r

ENVER HOXHA

DITAR
1955-1957

-i

INSTITUTI I STUDIMEVE MARKSISTE-LENINISTE

PRANE KO TE PPSH

SHTEPIA BOTUESE 8 NENTORITIRANE, 1987

ENVER HOXHA

PA.RATHENIE

Ditari i shokut Enver Hoxha sht pjes prbrse

e veprs s tij teoriko-praktike. Ai sht dshmi autentike e angazhimit t prditshm t udhheqsit t dashur e t paharruar t Partis e t popullit n veprimtarin e gjithanshme politike, ideologjike, ekonomike e
shoqrore pr ndrtimin e mbrojtjen e socializmit n
Shqipri.
N do faqe t ksaj vepre ndihen vendosmria e
shokut Enver pr t'u shrbyer popullit, revolucionit e
ndrtimit t socializmit n Shqipri, lufta e guximshme
dhe pa komp-romis kundr gjith armiqve
e revizionist dhe agjenturave t tyre, q jan prpjekur ta devijojn Shqiprin nga rruga e socializmit.
Prmes ndjekjes hap pas hapi t ngjarjeve, prme.;
evidencimit e analizave t fakteve e fenomeneve, n
Ditar prvijohen me ngjyra t gjalla lufta e prpjekjet
konkrete pr t kaprcyer vshtirsit e brendshme e t
jashtme dhe kontributi i udhheqsit n ideimin e
arritjen e objektivave t mdhenj nga populli e Partia
pr industrializimin socialist, kolektivizimin e modernizimin e bujqsis, pr zhvillimin e arsimit, t ku/turs, artit, shkencs, pr fuqizimin e mbrojtjes s vendit.
3

Kuclo ndihet gzimi i shokut Enver Hoxha pr sukseset,

por edhe shqetsimi pr vshtirsit, pr t metat e dobsit n fusha t ndryshme t jets. Prkrah ktij
shqetesimi jan kurdoher t pranishm mendimi, idet
e kshillat pr kaprcimin e tyre.
Ditari sht nj dshmi trsore, por edhe nj element i veant i rndsishm i metods s puns t
shokut Enver Hoxha. Shnime pr biseda e veprime, pr
libra e ngjarje shoku Enver Hoxha ka mbajtur qysh n
rini dhe ky zakon i vjetr, si sht shprehur ai vet,
iu kthye gradualisht n natyr e metod pune. N mnyr t veant nga viti 1955 e ktej Ditari kthehet n
nj komponent t prhershm t dits s tij t puns.
N faqet e Ditarit ai hidhte mendime, fiksonte takime,
ngjarje ose probleme t veanta, meditonte pr to e pr
ngjarje dhe dukuri t tjera q lidheshin me momentin
e t ardhmen e Partis e t popullit, me ndrtimin e
mbrojtjen e socializmit n Shqipri. Ditari u kthye kshtu edhe n plan pune pr udhheqsin, edhe n bilanc
pr kt pun; ai ishte paraprgatitje pr analizat e
thelluara t fakteve e t ngjarjeve.
Prmes shnimeve e refleksioneve t ksaj vepre
duket procesi konlcret i lindjes dhe i zhvillimit t ideve,
i ndjekjes dhe i denrtimit n thelbin e ngjarjeve, preokupimi i prhershm i udhheqsit pr formulimin,
zhvillimin e zhrthimin e orientimeve e t direktivave
t Partis, pr kuptimin e zbatimin si duhet t tyre n
jet. Trajtimin teorik t problemeve shoku Enver e
shikon n lidhje t ngusht e n funksion t zgjidhjes
s tyre n praktik, ndaj shtjellimi i ideve e i detyrave
gjithmon shoqrohet me prcaktimin e masave pr zba4

timin e tyre e, m tej, me ndihmn e kontrollin e partishm pr zgjidhjen me konsekuenc detyrave t

caktuara. Ky tipar themelor, shembull i ndritur pr
prsosjen e metods s puns t do korlunisti, kuadri
e drejtuesi t organeve t Partis, t shtetit e t ekonomis, mbshtetet e buron nga lidhja e rigusht me popullin, nga prpjekjr: e vazhdueshme pr t trhequr e
sintetizuar mendimin dhe prvojn e masave.
Vite m par, n ndihm t komunistve, kuadrove
e specialistve t politiks s jashtme, u prgatit nj
botim serial arkivor pr prdorim t brendshm, ku
prfshin thuajse gjith shnimet, refleksionet e analizat e Ditarit t shokut Enver q i takonin politiks s jashtme t PPSH e t shtetit shqiptar; marrdhenieve
me rartit komuniste e puntore; lufts kundr
e reaksionit ndrkombtar; kundr varianteve
hrushovian, titist, eurokomunist e kinez t revizionizmit
modern; gjendjes n vende e rajone t ndryshme t
bots, veanrisht n Ballkan, n Lindjen e Mesme, n
Kin etj.
Ndrkoh, nj pjes e ktyre shninteve t Ditarit
sht botuar n shqip e n disa gjuh t huaja edhe pr
publikun e gjer n prmbledhje tematike si: Shnime
pr Kinn, Shnime pr Lindjen e Mesme, Dy popuj miq e Superfuqit. Kto shnime q do t prfshihen n vllimet e Ditarit, do t dallohen nga nj
yllth(*) i vendosur te data e tyre.
Botimi i tanishm i Ditarit, q z fill me kt vllim, prfshin perindhn 1955-1985 dhe destinohet pr
publikun e gjer N kt seri jan prfshir shnime,
analiza, meditime t prditshme pr shtje t politiks
5

s brendshme e t jashtme. Jan ln jasht disa shnime t shkurtra pa komente e vlersime pr vizita ose
takime protokollare, nj numr i kufizuar shnimesh
prmbajtja e t cilave ende nuk mund t publikohet, si
dhe pjesa m e madhe e shnimeve t Ditarit familjar.

N vllimin e par t Ditarit prfshihen shnime,

refleksione, mendime e analiza pr momente e ngjarje
t nj periudhe 3-v jeare (1955-1957). Esht periudha
kur populli dhe Partia i jan prveshur puns me vrull
pr ndrtimin e bazs ekonomike t socializmit n
Shqipri. N krye t Partis, shoku Enver Hoxha orienton e udhheq shndrrimet e mdha n bazn ekonomike
e n superstruktur, reflekton, mediton, ideon, interesohet e ndikon drejtprsdrejti pr ndrtimin e veprave
industriale, pr krijimin e fuqizimin e kooperativave
bujqsore, pr zhvillimin e arsimit, t kulturs, t artit
e t shkencs, pr mbrojtjen dhe forcimin e Partis
e t diktaturs s proletariatit.
Nj vend t rndsishm n kt vllim t Ditarit
zn shnimet q kan t bjn me politikn e jashtme
t PPSH e t shtetit shqiptar n vitet 1955-1957, me marrdhniet mes partive motra komuniste e puntore e,
n mnyr t veant, shnimet q pasqyrojn procesin e njohjes nga PPSH t revizionizmit modern q po
hidhte rrnj e forconte pozitat n PK t BS e n shtetin
sovjetik, pas ardhjes n fuqi t ekipit hrushovian. sht
periudha kur hrushoviant konsolidojn pozitat e veprojn m hapur pr vnien n jet t planeve tradhtare, afrohen me titistt, vn n hije e dnojn me
6

egrsi veprn e J.V. Stalinit, inkurajojn gjallrimin e

oportunizmit n lvizjen komuniste ndrkombtare, uslztrojn presion pr rehabilitimin e armiqve t dnuar n
vendet e tjera t kampit socialist. Shoku Enver Hoxha,
q ndjek me vmendje zhvillimin e ngjarjeve, q ana/izon me gjakftohtsi e n mnyr dialektike do deklarat e veprim t udhheqjes sovjetike, lufton pr mbrojtjen e respektimin e parimeve e t normave marksiste-leniniste n marrdhniet mes partive komuniste,
reagon me guxim ndaj pikpamjeve e veprimeve antimarksiste t hrushovianve dhe vihet n ball t lufts
e kontribuon drejtprsdrejti pr mbrojtjen e pastrtis
s vijs s PPSH dhe pr shpartallimin e gjith tentativave t armiqve t brendshm, t cilt synonin elegjenerimin revizionist t PPSH.
N faqet e ktij vllimi duket rruga konkrete npr
t ciln ka ecur e sht realizuar njohja e revizionizmit
modern hrushovian. N kt periudh ende nuk sht
krijuar bindja e plot pr tradhtin e udhheqjes sovjetike. N johja vjen duke u thelluar me zhvillimin e ngjarjeve dhe analizave marksiste-leniniste t zigzageve t
udhheqjes revizioniste sovjetike, me Hrushovin n
krye. N do moment spikat vigjilenca, shpirti internacionalist e atdhetarizmi i zjarrt i shokut Enver Hoxha.
Botimi i Ditarit do t'u shrbej komunistve e kuadrove pr t njohur m mir rrugn luftarake e konsekuencn n zbatimin e vijs s Partis, kontributin e
drejtprdrejt t shokut Enver Hoxha n prcaktimin e
vnien n jet t ksaj vije, figurn madhore t udhheqsit e t komunistit t devotshm, birit m t shtrenjt
e m t dashur t popullit, internacionalistit, mikut t
7

madh t komunistve e t revolucionarve t vrtet t

t gjith bots dhe, mbi t gjitha, pr t m6uar nga
metoda dhe stili n pun i shokut Enver. Nga kjo
vepr ata do t msojn, si thot shoku Ramiz Alia,
. ..si ta duan e t jetojn me popullin,. si ta duan e
ta mbrojn atdheun, si t luftojn pr lumturin e prparimin e tij, si t ruajn e t zhvillojn kurdoher frymn revolucionare e internacionaliste.
Ditari sht i pajisur me tregues.

