SEJARAH

TINGKATAN 1
BAB 9

WARISAN
KESULTANAN MELAYU

BAB 9 :Warisan Kesultanan

Melayu
Sistem Pemerintahan
Dan Pentadbiran
Sistem
WARISAN
KESULTANAN MELAKA

Perundangan

Kegiatan
Ekonomi

Sosiobudaya

9.1 Sistem Pemerintahan dan

Pentadbiran

9.1.1: Sistem
pemerintahan
dan
Pentadbiran
Negeri-negeri
Melayu

9.1.2: Sistem
Pemerintahan
dan
Pentadbiran
Negeri
Sembilan

Penghulu Peringkat Kampung

Pembesar
Peringkat Daerah dan
Jajahan

Pembesar
Peringkat Negeri

SULTAN

Sistem Pemerintahan dan

Pentadbiran

a) Sultan
-Pemerintah tertinggi
-Berkuasa mutlak
-Mempunyai daulat
-Ada keistimewaannya yang
tersendiri
1.Penggunaan bahasa
istana
2.Penggunaan warna
3.Cop mohor diraja
4.Alat muzik tradisional
5.Penggunaan alat-alat
kebesaran
-Penderhaka akan
mendapat
tulah

b)

Pembesar Peringkat Negeri /

Daerah
-Menjaga & mengekalkan
keamanan
-Memungut cukai
-Menyerah hasil/cukai kepada sultan
-Menyediakan tenaga buruh
-Membekalkan tenaga tentera
-Mempertahankan kedaulatan negeri

-Menghadap sultan dan

melaksanakan
istiadat menjunjung duli

c) Pentadbiran Peringkat Kampung

i- Ketua Kampung ialah penghulu @ penggawa
Tugasnya: - orang perantaraan di antara pembesar
daerah dan rakyat
- tidak bergaji, hasil cukai dari orang
kampung
sebagai sumber pendapatan.
ii- Peranan Ketua Kampung
i. Memungut cukai
ii. Membekalkan tenaga tentera
iii.Mendapat tenaga buruh untuk sultan
iv.Memastikan seluruh rakyat di kampungnya taat
setia
kepada sultan
sambungan..

Golongan yang penting di

kampung
Golongan
Agama
- cerdik pandai
Islam
- Penasihat sultan,
kadi,
mufti dan
pembesar.
Berdakwah,meng
ajar agama,
berkarya.
- imam, khatib, bilal
dan juru nikah

Golongan Magis
-Pawang dan bomoh
-Mempunyai kuasa
magis
-Boleh
menyembuhkan
penyakit
- Berpengetahuan
dalam
bidang perubatan

Latihan Pengukuhan
Raja
1. atau Sultan

- Lambang kedaulatan
- Memiliki kesempurnaan, kebolehan
dan keistimewaaan

Sultan atau raja perlu memiliki ciri-ciri di atas

kerana
A Dihormati rakyat
B Dipuja oleh rakyat
c
C Disanjung oleh rakyat
D Dikenang oleh rakyat

2. Yang manakah antara berikut merupakan alat kebesaran diraj

I
keris
II
tombak
III pedang
IV lembing
D
A I dan II
B
II dan III
C
II dan IV
D I dan IV
Sambungan

Sila klik
3. Di antara berikut yang manakah merupakan tugas
seorang
pembesar dalam sistem pentadbiran masyarakat Melayu
tradisional
I
II
III
IV
A
B
C
D

menjaga dan mentadbir kawasan jajahan

memastikan setiap rakyat taat setia kepada sultan
menyediakan tenaga kerja untuk sultan
memungut cukai di kawasan jagaan masing-masing
I, II, dan III
I, II dan IV
I, III dan IV
c
II, III dan IV

Sistem Pemerintahan dan Pentadbiran

Negeri Sembilan
Yamtuan Besar
Undang
Lembaga
Buapak

Yamtuan Besar
-Pemerintah tertinggi di Negeri Sembilan
- Yang Dipertuan Besar
- Ketua Negeri

Undang
-

Ketua Luak / Luhak

Tugas utama memilih Yamtuan Besar
Ada 4 orang Luak (Sg. Ujong, Rembau,
Jelebu, dan Johol)

LEMBAGA
- Ketua suku
- Peranannya
i. memilih undang
ii.menjaga keamanan dan keselamatan
iii.Menyelesaikan pertelingkahan antara suku
iv.Menguruskan pembahagian harta pusaka
v. Orang perantara antara anggota sukunya
dengan Undang

