PROGRAM

KEMAHIRAN BERFIKIR
ARAS TINGGI
PETA PEMIKIRAN
KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA

Pelan Pembangunan
Pendidikan Malaysia (PPPM)
6 ciri utama setiap murid perlu ada
untuk bersaing pada peringkat global
Identiti
nasional
Kemahira
n berfikir

Pengetahu
an

Kemahiran
memimpin
Kemahiran
dwibahasa

Etika dan
Kerohanian

Program i-THINK
merupakan
Program untuk
mempertingkatkan dan
membudayakan kemahiran
berfikir dalam kalangan murid
ke arah menghasilkan murid
berfikiran kreatif dan kritis
serta inovatif.
i-THINK membawa maksud
innovative THINKing
(Pemikiran Inovatif). Murid
perlu dibekalkan dengan
kemahiran berfikir
3

Bertujuan

Melahirkan modal insan masa hadapan yang mempunyai pemikiran kr

Kenapa?

Dapatan pentaksiran antarabangsa seperti TIMSS

dan PISA menunjukan murid Malaysia di tahap yang
rendah
TIMSS 2007 #26/56 (M) #28/56 (S)
PISA 2009 #57/74 (M), #52/74 (S),
# 55/74 (R)
Murid berpengetahuan tetapi tidak dapat
mengaplikasikan pengetahuan mereka
Dapatan UNESCO (2011) menunjukkan guru
mengajar untuk peperiksaan
Dapatan kajian keperluan (2011) menunjukkan
kemahiran berfikir aras tinggi (Higher Order
Thinking Skills) dalam kalangan guru dan
murid di Malaysia amat rendah.
5

Keputusannya
Kementerian Pelajaran Malaysia (KPM)
telah berkerjasama dengan Agensi
Inovasi Malaysia (AIM)
memperkenalkan program i-THINK
Program i-THINK dirintis di 10 buah
sekolah seluruh Malaysia (6 SR dan 4
SM)
Pihak AIM telah melantik perunding dari
Kestrel Education (UK) untuk
mengendalikan kursus kemahiran
berfikir kepada guru sekolah rintis dan
Jurulatih Kebangsaan
Perbelanjaan rintis program i-THINK
dibiayai sepenuhnya oleh AIM.
6

Bagaimana?
Memperkenalkan alat berfikir kepada guru
dan murid.
Semua guru akan menggunakan alat
berfikir mengikut kesesuaian tajuk semasa
mengajar.
Murid akan menggunakan dalam
pembelajaran.
Penggunaan alat berfikir dan kemahiran
aras tinggi dalam pdp menjadi amalan.
Mengadakan portal bahan interaktif p&p
yang dapat merangsangkan kemahiran
berfikir.
7

Alat berfikir
Thinking
Hats

Thinking Maps

Habits of Mind
8

Apakah yang diharapkan dari

Program i-THINK?
Prestasi
meningk
at

Fokus
Berkeyakin
an

Serono
k
belajar
Aktif

Hubungan gurumurid rapat

9

Membudayakan kemahiran
berfikir
Amalan

Alat berfikir , soalan aras tinggi & aktiviti inquiri dalam pdp

Perubahan set minda

Bentuk pasukan pemandu di sekolah

Memberi kesedaran

Latihan kepada Pentadbir, guru, murid dan taklimat kepada ibu

bapa
Melantik Jurulatih Kebangsaan di Bahagian, JPN, PPD dan IPGK

10

Pendekatan Seluruh
Sekolah (Whole School
Approach)
Bagaiman
a?