E SHTUNE
1 JANAR 1955

Gzuar Vitin e Ri 1955! E njmbdhjeta her q i

themi gzuar njri-tjetrit n Shqiprin e lir e sovrane.
I njmbdhjeti vit, q do t vazhdoj t'i sjell popullit
dit m t mira, m shum prodhime industriale e bujqsore, m shum buk, veshje, banesa e m shum
kultur. N rrugn e socializmit jeta e popullit ton do
t prmirsohet nga viti n vit. Ky sht ligj pr ne
dhe asnj vshtirsi e presion i br nga kushdo qoft
nuk do t'i shmangin kurrsesi Partin dhe Qeverin ton
nga puna e lufta pr realizimin e ktij objektivi t
madh.

11

duket qart kujdesi pr t'i mbyllur shtigjet lindjes s

do pikpyetjeje pr kt akt legal, sikur e shton m
tepr dyshimin pr forcn e unitetit n udhheqjen
sovjetike. M duket sikur bj faj q mendoj kshtu pr
udhheqjen e partis s dashur t Leninit e t Stalinit,
por... qofsha un i gabuar.
F. MERKURE
9 SHKURT 1955

Krkesa e Malenkovit pr t'u liruar nga detyra

kryetarit t Kshillit t Ministrave t Bashkimit Sovjetik m shum m shqetson sesa m udit. Do t dshiroja q arsyeja t ishte ajo q thuhet n Deklarat 1.
E kam n sy Malenkovin n takimin e vjetshm t qershorit2. Ai u b balt n fytyr dhe nuk reagoi fare kur
Hrushovi3 foli, dhe pr mendimin tim jo pa tendenc,
pr rolin e autoritetin e sekretarit t par t partis, duke ua kundrvn kto atyre t kryeministrit. Qysh
ather e kuptova q autoriteti i Malenkovit qe trond;tur, por e kam vshtir t besoj q ai u bind kaq shpejt
e pa ndihmn e t tjerve pr paaftsin e vet.
Kjo deklarat me frym t theksuar autokritike, ku
1. M 8 shkurt 1955, n seancn e prbashkt t dy dhomave
t Sovjetit Suprem t BS, Sovjetit t Bashkimit dhe Sovjetit t
Kombsive, u lexua dhe u miratua deklarata e G. M. Malenkovit pr ta liruar nga posti i kryeministrit.
2. N qershor 1954, n krye t nj delegacioni, shoku
Enver Hoxha u takua dhe bisedoi me disa nga udhheqsit
kryesor t PK t BS pr realizimin e krkesave tona ekonomilce nga pala sovjetike.
3. N at koh Sekretar i Par i KQ t PK t 13S.

12

13

E PREMTE
11 SHKURT 1955

Sot u hap Kongresi i 4-t i Bashkimeve Profesionale

t Shqipris, t cilin e prshndeta n emr t Partis son t Puns, t Komitetit t saj Qendror dhe t
Qeverisl.
Klasa jon puntore ka sot dy gzime, prve
kongresit feston edhe 10-vjetorin e themelimit t Bashkimeve Profesionale t Shqipris.
Kongresi ishte plot gjallri dhe entuziazm. N fytyrat e qeshura t delegatve, t ardhur nga t katr
ant e vendit, dukej ndjenja e gzimit pr fitoret e arritura dhe besimi i patundur pr t ardhmen e ndritur socialiste q i buzqesh Shqipris.
Ne kemi nj klas puntore t mrekullueshme q
sht e re, por e pjekur dhe revolucionare, ajo sht
e ndrgjegjshme pr rolin e madh q i takon si klasa
udhheqse e shtetit dhe e shoqris.
M'u b zemra mal nga entuziazmi dhe gjallria e
delegatve n kongres. N syt e tyre shprehej qart
dashuria e pakufishme pr Partin ton t lavdishme,
q po e udhheq popullin nga fitorja n fitore.
Punimet e kongresit vazhdojn.
1. Shih: Enver Hoxha, Vepra, vll. 12, f. 208.

14

E SHTUN
12 SHKURT 1955

Shokt sovjetik na vun zyrtarisht n dijeni pr

problemin e Malenkovit. Plenumi i fundit i KQ t PK
t BS e ka shqyrtuar n mnyr t veant veprimtarin e ktij shoku dhe ka vendosur shkarkimin e tij
nga posti i kryeministrit. Si del nga vendimi i plenumit,
q na erdhi s bashku me nj letr shoqruese t firmosur N. S. Hrushovi, nj barr fajesh i ngarkohen
Malenkovitl. Nuk kemi arsye t'i vm n dyshim ato
q thuhen n adres t tij, por nuk arrijm ta kuptojmpse vazhdon t mbetet ky shok antar i Presidiumit t
KQ t PK t BS dhe sht emruar zvendskryetar i
Kshillit t Ministrave e ministr i Stacioneve Elektrike
t BRSS?! Me .gjynahet>+ q numrohen n vendim,
Malenkovi nuk duhej kurrsesi t qndronte n kto poste
t larta t partis e t pushtetit.
1. N kt vendim G. M. Malenkovi akuzohej pr nj sr.
gabimesh politike, pr lidhje tepr t ngushta me Berian e
pr veprime t dnueshme t kryera s bashku me t pas.
shpins s udhheqsve t tjer t partis e t qeveris dhe
pr pretendim t hapt pr t marr n dor edhe udhheqjen
e Presidiumit t KQ t PK t BS.

E DIEL
13 SHKURT 1955

Vazhdon seria e takimeve dhe e bisedave t gjata

t udhheqsve kryesor sovjetik me grupin e gazetarve amerikanl. Pas Molotovit 2, FIrushovit dhe Zhukovit3, ata i priti dje Bulganini 4. Natyrisht, sht e drejta
e tyre t bisedojn me k t duan, por nuk arrij t kuptoj cili sht qllimi dhe interesi i botimit t ktyre
bisedave, me konsideratat dhe pyetjet sipas stilit amerikan dhe me prgjigjet, n ndonj rast jo shum serioze, n faqet e para t shtypit sovjetik. Thuhet se kjo
bhet pr t ndihmuar opinionin t njoh pozitn e t
dyja palve. Por a mund t justifikohet me kt vnia
e organeve t shtypit n dispozicion t propagandimit t
pikpamjeve t imperializmit m t egr e m agresiv?!
1. Gazetart amerikan V. R. Hrst, J. Kingsberi-Smith
lhe F. Konife vizituan BS gjat muajve janar-shkurt 1955.
2. V. M. Molotov, n at koh nnkryetar i par
Kshillit t Ministrave dhe ministr i Punve t Jashtme t
BRSS.
3. G. K. Zhukov, n at koh ministr i Mbrojtjes i BRSS
4. N. A. BulganIn, n at koh kryetar i Kshillit t Ministrave t BRSS.

Dhe gazetart amerikan, prfaqsues t denj t rendit t tyre, nuk hezitojn q n kto biseda t argumentojn domosdoshmrin e mbajtjes s trupave
amerikane n Tajvan pr ruajtjen e paqes, t'i kundrvn demokracis socialiste demokracin borgjeze,
bile t atakojn hapur edhe fjalimin e fundit t Molotoviti. Kjo val e shkmbimit t sinqert t mendimeve
kurrsesi nuk u shrben interesave t BS e t kampit
socialist dhe nuk i pengon amerikant t vazhdojn
t'i vringllijn armt n Lindjen e Largt. Agresiviteti
sht n natyrn e imperializmit dhe nuk mund t fre-.
nohet me argumente tavolinash.

1. Raporti Mbl gjendjen ndrkonibtare dhe polit1kn

jashtme t qeveris s BRSS u mbajt nga V. . Molotovi
n mbledhjen e Sovjetit Suprein t BRSS m 8 shkurt 1955.

16
2 63

E IIENE
14 SHKURT 1955

Bashk me Hysniun, Gogon e shok t tjer morm

pjes n pritjen organizuar nga Kshilli Qendror i
Bashkimeve Profesionale t Shqipris n hotel Dajti
pr nder t delegatve t Kongresit t 4-t t Bashkimeve
Profesionale.
Kishin ardhur edhe antart e delegacioneve t
huaja, q morn pjes n punimet e kongresit.
Kaluam shum mir.

