Anda di halaman 1dari 28

KATA PENGANTAR

Puji syukur penulis panjatkan kehadirat Ida Sanghyang Widhi Wasa/Tuhan Yang Maha
Esa sebab atas asung kerta waranugrahanya penulis dapat menyelesaikan naskah drama yang
berjudul Nata Stri Bangli.
Kisah ini didasarkan atas Babad Ksatria Tamanbali yang menceritakan tentang Dewa Ayu
Denbancingah yang merupakan seorang ratu yang memerintah di Puri Bangli, kisah hidup beliau
serta usaha beliau untuk mempertahankan kedaulatan saat diserang bala tentara dari Tamanbali.

DAFTAR ISI

Kata Pengantar
Daftar Pustaka
Peran Pelaku dan Karakterisasi
Pembababakan Cerita
Babak I
Babak II
Babak III
Babak IV
Kesimpulan
Kesan dan Pesan

SINOPSIS
Dewa Ayu Denbancingah adalah permaisuri dari raja Bangli I Dewa Anom Rai, sebagai
permaisuri beliau sangat taat menjalankan kewajibannya pada suami, namun sayang setelah
kurun waktu lama menikah beliau belum dikaruniai keturunan yang membuat I Dewa Anom Rai
menikah lagi dengan harapan akan memiliki putra setelahnya. Peristiwa ini membuat Dewa Ayu
Denbancingah sakit hati dan merasa murka sehingga membunuh suami dan madunya.
Sepeninggal suaminya, jabatan sebagai raja Bangli dipegang oleh Dewa Ayu Denbancingah.
Berita ini berhembus hingga ke Tamanbali yang saat itu memang sedang terlibat konflik dengan
Bangli, Tamanbali dibawah pimpinan I Dewa Gede Raka Tamanbali kemudian berencana
melakukan serangan untuk menundukkan kerajaan Bangli. Kerajaan Bangli diserbu oleh bala
tentara Tamanbali dan kerajaan pendukungnya. Di saat sulit ini Dewa Ayu Denbancingah
mendapat anugrah dari Bhatara Kehen berupa senjata yang nantinya dapat digunakan untuk
menaklukan Tamanbali, setelah mendapat anugrah ini Dewa Ayu Denbancingah langsung
menuju Tamanbali . Dewa Gede Raka Tamanbali yang sudah berada di teritori Bangli
kebingungan dengan tidak ditemukannya Dewa Ayu Denbancingah, kepulan asap hitam dari
selatan menunjukkan bahwa Tamanbali dengan luluh lantah dilalap kobaran api, di tengah
kepanikan yang terjadi Dewa Gede Raka Tamanbali segera pulang menuju Tamanbali, adu
tanding kesaktian antara keduanya tidak dapat dielakkan yang berakhir dengan gugurnya Dewa
Gede Raka Tamanbali, dan penjarahan segala kekayaan Tamanbali yang selanjutnya dibawa ke
Bangli. Dewa Ayu Denbancingah kemudian mengutuk Puri Tamanbali sehingga berubah nama
menjadi Puri Gelogor.

PERAN PELAKU DALAM LAKON


N

TOKOH

PEMERAN

O
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

Dewa Ayu Denbancingah


I Dewa Anom Rai
Dewa Gede Raka Tamanbali
Jero Istri
I Dewa Ayu Oka
Manca Bale Agung
Patih Agung
Patih Tamanbali
Parekan I
Parekan II
Dayang

Anak Agung Sri Nandini


ardi
obi
risma
meryta
abdi
rika
abdi
made
cahya
Dewayu

PEMBABAKAN CERITA

BABAK I

Prolog Awal

Om Swastiastu, Om Awighnamastu Namo Sidham, sembahingulun ri

bhuhpada sira hyang bhatara apang tan kakeneng dening pastu sosot upadrawa katulah carik
kacakrabawa dening wibawan sira hyang bhatara apan wimuda tuwi wanen amuter tutur lawas
carita nikanang puri Bangli lawan ikang puri Tamanbali, saksi saksi sembah manira saksinin.
Parekan I

kene rasane dadi parekan, dadi panjak di panegara Bangli. Jagat landuh

sukerta tuara kuangan apa. Santukan tedung jagat dini di Bangli tabe pukulun Ida I Dewa Anom
Rai, kasarengin parameswari ida, tabe pukulun Dewa Ayu Denbancingah. Umpamayang sakadi
Sanghyang Wisnu masanding sareng Dewi Sri kahanan ida sareng kalih.
Parekan II

we beli ngudiang beli dini ngerimik pakedidian? Buka anak buduh sajan

eh cai jeg ngasiabin dogen, sing tawang cai beli nu sedeng angob ajak

beli dini.
Parekan I

kaluwihan raja beline, raja caine dini di Puri Bangli.


