PEMODULATAN FREKUENSI

E2002/ 8 / 0

PEMODULATAN FREKUENSI

E2002/ 8 / 1

UNIT
UNIT88

Objektif Am

Objektif
Khusus

Mengetahui dan memahami prinsip dan proses

pemodulatan frekuensi, penggunaan jadual fungsi
bessel serta teknik pengesanan pemodulatan
frekuensi.
Pada akhir unit ini, anda sepatutnya akan dapat :
Memberi menakrifkan pemodulatan frekuensi
(FM).
Menyatakan ungkapan matematik pemodulatan
frekuensi.
Mengetahui penggunaan fungsi bessel, untuk
melukis spektrum frekuensi.
Menerangkan teknik pengesanan menggunakan
litar pengesan nisbah.
Menerangkan prinsip stereo pemodulatan
frekuensi dengan berpandukan gambarajah blok.

E2002/ 8 / 2

PEMODULATAN FREKUENSI

PEMODULATAN
FREKUENSI
(FM)
8.0

PENGENALAN
Apa kena dengan tv
ni!, baru aje beli
semalam , tak kanlah
dah rosak !!!

Bolehkah anda fikirkan, bagaimana berlakunya

fenomena di atas. Wak Dogol, seolah-olah
menganggap tv yang baru sahaja dibelinya
sudah rosak. Tetapi sebenarnya ada faktor lain
yang yang perlu kita fikirkanPerkara yang
utama ialah siaran yang diterima kurang baik,
Ini bermakna isyarat yang diterima terlau
mudah menerima gangguanBAGAIMANA
ANDA SETUJU ???
Para pelajar, keadaan di atas berlaku, mungkin
salah satu sebabnya ialah bentuk pemodulatan
yang digunakan untuk penghantaran isyarat
mudah dipengaruhi oleh hingar!, iaitu
pemodulatan amplitud (AM), Bagi mengatasi
masalah ini, PEMODULATAN FREKUENSI
digunakan sebagai salah satu alternatif.

Wow! Cantiknya gambar , ini mesti

menggunakan teknik pemodulatan
frekuensi.

KESIMPULAN :
Pemodulatan frekuensi merupakan alternatif kepada pemodulatan
amplitud, disebabkan oleh hingarnya yang kurang jika dibandingkan
dengan pemodulatan amplitud, seterusnya dapat memperbaiki prestasi
sistem perhubungan radio.

E2002/ 8 / 3

PEMODULATAN FREKUENSI

8.1

TAKRIF PEMODULATAN FREKUENSI (FM)

FM ialah proses mengubah frekuensi pembawa dari frekuensi asal kepada

nilai-nilai yang tertentu berkadaran kepada nilai ketika amplitud isyarat
maklumat.
Apabila amplitud isyarat maklumat tinggi, maka frekuensi pembawa akan
meningkat, dan sebaliknya, ini bermakna frekuensi pembawa akan
berubah-ubah, manakala amplitudnya adalah tetap.
Rajah di bawah akan dapat membantu pelajar, memahami lagi konsep FM ini:

5v
Isyarat
maklumat

2v
-2v
Vp

Isyarat
pembawa
Ayunan frekuensi min

Vp

Isyarat
Termodulat
frekuensi

Ayunan
Frekuensi max

RAJAH 8.1 BENTUK GELOMBANG FM

E2002/ 8 / 4

PEMODULATAN FREKUENSI

8.1.1

Ungkapan Matematik Pemodulatan Frekuensi (FM).

Untuk mendapatkan ungkapan bagi pemodulatan frekuensi, jadikan frekuensi

pembawa ketika sebagai ;

p = Vp sin p t
di mana, Vp = voltan puncak pembawa

p = frekuensi ketika pembawa

dan isyarat audio, m = Vm sin m t
frekuensi ketika isyarat pembawa, p = 2 fp

= d (p t + )
dt
fp =

Oleh itu,

1
2

d (p t + )
dt

p +

dt

Sekiranya isyarat ini digunakan untuk memodulatkan frekuensi pembawa,

1
2

d Vm cos m t
dt

1
2

d = fD cos m t
dt

d = 2 fD cos m t
dt

fD Vm

E2002/ 8 / 5

PEMODULATAN FREKUENSI

melalui kamilan,

= 2 fD cos m t
= 2 fD sin m t
a
=
=

2 fD sin m t
2 fm
fD sin m t
fm
fD

dimana, mf = f ,
m
fD = kfVm
di mana :kf = angkatap pemodulat, unit Hz/V,
Vm = amplitud maklumat

fD

= sisihan frekuensi isyarat FM

fm = frekuensi isyarat maklumat

mf = indeks pemodulatan FM
Oleh itu persamaan gelombang termodulat FM ialah :

