Pamukkale niversitesi

Mhendislik Bilimleri Dergisi

Cilt 16, Say 2, 2010, Sayfa 155-163

Akkan Yatakl Srekli Bir Kurutucuda Gl Tuzu

Kurutulmasnn Deneysel ncelenmesi
Investigated By Experimentally for Drying Lake Salt in a Fluid Bed
Continuous Dryer
M. Ali ERSZa,* ve Hikmet DOANb
Uak niversitesi, Meslek Yksekokulu, Teknik Programlar Blm, 64300, Uak
Gazi niversitesi, Teknik Eitim Fakltesi, Makine Eitimi Blm, 06500, Ankara

a
b

Geli Tarihi/Received : 23.06.2009, Kabul Tarihi/Accepted : 02.12.2009

ZET
Bu almada, bir akkan yatakl srekli kurutucu (AYSK) tasarm yaplarak prototip imalat gerekletirilmitir.
Endstriyel alanda kullanlan gl tuzu, bu kurutucuda kurutma ilemine tabi tutulmutur. Kurutma srecinde
kurutma havasnn hz, scakl ve tuzun ktle deiimi deneysel olarak incelenmitir. Kurutucudaki kurutma
havasnn hz ilem balangcnda 4.5 m/s olarak llm ve tm deneylerde sabit tutulmutur. Deneylerde
kullanlan gl tuzunun balang nemi 0,044 gsu/ gkuru madde olarak belirlenmitir. Bu tuz, farkl kurutma
havas scaklnda 90 dakikalk kurutma ilemlerine tabi tutulmutur. 94 oC, 126 oC ve 171 oC scaklklarda
yaplan kurutma ilemleri sonrasnda tuzun nemi, srasyla 0.033, 0.024 ve 0.009 gsu/ gkuru maddeye indirgenmitir.
Bu sonulardan yararlanlarak tuzda 0.005 gsu/ gkuru madde nem miktarna ulalabilmesi iin kurutma havas
scaklnn 181.511 oC olmas gerektii hesaplanmtr.
Anahtar Kelimeler : Kurutma, Tuz, Akkan yatak kurutucu.

ABSTRACT
In this study, a fluid bed continuous dryer was designed and implemented as a prtotype. The lake salt used
in the industry was carried out the drying process in this drier. The speed and temparature of the driying
environments air and the salts mass was investigated by experimental. In the begining, the air speed of the
drying was measured 4.5 m/s and it was kept on constant during the experiment. The initial humidty of the
lakes salt used in experiments was determined 0,044 gwater/ gdry matter . The salt was dried with 90 minutes time
span for three drying temperatures separetely. After the drying processes at 94 oC, 126 oC and 171 oC, the
humitities were reduced 0.033, 0.024 ve 0.009 gwater/ gdry matter recpectively. Using the results data, drying air
temperature was determined 181.511 oC for reaching the 0.005 gwater/ gdry matter of the salt.
Keywords : Drying, Salt, Fluid bed dryer.

1. GR

Erime noktas 800.8 C, kaynama noktas ise 1412 C'dir

(Yaln ve Ertem, 1997).

nsan hayat iin zorunlu bir ihtiya maddesi olan ve

ilk alardan bu yana bata gdalarn korunmas ve
tatlandrlmas iin bir besin maddesi olarak kullanlan
tuz, amz kimya sanayinin en nemli maddelerinden
biridir.

Tuz, havadaki nemi kapacak kadar higroskopiktir;

suda kolayca znmesi bu zelliini yanstr. Tuzdaki
yabanc maddeler ve kil, tuza deiik renkler verir.
Tuz beyaz, gri, koyu gri ve siyaha yakn renklerde
grlmektedir. Molekl arl 58,454 g/mol olan
tuzun arlk olarak % 39,34 sodyum, % 60,66s klor
ierir. Tuzun suda erime miktar scaklk ile deiir.
Tuz, 0 Cdeki 100 g suda 36 g eriyerek doymu tuzlu
zelti oluturulduu halde, 100 C de bu miktar 40

Kbik sistemde kristalleen tuz, Na (Sodyum) ve

Cl (Klor) iyonlarndan olumakta ve NaCl (Sodyum
Klorr) sembol ile ifade edilmektedir. Yksek basn
altnda plastik zellik gsteren tuzun sertlii 2-2.5
olup, zgl arl 2.12.55 g/cm3 arasnda deiir.

