1824) nh th, nh

vn, nh vit kch Anh.

Caesar: Gaius J ulius Caesar (100 TCN -44 TCN ), lnh t qun
s v chnh tr ca La M, mt trong nhng ngi c nh hng
ln nht trong lch s th gii.
Casanova: Giovanni Giacomo Casanova (1725-1798), ngi ,
ni ting v tnh cch a tnh, ho hoa, tr thnh biu tng ca
nam tnh mnh m, ca kh nng chinh phc ph n. ng cn l
nh vn, ni ting vi tp hi k trn bn nghn trang, l ngun
t liu phong ph v lch s, li sng, phong tc, thi trang, tnh
dc chu u th k 18.

Cline: Louis Ferdinand Cline (1894-1961), nh vn Php, c

nhng t tng khng ph hp vi chnh quyn v c nhng

sng tc chng Cng kch lit song vn c nh gi rt cao
nh nhng suy ngh nghim tc v chin tranh, v vn chng.
L nh vn u tin dm chng li nhng iu cm k ca ngn
ng vn hc, ng a ngn ng hng ngy, c ting lng, t ng
dn gian vo vn vit.
Cervantes: Miguel de Cervantes y S aavedra (1547-1616), tiu
thuyt gia, nh th v nh son kch Ty Ban N ha. ng c bit
n nhiu nht vi b tiu thuyt hai tp D on Q uixote de la
Mancha, c coi nh tiu thuyt hin i u tin ca chu u,
mt trong nhng tc phm v i nht trong vn hc phng
Ty, v l tc phm ln nht bng ting Ty Ban Nha.

Cestius: Lucius Cestius Pius (th k I TCN ), nh hng bin La

M, sng cng thi vi August.
Chekhov: A nton Pavlovich Chekhov (1860-1904), nh vn, nh
vit kch N ga ni ting v c nh hng ln trn th gii vi th
loi truyn ngn.

DIsraeli: I saac D I sraeli (1766 - 1848), nh vn, hc gi A nh,

thn sinh ca th tng Anh Benjamin DIsrael.
D a Vinci: Leonardo di ser Piero da Vinci (1452-1519), ha s,
nh iu khc, kin trc s, nhc s, bc s, k s, nh gii phu,
nh sng to v l mt nh trit hc t nhin. ng c coi l
mt thin ti ton nng ngi thi k Phc hng.
Dekobra: Maurice D ekobra (1885-1973), nh bo, nh vn, dch
gi Php.

Descartes: Ren D escartes (1596-1650), trit gia, nh khoa hc,

nh ton hc Php, c mt s ngi xem l cha ca trit
hc hin i.
Dickens: Charles J ohn Huam D ickens (1812-1870), bt danh
Boz, tiu thuyt gia A nh ni ting nht thi N hong
Victoria. Charles D ickens c xem l mt trong nhng nh vn
v i nht vit bng ting Anh.
Duvernois: Henri D uvernois (1875-1937), nh vn, nh vit kch
Php, ng cn l tc gi nhiu kch bn phim v opera.

Eckermann: J ohann Peter Eckermann (1792-1854), nh th c,

ni ting vi tc phm Conversations with Goethe (N hng cuc m
o vi Goethe).
Edward VI I I (1894-1972): Vua A nh v I reland, nm 1936 t
nguyn thoi v c sng vi ngi mnh yu - mt ph n
M ly d chng nn khng c hong gia Anh chp nhn.

Epicurus (341-270 TCN ): trit gia Hy Lp, ch trng cao

khoi lc v coi th gii l s kt hp ngu nhin ca cc nguyn
t.
Euripides (485-406 TCN ): nh th, nh vit kch, mt trong ba
kch tc gia ln ca Hy Lp thi c i.

Flaubert: Gustave Flaubert (1821-1880), nh vn Php, mt

trong nhng bc thy ca th loi tiu thuyt tm l.

