PENGAJIAN MALAYSIA

BAB 2 PERJUANGAN KEMERDEKAAN

Subtopic :
i
ii
iii
iv
v

Kebangkitan semangat nasionalisme

Gerakan menentang penjajah
Malayan Union
Persekutuan Tanah Melayu
Rundingan kemerdekaan

Penentangan di Naning (1831 1832) ialah kerana Dol Said (Abdul said), iaitu
Penghulu Naning tidak bersetuju dengan cadangan British untuk membayar cukai 1/10
daripada hasil ekonomi kepada Kerajaan British di Melaka yang telah mengambil alih
dari pentadbiran Belanda pada 17 Mac 1824. Perang Naning tercetus pada bulan Julai
1831, apabila British menghantar sepasukan tentera untuk menagkap Dol Said dan
memaksa pengikutnya supaya menerima cadangan British. Dalam serangan pertama,
tentera British tewas. Seterusnya British melancarkan serangan kedua pada tahun
1832. Dol Said kemudiannya telah mendapat sokongan penduduk Rembau, Seri
Menanti dan Sungai Ujong. Akhirnya penentangan Dol Said dapat ditumpaskan oleh
British dan belua menyerah diri pada bulan Februrai 1834.
Penentangan di Perak, setelah Perjanjian Pangkor dimeterai pada 20 Januari 1874,
J.W.W.Birch telah dilantik sebagai Residen Perak. J.W.W.Birch tidak mendapat
kerjasama daripada Sultan Abdullah dan pembesar-pembesar melayu yang lain kerena
kebanyakkannya tidak suka dengan tingkah laku beliau. Ketidakpuasanhati terhadap
Sistem Residen dan sifat peribadi telah menyebabkan J.W.W Birch telah menyebabkan
berlakunya komplot pembunuhan J.W.W Birch di Pasir Salak, Perak.
Penentangan di Pahang bermula apabila British mmeperkenalkan Sistem Residen di
negeri itu dengan melantik J.P.Rodger sebagai Residennya. Pemberontakan di pahang
telah berlaku dibawah kepimpinan Dato Bahaman, Tok Gajah dan mat Kilau pada tahun
1891. Antara sebab-sebab berlakunya pemberotakan di Pahang ialah kerana: Sultan
dan pembesar negeri kehilangan kuasa; (b) Undang-undang Tanah menyekat
[Type text]

Page 1

PENGAJIAN MALAYSIA
kebebasan Sultan/Pembesar; (c) Undang-Undang dikendalikan oleh British; (d) British
menggantikan penghulu-penghulu tempatan; (e) pembesar dan orang awam tidak
berpuas hati.
Di Kelantan, pemberontakan rakyatnya pada tahun 1909 terhadap Penasihat British
yang bernama James Scott Mason dipimpin oleh seorang pedagang tempatan iaitu Haji
Mat Hassan Munas atau yang terkenal dengan gelaran Tok Janggut. Penentangan
rakyat Kelantan kerana seorang pembesar tempatan di Pasir Putih yang bernama
Engku Besar Jeram Tun Ahmad merasa tidak puasa hati dengan kehilangan kuasa.
Selain itu, rakyat Kelantan tidak puas hati kerana pengenalan system tanah baru 1915
dimana rakyat terpaksa membayar sewa tanah yang tetap. British juga telah
mengenakan cukai terhadap setiap hasil pertanian seperti padi dan kelapa. British
akhirnya berjaya menumpaskan pemberontakan Tok janggut yang mati terbunuh pada
24 Mei 1915.
Di Terengganu, Haji Abdul Rahman Limbong telah bangun menentang British.
Pemberontakan Tani berlaku pada tahun 1928 iaitu dalam zaman pemerintahan Sultan
Sulaiman badrul Alam Shah. Rakyat tidak puas hati hati kerana British mengenakan
cukai kepala, memperkenalkan system pendidikan Barat dan memperkenalkan Pas
kebenaran bagi sesiapa yang ingin membuka tanah baru untuk bercucuk tanam.
Orang-orang Melayu telah menyerang balai polis dan pejabat daerah di Kuala Berang
pada 21 Mei 1928. British berjaya menumpasknnya dengan Haji Abdul rahman Limbong
dibuang negeri di Mekah.
Penentangan di Sabah, Mat Salleh atau Mohammad Salleh ialah seorang pahlawan di
Sabah yang bangkit menentang pemerintahan Kompeni Berpiagam Borneo Utara di
Sabah. Mat Salleh dilahirkan di Inanam dan berketurunan Bajau-Suluk. Beliau
berkahwin dengan seorang puteri Sulu yang bernama Dayang Bandung. Beliau
merupakan pembesar di hulu Sungai Sungut dan memerintah kawasannya dengan
bebas. Pada tahun 1894, Mat Salleh telah bangkit menentang Kompeni Berpiagam
kerana kompeni campur tangan di kawasannya. Kompeni telah menyerang dan
membakar kampung Mat Salleh di Sungai Sugut apabila beliau membuat aduan
tentang pergaduhan di antara pegawai British dengan Iban. Kompeni juga telah
membina jalan raya dari jalan keretapi merentasi kawasan Ranau yang dikuasai oleh
Mat Salleh. Selain itu, kompeni juga mengenakan pelbagai cukai ke atas rakyat dan
mengerah buruh paksa.
Pada tahun 1897, Mat Salleh menyerang dan memusnahkan pelabuhan kompeni di
Pulau Gaya. Beliau kemudiannya membina sebuah kubu di Ranau untuk meneruskan
serangannya. Kompeni membalas dengan menyerang dan memusnahkan kubu Mat
Salleh di Ranau. Mat Salleh tidak dapat ditewaskan tetapi beliau terpaksa beundur ke
kawasan pedalaman. Kompeni khuatir Mat Salleh akan menyerangnya lagi. Oleh itu,
Pengarah Urusan Kompeni iaitu William Cowie mengesyorkan supaya diadakan
perdamaian di antara kompeni dan Mat Salleh. Satu rundingan damai telah diadakan di
antara Cowie dengan Mat Salleh. Kompeni telah memungkiri janjinya. Pada tahun
1897, Kompeni telah membuat keputusan untuk mengambilalih kawasan Tambunan.
[Type text]