1.Latihan diberi kepada

pentadbir, guru dan murid
dalam mengajar dan
belajar berfikir
2.Guru dan murid
mempunyai bahasa
pemikiran dan alat berfikir
yang sama
11

Status Pelaksanaan
2011
Okt -Nov
2011

Kursus
Need
Pasukan
Analysis dan
Pemandu
guru di 10
buah sekolah

2012
Jan- Jun
2012

Rintis di 10
buah
sekolah:
Pemantauan
KPM/AIM

Jun
2012

Penilaian
Rintis:
- Exeter
University
(kuantitif)
- UPM/
IPSAS
(kualitatif)

Sept
2012

Mesyuarat
Penyelarasa
n peringkat
BPK/JPN/P
PD
Taklimat
kepada
Pentadbir/
PIBG

2013

Okt 2012

Melatih
Pasukan
Pemandu
daripada
1,000 buah
sekolah

Nov 2012

Pasukan
Pemandu
melatih
guru di
sekolah
masingmasing

Pemantauan kolaboratif (JKK)

12

Jan 2013

Guru
memperkenalkan
alat berfikir
kepada murid

Peluasan

Rintis di 10 buah
sekolah
4 SM dan 6 SR
2012

Diperluaskan ke
500
2013

Semua sekolah
2014

13

8 Peta Pemikiran

14

15

16

Perkara,
Topik

PANDUAN MENYEDIAKAN NOTA UNTUK

PEMBELAJARAN PETA PEMIKIRAN
NOTA:

Adjektif,
fakta,
pendapat
Perkara,
Topik
Hanya Adjektif!

PANDUAN MENYEDIAKAN NOTA UNTUK

PEMBELAJARAN PETA PEMIKIRAN

Perbezaan

Perkara,
Topik
Persamaan

Pengenalan kepada Teorem Pythagoras

Ada 3 sisi,
Ada satu
sisi
dipanggil
Hipotenu
s

Salah
satu
sudut
ialah
90o

2 sisi
dapat
menentuka
n sisi ke-3

Segitiga
Bersudut
Tegak

3 bucu
dan
3 sudut

Jumlah
sudut
bersamaan
180o

Luas =

tinggi x
tapak

Segitiga
Bukan
Bersudut
Tegak

Tiada sisi
yang
dipanggil
Hipotenus

Tiada
sudut
90o

2 sisi tidak
dapat
menentuka
n sisi ke-3

MATEMATIK TINGKATAN 2
Pembinaan
Geometri

Garis

Garis
Pembahagi
Dua Sama

Garis Selari

Sudut

Garis
Serenjang

Melaui Titik

Atas garis
lurus

Luar Garis
Lurus

Sumber:
HSP, Buku
Rujukan

Bentuk

Sudut

Pembahagi
Dua Sama
Sudut

60

35

90

45

120

By; Lim, Ahmad,

Phey dan Arpiza

Peta Dakap

Hubungan SeluruhBahagian

DAKAP

PETA

PANDUAN MENYEDIAKAN NOTA UNTUK

PEMBELAJARAN PETA PEMIKIRAN
Peta Dakap
BENTUK:

NOTA:
Keseluruhan
Pecahan
kecil

PROSES BERFIKIR:

Hubungan SeluruhBahagian, Struktur

Bahagian
utama

Sebahagian
daripada
Fizikal,
benda
maujud

39

CONTOH AKTIVITI
Kenalpasti Anggota Badan
Harimau

PETA DAKAP ini menunjukkan

hubungan keseluruhan dengan anggota
badan harimau
Mata
KEPAL
A

Telinga
Hidung
Mulut

ANGGOTA
BADAN
HARIMAU

BADAN

Perut
Ekor
Siku

KAKI

betis
Kuku

CADANGAN
PENGGUNAANNYA
Matematik (nilai tempat nombor)
Komponen alatan muzik
Analisis struktur objek

KATA KUNCI

Sebahagian daripada .
Tunjukkan struktur
Ambil sebahagian daripada
Kenalpasti struktur
Komponen fizikal

ISYARAT TANGAN PETA DAKAP

BEBERAPA
CONTOH
Peta Dakap

47

Technology

Menggunakan Peta Dakap

Tugasan Hasilkan Peta Dakap sepohon

pokok.