* Yazlan yazar/Corresponding author. E-posta adresi/E-mail address : maliersoz@hotmail.com (M. A. Ersz)

155

M. A. Ersz ve H. Doan

2. DENEY SSTEM VE METOD

g olmaktadr. Yksek basn altnda tuz plastik zellik

gsterir (Ersoy ve Ynsel, 2001).

2. 1. Akkan Yatak Kurutucular

Bilindii zere Trkiyede ham tuz retimi 4 deiik

doal kaynak kullanarak yaplmaktadr. Bunlar;

Kurutma, genel olarak sl yntemlerle bir maddenin

bnyesindeki su veya uucu dier maddelerin
buharlatrlmas ve sonrasnda bunlarn ortamdan
uzaklatrlmas ilemlerini ifade eder.

a) Deniz suyundan tuz retimi

b) Gl suyundan tuz retimi
c) Kaya (Yeralt Madencilii) yntemiyle tuz
retimi
d) Kaynak (Yeralt) suyundan tuz retimidir.
Trkiyede tuz retiminin % 63 gl, % 30u deniz, %
6s kaya, % 1i ise kaynak tuzu olarak gereklemektedir
(D.P.T. VIII. Be Yllk Kalknma Plan).
Kullanm yerlerine gre tuz tketimi kimya sanayiinde
% 67, besin sanayi ve hayvanclkta % 5, karayollar
kar ve buz mcadelesinde % 15, sofra tuzunda % 3 ve
dier endstriyel kullanm da ise % 10dur (Madencilik
Dergisi). nsanlk hayat sreci ile i ie olan tuzun
retimi ve tketimi bu bakmdan nem kazanmaktadr.
Rutubet miktar sofra tuzlarnda ve gda sanayinde
kullanlan tuzlarnda ktlece en ok % 0.5 olmaldr.
Sodyum klorr miktar; katk maddeleri hari olmak
zere sofra tuzunda kuru maddede en az % 98, gda
sanayi tuzunda en az % 97 olmaldr (nternet, T.C.,
Resmi Gazete, say: 26765, 23.01.2008).

Modern kurutma yntemleri arasnda akkan yatakl

kurutma teknii nemli bir yere sahiptir (Yzge, 2005).
Akkan yatakl kurutucularda, rnn silindirik veya
kresel tanecik biiminde olabilmesi iin kurutulacak
malzeme bir elekten geirilerek kurutucuya yklenir.
Tanecikli malzeme bu sre iinde akkanlatrlmtr ve
malzemenin nemi bir kurutma gaz (genellikle havadr)
ile uzaklatrlr (Bayrock ve Ingledew, 1997). Akkan
yatakta gaz hz ok nemlidir ve dikkatli ayarlanmaldr.
Toz veya taneli yapdaki kurutulan malzeme ile
akkanlatrma gaz arasnda temas ok iyi olmaktadr.
Bu nedenle kurutma havas ve tanecikler arasnda
s transferi de etkin ekilde gerekleir. Bu kurutma
sistemi ile byk scaklk farklarnda malzemelerin
saknca olmakszn kurutulmas mmkndr. Otomatik
ykleme ve boaltmann mmkn olduu bu sistemin
en nemli stnl kurutma ileminin ksa srede
tamamlanmasdr (Gngr ve zbalta, 1997).
Akkan yatakl sistemlerde kurutulan malzemelere;
kmr, kire ta, imento, kabuklar, dkmhane
kumu, fosfat kayas, tuz, bor, plastik, tbbi malzeme ve
hububat rnek olarak verilebilir.

Kimya sanayinde, insan gdasnda, muhtelif gda

sanayinde, tekstil-boyama sektrnde ve dier baz
sanayi sektrlerinde ykanm veya rafine tuz olarak,
baz alanlarda ise; ham tuz olarak kullanlmaktadr
(Parlak v.d., 2001).