Vfm = Vp sin ( p t + mf sin m t )

= Vp sin (p t - mf cos m t )

E2002/ 8 / 6

PEMODULATAN FREKUENSI

CONTOH 8.1
Dapatkan nilai indeks pemodulatan bagi isyarat FM, yang mempunyai sisihan frekuensi 30
Khz, ketika frekuensi isyarat maklumat yang digunakan ialah 10 Khz.
Penyelesaian :
fD = 30 Khz
fm = 10 Khz
maka,
m

f D 30 Khz

3
f m 10 Khz

CONTOH 8.2
Suatu persamaan gelombang termodulat pemodulatan frekuensi diberikan sebagai :
Vfm = 2 sin (5 X 106 t + 3 sin 1250t), kirakan frekuensi sisihan maksima.
Penyelesaian :
Bandingkan persamaan yang diberi dengan persamaan am isyarat FM :
Persamaan am : Vfm = Vp sin (p t + mf sin m t )
Dari soalan
: Vfm = 2 sin (5 X 106 t + 3 sin 1250 t)
Didapati :
mf = 3

m = 2fm = 1250
1250
=
2
fD
Diketahui : mf =
,
fm

maka,

fm =

198.9 Hz

maka fD = mffm
= 3 X 198.9 Hz = 596.7 Hz

E2002/ 8 / 7

PEMODULATAN FREKUENSI

8.1.2

Spektrum Frekuensi dan Jadual Fungsi Bessel

Secara teori FM mempunyai frekuensi dan jalur-jalur sisi yang tidak
terhingga. Jalur-jalur sisi ini dipisahkan di antara satu sama lain oleh fm,
2fm, 3fm dan seterusnya.

fp3fm

fp-2fm fp-fm

fp

fp+f fp+2f fp+3f

m

f
m

2f
m

3f m

RAJAH 8.2 : SPEKTRUM FREKUENSI FM

Di mana :J0 = Pembawa ; J1 = Jalur sisi pertama (atas & bawah)

J2 = Jalur sisi kedua (atas & bawah) J3 = Jalur sisi ketiga (atas & bawah):

Di mana,

Amplitud Pembawa = J0 mf
Amplitud Jalursisi = wp n wm { n = 1, 2, 3, .....
= Jn m f

Persamaan berikut boleh digunakan untuk menyelesaikan

sebarang jalursisi komponen frekuensi Jn.:

E2002/ 8 / 8

PEMODULATAN FREKUENSI

mf

mf

mf

mf n 1

(
)

.....
J (m ) =
n! 1! n 1)!

2
2! n 2)!
3! n 3)!

Namun begitu untuk memudahkan pengiraan, kita

boleh menggunakan Jadual fungsi Bessel untuk
mendapatkan nilai amplitiud bagi setiap jalur sisi.

8.1.3

Jadual Fungsi Bessel

Jadual 8.1 di bawah menunjukkan sebahagian daripada Jadual
Fungsi Bessel. Cara untuk membacanya adalah dengan melihat pada
bahagian lajur dan baris dimana lajur mewakili indeks pemodulatan
(mf) bagi FM. Manakala baris pula mewakili bilangan jalur sisi
yang terdapat pada setiap indeks pemodulatan. Untuk pengiraan
jalur sisi yang digelapkan tidak di ambil dalam pengiraan hanya
jalur sisi berkesan (ketara) sahaja di ambil iaitu bahagian yang tidak
digelapkan.
JADUAL 8.1 : JADUAL FUNGSI BESSEL

mf

J0

J1

J2

J3

0.00

1.000

0.10

J4

0.9975

0.0499

0.0013

0.0001

0.20

0.9900

0.0995

0.0050

0.0002

0.0001

0.25

0.9845

0.1241

0.0078

0.0003

0.0001

0.30

0.9776

0.1484

0.0111

0.0006

0.0001

0.40

0.9604

0.1961

0.0197

0.0013

0.0001

0.50

0.9385

0.2423

0.0305

0.0026

0.0002

E2002/ 8 / 9

PEMODULATAN FREKUENSI

NOTA PENTING :
Jalur sisi bererti (Significant sidebands) ialah jalur-jalur sisi
yang penting/utama. Untuk gambarajah diatas, jumlah jalur
sisi yang utama ialah 3 pasang iaitu J1 , J2 & J3 . (J0 tidak
diambil kira)
Untuk FM indeks pemodulatan, m akan menentukan bilangan
jalur sisi yang penting (significant), sidebands) yang perlu
diambil kira semasa membuat lakaran spektrum frekuensi
ataupun spektrum kuasa. Jika nilai m bertambah, maka
bilangan jalur sisi juga akan bertambah.
Amplitud isyarat meningkat, sisihan frekuensi meningkat
frekuensi isyarat maklumat meningkat, kadar perubahan
sisihan frekuensi meningkat.