Page 2

PENGAJIAN MALAYSIA
Mat Salleh sangat marah dan membina sebuah kubu di Tambunan untuk
mempertahankan diri. Pada tahun 1900, pasukan kompeni telah menyerang kubu Mat
Salleh di Tambunan. Mat Salleh terbunuh dalam serangan tersebut pada bulan Februari
1900.
Penentangan oleh Antanum, Pada tahun 1915, seorang Murut dari kawasan pedalaman
Sabah telah bangkit menentang Kompeni Berpiagam Borneo Utara. Orang Murut
bangkit menentang kompeni kerana Mereka dilarang menebas hutan rimba untuk
membuka tanah pertanian, Mereka terpaksa membina jalan raya di kawasan
pedalaman tanpa dibayar gaji dan Mereka percaya bahawa pembinaan jalan raya itu
telah mengusir roh nenek moyang dan menimbulkan kemarahan yang akan
mengakibatkan kemarau selama 4 tahun.Kebangkitan orang Murut dipimpin oleh
pemimpin murut yang bernama Antanum. Pemberontakan tercetus pada tahun 1915
apabila orang Murut menyerang dan membakar Pensiangan. Kemudian mereka
menyerang Rundum tetapi Rundum dapat diselamatkan oleh Kompeni. Oleh itu,
pemberontakan ini juga dikenali sebagai Pemberontakan Rundum. Selepas itu,
Antanum dan pengikutnya (seramai 900 orang) telah membina sebuah kubu di Sungai
Selangit. Kubu itu diserang oleh askar kompeni. Antanum serta 400 orang pengikutnya
telah terkorban.
Penentangan di Sarawak di bawah pemerintahan Brooke telah berlaku banyak
perubahan dari segi politik, ekonomi dan social. Perubahan ini telah menyebabkan
penduduk pribumi bangun untuk menentangnya kerana perubahan ini telah melanggar
adat dan kepercayaan mereka. Antaranya ialah penentangan oleh Syarif Masahor,
Rentap dan Banting. Syarif Masahor dilantik oleh Sultan Brunei sebagai Gabenor
Sarikei di Sungai Rajang. Beliau adalah pembesar yang sangat dihormati dan disegani
oleh orang Melanau dan Iban. Walau bagaimanapun, kuasa Syarif Masahor telah
tergugat apabila James Brooke mengambilalih kawasan Sungai Rajang daripada Sultan
Brunei pada tahun 1853. James Brooke kemudian membina sebuah kubu di Kanowit di
Sungai Rajang.
Tindakan Brooke telah mencabar kewibawaan Syarif Masahor sebagai pembesar di
Sungai Rajang. Syarif Masahor telah berpakat dengan Dato Patinggi Abdul Gapur di
Kuching untuk menyerang kubu Brooke di Kanowit dan mengusirnya keluar dari
Sarawak. Tentera bersekutu Syarif Masahor dan Dato Patinggi Abdul Gapur telah
menyerang kubu Kanowit dan membunuh 2 orang pegawai Inggeris, iaitu Charles Fox
dan Henry Steel. Pada tahun 1860, angkatan perang Syarif Masahor telah menyerang
Kuching tetapi dapat dipatahkan oleh pasukan tentera Brooke di bawah pimpinan
Charles Brooke. Syarif Masahor dapat menyelamatkan diri dan berlindung di Brunei.
Namun James Brooke telah memaksa Sultan Brunei supaya Syarif Masahor dibuang
negeri ke Singapura. Dengan itu, Syarif Masahor dihantar ke Singapura dan meninggal
dunia di situ pada tahun 1890. Dato Patinggi Abdul Gapur cuba menyerang Kuching
dari Pontianak tetapi beliau ditahan oleh Belanda dan dipenjarakan di Betawi.
Rentap ialah seorang pahlawan Iban yang bangkit menentang pemerintahan James
Brooke di Sarawak. Rentap ialah ketua orang Iban yang sangat berpengaruh di hulu
Sungai Sekrang. Beliau digelar Raja Darat. Nama sebenar beliau ialah Libau. Rentap
[Type text]

Page 3

PENGAJIAN MALAYSIA
tidak suka kemaraan kuasa Brooke ke kawasan orang Iban. Pada tahun 1853, Rentap
menyerang kubu James Brooke di Sungai Sekrang dan membunuh seorang pegawai
Brooke yang bernama Alan Lee. Kemudian Rentap meminta sebuah kubu yang kuat di
Bukit Sadok di hulu Sekrang. Kubu itu dilengkapkan dengan meriam besi yang besar
yang telah dirampas dari Pontianak, Kalimantan. Kubu di Bukit Sadok sangat kuat
sehingga serangan Charles Brooke sebanyak 2 kali pada tahun 1854 gagal menawan
kubu tersebut.
Pada tahun 1861, Charles Brooke telah menyerang Bukit Sadok dengan sebuah
meriam tembaga bernama Bujang Sadok yang dibuat di Kuching. Kali ini, kubu Rentap
di Bukit Sadok dapat ditawan oleh Charles Brooke. Rentap berjaya melepaskan diri ke
kawasan pedalaman

[Type text]

Page 4