Naskah Serat Cebolek ing ngandap punika isinipun nyatur utawi bebantahan bab ajaran
Islam antawisipun Islam ORTODOK kaliyan Islam HETERODOKS. Kacuplik saking Serat
Cebolek kaca 1 dumugi kaca 27.
SERAT CEBOLEK
Manutoken ing tepa palupi / meksa winatu mameng pustaka / ingkang jinejer kancane /
kartasura rumuhun / wonten kojah kang dadya warti / ngulama tanah Jawa / duk ing
Jawanipun / Jeng Sunan Pakubuwana / Purwa dadya rerasan ambabayani para ngulama.
Saliring sarasaning ngelmi / sangking takluk mring kodrat ngaradat / kang dadya wit
partutane / sruka surak kasuwur / tanpa wekas tekad binangkit / temah cacad canacad /
hajuwet acucut / pasisir wetan oteran / tanah Tuban Kaji Amad Mutamangkin / nadya
lawaning kathah.
Sora-saru sarengating Nabi / dhusun Cebolek bawah ing Tuban / kang dadya lok lelakune /
binereg ginamurung / dening para ngalim pasisir / aja ingrusak sanak / duraka ing ratu / Sri
narpati wenang niksa / jer minogka badal miyakaning bumi / bebayani ubaya.
Nanging sira Kaji Mutamangkin / datan keguh bakuh gagah / tan suminggah pakewuhe /
wani ngurebi kukum / keh kang ngungkih kukuh tan kongkih / akeh ngulama prapta /
manrapi pitutur / malah anginus nang nala / kilesiyangeng ing nil ingkang sawiji / ing
ngaranan Sul Kahar.
Ingkang catur kikik cilik-cilik / pangarape kiki kangsa tunggal / pun lamaro dina mane /
kalangkung kumalungkung / kaji Amad Kimutamangkin / wus riyen pra ngulama / mesthi
katuripun / mring kang Jeng Sri Naranata / pan wus wus katon tan kena den pituturi /
mejanani negara.
Sanung wateg ngulama pasisir / dhinginaken iber-iber layang / mring para ngulama kabeh /
Pajang Mataram Kedhu / ing Bagelen monca negari / sarta kang panunggilan / ing
panganggepipun / tekade kang ingandheman / Ki Ceolek ngaku mukamat kakiki / wani
prapteng prakara.
Duk semana oterkeh nagari / kontran wateg ngulama sadya / kakerigan ing praptani / bang
wetan kyai bungsu / kawusana ing surawesthi / lawan masida sarma / myang tibanom Kudus
/ pangirit para ngulama / ing pasisir prapta Kartasura sami / dereng kongsi bisara.
Pan kesaru gerahnya sangaji / Prabu mangkurat ing ngriku seda / ingkang sumilih putrane /
Dyanmas Prabayeksa wus / jujuluk kanjeng pangrami pati / mangkya jumeneng nata /
kasusra sinebut / Jeng Sunan Seda Nglawiyan / duk jumeneng anyar duneken prakawis /
katuring Sri Narendra.
Kerik sagung ngulama pasisir / datan ana kang kaliwatan / Pajang Mataram Pagelan / monca
nagara Kedhu / sipat bisa lapal sakedhik / tan kena suminggaha / dhawuh kinen ngumpul /
neng dalem Kadanurejan / nulya konjuk marang Kanjeng Sri Bupati / mupakat prapangarsa.
Ing pasisir lan monca nagari / tuwin wadana ing Kartasura / sampun dadya panggusthine /
sedhenge tibeng kukum / pra ngulama sanggya wus prapti / kayugung neng geladag / duk
atumpuk-tumpuk / ngrenga jembangan junjunan / meh binasmi Kaji Amat Mutamangkin / ing
nalika semana.
Wadana jro kang mramugareni / ing nama dyan Demang Ngurawan / kaprenah ipe sang
rajeng / kang bok ayu pinundhut / Raden ajeng Supiyah dadi / Kanjeng Ratu Kencana / dyan
Demang puniku / mila kandel kinasiyan / mring sang nata semana ngandikan manjing / pra
prapteng ngarsendra.
Angandika Kanjeng Sri Bupati / heh Nurawan iku kaya paran / cihuwa patih ature / apa wus
abiyantu / abipraya wateg ngulami / radyan Demang Nurawan / wot sekar umatur / inggih
wus prapta sedaya / malah sampun pinanggihaken lan aris / rarase kang rerasan.
Estu ngelmi kang dipunraosi / Abdi dalem ngulama sedaya / kang kinerig pamanggihe satus
kawandhasa mung / langkungira inggih kakalih / punika pepiliyan / den sanes ken sampun /
igkang aser kalih duman / kang saduman punika ingkang pinilih / kawandasa sekawan.
Kawandasa pan pinilih malih / angsal kalih likur piniliyan / kang pinilih pethingane / mung
sawelas pukulun / gangsal ingkang saking pasisir / ngulama tanah tengah / catur antukipun /
monca nagari satunggal / ing Pagelen punika ingkang satunggil / majasem lan Pajang.
Pengging kemasan ing kedhung Srenggi / dene ngulama monca Negara / panamung
pranaragine / pagelen Ngadilangu / ing pasisir lan monca inggih / kekalih Surabaya / Garesik
sajuru / Demak Kudus ingkang tiga / kang pinilih binekta panepen gusti / sakawan
Bupatinya.
Gangsal pun Wadanujadipati / ing pasisir kekalih wadan / Dipati Jayaningrate / citra soma
pukulun / abdi dalem Bupati nagri / inggih pundira guna / lan priyongga ulun / sawus nyang
ngabaraken sebda / wawaket nglmu tkad kang piningit / Kang ing nganggp jati.