CONTOH 8.3
Jika m = 0.25, Lukiskan spektrum frekuensi yang terhasil, dengan menggunakan jadual
fungsi Bessel.
Penyelesaian :
J0 = amplitud pembawa = 0.98
J1 = amplitud jalur sisi = 0.12
J2, J3, J4 - mempunyai nilai-nilai yang boleh diabaikan.
m = 0.25
0. 98 Vp
0. 12 Vp

0.12 Vp
f

f1

fp

f1

E2002/ 8 / 10

PEMODULATAN FREKUENSI

CONTOH 8. 4
Jika m = 0.5, Lukiskan spektrum frekuensi yang terhasil.
Penyelesaian :
Berpandukan jadual fungsi Bessel:
J0 = amplitud pembawa = 0.94
J1 = amplitud jalur sisi = 0.24
J2 = amplitud jalur sisi = 0.03
J3, J4 - mempunyai nilai-nilai yang boleh diabaikan.
0.94 V
0.24 V

0.24 V
0.03 V

0.03 V

f2

f1

fp

f1

f2

Untuk nilai m yang lebih kecil iaitu bagi nilai m 0.25, bidangruang FM adalah
sama dengan bidang ruang AM.

E2002/ 8 / 11

PEMODULATAN FREKUENSI

8.1.4

Lebar Jalur FM
Secara teori, FM mempunyai lebarjalur yang tidak terhingga. Tetapi, secara
praktikal lebarjalurnya boleh dikira dengan menggunakan kaedah terperinci
(Fungsi Bessel) ataupun menggunakan kaedah anggaran (Aturan Carson).

FUNGSI BESSEL,
ATURAN CARSON,

B = 2 ( n x fm )
B = 2 ( f d + fm )

di mana, n = bilangan jalur sisi yang perlu diambil kira (gunakan m untuk
cari n)
Untuk AM, amplitud pembawa tidak akan berubah selepas proses pemodulatan.
Tetapi, untuk FM amplitud pembawa (J 0 ) akan berubah-ubah bergantung kepada
nilai m.
Adalah satu perkara yang memungkinkan bagi gelombang/frekuensi pembawa
untuk lenyap sama sekali jika nilai-nilai m yang tertentu digunakan untuk FM.

E2002/ 8 / 12

PEMODULATAN FREKUENSI

AKTIVITI 8A

1. Sebuah pemodulat FM yang mempunyai nilai m f = 1, isyarat audio; Vm = sin 2 1000t

dan pembawa tak termodulat; 10 sin 2 500kt.
a. Tentukan bilangan frekuensi-frekuensi sisi yang ketara.
b. Tentukan amplitud frekuensi-frekuensi sisi ini.
c. Lukiskan spektrum frekuensi.
2. Untuk isyarat pembawa yang telah termodulat, di mana sisihan frekuensinya ialah
6kHz. Frekuensi audio, 1 kHz. Kirakan indeks pemodulatan dan bidang ruang bagi
sistem FM ini.
Ungkapan pemodultan frekuensi diberikan sebagai ;
Vfm = 50 sin ( 2 x 107 t - 10 cos 2 x 10 3 t )
Kirakan sisihan frekuensi dan tentukan lebarjalur frekuensi.
3. Satu isyarat termodulat frekuensi mempunyai ungkapan seperti berikut :V fm = 10 sin ( 2 x 10 6 t - 2 cos 2 x 10 3 t )
i.

Cari bilangan pasangan jalursisi jika hanya pasangan yang amplitudnya lebih
dari 1 %
sahaja diambilkira.
ii.
Amplitud isyarat pembawa.
iii.
Frekuensi isyarat maklumat.
iv.
Sisihan frekuensi.
v.
Nilai kepekaan pemodulat jika sisihan frekuensi memerlukan 100 mV.
vi.
Lakarkan spektrum frekuensi bagi isyarat termodulat.
vii.
Kirakan lebarjalur bagi isyarat ini.