Peta Alir

Urutan

PETA ALIR

PANDUAN MENYEDIAKAN NOTA UNTUK

PEMBELAJARAN PETA PEMIKIRAN
Peta Alir
BENTUK:

NOTA:
Langkah Utama

PROSES BERFIKIR:

Turutan, Kitaran,
Langkah

Penerangan tentang
langkah utama

Plot, Proses,
Kronologi

Boleh dilukis dari

pelbagai arah

PETA ALIR (FLOW MAP) menceritakan

berkaitan dengan perhubungan
diantara satu sama lain..
Guna

Kata
kunci
Jangan
guna
huraian
dalam
semua
peta
pemikira
n

CADANGAN PENGGUNAAN

Sains (Proses dan kitaran hidup)

Penyelesaian masalah
Peristiwa sejarah dan garis masa
Proses menanam sayur
Proses Pembentukan Hujan (KH)

KATA KUNCI
Susunkan mengikut aturan yang
betul
Ceritakan / kira semula
Kitaran
Tunjukkan proses
Selesaikan masalah .
Mengkaji corak (trend)

AKTIVITI / PERBENGKELAN

Susunkan proses penghasilan nasi

lemak

ISYARAT TANGAN PETA ALIR

BEBERAPA
CONTOH
Peta ALIR

Menggunakan Peta Alir

Tugasan gunakan Peta Alir untuk

menceritakan aktiviti seharian anda.

Peta Pelbagai Alir

Sebab dan Akibat

PETA
PELBAGAI ALIR

PANDUAN MENYEDIAKAN NOTA UNTUK

PEMBELAJARAN PETA PEMIKIRAN
Peta Pelbagai Alir
BENTUK:

NOTA:
Sebab

Penerangan tentang sebab

Ramalan akibat/ kesan
Kejadian

Akibat, Hasil
PROSES BERFIKIR:

Sebab dan Kesan

Meramalkan kejadian

Menganalisa akibat/kesan

jikamaka
bila akibatnya/kesannya

Boleh jadi satu bahagian sahaja

PETA PELBAGAI ALIR (MULTI-FLOW MAP) ini merupakan

satu cara untuk kita menggunakan bagi kesan dan
akibat sesuatu tajuk yang ingin kita ajar kepada pelajar

Internet
Gangguan
rantaian
makanan

Pembalakan
Pemburuan

KEPUPUSAN
HAIWAN

Perumahan

Ensaiklopedia

Generasi
berikut tidak
mengenali
Spesis
haiwan
berkurang

Surat
khabar

I was upset

I put too much

water in

Mum made
another cake

I did not measure

my flour accurately
My cake sunk
in the middle
I opened the oven
door too soon

It cost
more money

Peta Pelbagai Alir boleh dibuat

satu bahagian sahaja :
Bahagian Sebab sahaja
Bahagian Akibat sahaja

71

I put too much

water in

I did not measure

my flour accurately
My cake sunk
in the middle
I opened the oven
door too soon

I was upset

Mum made
another cake

My cake sunk
in the middle
It cost
more money

CADANGAN PENGGUNAAN
Analisis sejarah
Meramalkan kejadian
Pengurusan sikap

KATA KUNCI

Sebab dan kesan

Bincangkan kesan / pengajaran
Apakah yang akan berlaku sekiranya ?
Jika . Maka
Terangkan perubahan .
Kenalpasti pengajarannya
Kenalpasti keputusan daripada
Apa yang berlaku jika

ISYARAT TANGAN PETA

PEMIKIRAN

AKTIVITI / PERBENGKELAN
Apa akan berlaku sekiranya nasi
lemak terlalu pedas ?

BEBERAPA
CONTOH
Peta Pelbagai Alir

80

81

Menggunakan Peta Pelbagai Alir

Tugasan gunakan Peta Pelbagai Alir untuk

menunjukkan sebab dan akibat ponteng.