E MARTE
15 SHKURT 1955

Sot, me krkesn e tij, prita n takim zvendssekretarin e organizats-baz t Partis dhe kryetar i komitetit profesional t ndrmarrjes bujqsore Irakli Terova Korl. Ai kishte ardhur tek un pr t'u ankuar
pr disa t meta n punn e drejtoris s ndrmarrjes
ku punon, t tregtis n rreth dhe sidomos pr problemin q ishte krijuar pr 20 hektar tok q ndrmarrja
i shkmbeu me kooperativn bujqsore t Vinanit pr
ta mbjell vresht dhe nuk e mbolli, se e kishte shum
larg. Krkonte nga un q t urdhroja anulimin e kmbimit t ksaj toke.
Bisedova gjat me t, i thash se t metat q ka
konstatuar qndrojn, por e kshillova se ato duhet t'i
zhdukin me luft e prpjekje t vazhdueshme komunistt dhe puntort e ndrmarrjes, t cilt t'ia thon hapur
cilitdo mendimin e tyre pr mbarvajtjen e puns.
I thash bashkbiseduesit se kto t meta e dobsi
q vren ai n pun e sipr t'ua thot dhe shokve t
Partis e t pushtetit n rreth, se ata me siguri do t
1. Shih: Enver Hoxha, Vepra, vlL 12, f. 233.

18

19

marrin masa pr t'i eliminuar. N Kor kemi sekretar

t par shokun Haki Toska, q sht nj shok mjaft i
mir dhe i dgjon njerzit e popullit. Udhheqja nuk
mund t bj asnj minut pa bazn. Baza dhe rrethi
zgjidhin problemet e shumta q dalin. Komiteti Qendror
i Partis ka dhn porosi, ka lshuar direktiva dhe ka
marr vendime pr mbarvajtjen e punve dhe kur
kto nuk zbatohen mir n nj ndrmarrje ose n rreth,
puntort kan t drejt t ngren zrin e tyre deri n
udhheqje, e cila mban shnim dhe u krkon llogari t
gjith shokve q nuk e dgjojn zrin e drejt t puntorve.
Ai m'u ankua edhe pr Maqo omon, pr t cilin
m tha se edhe kur i bie rruga nga ndrmarrja e tyre,
takohet vetm me drejtorin dhe me agronomin dhe nuk
pyet as pr organizatn-baz t Partis, as pr komitetin
profesional. E sqarova shokun zvendssekretar pr kt
ankes se pavarsisht q Maqo omoja sht zvendsministr i Bujqsis, ju duhet t'ia thoni edhe atij mendimet q keni pr t, me qllim q ai t kuptoj se ndrmarrja nuk jan vetm drejtori dhe agronomi, por t
gjith puntort dhe komunistt q derdhin djersn pr
t realizuar prodhimin.

E ENJTE
3 MARS 1955

Ndryshime n qeverin sovjetike 1. Veprim trsisht

i natyrshm n qoft se nuk ka lidhje me largimin e
Malenkovit nga posti i kryeministrit. Por afrsia n
koh, megjithse n asnj mnyr s'mund t shrbej si
argument, dashur pa dashur t detyron t'i lidhsh me
njra-tjetrn kto dy ngjarje. Tani pr tani s'dim asgj
t sakt, por qofshin pr mbar.

1. Me propozimin e N. A. Bulganinit, Sovjeti Suprem i

BRSS vendosi t shkarkoj nga detyra m 2 mars 1955 dy ministra pr punn e tyre t paknaqshme.

20

21

E PREMTE
4 MARS 1955

Sot mora pjes n mbledhjen e organizuar me kuadrot kryesor t Ministris s Punve t Brendshme
pr punimin e vendimit t Byros Politike mbshtetur
n analizn q Komiteti Qendror i ka br puns s ksaj
ministrie koht e fundit. Pas diskutimeve, fola edhe
unl.
Pa hyr n hollsi, theksova rndsin e madhe q
ka ky vendim pr punonjsit e ktij sektori. Theksova
se Partia, Komiteti Qendror i saj, e kan vlersuar dhe
e vlersojn punn e mir t organeve t Punve t
Brendshme, por q t evitohen t metat e konstatuara
dhe q puna t ec m mir sht e domosdoshme:
S pari, q punonjsit e Ministris s Punve t
Eendshme t jen nga njerzit m t mir, besnik t
Partis, por edhe me kultur e t prgatitur politikisht
e ideologjikisht. Kshtu edhe besnikria e tyre forcohet,
edhe ndrgjegjja patriotike rritet. Duke studivar marksizm-leninizmin, edhe lufta kundr mbeturinave mi-

kroborgjeze, mendjemadhsis, familjaritetit etj., do t

zhvillohet m me sukses;
S dyti, q n organet e Punve t Brendshme t
ket nj disiplin t hekurt, se ndryshe armiku e ka m
t leht t veproj;
S treti, q t prmirsohen metoda dhe stili n pun si nga Ministria e Punve t Brendshme, ashtu edhe
nga organet e Punve t Brendshme n baz;
S katrti, q punonjsit e Sigurimit t jen mir
n dijeni t situats s brendshme dhe t jashtme, prandaj leximi i vazhdueshm i shtypit t Partis, Veanrisht pr ta, ka rndsi t madhe. Mbi kto situata duhet
t reflektojn e t rritin gjithmon vigjilencn ndaj veprimtaris s armikut t brendshm e t jashtm;
S pesti, q t punohet m mir pr forcimin e lidhjeve midis punonjsve t Sigurimit dhe t policis me
popullin nprmjet Frontit;
S gjashti, q t'i kushtohet kujdes shndetit si nga
degt e Punve t Brendshme, ashtu edhe nga vet punonjsit e Sigurimit.
Shpreha besimin e Komitetit Qendror t Partis
se kto shtje t rndsishme shokt e Ministris s Punve t Brendshme do t'i kuptojn drejt e do t vn
t gjitha forcat pr t'i zbatuar ato n jet.
Mbledhja i zhvilloi punimet n nivel t knaqshm.

1. Shih: Enver Hoxha, Vepra, vll. 12, f. 237.

22

23

E SHTUNE
5 MARS 1955

Interesim dashamirs i qeveris amerikane pr

Shqiprin. Pas krcnimit t paracakohshm t Dallesiti, q deklaroi se qeveria amerikane do t bj mos
pr ta liruar Shqiprin, presidenti amerikan tund
degn e ullirit dhe me zemrgjersi na ofron ndihm. Dje Ajzenhaueri 2 deklaroi se qeveria amerikane
sht e gatshme t na drgoj ushqime dhe krkoi nga
Lidhja e Shoqrive t Kryqit t Kuq t merrte prsipr
shprndarjen e tyre midis popullsis shqiptare. Nuk m
udit aspak alternimi i krcnimeve t Dallesit me
dhembshurin e presidentit pr t lehtsuar vshtirsit e fundit ushqimore t popullit shqiptar, por m
udit kokfortsia dhe besimi i verbr i amerikanve n
forcn e dollarit. Me t vrtet mendojn krert e imperializmit amerikan se mund ta blejn me dollar lirin
e pavarsin ton, pr t cilat kemi derdhur aq gjak?1
Akoma s'kan nxjerr msime nga dshtimi i njpasnjshm i orvatjeve t tyre pr t nnshtruar e sklla-

vruar Shqiprin? Tentativa e tanishme ngjan si dy

pika uji me ndihmn e detyruar q SHBA krkonin
t'i jepnin Shqipris menjher pas lirimit nprmjet
UNRRA-s e q ne e refuzuam me forc n ato kusl -Ite
kur vrtet na mungonte buka.
Nj gj sht e padyshimt, imperializmi amerikan
s'ka hequr e s'ka pr t hequr dor nga prpjekjet pr
t prmbysur pushtetin popullor e pr t skllavruar
Shqiprin. Deklarata e Ajzenhauerit tregon se Uashingtoni ka vendosur ta shtoj interesimin pr vendin ton, prandaj t rritim vigjilencn dhe, si kurdoher, t'u
japim prgjigjen e merituar si krcnimeve, edhe buzqeshjeve t armikut.

1. Xhon Foster Dalles, n at koh sekretar

SHBA-s.
2. Duajt D. Ajzenhauer, n at koh president i SHBA-s.

24

25

DURRES, E DIEL
6 MARS 1955

Mora pjes n konferencn e Partis pr qytetin

e Durrsit, q i zhvilloi punimet dje dhe sot. Si n raport, edhe n diskutimet u vu theksi n shtjet organizative t Partis e sidomos n rritjen e forcimin e
mtejshm t rolit drejtues t organizats-baz t Partis, pr ta br at me t vrtet vetvepruese e me
iniciativ, natyrisht, brenda normave t Partis.

