blglJ
q"uPsj qhJfpiL
c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj m
x'V ^ 0164-2741811@ 09216513139
1
aawij
Fpy' wvJ
11
13
17
20
23
25
31
40
43
47
50
56
58
62
65
69
73
81
83
86
91
2
95
100
103
106
108
122
124
128
132
138
145
---
qpwaj s'hij
yiV wqv iu fil wi uV wv wvqa hia m
qhJfpitJ sg yiV ZPC qDKo[ a[ vj w[ l[rw r,c[ r,c[ fjfJ
a'G Ap,B uJs[ hV m
iBi WyV Fruv ail sil fil qV nia mm
qhJfpit f+l.V h' w[ dul r[v[ l[rw r,v r[ts[ hV Rpl lq[G
q[hi sg dVeh Vjv qV a'G fjfJ sg q{v sPi h' uJsg h{ m
si lF au wi uV fi fita qV wi aW siLV hi
wdW,a
1 lji[ si A,c w[@ 2! l'V[ rJe@ 3! qjdHbj s[ A,v dry VhgG bjH[ m
wp>cvgbj
bjs fpit wiaji f+F wiV wjiV l.q+,o m
O ldaepi f+ljds m
lqP>h l.eaJ vHg v[tw V[ bjfSg wvq spbjij WjWj ug sj
dfA'wC RpV%J s[ Vjv bojh f+[q i,tS rjdvbJ ba[ f+a,t w'aw
r[tS rjdvbJ s[ fdirjiJ a'G lpSw[ dfAvgbJ s' fplawJ dr,y
wvqW.s wga[ hV WjWj ug sj uVq lqJ@ ljZP r,v'G wgag WjWj
ug Wji[ Fdr,tWjSg@ WyfV dr,y qjaj dfaj Vjv Fdr,t s[ WyV
wiV[@ zi sj dabje@ l.a ijq dl>z ug lPljrdvbj Vjv dqvjf@
ueiJY s[ fjl fgi v,f[ Ljh } dldtbj s[Sg m hnPi WiVjvj@
ZV'vj@ Feaj FjHg@ qvPw[ bjds hp.s[ h'H[ l[qj Vei dr,y bjRpSj
iP>qg ljdhW sj s,l ljv sj bjlS ba[ hpS Fp,y' wvJ sg Ziag
} Fje vjRpSj duo[ WjWj ug bjfSg fdr,ai yiV A'h w'Hg f>ujh
ljv b>sjuj dB,vj ljdhW s[ Vjq sg Ziag } WtLs[ ih[ m Rpl
lq[G s[ f+jSgbJ Vjv wga[ w"aw@ duV%J f+[qgbJ V[ dHl fjrV
fdr,ai dq,Bg sg A'h f+jfa wiw[ dul Rpfi WjWj ug s[ yiV
dfbj wis[ lV bjfS[ uVq qiV s[ W.ZV w,DB[ ba[ dHl Frljei
a'G fji h' eH[ hV Wji[ drloji fPiWw dHl dh,l[ dr,y wvqW.s
wi ih[ hJ m dHdahjl dr,y qV'wvfVj sj w'Hg f+l.e VhgG m dHh
f+l.e RpV%J l[rwJ sg uWjVg h{ duV%J s[ r,c[ rc[dibJ Vjv Wga[
lV m v[tw rv'G RpV%J ljdibJ sj Z.Vrjs wgaj uJsj h{ duV%J
f+[qgbJ V[ dHh f+l.e lpSj w[ fjnwJ a,w fhp.yjRpS vHg lhjdHaj
wgag m
Fpy' wvJ
lojdfa h'S sj r[irj mm
Fp,y' wvJ dHdahjlw df>c h{ m WjWj bjsq epiP zi sj LiZjvP
lg m bjf y"o[ fjaLjh l+g epiP ijqsjl ug s[ f+ag bojh dfbji
its[ lV m WjiLJ s[ dsV lg epiP w[ v.ei sj WjvS de,vj lg m
WjWj bjsq ug s[ zi lpwgbJ v,wCJ fHgbJ lV bjf i'; v,wCJ
sj e,nj v{ w[ epip s[ zi s[ v.ei sg l[rj wdibj wis[ lV m
y"o[ fjaLjh V[ l[rwJ } fp,DdAbj@ ##dHh lpwj WjvS w"S v{ w[
bjMsj h{ m$$ l[rwJ V[ RpKai dr,y dwhj qhjiju ) ##dHw qjvr[
sj WjWj bjsq Vjq sj l.eg h{$$ y"o[ fjaLjh V[ hpwq ds,aj
##RpV%J } siWji dr,y dvbJsj ujr[ m$$ l[rwJ V[ WjWj bjsq
ug } lpV[hj F[u ds,aj m WjWj bjsq ug ba[ qjHg s'V'G hg epiP
ljdhW s[ yiVJ dr,y hj;i h' eH[ m qjHg df,A[ ndhi eHg WjWj
bjsq ug epiP ljdhW s[ V[C[ h'H[ ba[ Vqlwji wgag m epiP ug
f+l.Vaj dr,y h' w[ wdhS v,e[ ##q>e u' wpN q>eSj aP. m$$ b>aiujqg
lF wpN ujSs[ h'H[ rg fp,A ih[ lV m dW+Z Rpqi h'S wiw[ WjWj
ug LiqjRpS v,e[ dw v'w wg wdhSe[ ##Wp,Tj h'dHbj fp,ai q>esj
h{$$ v,u Liq V[ ;WjV W.s wi ds,ag m bev[ dsV dxi qjHg ug
V[ bjf W[Vag wi ds,ag m ##fjaLjh fp,ai sg sja WtL'$$ epiP
ijqsjl ug WyV wgaj ##y.ej x[i blgG bjfS[ yji fp,aiJ dr,y'G
dH,w aphj} ds,aj$$ WjWj bjsq ug s[ zi FeaP Vjq s[ fp,ai
V[ uVq dvbj m dxi f>ur[G fjaLjh ug V[ FeaP } FjHg sj dtajW
WtdLbj m FjHg FeaP ug s[ s' fp,ai h'H[ FjHg e"ij ba[ duRpS m
FjHg e"ij s[ s' fp,ai h'H[ FjHg dsbjv sjl r,cg Fp,y' rjv[
8
ba[ A'Bg Fp,y' rjv[ FjHg sdHbj y.s \sIj y>s| dsbjv sjl
r,c[ h'S wiw[ iju s[ qjvw WS[ m dHV%J A'Bg F,y' a'G Rpnw[ r,cg
Fp,y' bWjs wgag ljdhW l+g epiP e'dW>s dl>z ug avr.cg ljW'
\sqsqj ljdhW| dWiju[ h'H[ lV m epiP ljdhW V[ FjHg dsbjv
sjl@ ijq dl>z@ xa[h dl>z@ WtaP dl>z ba[ ataP dl>z }
b>dq+afjV wiV vHg f+[dibj m y,wj rjv[ ijq dl>z xa[h dl>z@
WtaP dl>z a[ ataP dl>z V[ b>dq+a A,w dvbj fi FjHg dsbjv
sjl V[ b>dq+a A,wS a'G dHVwji wi ds,aj epiP ljdhW y,wJ dr,y
bjH[ aJ dxi FjHg dsbjv sjl } epiP wj dl,t WSV vHg bjs[L
wgaj bjf qpVwi h' eH[ epiP ljdhW V[ WyV wgaj@ ##y.ej hpS
blgG b>dq+a AwjMs[ lg dxi ljc[ l[rwJ fjl'G dq>Vaj aiv[ wiw[
Aw[ej m dHl V[ qpl.sJ rjvg e,v wgag$$ us'G FjHg dsbjv sjl
} flyjajf h'dHbj aJ ijq dl>z a[ xa[h dl>z fjl W[Vag wiV
v,ej aJ RpV%J FjHg } f+Ljs WSj w[ dvbjRpS vHg dwhj aJ
w[ Fp,v WtLj vHg ujr[ m epiP ljdhW y,wJ a'G yv w[ FjeP r,v
} ujS v,e[ agi Vjv \vr[igli dHdahjlw epispbjij Fp,y' q>cg
a'G dH,w dwv'qgBi Fp,y' q>cg a'G Wdn>cj i[vr[ vjHgV s[ Rpfi h{|
} Vqlwji wgag l.eaJ V[ W[Vag wgag ##fjaLjh m dHh ue%j$$
slq[G fjaLjh WyV wgaj ##fdhv[ fjaLjh l+g epiP VjVw s[r
ug V[ dHo[ dl,ZJ Vjv e'LBg wgag lg ba[ A[r[G fjaLjh l+g
hdie'dW>s ljdhW V[ L[i ba[ W,wig sg vCjHg s[tg lg dul dr,y
W,wig V[ bjfS[ W,y[ VhgG tjS ds,a[ lg m$$ epiP ljdhW w,yg Fp,y'
V[C[ fhp.y[ aJ z'C[ } fjSg fgS TjW r,v wgaj aJ z'C[ V[ fjSg
VhgG fgaj m l.eaJ V[ wjiV fp,DdAbj epiP ljdhW WyV wgaj ##fjSg
dr,Dy'G FjHg dsbjv[ ql.s sg W' bjMsg h{ m$$ bjf Vei dr,y
VhgG eH[ a[ FjeP r,v } yv fH[ m FjHg dsbjvj sjl } bjfSg
Fp,v sj bdhljl h'dHbj a[ f+Ljs WSjw[ e,DdcbJ Rpfi i,t w[
df,A[ df,A[ h' apdibj m epiP ljdhW b,e[ FjHg ijq dl>z@ xa[h dl.z
9
W[Vag wgag dw FjHg dsbjv sjl } WtL dsRp Rph df,A[ df,A[
f+Ljs vHg dxisj h{ ##epiP ljdhW dHo'G yv w[ w'BLqgi df>c
eH[ dxi ijq dl>z V[ W[Vag wi ds,ag m epiP ljdhW V[ W[Vag
q>V vHg ba[ f+Ljs riajRpS vHg dwhj m us'G f+Ljs riajRpS
v,e[ aJ s[ts[ hV dw dHl dr,y wgC[ hV m slq dfaj b,e[ W[Vag
wgag ##fjaLjh ) f+Ljds dr,y wgC[ hV m$$ fjaLjh V[ f+Ljds
q>erj w[ bjfSg avg a[ i,t w[ sWjdHbj a[ WyV wgaj ##ujY
dHl } f+Ljds dr,y dqvj w[ riaj dsRp m$$ us'G f+Ljds s[ siLV
wga[ aJ f+Ljds eiq ba[ ajuj WSjdHbj dstjHg ds,aj dHl
a'G Rpfi.a FjHg dsbjv sjl V[ b>dq+afjV wgaj ba[ epi wj
dl,t WS debj m dsbjv sjl V[ Fp,y' dwv[% sg VgGh i,tg ba[
dwv%j dabji wirjdHbj m dHV%J s[ zi FjHg epiWtL dl>z V[
uVq dvbj m FjHg epiWtL dl>z s[ zi A[ fp,ai ba[ dH,w fp,aig
h'Hg m WgWg wiq w"i sg lqjZ a[ yp,v[ dHo[ hg hV ba[ Rpvjs
Fg dHo[ hg h{ m dwv%j f,wj h'S wiV[ hg dHl sj Vjq f,wg Fp,Dy'
i,dtbj debj m
FjHg epiWtL dl>z s[ A[ fp,ai WpZ dl>z@ ZV dl>z@ s[lP dl>z@
episjl dl>z@ ata dl>z ba[ lp,tj dl>z m WpZ dl>z ata dl>z
W[-b"vjs h'H[ m ZV dl>z s[ s' fp,ai wiq dl>z ba[ yai dl>z