2. 2. Deney Setinin Hazrlanmas

Akkan yatak srekli kurutucuda tuzun kurutulmas
iin ekil 1deki emada grld gibi, laboratuar
llerinde bir deney seti kurulmutur. Kurutma
sistemi; silo, kurutma ve soutma evresinden oluan
akkan yatak srekli kurutucu, kurutma havas emi
fan, s reteci, sistem kumanda panosu, akkan yatakl
kurutucu zerinde egzoz tesisat ve tayc sistemden
olumaktadr.

Gl tuzu, dier tuz retim kaynaklarnda olduu gibi,

havuzlama, keltme, toplama, harmanlama, tama
ilemlerinden sonra ham tuz olarak retilmektedir. Ham
tuz, tuz iletmelerinde kuruluun yapsna gre deiik
ekillerde yaplsa da, istenilen zelliklere getirilirken
ykama, buharlatrma, tme, santrifjlme, kurutma
v.b. bir takm teknik ilemlerden geirilmektedir.

Tuz, metaller zerinde yksek oranda anma

(korozyon) etkisine sebep olduundan, sistemin btn
devre elemanlar krom-nikel alaml malzemelerden
yaplmas tercih edilmelidir. Ancak imal edilen bu
kurutucu, deney amal olduundan ve srekli
sistem altrmas yaplmayacandan sistem kurma
maliyetlerini asgaride tutabilmek iin, farkl malzemeler
kullanlmas tercih edilmitir.

Byle olunca bu ilemler srecinde bazen, gereinden

fazla zaman ve enerji harcanmaktadr. Fazladan
harcanan zaman ve zellikle enerji israf da tuzun
maliyetini ykseltmektedir.
Tuz retiminde kuruluun yan sra temizlii, dier
madenlerden arl ve rengi de nemlidir. Bu
nedenle, bu almada; retimdeki enerji maliyeti ve
retim sreci esas alnarak retim maliyetinin nasl
drleceinin belirlenmesi hedeflenmitir.

Pamukkale University, Journal of Engineering Sciences, Vol. 16, No. 2, 2010

156

Akkan Yatakl Srekli Bir Kurutucuda Gl Tuzu Kurutulmasnn Deneysel ncelenmesi

Tablo 1. Kullanlan elemanlarn zellikleri.
Elemann ad

Silo

30x30x50 cm ebatlarnda 1 mmlik

siyah satan imal edilmitir. Silo
dikdrtgen prizma eklinde olup,
rn boaltma blm rn akn
kolaylatrmak iin konik olarak
tasarlanm ve imal edilmitir. rn
ak
miktarn
deitirebilmek
amacyla boaltma azna kapak
konulmutur. Siloya, belirli srelerden
(nilemler, buharlatrma, tme,
ykama, santrifj v.b.) getikten sonra
% 6-7 nem oranna ve belirli tane
byklne getirilen tuz (NaCl)
konulur.

Kurutma havas fan

Fann giri az ap 125 mm ve k

az 90x100 mm dikdrtgen kesitlidir.
Fana ait dier zellikler; DEMSAN
Havalandrma San. Tic. Ltd. ti., 750
m3/h, 2483 dev/dak., 180 Watt, 0,8 A,
50 Hz, 130 C, 63 dBA, 4 kg, 220-230 V,
5/400 MFdir.

Titreim motoru

Elektrik motorunun milinin her iki

ucuna 10 mm kalnlnda 80 mm
apnda alminyum disk balanarak
(arlk merkezi deitirilerek) titreim
motoruna dntrlmtr. Elektrik
motoru JIAN, 220 V,50 Hz,120 W, 1,5
amps.

Tayc yaylar

TOFA ahin marka otomobillerin

motorlarnda kullanlan supap yaylar

Is reteci

Her bir rezistans gc 410 W olan

25 adet boru tipi rezistans retece
balanmtr. Boru tipi rezistanslar
3 adet 6 l, 1 adet 7li olmak zere
gruplandrlmtr. Her bir 6l grubun
gc 2460 W, 7li grubun gc ise
2870 Wtr. 6l gruplardan, 1. grup 1
nolu, 2. grup 2 nolu, 3. grup 3 nolu,
7li grup 4 nolu anahtar tarafndan
kontrol edilmektedir.