Parekan II

sajan ento beli, tuara wenten tandingan raja iragane dini, sakti wicaksana

dueg serba plus plus raja ragane dini, apa buin kawisesan ane marupa jaran madan Ki Kundawesi
ne ento, sumingkin sakti manados raja ragane dini.
xxxxxx
Parekan I

ada musuh babuyutan raja ragane dini wantah uli Puri Tamanbali.

Parekan II

yeh , tungudiang beli ngorahang keketo? Tusing ja masemetonan raja

ragane dini ajake ida ring Puri Tamanbali?


Parekan I

ne cai kurang update! Cai tusing nawang latar belakang yuda Bangline ka

Parekan II

nak engken adi bisa uyut Bangli kalawan Tamanbaline?

Parekan I

wireh raja ragane dini di Bangli pepes marebut ajaka Tamanbali.

Tamanbali.

Parekan II

apa parebutanga? Kone beli ngorahang suba tusing kuangan apa raja

ne kapertama raja ragane taen marebutin pragina uling Gianyar. Lantas

ragane dini!
Parekan I

sane jani lakar marebutin pusaka keris Ki Lobar, lan wawidangan purine pede.
(Ida I Dewa Anom Rai tedun)
Dewa Anom Rai

: weeehhhh tungudiang cai ngarimik ajaka dadua dini! Cai suba emed

ngayah ajak gelah?


Parekan I

:ampurayang katambetan titiang sareng adin titiange puniki ratu, titiang

sareng kalih wantah nyantosang sapangrawuh tel pawacanan utawi patuduh iratu.
Dewa Anom Rai

: wuahahahaha keketo nake cai dadi panjak dini mamarekan di Puri. Ne

jani iring gelah ka Tamansari, gelah dot masasayuban kalawan Paramiswari gelah!
Parekan I & II

: ainggih ratu titiang ngiring.

(ring Tamansari)
Dewa Anom Rai

nah jani suba neked di Tamansari, makaad cai ajak dua!

Parekan I&II makaad.


Dewa Ayu Denbancingah

(negak ring duurin batu taman)

Dewa Anom Rai

(ngelut Dewa Ayu saking pungkur)

Dewa Ayu Denbancingah

beli, sue sampun titiang manyantosang sapangrawuh ragan

ah adi, mas mirah beline, da ja paek cara dini di Tamansari,

beli ngarereh titiang mariki.


Dewa Anom Rai

kadi rasa ring pucak gunung, di beten pangkung kanti ka selatin segara kal alih beli adi kemu!
Hahaha
Dewa Ayu Denbancingah

beli, sampun sue iraga kaiket baang tali semayane , dadi

kurenan, sue titiang ngayah majeng ragan beli, nanging nyantos mangkin durung sida titiang
ngicenin oka mangda ribenjang pungkur prasida nerusang kahuripannyane manadi putra sane
bakti ring rerama, tur mawiguna ring panegara Bangline puniki.
7

Dewa Anom Rai

(nyebeng lantas meneng)

Dewa Ayu Denbancingah

beli, beli , napikeh beli duka kapining ragan titiang?

Dewa Anom Rai

de sangetanga ne keketo, yadiastun tusing ngelah oka ne

penting beli setata bisa nampek ragan adi dogen beli suba kendel.
Dewa Ayu Denbancingah

suksma beli (saling tolih sareng Dewa Anom)

Dewa Anom Rai

nah nah suba adi, kal kalin beli malu, beli lakar ngalih

wenten karya napi beli dados ngarereh Manca Bale Agung?

Manca Bale Agung.