W[-b"vjs h'H[ m s[lP dl>z s[ s' fp,ai vjv dl.z a[ Whjv dl>z m
Whjv dl>z W[-b"vjs dihj a[ vjv dl>z s[ Rps[ dl>z@ f+ajf
dl>z a[ episjl dl>z h'H[ m episjl dl>z sj fp,ai sv dl>z Rph
rg W[-b"vjs m
lp,t dl>z s[ dH,w fp,ai rljrj dl>z m dHl s[ A[ fp,ai epvjW
dl>z@ Whjsi dl>z@ f>ujW dl>z@ wjhV dl>z@ l.ea dl>z@ A[r[G
sj Vjq dqdvbj VhgG m epvjW dl>z sj fdirji biV'vg
\hdibjSj| dry m
10
a'G Ljq } df>c r,v } api fH[ m v'hCg rjvj dsV lg qgGh o'C%j
o'C%j ril dihj lg m WjWj ug t[l sg Wp,wv qjiw[ yvs[ yvs[
dB,v[ rjvg ue%J s[ df,A[ u' W[ig lg m \u' b,u rg q"uPs h{| Rpl
s[ h[n bj w[ W{n eH[ m Rpl tp,vg yiJs \dNCg| dr,y V,oP dl>z
quWg dl,t W,wigbJ rjfl df>c r,v dvuj dihj lg m WjWj ug
V[ WyV wgaj ##epiqptj ) df>c s[ wpN W.dsbJ } ljc[ bjRpS Wji[
lpV[hj s[ s[Sj m$$ WjWj ug V[ duV%J dl>zJ s[ Vjq vH[ V,oP dl>z
RpV%J r,v yvj debj m FjHg rdibjq dl>z a[ l"S dl>z } V,oP
dl>z Wpvjrj s[ b,e[ api debj m l'hS dl>z } lpV[hj dqvS wiw[
Rph rdibjq dl>z } WvjRpS yvj debj m s'V'G dHw,n[ hg WjWj
ug r,v } api fH[ a[ V,oP dl>z WjWj sv dl>z ug } faj wiV
vHg yvj debj m f+[q sg FjrVj V[ A[ag hg ljdibJ } dHw,n[
wiw[ WjWj ug fjl v{ bJsj m uga dl>z rg z'Cg a[ iP.qg r,v
a'G bj dihj lg WjWj ug s[ siLV wiw[ dHo[ hg ipw debj m ljdibj
V[ WjWj ug sg yiV A'h f+jfa wiw[ bV.s qjdSbj a[ W[Vag
wgag ##qhjiju ) wg hpwq h{ m$$ WjWj ug V[ xpiqjdHbj@ ##ljc[
W{nS vHg ue%J s,Dl' blgG hpS dHo[ hg idhSj h{$$ ljdibJ V[ dB,v[
r,v dHLjij wiw[ dwhj ##dHhg ue%J h{$$ WjWj ug V[ ljig ue%J
r,v q[hi sg dVejh Vjv a,Ddwbj ba[ ue%j W{nS vHg qV;Pi
wi vHg m$$ l.ea V[ W[Vag wgag ##qhjiju m hpS bijq wiV vHg
Np,eg sj ba[ w,fdCbJ sj f+W.Z wigH[ m$$ W[Vag f+rjV h'Hg m wpN
aJ f,BgbJ v{S yv[ eH[ s' bjsqg t[l ba[ dWlai[ q>u[ sj f+W.Z
wiV vHg eH[ m ue%J ljx wiw[ f,BgbJ sg Np,eg WSj ds,ag m q>u[
a[ bjlS drAj ds,aj m WjWj ug sj dFdubj h'dHbj t[l rg Wsv
ds,aj m WjWj sv dl>z ug V[ WjWj ug } sp,Z AwjRpS Wji[ bjdebj
q>eg m hpwq h'dHbj ##v{ bjRp$$ m o'C%g s[i Wjbs sp,Z bj debj
bjf ug V[ sp,Z A,w dvbj m dNCg dr,y q,NJ yjiV rjv[ sj dH,w
A'Bj duhj w,yj w'nj dB,v[ Rpfi WSjdHbj h'dHbj lg m l.ea V[
12
b>e 952
dHl ai%J WjWj ug l'hS dl>z a'G l[rj v{Gs[ ih[ ba[ lq[G lq[G
zi[vP dWzV wv[LJ a'G ApBwjij wirjMs[ ih[ m
dHw rji epiP VjVw s[r ug qhjiju dwl[ Ldhi eH[ m Ldhi
s[ Wjhi bjlS vej w[ W{n eH[ m dH,w bda eigW dul } bjfSj
f[B fjvS vHg rg bSo,w dqhVa wiVg f{Gsg lg m q;sPig wqj
w[ fjaLjh s[ bjlS s[ V[C[ sg v.zS v,ej m siLV wiw[ qV
e,s e,s h' Rpdnbj@ qV f+[dibj debj dw qhjaqj sg yiV A'h
qlaw } vjHg ujr[ m V[C[ bj w[ q,oj B[dwbj a[ wpN lqJ bV.s
qjVS a'G Wjbs yvj debj m bev[ dsV dxi q;sPig wiV yvj
debj m w.q ligiw a"i a[ Rpo[ wi[ fi qV epiP yiVJ s[ bojh
14
h' dqv ujH[ej m$$ f+[q vgV h' W[Vag wgag qhjiju ljc[ zi yiV
fjRp h'i dwl[ rlaP sg dHAj VhgG m WyV h'dHbj ##aphjc[ zi
hi i'; bjdHbj wiJe[ m zi b>si duh' duhj F'uV dabji h'r[
bjMs[ uJs[ ljZP } Awj dsbj wi' m$$ dHh WyV wiw[ epiP VjVw
s[r ug Rpo'G api fH[@ ila[ dr,y qisjV[ V[ W[Vag wgag ##fjaLjh )
zi dr,y bojh eigWg h'S s[ WjruPs rg dl,t sg w'Hg rg da=LVj
Vj h'r[ m$$
##qisjdVbj dHl[ sj Vjq h{$$ l,yj f+[q ##l,yj dfbji$$ epiP
ljdhW V[ WyV wgaj m
##fi eigW dVrju Rph aJ bda sj eigW h{ Rph bjRpS
ujS rjv[ ljZPbJ sg l[rj vHg ijLV dwl ai%J dvbjr[ej$$
qisjVj h{ijV h' w[ W'dvbj m
##dur[G hg l.eaJ RpV%J s[ zi yiV fjRpSegbJ m Rpl[ ai%J
ljigbJ WiwaJ bjfS[ bjf bj ujSegbJ m lqJ bjRpS a[ apP.
rg f+a,t s[t v{Sj m$$ h;Pi V[ WyV wgaj m
wpN lq[G Wjbs l+g epiP VjVw s[r ug q>evj sgf s[ BjfPbJ
a'G rjfl bjH[ m lF a'G fdhvJ dHl Ldhi dr,y Rpl dl,t s[ zi
ndhi[ m s'V'G hg ldaepi s[ siLV wiw[ dVhjv h' eH[ qV hg
qV dr,y qisjVj dl,t sg bjidow hjva sj b>sjuj vj dihj
lg m bev[ dsV epiP ljdhW Rpo'G api fH[ m ila[ dr,y qisjV[
} qptjdaW wiw[ epiP ug V[ xpiqjdHbj ##qisjdVbJ ) dHh Rphg
dl,t sj zi h{ m$$ qisjV[ VgrgG fj vHg wdhS v,ej fjaLjh m
aphjcg i;j b,e[ q{G Fp,vShji hJ m$$
##qisjdVbj m dul Ziag a[ dl,t l.eaJ s[ yiV f{ ujS Rpo[
di,ZgbJ dl,Zgbj b,e[ df,A[ dxisgbJ hV m dwl[ rg ai%J sg
qV'wjqVj a'G idha h' w[ epiP s[ dl,tJ sg l[rj wgag drbio
VhgG uJsg m lr[ dH,Aj@ lr{qjVaj dabje w[ epiP zi sg l[rj
16
rg Fp,v debj s' qhgV[ sj lqJ Wga debj m w.qwju a'G drhvj
h' w[ l'hS dl>z } WjWj ug s[ siLV wiV sj dtbjv bjdHbj m
N,B dB,v[ r,v } h' apdibj m WjWj ug fjl fhp.y w[ q,oj B[dwbj
a[ W{n debj m WjWj ug V[ s' qhgV[ sj lqJ bjfS[ w'v Vj bjRpS
sj wjiV fp,DdAbj m
##qhjiju ) blgG spVgbjsji@ e+dhlag bjsqg zi[vP w.q
dr,y dHaVj tp,F uJs[ hJ dw qhJfpitJ s[ siLV rg VlgW VhgG
hp.s[ m$$ l'hS dl>z Rpai ds,aj m
WjWj ug V[ WyV wgaj ##l'hS dl>z bjsqg zi e+dhlag
dr,y qla h'dHbj f+q[Li s[ Vjq } drlji ds>sj h{ m ljcj w.q
h{ dul s[ fPiWv[ wiq h'S Rpl } dHl wp.Fg Viw dr,Dy'G w,T w[
f+FP sj dlqiV wirjRpSj m epiP ljdhW V[ bjsqg a'G dlix slr.Z
hg q>debj h{ f+q[Li sj dlqiV wiV vHg m i'; i'; TjHg z>B[
ljZP sg l.ea wgag ujr[@ Rpl sg wgiaV spbjij Rplaag lpSg
ujr[@ u[ fdCbj Vj h'r[@ aJ rjdhepiP Vjq sg qjvj ufg ujr[ m
u[ fdDCbj h'r[ aJ fjn wgaj ujr[ m f+q[Li Vjv dHh f+S wgaj
h{ dHVljV V[ \qVp,t| dHh wiuj s[Sj h{ f+FP sj m dur[G W{Gw sg
dwla Vj q'Cg ujr[ drbju vej w[ qPv rZ[ej m dHl ai%J f+q[Li
sj RpZji Vj ypwjdHbj aJ f>c dHVg Fjig h' ujr[eg dw aP. Fji
yp,wS a'G blqi,o h' ujH[ej m$$
l'hS dl>z dHh lpS w[ Whpa f+Fjdra h'dHbj ba[ W[Vag
wgag ##qhjiju ) dtqj wi' q{G b,e[ a'G ;iPi bjdHbj wiJej
dVaV[q Vjv m
WjWj ug WyV wgaj ##w.q r[v[ w.q rg wi' fi 24 z>B[ s[
dsV ija dr,Dy'G wpN lqJ@ dliuV hji } rg dsY aJ dw aphjcj
dHl l.lji dr,y bjRpSj lxv h'H[ ba[ siejh b>si RpKuv qptC[
Vjv fir[L h' lw[ m l.lji dr,y dulV[ aphj} F[dubj h{ Rpl a'G
18
19
ljdhW s[ V[C[ fhp.y eH[ m WjWj ug Vei r,v qp,t wiw[ tC[% lV m
v.ei rjvg dHqjia rjv[ fjl[ dB,vj ljdhW s[ Rpfi ujS sj ilaj
lg m WjWj ug s[ siLV wis[ hg WgWg V[ WjWj ug } fAjS dvbj
a[ Vgq W[h'Lg sg hjva rjv[ i'eg sg ai%J F,u apig m fi Rpfwjig
r,v'G wga[ h'H[ fiRpfwji sj Wsvj f+jSg \qVp,t| RpV%J f+ag LiZj
ba[ bojh dfbji dstj w[ yp,wj lwsj h{ m l,yj dfbji hg wn'i
