"nMerb' `m KQ>H$mda
gJUH$ghmp`V AZwXoeZ H$m`H$_
{Z{_Vr d
n[aUm_H$maH$VoMm A`mg''
nwUo {dmnrR>m`m E_.ES>.
A`mgH$_mgmR>r
gmXa H$amd`m`m bK wgemoYZ
~YmMm AmamIS>m
: gemoYH$ :
lr_Vr MhmU qgYw ~m~mgmho~
: _mJXeH$ :
m. lr. XmS>H$a H$bmg gmho~amd
: gemoYZ H|$ :
Ab-A_rZ E`wHo$eZ d _oS>rH$b \
$mD$S>oeZMo
Xmm` JmoqdXamd digo nmQ>rb
E_.ES>. H$mboO,
H$moaoJmd {^_m, Vm. {ea, {O.
nwUo.
AZwH$_{UH$m
A.H
$.
Vn{eb
gemoYZ jo
gemoYZ erfH$
VmdZm
gemoYZmMr JaO
gemoYZmMo _hd
gX^ gm{h`mMm
AmT>mdm
nyd gemoYZmMm
AmT>mdm
gemoYZmMr C{Q>o
H$m`m_H$ `m`m
10
gemoYZmMr JhrVHo$
11
13
gemoYZ n[aH$nZm
gemoYZ `mr Am{U
_`mXm
OZg`m `mXe A{^H$n
14
gemoYZ nXVr
15
17
gemoYZmMr gmYZo d Vo
gemoYZmMr `j
H$m`dmhr
H$aU _mS>Ur
18
gemoYZmMo doimnH$
19
IMmMo doimnH$
20
gX^
6
7
12
16
n>
H$_m
H$
gemoYZ jo
VwV gemoYZmMo jo ho V{dkmZ d B{Vhmg
{ejU ho Amho.
gemoYZ erfH$ - B`mm 6 dr`m B{Vhmg {df`mVrb
nMerb `m KQ>H$mda gJUH$ ghm`H$ AZwXoeZ
H$m`H$_ {Z{_Vr d n[aUm_H$maH$VoMm A`mg
VmdZm
[dgmm eVH$m`m AIoarg gJUH$ VkmZ \$ma
PnmQ>mZo {dH$grV Pmbo. `m {dH$mgmV _m{hVr
Am{U gofU V kmZmMm {dH$mg Pm`m_wio A``Z
A`mnZmghr ZdrZ {Xem {_imbr. AmO`m 21`m
eVH$mV
_m{hVr
VkmZ
hm
{dH$mgmMm
EH$
{H$`oghr
doJ
Ambm
Amho
{ejU
jomV
gJUH$mMm
dmna
_moR>m
gemoYZmMr JaO
1)
2)
A``Z
A`mnZmVrb
AmH$fH$Vm
dmT>{d`mgmR>r
A``Z
^mdr
R>a`mgmR>r gJUH$mMr JaO bjmV KodyZM
emgZmZo
mW{_H$
VamnmgyZ
Vo
_m`{_H$ Vamn`V gJUH$ d _m{hVr VkmZ
`mMm {dm`mZm n[aM` hmdm `mgmR>r
A`mgH$_mV `mMm g_mdoe Ho$bm Amho.
3)
nmR>
nwVH$mVrb
H$mhr
AdKS>
^mJmgmR>r qH$dm nmR> KQ>H$mgmR>r
gJUH$mXdmao
H$m`H$_
{Z{_Vr
Ho$`mg {dmWu Vmo ^mJ ghO {eHy$
eH$Vrb.
4)
5)
gemoYZmMo _hd
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
{dm`mgmR>r
Vr
oaH$,
^mdr
d
XrKH$mi _aUmV amhUmar AgVo.
{dm`mZm nmR> KQ>H$mMr H$_r doimV
OmVrV OmV _m{hVr {_iVo d {dmWu Vr
_m{hVr dmadma nmh eH$VmV. {Mo,
A{Z_oeZ, gdmX, `mMm dmna H$Z nmR>
KQ>H$
OrdV
H$Z
{dm`mg_moa
_mS>Vm `oVmo.
gJUH$m`m ghm`mZo A``Z H$aVmZm
ZdZdrZ VmMm Cn`moJ H$$Z A{YH$ g_X
AZw^d KoVm `oVmV. CXm. BQ>aZoQ>Mm
dmna
2)
3)
technology
is
the
systematic
application
of
4)
www.audiovisualaids.com
5)
nydgemoYZmMm AmT>mdm
nrEM.S>r. Vamdarb gemoYZo
gemoYH$ MH$mV
nwUo {dmnrR>
~moago
(2002)
erfH$ Zm{eH$
{OhmVrb
_m`{_H$
emimVrb H$-lm` gmYZo d `mMm
dmna `mMm {M{H$gH$ A`mg.
C{XXQ>o
1)
2)
3)
gemoYZ nXYVr
{ZH$f
gd}jU nXYVr
E_. ES>. Va
gemoYH$
{dmnrR>
erfH$ _m`{_H$
Vamda
em
{df`mgmR>r gJUH$ ghmp`V AZwXoeZ
H$m`H$_mMm
{dm`m`m
gnmXZmda
hmoUm`m
n[aUm_H$maH$VoMm A`mg.