E2002/ 8 / 13

PEMODULATAN FREKUENSI

MAKLUM BALAS AKTIVITI 8A

1.

a. Merujuk rajah Fungsi Bessel mf = 1, ia menghasilkan komponen pembawa yang

menurun dan 3 pasang frekuensi-frekuensi jalur sisi.

b. Amplitud :-

J0

= 0.77 ( Vp ) = 7.7 Vpuncak

J1

= 0.44 ( 10 ) = 4.4 Vpuncak

J2

= 0.11 ( 10 ) = 1.1 Vpuncak

J3

= 0.02 ( 10 ) = 0.2 Vpuncak

c.

7.7V
4.4V

4.4V
1.1V
0.2V

1.1V
0.2V

kHz
497
2.

498

499

500

501

502

503

Diberi sisihan frekuensi , fd = 6 kHz ; fa = 1 kHz

mf = fd / fa
= 6k/1k
= 6.
Bidangruang,

B = 2 x 6 kHz
= 12 kHz.

E2002/ 8 / 14

PEMODULATAN FREKUENSI

V fm = 10 sin ( 2 x 10 6 t - 2 cos 2 x 10 3 t )

3.

= Vp sin ( 2 fp t

- m f kos 2 f a t )

Dengan menggunakan Rangkap Bessel, Bilangan jalur sisi ialah = 4 pasang

ii. V p = 10 V.
iii. f a = 1000 Hz.
i.

iv. m f = 2
f d = mf x fa
= 2 x 1000
= 2 kHz.

vii. Lebarjalur, B = 2 ( f d + f a )
= 2 (2 k + 1 k )
= 6 kHz.

v. Kepekaan pemodulat,
S = fd / Va
= 2000 Hz / 100 mV
= 20 Hz / mV.
0.576

0.576

0.352

0.352
0.223

0.128

0.128

0.034

0.034
(kHz)

996

997

998

999

1000

1001

1002

1003

1004

E2002/ 8 / 15

PEMODULATAN FREKUENSI

SISTEM
PEMANCARAN DAN
PENERIMAAN FM
8.2

SISTEM PEMANCARAN PEMODULATAN FREKUENSI (FM)

PENGAYUN RF

ISYARAT
MAKLUMAT

LITAR
PRATEGASAN

PEMODULAT
FREKUENSI

PENGHAD
AMPLITUD

PENDARAB
FREKUENSI

PENGUAT

FREKUENSI
KAWALAN
AUTOMATIK

RAJAH 8.3 :GAMBARAJAH BLOK SISTEM PEMANCAR FM

Gambarajah di atas menunjukkan sistem pemancaran FM, yang biasa digunakan

untuk penyiaran audio dalam jalur VHF, isyarat video di dalam penyiaran televisyen
baris 625, sistem bergerak(mobile system) dan juga sistem telefoni pelbagai saluran
yang beroperasi dalam jalur UHF.

E2002/ 8 / 16

PEMODULATAN FREKUENSI

8.2.1

FUNGSI-FUNGSI GAMBARAJAH BLOK SISTEM PEMANCAR FM

Litar
Litar
prategasan
Pengayun
RF
Pemodulat
Frekuensi

Penghad
Amplitud

Fungsi
Menguatkan komponen-komponen frekuensi tinggi isyarat audio di
sampingkan
mengekalkan
paras hingar sediaada, seterusnya dapat
meningkatkan nisbah S/N.
Untuk menghasilkan frekuensi yang tinggi iaitu frekuensi pembawa.
Untuk mengubah frekuensi pengayun RF berdasarkan frekuensi dan
amplitud isyarat audio.

Untuk menapis sebarang turun naik amplitud yang mungkin berlaku semasa
proses pemodulatan.
FM

+
FM & HINGAR

HINGAR

Apabila melalui litar penghad, maka :

Isyarat FM, bebas dari

hingar(hingar dipangkas)

LITAR
PENGHAD
RAJAH 8.4 : KESAN LITAR PENGHAD TERHADAP HINGAR

E2002/ 8 / 17

PEMODULATAN FREKUENSI

Litar
Pendarab
Frekuensi

Fungsi
Untuk meningkatkan (menaikkan) frekuensi kepada nilai yang dikehendaki.
Di mana frekuensi keluarannya adalah berbilang kepada frekuensi masukan.
Diperlukan bagi mengatasi masalah perubahan frekuensi RF kerana
pengayun Rf mempunyai kecenderungan untuk hanyut.
fout = 2 fin

fin

X2
fin

X3

PENDARAB
FREKUENSI

PENDARAB
FREKUENSI

RAJAH 8.5 : KESAN LITAR PENDARAB FREKUENSI

Penguat
Kawalan
Frekuensi
Otomatik
(AFC)

Untuk menguatkan isyarat FM yamg terhasil supaya sesuai untuk

pemancaran.
Untuk menstabilkan frekuensi gelombang pembawa.