a'G wn'i qV } dVqiaj sg wpnjvg dr,y dfzvj lwsj h{ m dB,v[
s[ V[C[ fhp.yg WjWj ug V[ h,o sj dHLjij s[ ipwS vHg dwhj m WgWg
Rpo[ hg bc'v tCg ihg s'V'G h,o upC[@ dli Npdwbj h'dHbj qhJfpitj
r,v'G wga[ h'H[ fi Rpfwji sj LpwijVj wi ih[ lV m wjxg s[i
LJaqHg qjh"v dihj@ qV b>si xpidVbJ sj T[i W,N debj fi
dHl} w"S ujS{ m
##qV wg dWioj qV hg ujS{
b>e 807
vt tplgbj fjdaljhgbj
u[ ldaepip Vsdi wi[dH mm
WVlfag s[ Np.c dr,y dtdCbj h'dHbj xp,v bjsqg sg V;i
a'G fisj wi lwsj h{ fi Rpl sj sgrjVj F"ij zSg a'G zSg
w.dcbjvg NjCg dr,Dy'G rg Rplsg tpLWP@ lpe.Zg ba[ il f+jfa wiV
vHg ujsj h{ m i.e iPf wjvj h'S a[ rg qV Rpuvaj } fl.s
wisj h{ m l' l,y[ f+[q wiV rjv[ } aJ Rpl fJZg sg avjL h{
u' Rpl sg c.e'ig xC w[ l,y sg f,ec.cg RpKa[ apidsbj W{wp.n
sg q>d;v r,v v{ ujr[ m lr{dHAj sg fPiag vHg dH,w A'Bg Rpqi
s[ qhjaqj WjWj ug sg li'a lpS w[ dB,vj ljdhW s[ V[C[ fhp.y[ m
RpV%J s[ Vjv dH,w dW+Z brloj s[ ljZP rg lV m sqsqj ljdhW
s[ siLVJ } uJs[ h'H[ w,yg Fp,y' a'G WjWj ug s[ blojV s[ ba[
WjWj ug s[ siLV wiV vHg dHo[ fhp.y[ m
WjWj ug fijdwiaw V;ji[ s[t wjsi sg wpsia dr,y qla
W{n[ hV m y[a sj qhgVj h{ m WP>sj WJsg h' ihg h{ m dw,wiJ@ W[igbJ@
u.c@ wigiJ ba[ rSJ s[ h[n ai%J ai%J sg WVlfag h{ m f,Aq
rjv[ fjl[ w,yj avjW h{ m dW+Aj Rpfi W{n[ q'i ba[ h'i f>Ag W'v
w[ qV a[ blyiu hg f+Fjr fj ih[ hV m h;Pi s[ f+Fjr a[ f+ajf
23
\b>e 670|
Fp,y' wvJ a'G da>V wp qgv s[ xjlv[ Vjv i[v fBCg fdBbjv[
V[C[ ldoa df>c vdhi[ tjV[ h{ RpGN aJ V[C[ V[C[ f>u vdhi[ hV
fi vdhi[ tjV[ s[ qhJfpitJ s[ dHdahjl Vjv tjl l.W.Z h{ m dHo[
fpijSj c[ij h{ duo[ l.a wjWv dl>z ug idh>s[ lV m dViqv[ ljZPbJ
sj blojV h'S wiw[ l.a WjWj rZjrj dl>z ug rg dHo[ dWijuqjV
25
b>e 1094
hpS a,w sg bjIP dr,y VhgG wga[ m dHl Rpfi dvdtbj h{ dw u'
rg dHl s[ siLV wi[ Rph dHl sg l" ipfH[ siLVg F[Bj s[r[ m
dHl vHg q{G dHh l" ipfH[ siLVg F[BJ a[ vjv rg q'C dihj hJ m
u[ aplgG r[ySj yjhp.s[ h' aJ dHl sg wgqa s,l dsY m$
qisjV[ dwhj@ ##dw q{G aJ r[yS sj bdZwji VhgG i,tsj dHl
s[ qjvw Vei a'G Wjhi W{n[ hV m$$ qisjVj vjv ba[ l" ipfH[
v{ w[ ldaepiJ fjl fhp.y debj m ldaepij b,e[ s'V' i,t w[ wdhS
v,ej ##aphjcg vgvj drv,tS hg h{ blgG dHl sg fit VhgG wi
lws[ m w'Hg dHl sj qp,v qPvg fjMsj h{ ba[ w'Hg siLV F[Bj
hg l" ipfH[ s[ w[ dHl } r,cqp,vj bjtsj h{ m$$ ##dur[G u"hig V[
dHl sg fit wgag ] qPvg rjvj wg ujS[ dHl sg lji } m dHl[
ai%j dul V[ f+q[Li Vjv f+[q fgzJ fjHgbJ hV Rphg hg dHl s[
hpvji[ sg wgqa ujS lwsj h{ m wpijhgbj ws[ ila[ sg Fjv VhgG
wi lwsj ba[ q>d;v a,w VhgG fhp.y lwsj m$$ dfAv[ dsV hg
dHh LWs fdC%bj lg m
##q[i[ vjv ugY a[ij b>ap Vj ujSj$$ ldaepiJ V[ WyV
lpSjdHbj dHh Rphg vjv ] m qisjV[ V[ dwhj u[ yjhp.s[ h' aJ r[y
ds>s[ hJ m
ldaepiJ V[ dwhj dHh VhgG r[ySj m qisjVj ldaepiP s[
WyV lpS w[ ipfH[ q'CV vHg ljdvl ijdH s[ zi fhp.y debj m
u"hig ug blgG dHh vjv VhgG r[ySj m dHh siLV F[Bj rg
rjfl v{ vr' m ljvl ijdH s[ VJh wiV s[ WjruPs rg qisjVj
ipfH[ i,t w[ ldaepiJ fjl fhp.y debj m ljvl ijdH s[ qV dr,y
xpiVj WdSbj dHh' duh[ vjvJ s[ qjvw s[ siLV wga[ ujS m
Ljq sj lqJ lg u"hig V[ f+Ljs dabji wirjdHbj m V"wi Vjv
v{ f+Ljs fi'l w[ Vei a'G Wjhi ldaepiJ sg avjL dr,y bj
debj m bjlS Rpa[ V;i f{S a[ w'v bj fhp.dybj@ VqLwji
30
wgag m ldaepiJ s[ WyV lpS[@ qV } LJag qdhlPl h'Hg xpiqjV h{silVp f[ta q{ ugY m
lpdV wdi WyV apqji[ ldaepi qVp aVp q[ij njip ogY mm
VjVw f+wjL
b>e 806
34
lv'w qhvj 2
mMqRI hoie ATUihAw nwgI lgY jwie ]
b>e 317
b>e 148
hpS #q'u sdibj$ V[ l.a Whjv sjl ug rv'G bjfSj ip,t Wsv
w[ WjWj ug r,v wi dvbj m dul ai%J w'Hg yLq[ a'G b>dq+a
riajRpS rjv[ } A,c w[ b>dq+a s[ yLq[ } hg lpwjRpS sj dHijsj
i,tsj h'r[ m dHl ai%J ##q'u sdibj$$ bjfS[ dsqje s[ l'C[fV
\A'B[fV| lgqafV sj lWPa f[L wis[ h'H[ WjWj ug r,v h' api[ m
bjfS[ dH,w l[rw } q'u sdibj V[ WpvjdHbj ba[ Rpl }
lqNjdHbj ##dw ila[ dr,y dwl[ Vjv W'vSj VhgG Fp,y' ujSj h{
Rpo[ l.aJ s[ ljhqS[ tC' w[ dHh WyV wiVj ##wjv[ qP>h rjv[ sg
l,a rjig ijq ijq$$ m l,a rjig b,v%j b,v%j@ l,a rjig tpsjdH
tpsjdH m l[rw WyV q>V w[ Fp,y' } api dfbj m \bjdebj fjvw
h' api dfbj|@ dHZi b>aiujqg b,tJ a[ f,Bg i,t w[ rg bjsqg
sg b>da+q l'y sg f+ag d*bj lqNs[ lV m bjf V[ Fdr,ta
wvjadqw } fAjSs[ h'H[ l[rw } WpvjdHbj m l[rw f>dca u'
dw dulqjVg a"i a[ wjxg ajwarji lg Rpl } Wpvjrj F[dubj m
f>dca qhjiju sg h;Pig dr,y fhp.y w[ l[rj fp,AS v,ej m
WjWj ug V[ WyV wgaj ##f>dca ug ) dH,w Whpa r,cg Lwag@
fhjC rieg ajwa v{ w[ w'Hg bj dihj h{@ Rpl} ljc[ ljhqS[
VhgG bjRpS s[Sj dul rwa Rph Rpfi bjRpS v,e[ dH,w h,o
##uqVj i'Cg$$ i,tSj a[ sPu[ h,o Vjv Z'S a'G fwC w[ o,v[ }
Z,wj s[ s[Sj m
\uqj i'Cg| dB,vj ljdhW s[ Rpfi fhjC rjv[ fjl[ dH,w dq,Bg
sj oC%j \u' b,u rg q"uPs h{| m dHl } WjWj ug V[ hpwq s[ w[
dabji wirjdHbj lg m dHl sj Vjq uqVj i'Cg i,dtbj m Rpl
} RpV%g s[i VhgG A,cSj du>Vg s[i Rph W'v Vj fr[@ Rpl } fPig
ajwa vj w[ wjWP wiVj h{ ba[ WpvjRpS sg w'dLL wiVg h{ m
WjWj ug dHh WyV wiw[ bjfS[ bjlS rjvg q>ug s[ df,A[
Rphv[ dr,y h' eH[ m o'Cg s[i Wjbs ##q'u sdibj$$ sj l[rw bj
36
debj m dB,v[ s[ Rpfi r,v dl,Zj hg h' apdibj@ f>dca s[ V[C[ h'dHbj
aJ RplV[ ev[ a'G xC dvbj m Rph b,e[ r,ZS sg w'dLl wi[ fi
f>dca b,e[ Vj ujS s[r[ m dHl[ wLqwL dr,y s'V'G dH,w sPu[ }
yp.WC eH[ m h[nJ Rpfi hp.s[ h'H[ dB,v[ a'G o,v[ bj eH[ m WjWj ug
us'G V;i Vj bjH[ aJ Rpl V[ sPi a'G hg wjv[ qP>h rjv[ s[ lqNjH[
vx; W'v ds,a[ dw ##wjv[ qP>h rjv[ sg l,a rjig ijq ijq m$$
l,a rjig b,v%j b,v%j@ l,a rjig tpsjdH tpsjdH m Rpai dr,y WjWj
ug V[ LWs fdCbj m
fdCbj hg lg dw l.a Whjv sjl W[h'L h' eH[ m dHh ljig hwgwa
s[t Whjv sjl ug sj l[rw WjWj ug s[ blojV a[ fhp.y debj m
WjWj ug b,e[ ljig hwgwa f[L wgag m fdhvJ WjWj ug epKl[ dr,y
W'v[ ##Rph Rpo[ dwM debj lg m Rpl ljig qdiIjsj lqNjHg h'Hg
h{@ RplV[ dryji wiw[ apiVj lg m$$
l[rw V[ W[Vag wgag ##qhjiju ) blgG FpvShji hJ bjf
WtdL>s h' m bVjCg W,y[ lqN w[ dsbjvaj sg t{i fjRp m$$ fjSg
v,wC } c'Wsj VhgG dwMdw RplV[ v,wC sg fjvSj wgag h{ m
FjHg episjl ug V[ xpiqjdHbj h{ m
fjSg wjnp V c'WHg fjv[ sg vu{ mm
s[ f+[q ba[ hpwq \V[q| dr,y bF[s h'dH beq bejZ rjdhepiP