Kang ssanga sampun mupakati / namung kekalih gusti kang nandhang / inggil kn minggah
tekade / wonten kula ngulamajang / sajuga klayu / kdhung gdh pamngakkan tadhah
kukum tumutur ki mutamangkin / tyantus eka praya.
Sami ngakn mukamat kakiki / milanipun punwa danurja / atur sumongga saparangrh /
kasa dalm sinuwun / msm nabda Sri Narapati / ngndi gurun bapang / cabolk puniku /
wani sangkm mring hantaka / radn dmang ngurawan matur wot sari / duk wau wontn
marga.
Abdi dalm gandhon kang nimbali / pun gndhong umob lan rosa pita / pun kaji amat
samadya cabolk / wus rumaos tyasimin / badh tampi dduka aji / nging tan ndya
suminggah / klas rila trus / ngandika malih sang nata / kaya priy rrasan duk nang
margi / umatura dn dmang.
Sukaso kurbgja kukum pati / kina kubur sagung prangulama / nng ngabyantara sang
rajng ngadhp nng ngalun alun / kinurmatan urutbing gni, lk sagung wuwukiran /
kumantar murub trus / kumplas praptng ngarbiyah / saking nuhu wawjang guru nadi /
gojeni nangriyahman.
Msm ngandika Sri Narapati / priye bapang lamun anng wismA / si mungatamangkin
karya nora dn dmang umatur / ki cabolk yn wontn panti / wus bakda sbayang / tan
nndra sndalu rrpn suma wicitra / kang wanahya lampah / sang bima suci / duk gbyar
ing samodra.
Trkadhang skar nyadhn lintoni / madurtna lampah kalih wlas / tuwin bmara skar
sakdhik rangi kidhung, / dn jimpn sastra satunggil / kombang lampah sawlas /
namung yn linuntu bawonta lampah pat blas / langkung ngayang sngkksu prandn ugi
/ pun cabolk hamksa.
Sru gumujng jng Sri Narapati / angandika bapang kaya paran / ing wong micara nglmun
/ tka angrib laku / ing kabudan sang Bima Suci / apan raksasar / rapn ing pamsu /
matur nmbah raden demang / kadi boten yen kasi kupantog ing wit / surasan nglmu
kakya.
Mung minongka samndhting tamsil, / kadi boten tinarus nng tekat / namung ngalap ing
dheondho / para waliyulahu / kh kabuka si kang upaming / bima gbyar samodra, marntah
ing guru / pandhita ing sokalima / angunangung surongga karbn sati / cipta sang
mangunjaya.
Yn tan angsal kawruh ingkang sidik / tkan tlnging samodra laya / kalmbak truna gng
kang wliwran gnjoring pupu / wrkudara satngah mati / kpanggih dewa bajang, gngi
rasak kupu / mawa tja trusing wiyat / langkung kagyat kusumayuda duk myarsi / sabdan
dwa bajang.
Kinn lumbt guwa garbaning / maganira sangking karna kiwa / wrkudara anglgtyas,
kamangkara yn saslun / kadi datan sedhng jajndhik, / kratasna pinksa, gyamragalbng
ngriku / prapta ing jagat walikan / pan punika kaji amat pamit mutamangkin / kang
minongka wiridan.
Msm ngandika Sri Narapati / bapang atu siwa danurja / lan para punggawa gunge /
rmbug anuli ngukum / marang kaji simutamangkin / nng naglun alun ningwang / mung
sijin iku / durung dadi karasa ningwang / anuruti atur wadana tuwin lawan para ngulama.
Krana apa kaji mutamangkin / ing nglmu ndg anggo priyongga / tan ngajak ajak wong
akh / nglmu mangkono iku / lamun nora nlukn jalmi / datan aprung sak sarak / kanggo
dhw iku, / ing suk pants angapura / lamun kaji mutamangkin babar nglmi / mamrih
tinurut kathah.
Sarta katon kh kang manjing murid / iku sdhng tompa ukum ing / widyan dmang
nembah atur / lrs karsa sapukulun / angandika malih sang ngaji / wis ngurawan mtuwa,
dhawuhna prntah sun / duduka mring pranayaka / ppakna anng kpatiyan injing /
nmbah demang ngurawan.
Wdalira sangking byantara aji / animbali kalih punakawan / ingkang dinut paring wroh /
mring kapatiyan lamun / bnjang ngnjang ppakna sami / wadinajo lan jaba / lan ngulama
sagung / pukul sanga prapta ningwang / nng danurjan angmban dhawuh sang ngaji /
dutadi winmbah mntar.
Prapta kapatiyan atur unin / rh nang dinuta mring radn dmang / rahadyan dipati ag /
parntah angungumpul / para watg manggala tuwin / sagung para ngulama / lastri tan
winuwuns / yata njing sami prapta / prawadana kalawan para ngulami / pndhapa
kepatiyan.
sagala niln majng mangtan / para wadana lnggaha / anng wtan sdarum, dn
kanjeng radn dipati, anng tngah / Sawatara megung / mangilen ing tajengira / tangur
mati dhumateng para tulami/ cumungkling pukul sanga.
Rawuhira raden demang mundhi / dhawuh dalem sapang ngedhak lira / niyaka wulana kateh
/ dyan dipati tagupuh / ngancarani lenggah pendapi / wus sira tata sang bya /
palenggahanipun/ raadyan demang ngurawan sapang dhodhok kelawan raden dipati soring
singgup pandawa.