1. Fan; 2. Is reteci; 3. Kontrol panosu; 4. Silo; 5. Akkan

yatak srekli kurutucu.
ekil 1. Akkan yatak srekli kurutma sistemi emas.

Kullanlan elemanlarn zellikleri Tablo 1de

verilmitir. malat gerekletirilen kurutucu,
uzun bir sre test edildikten sonra deneylerin
yapmna hazr hale getirilmitir. Akkan yatakl
srekli kurutucunun elemanlar ve kurutma sreci
ekil 2de grlmektedir.

zellikleri

2. 3. Tuzun Tam Kuru Arlnn Bulunmas

Tuz kurutma deneyleri yaplmadan nce baz
n deneyler yaplarak tuzun tam kuru arl
bulunmutur.

1. Silo; 2. Kurutma davlumbaz; 3. Soutma davlumbaz;

4. rn boaltmas; 5. Titreim motoru; 6. Akkan yatak
srekli kurutucu gvdesi; 7. Tayc yay; 8. Tayc sistem;
9. Kuru rn toplama kab; 10.Egzoz; 11. Elek.
ekil 2. Akkan yatak srekli kurutucu emas.

Tam kuru arl bulmak iin tuz numuneleri,

her birine 50 g slak tuz konulan 4 ayr ay taba
halinde hazrlanmtr. Tuz konulmadan her bir
elik ay tabann bo arlklar tespit edilmitir.
Numuneler, 103 2 Cde etvde birinci aamada
6 saat sre ile bekletilmi, daha sonra desikatrde
soumaya braklmtr. Souyan numuneler 0,001 g
duyarlkl dijital lm cihaznda tartlarak sonular
alnmtr. kinci aamada numuneler, 6 saat etvde
bekletilmi ve ayn yntemle sonular alnmtr.
nc aamada da numuneler tekrar 6 saat etvde
bekletilmi ve ayn yntemle sonular alnmtr.
Numunelere ait sonular Tablo 2de verilmitir.
Tuz numunelerinin kuru baza gre nem miktar
% 4,4 g su/g kuru madde olarak bulunmutur.

Pamukkale niversitesi, Mhendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 16, Say 2, 2010

157

M. A. Ersz ve H. Doan
Tablo 3. Deney plan.

Numunenin nem ierii %de olarak, aadaki

eitlikle hesaplanr:
Rutubet muhtevas(%)=

Deneyler

(1)

1. Deney
2. Deney
3. Deney

Tuzdaki kuru esasa gre hesaplanan su oran iin;

(2)

(3)

eitlikleri kullanlr (Ceylan, 2007).

Tablo 2. Tam kuru arln bulunmas iin hazrlanan
numunelere ait kuruma deerleri.
Numuneler

1.

2.

3.

4.

Dara (g)
rn Miktar (g)
Toplam Miktar (g)
1. 6 saat sonunda
rn miktar
2. 6 saat sonunda
rn miktar
3. 6 saat sonunda
rn miktar
% (g su/g kuru
madde)

57,8
50,0
107,8

57,8
50,0
107,8

57,7
50,0
107,7

57,8
50,0
107,8

105,7

105,8

105,6

105,7

105,7

105,7

105,6

105,6

105,7

105,7

105,6

105,6

4,3

4,3

4,3

4,6

Sisteme hava
giri hz
(m/s)

Titreim
frekans

4,5
4,5
4,5

Sabit
Sabit
Sabit

Her iki kurutucu modelinde de enerji kayna olarak,

boru tipi elektrikli stclardan yararlanlmtr.
Elektrikli stc, 1. kademe 4920 W, 2. kademe
7380 W ve 3. kademe 10250 W olmak zere
kademede kullanlmtr. Deneyler her bir stc
gc iin ayr ayr yaplm ve tm deneyler iin
kurutma sresi, sistemin almaya balangcndan
srecin tamamlanmasna kadar 120 dakika ile
snrlandrlmtr. Akkan yatak srekli kurutucuda
(AYSK) yaplan deneylerde scaklk lmlerinin
yapld noktalar ekil 3de grlmektedir. Yine tm
deneylerde kurutma havas hz 4,5 m/s olup, btn
kurutma srelerinde sabit tutulmutur. Ayrca
kurutucunun titreim frekans tm deneylerde
sabittir. Bu nedenle; yaplan deneylerde kurutma
srecini etkilemeyecei iin titreim frekansnn
llmesine ihtiya duyulmamtr.