Dewa Ayu Denbancingah

Gelis pisan beli ninggal dewek titiang, titiang kari ngaptiang ragan beline masanding sareng
titiang driki nyingakin kahanan toya, sekar sane sedeng mekar, kedis-kedis sane makeber
ngindang waluya kadi nonton iraga sedeng macumbu.
Dewa Anom Rai

nah nah adi, buin mani puan bisa kalanturang (mamargi)

Ring Bale Paruman Ida Dewa Anom Rai mawacana sareng Manca Bale Agung
Manca Bale Agung

(nungkul manyumbah) nawegang titiang ratu dewa agung,

titiang rawuh mariki ngedaginginin saparkarsan iratu, mirip napi wenten sabeh wacanan iratu
kapining ragan titiang, titiang misadia lakar ngiring.
Dewa Anom Rai

hahaha , nah ngadeg paman apan gelah wus asung kerta

Manca Bale Agung

ainggih ratu matur suksma titiang (matangi)

Dewa Anom Rai

nah paman jani gelah lakar nyambatang engken engsek

raris ratu titiang miragi.

waranugraha lawan paman.

manah gelahe paman.


Manca Bale Agung

Dewa Anom Rai

paman sampun uning gelah suba makelo makurenan sareng

Dewa Ayu Denbancingah, nanging kayang ka mangkin tusing masih gelah sida ngamolihang
sentana, ngamolihang oka sane bakal dados panerus gelah manadi raja dini di panegara Bangli.
Engkenang gelah jani paman? Patutkeh yen gelah ngalih rabi buin jani?
Manca Bale Agung

iratu sampunang sungsut ring manah antuk pikobet ratu

sekadi mangkin, iratu wantah lanang sakti, bawa wibawa prabawa iratu sampun kajanaloka ka
sajebag Bangli. Kabagusan iratu tuara wenten tandingan, sampunang ja jadma istri adiri, jadma
istri abanjar sida gelahang iratu dados rabi yaning iratu kayun.
Dewa Anom Rai

hahaha, mula beneh atur paman iwawu. Nanging ane

kenehang gelah wantah abesik.


Manca Bale Agung

napi sane manah-manahang iratu punika?

Dewa Anom Rai

parameswari gelah Dewa Ayu Denbancingah, tusing keh

iya nyanan marasa sakit hati yaning iya alihang gelah madu ?
Manca Bale Agung

ratu sampunang takut, sampunang jejeh! iratu ngarereh

menyan santukan parameswari iratu bekung! Tan sida ngicenin iratu sentana, yaning
kahananyane tileh sakadi punika, puri Bangline lakar putung, tan wenten malih sane lakar
ngalaksanayang sasana ratu sinah pacang benyah, rug uwug puri Bangline santukan parameswari
iratune punika!
Dewa Anom Rai

bah sajan lakar keto paman ?

Manca Bale Agung

yakti yakti iratu, sampunang pisan iratu meneng yaning

sampun puniki kahanannyane.


Dewa Anom Rai

sira sane patut dadiang gelah madu? Apa gelah musti

ngorahang malunan tekening parameswari gelah?


Manca Bale Agung

iratu sampunang paling, asapuniki kabagusan iratune ,

jadma istri Tri Wangsa neked ring Sudrawangsa sida lemesin iratu. Rereh kemanten sapasira sane
rumasa ngadagingin arsa manah iratu, yaning mangkin iratu nguningang sareng parameswari
iratu, pastika ida tan ngicenin iratu ngarereh menyan, benjang yaning iratu sampun madue calon,
ring pet iratu jagi ngalaksanayang wiwaha wawu uningang punika!
9

Dewa Anom Rai

hahaha, beneh paman, paman mula dueg sajan sing pocol

paman dadi lima tengen gelah, hahaaha, jani gelah dot luas ke pasar ajaka ditu jani ningalin nyen
je jadma istri sane paling jegega di pasar.
Manca Bale Agung

ainggih ratu titiang ngiring.

10

BABAK II

Ring tengahing pasar.


Parekan I&II

(nedunging Dewa Anom)

Dewa Anom Rai

paman kene luung, landuh panjak gelah di panegara Bangli,

macihna sakeng babuat gaginan panjak gelah dini di tengahing pasar.


Manca Bale Agung

niki samian santukan wibawa ratu manados tedung jagat Bangline.