E2002/ 8 / 18

PEMODULATAN FREKUENSI

8.3

SISTEM PENERIMAAN PEMODULATAN FREKUENSI (FM)

PENGUAT KUASA
& AF

PEMBESAR
SUARA

NYAHTEGASAN
PENGUAT
RF

PENCAMPUR

PENGUAT
IF

PENGHAD

PEMBEZALAYAN

AGC
PENGAYUN
TEMPATAN

RAJAH 8.8 :GAMBARAJAH BLOK SISTEM PENERIMAAN FM

Menggunakan prinsip superheterodin.

Fungsi pencampur, pengayun tempatan dan penguat IF sama seperti dalam sistem
penerimaan AM.
Piawaian universal IF untuk FM ialah 10.7 MHz. ( IF AM = 455 / 465 kHz. )
8.3.1

Penguat RF

Diperlukan untuk menguatkan isyarat masukan 1V ( FM boleh

menerima isyarat masukan serendah 1 V dibandingkan dengan AM,
minima 30 V ) kepada sekurang-kurangnya 20 V atau lebih sebelum
dimasukkan ke dalam pencampur. Oleh sebab itu ia mesti digunakan di
dalam FM tetapi tidak semestinya di dalam AM.

Juga diperlukan untuk memilih isyarat yang diperlukan dan

menyingkirkan isyarat yang tidak diperlukan kesannya :
a. Menghasilkan gandaan yang lebih tinggi dan kepekaan yang lebih
baik,
b. Memperbaiki penolakkan frekuensi bayangan,
c. Memperbaiki nisbah S/N.

E2002/ 8 / 19

PEMODULATAN FREKUENSI

d.
e.
f.
g.

Memperbaiki penolakkan
isyarat bersebelahan yang tidak
diperlukan (hasilnya : pemilihan yang lebih baik ).
Menyediakan gandingan yang lebih baik di antara penerima antena , sangat penting pada julat VHF dan ke atas).
Mengelak frekuensi lancung daripada masuk ke pencampur.
Mengelak radiation pengayun tempatan melalui antena penerima
dan untuk mengurangkan kesan `capture.

8.3.1.1

KESAN CAPTURE
Di dalam FM, kesan capture akan berlaku bila terdapat
stesyen yang beroperasi dengan frekuensi yang sama atau
hampir sama dengan frekuensi yang diperlukan pada bahagian
penerima.

AM

FM

Frek
.

Frek
.

RAJAH 8.9 : KESAN CAPTURE EFFECT

Bila kekuatan kedua-dua isyarat ini adalah sama, penerima

akan menerima isyarat secara selang seli di antara kedua-dua
stesyen ini. Sekiranya kekuatan isyarat tidak sama, hanya
isyarat yang lebih kuat saja akan ditangkap oleh penerima,
manakala isyarat yang lemah pula akan disingkir.

E2002/ 8 / 20

PEMODULATAN FREKUENSI

8.3.2

Penghad
Untuk menghasilkan amplitud keluaran yang malar iaitu dengan
menyingkirkan lebihan perubahan amplitud dan isyarat AM yang disebabkan
oleh hingar.

PENGHAD

RAJAH 8.10 : KESAN LITAR PENGHAD TERHADAP ISYARAT

8.3.3

Pembezalayan / Penyahmodulat / Pengesan

Merupakan proses penukaran perubahan frekuensi kepada perubahan voltan.
Magnitud voltan keluaran dari penyahmodulat frekuensi adalah berkadar terus
kepada sisihan frekuensi.

amplitud
keluaran
pembezalayan
+

had sisihan

- 75 kHz

+ 75 kHz

fp

RAJAH 8.11 : GELOMBANG KELUARAN LITAR PENGESAN

E2002/ 8 / 21

PEMODULATAN FREKUENSI

Isyarat
maklumat
+
Gelombang Termodulat FM

Isyarat
pembawa
RAJAH 8.12 : GELOMBANG FM

PEMBEZALAYAN

Isyarat maklumat

Gelombang Termodulat FM

RAJAH 8.13: FUNGSI LITAR PEMBEZA LAYAN

Jenis-jenis pembezalayan FM yang digunakan ialah :

