Aralin sa Filipino

Aralin sa Pandiwa
c 2012 Pia Noche, www.samutsamot.wordpress.com

Ang pandiwa (verb) ay salitang nagsasaad ng kilos o galaw. Nakalista sa talahanayan

sa araling ito ang mga karaniwang pandiwa sa Filipino. Binibigay ang salitang-ugat (root
word ) at salin nito sa Inggles. Nakaayos na paalpabeto ang mga salitang-ugat. Tandaan
na hindi lahat ng salitang-ugat sa talahanayan ay pandiwa. Binibigay din ang pandiwa sa
tatlong aspekto nito.
Ang pandiwa na nasa aspektong pangnagdaan (past tense) ay nagsasaad ng kilos na
ginawa na, natapos na, o naganap na. Ang aspektong ito ay tinatawag din na aspektong
naganap o aspektong perpektibo. Ang mga halimbawa nito ay nakita, bumili, inulit, at
sinundan.
Ang pandiwa na nasa aspektong pangkasalukuyan (present tense) ay nagsasaad ng
kilos na kasalukuyang ginagawa o nagaganap, o ginagawang paulit-ulit. Ang aspektong ito ay
tinatawag ding aspektong nagaganap o aspektong imperpektibo. Ang mga halimbawa
nito ay nakikita, bumibili, inuulit, at sinusundan.
Ang pandiwa na nasa aspektong panghinaharap (future tense) ay nagsasaad ng kilos
na gagawin pa lamang at hindi pa nangyayari o nagaganap. Ang aspektong ito ay tinatawag
ding aspektong magaganap o aspektong kontemplatibo. Ang mga halimbawa nito ay
makikita, bibili, uulitin, at susundan.
Ang ilang pandiwa sa talahanayan ay mayroong actor-focus at object-focus. Ang pandiwa
na may actor-focus ay nagsasaad ng kilos na ginagawa ng tao o aktor. Kung bagay ang
gumawa ng kilos na tinutukoy ng pandiwa, ang pandiwa ay may actor-focus din. Sa talahanayan, ang pandiwa na may actor-focus ay may (A) pagkatapos ng salitang-ugat.
Ang pandiwa na may object-focus ay nagsasaad ng kilos na ginagawa sa tao o anumang
bagay na tumatanggap ng kilos. Sa pangungusap, ang pandiwa na may object-focus ay
nangangailangan ng object, ang tao o bagay na tumatanggap ng kilos. Sa talahanayan, ang
pandiwa na may object-focus ay may (O) pagkatapos ng salitang-ugat.
Tingnan ang pagkakaiba ng pandiwa na may actor-focus sa pandiwang may object-focus.
[1a] Si Maria ay umaawit./Umaawit si Maria. (Maria is singing.)
Ang pandiwang umaawit ay may actor-focus dahil si Maria ang gumagawa ng kilos na
ito. Siya ang umaawit.
[1b] Inaawit ni Maria ang Lupang Hinirang./Lupang Hinirang ang inaawit ni Maria.
(Maria is singing Lupang Hinirang.)
Ang pandiwang inaawit ay may object-focus dahil may bagay na tumatanggap ng kilos
na ito (kung ano ang inaawit). Ang object sa [1b] ay ang awit na Lupang Hinirang. Ito ang
inaawit.

[2a] Si Maria ay naghihintay./Naghihintay si Maria. (Maria is waiting.)

Ang pandiwang naghihintay ay may actor-focus dahil si Maria ang gumagawa ng kilos
na ito. Siya ang naghihintay.
[2b] Hinihintay ni Maria si Mario./Si Mario ang hinihintay ni Maria.
(Maria is waiting for Mario.)
Ang pandiwang hinihintay ay may object-focus dahil may taong tumatanggap ng kilos
na ito (kung sino ang hinihintay). Ang object sa [2b] ay si Mario. Si Mario ang hinihintay.
[3a] Si Maria ay kumain ng mansanas./Kumain ng mansanas si Maria.
(Maria ate an apple.)
Ang pandiwang kumain ay may actor-focus dahil si Maria ang gumawa ng kilos na ito.
Siya ang kumain.
[3b] Kinain ni Maria ang mansanas./Ang mansanas ay kinain ni Maria.
(Maria ate the apple./The apple was eaten by Maria.)
Ang pandiwang kinain ay may object-focus dahil may bagay na tumatanggap ng kilos na
ito (kung ano ang kinain). Ang object sa [3b] ay ang mansanas. Ang mansanas ang kinain.