Tuzdaki ya esasa gre hesaplanan su oran iin;

Boru tipi
elektrikli
stc gc
(W)
4 920
7 380
10 250

2. 5. Deneylerde Kullanlan lme Cihazlar

Deneyler yaplrken kullanlan lme cihazlar ve
zellikleri Tablo 4de verilmitir.

2. 4. Deney Plan
Bu almada kullanlan tuz, Kohisar Tuz
Glnden alnan gl tuzu olup, Ankara Cad. No: 124
ereflikohisar/Ankara adresinde bulunan Tekin Tuz
Nak. Paz. San. Tic. Ltd. ti.den temin edilmitir.

Tablo 4. Kullanlan lme cihazlar ve zellikleri.

lme Cihazlar
Hava hz ve
scaklk lm
cihaz

Deneylerde kurutmaya tabi tutulan tuz ham tuz

olmayp, belirtilen iletmede, belirli ilemlerden
(n ilemler, evaporasyon, tme, ykama, santrifj
v.b) geirilerek kurutma artlarna getirilen tuzdur.
Tuz, genelde farkl tane byklklerinde olup,
zerrecikler halinde de bulunmaktadr.

Dijital tart

Scaklk lme
cihaz

Tuz, iletmeden 10 kglk plastik bidonlarla silme

doldurularak evre havasnn nemini almayacak
ekilde kapatlarak deney setinin bulunduu yere
tanm ve deneyler yaplncaya kadar bu bidonlarda
muhafaza edilmitir.

zellikleri
Testo, scaklk -20,+70 C, hz
0-20 m/s, lm hassasiyeti 0,01
m/s, 0,1 C, heated wire, NTC
sensr.
Metler
Toledo,
Excellence
XS6002S model, en yksek
llebilecek miktar 6100 g,
lme hassasiyeti 0,001g.
TFA, art. No:30.1018, lme aral
(-20) (+200) C ve (-40)(+392)
F, lm hassasiyeti 0,1 C,
batarya 1,5 V.

2. 6. Gerekli Enerji Miktarnn Belirlenmesi

Kurutma uygulamalarnda sistem kapasitesi
belirlenirken, kurutucuda ihtiya duyulacak olan
enerji miktar hesaplanmaldr. Hesaplanan bu
enerjiyi, sistemin s kayna (s pompas, gne
enerjisi, elektrikli stc, eitli yaktlarn kullanld
kazanlar gibi) salamaldr.

Tuz kurutmal btn deneylerde akkan yatakl

srekli kurutucuya tuz yklemesi; sistem altrlp,
kurutma havas scakl denge haline ulatktan
sonra, yani; sistemin almaya balamasndan
30
dakika sonra ve eit miktarlarda yaplmtr. Kuru rn
numuneleri, tuzun akkan yataa yklenmesinden
90 dakika sonra kuru rn toplama kabnda biriken
tuzdan, cam kavanozlara silme doldurulup, kavanoz
kapaklar kapatlarak alnmtr. Yaplan deneylerin
plan Tablo 3de verilmitir.

Akkan yatak kurutucuda tuzun kurutulmas iin

gerekli olan toplam enerji miktar;

Pamukkale University, Journal of Engineering Sciences, Vol. 16, No. 2, 2010

158

Akkan Yatakl Srekli Bir Kurutucuda Gl Tuzu Kurutulmasnn Deneysel ncelenmesi

Eitliklerde XM; gzlemlerin aritmetik ortalamas,

Xi; yaplan gzlemler, N; gzlem says, a;
hassasiyet, S; standart sapma, V; varyans, U;
belirsizlik olarak verilmitir.

(4)

olarak kurutucuda harcanan ya da kaybolan slarn

toplanmas ile bulunur ve kaybolan ya da harcanan
bu slara ait eitlikler aada sras ile verilmitir.