Buapak
-Ketua perut
-Setiap anggota perut adalah anak buah
-menjadi tempat rujukan soal yang berkaitan
dengan adat dan hukum

Cara Pemilihan
Pemimpin
Yamtuan Besar

Undang

Lembaga

Buapak
Anak buah

Alat-alat Kebesaran Diraja Negeri

Sembilan

Lambang kekuasaan dan pengesahan Yang Dipertuan

Besar

16 kaki payung kuning

16 bilah pedang
16 bilah keris panjang
16 batang tombak benderang
8 buah tepak sirih
8
8
4
2

buah tempat abu

batang tiang lilin
tunggul (panji-panji) berwarna kuning
tunggul (panji-panji) berwarna merah

2 tunggul (panji-panji) yang berwarna

hitam

Latihan Pengukuhan

. Siapakah yang menjadikan pemerintahan tertinggi di Negeri

Sembilan
A Raja
B Buapak
D
C Pembesa
D
Yamtuan Besar

Lembaga antara struktur dalam pentadbiran di Negeri Sembil

Antara berikut yang manakah tugas Lembaga?
I memilih Undang
II menjaga keamanan
III mengetuai pentadbiran
IV menyelesaikan masalah antara suku
A I, II dan III
B I, II dan IV
C I, III dan IV
B
D II, III dan IV

9.2: Sistem
Perundangan
Kerajaan Melayu
Sistem perundangan
berasaskan undang-undang
adat dan undang-undang
bertulis

Sistem Perundangan

Undang-undang Adat
Adat Temenggung
Adat Perpatih

Undang-undang Bertulis
Hukum Kanun Melaka
Undang-undang Laut Melaka
Undang-undang Pahang
Undang-undang 99 Perak
Undang-undang Kedah

Undang-undang Adat
Undang-undang adat ialah peraturan
yang berlandaskan amalan
kebiasaan dan dihafal turun-temurun
Dua jenis undang-undang iaitu Adat
Perpatih dan Temenggung

Aspek

Adat
Perpatih

Tempat asal Pagar

Ruyong
Amalan
Negeri
Sembilan
dan
Naning

Adat
Temenggun
g
Palembang

Semua
negeri
Tanah
Melayu
kecuali N.9
dan Naning
Corak
Unsur
Bercorak
Pemerintah demokra autokratik
an
si

Jurai keturunan

Mengikut
sebelah ibu

Mengikut
sebelah bapa

Perkahwinan

Sesama suku
dilarang

Mengikut
hukum syarak

Pembahagian
harta pusaka

Mengutamakan Mengutamakan
anak
anak leleki
perempuan

Tujuan
hukuman

Memberi
pemulihan

Memberi
pengajaran

Undang-undang Bertulis

Undang-undang bertulis merupakan

himpunan peraturan, larangan, dan
adat istiadat dalam bentuk bertulis
Negeri Johor. Perak dan Pahang
mempunyai undang-undang yg
hampir sama dengan Melaka kerana
negeri-negeri tersebut merupakan
jajahan takluk Kesultanan Melayu
Melaka

Undang-undang tersebut
ialah

Hukum Kanun Melaka

Undang-undang Laut Melaka
Undang-undang Pahang
Undang-undang Kedah
Undang-undang Perak

Soalan
Pengukuhan

1. Bagaimanakah undang-undang adat dikekalkan?

A Ditulis dan dibukukan
B Dihafal secara lisan
C
C Diajar secara tulisan
D Diamanahkan kepada orang tertentu
2.
sebagai

Antara berikut yang manakah tergolong

undang- undang adat?

I Adat perpatih
II Adat Melayu
III Adat tradisional
IVAdat temenggung
A I dan II
B II dan III
C III dan IV
D I dan IV

Klik

3. Apakah unsur yang terkandung dalam

hukuman
dan undang- undang yang digubal oleh
kerajaan
Melayu?
I Nasihat
II Pengajaran
III Pencegahan
IV Hukuman
A I, II dan III
A
B I, II dan IV
C I, III dan IV
D II, III dan IV

9.3 Kegiatan Ekonomi di Negeri-negeri Melayu

Pertanian
Perikanan
Kraf Tangan
Perlombongn
Sistem percukaian
Sitem Serah
Sistem Kerah
Perdagangan
Timbangan, sukatan, dan ukuran
Pengangkutan

Pertanian
1.
a)
b)
c)
d)
e)

Jenis tanaman sebagai sumber makanan yang penting seperti

Padi Sawah
Padi huma
Sayur-sayuran
Buah-buahan
Ubi

2.