Dewa Anom Rai

ah paman de paman bes nyumbungang gelah, niki santukan asung

kerta waranugraha Ida Sanghyang Parama Kawi sane ngiceninin kasukertan ring jagat Bangline.
Nah jani iring gelah malinderin pasar paman!
Manca Bale Agung

ainggih ratu titiang ngiring.

Sapuput ngalinderin pasar Ida Dewa Anom Rai kacunduk sareng jadma istri ayu, sane mawasta
Ni Luh Puspawati.
Dewa Anom Rai

paman paman nang tingalin anake luh ento, ane nyuwun lumpia,

buih angob pisan gelah, Gusti nyenkeh ne mirib ngelah oka ne nenenan.
Manca Bale Agung

titiang tan eling ring prasoroh Manca, Jaksa, Patih muah Gustine

sane madue oka istri sakadi punika ratu.


Dewa Anom Rai

nah de liunan orta paman! Mai jani paekin anake luh ento!

(Dewa Anom Rai kasarengin Manca Bale Agung lan Parekan sareng kalih ngenampekin anake
istri punika)
Luh Puspa

(nguntul saha nyumbah)

Dewa Anom Rai

weih anak istri jegeg, de nake nguntul (nyolek jagut anake istri),

baang gelah nyingakin paras ayu idewane.


11

Luh Puspa

(nyumbah) nawegang titiang ratu anak agung, mangda titiang tan

kakeni tulah santukan wanen mawacana sareng iratu.


Dewa Anom Rai

hahahaha, de idewa bes taeb ajak gelah,nang sambatang idewa niki

anak mapreragan Agung, Dewa, napi Gusti?


Luh Puspa

titiang nenten katigane ratu.

Dewa Anom Rai

bah, yaning asapunika pastika idewa kahulan Brahmana? Saking

griya? Nika ngawinan Manca gelahe sing taen manggihin idewa, hahaha
Luh Puspa

ampurayang titiang ratu, titiang boya jadma Ksatria taler boya

yaning tan makakalih punika, jadma napi idewa? Dados kajegegan

jadma Brahmana.
Dewa Anom Rai

idewa ngasorang kajegegan kahulan Ksatria Brahmana?


Luh Puspa

titiang wantah Jaba Wangsa ratu, nenten jadma makulit sakadi sane

meneng ring jero puri muwah griya.


Dewa Anom Rai

hah, dados tumben gelah ningalin anak sudra jegeg sakadi iluh?

Luh Puspa

Titiang mawasta Ni Luh Puspawati ratu.

Dewa Anom Rai

oh keto, hahaha, pastika ragane titisan saking Widyadari di

Nyen parab iluhe ?

swargan. Anak luh jegeg cara iluh kapah-kapah tingalin gelah dini, patutne iluh ngeranjing ka
Puri, dadi rabi gelahe! Hahaha
Luh Puspa

nanging ratu, titiang wantah anak sudrawangsa, tan prasida

kasandingang sareng anak agung sakadi ratu.


Dewa Anom Rai

pah, de iluh sanget ngarunguang tutur! Ne penting gelah demen

sareng iluh, iluh musti dadi rabi gelah!


Luh Puspa

yaning asapunika pituduh iratu, titiang ngiring (nyumbah malih)

Dewa Anom Rai

nah yen keto kan sumingkin jegeg dadi iluhe (nyolek pipi Luh

Puspa) Paman Manca, iring gelah ajak Luh Puspa ka Puri!


12

Manca Bale Agung

ainggih ratu.

Dewa Ayu Denbancingah sedeng malinggih ring bataran Bale Gedong kairing olih Dayang idane.
Dewa Ayu Denbancingah

dija mirip beli agung bibi? Nembe ida sue pisan budal.

Dayang

(ngilihin Ida Dewa Ayu) mirip ida kari lunga ratu, pastika

wenten pikaryan sane kalaksanayang olih Ida Dewa Agung sareng Kyai Manca.
Dewa Ayu Denbancingah

beneh masih atur bibine ento. Bibi dayang dados tiang

Dayang

inggih ratu, titiang misadia lakar nyawis.

Dewa Ayu Denbancingah

kuda bibi ngelah oka?