Andhawuhaken timbalani pati sira rahaden demang ngurawan pan warwita diknetrane /
sagunge kang karungu/ prawahaga parangu lami / kumepyur manahira / telase kang
dhawuh / radiha ngapyuk deduka / sawuse sira dedukane nribupati / dipati manupaja.
Aturira sandhika anuli / lenggah nglengger gegettun sedene semunya / prabu pati pucet
kabeh / lungguhira tumungkul weng bendhu / kicabole klayap-klayap / niring cahya yayah
dalu wangwinawing/ lir wus mangkad sekarat.
Tawuwus samad ketip tarunni / solah nyali menjangan ketawan / mipit-mipit walikote / netra
sumyak kadulu / wingwinawing ngamurup mawerdi / lir wantah angrak rura / maambek
gugul agul kumyas swanita sudrisa / tawira ganalih nganan noleh ngering / kambyat
tumungkul samya.
Mastibanom bangun nalih-nalih / mimba sudiran nireng wardaya / amurgani wira mano
netepaken surbanipun / jubahira winingkis wingkis / mingset maju rong jengkang /
ketibanom kudus / wus monces saking ngakantrah / solah kang gaswiji / lekangsat dataries /
karya cingak ing kathah.
Pun anom anuwun duka kamipurun anyelani / ing deduka sri narendra / kang cumawuh dyan
dipati / radika lintukedik / saknalika duk angrungu / kagyatrata den demang / ngurawan
megung talinggih / ngajengaken mastibanom kang micara.
Astanira malangka dah mangkoron liswane ngrandan kang jajar manguntar-nguntar
mangulat-ulat lir agni / kumerket maju gatik / menggah menggah ngunjung batu/ getere
kang mulat / Punggawa kang samdya masapwi mastibanom mulat dyan demang ngurawan.
Kang samya wawan wicara/ dangu angok silih ungkih / animpuna ngaduyasa / kaprawira
mrih titih / titikaning ngakrami / ing pan wikarama ngundangan / maken drama pangeran /
yen menggahaning ngajurit / ramededer dikeder hideran.
Tahor kang warangulama / pandhengkule pada tangi / tuwih kang para wadana / bangun
kagyat dukmiyarsi / mring kang lumawar angling / masketib banongling kudus / kelawan
raden demang ngurawan ngandika wengis / saking ngendi sira narko kaluputan.
Dudukane sri narendra kang dumawuh mring mapatih / mastibanom aturira inggih gramung
kirang wit / wiwindih ing prakawis / wiladyan dipati matur / wit saking prangulama / ingkang
darbe atur sami/ wus santosa panggusthi padheg ulama.
Upamine tunuruta / purwane ingkang prakawis dudu kadalem narendra / dhumateng para
ngulami / rahaden adipati / sates tumut-tumut/ tegese atur kula sadaya para ngulami /
ingkang tampi dudukane sri narendra.
Gumujeng rahaden demnag ngurawan angentrok wentis / nebdalengga ing tyas singw nag
oleh mungsuh kaum lanji / wantir wani tohpati / tambarek bias kaluruk / sawangane
sembada / yen janeng wa wiring kuning / mubal putih tambarek pindho garuda.
Lahiya ingsun kewala / kang dadya wakil sangaji / aduduka marang sira / yapa gene
prangulami / taweh ruwet nagari / guwurura ngoning ratu/ ujar during sembada matur
marang tuwa patih / tapa amrih dudune para ulama.
Gawe tontonanning praja / ngepami dalajad rumi / rampung dukane narendra / ketibanom
matur aris/ langkung nuwun kapundhi / duka dalem kang cumawuh / dhumateng
prangulama / nanging taking dasih sami / langkung saking tebih niyat kang mangkono.
Ngrunu bedim ring narendra / lamun klepas sanasami lahir batin srurumeksa / sasaget-saget
tingalit/ kuwajibaning urip / sami rumeksa ing ratu/ karaharjaning praja / angimani tanah
jawi / mangka wonten pratingkah saru katingal.
Sakupami kelajengan datan wandem prepeki / agempil derajating praja tamaren tekde nulari
/ pinanggih datan kenging / angangge pribadenipun abdi dalem sadaya / yen miyarsa gampil
kang nebihaken / saking sundatul sumungah.
Dherekal lan sami ratap / kelayune sifat kuping / adipati jayaningrat / amesem sarwi / anjawil
marang ki arya noruh / metoni ika mantumu / wani deder wicara / tekadatan uwas uning /
lan rade Dmang ngurawan.
Yen manungsa jamak lumeh / mesthi tan bisa cumuwit / pinandng lan raden demang /
sasat kalalen murti / winulat ggirisi nadyan / dadyan mralaya kusuma iku msm muwus
iriban /Asta tumawang liangri / nadyan kula sanak tur sami wadana.
Supradn krataban / tyas amba lamun kepanggih / kadi unginga ing macan / Snadyaning
Ponconiti / yn nuju snn kemis / ngaglar punggawa gung ngagung / yn kakang emas
liwat / tuwin minggah ponyule niti / sipap samnya tagnana purundya wara.
Pikir sami was-uwas / lirang ngeman nawanga lirik / dn taboten kjamak / Delajate
ngaluluwihi / kakang mas mangku bumi / duk wontn ing purwa lulut / nambut karya jropura/
bubuhane dn parani / pinariksa mring kang mas dmang ngurawan.
Sakdap sbari liwat / labete angggtiri / manah teksih terataban / kang mas brata mangku
bumi / lajeng marani mami / angandika tutur-tutur / marase sadrng ical / Keketeb
mekasih ktawis / sumar-sumar angandika pegat-pegat.