Salitang-ugat

abot
abot
akyat (A)
akyat (O)
alaga (A)
alaga (O)
alam
alis (A)
alis (O)
aral
awit (A)
awit (O)
ayos (A)
ayos (O)
baba
bangon

English translation

overtake/arrive on time
reach for/hand over
climb
climb
care for
care for
find out
leave/depart
remove
study
sing
sing
fix/organize
fix/organize
go down/get off
rise up

Aspektong

Aspektong

Aspektong

Pangnagdaan

Pangkasalukuyan

Panghinaharap

umabot
inabot
umakyat
inakyat
nag-alaga
inalagaan
inalam
umalis
inalis
nag-aral
umawit
inawit
nag-ayos
inayos
bumaba
bumangon

umaabot
inaabot
umaakyat
inaakyat
nag-aalaga
inaalagaan
inaalam
umaalis
inaalis
nag-aaral
umaawit
inaawit
nag-aayos
inaaayos
bumababa
bumabangon

aabot
aabutin
aakyat
aakyatin
mag-aalaga
aalagaan
aalamin
aalis
aalisin
mag-aaral
aawit
aawitin
mag-aayos
aayusin
bababa
babangon

Salitang-ugat

Aspektong

Aspektong

Aspektong

Pangnagdaan

Pangkasalukuyan

Panghinaharap

nagbasa
binasa
nagbayad
binayaran
nagbenta
ibinenta
nagbigay
binigay
binigyan
nagbihis
nagbilang
bumili
binili
nabuhay
binuksan
nabusog

nagbabasa
binabasa
nagbabayad
binabayaran
nagbebenta
ibinibenta
nagbibigay
binibigay
binibigyan
nagbibihis
nagbibilang
bumibili
binibili
nabubuhay
binubuksan
nabubusog

magbabasa
babasahin
magbabayad
babayaran
magbebenta
ibebenta
magbibigay
ibibigay
bibigyan
magbibihis
magbibilang
bibili
bibilhin
mabubuhay
bubuksan
mabubusog

dumaan

dumadaan,
dumaraan
dinadaanan

dadaan,
daraan
dadaanan

dala
dalaw
dasal

read
read
pay
pay for
sell
sell
give/bestow
give/bestow
give/bestow
change clothes
count/enumerate
buy
buy
live/exist
open/uncover/turn on
be satisfied
(after eating)
pass through/over,
drop by for a visit
pass by to
fetch someone
carry/bring/deliver
visit
pray

dating
dilig (A)
dilig (O)
galaw
galing
galit
gamit (A)
gamit (O)
gawa (A)
gawa (O)

arrive
water (plants)
water (plants)
move
get better
get angry
use
use
do/make
do/make

dumating
nagdilig
diniligan
gumalaw
gumaling
nagalit
gumamit
ginamit
gumawa
ginawa

dinadala
dinadalaw
nagdadasal,
nagdarasal
dumadating
nagdidilig
dinidiligan
gumagalaw
gumagaling
nagagalit
gumagamit
ginagamit
gumagawa
ginagawa

dadalhin
dadalawin
magdadasal,
magdarasal
dadating
magdidilig
didiligan
gagalaw
gagaling
magagalit
gagamit
gagamitin
gagawa
gagawin

basa (A)
basa (O)
bayad (A)
bayad (O)
benta (A)
benta (O)
bigay (A)
bigay (O)
bigay (O)
bihis
bilang
bili (A)
bili (O)
buhay
bukas
busog
daan
daan

English translation

dinaanan
dinala
dinalaw
nagdasal

Salitang-ugat

gising (A)
gising (O)
guhit
gupit
halik
hanap (A)
hanap (O)
handa
hatid
hawak
higa
hila
hingi
hintay (A)
hintay (O)
hinto
hiram
hugas (A)
hugas (O)
hulog
ibig
ingay
inom (A)
inom (O)
ipon
isip (A)
isip (O)
iyak
kagat
kain (A)
kain (O)
katok
kilala
kinig
kita