Pengesan cerun ( Slope Detector )

Pengesan Nisbah ( Ratio Detector )
Pengesan Foster-Seely
Pengesan Phase Lock Loop ( PLL )

E2002/ 8 / 22

PEMODULATAN FREKUENSI

8.3.1

PENGESAN NISBAH
C1
D1
E2

A
E4

C3
B o/p

C2
Fmin

C5

R1

E1
E3

E5

C4
+

D2

RAJAH 8.14 : LITAR PENGESAN NISBAH

Pengesan Nisbah merupakan litar di mana ia hanya akan bertindakbalas

terhadap perubahan frekuensi isyarat masukan. Perbezaan yang paling
ketara di antara pengesan nisbah dan Foster-Seely ialah dari segi
kedudukan diod yang berbalik (reversal). Aliran arus penerusan melalui
diod D1 dan D2 akan menyebabkan voltan melintangi R1 susut dengan
kekutuban negatif pada anod D1.
C5 digunakan supaya nilai voltan melintangi R1 dapat dikekalkan. Oleh itu
voltan di antara titik A & C akan dapat dikekalkan (malar). Akibatnya
perubahan amplitud tidak akan memberikan sebarang kesan terhadap
keluaran.
Voltan penerus melintangi C3 E4
Voltan penerus melintangi C4 E5
Magnitud E4 dan E5 akan berubah berdasarkan kepada perubahan
frekuensi.
Litar ini dinamakan pengesan nisbah kerana ia berasaskan kepada
perubahan nisbah voltan yang melintangi C3 dan C4 . Bagaimanapun
hasilcampur kedua-dua voltan ini tetap sama.

E2002/ 8 / 23

PEMODULATAN FREKUENSI

CONTOH 8.5
i.
ii.

Terangkan apakah yang dimaksudkan dengan penyahmodulatan frekuensi

Huraikan bagaimana litar pembeza pengesan nisbah beroperasi.

Penyelesaian
i.
ii.

Penyahmodulatan frekuensi merupakan penukaran perubahan frekuensi kepada

voltan,dimana magnitud voltan keluaran dari litar penyahmodulat adalah berkadar
dengan sisihan frekuensi.
Rujuk nota ms 22

8.3.2

SISTEM STEREOFONIK FM
Muzik stereo boleh dipancarkan melalui stesen pemancar FM yang

menggunakan sisihan frekuensi puncak 75 kHz. . Oleh kerana lebarjalur

yang ditetapkan untuk muzik adalah 15 kHz, spektrum frekuensi selebih
daripada 15 kHz boleh digunakan untuk memuatkan saluran audio yang
lain. Saluran tersebut merupakan saluran isyarat tercampur kiri, L dan
kanan, R. Isyarat-isyarat tersebut dicampurkan di dalam litar matriks
untuk mengeluarkan isyarat mono dan stereo, ( L + R ) dan ( L - R ).
Isyarat ( L + R ) akan berada pada lebar jalur frekuensi sehingga 15 kHz,
sementara isyarat ( L - R ) akan diubah oleh subpembawa 38 kHz kepada
jalur frekuensi di antra 23 kHz dan 53 kHz, seperti ditunjukkan di dalam
rajah di bawah:

Amplitud
PEMBAWA PANDU

SUBPEMBAWA

SUBPEMBAWA

SALURAN AUDIO

L+R
0

30 / 50

L-R
LSB
15 k

19 k

23 k

L-R
USB
38 k

SCA

f (Hz)
53 k

60 k

67 k

74 k

RAJAH 8.15 :SPEKTRUM JALUR FREKUENSI GELOMBANG FM STEREO

E2002/ 8 / 24

PEMODULATAN FREKUENSI

Isyarat pembawa pandu, boleh didapati daripada pengayun 19 kHz yang digandakan
kepada 38 kHz. Kemudian ia dimodulatkan dengan isyarat ( L - R ) di dalam
pemodulat seimbang untuk meghasilkan isyarat DSBSC (rujuk rajah di bawah).

