DBH
Izena:………………………….Taldea: ……….
AURKIBIDEA
KIROLA ELIKADURA
2
Nutrizioa - Elikadura - Dieta - Osasuna
• Dieta “Pertsona batek jan ohi dituen elikagai desberdinen multzoa, eta
:
bereziki terapia edo osasun-neurri moduan, irizpide batzuen arabera
erregulatutakoa.
• Osasuna :
Tradizionala: “Gaixotasunik gabeko egoera”.
OME (Osasunerako Mundu Erakundea): “Ongizate fisiko, mental
eta sozial osoko egoera, eta ez bakarrik gaixotasunik gabekoa”
Gaur egun eta gazteen artean batez ere, ESTETIKAK eta KANPO
ITXURAK dexente baldintzatzen ari du elikadurarekiko ohiturak, eta kasu
askotan ohitura berri hauek ez dira batere osasuntsuak: Dieta agresiboak
egitea edo ez jatea kilo batzuk galtzeko, eguzkia ez hartu azala ez lehortzeko,
etab... Honelako kasu gehienetan, leku ezberdinetan ongi informatzea, eta
erabakiak presarik gabe hartzea garrantzitsua da. Halere, hemen doakizue
apunte hauetako lehen aholkua:
“Elikadura pixka bat zaindu, kirol pixka bat egin , eta zure kanpo
itxurarekin ez zaitez obsesionatu, denok, barrutik edo kanpotik dugun
edertasunari esker, erakargarriak izan bait gaitezke”.
Bai, ados ez dela izugarrizko esaldi xelebre bat eta esaten dena egitea eta
lortzea kasu batzuetan ez dela erreza, baino berriz irakurtzen baduzu eta zure
buruari serioski planteatzen badiozu, osasuntsuago eta zoriontsuago sentitzeko
klabea hortik joan daiteke.
3
lanean jarrita, gure osasun fisikoak (eta zergatik ez, mentalak) eduki ditzaken
abantailei buruz ikerketa txiki bat egingo dugu.
KANTITATEA-KOPURUA:
Kaloria kopurua, totalak, kaloria kopuru
aldetik orekatuak egotea izango litzateke.
KALITATEA
1. KANTITATEA - KOPURUA
Zenbat energia “sartu” eta zenbat “erretzen” dugu?:
Askotan gure gorputzari, behar duen baino energi kantitate GEHIAGO eta
bestetan GUTXIAGO ematen diogu “desorekak” edo “balantze desegokiak”
sortuz. Kasu orokorrenak hurrengoak izan daitezke:
B 10 12 +2 Lodia – Potoloa
C 8 -2 Mehea - Argala
• B A;
Jatea gustatzen zait eta nire gorputzari behar dudana
baino gehiago sartzen diot, baino Kirola edo iharduera fisikoa egiten
dudanez, soberan sartu ditudan Kilokaloria horiek erretzen ditut. Ez litzeteke
desorekarik egongo.
• A C ; Normal edo gutxi jan eta Kirola edo iharduera fisiko asko
egiten dut. Beraz, Nire oreka hautsiko dut, edo aurretik nuen desoreka (gutxi
jan) oraindik gehiago handituko dut.
4
1.1 ZENBAT “ERRETZEN” DUT?
ZEIN DA NIRE ENERGI GASTUA?
Datu hau ateratzeko, 3 pauso eman beharko dituzu:
1.520 Kcal. horiek egun batean ezer egin gabe (etzanda) gorputzak bere
estruktura, beroa mantentzeko, liseriketa funtzioak egiteko, etab.
beharko duen gutxienezko energi kopurua izango da.
- Janaria prestatu
MUGIKORRAK - Musika tresnak jo 100
- Hautsa kendu
- Bulego lana
- Erratza pasa
DINAMIKOAK - Kristalak garbitu 125 - 150
- Erosketak egin
- Plantxatu
- Ibili ( suabe ) 200
BESTEAK
- Ibili ( arin ) 300
5
3. KIROLAK - IHARDUERA FISIKOAK
KIROLA edo INTENTSITATEA GASTUA:
IHARD. FISIKOA KCAL / ORDU 1
✐ KURIOSITATE BAT!!:
- 125 gramo Jogurt 3,2 gr. Proteina …………3,2 x 4 Kcal. = 12,8 Kcal
11 gramo karbohidrato … 11 x 4 Kcal. = 44 Kcal
1,8 gramo koipe ……….. 1,8 x 9 Kcal. = 16,2 Kcal
GUZTIRA = 73 Kcal
2. KALITATEA
Elikagaien konposaketa aztertzen hasi garela aprobetxatuz,
KALITATEA ren aspektua OSO GARRANTZITSUA dela esan behar da.