Florian Geyer (khong 1490-1525): nh qu tc, hip s, lnh t

cuc khi ngha nng dn c u th k 16, sau ny khi chy
trn b chnh nhng ngi nng dn khi ngha git cht. ng l
nguyn mu cho mt nhn vt trong v kch cng tn ca
Hauptmann.
Fox, Charles J ames(1749-1806): chnh khch A nh, ngi i tin
phong ca Ch ngha t do th k 19.

France: A natole France, tn tht l Franois-A natole Thibault

(1844-1924), nh vn Php, ot gii Nobel Vn hc nm 1921.
Franz Ka a (1883-1924): nh vn Czech vit bng ting c,
sinh ra trong mt gia nh D o Thi ti Praha, khi thuc
ch o - Hung, mt trong nhng nh vn ln ca th k 20. ng
mt nm bn mi tui, nhng vn nghip ca ng c tm nh
hng ln n vn hc phng Ty.

Freud: S igmund Freud (tn y l S igmund S chlomo Freud,

1856-1939), nguyn l bc s v thn kinh v tm l ngi o.
ng c cng nhn l ngi t nn mng v pht trin lnh
vc nghin cu v phn tm hc.

Grdonyi: Grdonyi Gza (1863-1922), nh vn, nh th

Hungary, tc gi ca nhiu tiu thuyt lch s ni ting c
dch sang ting Vit nh N hng ngi sao thnh Eger, Tm hn b
n.

Gide: A ndr Paul Guillaume Gide (1869-1951), nh vn Php,

l mt trong nhng nh vn xut sc ca th k 20, ot gii

Nobel Vn hc nm 1947.
Gigardi: Gigardi J zsef: ch ca mt nh my sn xut m ni
ting Hungary trc kia, tn ng c t cho mt loi m (m
Gigardi).

Gil-Robles: J os Mara Gil-Robles y Q uiones (1898-1980),

chnh khch ni ting trc v trong cuc ni chin Ty Ban Nha,
th lnh ca phong tro Lin minh Ty Ban Nha v quyn t tr.
Giraudoux: J ean Giraudoux (1882-1944), nh vn, nh vit kch
Php, li nhiu v kch rt xut sc mang tnh thi i cao.
Goethe: J ohann Wolfgang von Goethe (1858-1928), nh vn,
nh th nh vit kch v i c.
Gogol: N ikolai Vasilievich Gogol (1809-1852), nh vn N ga,
mc d nhiu tc phm ca ng chu nh hng bi di sn v s
nui dng ca Ukraina, nhng ng vit bng ting N ga v cch
vit ca ng b cun theo truyn thng ca vn hc Nga.

Goncourt (A nh em nh Goncourt): Edmond de Goncourt (18221896) v J ules de Goncourt (1830-1870), hai nh vn sng tc theo
trng phi t nhin Php, li thnh tu quan trng trong
nn vn hc Php th k 19.

Greco: El Greco (1541-1614), danh ha, kin trc s Ty Ban

Nha, ngi gc Hy Lp, thi Phc hng.

Habakuk: nh tin tri ngi D o Thi c (Hebrew), sng vo th

k th 7 TCN.

Hamsun: Knut Hamsun (tn tht l Knud Pedersen, 18591952), nh vn N a Uy ot gii N obel Vn hc nm 1920. Trong
Th chin I I ng hp tc vi pht xt c v khi chin tranh kt
thc, ng b x ti phn quc vo nm 1947, nhng khng phi
ngi t v b bnh tm thn.

Hannibal: con trai ca Hamilcar Barca (247-183 TCN ) tng

lnh v nh chin thut qun s ngi Carthage. Hannibal sng
trong sut thi k ri lon ti a Trung Hi, khi Roma (ri Cng
ha Roma) thit lp quyn lc ti cao vi cc cng quc nh
Carthage, Vng quc Macedonia, S yracuse v c ch
Seleucid. Hannibal l tng lnh ni ting nht ngi Carthage.