Dayang

titiang madue oka wantah tigang diri ratu.

Dewa Ayu Denbancingah

pastika kendel, liang pesan manah bibi bisa ngelah oka, ada

mataken sareng bibi?

ajak bibi macacanda ritatkala sebet, tusing cara gelah bibi, rumasa engsek manah gelah ajak beli
agung makelo suba nganten nanging kayang ka jani tusing bisa ngelah oka, miripkeh niki
pamastu saking karma wasana gelahe ane malunan bibi?
Dayang

ratu dewagung istri sampunang mawacana kenten, sane

mangkin durung sida iratu ngamolihang oka santukan arsa Ida Sang Hyang Widhi, mirip durung
dis Bhatara Kawitan iratu pacang nedunin manados sentana ring kulawarga purine puniki ratu.
Dewa Ayu Denbancingah

suksma bibi, wantah bibi kemanten sane ngerti engken rasa

titiange driki.

Sasampun prapta ring puri, Dewa Anom Rai lan Luh Puspa matemu sareng Dewa Ayu
Denbancingah
Dewa Ayu Denbancingah

uduh beli, beli sampun rawuh sapuput mawacana sareng

Kyai Manca Bale Agung, titiang sampun manyatosang sapangrawuh beli saking iwawu, sapasira
anak istri puniki sane nyarengin pangrawuh beli ka puri?
13

Dewa Anom Rai

hahaha, ne adi anak luh paling jegeg di panegara Bangli,

madan Ni Luh Puspawati. Luh Puspa ene sane kal dados rabi gelah, apan adi makelo suba tusing
ngicenin beli oka.
Dewa Ayu Denbancingah

apa beli apa ? (nengkik) beli lakar ngalihang tiang madu?

Amone baan tiang satya ngayah sareng beli kene walesan beline? Dija beli maan nuduk anak luh
cara kene? Mirip tukang suun di peken duduk beli aba beli ka puri!
Luh Puspa

(nangis sigsigan)

Dewa Anom Rai

heh (nengkik) jani suba wanen nyai ngawalek gelah! Gelah

dini dadi raja di panegara Bangli, yen nyai wanen ngawalek gelah patug gen nyai ngawalek
wibawa gelah dadi tedung jagat Bangli!
Dewa Ayu Denbancingah

(nangis) nanging sing ja kene masih beli! Titiang ngelah

rasa ngelah hati beli (ngebug tangkah)


Dewa Anom Rai

mendep! Yen nyai tusing nerima keneh beline ngadenan

Dewa Ayu Denbancingah

(nangis)

Dewa Anom Rai

sampunang nake idewa nangis.

Dewa Ayu Denbancingah

ngudiang tiang sing dadi ngeling, sakit hati tiange beli!

Dewa Anom Rai

gelah mawacana ajak Luh Puspa dong ajak nyai! (ngusap

nyai ane makaad uli puri!

yeh mata Luh Puspa) Paman Manca encolang mai!


Manca Bale Agung

titiang driki ratu.

Dewa Anom Rai

siagayang tata titi pula pali upacara Pawiwahan mangda

Manca Bale Agung

titiang ngiring ratu.

Dewa Anom Rai

suba dingeh idewa kan? Suud idewa nangis.Uling ke jani

gelis mamargi!

gelah ngadanin idewa Jero Istri, suud gelah madan Luh Puspa. Jani idewa suba dadi kahulan
puri, rerama idewane jumah pastika ngiring tan wanen lempas tekening pituduh beli, hahaaha.
14

Jero Istri

(kari sigsigan) suksma ratu.

Dewa Anom Rai

hahaha, nah jani adi Dewa Ayu Denbancingah kenken?

Misadia ngiring gelah apa tusing? Yen adi sing nyak ngiring , adi dados pesu uling puri.
Dewa Ayu Denbancingah

nah titiang nerima yen mula ene ne paling melaha jalanang

beli. (manangis lantas mamargi)

Ritatkala puput ngalaksanayang Pawiwahan, Dewa Anom Rai kaserengin Jero Istri
macengkrama ring bataran Bale Gedong.
Dewa Anom Rai

adi Jero Istri, rumasa liang pisan manah beli jani sida

mawiwaha kalawan adi (ngelut Jero Istri)


Jero Istri

nawegang titiang ratu, rumasa iratu bas nyumbung dewek

titiang, titiang jadma istri biasa, tuara madue punapa-punapi.