Kula ngaturi poyokan / mring kakang mas mangku bumi / paduka kadi kawula / mring rayi
dyan dmang ajrih / mongsa wontena ugi / andhendha mring kadang spuh / ngandika
kakang emas / lah dn pepadon yayi / sinten wong ngekang wani mring yayi dmang.
Adhi mas mlaya kusuma / datanyan awak bumi / pun adhi lurah mariksa / marang peng
gaweyan bumi / sundatan darbe getih / ayana lamun dn sndhu / tujun adhi lurah / mung
liwat bari ngesemi / Bungah sasat bakal atoma paganjaran.
Tur puniku kadang tuwa / kakang mas mangku bumi / dn sentana langsaran / sentana
pameran yekti / prandn langkung ngajrih / mring kang mas demang puniku / dn kaliwatliwat / dlajate bang ngaluluwihi / mung wong kudus kang wani lawan dicara.
Mangk yn boten kadukan / ketibanom yata luwih / saking guna srana bisa / Jayaningrat
adipati / nebta abisik-bisik / Si Amat inggih tiyang puniku/ yen lagyantuk ganjaran /
kanugrahaning Hyang Widi / sampun ingkang kadidyan dmang ngurawan.
Sarwa-sarwi basembadya / sumbaga prata mengkudi / dhasar wahya ing Narendra /
senandyan tiyang tik-utik / lamun labima ngaletik / ksrambahan sih ing ratu / kawula
namung darma / mongko tuladaning ngabdi / dipun samya marsudi ngereh kautaman.
Supaya dipun angp / kapareka ing Nerpati / kasiram gengnging prabawa / wau takang
wawan angling / dangpu asilih unggih / addr dindr mrih tanbuk / nimpuningadu yasa /
ketibanom datan kalih / sinegrangan mrari dyan dmang ngurawan.
Ketibanom aturi rira / angger paduka manawi / anetah para ulama / bilih datan mituturi /
mring kaji mudamangken / muni kapaduka dangu / sami aprang wadana / kawula kmam
dhatengi / apitutur yegah / saruning pratingkah.
Ndha dikasumatura / kaji Amat samat mutamangkin / mumpung neng ngarsa bentara /
puniki gonentoh pati / ki cabolek nauri / layab-layab anganga lentuk / inggih yektos pun
anak / andhatengi mituturi / nanging kula tekeng bila itane salak.
Saking bodhone pun paman / mung wulang guru kaesti / ingsun kumaya bike walat / tan
saget mrih surat malih / manah kdah ntpi / ketibanom angling sedhu / lah iku pikir tapa /
anyeyengit sipayakit/ nora pisan angurus raras / ing sarak.
Angger sergalan juga / ing ngaran pun kamaroden / kangangger nama punkatar / gumer
kang sam / miyarsi / raden dmang annuli / ngenton wintis sarwi guguk ketibanom maneb /
den kini kuboyo besik / demen temen dadi guguyon nagara.
Wong kudu amulang sarak / ambk ket angluluwihi / aja anggur ing pratingkah / bdholan
gunung merapi / elih tengarang sumbing / sundara tumpang ngalawu / tidhar sangganen
tangan / sebarang penggawe iki / ngaka liwat-liwati / pang saking sarak.
Ayengngel sawenang-wenang / asune pina dhajalmi / lawan pangulu ing Tuban / dulkohar
asune malih / pigadha jeneng ketib / sika marodin puniku / dudu wong tmn sira / nerasak
ratu ing ngelis / sejatine pangertimu ngudubilah.
Angger pramila kawula / purun matur marang patih / konjuk Sri Nara dibya / supados
ngentar ngawarti / ingkang ngarus kapiyasi / inggih anaman ning ratu / lamun nbihana /
marang sarak / kejeng Nabi / kasaksaraical suraosing sastra.
Angger kanggo kocaping kitab / inggih Si Amat amirul salatin / ngrenggah ing Nara Nata /
tetep pepangkuning bumi / badal dakiling widi / wenang ganjar lawan ngukum / mila lamun
wontena / Ratu nimpang sre.
Nguranguru kang lampah narpati / tanpa memanis angrerus / marang prawan dadya mesum
tan prak anang / tamngupumang la bumi / tumuk pratan mawelu / tanpo teko mirbac
ramya / sami rumek satir bumi / sejatine narpati katine jagat.
Sami lan atine taranya / punika kang sakpuweni / sayogya nora ngagesang / pumeksa tadan
mungtali / pramila ugi / wajib rumeksa ing ratu / mobah mosing lijagat pakaryaning karapati
obah ira ing badan.
Kalepataning narendra sinanandang ing wong sabumi / jeng ratu panwaming jagat manah
rusak / badan sarik yen tan enggal / nelutuh neluh mring ratu radhan demang wurawan
siwakep sarwi seleh trisa / natdah marang raden dipati dhan urja.
Mapati kula kan saren / pun kudus bodsan talanni bisa amrep basa/sabete depast titis / salin
dapur runiki / dara dalem kedhumawah / inggih dhateng sunuwa / pun kudus
ingkangnageni / nang gulung pram ngajer lelayu daludan.
Wong gagah mboten giyabah/wong trampil datan ngaruwil / wani ngamuk boten mamak /
tekat kula aningali / paspati apatiten / gitik serute / mboten saru/ sudihya ing ngalaga / Asasi
kituwi atin / datan neng wetan dados kunsulupingat.
Iku siwong tina raja / sawitis tur solahe marakati / datan kenging tina raja / tan keron den
kanan kerin / rinuwak maremaken/ ing ngomberan bindur samabur / gawat kaliwat liwat /
amungsuh wong kudus iki / sajek dereng nate kasurang.
