Projekt
Kurrikular
dhe nga orchestra. Kori dhe baleti mungojne thuajse teresisht. Opera
veneciane u be nje spektakel madheshtor dhe u perhaps ne qytetet e Italise
dhe te Evropes. Ne menyre simbolike mund te thuhet se Firencja solli
tregimin, Roma muziken dhe Venecia magjine e operes.
Napoli behet vendi ku rritet dhe
lulezon shkolla me e dalluar operistike e shekullit. Kompozitori i pare i operes
napolitane eshte Francesko Provenzale, ndera perfaqesuesi me i shquar i saj
eshte Aleksandro Skarlati. Ne krijimtarine e gjere te Skarlatit opera ze
vendin kresor. E vendosur ne kufijte e
dy shekujve, vepra e tij deshmon
evolucionin e operes italiane. Skarlati
diti te ruante ekuilibrin e kompoenteve
perberes te gjinise operistike dhe te
percaktonte raportin e numrave
operistike. Evolucioni i teatrit lirik
lidhet me shume faktore, si:
konceptimi i libretit, qe i jep operes
nje dimension dramatik; rendesia e
pjeseve orkestrale te operes etj.
Opera baroke ne
Franc.
Opera franceze u formua ne
epoken klasike te absolutizmit, kur
prirjet e centralizuara te pushtetit
mbreteror e bene Parisin te vetmen
qender te zhvilluar kulturore. Opera
franceze shkoi drejt nje opere
kombetare me karakter te spikatur origjjinal. Opera italiane sherbeu si
katalizator per operen fringe. Ndermjet viteve 1601-1063, dy personalitete te
operes italiane ndihmuan ne perhapjen e stilit monodik. Rinucini dhe Kacini
futen ne muziken franceze elementet e reja te barokut.
Opera franceze u parapri nga
pastoralja dhe baleti i oborrit. Ato ishin lloje te spektaklit dramatic qe
sherbenin per zbavitjen e aristokracise dhe i pershtateshin plotesisht shijes
franceze. Njeheresh, opera franceze u parapergatit edhe nga nje llo i
muzikes vokale, aria e oborrit, qe zevendesoi kengen polifonike. Me vone
ajo u konurruar nga aria e operes, qe pati shume sukses rreth vitit 1673.
Opera-balet
Opera-balet si gjini muzikore lindi ne fund te shek.XVI nga lidhja e baletit me
episode e kenduara, ne nje pjese te vetme me dy ose tri akte. Si spektakel
luksoz plot ngjyra, opera-balet sherbente per ti bere mbremjet argetuese.
Ajo nuk trajtonte me nje subject te vetem dramatik. Aktet jane te pavarura
dhe sjellin ngjarje te ndryshme. Opera-balet bashkejetoi me tragjedine lirike
deri ne mes te shek.XVIII. Vdekja e Lylit krijoi nje boshllek te madh ne operen
franceze. Thuajse pas nje shekulli, Akademia mbretrore e Muzikes shfaqi
per here te pare ne vitin 1733 operen e Ramose, Hipokriti dhe Arisia. Kjo
ishte pervoja e pare e Ramose ne teatrin e realizuar, ne moshen 50-vjecare.
Zhan Filip Ramo, operist i shquar i shek.XVIII, ka shkruar opera-balet, tragjedi
lirike dhe pastorale heroike. Vepra e tij shpreh energy dhe madheshti te
papershkrueshme, njeheresh elegance dhe hijeshi te mrekullueshme.
Nderkohe qe Akademia e Muzikes shfaqte vepra nga Lyli dhe Ramo. Kudo ne
France filloi te shfaqej nje llo i ri operistik: opera komike.
Opera seria.
Ne shek.XVII, opera mbete nje art Italian, qe zoteron qendrat me te
rendesishme kulturore te kohes. Perhapja e operes italaine lidhet edhe me
faktin se shume mjeshter te saj emigruan ne France,Angli,Spanje dhe ne
vende gjermanike, ku u bene nismetare te gjinise se re. Kjo gjinie bujshme qe
u pergjigjej me se miri shijeve te shek. XVII, nga gjysma e dyte e tij njihet me
emrin opera seria.
Pra, opera seria eshte opera e madhe serioze
italiane e shek.XVIII. U emertua keshtu, per tu dalluar nga tipat e tjere
operistike qe po lindnin ne Evrope. Libretet e saj trajtojne pergjithesisht
subjekte mitologjike a historike, ku behet fjale per heroizma, virtyte e norma
morale.