Kawasan utama pertanian lebih tertumpu di kawasan

berhampiran sungai kerana
Tanahnya subur
Mudah mendapatkan sumber air. ( Terusan Wan Mat Saman)

a)
b)

3. Antara kawasan utama penanaman padi ialah

a) Delta Sungai Kedah
b) Delta Sungai Kelantan

Pertanian
Padi Sawah
Ubi

Padi Huma
Jenis Tanaman

Buah-buahan

Sayur-sayuran

Kawasan padi

Delta
Sungai Kedah

Delta
Sugai Kelantan

Peralatan Pertanian
Mengemburkan
tanah dengan
cepat
Menanam anak
padi

Menuai padi

Membajak tanah

Menuai padi

Memukul padi
bagi
memisahkan
bijirin daripada
tangkainya

Perikanan
Serkap

Bubu

1. Peralatan Traditional

Tangguk

Tanggul

Contoh
Alatan
Menangkap
Ikan

2. Penggunaan Peralatan ini menunjukkan

masyarakat Melayu mempunyai kemahiran

menangkap ikan.

3. Hasil tangkapan akan diperdagangkan kerana

mendapat permintaan yang tinggi

Ikan kering

4. Lebihan tangkapan pula akan

dibuat

Belacan

Budu

Keropok

Kraf Tangan
Membuat senjata
(Keris)

Menenun
songket

Masyarakat Melayu mahir dalam

Barangan perhiasan
daripada emas dan perak

Perlombongan
1. Hasil perlombongan yang terdapat di Tanah Melayu ialah seperti
Bijih timah
dan emas.
2. Kawasan utama perlombongan bijih timah adalah seperti berikut :Bahan

Negeri

Kawasan Perlombongan

Bijih timah

Perak

Lembah Kinta, Larut,

Dinding, dan Beruas

Selangor

Sungai Bernam, Sungai

Selangor, dan Sungai Klang

Negeri
Sembilan

Sungai Linggi, dan Sungai

Ujong.

Mendula
ng

3. Kemahiran
melombong Bijih
timah yang
digunakan oleh
masyarakat Melayu
tradisional

Melampa
n

Lombong
Siam

Sistem Percukaian

Cukai dikenakan
Ke atas

Hasil pertanian
(beras)

Hasil perlombongn
(bijih timah)

Hasil perdagangan
(ikan kering)

Hasil hutan
(getah perca,dan
Rotan)

2. Cukai merupakan sumber pendapatan pemerintah

3. Sungai merupakan jalan perhubungan dan pengangkutan utama serta
tempat kegiatan memungut cukai
4. Cukai juga melambangkan kekuasaan seseorang pembesar di
kawasannya.
Jenis cukai

Huraian

a) Cukai bebas kuala

Cukai yang dipungut di

kuala sungai

b) Cukai labuh batu

Cukai yang dipungut di

tempat-tempat tertentu
di sepanjang sungai.

c) Cukai perdagangan

Cukai ke atas rakyat

yang digunakan untuk
membuat bunga
emas(ufti)

d) Cukai tanaman

Cukai yang dikenakan

jika tanaman
mengeluarkan hasil
yang banyak.

Sistem Serah

1. Rakyat menyerahkan sebahagian daripada

hasil tanaman kepada pemerintah
menyediakan tanah untuk rakyat.

2. Kadar dan nilai serahan bergantung pada

hasil tanaman.

Sistem Kerah

1. Pekerjaan yang dilakukan tanpa diberi

upah, contohnya membina
dan saliran.

istana, kubu,

2. Sistem ini melambangkan taat setia dan

pengorbanan rakyat terhadap pemerintah.

Perdagangan
Kegiatan
perdagangan
Dilakukan secara

Berjual beli

Tukar barang

Pusat
perdagangan

Pelabuhan
Melaka

Pelabuhan
Kedah

Pelabuhan
Klang

Pelabuhan
Johor Lama

Rempah
Hasil tenunan

Garam

Barang-Barang
Dagangan
Gambir

Bijih timah

Lada Hitam

Beras

 Meramu kegiatan mengumpul hasil hutan untuk

tujuan perdagangan.