Sistemin belirsizlik
hesaplanmtr.

Kurutucu yzeylerinin stlmas iin gerekli enerji;

(6)

Tuzun stlmas iin gerekli enerji;

(7)

Tuzdaki nemin buharlatrlmas iin gerekli enerji;

(8)

Cihaz
Hava

Marka
Testo, heated

hz ve

wire, NTC

scaklk

sensr.

Arlk

Metler Toledo,

lm

Excellence

cihaz

XS6002S

Scaklk

(9)

(10)

(11)

5deki

gibi

lm Hassasiyeti
Hz= 0-20 m/s
hassasiyeti 0,01 m/s
6100 g, lme
hassasiyeti 0,001g.

Belirsizlik
0,016
m/s
0,01
g.

TFA, art.

(-20) (+200) C

0,12

No:30.1018

hassasiyeti 0,1 C

3. BULGULARIN DEERLENDRMES

Kurutucudan evre havasna olan s kayplarn

karlamak iin gerekli enerji;

Tablo

Tablo 5. l aletlerinin lm hassasiyetleri ve

sistemin belirsizlii.

(5)

Kurutma havasnn stlmas iin gerekli enerji;

analizi

AYSKda her bir kademedeki stc gc iin elde

edilen kurutma havas scaklnn zamana bal
deiimi ekil 3de grlmektedir. Tuz, her bir stc
gcnde ayr ayr kurutmaya tabi tutulmutur.
ekil 3de grld gibi her kademede sistemin
almaya balamasndan ilk 30 dakika kurutma
havas scaklk deiimleri yksek miktarlarda
olmaktadr. Ykselme sresinden sonra sistem denge
haline kavuarak, kurutma havas scakl deiimi
birinci kademede 93.2 C95.4 C aralnda artan bir
deiim gstermitir.

ile bulunur.
2. 7. Belirsizlik Analizi
Belirsizlik analizi elde edilen bilgilerin doruluk
deerlerini belirler. Sitemin deerlendirilmesinde
kullanlan lm cihazlarnn standart sapmalar
dikkate alnarak belirsizlik analizleri aada verilen
eitlikler yardm ile yaplmtr (Ceylan v.d., 2007).

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

Pamukkale niversitesi, Mhendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 16, Say 2, 2010

159

M. A. Ersz ve H. Doan

ekil 3. AYSKda kurutma havas scaklnn zamana bal olarak deiimi.

kinci kademede bu deiim 123,6 C-127,8 C

aralnda, nc kademede 169,2 C-172,6 C
aralnda olmutur.

Her bir kademedeki stc gc iin kurutma havasna

verilen enerji elde edilen deneysel verilere gre
E. 6dan hesaplanarak ekil 4de verilmitir.

ekil 4. AYSKda kurutma havasna verilen enerjinin zamana bal olarak deiimi.

Akkan yatak srekli kurutucuda tuzdaki

nemin alnmas iin yararlanlan enerji E. 6dan
hesaplanmtr.

Kurutma zamanna bal olarak yararlanlan enerjinin

deiimi ekil 5de grlmektedir.

Pamukkale University, Journal of Engineering Sciences, Vol. 16, No. 2, 2010

160

Akkan Yatakl Srekli Bir Kurutucuda Gl Tuzu Kurutulmasnn Deneysel ncelenmesi

ekil 5. AYSKda yararlanlan enerjinin zamana bal olarak deiimi.

ekil 5de grld zere kurutmann balangcnda

ilk 30 dakikada yksek oranda enerji kullanm
gereklemitir. Daha sonra kullanlan enerji miktar,
zamana bal olarak azalmakta ve daha sonra
denge haline ulamaktadr. Kurutma ileminin
balangcnda kullanlan enerjinin nemli bir miktar
akkan yatan stlmasnda harcandndan enerji
kullanm yksek oranda olmaktadr. Kurutma sistemi
srekli bir sistem olup, akkan yataa srekli nemli
tuz girii salanmaktadr. Bu nedenle yararlanlan
enerji bir sre sonra kk deiim miktarlar ile
denge haline ulamaktadr.