Hauptmann: Gerhart J ohann Robert Hauptmann (1862- 1946),

nh vn, nh vit kch c ot gii Nobel Vn hc nm 1912.

H erczeg Ferenc (1863-1954): nh vn, nh bo, nh vit kch

Hungary, vin s Vin Hn lm Khoa hc Hungary, tng bin tp
tun bo vn hc Thi mi (j dk).

Hlderlin: J ohann Christian Friedrich Hlderlin (1770- 1843),

nh th c.

Homer (khong th k th 8 TCN ): nh th Hy Lp, tc gi ca

hai s thi Iliat v Odyssey.

Horatius: Horatius Cocles, anh hng thi La M c i, cn gi

l Horatius mt mt, ngi tng trn gi cy cu Pons
Sublicius trn sng Tiber chng li qun i Etruscan.

Horatius: Q uintus Horatius Flaccus (65 TCN -8), nh th La

M.

H velyk M atyi (N gn Ci): tn mt nhn vt t hon trong

truyn c tch, tng t nhn vt Tom Thumb trong cc truyn
k dn gian Anh.

Huxley: A ldous Leonard Huxley (1894-1963), nh vn ngi

A nh di c n M v sng Los A ngeles cho n khi mt vo
nm 1963, l thnh vin ca gia tc Huxley ni ting.
Huxley: Thomas Henry Huxley (1825-1895), nh gio, nh sinh
hc ngi Anh.

Ibsen: Henrik J ohan I bsen (1828-1906), nh vit kch N a Uy,

thi tr tng lm tr l dc s.
Isais: nh tin tri J udea (vng pha N am ca nc Palestine
c), sng vo th k th 8 TCN.

Jacobsen: J orgen-Fran J acobsen (1900-1938), nh vn ni ting

nht ca Faroe I slands. ng vit bng ting an Mch, sau
ngi ta mi dch sang ting Faroe.

Jeremis: nh i tin tri I srael th k 6-7 TCN , tn ng c

t cho mt cun trong Kinh Thnh.
J kai M r (1825-1904): nh vn, nh vit kch ln ca Hungary
th k 19, mt trong nhng tiu thuyt gia c c nhiu nht
Hungary.

Joyce: J ames Augustine A loysius J oyce (ting I reland: S eamus

S eoighe; 1882-1941): nh vn v nh th bit x I reland, c

nh gi l mt trong nhng nh vn nh hng nht th k 20,
ni ting nht vi tiu thuyt Ulysses (1922).
J zsef A ila (1905-1937): nh th v sn ln ca Hungary u
th k 20.
J uhsz Gyula (1883-1937): nh th lng mn ln u th k 20
ca thi n Hungary, sng nhiu nm thnh ph Szeged.
Justh Zsigmond (1863-1894): nh vn Hungary, sng nhiu nm
Paris, c quan h rng ri vi gii vn ngh s v chnh khch
Php.

Kant I mmnuel (1724-1804): trit gia ngi c, gio s

trng i hc Knigsberg, ngi khai sinh ra Ch ngha L
tng c.
Katherine Hepburn: Katherine Houghton Hepburn (1907- 2003),
n din vin huyn thoi ca in nh M, bn ln ot gii
Oscar.
Kazinczy: Kazinczy Ferenc (1759-1831), nh vn, nh th, ngi
ng u phong tro i mi ngn ng Hungary, vin s Vin
Hn lm Khoa hc Hungary (1830).
Knigge: A dolph Freiherr von Knigge (1752-1791), nh vn, nh
bo, kch tc gia ngi c, ni ting vi tc phm vit v
phng cch ng x vi con ngi (D er U mgang mit M enschen,
1788).