Peta Titi

Melihat analogi/
hubungan yang sama

PETA TITI

PANDUAN MENYEDIAKAN NOTA UNTUK

PEMBELAJARAN PETA PEMIKIRAN
Peta Titi
BENTUK:

NOTA:
Kenalpasti perkaitan

RF: __________
PROSES BERFIKIR:

Melihat Analogi
Mengaitkan Hubungan
yang Sama

Faktor Penghubung

Bagaimanakah
kedua-duanya dapat
dikaitkan?

CADANGAN PENGGUNAAN
Konsep sains
Peristiwa sejarah
Perkaitan matematik

KATA KUNCI

Kenalpasti perkaitan
Meneka peraturan
Simbol
Analogi
kesetaraan

Peta Titi (bridge map) ini

menceritakan hubungan yang
sama di antara haiwan dengan
kitaran asalnya.

ISYARAT TANGAN PETA TITI

AKTIVITI / PERBENGKELAN

Kenalpasti perkaitan antara nasi

lemak, nasi ambang, nasi kerabu

BEBERAPA
CONTOH
Peta Titi

cow
calf

AS

hen
chick

AS

kangaroo

AS

joey

Relating factor: is the mother of a

ewe
lamb

lanar
padi

AS

laterit
getah

AS

pasir
kelapa

AS

gambut
nanas

Relating factor:
_____ adalah tanah sesuai untuk ______

95

Menggunakan Peta Titi

Tugasan Apakah faktor penghubung antara pemikiran
dan pembelajaran?

Relating Factor

Thinking
Learning

as

as

as


PETA PEMIKIRAN

Mesti dilaksanakan di
sekolah secara
menyeluruh.
Pelaksanaan merangkumi
pembangunan staf dan
penyediaan bahan-bahan
latihan bagi setiap guru.

 Peringkat Permulaan
guru bimbing pelajar
tentang pemilihan peta
pemikiran mengikut
topik.
Peringkat Lebih Tinggi
pelajar perlu tahu
memilih peta pemikiran
yang sesuai mengikut
topik.

CONTOH

PENGGUNAAN PETA PEMIKIRAN DALAM MENGAJAR DAN MENJAWAB

SOALAN

Kesusasteraan Melayu Komunikatif

Berdasarkan gambaran dalam Sulalatus Salatin (Sejarah
Melayu), Tun Perak merupakan seorang tokoh yang
mempunyai jati diri yang unggul di Melaka. Bincangkan
bagaimana jati diri tokoh ini dapat diterapkan dalam
kehidupan anda.
JENIS PETA PEMIKIRAN YANG SESUAI DIGUNAKAN ?
Paling sesuai : PETA PEMIKIRAN PETA PELBAGAI ALIR
[25]
[STPM 2013: 1]

Kesusasteraan Melayu Komunikatif

(a) Kestabilan sosial merupakan faktor penting untuk
pembangunan masyarakat. Jelaskan pernyataan ini
berdasarkan teks Sulalatus Salatin (Sejarah Melayu).
JENIS PETA PEMIKIRAN YANG SESUAI DIGUNAKAN ?
Paling sesuai : PETA PEMIKIRAN PETA PELBAGAI ALIR

[9]

(b) Kemukakan pandangan anda tentang kestabilan sosial

dalam (a) berbanding dengan masyarakat hari ini.
JENIS PETA PEMIKIRAN YANG SESUAI DIGUNAKAN ?
[16]
Paling sesuai : PETA PEMIKIRAN PETA BUIH BERGANDA

[STPM 2013: 3]

KESILAPAN KONSEP

105

KEKELIRUAN
ANTARA
PETA POKOK
DENGAN
PETA DAKAP

KEKELIRUAN
ANTARA
PETA BUIH
DENGAN
PETA MINDA

HASIL YANG
DIHARAPKAN

ISYARAT BADAN PETA PEMIKIRAN

Apakah yang diharapkan dari Program iTHINK?

Prestasi
meningkat

Fokus
Berkeyakinan

Seronok
belajar
Aktif

Hubungan gurupelajar rapat

112

TANPA
KOMITME
N GURU,
i-THINK
TIDAK
AKAN
JADI
BUDAYA
HOT
S

114