English translation

wake up
wake up
draw/sketch
cut
kiss
look for
look for
prepare
escort
take hold of
lie down
pull
ask for
wait
wait
stop
borrow
wash
wash
fall
love (romantically)
make noise
drink
drink
collect/save
think
think
cry
bite
eat
eat
knock (on door)
introduce (oneself )
listen/hear
see

Aspektong

Aspektong

Aspektong

Pangnagdaan

Pangkasalukuyan

Panghinaharap

nagising
ginising
gumuhit
ginupit
humalik
naghanap
hinanap
hinanda
hinatid
hinawakan
humiga
hinila
humingi
naghintay
hinintay
huminto
hiniram
naghugas
hinugasan
nahulog
umibig
nag-ingay
uminom
ininom
nag-ipon
nag-isip
naisip
umiyak
kumagat
kumain
kinain
kumatok
nagpakilala
nakinig
nakita

nagigising
ginigising
gumuguhit
ginugupit
humahalik
naghahanap
hinahanap
hinahanda
hinahatid
hinahawakan
humihiga
hinihila
humihingi
naghihintay
hinihintay
humihinto
hinihiram
naghuhugas
hinuhugasan
nahuhulog
umiibig
nag-iingay
umiinom
iniinom
nag-iipon
nag-iisip
naiisip
umiiyak
kumakagat
kumakain
kinakain
kumakatok
nagpapakilala
nakikinig
nakikita

gigising
gigisingin
guguhit
gugupitin
hahalik
maghahanap
hahanapin
ihahanda
ihahatid
hahawakan
hihiga
hihilahin
hihingi
maghihintay
hihintayin
hihinto
hihiramin
maghuhugas
huhugasan
mahuhulog
iibig
mag-iingay
iinom
iinumin
mag-iipon
mag-iiisip
maiisip
iiyak
kakagat
kakain
kakainin
kakatok
magpapakilala
makikinig
makikita

Salitang-ugat

kuha (A)
kuha (O)
laba
laban
labas
lagay
lakad
laki
langoy
lapit
laro
layo
ligo
linis
lipad
lipat
luto
mahal (A)
mahal (O)
maneho
nakaw (A)
nakaw (O)
ngiti
nood
paalam
pahinga
panalo
pasok
pili
punta
putol

English translation

get/obtain
get/take
wash clothes
fight/defy
come out
put/place/lay
walk
grow in size
swim
approach/come close
play
avoid/keep away from
take a bath/bathe
clean
fly
move/transfer
cook
love/hold dear
love/hold dear
drive
steal
steal
smile
watch a show/look at
ask permission/
say goodbye
rest
win
enter/go into/go to
work or school
choose
go to a place
or person
cut down

Aspektong

Aspektong

Aspektong

Pangnagdaan

Pangkasalukuyan

Panghinaharap

kumuha
kinuha
naglaba
lumaban
lumabas
inilagay
naglakad
lumaki
lumangoy
lumapit
naglaro
lumayo
naligo
naglinis
lumipad
nilipat
nagluto
nagmahal
minahal
nagmaneho
nagnakaw
ninakaw
ngumiti
nanood
nagpaalam

kumukuha
kinukuha
naglalaba
lumalaban
lumalabas
inilalagay
naglalakad
lumalaki
lumalangoy
lumalapit
naglalaro
lumalayo
naliligo
naglilinis
lumilipad
nililipat
nagluluto
nagmamahal
minamahal
nagmamaneho
nagnanakaw
ninanakaw
ngumigniti
nanonood
nagpapaalam

kukuha
kukunin
maglalaba
lalaban
lalabas
ilalagay
maglalakad
lalaki
lalangoy
lalapit
maglalaro
lalayo
maliligo
maglilinis
lilipad
ililipat
magluluto
magmamahal
mamahalin
magmamaneho
magnanakaw
nanakawin
ngingiti
manonood
magpapaalam

nagpahinga
nanalo
pumasok

nagpapahinga
nananalo
pumapasok

magpapahinga
mananalo
papasok

pinili
pumunta

pinipili
pumupunta

pipiliin
pupunta

pinutol

pinuputol

puputulin

Salitang-ugat

sabi (A)
sabi (O)
sagot
sakay (A)
sakay (O)
sakit (A)
sakit (O)
sali
salita
sara
sama (A)
sama (O)
sayaw
sigaw
sipilyo
sira (A)
sira (O)
suklay
sulat
sundo
sunod (A)
sunod (O)
suot
tago
takbo
talon
tanggal
tanggap (A)
tanggap (O)
tanim
tanong
tawa