Kogutowicz M an (1851-1908): nh lm bn , ngi sng lp

ra ngnh bn hc Hungary v thnh lp Vin Bn Budapest
u tin vo nm 1890.
Kosztolnyi: Kosztolnyi D ezs (1885-1936), nh vn, nh th,
dch gi, nh ph bnh vn hc Hungary, tc gi tiu thuyt ni
ting Nero, nh th bo cha.
Kotzebue: August Friedrich Ferdinand von Ko ebue (17611819), nh vn, nh vit kch c.
Krdy: Krdy Gyula (1878-1933), nh vn, nh bo Hungary,
cng l bc thy xut sc ca vn xui Hungary u th k 20.
Kuprin: A leksandr I vanovich Kuprin (1870-1938), nh vn, phi
cng, nh thm him Nga.

Lm N g ng: (Lin Yutang, 1895-1976) nh vn, nh ngn

ng hc M gc Trung Q uc, tc gi cun MyCountry and my
People (t nc ti v nhn dn ti, 1936).

Linberg: Charles Augustus Linberg (1902-1974), phi cng M

gc Thy in, ngi u tin bay vt i Ty D ng, t N ew
York ti Paris trong 32 gi ri vo nm 1925.

Liszt: Liszt Ferenc (Franz Liszt, 1811-1886), nhc s Hungary,

mt trong nhng nh son nhc lng mn hng u ca th k
19. ng cng l mt trong nhng ngh s dng cm v i nht
mi thi i.

Lope de Vega (cn c tn l Flix Lope de Vega y Carpio hoc

Lope Flix de Vega Carpio, 1562-1635): nh vit kch Baroque, nh

th Ty Ban Nha.
Lovik Kroly (1874-1915): nh vn, nh bo Hungary, ng cn
l mt chuyn gia ni ting v nga.
Lucienne Boyer (1903-1983): n ca s lng danh ngi Php, ca
khc ni ting nht ca b l Parlez-moi damour.

Lukrcia: Lukrcia Borgia (1480-1519), con gi ca Rodrigo

Borgia, ngi sau ny tr thnh Gio hong A lexander VI . ng
g con gi cho nhiu ngi c th lc phc v tham vng
quyn lc ca mnh.

Maeterlinck: Maurice Polidore Marie Bernhard Maeterlinck

(1862-1949), nh vit kch, nh th, nh trit hc B, gii N obel
Vn hc nm 1911.
Mallarm: S tphane Mallarm (1842-1898), nh th, nh ph
bnh vn hc Php.
Manet: douard Manet (1832-1883), ha s Php, mt trong
nhng ha s u tin v cc tc phm lin quan ti cc ch v
cuc sng hin i. ng c coi l mt trong nhng nhn vt
then cht trong s chuyn giao t trng phi hin thc ti
trng phi n tng.

Martialis: Marcus Valerius Martialis (sinh khong gia nm 38

v 41 sau CN - mt gia nm 102 v 104 sau CN ), nh th gc Ty
Ban N ha vit bng ting Latin, ni ting vi 12 tp Epigram n
hnh ti Roma t nm 86 n 103 sau CN.

Maugham: William S ommerset Maugham (1874-1965), nh vn

vit tiu thuyt v truyn ngn, nh vit kch ngi Anh.

Maupassant: Henri Ren A lbert Guy de Maupassant (18501893), nh vn Php, ni ting vi th loi truyn ngn.

M ax Planck: Max Karl Ernst Ludwig Planck (1858-1947), nh

vt l ni danh ngi c, c xem l cha ca c hc lng
t, ot gii Nobel Vt l nm 1918.

Menelik: Menelik I I (1844-1914), hong Ethiopia, mt trong

nhng hong c nhc nhiu n trong lch s, trong thi
gian cai tr, ng ch trng hn ch chin tranh, duy tr ha
bnh.
Milton: J ohn Milton (1608-1674), nh th, chnh khch A nh,
mt trong nhng tc gi ln nht vn hc thi k Baroque. Tc
phm ni ting nht ca ng l tp s thi Thin ng mt
(Paradise lost, 1667).
Montherlant: Henry de Montherlant (1895-1972), nh vn, nh
vit kch Php.
Mozart: Wolfgang A madeus Mozart (1756-1791), mt trong
nhng nh son nhc ni ting, quan trng, v c nhiu nh
hng nht trong th loi nhc c in chu u. Cc tc phm
ca ng c xem l nh cao trong cc lnh vc nhc piano,
nhc thnh phng, nhc giao hng, nhc tn gio v opera.