Elde edilen veriler kullanlarak Matlab yazlm ile

scaklk-nem ilikisini gsteren bir fonksiyon elde
edilmitir (ekil 6). Bu fonksiyondan yararlanlarak
Trk Gda Kodeksi Tuz Tebliinde (Tebli No:
2007/53) belirtilen tuzlarda olmas gereken % 0.5
nem miktarna yaklak 181.511 oC kurutma havas
scaklnda ulalabilecei belirlenmitir.

ekil 6. Matlab yazlm ile elde edilen scaklk-nem grafii.

Pamukkale niversitesi, Mhendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 16, Say 2, 2010

161

M. A. Ersz ve H. Doan

4. SONULAR

5. SMGELER

AYSKda her bir kurutma havas scaklnda yaplan

deneylerle 90 dakika sonunda kuru rn toplama
kabnda toplanan kurutulmu tuzdan numuneler
alnp, etvde 50er gram tuz tam kurutmaya tabi
tutularak nem ierii deerleri bulunmutur. 94 oC
kurutma havas scaklnda yaplan deneyde kuru
olarak alnan numunenin nem miktar % 3.3, 126
o
C kurutma havas scaklnda yaplan deneyde
kuru olarak alnan numunenin nem miktar % 2.4 ve
171 oC kurutma havas scaklnda yaplan deneyde
kuru olarak alnan numunenin nem miktar % 0.9
olarak tespit edilmitir. Daha nce belirtildii zere
kurutulacak tuzun nem ierii (kuru bazda) % 4.4tr.
Kurutma sresince yararlanlan enerji ortalama olarak
birinci kademede 1.18 kJ/s, ikinci kademede 1.68
kJ/s ve nc kademede ise 3.56 kJ/s bulunmutur.
Bu sonulardan, tuzda 0.005 gsu/ gkuru madde nem
miktarna 90 dakikalk kurutma sreci sonunda
ulalabilmesi iin kurutma havas scaklnn
181.511 oC olmas gerektii hesaplanmtr.
Benzer bir kurutucuda kurutma konusu zerine
almak isteyenler;
Ayn kurutucuda farkl rnleri de kurutma ilemine
tabi tutabilirler. Kurutma havasnn giri neminin,
yatak malzemesinin miktarnn nasl bir etki
gsterdiini de inceleyebilirler.
Ayn sistemde kurutmann aksine bir nemlendirme
srecine ilikin aratrmalar yapabilirler.

A
cp,t
cp,h
cp,s
cp,ss
cy
d
hs
hss
K

:
:
:
:
:
:
.
:
:
:

k
M0
M1
M2
my
mt
Q
q1
q2
q3
q4
q5

:
:
:
:
:
:
:
.
:
:
:
:

q4a

Sa
Tk
Ti
Td
Z
iy
dy

:
:
:
:
:
:
:
:

Hv
SOKA

:
:
:

SOYA

Kurutma havasnn stlmas iin elektrik enerjisine

kyasla gne enerjisi veya kat yakt yanma
enerjisi kullanlrsa maliyet asndan ve srece
uygunluk asndan nasl sonular elde edileceini
aratrabilirler.
Kurutma sisteminden egzoz edilen havann
kazanlmas iin deiik atk enerji kazanm sistemleri
tasarmlanarak sistem verimindeki artn ne kadar
olabileceini inceleyebilirler.

Pamukkale University, Journal of Engineering Sciences, Vol. 16, No. 2, 2010

162

Kurutucu yzeyi toplam alan (m2)