English translation

say
say
reply/answer
go aboard/ride
go aboard/ride
hurt
hurt
join (an activity)
speak
shut/shut off
come along
accompany
dance
shout
brush teeth
break/damage
break down
comb ones hair
write down
fetch someone
obey/follow
follow someone
wear
hide
run
jump
detach/disconnect
accept
receive
plant
ask a question/
inquire
laugh

Aspektong

Aspektong

Aspektong

Pangnagdaan

Pangkasalukuyan

Panghinaharap

nagsabi
sinabi
sumagot
sumakay
sinakyan
nasaktan
sinaktan
sumali
nagsalita
sinara
sumama
sinamahan
sumayaw
sumigaw
nagsipilyo
sinira
nasira
nagsuklay
sinulat
sinundo
sumunod
sinundan
sinuot
nagtago
tumakbo
tumalon
tinanggal
tinanggap
tumanggap
nagtanim
nagtanong

nagsasabi
sinasabi
sumasagot
sumasakay
sinasakyan
nasasaktan
sinasaktan
sumasali
nagsasalita
sinasara
sumasama
sinasamahan
sumasayaw
sumisigaw
nagsisipilyo
sinisira
nasisira
nagsusuklay
sinusulat
sinusundo
sumusunod
sinusundan
sinusuot
nagtatago
tumatakbo
tumatalon
tinatanggal
tinatanggap
tumatanggap
nagtatanim
nagtatanong

magsasabi
sasabihin
sasagot
sasakay
sasakyan
masasaktan
sasaktan
sasali
magsasalita
isasara
sasama
sasamahan
sasayaw
sisigaw
magsisipilyo
sisirain
masisira
magsusuklay
susulatin
susunduin
susunod
susundan
susuutin
magtatago
tatakbo
tatalon
tatanggalin
tatanggapin
tatanggap
magtatanim
magtatanong

tumawa

tumatawa

tatawa

Salitang-ugat

tawag (A)
tawag (O)
tawid
tapon
tapos
tingin (A)
tingin (O)
trabaho
tulak
tulog
tulong (A)
tulong (O)
tuloy
turo
tuto (A)
tuto (O)
ubos
ulit (A)
ulit (O)
unlad
upo
usap (A)
usap (O)
utos (A)
utos (O)
wala
walis
yakap

English translation

call
call on/summon
go across
throw
finish/complete
look at
look at
work
push
sleep
help
help
proceed
teach
learn
learn
use up/consume
completely
repeat
repeat
develop
sit
talk/converse
speak with
give an order
ask to do something
disappear
sweep
hug/embrace

Aspektong

Aspektong

Aspektong

Pangnagdaan

Pangkasalukuyan

Panghinaharap

tumawag
tinawag
tumawid
tinapon
tinapos
tumingin
tiningnan
nagtrabaho
tinulak
natulog
tumulong
tinulungan
tumuloy
nagturo
natuto
natutunan
inubos

tumatawag
tinatawag
tumatawid
tinatapon
tinatapos
tumitingin
tinitingnan
nagtatrabaho
tinutulak
natutulog
tumutulong
tinutulungan
tumutuloy
nagtuturo
natututo
natututunan
inuubos

tatawag
tatawagin
tatawid
itatapon
tatapusin
titingin
titingnan
magtatrabaho
itutulak
matutulog
tutulong
tutulungan
tutuloy
magtuturo
matututo
matututunan
uubusin

nag-ulit
inulit
umunlad
umupo
nag-usap
kinausap
nag-utos
inutusan
nawala
nagwalis
niyakap

nag-uulit
inuulit
umuunlad
umuupo
nag-uusap
kinakausap
nag-uutos
inuutusan
nawawala
nagwawalis
niyayakap

mag-uulit
uulitin
uunlad
uupo
mag-uusap
kakausapin
mag-uutos
uutusan
mawawala
magwawalis
yayakapin

c 2012 Pia Noche, www.samutsamot.wordpress.com