M ozes (1280-1160 TCN ): nhn vt trong Kinh Thnh, ngi

dn dt dn tc Do Thi thot khi Ai Cp.

Mller: Hermann Mller (1876-1931), sinh ti Manheim, chnh

khch ca ng D n ch X hi c, hai ln gi chc Th tng
c (1920, 1928-1930).
Murillo: Bartolom Esteban Murillo (1617-1682), ha s, mt
trong nhng gng mt quan trng nht ca hi ha Baroque
Ty Ban Nha.

Nadar (tn tht l Gaspard-Flix Tournachon, 1820-1910): nh

nhip nh, nh bim ha, nh bo, nh vn Php. ng li
nhiu bc nh chn dung rt gi tr ca cc nhn vt ni ting
ng thi.

Nepomuki: N epomuki S zent J nos (ting S c: S vat J an

N apomuck): trong thi k 1340-1350 l thn h mnh ca nc
Sc, c phong Thnh nm 1729.
Nietzsche: Friedrich Wilhelm N ie sche (1844-1900), nh trit
hc, nh vn, nh th c. ng bt u s nghip nh l mt
nh ng vn hc v vit nhiu bi ph bnh v tn gio, o c,
cc vn vn ha ng thi, v trit hc.

ONeill: Eugene Gladstone O N eill (1888-1953), nh vit kch

M bn ln ot gii Puli er (1920, 1922, 1928, 1956) v gii
N obel Vn hc nm 1936. O N eill l ngi khi xng trng
phi kch t nhin ca M.
O rtega y Gasset: J os O rtega y Gasset (1883-1955), trit gia
trng phi t do ca Ty Ban N ha trong na u th k 20, khi

Ty Ban N ha thay i t ch qun ch sang nn cng ha, n

c ti.

Puganini: N iccol (hay N icol) Paganini (1782-1840), ngh s

violin, viola, guitar v nh son nhc ngi . ng c coi l
mt trong nhng ngh s violin v i nht trong lch s.
Pascal: Pascal Blaise (1623-1662), nh trit hc, ton hc v vt
l hc ngi Php.

Pavlov: I van Petrovich Pavlov (1849-1936), nh tm l hc, sinh

l hc, thy thuc ngi N ga, gii N obel S inh l hc v Y hc
nm 1904.
Pguy: Charles Pguy (1873-1914), nh vn, nh th Php.
Petfi: Pet S ndor (1823-1849), nh th lng mn cch mng
ln ca Hungary, linh hn ca cuc u tranh v t do dn tc.
Poe: Edgar A llan Poe (1897-1948), nh vn, nh vit kch, nh
th, nh ph bnh ngi M, c coi l ng t ca tiu thuyt
trinh thm, hnh s.
Praxiteles (370-325 TCN): nh iu khc Hy Lp c i.

Proust: Valentin Louis Georges Eugne Marcel Proust (18711922), nh vn ln ngi Php, c bit n nhiu nht vi tc
phm i tm thi gian mt ( la recherche du temps perdu). Tp
ch Time tng bu chn i tm thi gian mt ng th tm
trong danh sch nhng cun sch v i nht mi thi i.

Puskin: A leksandr S ergeyevich Puskin (1799-1837), i thi ho,

nh vn, nh vit kch N ga, c nhng ng gp to ln trong vic
pht trin ngn ng vn hc Nga hin i.