} uf w[@ f+q[Li Vjv dHh iPf h'dH bjfSg hlag dqBj w[@ lqp>si
dr,y WP>s sg ai%J lqjH[ h'H[ hV Rph hg l,y f+jfag wi lws[
hV m RpV%J sg WijWig VhgG h' lwsg m
bjfp erjHgb{ aj lhp fjHgb{ mm
b>e 148
dHl ai%J hRpq{ ugr } dHl e[C dr,y dvbj tCj wisg h{
a[ ugrV a'G rg taq \r>dya| wi ds>sg h{ m
39
b>e 756
b>e 45
40
41
b>e 240
bjfSj fdirji Wyj dvbj dHl a'G Wjbs dHl f,ag s[ v'wJ
V[ bjfS[ dlr[ WjWj ug s[ c[i[ a'G sPi WSj vH[ m dHV%J dr,Dy'G
dH,w w[hi dl>z sj fdirji h{ duhCj dHl[ df>c dr,y de,v f,ag
dr,y q"uPs h{ m
42
b>e 829
b>e 404
47
fdhv[ dh,Dl[ dr,y qjvj dl>z u.cj rjvj Vjv wga[ WyV sg
fjvSj wHg ljv WgaS a'G Wjbs b,u w,v Fp,y' drt[ wi ih[ hV m
WyV h'dHbj lg ##qjvj dl>z a[ig l[rj a[i[ fp,aiJ a[ }hJ ijhgG
v{Sg h{ m$$
fv[e sg Wgqjig u'WV a[ lg m qjv%j dl>z sg }h qjHg t[q
w"i bjfSg diLa[sjig Ljsg s[ lqjeq dr,y eHg h'Hg lg m dHl[
lq[G b>si Wgqjig ajwa dr,y h' eHg m v'w t[aJ dr,y bj w[
Np,egbJ fj w[ idhS v,e fH[ m w'Hg dwl[ sg ?Wi a,w Vj v{S
ujr[ m qjHg } rjfl v{ w[ bjRpS Wji[ dwl[ zi rjdvbJ }
lqJ Vj dqdvbj m drbjh rjvj blojV Fp,y' s[ V[C[ lg qjHg s[
qV dr,y xpiVj WdSbj dw WjWj ug s[ siLV wiV y,vgH[ m bev[
hg lr[i Rph WjWj ug s[ c[i[ r,v api fHg m c[i[ fhp.y w[ WjWj
ug s[ siLV wga[ be.qg tpLg f+jfa h'Hg m dH,w ija ndhi w[
bev[ dsV bjdebj q>eg aJ qhJfpitJ V[ WyV wgaj@ ##bu[
aphj} bjdebj VhgG dqvsg m$$ qjHg V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju )
q{G drbjh uj w[ bjHg hJ q[i[ fjl qdnbjHg h{ u' q{ zi
fhp.yjRpSg h{ m$$
##qdnbjHg lj} xCj s[ a[ig bqjVa lJF w[ i,tJe[$$ ljdhW
sj WyV lg m
qjHg V[ qdnbjHg WjWj ug b,e[ i,t ds,ag m huPi V[ l[rw
} hpwq s[ w[ qdnbjHg b>si itrj ds,ag m
48
49
f+q[Li sj Vjq ufS rjv[ Rpl Vjv dHV%j bF[s h' uJs[ hV
dw u' f+jSg RpV%J sg liV bj ujH[@ Rpl s[ sp,t@ wLB dVrjiS
sg lqi,oj bjf its[ hV m f+q[Li RpV%J s[ wjiVjq[ a[ dw>aP VhgG
wisj a[ bjfS[ FeaJ sg vju i,tsj h{ m us f+[q r,l h' w[
dl,t wpN wdh>sj h{ aJ Rpl a[ epiP uJ f+q[Li dr,y w'Hg b>ai
VhgG idh>sj m rjdhepiP sg dul f+jSg a[ bfji d*fj hp.sg h{ Rpls[
b"epS dwl[ qhJfpit sg f+jdwiag spbjij epSj dr,y Wsv ds>s[
hV m Rpl s[ b"epS VhgG dyajis[ le'G Vjq dlqiS ba[ W.seg
sg q>d;v a[ a'i ds>s[ hV m qhJfpiLJ } f+FP bjf bu'wg tvaw
s[ Fv[ vHg F[us[ hV aJ dw dHVljVg d;>seg sj lxi tpLgbJ
Fdibj a[ bV.s qHg Wga lw[ m f>ur[G fjaLjh s[ lq[G sj d;wi
h{ m FjHg dWZg y.s ug y'ig wdibj wis[ lV m dH,w rji RpV%J
V[ q,Nj ypij vHgbj m wpN lq[G Wjbs q,NJ s[ qjvw sg b,t tp,v
eHg m Rpl V[ bjfS[ wWgv[ \uJ tjVsjV| s[ v'w dHw,n[ wi vH[ m
lji[ q,Nj sgbJ f{CJ df,A[ h' api[ m b,Zg ija a'G Yfi lqJ v.z
debj lg m q,NJ sg Fjv wiV rjv[ a[ug Vjv api ih[ lV m dWZg
y.s } rg RpV%J s[ bjRpS sg dFVw v,e eHg m Rpl V[ bjfS[
bjf } ApfjRpS sg ue%J sg avjL wiVg yjhg m o'Cj b,e[ dH,w
TjW bj eHg q,NJ TjW dr,y rC eHgbJ m dWZg y.s V[ q,NJ sj
dtbjv A,c w[ bjfS[ Ap,fS vHg l'dybj m ljhqS[ TjW s[ dwVji[
dH,w dl,t W{nj Rpl } V;i bjdHbj V[C[ fhp.y w[ s[dtbj dl,t
50
52
55
Part 4
Part 4
57
Part 4
l' dHl ai%J WjWj ug FjHg rdibjq dl>z s[ Fv[ vHg fjn
wirjRpGs[ ih[ m
58
Part 4
59
Part 4
fgS rjv[ ba[ w,fC[ Z'S vHg fjSg dwva \wqg| h'S
wjiV v'w avjWJ dr,y qgGh sj dHw,nj h'dHbj fjSg rias[
lV m dB,vj ljdhW s[ dfA[ rjv[ avjW dr,Dy'G qjHgbJ fjSg v{
w[ uJsgbJ lV m l"S dl>z s[ vCw[ ueaj dl>z sg faVg
WgWg u{ w"i rg dHl avjW dr,y fjSg FiV bjHg m WjWj ug
dB,v[ Rp,fi dxi ih[ lV m fjSg sj zCj Fi w[ WgWg u{ w"i
qpCV v,eg aJ dVejh dB,v[ r,v h'Hg aJ WjWj ug s[ siLV
h'H[ dli Npwj w[ Vqlwji wgag@ zCj wpN dhvS upvS wiw[
fjSg cpvS v,ej m fjSg cpvsj s[t WjWj ug V[ WyV wgaj
#dVhjvg@ dfbjvg@ dsbjvg@ WgWg } WyV sg lqN Vj bjHg m
W[Vag wiV v,eg$ qhjiju) q{} lqN VhgG bjHg m
h;Pi V[ dxi WyV wgaj a{} vCwgbJ dqv eHgbJ hV m$
WgWg u{ w"i yp,f h' eHg m b>aiq Wp,Zg V[ dryji wgaj dw dHh
WyV aJ l,y h'Se[ m dur[G dlbjS[ s,ls[ hV m
dl>z lfiL lda fpit WyV w[v[ xv dHw rji mm
da=bj a[v qVi[L hn afa Vj sPli rji mm
WyV sg lqN Vj bjH[ aJ lda WyV wdh w[ sPug rji
60
Part 4
fpA vr' m
WgWg V[ dVqiaj ldha W[Vag wgag #h;Pi) vCwg dH,w sj
hg fjvS f'LS b"tj h{ m daVJ sg firdiL dwr[G h'r[eg$
ljdhW V[ WyV wgaj #WgWg dxwi Vj wi' dH,w L[i W,yj
\vCwj| f{sj h'r[ej u' lF l>Fjv vH[ej m aphjc[ Vjq } yji
y>s vjH[ej@ spVgbJ b>si i'LV wi[ej m$
l' dHh WyV bB,v h' epudibj m lisji ueaj dl>z s[
zi fdhvJ da>V vCwgbJ a[ dxi dH,w vCwj x"uj dl>z h'dHbj
dul V[ dHvjw[ dr,y y>eg bdhqgba fjHg m
\wdW,a|
b{l[ V[ dsbjvP qhJ hdiVjq dl>z
h'dH w[ f=l>V ds>s[ WtLLJ qhjVgbJmm
a[i[ u{lj bRpi Vj v,F[ w'Hg Fjv[ nRpi nRpimm
h'GrgH[ h{ijV lpS a[igbJ whjSgbJmm
Z>V Yh f=[qg duVJ l[rj wgag WS V[qg
duV%J Vjv Wgag RpV%J dlxaJ WtjVgbJmm
a[igbJ whjSgbJ Vj uJsgbJ WtjVgbJ
fPus[ V[ v'w b,u a[igbJ dVLjVgbJmm
dHh f=l>e l! ueaj dl>z s[ fCf'a[ l! u'de>si dl>z \wjwj
ug| dTv'G a'G f=jfa h'dHbj m
61
Part 4
Part 4
myhu ]
Part 4
qp T
wsgq
sg
iga
y, v g@
Part 4
w> W vg
dw= L V
qp i ji
bjH[ m
geI iglwin swD kY sMig ] mnu qnu rwqo hir kY rMig ]2]
fPiWvj Fjep dHVljV sg dWiag qhJfpitJ s[ yiVJ Vjv
lpq[v wisj h{ m ugr Fjr[G Zjidqw a"i a[@ dlbjlag a"i a[
dwVJ hg f=dl,Z h' ujH[@ l>lji dr,y l'Fj hjlv wi vH[ fi
Rph blvg l'Fj a'G bVujS idh>sj h{ m f=FP q[hi a'G l,tSj idh>sj
h{ m dur[G y>sV dr,y tLWP Whpa hp>sg h{ fi hrj a'G dWVJ Rph
tpLWP Wt[iV a'G blqio h{ W[Cg qvjh a'G dWVJ fji VhgG h'
lwsg dHVljV sg hlag f=q[Li sg YB s[ lhji[ h{ m ugr bjaqj
uVqj sg lpag h{ fi fPiWv[ wiqJ Vjv ljZ sg l>ea Vjv
65
Part 4
Part 4
Part 4
epi dl,t u' bjfVj bjf epiP } bifV wi yp,w[ h'S Rph
f=gaq sj LpwijVj wis[ hV m Rph ws[ epiP a'G bjwg VhgG hp>s[
lsj l[rj dlqiV dr,y v,e[ h'H[ ldaWyV s[ bdZwjig idh>s[
hV m dHhg LiZj FjHg Vgvj dl>z dr,y lg m
aVp l>aV wj ZVp l>aV wj qVp l>aV wj wgbj mm
\l'idn qhvj 5@ b>e 610|
l' Vgvj dl>z V[ dVqiaj lswj Rph Ziq fsrg ba[ bV>s
f=jfa wi dvbj dul a'G Whpa uea rJdNbj h{ l[rj dr,y bjRpS
a'G Wjbs sg ljig d;>seg l[rj b>si hg v>zj ds,ag l[rj dr,y
bjvl VhgG wgag m bjfsg VgGs@ Fp,t a[=h eiqg a[ lisg sg
ws[ f=rjh VhgG wgag m FjHg ljdhW FjHg episjl ug woV
wis[ hV^_
f{igG f{ fj tjw h'dH Adc qSg qVPig mm