Dewa Anom Rai

adi de bes tenget ajak beli, jani iraga ajak dua suba madan

makurenan, de bes nganggo raos alus singgih adi sayang.


Jero Istri

sane mangkin manahin titiang parameswari iratu Dewa Ayu

Denbancingah, pastika ida mangkin kalintang duka lan bendu kalawan dewek titiang ratu.
Dewa Anom Rai

eda je jadma istri bekung kadi punika, rasa-rasa Bhatara

Indra wanen baan beli ngalawan santukan kasaktian beline adi! Hahaha
Jero Istri

ratu, titiang mangkin ring puri sarasa ngandang, tan uning

napi sane patut kalaksanayang, congah titiang meneng driki, dini ditu anake wantah ngaraosang
titiang jelema degag,jadma sudra mamada-mada nganten ka puri.
Dewa Anom Rai

bah (ngusap pipi Jero Istri), de adi sumanangsaya, jani beli

ngamedalang wacana, sapasira je ane bani ngorahang adi wiwitan Sudra, jelema degag, mamadamada muah sane tiosan, lakar katiben dandapati!
Jero Istri

matur suksma titiang ratu

Dewa Anom Rai

(ngalanturang macengkrama)
15

Digelis Dewa Ayu Denbancingah ngalintangin genah malinggih Dewa Anom lan Jero Istri.
Dewa Ayu Denbancingah

(mamargi encol naenang air panonnyane)

Neked ring Bale Kambang ring Tamansari Dewa Ayu malinggih saha nahenang tangis,
kapanggihin olih Ida Patih Agung, ngararis Ida Patih jumujug nganampekin Ida Dewa Ayu.
Patih Agung

nawegang titiang ring Iratu Parameswari napi sane

ngawinan dados kaliput baan gulem kahanan iratu mangkin ?


Dewa Ayu Denbancingah

nah paman patih, tusing keh paman nawang napi pikobet

kawibawan iratu kadi Sanghyang Surya, ayu paras iratu

titiange mangkin?
Patih Agung

ngawonan paras ipun sang widyadari, kawicaksanan tur kaweruhan iratu sampun tuara wenten
saih iriki ring panegara Bangli, lantas sane mangkin pikobet napi sane nibenin iratu titian tan
weruh santukan sampun asapunika kawisesan ratu.
Dewa Ayu Denbancingah

ne jani bena matakon teken paman, engken rasa sungsut di

manah pamane yen ada ne nyuang tongos paman ne sapatutne ?


Patih Agung

: (nguntul) titiang tuara maweruh ratu.

Dewa Ayu Denbancingah

: yen jani ada anak ane nyuang tongos, nyuang linggih anak

elenan, engken sapatutne kadadosang jelema sane keketo ?


Patih Agung

manut sastra Adigama patut jadma sakadi punika kahukum

Dewa Ayu Denbancingah

nah yen sub cara keto, patut I Jero Istri ketiban danda pati!

Patih Agung

napi ngawinang iratu mamanah sakadi punika?

Dewa Ayu Denbancingah

tusing keh paman ngerti? Iya I Jero Istri, jadma

mati ratu.

Sudrawangsa wanen baan iya nyuang genah bena menadi parameswari driki ring panegara
Bangli, tusing keh iya patut kekenen hukum mati?
Patih Agung

yaning asapunika manah iratu, titiang tuara wanen langgia.

Dewa Ayu Denbancingah

ne jani alihang gelah Balian paling sakti di Bangli!

Tunasang ane madan Aji Sasirep, apang rikalane wengi malih jebos prasida rep sirep sadaging
karaton mangda tuara uning napi geginan gelah di wengine. De kanti paman ngorahang teken
16

beli agung, yen bani baan paman patih lempas sinah paman rawuh ka sentana pamanne lakar
hukum mati gelah!
Patih Agung

: ainggih ratu titiang ngiring.

Dewa Ayu Denbancingah

: hahahahahaha, nah jani kemu luas encolang!