28

E nNE
T MARS 1955

N mbledhjen e sotme t Presidiumit t Kuvendit

Popullor na u paraqit pr aprovim projektdekreti mbi
Pjesn e Prgjithshme t Kodit Civil, i cili ka rndsi t
madhe pr rregullimin e marrdhnieve juridike civile;
por shokt e aparatit t Presidiumit nuk na kishin dhn
q m par nj material shkoqits se cila sht pr,
mbajtja, vlera, qllimi dhe rndsia e projektit, si dhe
gjendja aktuale n fushn e zbatimit t legjislacionit civil. Pr kt arsye kritikova shokun sekretar t Presidiumit.
Kritikova, gjithashtu, edhe ministrin e Drejtsis,
cili gjer m sot nuk na ka br ndonj raportim pr kto
probleme me rndsi dhe i kshillova shokt q t krkojn m tepr llogari pr zbatimin e ligjeve nga gjykatat dhe prokurorit.
Shokt ishin dakord me vrejtjet e mia.

27

E MART
8 MARS 1955

Sot pasdite asistova n mitingun q u zhvillua me

rastin e 8 Marsit, Dits Ndrkombtare t Grave.
Salla e Teatrit Popullor ishte mbushur plot me -puntore e aktiviste t dalluara. Prshndeti shoku Pilo
n emr t Komitetit Qendror t Partis, pastaj foli
Nexhmija. Diskutuan mir shoqe puntore e intelektuale. Prshndetja e pionierve m plqeu.

E PRE91TE
11 MARS 1955

Vendimi i plenumit t fundit t KQ t Partis s

Punonjsve t Hungarist, pjes t t cilit u transmetuan
pardje nga agjencia MTI dhe jan botuar sot n Zrin
e popullit, godet me forc shfaqjet e oportunizmit t
djatht. Me sa duket Partia e Punonjsve t Hungaris
ka qen shum n rrezik, sepse deviacioni i djatht sht
frymzuar e udhhequr nga kryetari i Kshillit t Ministrave, Imre Nagi. Pikpamjet oportuniste koht e fundit, si thuhet n vendim, ishin prhapur n parti, n
aparatin shtetror dhe n sektor t tjer, prandaj izolimi e demaskimi ideologjik i tyre jan shptimtare pr
partin dhe socializmin n Hungari.
Gjat leximit t pjesve t vendimit m lindi nj
shqetsim q s'po m ndahet. Mohimi dhe sabotimi nga
oportunistt hungarez i industrializimit socialist t
vendit m kujtoi padashur shprehjen e preferuar t
shokut Mikojan2, 'ju duhet industria!, q ai dhe sho1. Ky plenum i zhvilloi punimet nga 2-4 mars 1955 n
Budapest.
2. A. J. Mikojan, n at koh zvendskryetar i par l
Kshillit t Ministrave t BRSS.

28

29

kt

tij na i prsritn aq shpesh n takimin ton t .

fundit.Mosvalkhntuedsokvhn-

garez Nagi ka marr krah? Nuk e di, por si zor t

jet i rastsishm gjallrimi i vrullshrn i oportunizmit
n Hungari,q prej vitit 1953, si thuhet n vendim.
Sidoqoft, goditja e deviacionit t djatht nga Partia e
Punonjsve t Hungaris sht nj fitore e madhe pr t
e pr ndrtimin e socializmit n Hungari,

KORE, E SHTUNE
12 MARS 1955

U nisa n orn 9 00 t mngjesit pr n Kor, ku

mbrrita n orn 13 15. Koha ishte e bukur. Gjat rrugs
pr n Elbasan, ku ishte dit pazari, pash mjaft fshatar, sidomos ermenikas, q shkonin n qytet. Nuk shihej q ata t onin n treg vese nga nj gomar me dru.
ermenika sht akoma nj krahin mjaft e varfr. Duhet t marrim pr ta masa edhe nga ana shndetsore.
Jeta e ermenikasve do t ndryshoj n qoft se ata
do t shkojn t punojn edhe n fabrikat e n minierat
e ksaj zone. Prandaj duhet t punojm akoma me ta, q
t'i sqarojm e t'i bindim se hapja e minierave t hekurit
do ta rrit mirqenien e tyre e do t'u siguroj nj t
ardhme t lumtur. Duhet t shpejtohemi n kt drejtim. N ermenik Partia gjithnj ka pasur dhe ka miq
t mir. N kohn e Lufts Nacionallirimtare kjo krahin ka qen nj nga bazat e shndosha t Partis. Para
lirimit ermenikasit kan qen shum prapa n t gjitha drejtimet, por tash jeta e tyre ka ndryshuar. Atje
jan hapur shkolla e qendra kulture, ku brezat e rinj
pajisen me dije. Megjithat, duhet punuar akoma q banorve t ksaj zone t'u hapim m shum perspektiva
n pun.
31

Me hidhrim e dhimbshuri kujtova t varfrin plak,

Ali Dishn, i cili vdiq para disa muajsh dhe sht varrosur aty, afr rrugs, n t dal t Elbasanit, n disa ullishte. Ishte mik besnik i Partis, q na ka strehuar e na
ka mbajtur n koht m t rrezikshme t lufts. Ishte
njeri i drejt, i thjesht e i pjekur. Shpesh m vinte n
shtpi. Nj muaj para se t vdiste, krkoi t m takonte
dhe e prita n Komitetin Qendror; m'u ankua se tokn
q i dha Partia disa dallaveraxhinj krkonin t'ia hiqnin,
gjoja pse qe plak.
Do t interesohem pr gruan e tij, veanrisht pr
nipin e tij t vogl, Abazin, t cilin e donte shum e
q ma la amanet kur erdhi hern e fundit tek un.

Me shokun Haki Toska, i cili kishte dal e m priste

n Qafn e Thans, biseduam pr gjendjen ekonomike
t rrethit t Kors. Kjo paraqitet e knaqshme, populli
e ka nxjerr mir dimrin. Mungesa n ushqime dhe n
veshmbathje s'ka pasur. Edhe gjendja e blegtoris, gjithashtu, paraqitet e mir.

KOR. E DIEL
13 MARS 1955

Nj sqarim i pamjaftueshm, pr t mos thn i

rrrt: Duke folur n aktivin e Partis s Punonjsve t
Hungaris t qytetit t Budapestiti pr vendimet e plenumit t fundit, sekretari i par i komitetit t -partis
s ktij qyteti tha: Ashtu sikurse kshillon Komiteti
Qendror i Partis, deviacionistt nuk duhet t trajtohen
n asnj mnyr si armiq. Asgj m tepr nuk thuhet
pr kt shtje. N kt mnyr nuk bhet kurrfar diferencimi midis bartsve t ndrgjegjshm e nxitsve t
oportunizmit dhe t tjerve, q vetm manifestojn ndonj pikpamje oportuniste. Pr mendimin tim, t part
jan e duhen luftuar si armiq t rrezikshm t socializmit. Kuptimi i ksaj sht i domosdoshm pr ta shkulur nga rrnjt oportunizmin, ndryshe ai do t vazhdoj
ta brej partin dhe socializmin. Besoj se udhheqsit e
partis hungareze, q mund t ken ndonj arsye pr
t mos i vn hapur pikat mbi i, e kan t qart kt
dhe do ta shpien deri n fund luftn e filluar kundr
deviacionit t djatht.
1. Aktivi u mblodh m 11 mars 1955 n Budapest.

33
32

3 63

sort2..

E 11N
MARS 1955

U vura n dijeni mbi gjendjen e reparteve ushtarake n rrethin e Kors, q ishin duke mbaruar nj
loj n prgatitjen e shtabeve kundr goditjes nga bomba atomike. Rezultatet dukeshin t knaqshme. Nj loj
e till, sigurisht, duhet t zhvillohet n t gjitha repartet
e ushtris.
Fryn er e fort dhe qielli sht i vrenjtur. Majat
e maleve jan t veshura me bor. Kjo i ka hije Kors.
Fushat me grur gjelbrojn dhe gruri duket shum
mbar. Fshatarsia sht prgatitur mir pr mbjelljet
e pranvers, tash pret me padurim t ngrohet pak toka
dhe t filloj nga puna. Ndrkoh n Ndrmarrjen Bujqsore t Maliqit ka filluar mbjellja e panxharit.

RORP., E MARTE
15 MARS 1955

N Kor ekzistojn mundsi t mdha pr rritjen

dhe zhvillimin e rrushit, pr arsye t toks s prshtatsiune pr kt kultur dhe t zellit n pun q i karakterizon korart. Kodrat e shn Thanasit duhet t kthehen n vreshtat. Dhe kjo pun ka filluar, nj pjes e
tyre jan kthyer n t tilla nga ndrmarrja bujqsore
Irakli Terova. Por punonjsve t bujqsis t ktij
rrethi duhet t'u ndajm m shum fidan. Ata jan t
gatshm t bjn qilizmn dhe t kujdesen pr mbjelljen e rrushit.

Fillova t lexoj librin Henri Barbusse t shkrimtarit Ani Vidal. Libr shum interesant, i dokumentuar,
i shkruar me zemr e me dhembshuri pr shkrimtarin
dhe lufttarin e madh, Barbysin. Duhet t rilexoj patjetr Clart&I dhe Enchalnements 2.