fjSg
ftj
fghSj
dVa
wi{
q;Pig mm
h'r{
dl>qvhp
xv
qpigsJ
dfihCg
epiqdt
rjl
huPig mm
qda
fPig mm
68
Part 4
dHh f=jSg ljZ l>ea lswj spVgbjsji a'G Rpaq h' uJsj
h{ Rph lpt VhgG q>Vsj dur[G l'Vj dq,Bg dr,y VhgG iysj dV>dsbj
Rplaag@ bdFqjV@ hit l'e a'G idha h' uJsj h{ m ljZ l>ea
Vjv Vjq sg f=jfa lswj lji[ qV'io fPi[ h' uJs[ hV m Rpl
sg spdVbjrgG da=LVj WpN uJsg h{ dHw' hg bjl idh>sg h{ f=FP
s[ qjvw s[ siLVJ sg@ h'i lF wPC s[ flji a'G qV q'C dvbj
69
Part 4
hp>sj h{ m dfAv[ f=l>e sg ai%J dH,w h'i f[=qg FjHg ljdhW w[li
dl>z ug@ WjWj ug qhjiju sg l>ea dr,y bjH[ ba[ lsj vHg
dHo[ hg idh w[ btgi l>a sg fsrg fj w[ epiP Vjv dH,w du>s
h' eH[ m
FjHg w[li dl>z df>c ijb tjVj \Wdn>cj| s[ rlVgw lV m
bjf VjHg uja Vjv l>W>Z i,ts[ lV m fpijS[ lq[G bjrjujHg
s[ ljZVJ sg wqg h'S wjiV v'w bjf api w[ lxi wis[ lV m
w[li dl>z Fpy'G s[ V[C[ w'Hg w>q bjdHbj lg aiwjvJ h' ujS
wiw[ Fpy'G wvJ WjWj ug s[ c[i[ bj eH[ m WjWj ug s[ siLV
wga[@ Vqlwji wiw[ w'v[ W{n debj m h;Pi V[ qdiIjsj bVplji
df>c@ e'a@ VjVw[ sjsw[ bjds lF wpN fp,DdAbj m w[li V[ dl>z
lF wpN s,l ds,aj m
h;Pi V[ WyV wgaj ##siLV wiV bjdHbj dw f=LV wiV m$$
w[li dl>z V[ urjW ds,aj ##qhjiju ) ija w,BSg h{ m lr[i[
yvj ujrJej m WjWj ug V[ f=>lVaj s[ b>sj; dr,y WyV wgaj
##lr[i[ yvj ujr[eJ($$ liW wvj FifPi liW LwagqjV qhJfpit
sj WyV w[li dl>z s[ qV a[ dHM bli wi debj dur[G hV%[i[
Rpfi sgfw sj Rpujvj m qV sj b>Zwji sPi h' debj a[ Wp,Zg
dryjirjV L+[LB h' eHg m zi ujS sj dtbjv A,c ds,aj ba[
yiVJ dr,y idhS sj lw>vf wi dvbj m dur[G _
crn kml sMig lwgI forI ]
suK swgr kir prm giq morI ]1] rhwau ]
AMclw ghwieE jn Apuny kau mnu bIDo pRym kI KorI ]
jsu gwvq Bgiq rsu aupijE mwieAw kI jwlI qorI ]1]
pUrn pUir rhy ikrpw iniD Awn n pyKau horI ]
nwnk myil lIE dwsu Apunw pRIiq n kbhU QorI ]2]
\VB qhvj 5 b>e 979|
70
Part 4
71
Part 4
72
Part 4
Part 4
Part 4
w[ s' dhl[ wga[ h'H[ lV m fis[ s[ dfA[ uv[WgbJ@ v,cP h'i wHg
ai%J sg qdnbjHg sj Wp,w Fi dvbjH[ a[ l>psi dl>z r,v wiw[
WyV wgaj ##vRp tj vr'$$ dxi q[i[ r,v h,o wiw[ tv' eH[ m
lp>si dl>z V[ N,B hg q[i[ r,v s[t w[ dwhj ##zpwi Vj tjHg
dHh aJ FPaJ a'G q>erjHg h{@ dHh tj w[ qi ujrJe[ m WjWj
ug V[ wHg rji WyV wgaj ##dw tj vr' m$$ fi blgG ci eH[@
blgG qdnbjHg Vj tjsg m WjWj ug qdnbjHg b>si hg rjdfl
v{ eH[ m ljc[ b>sivj Fiq sPi wiV vHg h;Pi V[ WyV wgaj$$
zpwi dl>z ujY uj w[ WgWg rjvj f>caJ } i'Bg wiVg h{ qdnbjHg
tpbjSg h{ RpV%J } \l,sj| dVRpGsj s[ bjRp@ blgG u,e wiVj h{ m$$
zpwi dl>z a[ lp>si dl>z WgWg rjvj eH[ a[ f>dcaJ }
dVRpGsj s[ bjH[ m bev[ dsV dH,w f>dca hg bjdHbj m WjWj
ug V[ Vgvj dl>z } hpwq wgaj dw q,Bg dr,Dy'G qdnbjHg dvbj
a[ f>dca } tpbj \zpwi dl>z sg ;WjVg| ljc[ ljhqS[ qdnbjHg
f>dca } tpbjHg ba[ rgh l[i sjS[ dHh spbjVg s,wLVj ds,ag m
lj} dHh lqN VhgG bjHg dw b>si w'Hg wSw VhgG lg dHh
wSw dwo'G bjHg fi ljc[ F'v[ dsqje b>si Rphg dtbjv dihj
dw dHh FPaJ a'G q>erjHg h{ m Rpl f>dca } drsj wiV lq[G
WjWj ug V[ WyV wgaj qdhS[ df>c s[ f>dcaJ } l,sJ s[ s[Sj m$$
bev[ dsV yji f>dca bj eH[ RpV%J } rg Rphg q,Bg dr,Dy'G
qdnbjHg tpbjHg ba[ rgh l[i sjS[ a[ dH,w spbjVg hi[w f>dca
} ds,ag m dHh dlvdlvj dH,w hxaj yvsj dihj WjhgH[ s[ f>dcaJ
} Rpl[ q,Bg dr,Dy'G qdnbjHg tpbj ds,ag ba[ s,ASj rg ds,ag m
Vgvj dl>z q,Bg dr,Dy'G dvbjRpGsj lg q{} \zpwi dl>z| xCj ds>sj
lg@ q{G b,e[ f>dcaJ } riajRpGsj lg m dHh lF wpN WjWj ug
V[ ljc[ qV sg L>wj sPi wiV vHg wgaj lg m fi ljcg qvgV
Wp,Zg dHh lF wpN b,tgG r[t rg Vj lqNS a'G blqio ihg m
75
Part 4
2
h;Pi V[ s[lg t>c sgbJ s' q,zgbJ \zC[ a'G A'B[ bwji
sg| Fi w[ itSgbJ m us ws[ sp,Z v[B h' ujSj aJ WjWj ug
V[ s[lg t>c sgbJ yji df>VgbJ WSj v{SgbJ m da>V df>VgbJ
ujVriJ } fj s[Sgbj ba[ dH,w bjfS[ h,o dr,y i,t v{Sg m
ljc[ Vjv e,vJ wis[ idhSj m dHl Wji[ lj} faj Vj v,eSj
dw df>Vg tJs[ rg lV uj VhgG m fjv dl>z zpdqbji ujag Vjv
l>W>Z i,tS rjvj c[i[ dry bjdHbj wisj lg m dH,w dsV Rpl
V[ q"wj ajC w[ t>c rjvg svVg dr,Dy'G dH,w qpng t>c sg Fi
vHg ba[ tjS v,e dfbj m b>aiujqg lF wpN ujSs[ lV wdhS
76
Part 4
3
WjWj ug qdiIjsj bVplji wpN fp>V sjV rg wdibj wis[
lV u' f>dca q[hi y>s \u' y>eg hjva dr,y d;>seg Waj ih[
hV| V[ dvtS I'e s,Dl[ hV m h;Pi A[ qhgV[ Wjbs df>c s[
f>dcaJ } f=ag ugb dH,w L[i L,wi@ dH,w l[i lgiSg dul dr,y
v,cP uv[Wg ba[ h'i wHg dwlq sg qdnbjHg dqvg hp>sg lg@
dH,w ipdfbj Rphg lV sj \dur[G 1921@ 1922 bjds| s,AVj
s[ iPf dr,y ds>s[ lV m ljig lq,eig } dy,Bg yjsi Vjv T,w
w[ its[ lV ba[ f>dca } ##sjsj$$ wdh w[ lVqjSs[ lV m
77
Part 4
4
h;Pi s[ l[rw zpwi dl>z V[ s,dlbj dw ##dHw rji WjWj
ug V[ hpwq wgaj ##l[rw' dHh q,Bg fjSg Vjv Fi dsY dHLVjV
wiV vHg$$ m blgG da>VJ \Vgvj dl>z@ zp,wi dl>z a[ lp>si dl>z|
V[ q,Bg FiVg LpiP wi ds,ag m wjxg zC[ fjSg s[ fjRpS a'G
Wjbs q,Bg Vj Fig m lp>si dl>z wdhS v,ej ##zpwij ) ljZ
V[ q,Bg dry A[w wgaj h{ m us'G q,Bg dhvj yvj w[ s[tg fi
Rph ngw njw lg m WjWj ug ljc[ r,v r[t w[ ?pL h' ih[ lV
ujS' wdh ih[ h'S dw dHV%J WpZPbJ } bu[ rg lqN VhgG bj
ihg dw dHh dwRpG VhgG Fi ihg m fi wg ujS[ ljcg qvgV
WpZg liW LwagrjV s[ dw=LdqbJ } m$$ h,l w[ WyV wiV v,e[
##aplgG wdh>s[ lg hpS[ Fi ds>s[ hJ m Fi dsRp hpS m$$ WyV widsbJ
V[ q,Bg Rpfi y,fS i,t ds,aj m WyV wgaj ##vRp s[t vr' hpS
Fi eHg h{$$ blgG s[dtbj aJ q,Bg Fi eHg lg y,fS Rpfi
i,tS a'G fjSg Wjhi dVwv dihj lg m$$
W;pie zpwi dl>z ug s,ls[ hV dw WjWj ug s[ ligi a[
i'q Whpa lV us blgG dHLVjV wijRpS v,es[ aJ w'Hg yg;
u' bjfSg Zp>Vg Vjv W>Vg hp>sg lg h,o dr,y wi v{Gs[ lV blgG
dHl yg; s[ siLV VhgG wga[ m wHg wHg zC[ fjSg s[ dHLVjV
wiV v,DdebJ V[ tjvg wi s[S[ m WjWj ug sgbJ RpGevJ Whpa
favgbJ lV m dH,w dsV dHLVjV wirjRpS lq[G lp>si dl>z \dul
} V>s[ wj wdh w[ fpwjis[ lV| wdhS v,ej ##qhjiju m bjf
sgbJ RpGevj Whpa favgbJ hV m$$ h;Pi h,l w[ wdhS v,e[
##f>uj fj w[ s[t v{$$ lp>si dl>z V[ dwhj ##qhjiju ) RpGevj
Bp,B ujSegbJ m
WjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj ##a[ij dfRp rg VhgG a'C
lwsj@ V>s[ dwbj m$$ b{l[ w"aw wiV[ dw lZjiV qVp,t bjf
78
Part 4
5
dHw rji WjiL Vj fHg m v'w dHw,n[ h' w[ WjWj ug w'v