KE PEMANCAR
FM UTAMA
ISYARAT
KOMPOSIT
L - CH. IN

+ PENCAMPUR
PRATEGASAN

LITAR
LENGAH

LINEAR
COMBINING
NETWORK

+ L+R
PRATEGASAN
R - CH. IN

- PENCAMPUR

PEMODULAT
SEIMBANG

+ L-R

X2
PENDARAB

RAJAH 8.16 : RAJAH BLOK PENJANAAN FM STEREO

PENGAYUN
19 kHz

E2002/ 8 / 25

PEMODULATAN FREKUENSI

8.3.3

PENERIMAAN STEREOFONIK FM

Pada bahagian penerima, isyarat ternyahmodulat dan pembawa pandu

akan disuapkan kepada pengesan segerak untuk mendapatkan isayarat ( L
+ R ) dan ( L - R ) yang asal. Pada bahagian keluaran, isyarat diproseskan
untuk mendapatkan hasiltambah dan hasiltolak di antara ( L + R ) dan ( L R ) yang asal. Ini dilakukan oleh litar matriks yang akan menghasilkan
isyarat L & R untuk pembear suara yang berasingan. (Rujuk rajah di
bawah)

DRP. PENERIMA
FM
PENERIMA MONO
PEMBEZALAYAN
FREKUENSI

ISYARAT
KOMPOSIT

LITAR
PRATEGASAN

PENGUAT
AUDIO

L-R

SPEAKER
(L+R)

PENERIMA STEREO

SPEAKER
KIRI,L
L

PENAPIS LALUAN
RENDAH &
MASA LENGAH

L+R

LITAR MATRIKS
( PEMYAHKOD
STEREO )

L-R

PENAPIS JALUR
LULUS
23 - 53 kHz

JALURSISI
L-R

PENGESAN DARAB
SEIMBANG

PENAPIS JALUR
LULUS 19 kHz

RAJAH 8.17 :PENERIMAAN FM

PENDARAB X 2
&
PENGUAT

SPEAKER
KANAN, R

E2002/ 8 / 26

PEMODULATAN FREKUENSI

STUDIO

STUDIO

MIKROFON
MIKROFON KIRI

MIKROFON KANAN

PEMANCAR FM
PEMANCAR FM
FM

FM

RUMAH
RUMAH
PENERIMA FM
PENERIMA FM

SPEAKER

SPEAKER
KIRI

PENERIMA FM MONO

SPEAKER
KANAN

PENERIMA FM STEREO

RAJAH 8.18 : RAJAH PENERIMA FM MONO & STEREO

Keluaran daripada pembezalayan merupakan isyarat-isyarat yang terdapat pada spektrum

jalur frekuensi FM stereo. Di dalam pemprosesan isyarat mono, kesemua maklumat yang
terdapat dalam saluran stereo L + R akan dimasukkan ke speaker ( L + R ) selepas ia
mengalami proses penapisan dan penguatan. Sebaliknya untuk bahagian stereo pula,
isyarat maklumat akan dimasukkan ke penyahmodulat stereo, di mana saluran-saluran L
dan R akan dipisahkan, seterusnya disuapkan ke speaker yang berasingan. Saluran stereo
L+R , L-R dan pembawa pandu 19 kHz dipisahkan daripada isyarat komposit dengan
menggunakan penapis-penapis yang bersesuaian. Penapis jalur lulus Q-tinggi digunakan
untuk menapis pembawa pandu 19 kHz, seterusnya dimasukkan ke penyahmodulat L - R

E2002/ 8 / 27

PEMODULATAN FREKUENSI

selepas mengalami proses pendaraban frekuensi dan penguatan. Saluran stereo L + R pula
ditapis oleh penapis laluan rendah yang mempunyai frekuensi potong atas (upper cut-off
frequency) 15 kHz. Isyarat DSBSC (L - R) dipisahkan dengan menggunakan penapis
jalur lulus tertala, kemudian dicampur isyarat pembawa 38 kHz di dalam pemodulat
seimbang bagi menghasilkan maklumat audio L - R. Rangkaian matrik pula, akan
mengabungkan isyarat-isyarat L + R dan L - R dan seterusnya menyebabkan kedua-dua
isyarat ini dipisahkan kepada isyarat audio L dan R dan akhirnya dimasukkan ke
speaker-speaker yang bersesuaian selepas melalui rangkaian nyahtegasan.