Raden walaya kasuma / matur sarwi awot sari / kang mas padhuta sok sokan / pikowon
tulakang napi / duk lecul tandhing ngupit / temah kang mas den sepuluh / gumujeng
prawadhana / luwaran saking prihatin / prangulama krejet krejet darbe bingar.
Raadyan demang purawan / angandika sarwo nolih / adimas mlaya kusuma / destun kulato
teng ngimpi / prapto nemu penggali / ngendherek mulih ngendhuruk uwopatih kawulo /
matur srinarapati / pan sadaya inggib sami ngentosono.
KINANTHI
Kinanthi sak kondhuripun saking dalem kypatih / sarahadyan demang ngurawan / kasusradu
ta narpatih / supana datan kawarna / sapraptaning rajapuni.
Ing ngubyan tara sang prabu /rahadyan demang wotsari / umatur rehing dinuta / mowiti
malah ngikasi / langkung anuwun pun uwa / wonten nang gulang toh tati.
Pun ketip banom ing kudus / kang saget apudi kawis / sebarang pang ngrehkawula /
kasorran praboto prayogi / atrang ginas baten ganggas / patitih datan ketwes.
Satunggal sanggul tinipun kalangkung / dening prayogi amradinisan danara / sang nata
ngandika aris / payoendi atur pranna / dyan demang matur wot sari.
Patih ngalingi pukulun / mringpun kaji mutamangkin wunten mang bileng mragagah / punet
danira kumiter / netra pratopo sang sura / kekes lawulaneng ngali.
Tembungipun lajengse paduka geranawajani / solah nakaten punika / gih pun kaji
mutamangkin lamun emtumek tenna / tan san drenngi sakan nagri.
Mongko wajibe Amiru / rumeksa saraking Nabi / nyudamanis Sir wadana / mesum cahya ning
nagari.
Saremah gan dane arus / yen narendra tan pamanis / kucem netrane pung gawa samya
nistha kang wadya lit / risak pura suraosing sastro / keh probawati naritner.
Dereng dumugi umatur/selak gumujeng sang ngaji / angling yen mangkono /bapang / payo
padha anglakoni / ing sun miyos si jumenggah / dawuhna mring siwa patih.
Nata malih ngandika / ruheh bang sun wiwit / eling sabanjure ingsun prambag / bapan sira
sun kandhani / nuli ana ingkang crita / neng purwa lulut sun linggih.
Sijayaningngrat umatur / abrol aneng ngasamami / samepayan dalem punika / inggih
ngarsakaken gusti / langen paosing kawiryan / lengen sura langen gandhing.
Langgen ringgit langen gambuh / sedene langen turanggi / langen aben aben sat / puyuh
ngerkutut kemiri / tur sarwa sarwi prayogo / Gusti mungkirang satunggal.
Ta prabang tiyang pukulun / ing sun gumuyu tanyaras / jayaningrat apa ana / ta prabang den
cara ringgit / sun watara ora kaprah.
Ature siadipati
Inggih abdi dalem kudus / pun arya mantu nyasantri / pun kalit banom naman ngadega ken
mer kang jalmi / iku kamangka ya nyata / tementura sispati.
Matura datan gumuyu / kang aran ketibmaruni / dadi dalang ngiras mayang / malah-malah
asring dadi / wong menak pepakuningrat / wong egung surayang bumi.
Nuliarsa ingsun pundhut / sicakroning ngrat mambengi / ature sampun akarya / tarang
kelangenan gusti / ing trataning rasullah / sayekti ambucal taklim.
Pan abdi dalem rumuhun / pun bapak dipun awisi / taretang lampah tan menak / ing madura
boten kenging / Muhammat lawan mursad / sapingiasma ra supi.
Punika lelempahanipun / taretang madura gusti / namung winaos kang serat / kewalatan den
awisi / dena didalem pun bapak / wasiyat saking mantawis.
Iku wurunge sun pundhut / mengko si katib tiruni / pikire memet tur bablas/ dyan demang
matur wotsari / inggih pikir nyrenggarawa / bara catur maedoni.
Sang nata ngandika arum / simencal moncoling nuwih/lan ingsun wani mrakara / ukarane
mikarani / mawah karingring nganit / kalabu wong satus siji.
Apa dhapure abagus / dyan dema matur wot sari / sembada bagus tur gagah / dede
gaprakasa prayogi / upami lamun ringgita / arya seta sena pati.
Yen sampuna dados katum / pantesa prawira ing jurit / tetaguling ngadilaga / pamundahing
satru sekti / menggah ing ngelmi wirasat / puniku kang anjang ke papi.
Adi pragal bagul-bagul / ladak lair trusing batin / byangkumo ketakma nah / atan tepurun
prang rai / pontas ingkang amengku watyu aririne keris.
Gelar duruk apunang pun / miwah traja tikos walungit / sarta mangkaca candrasa, miwah
gelar aga pati / wangun makaten punika / setarang byua man nesasi.
Sri narpa ngandika anum / ya si Amat mutamakin / wangune wong kayangapa /
dyandemang umatur aris / punca tolek dong uniro / kadicantrik akris ikris.
Toten kelebeting catur / dhapuripun ukur urip / inggih kong sawarni rucah / anyingkruk
kelamun linggih / pasamuaninga kalah / lir tiyang den sepatani.
Sinungajang keping rukun / taslam wrin astana nabi / nayaka dipani jagat / yen sanpuna
dados kaji / tiyang makaten punika / pantes namung sade pitik.