Rkoczi: Rkoczi Ferenc I I (1676-1735), lnh cha vng

Transylvania (thuc Rumani ngy nay), l lnh t cuc u tranh
ginh t do ca nhn dn Hungary chng li triu nh
Habsburg (o) trong thi gian 1703-1711.
Rth M r (1829-1903): nh kinh doanh v xut bn sch
Hungary, m cng ty bun bn sch Pest t nm 1857, ni sau
ny tr thnh ni gp g thng xuyn ca cc chnh khch v
vn ngh s Hungary trong nhng nm cui th k 19.

Renard: Pierre-J ules Renard (1864-1910), nh vn Php, thnh

vin Vin Hn lm Goncourt.
Renoir: Pierre-Auguste Renoir (1941-1919), ha s Php, nhn
vt tin phong trong s pht trin ca phong cch trng phi
biu hin.

Richard I (1157-1199): vua ca A nh quc v quc A ngevin

t 6-7-1189 n khi bng h. Trc khi ln ngi, ng c
mnh danh l Richard S T Tm, bi ti lnh o qun s
kit xut. Khi mi mi su tui, Richard lnh o qun i ca
ng dp tan cc cuc ni lon Poitou chng li ph vng
Henry I I ca A nh. Richard cn l tng t lnh Thin Cha gio
trong cuc Thp t chinh th ba sau cuc khi hnh ca Philippe
Auguste, v thnh cng trong cuc chin chng li i th
Hi gio l Saladin.

Rilke: Rainer Maria Rilke (tn y : Ren Karl Wilhelm

J ohann J osef Maria Rilke, 1875-1926), nh th ngi o (vit
bng ting c), mt trong nhng nh th ln nht ca th k
20.
Rimbaud: J ean N icolas A rthur Rimbaud (1854-1891), nh th
Php, mt trong nhng ngi sng lp trng phi n tng, l
nh th c nh hng ln ti vn hc v ngh thut hin i.

Robespierre: Maximilien Marie I sidore de RobeS pierre (17581794), mt trong nhng nh lnh o ca Cch mng Php 1789.
ng gp phn xy dng nn chuyn chnh dn ch, nh cao
ca Cch mng T sn Php, do b nhng ngi phn cch
mng cm th v a ra x t ngy 28-7-1794 ti Paris khi mi ba
mi su tui.
Rostand: Edmond Rostand (1868-1918), nh vn, nh th lng
mn Php.

Saint Augustinus: Aurelius Augustinus (cn gi l Augustine

thnh Hippo hoc Thnh Augustine; 354-430), mt trong nhng
nhn vt quan trng nht ng gp cho s pht trin ca C c
gio phng Ty. ng c Gio hi Cng gio phong thnh v
cng nhn l Tin s Hi thnh. Trong cng ng Khng Cch
(Protestant), nhiu ngi xem nn thn hc Augustine l mt
trong nhng nhn t khi nguyn ca h t tng lp nn mng
cho cuc Ci cch Khng Cch, c bit l trong gio ly cu ri v
n in.
Saint Franz (1181-1226): tn tht l Giovanni di Bernardone,
ngi sng lp ra dng thnh Francisco, l thn bo h ca nc

, ca cc loi vt, cc nh bun v mi trng thin nhin.

Saint Genovra (422-502): sinh ti N anterre, vng ph cn
Paris, b mt nm 80 tui, l thnh ph h cho Paris. N h th
ni b yn ngh sau ny c ci to thnh Pantheon (n th
cc v nhn ca nc Php), nhng di vt b li c lu gi
trong nh th Saint- Etienne-du-Mont.
Sarah: S arah Bernhardt (1844-1923), tn tht l Henrie e
Rosine Bernard, n ngh s sn khu Php. c mnh danh l
ging ca vng hay la divine v nh gi l mt trong nhng n
ngh s ln nht ca th k 19.
Savonarola: Girolamo S avonarola (1452-1498), cha c dng aminh v ngi ng u Florence, chng li vn ha Phc hng,
kht ting v cho t sch v ph hy nhng g ng cho l ngh
thut v o c.