Fabrika pr Konservimin e Frutave n Kor po

ngrihet. Porosita shokun Haki q kt ver t nxjerin
prafrsisht statistikat e prodhimit t frutave, q t mos
ecim pa parashikime pr kt fabrik. Sigurisht duhet t
mendojm edhe pr ndonj fabrik verrash dhe likeresh n Kor, ku kemi rrush, dhe fabrik alkooli.

1. Qartsi, 2. Hallkat vepra t rndsishme t A.

Barbysit,

1. M von kto vreshta u prIshn se territori I tyre u

prfshi n planin rregullues t qytetit t Kors.

afk

35

E frikshme duhet t ket qen pr t dashurit kalaman t vegjl tuberkuloz nata kur u mori zjarr ndrtesa ku kuroheshin. Shkova i pash. Fmljt nuk kishin
psuar gj, kurse ndrtesa ishte dmtuar, prandaj duhet
t marrim masa pr rindrtimin e saj, sepse muret jan
t mira.
RORE, E MERKURE
18 MARS 1955

Po lexoj librin e bukur -Esteiros t portugezit Pereira Gomes. Gomes, antar i Komitetit Qendror t Partis Komuniste t Portugalis, n kt libr prshkruan
n mnyr realiste dhe shum prekse jetn e mjeruar t
fmijve n Portugali nn regjimin e urryer t fashistit
klerikal, Salazarit. Kujdesi pr fmijt pasqyron me t
vrtet fytyrn e regjimit n nj vend. Misht t ngjethet kur lexon librin Esteiros. I till, pra, sht regjimi
shtyps n Portugali. Sa t mdha jan detyrat e njerzve t drejt n botk, sa e shenjt sht lufta q bhet pr
lirimin e t mjeruarve, pr t'i nxjerr ata n rrugn e
drits! sht e pakuptueshme q njerzve t ndershm
t'u mungojn guximi dhe kuraja pr t'u hedhur n luft
kundr shtypjes dhe shfrytzimit.
Energji t mdha fshihen te njerzit prparimtar
t t gjith bots, t cilt ne duhet t'i zgjojm, t'i armatosint, t'i hedhim n luft. Fitorja na takon neve, njer,zve t thjesht, t drejt e t guximshm. do njeri
duhet t mendoj se me miliona njerz n bot po vuajn e po krkojn ndihm. Jeta e njeriut t ndershm
duhet t jet vazhdimisht n nj luft t paprer, t

36
37

paepur dhe do hap i tij n kt drejtim sjell t re pr

njerzit q vuajn. Larg sht nga ne Portugalia, por
sa pran nesh jan Magdalena dhe Ginetoja, fmijt q
prmenden n librin Esteiros. T luftojm pa pushim
pr rritjen e mirqenies s kalamanve t vendit ton,
sepse kshtu kemi ndihmuar n lirimin e kalamanve
t mjeruar pr t cilt shkruhet n kt libr.

E ENJTE
31 NIAB,S 1955

Sesioni i dyt i legjislaturs s 3-t t Kuvendit

Popullor, q hapet sot n orn 17 0 do t diskutoj kryesisht rreth politiks s brendshme e t jashtme t Qeveris dhe projektligjit mbi buxhetin e shtetit pr vitin
1955. N sesion do t marr pjes edhe delegacioni
Sovjetit Suprem t BS, q mbrriti dje n vendin ton
i ftuar pr kt qllim nga Presidiumi i Kuvendit Po-.
pullor.

33

39

E MARTE

E PRENITE

5 PRILL 1955

15 PRILL 1955

Filloi punimet aktivi ekonomik, ku marrin pjes

drejtues t organeve ekonomike, shtetrore dhe t Partis. U referua rreth masave q duhen marr pr prmirsimin e drejtimit t ekonomis nga ana e organeve
ekonomike, shtetrore dhe t Partis.
N seancn e dyt, pasdite, filluan diskutimet, q
do t vazhdojn edhe nesr.

40

N planin e puns pr tremujorin e 2-t t vitit

1955 duhet t shtohet pr Drejtorin e Agjitpropit:
1. Kontrolli n vend i zbatimit t programeve politike n shkolln e bashkuar Enver Hoxha e n Shkolln e Sigurimit (Ministria e Punve t Brendshme). Kjo
pun t shrbej pr ndrtimin e programeve t reja t
prshtatshme me gjendjen.
2. Kontroll dhe ndihm Shkolls s Partis pr vitin n vazhdim (pse pika 9 s'sht e mjaftueshme).
3. Gjendja e vrtet mbi folklorin e vendit ton (pr
vjershat, historit, prrallat popullore etj.). Punn pr
grumbullimin e folklorit tashm e kemi prqendruar n
Institutin e Shkencave. Edhe m par n regjimet e kaluara sht br kjo pun nga njerz patriot. 'po bhet me kt pasuri? 'mendohet t bhet n t ardhmen?
4. Gjendja e zbulimeve arkeologjike: krkimet aktuale dhe t kaluarat. N 'drejtime punohet? Perspektivat e puns, nevojat, masat.
5. Gjendja e monumenteve historike t do lloji n
vendin ton. Fati i tyre, masat pr ruajtjen etj.
6. Fati i dokumenteve historike (dokumente antike,
41

t shtypura e dorshkrime, libra t edicioneve t vjetra

q s'gjenden, gazeta t vjetra etj.), q ndodhen n dorn
e popullit. Si punohet n kt drejtim pr t'i br kto
dokumente pron kolektive? 'rezultate jan arritur
deri tash dhe 'masa duhen marr pr prpunimin e
tyre?
E HIS
18 PRILL 1955

Mora pjes n sesionin shkencor kushtuar 85-vjetorit t lindjes s V. I. Leninit, organizuar nga Instituti
i Shkencave.
Pr veprn dhe msimet dritdhnse t Leninit t
madh referuan nj numr bashkpuntorsh t institutit
dhe shok t tjer t ftuar. sht gzim e knaqsi q
njerzit tan, shok t rinj t edukuar nga Partia, flasin
me kompetenc e aftsi pr idet, msimet dhe pr veprn kolosale t Leninit t madh. sht gzim e krenari
q n Shqipri kudo flitet e zbatohen msimet e Lenin-Stalinit. Por s'ka vend pr vetknaqsi. Ta duash
Leninin do t thot ta njohsh me themel veprn e tij,
ta zbatosh marksizm-leninizmin pa lkundje e ta
mbrosh nga do sulm e shtrembrim q shfaqet e nga
kushdo q shfaqet.

42

43

MARTR
19 PRILL 1955

Masa konkrete n luftn kundr oportunizmit t

djatht n Hungari: Para disa ditsh Komiteti Qendror
i Partis s Punonjsve t Hungaris e prjashtoi Imre
Nagin nga Byroja Politike e nga Komiteti Qendror
dhe e shkarkoi nga t gjitha postet n parti, kurse dje
Asambleja Kombtare e RP t Hungaris e shkarkoi
at edhe nga detyra e kryetarit t Kshillit t Ministrave. Goditja e kreut t oportunizmit sht nj fitore pr
partin hungareze q ndihmon pr zhvillimin me sukses
t lufts kundr pikpamjeve antimarksiste e antileniniste dhe pr zbatimin e programit t ndrtimit socialist.

44

E ENJTE
21 PR1LL 1955

Sot u mbushn 85 vjet nga dita kur lindi V.I.Lenini,

udhheqsi i Revolucionit L Madh Socialist t Tetorit.
Idet e pavdekshme t Leninit jan e do t mbeten n
themel t t gjitha fitoreve tona. Ato u ndriojn rrugn
proletariatit dhe masave punonjse t bots.
Sot pasdite ishim n mbledhjen solemne q u organizua me kt rast nga Komiteti Qendror dhe Komiteti
i Partis pr Qytetin e Tirans.
Gjithashtu sot, Shkolls s Lart t Partis iu dha
emri i V.I.Leninit. Morm pjes n ceremonin q u
zhvillua atje.
Por kryesorja e kryesoreve sht t'i qndrojm
besnik n do hap, n do qndrim e veprim veprs s
Leninit q sht vazhdim i veprs s kolosve Marks e
Engels, e q, pas Leninit e mbrojti dhe e oi m prpara
i paharruari Josif Stalini. T'u qndrojm besnik msimeve t tyre, ideve t tyre t pavdekshme. Ta peshojm do hap q bjm, n politikn e brendshme ose t
jashtme me msimet e tyre, t'u referohemi atyre dhe
askujt tjetr n mendimet dhe n qndrimet tona. Vetm kshtu revolucioni do t ec kudo i paprlyer.
45

E DIEL
24 PRILL 1955

Sot paradite n selin e Komitetit Qendror t Partis prita nj grup ushtarsh, q kryejn shrbimin ushtarak n kufi. Ata m dorzuan stafetn 'e rojave t
kufirit drejtuar Komitetit Qendror t Partis.
Bra nj bised t ngroht me ta. I dgjova me
naqsi tregimet e tyre pr jetn n kufi dhe i prgzova
pr rezultatet q kan arritur n kryerjen *e detyrave.
T till jan kufitart tan, t gjall, t shkatht e optimist, trima t edukuar nga Partia, q ruajn me
gjilenc kufijt e shenjt t atdheut.