Sang Nata gumujeng guguk / iku bapang wus pinasthi / tinitah dhapure ala / asinungan pikir
suci / dadi punggawaning suksma / lan dadi mardika aji.
Dyan demang nembah umatur / pramila mekaten gusti / jamal hyang jalawangaja / wus
tankenging den wat ceni / dangu nawa wan wicara / kaji Amat mutamakin.
Tiyang asor dhapuripun / akepapipun tudingi / dhateng pun ketarun datan tyaton saged
wangsuli / kang dadya kanep saniro / inggih pun katita runi.
Ngantos mekakaken kang dhapur / inggih kajimutamakin / sang Nata Mesem ngandika / iku
bapang karsa mami / sagung kang dadi rerasan / dhawuhan mring siwajatih.
Iya sunapura iku / aja naden rerasani / kang luput wus sun aksam kaji Amat mutamangki /
yen den pindha ing pratingkah / kang ora kaprah ing bumi.
Ing kono sedeng sun ukum / si cabolek mutangkin / sun karya pangewanewan / anengaluna
len mami / dene mengko karsaning wong / cabolek sun pundhut miji.
Lawan maneh prentahingsun kawula jroning nagari / sentana para punggawa, sedene para
prajurit / prapteng kawulwng sun samya / den warata undhang mami.
Aja nang wong ang guguru / ngelmu kakjroning nagari / guguru jabaning rangkah/ ing kono
ingsun lilami / sapa kang nerak parentah / kawasesa akum mami.
Sajrone pepacuh ingsun / lan dhawuhna siwa patih / wupayaha wong wulama / bapang ora
sun wanggeni / antuk kase pira-pira / nuli den pacak kasami.
Panggonan jumungahipun / tuwin den panci yasami / mongsa bodho asiuwo/ mematut
boboting bumi / nyelawe wewangening wang / pengarepe kang prayogi.
Sangisore anelungjung / iku desa ingkang becik / sakira kelare ngngkat / ing jumungah aja
langit / kedhubagelen mantaram / ing pajang ingsun wangeni.
Ganepe wong patang puluh / dumunung desa kang mukin / sakiwa tengen nagara aja dohing
gala prapti / Tunggu Neng Panepening wang, ngulamane kang prayogi.
Dene tanaliyanipun kang adoh lawan negari / ora kudu pepeliyan mung anggere ing ngrasan
mri /wis bapang sira metua / rahadyan demang wotsari.
MIJIL
Siji lira ngabdyan maraji / radyan demang anjon ing nelawan nitih turonggane / punjetha
yuwulu janjam kuming / hitik- hitik alit saking kedhung sidhur.
Durung sowel luhur tinang kaki / tuntut maanggemyeng/kuda sruwaka temu wangngune /
dereng matuh lambe peing kendali / meksih radi nesih,nginggadhangan jujur.
Kenging kagem watang angladosi / yata winiraos kumepyar wong kanguninga kabeh / dene
raden demang wira- wiri / nyana ana kardi / yata tindakipun.
Jraptaka patihan tedhak sangking / turangga sangganom / manjing paregolan age- age /
kang pinarakan aneng ing pendhapi / mudhun sing palinggih, dyan dipati metuk.
Ngacarani pinarak pendhapi / nuli tata mangnon sirep sang gya ingkang lenggah gunge /
jrapta nira dutaning narpati, dasar nyangajrihi dyan demang puniku.
Wong agung nora reh gegeteri / gelare karyeroh kadya arya banjar sunguk raden dursasana
remanung rabuntit / ing ngumbar anjrah mring / kanan keringipun.
Sarira lir tembaga sinangling / netran dek mencorong yen kumapah ngedap ang asmane
nora wiwidadya pramugari, talitina nuri / wahdadya wong ngagung.
Sakdereng nyadhu mawuh sabdaji / numeter kang anom netra andika mindeng pamandenge
/ dukdumawuh lir kilang wor manis uwoadipati / tumbalah sang prabu.
Sagung rerasankang kapiyardi kang ing nganon tinon pansedya pinundhut sipape / ingkang
lepat ageng alit sami / antukan pamengsih / wila sasang prabu.
Sedenepunamat mutamangkin kelamun amindho / murang langar marang ing sarake /
brurusuhi marang srengat nabi / weh rurungon bumi / dek sura ing ratu.
Mesthi tampi ukuming narpati, dadya pamyating wong / radyan demang anoleh lenggahe /
mring panggonane sanggyangulami / sendukang panglirih / polatane pagu.
Samya gumeter para ngulami / ngles bayu lir lolos / temah arum ing sebda wijile / osagunge
kang para ngulami lyane mutamangkin tam piya kang dhawuh.
Sri narendra srunari menggalih / gung pakaryaning wong / dene rumeksa pari kramareh /
padha rumeksa kawonan bumi / katempuh ing batin ngulama sawegung.
Dene kang lir kaji mutamangkin kalwbu aran wong / angregoni panjenengan rajeng / nora
ngimanken tataning nagri, tur angeik anyuk mundhak banting kedhwu.
Nging wus gumantung pari kramengsih / apura sang katong / prangulama srunuwun ature /
kalingga murda kapundhi pundhi / sih wilasa gusti / kang mring dasihipun.
Nuli tang radyan dipari / prangulamator / sokuring ywang kabul kamulyane / gume gumuruh
ing kang ngameni / kang pangulunti ngadek donga sokur.
Luwarsa kang turida prihatin arsaya gunging wong / sakendele donga kamulyane / raden
demang ngurawan ing malih / huwandipati / dhawuh basang prabu.