Schiller: J ohann Christoph Friedrich S chiller (1759-1805), nh

th, nh vit bi kch v trit gia ngi c. ng c xem nh l
nh vit bi kch c tm quan trng nht v cng vi Goethe,
Wieland v Herder, l nhng i din quan trng nht ca
phong tro Vn hc c in Weimar.
Schopenhauer: A rthur S chopenhauer (1788-1860), trit gia
ngi c, ni ting nht vi tc phm Th gii nh l ch v
biu tng. S chopenhauer l ngi ng thi phn bc cng
nh m rng t duy trit hc ca I mmanuel Kant v cch m
chng ta tri nghim th gii.

Scott: Robert Falcon S co (1868-1912), i t Hi qun Hong

gia A nh. on thm him do ng ch huy l on th hai t
chn ln N am Cc ngy 17-1-1912, nhng tt c hy sinh trn

ng tr v.
Strachey: Giles Ly on S trachey (1880-1932), nh vn, nh ph
bnh vn hc A nh, ngi sng lp ra hnh thc vn hc tiu
s trong kt hp ni tm, cm xc vi cht tr tu. Tiu s
Queen Victoria c tng gii James Tait Black Memorial nm
1921.
Swinburne: A lgernon Charles S winburne (1837-1909), nh th
Anh, chu nh hng ch yu ca Shelley v Keats.

Szent I stvn (975-1038): v vua u tin ca Hungary, c cng

lp ra nc Hung Cng gio, c phong thnh ngy 19-8-1083.
S au ny Hungary ly ngy 20-8 l ngy L Thnh S zent I stvn
tng nim ng.
Szp Ern (1884-1953): nh vn, nh th, nh bo, nh vit kch
Hungary.

Talma: Franois-J oseph Talma (1763-1826), din vin bi kch

ni ting ca Php.

Theodore D reiser: Theodore Herman A lbert D reiser (18711945), nh vn, nh bo M, rt ni ting vi tc phm Sister
Carrie (1912).
Thomas de Q uincey (1785-1859): nh vn A nh, rt ni ting vi
tc phm Li th ti ca mt k nghin ht ngi Anh (Confessions
of an English O pium-Eater - 1821), l mt trong nhng tc phm
u tin miu t chuyn nghin ht t gic mt con nghin.

Thomas M ann: Paul Thomas Mann (1875-1955), nh vn c

ot gii N obel Vn hc nm 1929, c coi l nh vn ln nht
ca c th k 20.

Tisza I stvn (1861-1918): b tc, chnh khch, vin s Vin

Hn lm Khoa hc Hungary, tng hai ln l th tng Hungary
di thi ch o-Hung.
Tolstoy: Lev N ikolayevich Tolstoy (1828-1910), tiu thuyt gia
N ga, nh trit hc, ngi theo ch ngha ha bnh, nh ci cch
gio dc... Tolstoy c yu mn khp mi ni nh mt tiu
thuyt gia v i nht trong tt c cc nh vit tiu thuyt, c
bit ni ting vi cc kit tc Chin tranh v ha bnh, Anna
Karenina.
Tmrkny: Tmrkny I stvn (1866-1917), nh vn, nh bo,
nh dn tc hc, kho c hc Hungary.
Tompa: Tompa Mihly (1817-1868), nh th Hungary, mt
trong nhng i din quan trng nht ca trng phi vn hc
dn gian-dn tc, l mc s Tin Lnh, vin s thng tn Vin Hn
lm Khoa hc Hungary.
Trk Gyula (1888-1918): nh vn, nh bo Hungary, mt nm
mi ba mi tui, li bn tiu thuyt c nh gi c v tr
quan trng trong vn hc Hungary u th k 20.
Tth rpd (1886-1928): nh th, dch gi Hungary.
Turgenev: I van S ergeyevich Turgenev (1818-1883), nh vn v
nh son kch ni ting ca N ga 19. Tiu thuyt Cha v con ca
ng c coi l mt trong nhng tc phm ln nht th k 19.