.46

E HENE
25 PRILL 1955

I ktheva prgjigje shokut Hrushov, duke e falnderuar pr ftesn q m bri pr t kaluar pushimet familjarisht n BS. Gjat muajve maj e qershor do t
bjm dy plenume t KQ t Partis, bile n qershor
mblidhet edhe Kongresi i Frontit Demokratik, kshtu
q e kam t pamundur t'ua plotsoj dshirn shokve sovjetik para fillimit t korrikut.
Nuk besoj t m keqkuptojn pr shtyrjen e afatit
q m propozojn, ca m tepr kur t marrin vesh pr
punt dhe pr problemet q kemi aktualisht npr duar.

47

E MRKURE
27 PRILL 1955

Plenuml i Komitetit Qendror t Partis, q filloi

pardje, u dha fund punimeve. N Plenum u diskutua
dhe u aprovua raporti i Byros Politike Mbi punn
ideologjike t Partis dhe masat pr prmirsimin e
saj.
N fjaln q mbajta n mbyllje t Plenumitl, theksova se armatosja si duhet me idet e marksizm-leninizmit do t na hap perspektiva m t gjera n pun,
do t na ndihmoj t mnjanojm gabimet n kryerjen
e detyrave, t'i zgjidhim drejt dhe shpejt problemet dhe
t orientohemi n do situat. shtjet ideologjike, kulturore e arsimore, q u diskutuan, Byroja Politike duhej t'ia kishte shtruar m prpara Plenumit t Komitetit
Qendror, sepse ktij i takon t zbrthej dhe t zhvilloj
m tej do problem t rndsishm dhe jetik pr Partin. Ky gabim, q reflektohet edhe n baz, duhet t'u
bhet msim udhheqjes s Partis dhe komiteteve t
Partis n rrethe.
T poshtra dhe tradhtare ishin tezat e Tuk Jakovs
kundr vijs s Partis son dhe udhheqjes s saj. T

parashtruara n. Plenum n mnyr diversioni, me arroganc dhe me kmbngulje, me prjashtim t Bedri

Spahiut q heshti n mnyr t dyshimt, ato revoltuan
dhe u hodhn posht me zemrim nga t gjith antart
e Plenumit t Komitetit Qendror. Pr t zbuluar trsisht karakterin armiqsor t tezave t Tuk Jakovs
q sht pak t thuash se bien er titizm, u ngarkua
Byroja Politike, q do t'ia paraqit konkluzionet e saj
mbledhjes s ardhshme t Plenumit.
Medoemos duhet sqaruar prse Tuk Jakova gjeti
pikrisht kto momente pr t shfaqur pikpamjet e
qndrimet e tij antiparti?! I ruante prej vitesh dhe tani
i shfaqi nga mosdurimi, apo mos iu gjallruan nga arsye
e rrethana t tjera t jashtme ose t brendshme? Do t
rrojm e do t msojm.
Vigjilenc! Asmiku sht aktivizuar dhe ka vn
n qendr t goditjes Partin dhe udhheqjen e saj. Por,
si kurdoher, kokn do t thyej, se Partin e kemi t
fort, syel e me gjykim t shndosh marksist-leninist.

1. Shih: Enver Hoxha, Vepra, vll. 12, f. 267.

48

19
4 83

E SIITUN
.30 PRILL 1955

Sot paradite vajta n Fier, 'ku asistova n inaugurimin e kanalit ujits Vjos-Levan-Fier, vepr e rndsishme e pes.vjearit t par. Kjo sht nj ndihin
tjetr madhe q , i jep Partia fshatarsis kooperativiste,
sht shprehje e kujdesit t saj t madh pr zhvillimin
e bujqSis.

50

E DIEL
1 MAJ 1955

1 Maj. Dita e Solidaritetit Ndrkombtar t Puntorve. Si do vit edhe sot kjo dit te ne u festua me
madhshti. Koha ishte shum e bukur, tamam pr fest.
Puntor, fshatar, nxns, student 'e populli i kryegytetit sot parakaluan krenar pr sukseset e arritura n
ndrtimin e socializmit nn udhheqjen e Partis.

51

E RENS
9 MAJ 1955

mARTS
3 MAJ 1955

M 11 maj do t mblidhet n Varshav Konferenca

e tet shteteve evropianel pjesmarrse n Deklaratn e
Mosks s 2 dhjetorit t vitit t kaluar pr garantimin
e paqes e t sigurimit n Evrop. Prball blloqeve agresive e prgatitjeve t imperializmit pr shprthimin e
nj lufte t re sht plotsisht e drejt dhe e nevojshme
q vendet tona t marrin bashkrisht t gjitha masat pr
t mbrojtur lirin e pavarsin, fitoret e puns ndrtimtare. Forca e bashkuar e vendeve socialiste me siguri
do t'i vr fre agresivitetit imperialist.

1. Kto shtete ishin: RP e Shqiprls, Bashkimi Sovjetik, RP e Polonis, Republika ekosllovake, RD Gjermane,
RP e Hungaris, RP e Rumanis dhe RP e Bullgaris. N
Konferencn e Varshavs u ftua t drgonte vzhguesin e
saj edhe qeveria e RP t Kins.

52

PYETJE DHE SQARIME PER BEDRIUNI

1. Fjalt n parantez t piks s 2-t jan t Bedriut [Spahiut] apo t Tukut [Jakovs] dhe far kuptohet me frazn nuk m'u dukn t pangjara kto?
2. A e ka menduar Bedriu kaq serioze shtjen e
ndonj gabimi t ndonj propagandisti n lidhje me Miladinin si internacionalist?
3. E aprovoi Bedriu Tukun kur i tha se kshtu
sht n kundrshtim me t gjith materialin historik t
Partis, sht antimarksist?
4. N rast se jo, si duhej t vepronte Bedriu pas ktij bisedimi, ku vihej n diskutim vija e Partis nga nj
antar i Komitetit Qendror?
a) Duhej t vinte menjher n dijeni Partin, q
Tuku m tha kshtu-kshtu.
b) T vizitonte muzeun, veanrisht pr t par a
kishte t drejt Tuku apo jo dhe t'i bnte vrejtjet e
veta Partis.
c) N fund t fundit, pasi t shihte muzeun, t'i tho1. Titujt n Ditar jan t vet autorit.

53

shte Tukut, nse kishte ose jo t drejt. Kshtu dhe vet

do t dilte n rrugn se pr kto medoemos duhej t
vinte n dijeni Partin.
5. Bedriu e ka par muzeun para se t'i thoshte Tuku pikpamjet e tij, apo m pas?
6. Si e shpjegon Bedriu shtjen q Tukut i ka thn: ... kto jan antimarksiste, kurse, nga ana tjetr,
neve na thot se ... nuk diktova ndonj shtje q t
kishte t bnte me revizionimin e vijs s Partis....
Kur gjykohet se ka pikpamje antimarksiste, ather
dikush ka gabuar dhe dikush duhet ta korrigjoj.
7. Pse Bedriu i kuptoi fjalt e fundit t Tukut n
Plenuml un nuk kisha qllim... nuk e kam shtjen
pr vijn...? (N fillim t faqes 3 t autokritiks s
Bedriut.)
8. Mos vall dshira e Bedriut ka qen q Tuku t'u
shkiste gjrave, q Bedriu m lart i ka gjykuar antimarksiste dhe t mbyllej kjo shtje pa i vn emrin,
as mish as peshk?
9. Si e kupton Bedriu kt vij t re t Tukut
(faqe 3, paragrafi i 2-t i autokritiks s Bedriut) deri
n konsekuencat e fundit? (Bedriu e dgjoi deri n fund
tezn e Tukut n Plenum.)
10. Meqense Bedriu e gjykon tash kt shtje si
revizionim t vijs, kjo duhet shpjeguar m thell dhe
m gjat, se mundet q pikpamjet e Tukut ai t'i gjykoj si shtje t shkputura, t rastit, pr periudha t
caktuara.
1. N Plenumln
25-27 prill 1955.