Kinen kerya terancang jromasjid yen samya rumojong manjing / jengandika tuwin prapang
gedhe / nata arsa sembayang jro masjid / ing dumunggah ngarsi / wiwit miyosipun.
Dyan dipati sare amiyasi / wuwuh kang mangkono / supe aneng pasamuwane / saking
trustha saka reninggalih / srenggruk sengruk nangis nadyan dres ingkang luh.
Sigra andonga srukulilahi / gumereh aminta lir guntur agra lir astarane / kang pangulu ing
ngabanu lyankis donya genti genti / ngulama sedarum.
Pranaya kakang tansah den kirik tan lyan katibanom denya ngadeg pantes wiramane /
sarung ugis kembang tetulangking / sabuk surat milis binanyumas patut.
Serban bathok lan bare cikuning / ngartiyah tetiron pepet cithak pangadum mancange /
jubah salmur bangun sanulmani / rada cekake dhik pemangkinging dhuwung.
Klatang pipit manarong kalacih / trembalo mencorot wangun bantes tayuman nedere
pendok baleweh suwasasirih / sangron adhamesi / werna kencanabdur.
Kladuk megospe ngadeg kecik respati yen tinon telapakan ngajeng lan wingkinge / rong
tebah kang kiwaya nengersi / tur nora pinuruh / suprane nepatut.
Prawaneng kang sami ningali mesem amiraos / dhasar batete tibanom kuwe / saksolah
nyata kaduk diragi sambat ing warni / pideksa abagus.
Ngadek donga ngabate solah nyalir / Ritih isalulon mangsahkake nging prapradurita heda
temen lan akeh ngulami / kang akeh ngadeg lir doyong tekun ikruh.
Sawusira donga lenggah sami / mring kautamang gon ratyan demangan sarwi noleh / adi
mlayapaden rasani / wus suwe sunlirikeh ngarundelipun.
Ingkang rayi ngumanguwotsari / tan pun pangomong / awon nganggur lan wajane mratme /
radyan demang meksa tanyangungkih / nora becik yayi/ dora kadang sepuh.
Radyan mlayaku samawotsari / mesem mau alon kangmas inggih- inggih sayekmose
ketingbanom kang dipun namosi / pengadeking ciri / suk andomya wau.
Sanes lawan sagung prangulami / pengadeg gamancol pantes dadya punggawane rajong
owel dadya ngulama pasisir / radyan demang angling apan sarwi guguk.
Matur marang radyan adipati / yayi mas kalewok / orak reluku walik arane / nung ngasane
mung gawan napati / mungkali wulami / laluhuranipun.
Yayi emas sira sun tuturi / yen ngulama kang wong / ingkang sidi karung kawruhe/ iku
mangka punggawa ywang widi / tinbangen pribadi / Allah lawan rahi.
Mung laire baekang ngupati / gedhe cucur agrang / ngularna tan kewantar laire / ing batine
luhur yayi nglim sun nander kur mati / ngulama punila.
Pan minongka pitutuh sayekti / nenerine katong / aja kan kanglir ketibabo mlewo wus
kasusra / pratama ingngelmi / nadyan amung santri / bae nganggoake thu.
Lawan sira lemsih luhur santri / derajang tingendar iku yayi nungguh ing ngatine / pra
ngulama sadaya miyarsi / dyan demang den nyangling / srupang ngungunipun.
Ana ingkang rerasan bibisik nora ana ingmang / raden demang wus lepas kaliyo memet
mutmutur patitis wanguning priyayi / garethol lemangkung.
Watakane kaya tan ngedohi / cethek agrobah / dadi wong ngagung kawongan duren
jabarang ngkhiri nemedeni / pinecah jro isi / rasane amumut.
Luwih legi nganggo semu gurih / lamu dane momot / ngambar terus amuleg gandane / baya
wus srawungan ngulami / necep ngelmu suci / kepareng pamuwus.
Yata dyan demang dhawuh ken malih / timbalan sang kajong / reh paguron sajrone rangkahe
/ lan adeging dumungah pinaring / pepinthaning sabin punika kang dhawuh.
Matur sandika radyan dipati / jumrung karsa katong / kicabole kyus tampi dhawuhe / yen ing
mangke dadya wong piniji neng dyan demang nenggih / santika atur.
PUCUNG
Sekar pocung wus sampurna dhawuh prabu / radyan tipat / ngejepi panekar / mantri /
ngladosaken pupunjutan pasungatan.
Praptase lorkong ambangan kalih atus tan nanabinedo / pangremate amani / anijeni
binajeng pranatan nira.
Sareng maju kerdong kalajeng tinembung / ririh jejawilan mung calempung kang pinendi /
rebab gambang suling swara pepuletan.
Saron demung nikatiba tumalawung / Gambang namecalang / gleken anunjang wira sisuling
ngeleng / sumlenthir ngedhasih mun.
Kang calempung pepancer ranametan duk wilet ngetimang / tibanongkine renwanti /
gegambyak lan selaning kenong tuminbal.
Angles laput sabak angangkang / tumanduk ngamlening talingan / tekeman geter tan miwil /
awen laras dadya lempeng lelembaran.
Gumarumung gender kalumak gumulung/ amegol sandalan cemenak panedya ranwintir/
kendhangan lan larase rarawit lonan.
Gong gemandul tingeng dhadhabi mangguyu/ den demang ngurawan tetadya marang
rengari / yayim rasa kusuma kugending ngapa.
Kang sigang wuma tur gending rum arumyang / nglira adyag demang / asalakar apalami /
radyan mlaya kusuma manembah aturna.
Pan puniku mila gendir kinabaku anggiduk mantaran / Jeng Sultan alur ing suni / nalikane
yasapan jianeng lulang.