Kayu kayan

Madu lebah

Hasil
hutan

Damar

Rotan

Sistem Matawang

Sistem Barter
(Pertukaran barang)

Siput Geweng dan Siput Gerus

Matawang logam
Emas dan Perak

Abad ke 15 wamg logam

Kaleng (Calains) digunakan
di Melaka

Contoh-contoh Matawang

.. Lagi contoh matawang

Timbangan, Sukatan dan Ukuran

Dacing dan Pikul

Emas
Perak
Rempah
Bijih Timah

Kaul, Cupak dan

Gantang
Beras
Garam
Rempah
Kacang
Bijih Timah

Unit Relung

Jengka dan Hasta

(Angota badan)
Sepelaung, Setanah nasi,
Sehari, Sepekerjaan
Dan Sepurnama

Mengukur keluasan tanah

Mengukur panjang dan pendek

Sesuatu benda.

Mengukur jarak antara

kampung dengan kampung.

Pengangkutan

Jenis-Jenis
Pengangkutan

Pengangkutan
Air

Denai
Penarikan

Pengangkutan
Darat

Pengangkutan
Pengangkutan
Air
Air
Perahu
Perahu
Jalur
Jalur
Kolek
Kolek

Sampan
Sampan

Perahu ditarik untuk

sampai ke sungai

Denai Penarikan

Menghubungkan Pahang
dan Melaka

Masa perjalanan
disingkatkan

Pengangkutan
Pengangkutan
Darat
Darat
Gajah
Gajah
Kerbau
Kerbau

Lembu
Lembu

Soalan Pengukuhan
1.

Tikar
saji

Bakul

Tudung

Kraftangan di atas diperbuat daripada daun

I
nipah
II rotan
III pandan
IV mengkuang
D
A I, II dan III
B I, II dan IV
C I, III dan IV
D II, III dan IV
2.

Mengapakah rakyat terpaksa memberi sebahagian

daripada
hasil tanaman mereka kepada pemerintah?
A Sebagai tanda terima kasih kepada pemerintah
B Rasa hormat yang tinggi kepada pemerintah
C Mengekalkan tulah menimpa mereka
DRakyat akan dihukum jika tidak memberi kepada
pemerintah
A
Sambungan
..

Klik

3. Ukuran panjang boleh dilakukan dengan kaedah

I hasta
II kepal
III jengkal
IV pikul
A I dan II
B I dan III
C II dan IV
D I dan IV
B

9.4: SOSIOBUDAYA

Gaya hidup golongan

bangsawan

Gaya hidup rakyat jelata

Gaya hidup golongan

bangsawan

Adat Pertabalan
Adat Menjunjung duli
Muzik bangsawan
Upacara menyambut utusan
Tarian bangsawan
Pesta, pertunjukkan seni, sukan dan
permainan
Pakaian raja
Sastera bertulis
Adat resam

Gaya Hidup Rakyat Jelata

Permainan
Adat resam
Pendidikan
Kesusasteraan dan Persuratan
Seni muzik, seni tari dan nyanyian

Aktiviti Sosiobudaya
Masyarakat Melayu
Masa lapang

Karya persuratan

Adat resam

Kesenian rakyat

Seni tari

Seni suara

Seni ukir

Seni mempertahankan diri

KESENIAN RAKYAT
Seni tekat

Seni tenun

Seni muzik

SENI MUZIK
Hadrah dan ghazal
Alat muzik seperti gong, nafiri,
kompang, rebana ubi dan seruling

SENI TARI
Tarian tradisional seperti joget,
inang,kuda kepang dan zapin

SENI SUARA
Lagu yang terkenal ialah
Endoi atau dendang Siti Fatimah
Ulit Anak
Dikir Barat
Nazam
Nasyid
Marhaban
Qasidah
Hadrah
Rodat
Ghazal

SENI UKIR
Mahir mengukir tembaga, memahat,
mengukir pintu dan membuat
mimbar masjid
Jenis ukiran bercorak ukiran timbul,
terbenam dan tembus
Tema ukiran berbentuk daun, bunga
dan tulisan khat ayat Al-Quran

SENI TENUN
o Terkenal di Terengganu, Kelantan dan
Pahang
o Jenis tenunan ialah tenunan biasa,
songket dan benang ikat celup
o Corak tenunan berunsur tumbuhan,
bunga, binatang dan geometri

SENI TEKAT
Kraftangan yang popular
Menggunakan kain baldu sebagai
dasar disulami dengan benang emas

SENI MEMPERTAHANKAN DIRI

Dapat mendisiplinkan dan
membentuk ketahanan diri
seseorang untuk menghadapi musuh

MASA LAPANG

Golongan Bangsawan

Golongan Rakyat

Faedah

Golongan bangsawan
Semasa tidak menjalankan urusan
pentadbiran negara
Bermain separ raga, catur ,senjata,
bersilat dan menunggang kuda
Mendengar hiburan dari tukang
cerita, penyair, penyanyi dan ahli
muzik
Dipersembahkan dengan pelbagai
muzik dan tarian