54

e 13-t

t KQ t PPSH, q u mbajt me

11. Si e kupton Bedriu rolin prars t Tukut dhe

me 'qllim, mendon Bedriu, e bn Tuku kt pun? A
mendon Bedriu se bisedat q ka br Tuku me t dhe
me disa shok t tjerl kan pasur qllime prarse?
12. 'do t thot Bedriu me fjalt se Tuku ka devijuar n kuptimin idealist dhe bajraktar t udhheqjes?
13. Pse Bedriu ishte i vendosur t mos diskutonte
dhe pse s'e vuri n dijeni Byron Politike? (Ato q thot
n faqen 5 t autokritiks s'jan t plota dhe as t vrteta.) Derisa i gjykoi pikpamjet e Tukut, kur i foli rastsisht Manushit [Myftiu], si tendencioze dhe t lidhura si pak trash, derisa i kishte quajtur m par
antimarksiste dhe t sugjerojm, se kishte vajtur edhe
n muze, de visu, kishte konstatuar se Tuku gabohej,
t gjitha kto pse nuk e shtyn Bedriun t'ia thoshte
problemin Byros Politike, por ishte aq i vendosur t
hesht?!
14. Bedriu pohon n faqen 5 se kur mendonte kshtu, ishte koherent me veten e tij. Kur thot se
s'ndiente ndonj prgjegjsi, bile edhe kur mori vesh
se Tuku s'ia kishte thn pikpamjet e veta as shokut
Enver, kto s'jan t vrteta.
1. Pikpamjet e veta antimarksiste Tuk Jakova, para se
t'i shtronte n Plenum, ua kishte shfaqur edhe Abdyl
llezit e Hito akos. N dallim nga B. Spahiu q heshti n
mbledhjen e Plenumit, kta armiq, q u demaskuan m
von, kur antart e tjer t Komitetit Qendror t Partis
hodhn: posht pikpamjet revizioniste t T. Jakovs, u ngriten, denoncuan bisedn e Tukut dhe u fshehn pas autokri-

tiks.

55

a) Bedriu e dgjoi bisedn e Tukut me vmendje

n shtpin e Tukut.
b) Bedriu i quajti antimarksiste pikpamjet e tij.
c) Pastaj vajti n muze, dhe atje pa se shtjet nuk
ishin si i tha Tuku, pra Tuku gabonte.
d) Ai dgjoi Tukun n Plenum. Dgjoi Hiton [ako] dhe Dylin [Abdyl Kllezil. Dgjoi t gjith shokt.
e) Kur i foli Manushit shprehu dyshime pr mnyrn tendencioze t shtrimit t pikpamjeve nga Tuku.
T kalosh nga t gjitha kto faza dhe t pretendosh
se s'ke kuptuar, t insistosh pr t mos vn n dijeni
Byron Politike, kjo s'hahet. T gjitha kto shtje nuk
mund ta linin Bedriun n gjum, se pikpamjet e Tukut
s'ishin pr gjra banale e t praktiks, dhe Bedriu
s'mtInd t ishte kaq koherent n pikpamjet e tij. Si
guxon t thot se s'ndien asnj prgjegjsi, bile edhe
kur mori vesh se Tuku s'ia kishte thn as Partis?!
Pra s'sht vetm arsyeja q thot n paragrafin e
2-t t faqes s 5-t t autokritiks. Faktet q prmendm nuk ishin t mjaftueshme q t'i zgjonin Bedriut
kujtesn edhe sepse kishte t bnte me Tukun.
15. Cilat, pra, jan arsyet e vrteta q Bedriun e detyruan t mos flas dhe t mos jet shum koherent
n autokritikn e tij?
16. Cilat jan arsyet, sipas Bedriut, q Tuku hesht
plotsisht n t gjitha autokritikat e tij pr bisedn q
ka br me t? Ai prmend bisedat me Hiton e me Dylin, kurse pr bisedimin me Bedriun thot se s'mban
mend fare.
17. Bedriu s'lajmron Partin, Tukut asgj s'i kuj-

56

tohet nga bisedimi me Bedriun. 'konkluzione nxjerr

Bedriu nga kjo shtje?
18. A kan ekzistuar te Bedriu paknaqsi karshi
shokve, karshi udhheqjes ose karshi vijs?
19. Disa shtje n punn dhe n qndrimet e Bedriut:
a) Pse shum zyrtar me instruktort e aparatit t
Komitetit Qendror t Partis? do gj e sjell me letr
dhe do prgjigje e krkon me shkrim.
b) I ftoht dhe shum zyrtar me shokt.
c) Aktiv n ministri (sido q mjaft nervoz dhe shum her i mbron shtjet me pasion), i trhequr nga aktivitetet e tjera shoqrore dhe t Partis.
d) Metoda trheqjeje n shfaqjet e jashtme.
e) E tepruar shtja e ngritjes dhe e propagandimit
t puns s patriotve t vjetr. N kt drejtim Bedriu
tregon nj zell t madh dhe l t kuptohet sikur po
ndreq gjoja harresn e Partis n kt shtje.

5?

MART2
10 MAJ 1955

Sot n orn 12 prita nj grup delegatesh q morn

pjes n Konferencn e Nnave. Ato m dorzuan mesazhin e prshndetjes, q konferenca i drejtoi Komitetit Qendror t Partis.
Bisedovat przemrsisht me prfaqsueset e nnave
shqiptare, t cilat luajn nj rol t rndsishm n rriijen dhe n edukimin e brezit t ri, si dhe n zhvillimin
e industris, bujqsis, kulturs etj.

E MERKIIRE
11 MAJ 1955

Hapet n Varshav Konferenca e vendeve evropiane

pr garantimin e paqes dhe t sigurimit n Evrop. Vendimet e ksaj konference, t frymzuara nga vullneti i
popujve tan pr mbrojtjen e liris e t pavarsis s
vendeve tona, do t'i shrbejn forcimit t miqsis, t
bashkpunimit e t unitetit mes shteteve t demokracis popullore t Evrops. Ato do t'i shrbejn sigurimit
t paqes dhe do t bhen nj barrier e pakaprcyeshme
pr planet agresive t imperializmit. Pr her t par n
histori populli yn ka kaq miq dhe lidhet kaq ngusht
me popuj t tjer. Udhheqja e Partis, marksizm-leninizmi e socializmi i forcuan popullit ton besimin n
vete, i dhan dinjitetin e merituar dhe e bn pjestar
t barabart t familjes s madhe socialiste. Pr forcimin
kurdoher n rrug marksiste-leniniste t ksaj miqsie
populli, Partia dhe Qeveria jon do t vn t gjitha
forcat pr t zbatuar me prpikri do detyrim q do
t'u takoj nga traktati q do t nnshkruhet n Varshav.

1. Shih: Enver Hoxha, Vepra, vll. 12, f. 318.

58

59

E STITUNP
14 MAJ 1955

U nnshkrua n Varshav Traktati i miqsis, i

bashkpunimit dhe i ndihms reciproke dhe marrveshja mbi krijimin e komands s prbashkt t forcave
t armatosura t tet vendeve evropiane.

U shpall komunikata pr takimin n nivelin m t

lart t prfaqsuesve t Bashkimit Sovjetik dhe t RPF
t Jugosllavis. N fund t majit prfaqsuesit e t dy
vendeve do t takohen e do t bisedojn n Beograd. Po
prse? Pr prmirsimin gjithnj m shum t marrdhnieve midis dy vendeve, thuhet n komunikat, kurse jugosllaZ1t edhe sot deklaruan se gjat takimit do t
diskutohen disa shtje q kan mbetur t pazgjidhura
midis dy qeverive. Hajde gjeje, megjithat, kjo sht
pun pr ta.
Neve na intereson e shqetsohemi pr tjetr gj.
Iniciativn pr organizimin e nj takimi t till e kan
marr udhheqsit sovjetik qysh para nj viti, por ather propozimi i tyre u refuzua nga Titoja, q vuri si
kusht arritjen e sukseseve paraprake n drejtim t nor-

60

malizimit. Ky kusht, me sa duket u pranua nga sovjetikt dhe kjo duket nga zhvillimet e ndodhura gjat ksaj kohe n marrdhniet mes dy vendeve. Po pse bhen
gjith kto? Cili sht shkaku i ndryshimit t qndrimit
t udhheqjes sovjetike ndaj titistve? Mua s'ma kan
mbushur mendjen arsyet q jepeshin n letrn e qershorit 1954 t firmosur nga Hrushovi. A mund t shpresohet se nga kjo Titoja do t ndrroj rrug? Ai q mendon kshtu, kushdo qoft 1, nuk e njeh Titon, ose mbivlerson shum veten. Vjet Hrushovi na tha se ndryshimi
i qndrimit ndaj titistve synon t provoj sa t gatshm e t vendosur jan udhheqsit jugosllav pr t
ndjekur rrugn e socializmit. Po a ia vlen q pr t
provuar tradhtin e njohur botrisht t socializmit
nga Titoja t'i shkosh atij mysafir n shtpi, n Beograd?!
N prbrjen e delegacionit sovjetik, q shpallet n
komunikat, bie n sy mungesa e Molotovit. Duke menduar rreth ktij fakti, m'u kujtua atakimi i hapur q
i bri para ca kohsh Titoja 2 nj fjalimi t mbajtur n
Sovjetin Suprem t BS nga Molotovi pr frym gjoja
antijugosllave. sht e qart q Molotovi sht i padshirueshm pr Titon, por t'ia plotsosh ktij dshirn
deri n kt mas s'sht aspak dinjitoze. Mund t mos
jet kjo. Mundet q Molotovi t ket ndonj detyr tjetr t rndsishme, se me shndet sht mir, prderisa
sot shkoi n Vjen, ose... t ket qen kundr organizimit t ktij takimi. Mund t jet edhe kjo, por tani pr
tani ne s'dim asgj t sakt.
1. P..sht fjala pr N. S. Hrushovin.
2. N fjalimin e mbajtur n Skupshtinn Popullore t Jugosllavis m 7 mars 1955.