C{XXQ>o
1)
2)
gJUH$mXdmao
{Z{_Vr
AZwXoeZ H$m`H$_ am~{dUo.
3)
gemoYZ nXYVr
{ZH$f
Ho$bo`m
m`mo{JH$ nXYVr
gJUH$
ghmp`V
AZwXoeZ
H$m`H$_m_wio
{Z`{V
JQ>mVrb
{dm`mnojm
m`mo{JH$
JQ>mVrb
{dm`m`m _m{hVr gnmXZmV bjUr` dmT>
{XgyZ Ambr.
gemoYZmMr C{XXQ>o
1)
2)
3)
gJUH$mXdmao
H$m`H$_mMr
A`mgUo.
{Z{_V
Ho$bo`m
n[aUm_H$maH$Vm
H$m`m_H$ `m`m
g_`m {dYmZ
B`mm 6 dr `m B{Vhmg {df`mVrb ""nMerb `m
KQ>H$mda gJUH$
ghmp`V AZwXoeZ H$m`H$_
n[aUm_H$maH$VoMm A`mg.''
{Z{_Vr
1) B`mm 6 dr
_.Z.nm. em.H$. 88 _wbmMr Eg.Ama.nr. H$n
nwUo 22 _Yrb B`mm 6 dr Mm dJ.
2)
B{Vhmg
B`mm 6 dr B{Vhmg {df`mVrb mMrZ ^maVmMm
B{Vhmg `m KQ>H$mVrb nMerb hm CnKQ>H$
hUOo B{Vhmg hmo`.
3)
nMerb
JmV_ ~wXmZr A>mJ _mJm~amo~a Oo {Z`_
nmim`bm gm{JVbo `mZm nMerb hUVmV.
4)
5)
n[aUm_H$maH$Vm
""gJUH$
ghmp`V
AZwXoeZ
H$m`H$_
{Z{_Vr`m nydu d ZVa {dm`mZm MmMUr
XoD$Z `m_Yrb gnmXZmVrb \$aH$ emoYUo hm \
gemoYZmMr JhrVHo$
1)
gdgmYmaUnUo
gJUH$m~XXb _m{hVr AgVo.
{dm`mZm
2)
3)
H$lm`
_m`_mMm
A`mnZ ^mdr hmoVo.
dmna
gemoYZmMr n[aH$nZm
Ho$`mg
gJUH$
ghmp`V
A`mnZ
Ho$`m_wio
{dm`m`m nmR> KQ>H$mVrb _m{hVr
gnmXZmV bjUr` dmT> hmoBb.
ey` n[aH$nZm :
gJUH$
ghmp`V
A`mnZ
Ho$`m_wio
{dm`m`m nmR>KQ>H$mVrb _m{hVr
gnmXZmV bjUr` dmT> hmoUma Zmhr.
_`mXm
1)
2)
3)
4)
OZg`m
C mW{_H$ Vamdarb _amR>r
B`mm 6 dr Vrb gd {dmWu.
_m`_mVrb
`mXe
_.Z.nm. emim H$_mH$ 88 _wbmMr Eg. Ama. nr.
H$n nwUo 22 _Yrb B`mm 6 dr `m dJmVrb 40
{dm`mMr g_mZJQ> A{^H$n dmnZ {ZdS>
Ho$br.
gemoYZ nXYVr
VwV gemoYZmH$[aVm m`mo{JH$ nXYVrMr
{ZdS> H$a`mV Ambr.
gemoYZmMr gmYZo d Vo
A)
_m{hVr gH$bZmMr Vo
MmM`m - nydMmMUr, CmaMmMUr
~) g`memr` Vo
_`_mZ, _mU{dMbZ, Q>r nar{jH$m> `mMm
dmna H$a`mV `oUma Amho.
gemoYZmMr `j H$m`dmhr
gemoYZmMm AmamIS>m
gemoYZ g_`m {ZpMVr
nyd MmMUr d Cma MmMUr V`ma H$aUo
nWXeu A`mg
nyd MmMUr XoUo
m`mo{JH$ d {Z`{V JQ> {d^mJUr
H$m`H$_ am~{dUo
Cma MmMUr XoUo
_m{hVr gH$bZ d {dbofU
{ZH$f
H$aU
n{hbo
VmdZm
H$aU
Xwgao
g~{YV gm{h`
nydgemoYZmMm AmT>mdm
H$aU
{Vgao
H$aU
MmWo
H$aU
nmMdo
doimnH$
A. H$
.
gemoYZm`m nm``m
{Xd
g
bKwgemoYZm~m~V _m{hVr
{_i{dUo
12
bKwgemoYZmMm
AmamIS>m V`ma H$aUo
16
18
_m{hVrMo {dbofU d
AW{ZdMZ H$aUo
12
15
10
_mJXeH$mer MMm
14
Ahdmb boIZ
gemoYZmMo gmXarH$aU
H$aUo
10
EHy$U
110
IMmMo AXmOnH$
A.H$
.
IMm`m ~m~r
AXmOo
IM .
boIZ IM
600 n`o
dmg IM
400 n`o
3
4
5
gemoYZmMr
gmYZo V`ma H$aUo
Ahdmb N>nmB
_mS>Ur d ~mYUr
600 n`o
3500 n`o
BVa IM
400 n`o
EHy$U
5500 n`o
gX^
1)
2)
3)
4)
www.audiovisualaids.com
5)
6)
7)