bj w[ W[Vag wiV v,e[ ##fjaLjh) qgGh VhgG f{Gsj dw=fj wi' m$$
h;Pi V[ WyV wgaj ##qgGh fr[ej fdhvJ ljcj dHh avjb
fpB dsY$$ \dB,v[ s[ dfA[ ata[bjSj A,fC } avjW bjts[ lV|
v'w ##ldaWyV wdh w[ yv[ eH[ m bev[ dsV A,fC fp,BS v,e
fH[ m b,Z a'G r,Z fpB w[ v'w bijq wiV v,e fH[ ba[ lp>si
dl>z WjWj ug w'v bj debj m Vqlwji wgag ba[ W{n debj m
WjWj ug V[ WyV wgaj ##dwRpG rHg V>s[ dwbj fp,B ds,aj
h{ m$$ lp>si dl>z wdhS v,ej ##qhjiju ) dwRpG ljcj q,oj qirjRpGs[
h' qgGh aJ aplgG hpwq Vjv fpbj s[Sj h{ m$$
h;Pi V[ h,l w[ WyV wgaj ##y>ej dxi Ljq } s[tje[ m$$
bjf ug WyV wiw[ w'nCg b>si uj dWiju[ m da>V wp ru[ sj
lqJ h'dHbj qgGh f{Sj LpiP h' debj m yji[ fjl[ fjSg hg fjSg
h' debj m liW wvj lqi,o bwjv fpit Vjv dH,w iPf@ dH,w
i>e dH,w lpi hp>s[ hV m dHh u' yjhp>s[ hV Rph riasj h{ m l>a
ljZ ba[ Fea dr,y w'Hg dF>VaJ VhgG m dHh lji[ f=FP sj iPf
79
Part 4
6
blv dr,y bjfdh H[wp bjdf dWloji hg Iojio h{ m dHl
hjva dr,y apq a[ dF>V VhgG dwAp h'dH m bjfVp lPa lFp uea
fi'H[$ hg lhg a,o h{ m fi>aP lF ugr hpwq VhgG WpNs[@ dHl
vHg fiq fsrg f=jfa VhgG wi lws[ m u[ dwl[ drsrjV f>dca
uJ dwl[ fC[ dvt[ V[ bjRpSj aJ Rpl sg Wp,Zg a[ fisj fj s[Sj
aJ dw dul RpD,fi dw=fj ds=LBg sj siejhg hpwq Vj h'r[ Rph
lj} lqN Vj lw[ m Rpl Vjv B[c[ dW>e[ WyV wiV dur[G dwhC[
df>c a'G bjdHbj h{G@ wg Vjq h{@ e'a wg h{@ df>c dr,y dwV[
u,B hV@ dw>V[ q;%Wg hV@ RpV%J s[ zi dw>V[ hV@ zi dr,y dw>VgbJ
vB[Sj W,a[ hV bjds m Rpl V[ yvj ujSj dwRpGdw Rpl sg Wp,Zg
lqNS a'G r,t wi s[Sg m wHg rji WjSg dr,Dy'G f=qjS s[ w[
b{lg dryji wiVg dw blgG h{ijV idh ujSj m
l+! zpwi dl>z s,ls[ hV dw us ws[ qgGh bj ujSj aJ
lj} f,BgbJ q>eS df>c dr,y F[u s[Sj@ wdhSj ##ujRp f,Bgbj
v{ w[ bjRp Npeg WSjRpSg h{ l>ea dFusg h{ m$$
lp>si dl>z V[ dH,w rji h,ls[ wdh ds,aj ##WjWj ug aphjc[
w'v iju[ qhjiju[@ l[n bjRpGs[ hV m dHo[ yji dH,BJ vj w[
w'nj VhgG fpbjHg sj m$$
b>aiujqg qhJfpitJ V[ WyV wiVj ##s[t[Gej V>s[ dwbj a>P
yji dH,BJ wdh>sj h{ dHo[ v,tJ hg v,e ujSegbJ m$$ l' b,u
Rph WyV l,y h' dihj h{ c[i[ b>si v,tJ wi'Cj hg dH,BJ v,e
ihgbJ hV m WjWj ug V[ u' WyV wgaj@ lpa[ dl,Z wgaj uJ
h,ldsbJ V[ wgaj@ Fjr[G Vijueg rjv[ b>sj; dr,y wgaj lda
h' dihj h{ m b,u f=a,t h' w[ ria dihj h{ m
80
Part 4
Part 4
Part 4
Part 4
Part 4
WS eHg dw bjf WhpaJ lqJ ypf idhS v,e fH[ ba[ brZPa
dWiag dr,y vgV h'H[ w,fC[ a'G rg W[ f=rjh idh>s[ m dwl[ lq[G
dH,w lisji V[ dHV%J sg W[bsWg wgag lg m
bfpV[ l[rw wg bjf{ ijt{ bjf[ Vjqp ufjr{ mm
\b>e 403|
lr,Hgbj
hiaj spt w'@ wiaj w'@ lpt Vjq uf{ uq fpi Vdh ujr{ mm
lF a=jl hi{@ lptrjl wi{@ siLV wi a[ qV dH,Aa fjr{ mm
u'e u'e bi debjV dZbjV lF lxv h'dH uW lgl dVrjr{ mm
qhJ hdiVjq hig fil[@ uVq uVq w[ fjf dqBjr{ mm
\dHh f=l>e WjWj Vi{S dl>z WgWg wj a'G f=jfa h'dHbj h{ m|
85
Part 4
Fp,y'G wvJ sj dH,w y>e[ zijS[ sj l[n e'Gsj q,v lda l>ea
rv'G W[qpt lg m dur[G WjSg h{
qjdHbj Zjig bda b>Vj W'vj mm lWsp V lpSHg Whp i'v zy'vj mm
\eRpCg rji q^ 3 b>e 313|
Part 4
Part 4
dHh' duh[ WyV dur[G FerjV dl>z e"sjij@ bqg y>s bi'Cj
Fp,y'G q>cg f>ljig sg spwjV lg@ \HgLi dl>z sj Fij| r,v dHLjij
lg ##FerjdVbj@ e'sjdibj@ bqg y>s i'dCbj@ ljdhW l,y[
i'dCbj m$$
u[ dwl[ sj W,yj Wgqji h' ujSj uJ fLP Wgqji h' ujSj
RpV%J } a>siplag sg W[Vag wiVg aJ h;Pi V[ WyV wiVj
##qji' cv[ \i'C[-b,Zg dH,B| e'Gs[ s[@ e'Gs[ sg wji b{ m$$ e'Gs[
sj dVLjV WSj w[ Rpo[ hg cv[ qjiV[ W,y[ V[ ngw h' ujSj m
\cv[ dHl ai%J qjiV[ dur[G dwl[ sg V;i sj l,w h'r[ aJ Rpl
sg x'B' WSj w[ bjq v'w dAai qjis[ hV| u' WyV dwl[ f=ojdH
wgaj Rpl[ ai%J hg ridabj m wHg fjnwJ sj dryji h' uJsj
h{ dw WjWj ug V[ lijf ds,aj lg@ VhgG dHh aJ bwjv fpit
sj hpwq dHl[ ai%J hg riaSj lg dwl[ qhJfpit spbjij m duaVg
s[i aw sl fjaLjhgbJ ligi wiw[ l>lji dr,y dryigbj RpV%J
spbjij rg hpwq ridabj m dur[G ldaepiP VjVw s[r ug qhjiju
sPug rji H[qVjWjs \fjdwlajV| eH[ m dHo[ h;Pi sj l[rw FjHg
vjv'$ idh>sj lg m r[tS vHg eigW fi dlsw sj ZVg@ dlsw
sj fpavj lg m Wjv[@ qisjV a'G dWVJ ldaepiJ Vjv h'i rg
ljZP lV m Vei s[ Wjhi bjlS vj dvbj ba[ aiwjvJ fHgbJ
a'G hpwq ds,aj ##ujRp l>a ug Vei dr,Dy'G dFdAbj q>e dvbjRp m$$
qisjV[ } rg hpwq h'dHbj ##ujRp bjf rg yv[ ujRp@ bjRpGs[
lq[G FjHg vjv' } Vjv v{ bjRpSj hpwq bVplji l>a Vei dr,y
yv[ eH[ m dFdtbj q>eS fdhv[ zi uj bvt uejHg m dHl
zi dr,y ljsg sj dshjCj lg m zi y>e[ tJs[ fgGs[ bjsqg
sj lg m fdhvg brj; ds,ag@ dwl[ Vj lpdSbj@ sPug brj; rg
Vj lpSg w'Hg dFdtbj fjRpS Vj bjdHbj m Wjhi'G dHl zi b>si
ujS vHg w'Hg bjsqg z'C[ lrji h' w[ LijWg hjva dr,y bjdHbj
qisjVj ug s[ ljhqS[ bj w[ dHRpG W'vS v,ej dur[G FjHg l>a't
88
Part 4
LWs RpyjiV a'G Wjbs u' wpN ridabj Rph lji[ hg dHdahjl
fC%V rjv[ ujSs[ hV m dH,w f=l>e WjWj ug bjfS[ qpt a'G
lpSjdHbj wis[ lV dw #us blgG Wjhi u>evJ dr,y dryis[
lJ aj ljcj dqvjf WjWj ijq dl>z ug Vjv h'dHbj u' VjqZjig
l>fisj s[ qptg lV m$$ f=qjio s[ WyV h'S a'G Wjbs q"w[ sg
hwPqa sg e,v api fHg \Fjr b>ei[;g hwPqa| dw dwl[ ai%J
89
Part 4
b>ei[; ydvbj ujr[ w'Hg IaV wgaj ujH[ dwRpGdw@ dHh ;pvq
Whpa wi dihj h{ m$$ ijq dl>z V[ WyV wgaj m
h;Pi V[ RpDa
, i ds,aj ##dul rwa hpwq h'dHbj dHV%J V[
\b>ei[;J V[| dHo[ fjSg rg VhgG fgSj@ bu[ dHV%J sj lqJ VhgG m$$
lFp dwAp hpwq[ bjrsj lFp dwAp hpwq[ ujdH m
##hJ u[ aphj} w'Hg hpwq h{ aJ aplgG wi'$$ WjWj ug V[
WyV wgaj m ##u' wpN h' dihj h{ hpwq Vjv h{ m WjWi hpwq
Vjv bjdHbj m H[qVjWjs s[ idhS rjv[ hjwq fgij } q>Vs[@
fPus[ lV fgi rg wijqjag lV fi dHh lq[G dwl[ sg wijqja
Vj yvg dur[G ldaepiJ V[ xpiqjdHbj h{ _
kotI hU pIr vrij rhwey jw mIru suixAw DwieAw ]
Qwn mukwm jly ibj mMdr muiC muiC kuier rulwieAw ]
koeI muglu n hoAw AMDw iknY n prcw lwieAw ]4]
\bjlj q^ 1@ b>e 417-18|
Part 4
Bgq jnw kau sdw AnMdu hY hir kIrqnu gwie ibgswvY ]2]10]
\bjlj q^ 5@ b>e 373|
Part 4
Part 4
Part 4
wdW,a
w"S a[ig dlxa Rpyji[ dHw ilVj l[@
zB zB rjlg u{l[ xPv qdh Wjl h{ m
lPiu q{G a[u iPf y>=sqj q{ lgavjaj lej H[w il iPf lp.s+aj
w' Fjl ]m
u'eV q{G u'eg qhjuV q{G qhjuV sil fil qV h'ra hpvjl
h{ m
w{l[ a[ig dlxa Rpyji[ ldaVjq dl>z ##qhJ hdiVjq hig$$ lpa[
f=wjL h{
\dHh f=l>e l+! y>sj dl>z s[ fp,ai l+! Vi>e dl>z a'G dqdvbj