61

E MERKURE
18 MAJ 1955

E HENE
23 MAJ 19.55

Dje Titoja i siguroi botrisht padront e vet t Perndimiti se n bisedimet me udhheqsit sovjetik nuk
do t bisedohet asgj kundr tyre dhe se asgj nuk do
t ndryshoj n marrdhniet e Jugosllavis me ta. Dhe
shrbtori i devotshm nuk u mjaftua me kaq, ai gjeti
rastin n po kt fjalim pr t falnderuar vendet perndimore dhe veanrisht Shtetet e Bashkuara t Ameriks pr ndihmn q i kan dhn dhe vazhdojn t'i
japin Jugosllavis.
Ky sht Titoja, q disa kan filluar ta quajn
shok. T shpresosh q ky armik i betuar i marksizm-leninizmit e i socializmit do t shkputet nga prehri i
imperializmit, me t cilin sht.liclhur kok e kmb,
sht utopi. do veprim i nxitur nga ky iluzion vetm
ia rrit ajarin t diskredituarit Tito n opinion dhe te
padront e vet.

E prisnim letrn q, na erdhil, por kurr .nuk me.ndoja .q prmbajtja : e saj t m revoltonte e t m -trondiste kaq shum. Dihet q koht e fundit udhheqsit
sovjetik kan filluar ta thrresin tradhtarin Tito .shoku Tito, por kurr nuk do ta besoja, po t mos e kisha
par me sy, si e pash sot, q -ata : kan vendosur ta
hedhin posht si t padrejt vendimin e Informbyros t
nntorit 1949 e ta rehabilitojn trsisht kt armik.
Neve asnjher s'na ka plqyer e s'kemi qen dakord me qndrimet, opinionet e demarshet e kohve t
fundit t udhheqsve sovjetik pr ta afruar Titon, por,
pr kto, si dhe pr vajtjen n Beograd ata vendosin
vet. Gjithsecili e di vet 'bn, por askush s'ka t drejt, qoft ky edhe Sekretari i Par i KQ t PK t BS, t
anuloj n mnyr t njanshme nj vendim kolegjial.
Udhheqjen trockiste t Beogradit e kan dnuar partit
komuniste e puntore, antare t Informbyros dhe u
takon ktyre t vendosin nse duhet rishikuar vendimi i
nntorit 1949.

1. Fjalim i mbajtur n Pula me rastin e 10-v;etorit t lirimit t Istrias.

1. M 23 maj 1955 udhheqjes s PPSH i erdhi nj letr

nga N. S. Hrushovi.

62

63

Ky vendim i udhheqjes sovjetike, q pr mendimin'

tim sht trsisht i paprligjur, m shqetson, se lidhet
jo vetm me qndrimin q duhet mbajtur ndaj nj armiku tepr t rrezikshm si sht Titoja, por edhe me
marrdhniet midis partive tona. T'i krkosh nj partie,
tri dit para takimit me Titon n Beograd, t rishqyrtoj
dhe t vendos pr hedhjen posht t vendimit t Informbyros, do t thot ta pyessh sa pr t lar gojn.
Nuk e di, por udhheqja e ndonj partie tjetr
mund t jet dakord me kt vendim t sovjetikve. Si
t duan, kurse ne, q e njohim mir renegatin e Beogradit, nuk do ta japim kurr plqimin pr larjen e t palarit Tito.
Letrn ua dhash edhe shokve pr ta studivar. Do
t mblidhemi e do t vendosim bashkrisht pr prgjigjen, q duhet kthyer sa m shpejt.

E MERKURR
25 MAJ 1955

Pas diskutimit n Byron Politike u kthyem prgjigjen e letrs shokve sovjetik. Mendimin ton t argumentuar ua tham hapur, megjithse kjo mund t mos
u plqej. Krkuam me forc q, pr t vendosur lidhur
me vendimin e Informbyros t nntorit 1949, t organizohej nj mbledhje e Byros Informative, ku, mundsisht, t marr pjes edhe Partia jon pr t thn fjaln
e vet. T shohim si do t reagojn, por kam pak shpres
q ata t heqin dor nga vendimi pr ta rehabilituar

udhheqjen jugosllave.
Presidiumi i Kuvendit Popullor vendosi q m 28
maj t mblidhet Kuvendi Popullor pr t shqyrtuar
shtjen e ratifikimit t Traktatit t Varshavs.

s4

65
5 - 63

E ENJTE
26 MAJ 1955

Shokt sovjetik jo vetm s'e kan mirpritur, por.

me sa duket, edhe jan shqetsuar nga prgjigjja q u
kthyem. Kt e provuan krkesa e sotme e Levikinit,
ambasadorit sovjetik, pr t'u takuar e tentativat e tij
gjat biseds pr t na bindur t trhiqeshim nga kundrshtimi. Megjithat, jo ne, por ishte ambasadori sovjetik ai, q, prball argumenteve q i parashtrova, u
detyrua t trhiqej, duke m premtuar se do t'ia transmetonte udhheqjes t gjitha ato q i thash. Le t bj
't doj, por asgj t re s'ka pr t transmetuar, se t
gjitha jan thn n letrn q i drejtuam Hrushovit.

U nis nga Moska dhe mbrriti n Beograd delegacioni qeveritar i Bashkimit Sovjetik i kryesuar nga Hrushovi. Ve deklarats s N.S.I-Trushovit n aeroporiin
Zemun, delegacioni qeveritar sovjetik i bri nj vizit Titos.

E PREMTE
21 MAJ 1955

Kundrshtimi yn i vendosur pr anulimin e njanshm nga sovjetikt t vendimit t Informbyros pr

dnimin e udhheqjes jugosllave ka rn n vesh t
shurdhr. Qysh dje, me t vn kmbt n aeroportin e
Beogradit, N.S.Hrushovi nxitoi t deklaronte dhe t hidhte posht publikisht e me vendosmri Rezolucionin e
nntorit 1949. Argumentet u gjetn, ky rezolucion
sht mbshtetur n dokumente t trilluara nga armiqt; Beria, Abakumovi e agjent t tjer t imperializmit n radht e PK t BS e mashtruan dhe e shtyn
Byron Informative t dnonte udhheqjen jugosllave.
E bukur logjik: komunistit Tito e shokve t tij u
sht rn padrejtsisht n qaf. Ky prfundim, edhe
sikur t jet thn thjesht e vetm pr koniunktur,
q prsri sht absolutisht e palejueshme, sht tepr
i rrezikshm, se krijon iluzione. Armiku mbetet armik
e po e dobsove vigjilencn ndaj tij, t ngul thikn.
Po m forcohet bindja se kemi qen t vetmit n
kundrshtim me kt vendim t sovjetikve. Po t kishin vepruar si ne edhe partit antare t Byros Infor-

mative, N.S.Hrushovi do ta kishte shum t vshtir dhe

66

67

fare t pajustifikueshme ta rehabilitonte n kt mnyr

Titon. Kjo u b, me siguri, edhe me plqimin e t tjerve, prandaj tani nuk ia vlen t krkohet mbledhja e
Informbyros pr kt. shtje. Kt mendim do t'ua
shtroj edhe shokve t Byros Politike dhe, pasi ta diskutojm e t biem dakord, mund t'ua komunikojm
edhe sovjetikve, natyrisht, duke theksuar prsri qndrimin ton t palkundur ndaj titistve.

Shokt e Byros Politike ishin dakord me mendimet e mia. Thirra Levikinin, i cili kto dit mbeti duke
na krkuar takime, e vura n dijeni pr ka vendosm
me shokt dhe i krkova q pr kto t informonte udhheqjen sovjetike.
Problemi sht ende n zhvillim e sipr dhe ne kemi besim se udhheqja sovjetike do t dij e do t vendos drejt pr gjithka. Sidoqoft duhet mprehur m
tepr vigjilenca e duhen hapur m mir syt.

E SHTIINF:
28 MAJ 1955

Mes nj entuziazmi t paprshkrueshm Kuvendi

Popullor ratifikni njzri sot mbasdite .Traktatin e miqsis, t bashkpunimit dhe t ndihms reciproke midis tet vendeve tona t kampit socialist. Populli shqiptar, q ndr shekuj e ka derdhur gjakun lum pr lirin
e pavarsin e vet, do t'i qndroj besnik ktij traktati,
q sht shprehje de jure e miqsis dhe e vllazrimit
me popujt e Bashkimit Sovjetik dhe t vendeve t demokracis popullore t elikosur nga leninizmi. I ndrgjegjshm pr detyrat dhe t drejtat q rrjedhin nga
pjesmarrja n kt traktat, populli yn do t luftoj
pr mbrojtjen e kampit socialist, pr ruajtjen e paqes n
Ballkan dhe n Evrop, pr mbrojtjen dhe shtimin e
fitoreve n ndrtimin e socializmit.
N mbledhjen e Kuvendit fola dhe unl.

1. Shih: Enver Hoxha, Vepra, vll. 12, f. 325.

63

69