Tuzun zgl ss (kJ/kgK)
Havann zgl ss (kJ/kgK).
Kuru maddenin zgl ss (kJ/kgK).
Su buharnn zgl ss (kJ/kgK).
Kurutucu yzeyinin zgl ss (kJ/kgK).
Yzeyin her bir katmannn kalnl (m).
Suyun s miktar (kJ/kg).
Suyun doymu buhar halinde s miktar (kJ/kg).
Kurutucu yzeyinin toplam s gei katsays
(W/m2K).
Kurutma katsays (1/s).
Kuru madde kabnn dara ktlesi (g).
Kurutmadan nce numune ktlesi (g).
Kurutmadan sonra numune ktlesi (g).
Kurutucu yzeyinin ktlesi (kg)
Kurutucudaki tuzun ktlesi (kg)
Kurutma iin gereken toplam enerji (kJ/s).
Kurutucu yzeyini stmak iin gereken enerji (kJ).
Kurutma havasn stmak iin gereken enerji (kJ).
Tuzun Istlmas iin gereken enerji (kJ).
Tuzda nemi buharlatrmak iin gerekli enerji (kJ).
Kurutucudan evreye s kayplar iin gereken
enerji (kJ).
Tuzda nemi buharlatrmak iin gerekli enerji
(kJ/kg).
Su ierisindeki toplam su miktar (kg).
Kurutucunun iletme scakl (C).
Kurutma balamadan nce i hava scakl (C).
D hava scakl (C).
Istma sresi (h).
ortam s tanm katsays (W/m2K).
D ortam s tanm katsays (W/m2K).
Yzeyi oluturan her bir katmann s iletim
katsays (W/m2K).
Havann younluu (kg/m3).
Suyun buharlama ss (kJ/kg).
rndeki kuru arla gre su oran (g su/ g kuru
arlk).
rndeki ya arla gre su oran (g su/ g ya
arlk).
Kurutucu ierisindeki hava miktar (m3).

Akkan Yatakl Srekli Bir Kurutucuda Gl Tuzu Kurutulmasnn Deneysel ncelenmesi

KAYNAKLAR
Bayrock, D. and Ingledew, W.M. 1997. Mechanism of viability
loss during fluidized bed drying of bakers yeast, in: Food
Research International, 30 (6), 417-425.

nternet: Tarm ve Kyileri Bakanl Trk Gda Kodeksi Tuz

Teblii., T.C., Resmi Gazete, 26765, (23.01.2008).
Madencilik Dergisi, 1974, Cilt: XIII, Say: 5, Ankara. Sayfa 33.

Ceylan, . 2007. Programlanabilir (PLC) Is Pompal

Kurutucunun Tasarm, malat ve Kereste Kurutma leminde
Deneysel ncelenmesi, Doktora Tezi, Gazi niversitesi Fen
Bilimleri Enstits, Ankara. 13-33.

Parlak, H., zkan, S. M. ve Ertem, H. . 2001. Sekizinci

be yllk kalknma plan, Madencilik K Raporu
Endstriyel Hammaddeler Alt Komisyonu Kimya Sanayii
Hammaddeleri,(Bor Tuzlar-Trona-Kaya Tuzu-Sodyum SlfatStronsiyum) alma Grubu Raporu, Ankara. (2), 93-112.

Ceylan, ., Akta, M. ve Doan, H. 2007. Is Pompal Bir

Kurutucuda Kerestelerin Kurutma Srecinin Belirlenmesi, Gazi
ni., Mh. Mim. Fak. Dergisi, C .22, No: 4, Ankara. s. 847-854.

Yzge, U. 2005. Kurutma srecinin modellenmesi ve akll

ngrl denetimi, Doktora Tezi, Kocaeli niversitesi,
Fen Bilimleri Enstits. Kocaeli. 1-35.

D.P.T. VIII. Be Yllk Kalknma Plan, 2001. Madencilik zel htisas

Komisyonu Raporu, Endstriyel Hammaddeler Alt Komisyonu,
Kimya Sanayi Hammaddeleri, Cilt: 2, Ankara, 93-112.

Yaln, E. ve Ertem, M. E. 1997. Deniz tuzlalarnn Trkiye

tuz potansiyelindeki yeri, 2. Endstriyel Hammaddeler
Sempozyumu, zmir. 208-215.

Ersoy, A. ve Ynsel, T. Y. 2001. zelti madencilii ile tuz

retimi, 4. Endstriyel Hammaddeler Sempozyumu, zmir.
208-220.
Gngr, A. ve zbalta, N. 1997. Endstriyel kurutma
sistemleri, III. Ulusal Tesisat Mhendislii Kongresi ve Sergisi
Bildiriler Kitab, zmir. (2), 737-747.

Pamukkale niversitesi, Mhendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 16, Say 2, 2010

163