Golongan Rakyat
Semasa menunggu hasil atau
selepasmenuai hasil sertapada waktu
petang atau malam
Bermain layang-layang, gasing,
bersilat dan congkak
Bercerita, bersyair dan berpantun

Faedah
Dapat memupuk persefahaman serta
saling membantu
Mendapat hiburan
Dapat menajamkan fikiran dan
ingatan yang mengkehendaki daya
pemikiran yang pantas

Karya Persuratan

Lisan

Tulisan

Lisan
Disampaikan melalui cerita oleh
tukang cerita sambil bermain alat
muzik gendang dan rebab

Jenis-Jenis Dan Contoh Cerita Lisan

Cerita Asal Usul

Cerita Asal Usul Tiga Buah

Cerita Binatang

Sang Kancil dan Harimau

Pelanduk dan Buaya
Kura-kura dan Arnab
Cerita Pak Kaduk,
Cerita Lebai Malang
Cerita Si Luncai
Hikayat Malim Deman
Hikayat Raja Muda
Hikayat Anggun Cik Tunggal
Puteri Saadong di Kelantan
Tasik Dayang Bunting
Cik Siti Wan Kembang

Cerita Jenaka
Cerita Penglipur
Lara
Cerita Dongeng

Gunung
Cerita Asal Usul Bukit Marak di
Kelantan

Tulisan
Misa Melayu
Tuhfat al- Nafis
Kitab al-Darr al Manzum

Sejarah Melayu
Nazam Kamzul Ula
Syair Sultan Ahmad
Tajiddin

Tujuan sastera lisan

Hiburan
Memberi nasihat
Menambahkan ilmu pengetahuan

Adat Bercukur

ADAT RESAM
Adat Berkhatan

Adat Perkahwinan
Melayu

ADAT RESAM
Amalan yang ditetapkan oleh
sesebuah masyarakat dan diwarisi
secara turun temurun

ADAT PERKAHWINAN MELAYU

Merisik
Meminang
Bertunang
Menghantar belanja
Akad nikah
Bersanding

ADAT BERCUKUR
Mencukur rambut bayi selepas
seminggu dilahirkan sebagai tanda
kesyukuran
Diadakan bacaan berzanji dan
marhaban
Tahlil dan doa selamat dibaca pada
akhir upacara

ADAT BERKHATAN
Bagi kanak-kanak lelaki yang sudah
baligh atau cukup umur
Dilakukan secara beramai-ramai
Sebelum upacara kanak-kanak lelaki
akan dimandikan dan diarak
mengelilingi kampung
Dikhatankan oleh Tok Mudin

Pendidikan Masyarakat
Melayu
Pendidikan Tidak Formal (Tidak Rasmi

Pendidikan Formal

Pendidikan Tidak Formal

Perkara yang dipelajari

Adab sopan
Adat Istiadat
Pantang larang
Kemahiran pertukangan dan ilmu perubatan
tradisional

Belajar melalui
Ibubapa dan orang dewasa yang berpengalaman
Pemerhatian
Melalui cerita lisan, pantun, peribahasa dan teka
teki

Pendidikan Formal
Berkembang selepas kedatangan agama

Islam
Perkara yang dipelajari

Kitab muqaddam dan Al-Quran

Fardhu ain , rukun Islam dan rukun Iman
Mengira, menulis jawi dan tajwid

Aktiviti dijalankan di:

Istana
Surau, masjid dan madrasah
Pondok
Rumah guru agama

Tujuan
Seseorang individu boleh berdikari
tanpa mengharapkan bantuan orang
lain
Melahirkan individu berakhlak mulia,
bersopan, bertatasusila dan
berhemah tinggi

Soalan Latihan
1. Antara yang tergolong dalam kumpulan
pemerintah ialah
I
II

ulama
pendekar

III pembesar
IV pedagang
A

I, II dan III

I, II dan IV

C
D

I, III dan IV
II, III dan IV

Sambungan

Klik
2. Siapakah yang menjadi pakar rujuk sultan dan
masyarakat
dalam hal-hal kesusasteraan, kesenian dan
kebudayaan?
A

Kadi

Imam

Ulama

3. D Pendeta
Rumah orang Melayu di Johor mendapat pengaruh
reka
bentuk dari
A

Siam

Bugis

Acheh

Belanda

TAMAT
Sekian Terima kasih
Selamat Maju Jaya