Sarengipun kalale kasekar gadhung / mundur sarayuda / bemara lagu myang sinir /
menamenjung galekan ranumenggal.
Kadinamung punika sapanganipun ngandika dyan demang / bangete mening Sun iki / ora
weli mring gending saturdaltung nalya.
Nembah matur dadya nyam layaku bumawi nyumnya pramila pasuka / toten pisan pamen
gendhir / kang minarsana mung nendhir ngudungilah.
Asru guguk radya demang gujengipun Dipati janingrat / sumambung tetan / aris angger
mlaya kusuma sinten punika.
Ingkang natuhna embang prayogi kelaku / Seres lan rebanya / Gendere tuli bengingsih / Ris
pumatura Radyan / MAlaya kusuma.
Geh muni kumengnambang niyana/Sepuh kang namapun gondu/Mangrekak nunama
rawit/Jebug karumpung/Kendhe ing kadipawyan.
Mesem tatudyan / Jayaningrat yen sardu / Selane nayahkan / Angketewak kasalastri /
Datheng mondok ngampil / Seng kambangpun konda.
Dimen muruk kanga ngabdi panambang ulun / Punasuwonda / Kados bade sae ugi / Pun
parikel angeng meksi ngambet desa / Sampun nglanduk sepuh pun nanda punika /Eman
lamun ical.
Wontena ingkang nulihti / Medun nadyan Malaya kusuma / Matur prayana anging midun /
Dyan demang paman punika / rah kitemen barang / Panggawean den openi / Nokgih sampun
muklis / Kenira sembahyang.
Milung milu yayim Malaya kusuma / Demene persetan / Gamel lan tur bias gendhing /
Sareng suka gumejeng / Wong nganung tina.
Dyan umatur kangmas paduka rumuhun / Darbenawing rangggah / Angsal duk saking
remawis / Lamun pareng kula suwun/Dhamel rebab.
Alon matur dyan / Demang yayi ngemut / Mung kari seprapat / Ingkang akeh / Wus den
diambil / Kang mastangkubumi geh kinarya rebab.
Kaya cukup lamun bias ingkang bubut / Nenari mamonthang / Sesuk paranan yayi / Matur
nembah nuwun / Dyan Malaya kusuma.
Nyata sampun lekas mbojo karma kembul / Adipati jayaningrat / Ngejepi abdine alit /
Ngejekaken acar timun kikinlu.
Saking kuwulan wonten tirahipun / Lorodan singpun saben jam sedoso enjing / Praptanira ing
panduk jayaning pratan.
Kadang pukul sawelas saka praptaningsun / Sak parengina / Lorodan dahar sangaji / Kang
sapetan ayAm lurik kemilan.
Sendeng gepuk tenjengan areng / Alemuk salawan acarti saosan singrawa / Wus den
ajengaken sami / Sareng lawan acr timun pakalongan.
Dyakan dhulu dyar emang / Ngandika mius / Ngriki sasmitanya paman dipati surempel /
Mesti ngenaki sawitan lorodan.
Mesem muwus dyandipati ngatan pupuh / Marang punakawan / Ngaturaken sapetan pitik /
Awas mulat nadyan Malaya kusuma.
Sikrama tumun nama kang masa puniku / Mawi semesem mdya /Kalawan padipati / Kula
kangmas dhawungpil dawuh paduka.
Semunipun gawat ingkang dipun pendhet / Mawi kekejempan / Nunukdyan demang
nglingaris / Kaya kucing yayi Malaya kusuma.
Wrohanira kang samitan pitik / Den gemuk sangsam / Lorodan saking jropuri/Gupoh gupoh
dyan anyanging layong kusuma.
Nyedak matur mring kang rakannya dang lungguh / Nora serantagan /Wanti ingkang
anglameni / Tanampeni lorodan sapit lan ayam.
Merek mandur Darwi mesem duwus sipuk / Iki iwak eco / Tapak asta malem aji / Duk rame
kana kang samya kujaro.
Caranipun pasisiran denya / Kembug ing jrone kang dhahar / Ulama praptama salin salin /
Warna warni sarwi kanget sadayanya.
Wantu wantu kang wahartan duk tumanduk / Wus sira kapragan / Warik langreng para
mantra /Awatara ngakape daklan punakawan.
Trigumuruh plataran kang dahar kembul / Sagelangkung dunya / dyandipati atur mati /
Marang para ngulama lan pradipatya.
ASMARANDANA
Yayah asmarani resin beksi reng / Pammudyan nomangendah sinibonyanta / Sucipta
amiwaha ngresamodyaning lelapunya / Wiranti sengdalegawa.
Susunggune dyan dipati tinamu tan beda / Prawadana jaba lan jero / Tuwin ngulama
sakirna / Mewaras sipur madya wusana terus tharumarum/Praptane maruta nanda.
Bandya nyenyamikan mijil / Sinambi lan omong omong / gandika mahadyan demang /
Masketeb banom ingkang / ineling dening sang prabu.
Srinarendra mundhut mijil / Kojaho pasak ananya / Kang patut lawan lungguhe / Masketeb
banom aturnya / Mundhut kojah / Jawitane pingar biyu / Sasaged saged sandika.
Dyan demang ngandika aris / Iyo paman kojah / Jawa apa kana ananya / Prakara kang kuna
kuna / Ngemak sajang mantaram / Wong kang pada rebut ngelmu / Masketeb banom aturna.
Pamirsa kawula alit / Wonten ugi mung nyapisan / Warni warni kukumane / Ing nguni seh siti
jenar / Kukumiraminedhang / Dumugi demak punika / Lan malih.