h{ m|
94
Part 4
Part 4
Part 4
97
Part 4
wdW,a
h{ lg uja wg wqgVg@ iPf i>e a'G rg hgVg m
wpN y,u a'G rg hgVg@ dHw f=[q rjvg FgvSg m
yJHg yJHg s'Cg bjHg uPn[ W[i F[B dvbjHg m
i,Dt[ b,e[ tj ljHg q{G hJ spt NgvSg m
ijq ug V[ ljZ dabje[ f>dcaJ a'G sPi Fje[@
VhgG ZVgbj fjl vje[ W{n[ fjl FgvSg m
wdhS dHh aJ W[i dH,DV[ il Fi[ h{V dq,Dn[@
b,e[ ws[ VhgG dc,Dn[ Z>V a>P h{ FgvSg m
dHl ai%J ijq ug V[ Feag sg wsi wgag dwRpGdw RpV%J
} Fea dfbji[ hV m Feag wiV sj lji[ riVJ } h,w h{ m
ta=g@ W=jhqS@ LPs@ r{l Rpfs[lp yhp riVj wRp lJNj mm
\lPhg q^ 5 b>e 748|
Part 4
Part 4
Part 4
Part 4
Part 4
dwRpGdw a[i[ Vjv WyV h'dHbj lg dw qp>c[ w>q rjv[ Whpa h'
ujSe[ m RpV%J } dxi ;qgV rg aJ yjhgsg lg@ a>P q"wj VhgG
lJF ldwbj m$$
l' dHh WyV b,Bv h{ Wp,Z dl>z sj fdirji aJ Whpa rdZbj
h{ fi Rph s' ipfH[ q'CV wiw[ df>c s' VhgG dqv[ m dur[G xpiqjV h{_
ugb u>a ldF fjA{ wdibj f=oq[ diuwp lqjhjmm4mm
\b>e 1235|
Part 4
Part 4
Part 4
f=qjaqj dWVJ dHl uea b>si a[ij w'Hg lhjHg VhgG hp>sj
dHh qjaj@ dfaj@ fp,ai ZgbJ dHlaig a[i[ sp,t dr,y lhjHg VhgG
hp>s[ m dlix a[ig l[rj hg wi lws[ hV@ fi sp,t VhgG r>cj lws[
a[i[ sp,t sj lhjHg@ r>cjrS rjvj dH,w f=q[Li sj Vjq h{ dHh
bjfSg dw=fj lswj a[i[ sp,t sg dVdriag wi lwsj h{@ dHh
a[ig i,Ddtbj wi lwsj h{@ Wjwg lF lpbjiog hV m Z>V s"va
;qgV a[ l>fag dul a[ a>P bjfSj h,w uajRpGsj h{ lpbjl taq
hp>dsbJ hg fijH[ h' uJs[ hV b>av[ lq[G aJ yji w,fC[ hg hp>s[
hV u' rg fijH[ Wl hp>s[ hV m h[ dHVljV ) Rph f=qjaqj u'
sgVj a[ sdHbj wiV rjvj sp,tj sj VjL wiV rjvj h{@ Rpl
Vjv ws[ dfbji VhgG rZjdHbj m dHh uea ija s[ lpfV[ s[
dVbjHg h{ u' b,t tpvdsbJ hg VLB h' uJsj h{ m
sp,tj } sPi wiV rjv[ f=qjaqj s[ Vjq } lqN' dul }
dlqi w[ bujqv a[ eVwj fPiV a"i a[ qpwa h' eH[ lV Rpls[
dfbjdibJ Fjr qhJfpiLj sg l[rj wi' m Vjis qpVg sj Rpfs[L
lpS w[ Wjvw ZiP f=q[Li s[ FuV dr,y v,e debj m Rpl by,v
bldoi@ lsgrg a[ dViF{-fs qpwag } f=jfa wi dvbj lg m
Vjq dlqiV rjv[ FeaJ sg i,Ddtbj f=FP bjf wisj h{ Rpl
epis[r fjiW=hq } hq[LJ bjfS[ b>e l>e lqN' u' liW sp,t
106
Part 4
Part 4
Part 4
Part 4
Part 4
fr[ej m hpwq ba[ drZg bVplji dVaV[q wiVj fr[ej dH,w dsV
Vei dr,Dy'G f=Ljsj q>e w[ l,a dsV Rpl Vjv hg dViWjh wiVj
h'r[ej m dsV ija dlqiV dr,y Waga wiVj h'r[ej m$$
l>a Z>Vj dl>z ug V[ ##lda WyV$$ wdh w[ dli Npwj ds,aj m
qhJfpitJ sg dw=fj spbjij bap,B dlqiV y,vsj dihj dxi
b{lg br,loj WS eHg dw qV dBw debj m xpiqjV h{_
epi ljtg b>adi ujeg mm aj y>yv qda dabjeg mm
epi ljtg wj Rpugbjij mm aj dqdBbj lev b>Z%jij mm
\l'idn q 1 b>e 599|
111
Part 4
28
Awpy cwtswl Awip hY pwDw Awpy cwtVy pVx kau Awxy ]
Awpy ipqw mwqw hY Awpy Awpy bwlk kry isAwxy ]
iek QY piV buJY sBu Awpy iek QY Awpy kry ieAwxy ]
ieknw AMdir mhil bulwey jw Awip qyrY min scy Bwxy ]
ijnw Awpy gur muiK dy vifAweI sy jn scI drgih jwxy ]11]
\b>e 553|
Part 4
Part 4
Part 4
Part 4
fjaLjh s[ siLV h'H[ m lji[ fjl[ f=wjL h' debj@ fdhvJ bjf
ug V[ lqdNbj dw dsV yC debj fi dHh VhgG h'dHbj lg m
l' b>adi l' Wjhdi bV>amm
zdB zdB dWbjdf idhbj Fer>amm
\eRpCg lptqVg q^ 5|
RpV%g l' b,n Hglrg dH,w ljv a[ij dsV l,yt>c l=g h;Pi
ljdhW l[rj wiV Rpfi>a h;Pi WjWj bV>s dl>z ug hpwq bVplji
bWyv Vei a'G y,v w[ sqsqj ljdhW fh>py eH[ m fi dHo'G
116
Part 4
Part 4
Part 4
yv[ eH[ wpN lqJ Wga ujS Wjbs dxi dH,w dsV dHr[G hg
h'dHbj LWs fdCbj
ldaepip ljuVp fpitp rc fjdHbj
hdi ildw ildw xv vjdeWj mm
\b>e 697|
Part 4
Part 4
##LpZ h{$$ ljcj W>sj ljc[ w'v fh>py debj h{ m hpS blgG ujSs[
hJ dHh m \WjWj ug bV>s dl>z ug r,v dHLjij lg| blgG ws'G
s[ bjH[ h'H[ hJ@ a>P dHV%J dyi dwo[ dihj bjRpSj aJ fdhvJ
yjhgsj lg m$$
b,e'G WjWj bV>s dl>z ug V[ h,o u'C W[Vag wgag ##fjaLjh
lF wpN bjf s[ h,o h{ m$$ dur[G
ugb u>a a[i[ Zji[ mm f=F c'ig hjdo apqji[ mm
\l'idn q^ 5|
121
Part 4
Part 4
Part 4
Part 4
Part 4
Part 4
AQvw
wW s[tRp f=Fp bjfVj bjaq w{ i>de mm
q[hi wi' WtdLL wi'@ idhqa wi' mm
ljy[ ljdhWj dwbj Vjhg zdi a[i{ mm
h;Pi q[hi s[ zi bjH[ ba[ WyV wgaj ##y>ej x[i qPv
q>ai sj ujf wi' m$$ fdhvJ ljig Lij wirjHg m dxi hpwq wgaj
##a[iJ l' rjig WyV wi' ##wh' q{G a[ij ##q{G a[ij$$ m WjWj ug
Fp,y'G rjdvbJ V[ bjfSj h,o h[n i,t w[ Rpfi WjWj ug bV>s
dl>z ug sj h,o i,t w[ bjfS[ sPu[ h,o Vjv h,o WjWj ug sj
vj w[ deSag wis[ ih[ m bjdti WyV wgaj ##Lp,Z h{$$ hpwq
h'dHbj ##yjvg dsV vejaji qPv q>ai sj lrj v,t fjn wi' m$$
dHl ai%J qdiIjsj rg lqNj ds,ag a[ WyV wgaj ##wdnV zjvSj
zjvSg fr[eg m dH,w l' dH,w f>eag sj l>fB fjn ba[ 12 ljv
127
Part 4
l=g h;Pi ljdhW \bdWyv Vei| l[rj ejei sg wiVg h{ m$$ WjWj
bV>s dl>z ug V[ W[Vag wgag ##qhjiju ) dH,w ljv sjl V[
l[rj wgag h{ Rpl a'G Wjbs u' Rpo[ dWiaJa ridabj Rph rg
s,l ds,aj m$$
dHh lpS w[ WjWj ug qhJ hdiVjq dl>z ug V[ dwhj ##u[
ldaepiP ljdhW s[ siLV h' eH[ hV a[ hpwq Vjv dHo[ bjRpSj
h'dHbj h{ aJ ##LpZ h{ m$$ WyV wis[ h;Pi b>ai dZbjV h' eH[ m
wpN lq[G Wjbs V[ai t'v[ aJ hpwq wgaj ##l>fB fjn wiV[ f{Se[ m
w>q d;bjsj h{ lqJ z,B h{ m y>ej ljrZjV h' w[ idhSj u[
w'Hg qpLdwv f[L bjr[ aJ dWVJ dwl[ L>w[ s[ fp,A v{Sj m hpS
aplgG dHo'G yCs[ rjv[ \fPiW rjv[| fjl[ ujRp ba[ bjfSj w>q
wi' m$$
##lda WyV$$ sj RpyjiV wiw[ WjWj ug Fp,y'G a'G y,v fH[ m
Part 4
Part 4
Part 4
WyV wgaj ##FjHg ci'vg$$ dHV%J dsVJ dr,y lj} dHh' duhj
bV>s bjdHbj drbjdtbj wiV a'G Wjhi h{@ duhCj yjvglj
blgG Fp,y'G rjdvbJ s[ hpwq bVplji RpV%J s[ yiVJ dr,y idh
w[ wgaj m$$
yjvg dsV fPi[ h'S a'G Wjbs h;Pi WjWj ug V[ dH,w epBwj
Lij wiw[ wv[iJ rjv[ WjWj ug } ds,aj ba[ hpwq ds,aj ##hpS
Wjhi dryi w[ wqjHg wqjRpGs[ ih'@ ws[ ws[ bj w[ siLV
wi ujdHbj wi' m$$
bjf V[ ##lda WyV Rpyjdibj ba[ yiVJ RpD,fi lgl dVrj
w[ Vqlwji wgaj m hpwq sg fjvSj wiV vHg h;Pi a'G bjdebj
v{ w[ bjf dryiV vHg api fH[ m f=gdtbj wdnV a'G wdnV h'
ihg h{ fi f=gdtbjiog dVqiaj@ ldhVLgvaj@ dabje@ ds=Caj
s[ lpVdhig q,Z qjie a[ api w[ dVfp>Vaj s[ fp>u WS w[ fji
dVwvs[ hV Fjr fjl h' w[ uJs[ hV m dHl ai%J fjl h' w[
WtdLLJ f=jfa wis[ hV qhJfpit )
u' qjedh njwpi bfpV[ a[@ l'Hg l'Hg s[r{ mm
VjVw sjlp qpt a[ u' W'v{ Hghj RPhj lyp h'r{ mm
\ZVjlig q^ 5@ b>e 681-82|