BARAZKIAK FRUTAK
(ia egunero) (ia egunero)
8
Karbohidrato, koipe eta proteinazko energi dosiaren aholkuak hurrengoak dira:
Energi dosi
Energi dosia osoaren Proportzioak
portzentaia
Karbohidratoak edo % 55-60 % 90 Konplexuak
gluzidoak % 10 Sinpleak
Koipeak edo Lipidoak % 30-35 % 60 Landare jatorrikoa
% 40 Animali jatorrikoa
Proteinak % 12-15 % 50 Landare jatorrikoa
% 50 Animali jatorrikoa
Gorputzaren erantzuna ?
9
Elikatzeko modua GARBIA izatea komenigarria dela esaten dugunean,
ELIKAGAI GARBIEI buruz ari gara hitzegiten. Zeintzuk dira elikagai
garbien ezaugarriak?
Hondakin gutxi dituzte.
Liseriketa erreza dute, ez dira astunak liseritzeko.
Bitamina eta mineral aldetik aberatsak dira.
10
ELIKAGAIEN TAULAK
Behin elikagaien kalitateari buruz hitzegin dugula, KANTITATE – KALITATE lotura
egingo dugu hurrengo taulen bitartez:
Kcal. Kopurua, elikagai bakoitzeko 100 gr.ri dagokio
ESNEA eta Elikagaia Kcal. Elikagaia Kcal.
ESNEKIAK
Elikagaia Kcal. Ahatea 320 Txibiak 80
Behi esne freskoa 65 Indioilarra 260 Karramarroak 100
Ahuntz esne freskoa 90 Oilaskoa 200 Oilarrak 85
Esne hauts osoa (*) 490 Lukainka 210 Ganbak eta antzekoak 100
Esne hauts 350 Urdaiazapiko gordina 170 Otarrainak 90
gaingabetua gihartsua
(*)
Esne kondentsatua 325 Urdaiazapiko gordina 300 Otarrainskak 115
erdigantzatsua
Jogurta 62 Odolkia 160 Lengoradua 100
GAZTAK Mortadela 190 Legatza 80
Gaztanbera 80 Saltxitxak 400 Mero zuria 90
Ahuntz esne gazta 175 Oiloa 112 Bixigu ahogorria 125
Bola gazta 352 Patea 454 Merlenka 75
Burgosko gazta 215 York urdaiazpikoa 454 Olagarroa 60
Cabralesko gazta 385 Tripakiak 99 Zapoa 86
Camenbert gazta 305 Frankfurt saltxitxak 200 Barbarina 100
Gruyére gazta 420 Saltxitxoia 420 Sardinak 160
Mantxako gazta 310 Behi gibela 130 Amurraina 162
Esnegain gazta 300 Giltzurrinak 130 Arrain gazituak
Roquefort gazta 364 Muinak 130 Gantzetan aberatsak:
Erraiak oro har 140 (sardinzarra, sardina, izokina,
Berdela)
HARAGIA, ARRAINA Arrain handiak 360
eta ARRAULTZAK ARRAUTZAK
Elikagaia Kcal. Arrain txikiak 360
Ahari okela 237 Oilo arrautza 180 Gantzetan urriak:
Arkumea 280 Ahate arrautza 189 (Bakailua, bixigua, etab)
Zaldikia 120 Arrain handiak 310
Ahuntza 180 ARRAINAK eta Arrain txikiak 310
Txerriki oso 375 ITSASKIAK Arrainak oliotan
gantzatsua
Txerriki ez oso 280 Txirlak 78 Sardinak 300
gantzatsua
Untxia 160 Antxoa freskoak 95 Atuna eta hegaluzea 300
Erbia 140 Sardinzar freskoak 160 Beste batzuk 314
Ardikia 750 Atun freskoa 180 (*) Kontuz: hauts esne ontzi
Txekorra 190 Bakailu freskoa 75
erdigantzatsua batek, 200-250 zentilitro baldin
Txekorra gihartua 156 Bixigu freskoa 100 baditu ere, 2 goilaraxka (30 gr
Behia gantzatsua 300 Hegaluza freskoa 150 hauts esne) eduki ahal ditu.
Behia erdigantzatsua 250 Bokartak 170
Behia gihartsua 200 Berdel freskoak 175
11
Txitxarroak 170
EGOSKARIAK, Elikagaia Kcal. Elikagaia Kcal.