L+R

2L

LITAR
NYAHTEGASAN

2R

PENGUAT
AUDIO

2R

LITAR
NYAHTEGASAN

2R

PENGUAT
AUDIO

PENCAMPUR

SPEAKER
L

+
PENCAMPUR
L-R

SPEAKER
R

RANGKAIAN MATRIKS

RAJAH 8.19 : PENYAHKOD RANGKAIAN MATRIKS STEREO

Berpandukan gambarajah blok di atas, saluran audio L - R dicampur

terus dengan saluran audio L + R. Keluaran daripada pencampur ialah :( L+ R) + ( L- R ) = 2 L
Saluran audio L - R diterbalikkan, kemudian dicampurkan dengan saluran
audio L + R . Keluaran daripada pencampur ialah :( L+ R) - ( L- R) = 2 R

E2002/ 8 / 28

PEMODULATAN FREKUENSI

PENILAIAN KENDIRI
1.

Ungkapan sesuatu isyarat pemodulatan frekuensi Vfm diberikan sebagai :V fm = 20 sin ( 200 x 10 6 t - 5 kos 30 x 10 3 t )
Nyatakan yang berikut :i. Amplitud pembawa
ii. Indeks pemodulatan
iii. Frekuensi pemodulatan
iv. Frekuensi pembawa

2. Satu pemancar FM menghasilkan satu gelombang termodulat FM dan dipancarkan ke

ruang bebas oleh satu antena yang mempunyai rintangan 50 . Jika persamaan
gelombang tersebut ialah :V fm = 100 cos ( 2 10 6 t - 0.5 cos 2 10 4 t )
Kirakan :i.
ii.
iii.
iv.
v.
vi.
vii.
viii.

Jumlah kuasa
Indeks pemodulatan
Sisihan frekuensi
Spektrum frekuensi
Kepekaan pemodulatan jika sisihan frekuensi memerlukan 200 mv.
Lebarjalur.
Kuasa pada jalur sisi terkecil.
Jumlah kuasa maklumat.

3. Bagi persamaan isyarat termodulat pemodulatan frekuensi di bawah, dapatkan frekuensi

sisihan maksimanya. Juga dapatkan nilai frekuensi pembawa dan frekuensi maklumat.
V fm = 12 sin ( 6 x 10 6 t + 2 sin 1250 t )
4. Proses penyahmodulat frekuensi dapat dilaksanakan
Nisbah. Lukiskan litar tersebut.

dengan bantuan litar pengesan

5. Dengan menggunakan gambarajah blok, lakarkan sistem pemancar pemodulatan

frekuensi.. Terangkan fungsi setiap blok.
6. Apakah perbezaan di antara Wideband FM dan Narrowband FM ? Jelaskan perbezaan
dari segi ciri-ciri dan juga lebarjalur.Kenapakah lebarjalur yang besar disediakan untuk
sistem penyiaran FM berbanding AM.

E2002/ 8 / 29

PEMODULATAN FREKUENSI

MAKLUM BALAS PENILAIAN KENDIRI

Soalan 1
i.
ii.
iii.
iv.

Vp = 20V
mf = 5
fa = 15 Khz
fp = 200 Mhz

Soalan 2
i.
ii.
iii.
iv.

Jumlah kuasa, P =100 Watt

mf = 0.5
fd = 5 Khz
Spektrum frekuensi :
94 V
24 V

24 V
3V

3V

f2
v.
vi.

f1

fp

Lebar jalur, B = 30 Khz

Kuasa terkecil, P = 0.09 watt

Soalan 3
Frekuensi pembawa, fp = 954.92 Khz
Frekuensi maklumat, fm = 198.94 Hz
Sisihan frekeunsi maksima, fd = 397.89 Hz

Soalan 4

f1

f2

PEMODULATAN FREKUENSI

E2002/ 8 / 30

Rujuk Nota 8.3.1

Soalan 5
Rujuk rajah 8.5
Soalan 6
Narrow band FM : mempunyai lebar menyerupai AM, iaitu lebih kurang 2x FM, atau lebih
tepat lagi 2(f +fm).
Ia merupakan bentuk pemodulatan yang linear, seperti AM,spektrum
frekuensinya terdiri daripada pembawa dan jalur sisinya berada pada
fpfm.
Wideband FM : mempunyai nilai mf jauh lebih besar dari 1, mempunyai jalur frekuensi yang
banyak, oleh itu lebar jalurnya adalah luas, spektrum frekuensinya terdiri
daripada komponen-komponen jalur sisi yang banyak, iaitu fp fm, fp
2fm, fp 3fm, dan seterusnya.

Tahniah !! Anda telah tamat unit

Pemodulatan Frekuensi. Diharap
anda telah memahaminya. Jika
terdapat sebarang masalah sila
rujuk dengan pensyarah anda.