Umberto: I . Umberto (1844-1900), vua t nm 1878, b st hi

ngy 29-7-1900.
Unamuno: Miguel de Unamuno y J ugo (1864-1936), nh vit
tiu lun ph bnh, nh vn, nh th vit kch bn v trit gia Ty
Ban Nha.

Undset: S igrid Undset (1882-1949), n nh vn N a Uy ot gii

Nobel Vn hc nm 1928.
Utrillo: Maurice Utrillo (tn tht l Maurice Valadon, 18831955), ha s ni ting ngi Php, con trai ca danh ha
Suzanne Valadon.

Vajda: Vajda Jnos (1827-1897), nh th Hungary.

Valry: Paul Valry (1871-1945), nh th, trit gia, nh ph
bnh vn hc ngi Php.

Velzquez: D iego Rodrguez de S ilva y Velzquez (1599- 1660),

danh ha Ty Ban N ha gc B o N ha, ch yu v chn dung
cc nhn vt trong triu nh Phillip I V v cc tranh v ti tn
gio.

Verdi: Giuseppe Fortunino Francesco Verdi (1813-1901), nh

son nhc . ng xut hin vo cui giai on Lng mn vi cc
v opera ni ting nh Rigoletto, Otello hay Aida.
Verhaeren: mile Verhaeren (1855-1916), tn y l mile

A dolphe Gustave Verhaeren, sinh ti tnh A nvers ca vng

Flandre, B, mt ti Rouen, Php, l mt nh th theo trng
phi tng trng ch ngha.
Verlaine: Paul-Marie Verlaine (1844-1896), nh th ln ca
Php th k 19, c coi l ng t ca trng phi th n tng.
Verne: Jules Gabriel Verne (1828-1905), nh vn Php ni ting,
ngi i tin phong trong th loi vn hc khoa hc vin tng
v c coi l mt trong nhng cha ca th loi ny.

Vieuxtemps: Henri Franois J oseph Vieuxtemps (1820- 1881),

nh son nhc v ngh s violin ni ting ca B.

Villon: Franois Villon (tn tht l Franois de Montcorbier

hoc Franois des Loges - sinh khong nm 1431 hoc 1432, mt
khong sau nm 1463, trc nm 1491) l nh th ln cui cng
ca th ca Trung i Php, tc gi ca thi phm ln Testament
(Chc th). Franois Villon cn ni ting l mt tn o chch,
mt k lng du, l nh th thin ti ca nhiu bi th ni ting.
Viotti: Giovanni Ba ista Vio i (1755-1824), ngh s violin, nh
son nhc ngi , tng l gim c nh ht opera Paris v
London.
Virginia Woolf (h thi con gi l S tephen, 1882-1941): nh tiu
thuyt n v ty bt gia ngi A nh, mt trong nhng tc gi ln
ca vn hc hin i th k 20, ni ting vi tiu thuyt B
Dollowvay (Mrs. Dolloway).
Vrsmarty: Vrsmarty Mihly (1800-1855), mt trong nhng
nh vn, nh th lng mn ln nht Hungary th k 19.

Werfel: Franz Werfel (1890-1945), sinh ti Praha, nh vn nh

th, nh vit kch o gc Bohemia.
Wilder: Thornton N iven Wilder (1897-1975): nh vn, nh vit
kch M. Cy cu ca San Luis Reyl tiu thuyt th hai ca ng,
gip ng ot gii Pulitzer nm 1928.
Wilhelm (Kaiser Wilhelm): y ni n cc Hong
Wilhelm I (1797-1888), tr v Vng quc c t 1871-1888 v
Wilhelm II (1859-1941), tr v ch c t 1888-1918.

Zola: mile Francois Zola (1840-1902), nh vn, nh ph bnh

vn hc theo trng phi t nhin ca Php.