TUBERKULUAK eta Piperra 30 Pasta (makarroiak, pizza,..) 360
FRUITU LEHORRAK Porruak 50 Artoa 360
Errefaua 20 Ogia (zuria-arrunta) 280
Elikagaia Kcal. Erremolatxa 47 Ogi integrala 286
EGOSKARIAK Aza 25 Zekale ogia 261
Garbantzuak 360 Tomateak 20 Semola 360
Ilar lehorrak 346 Azenarioak 40 Madalenak 490
Baba lehorrak 330 Barazki zopa 350 Azukrea 400
Babarrunak 330 FRUTAK Eztia 300
Dilistak 320 Gozoak 292
Elikagaia Kcal. Pasta zopa 300
TUBERKULUAK Oliba freskoak 135 EDARIAK
Patatak 85 Arbeletxekoa 54 Mostoa (mahatsa) 66
Batatak eta boniatoak 116 Gereziak 60 Gaseosa 49
Patata purea 550 Arana 60 Coca cola 39
FRUITU LEHORRAK Kokoa 300 Freskagarriak 46
Almendrak 480 Txirimoiak 80 Sagardoa (5º) 40
Hurrak 540 Marrubiak 40 Garagardoa 40
Kakahueteak 580 Baratze marrubiak 40 Ardo beltza (12º) 86
Gaztainak 170 Pikuak 85 Ardo txuria (10º) 80
Intxaurrak 600 Pikupasak 280 Txanpaina (12º) 260
Limoia 35 Whiskya 329
BARAZKIAK Mandarina 43 Ron 246
Elikagaia Kcal. Sagarra 55 Ginebra 255
Txikoria 16 Melokotoia 55 Likoreak 245
Baratxuri freskoak 138 Meloia 25 GANTZAK eta KOIPEAK
Zerbak 22 Irasagarra (mamia) 75 Elikagaia Kcal.
Baratxuriak 100 Mermeladak 300 Olio garbia 864
Alkatxofak 50 Laranja 42 Kakaoa 590
Apioa 20 Laranja (zukua) 40 Txokolatea 500
Berenjenak 27 Pasak 280 Txerri gantza 825
Kalabaza 15 Platanoa 100 Gurina 720
Kardua 18 Udarea 60 Margarina 720
Tipulak 40 Pomeloa 30 Urdaia 760
Brusela azak 47 Sandia 22 Maionesa 718
Azalorea 30 Mahatsa 65
Eskarola 20 ZEREALAK,
Zainzuriak 20 • Hobe ajustatzeko, elikagaien
AZUKREA eta
informaziorako paperetatik har
EDARIAK ezazu Kcal. Kopurua.
Espinakak 25 Elikagaia Kcal.
Ilar berdeak 85 Txurroak 408 • Olioa, saltsak, etab pisatzeko zaila
Lekak 39 Arroz leundua 360 ikusten baduzu, egun bakoitzeko
Letxua 16 Suitzar opila 315 100 – 200 kcal. Gehitu zure
Pepinoa 13 Zekalea 325 kalkuloei
Perrexila 43 Gailetak 390
Irina txuria 360
12
OSASUNARI BURUZ ...
1. OSASUNA eta KIROLA
Kirola egiteak, osasunarengan duen eragin positiboa hurrengo puntuetan ikus
dezakezu:
Antsietate eta depresio maila jeitxi egiten du, autoestima indartuz, hobeto eta
erlajatuagoa senti araziz.
Lo hobeto egin kalitatez eta kantitatez. Ongi lo egiten baduzu, hurrengo egunean
argiago eta baikorragoa egongo zara.
Denetarik jan, eta kontuz dieta estrikta horiekin, normalki osasunaren aurka bait
doaz. Dieta batekin sartzen bazara, ongi informa zaitez eta ez ikusi alde onak
bakarrik, baita dieta horren arriskuak ere.
Ez zaitez zure pisu falta edo gehiegizko pisuarekin obsesionatu; onar ezazu zure
izakera fisikoa, ez iozu zure buruari kulparik bota zaren bezalakoa izateagatik.
Zure kanpo itxura aldatu eta hobetu nahi baduzu, modu zuzen batez egizazu,
astokeririk egin gabe, zure osasun fisiko eta psikikoak garesti ordaindu bait
dezake.
Tabakoa eta alkohola ez dira batere onak eta abusatzen baduzu ( 5-10 zigarro
egunero, aste buru guztietan mozkortu, ...) zure gorputza sufritzen ari dela garbi
eduki beharko zenuke.
13
IDATZIZKO LANA . . .
1. NOLAKO LANA EGIN BEHAR DA?. ZER EGIN BEHAR DA?
BANAKAZKO lana izan behar du, jaso eta analizatu behar diren
datuak pertsonalak bait dira.
2.4. Konklusioak.
14
1. ERANSKINA: Energi gastua
15
OINARRIZKO GORPUTZAREN EGUNEROKO KIROLAK edo
Egunak METABOLISMOAREN BARNE EKINTZAK OINARRIZKO IHARDUERA GUZTIRA
GASTUA EKINTZA FISIKOAK FISIKOAK
GUZTIRA
(3 EGUNAK)
BATAZBESTEKOA:
16
2. ERANSKINA: Energi sarreraren kalitatea
1. Esnea eta 2. Arraina, haragia 3. Egoskariak, 4. Barazkiak 5. Frutak 6. Zerealak eta 7. Azukreak 8. Olioak,
EGUNAK Esnekiak eta Arraultzak tuberkuluak eta azukrea eta gozoak koipeak
fruitu lehorrak
17
3. ERANSKINA: Energi sarreraren kopurua- kantitatea
GUZTIRA :
(3 egunak)
BATAZBESTEKOAK :
19
• Gastua:
2.3. BATAZBESTEKOAK
• Sarrera:
Balantzea:
20