u' qpijs blgG sja[ a'G q>eJe[ ;iPi dqv[eg fi blgG l'ygH[
dw wg q>egH[( spdVbjrgG lpt s[ Vjv sp,t y>WdCbj hp>sj h{@
dur[G Zp,f Vjv AJ ba[ dsV Vjv ija m dHl vHg u[ q>eSj
hg h{ aJ hi ul q>egH[ m dul s[ Vjv uVq sg vjvlj a[
qiV s[ F{b a'G idha h' ujHgH[ m
131
Part 4
Part 4
Part 4
Part 4
WtdL>s h' m$$ dw=fj wi' bdu,a[ i>Zjr[ a[ q[hi wi' m$$
l=g epiP VjVw s[r ug V[ dxi xpiqjdHbj ##wpN h'i q>e
v{$$ Wjvw V[ W[Vag wgag ##qhjiju ) q[hi s[ zi dr,y bjH[
h' aJ dl,ZJ } rg qjx wi dsY m$$
lji[ v'w dHh V;jij r[tS rjv[ dHl fiRpfwjig Wjvw
a[ h{ijV lV m b>a dr,y ldaepiJ V[ Wjvw } hpwq wgaj ##zi
ujRp@ Vjq uf' a[ h'iJ } ufjRp m$$ Wjvw sj Vjq ldaepiJ
V[ epiqpt WtdLbj m dl,t h'r[ a[ hpwq q>VS rjvj h'r[ Rphg
ldaepiJ sj blvg dl,t h{ m
dul ai%J Wjvw V[ b,e dr,y wps w[ rg bjfS[ vHg wpN
VhgG q>debj m q>debj aj bdu,a[ i>Zjr[ ba[ dl,ZJ vHg dHh'
duh[ Wjvw } Rpsjlg WSj w[ u>evJ } VhgG a'dibj hpwq
wgaj ##zi uj w[ ih' m$$
de=hp WVp lqldi lhdu lpFjdH mm
\bjlj q^ 1@ b>e 352|
Part 4
Part 4
Part 4
Part 4
c[i[ s[ v>ei dr,y f=Ljsj ria dihj s[t w[ s' urjV bjsqg
a[ dH,w RpV%J sg qpdBbji F{S f=Ljsj AwS vHg bjH[ m fi
l[rw V[ dwhj dw dHh hpwq dWV%j VhgG dqvSj m fdhvJ WjWj
ug fjl'G bjdebj v{ w[ bjRpSj fr[ej m dHh da>V[ hg WjWj ug
139
Part 4
Part 4
v>ei AwS Rpfi>a Rph da>V[ hg yv[ eH[ m wpN dsVJ Wjbs
hg Rph Whjrvfpi dibjla dr,y Rph y'ig wiV sj w.q wiV
v,e[ m dHw dsV q"w[ a[ hg y'ig wis[ xC[ eH[ m qpw,sqj y'ig
sj y,dvbj ba[ w{s h' eHg m da>VJ } Whjrv fpi u[v dr,y
W>s wi ds,aj m dH,w dsV VrjW Whjrvfpi u[v sj qpbjdHVj
wiV bjdHbj m us VrjW ejqj sg W{iw b,e[ fhp>dybj aJ
dHl sg lp>siaj } s[t w[ Rpo[ hg ipw debj ba[ u[v bdZwjig
} fp,AS v,ej ##dHh vCwg w"S h{ dHh dwl s'L dr,y w{s
w,B ihg h{ m$$
bdZwjig V[ urjW ds,aj ##uVjW ) dHh vCwg a[ s' dHl
s[ FjHg y'ig s[ w[l dr,y w{s w,B ih[ hV m$$
VrjW V[ hpwq ds,aj #dHl } api>a dihjb wiw[ q[i[ qdhvJ
dr,y F[dubj ujr[ m q{G dHl Vjv Vwjh wiJej m dHh q[ig W[eq
WS[eg m hpwq sg api>a ajqgv wgag ujr[ m$$
W>sgtjV[ a'G qdhvJ dr,y fhp>y eHg m VrjW V[ wj;g Wpvj
w[ dVwjh wirj dvbj m ##ejqj$$ ijSg WS eHg m qhJfpitJ
sj WyV b,Bv l=g f=a,t iPf dr,y ljhqS[ bj debj m hji dL>eji
v,debj h'dHbj h{ qV WjWj ug s[ yiVJ dr,y lusj wi dihj
h{ a[ boiP dfbji Vjv yiVJ } qV sg wvfVj ijhgG Z' ih[
hV m qhJfpitJ b,e[ l,y W'vS sg dHhg fsrg dqvg m VrjW
} wdh w[ bjfS[ Fij rg dihjb wirj vH[ ba[ RpV%J } dH,w
dH,w df>c epuji[ vHg s[ srj ds,aj m qdhvJ dr,y idh>sg h'Hg
rg ldaepiJ s[ WyV hi r[v[ Ijs i,tsg m dH,w dsV ljig hwgwa
VrjW } lpSj ds,ag Rpl } rg WjWj ug s[ siLV wiV vHg
f=[dibj m wpN lq[G Wjbs s'V'G fag faVg WjWj ug s[ siLV
141
Part 4
wiV vHg Fp,y'G wvJ fhp>y eH[ m l[rw fjl biu'Hg wgag dw
##fjaLjh s[ siLV wiV[ hV m$$ l[rw V[ WjWj ug b,e[ RpV%J
sg bi; epujig aJ hpwq dqdvbJ ##bj ujS dsY m$$
VrjW ba[ W[eq Vqlwji wiw[ W{n eH[ m h;Pi V[ a,w
w[ WyV wgaj #WS eHg Vj ijSg m$$ bjh ) fHg h{ a[ig l'Bg
dHl V[ ijSg WSj ds,ag h{ m fi dHh hpS ljc[ w'v hg ih[eg m$$
W[eq V[ b,e[ h' w[ wpN qjdHbj F[GB wiVg yjhg fi h;Pi V[
i'w ds,aj dwRpGdw Rpl s[ qV sg FjrVj b>aiujqaj sg V;i
Vjv s[t vHg lg dw dHh qp>cj yjh>psg h{ m WyV wgaj ##qp>cj
bu[ VhgG h'r[ej m$$ siLV wiV Rpfi>a qpC eH[ sPug rji dxi
bjHg m h;Pi V[ dxi WyV wgaj ##b;[ w'Hg qplvj aphjc[ zi
VhgG u>qsj m$$ Rpl V[ rg f,vj VhgG A,dcbj dwRpGdw Rpl V[
f=a,t s[t dvbj lg dw dHh fPiV qhJfpit LiW LwagqjV hV m
aglig rji dxi bj eHg m h;Pi V[ f=l>Vaj b>si WyV wgaj
##hpS fp,ai h'r[ej m$$ LdhVLjh fjl'G dq,ngbJ qpijsj v{ w[ rjfl
y,vg eHg m ljv Wjbs zi fp,ai h' debj m y'og rji N'vgbJ
Fi w[ siLV wiV vHg bjHg ba[ Vjv hg wpN F[BJ v{ w[
bjHg m F[Bj f>u l" ipfHgbJ dH,w Ljhg dvWjl rjvg fpLjw uigsji
u'Cj@ w>eVj sg u'Cg@ h,o sgbJ RpGevj rjla[ Ajf \duV%J
dr,y Ve uC[ h'H[ lV|@ l'V[ sg ACg@ uigsji slaji bjds
wHg wpN v{ w[ bjHg h;Pi h,l w[ WyV wiV v,e[ ##dHl sg
wg v'C lg@ ljc[ dHh dwl w>q h{ m$$
W[eq V[ dli dVrj W[Vag wgag ##h;Pi dHh sja rg \fp,ai
sg sja| dHh rg lF wpN aphjcj hg h{ w>q bj ujH[ej dur[G
wWgi ug sj xpiqjV h{ _
142
Part 4
wWgi q[ij qpN qdh dwAp Vhg u' dwAp h{ l' a[ij mm
a[ij apN wRp lRpfa[ dwbj vje{ q[ij mm
\lv'w wWgi ug@ b>e 1375|
Part 4
\wdW,a|
uJ w{ dZbjVj bV>s dry h'dH w[ qla dlr
Ac w{ l>lji Rpa[ yCe[ w{vjl h{ m
lVw@ lV>sV@ lVjaV@ l>a wpqji@ uj w{ fjrV[ } F[t Zjdibj
144
Part 4
Rpsjl h{ m
ljisj@ eS[L@ dH=s@ w'B@ s[r a[agl@ l=h>l= qpt l[l uf[ Vjq
lrjl lrjl h{ m
la a[ bV>a dry i,ag V xti ujS'@ ##qhJ hdiVjq hig$$
lpa[ f=wjl h{ m
w'Hg b>sj;j ljv wp fdhvJ dH,w l[n bW'hi a'G WjWj ug
s[ c[i[ bjdHbj lg dul V[ s,dlbj lg ##dw ejqj L{LS$$ sj
Rph vCwj ljcg dibjla Whjrv fpi sj ijuj lg m WBrjij
h'S a'G Wjbs blgG bW'hi bj eH[ m dHh l[n s[ WyV sjl
yiVuga dl>z V[ c[[i[ sg l>ea a'G lpS[ hV m
Part 4
Part 4
Part 4
\wdW,a|
h'S hji Bjv[ l>a@ qpH[ w' ugrjv[ l>a@ l>a u[ dVwjv[ FjHg
xijV Rph x,lsj m
l>a dry i,W r,l[@ hi e,v bjf s,l[@ duhCj q>V[ lptg r,l[
lsj ih[ h,lsj m
ih[ yiVJ $y u[hCj qp,w[ uVqj sj e[Cj f{Gsj uqj sj V N[Cj
Rph l,y t>c r,lsj m
dqv[ spZ bi fPa A,c ujS f>u sPa@ h'r[ Fvg wiaPa vjhj
dqv[ Vjq il sj m
l>a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju s[ ugrV Vjv
l>W>dZa dHdahjl sgbJ fplawJ c[i[ dr,Dy'G dqvsgbJ hV m
V'B _ fjnwJ f=ag dVqiaj ldha W[Vag h{ dw u[ dwl[
f=[qg s[ fdirji Vjv uJ dwl[ diLa[sji l>W>Zg WjWj ug s[ WyV
dwl[ rg ai%J s[ h'H[ h'S aJ Rph l,uS c[ij i.Pqg rjvj \Fp,y'G
wvJ| dr,y f+l>e dvtrj w[ ujS sg t[yv ;iPig wiV m
148
Part 4
Part 4
Part 4
Part 4
dv,ta wiw[ c[i[ s[ f>ur[ qp,tg l[rjsji rKu'G slaji W.sg wgag
eHg ba[ c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvj sj qp,tg ojdfbj debj m
l.a WjWj lpts[r dl>z ug rKv'G 14 dsVJ dr,y iP.qg ljdhW df>c
l[qJ dr,y aJW[ sgbJ f"CgbJ rjvj li'ri l.eaJ s[ ldhI'e
Vjv dabji wirjdHbj dHl l[rj lW>Zg 4 dsV Wjbs WjWj
qhJ hdiVjq dl>z sgbJ fpijaV dvtaJ dr,y'G li'ri Wji[ dvta
dqvg m li'ri fPij dv,ta qpajWw hg WdSbj lg m hpS WjWj lpts[r
dl>z ug F,Dy' ljdhW drt[ v.ei hjv sg l[rj@ sgrjV hjv sg
l[rj ba[ e,sg ljdhW $a[ l'V[ yJsg sg l[rj wirj ih[ hV m
152