Patih Agung

: (nyumbah)

Tan suwe rawuh malih Ida Patih Agung


Patih Agung

nawegang titiang ratu dewa agung istri, titiang sampun

ngamolihang Brahmana Sakti mawasta Ida Wanengpati, sinah ida ledang pacang ngamargiang
Aji Sesirepe nika, sajebag jadma rawuhin ka buron, gumatat-gumitite lakar sirep tuara
nguningang napi ratu, hahaha.
Dewa Ayu Denbancingah

patut sekadi punika paman, hahaha. Nah Jero Istri antosang

gelah binjep, kal uliang gelah nyai ka Sang Kalantaka hahahaha

17

BABAK III
Ring sampun engseb Sanghyang Rawi, jagate karurub baan gulem, peteng.
Dewa Ayu Denbancingah

Paman patih agung!

Patih Agung

Titiang iratu

Dewa Ayu Denbancingah

suba siagayang paman sarana lan piranti gelahe jani?

Patih Agung

ainggih sampun ratu.

Dewa Ayu Denbancingah

hahahaha becik paman, jani paman dados mawali ka genah

ainggih ratu

pamane.
Patih Agung

Ring tengah gedong pamereman Ida Dewa Ayu ngenyit dupa lan pasepan pamujannyane.
Dewa Ayu Denbancingah

(masila nunggalang bayu sabda idep, mayoga brata samadi)

Sasampun puput ngelarang mantra, raris Dewa Ayu mamargi ka tengah gedong pamereman Ida
Dewa Anom Rai lan Jero Istri.
Dewa Anom Rai

(merem ring samping Jero Istri)

Dewa Ayu Denbancingah

ih nyai sudrawangsa, nyai ane ngalih mati mai! Waluya

kadi nyai ngabaang kidang ka kandang macan, mati suba nyai jani (macok Jero Istri)
Jero Istri

ahhhh, beli agung beli agung tulung ! sapasira tulung

kanti kenyel nyai makaikan tusing kal ada ne ningehang,

titiang!
Dewa Ayu Denbancingah

jani terima suba walesan saking kapelihan nyaine!


Jero Istri

(nangis) ampurayang titiang ratu ampura! Ahhhh (seda)

Dewa Ayu Denbancingah

(nangis

sambilang

ngisi

keris)

uduh

beli

agung,

ampurayang titiang beli. Titiang musti ngalaksanayang puniki maka cihna tresna titiange
kapining beli, dumogi iraga sida matemu malih ring Sunia Loka. (macok dada Ida Dewa Anom)
Dewa Anom Rai

aduuhhhhhh , adi Dewa Ayu, aduh tungudiang adi macok

beli, ahhhh (Dewa Anom Rai seda)


18

Dewa Ayu Denbancingah

nika cihna tresna bakti tiange beli, nah ne jani mamargi beli

alon-alon nyujur Sunia Loka. (mamargi medal saking gedong)


Benjang semengnyane kahanan Purine kaliput byuta. Parekan I&II gegeson nyujur gedong
pamereman Dewa Ayu Denbancingah.
Parekan I

Ratu Dewagung Istri wenten orti kaon ratu, Ratu

nak ngengken adi cai semengan kaak-kuuk uyut nundun

Parekan I

Ida Dewa Anom Rai kasarengin Jero Istri seda ratu!

Dewa Ayu Denbancingah

Apa? Tusing pelih gelah ningehang?

Parekan II

yakti atur belin tiange punika ratu, ida sareng kalih seda

Dewagung Istri!
Dewa Ayu Denbancingah
gelah!

ring pameremannyane. Pastika niki pikaryan duratmaka pikaryan pandung ratu!


Dewa Ayu Denbancingah

eh de cai becat ngorahang ne pegaen maling, cai ngelah

Parekan II

(meeneg) nenten ratu.

Parekan I

sane mangkin napi sane patut laksanayang titiang sareng

bakta layon ida makakalih ka Bale Semanggen, luungan

bukti?

adin titiange niki ratu?


Dewa Ayu Denbancingah

pisan cai ajak dadua ngupapira layonne wireh gelah sane pacang ngalaksanayang Upacara
Palebon risampun rawuh panumaya becik mangda sida ida sareng kalih mamargi nuju Sunia
Loka.
Parekan I&II

titiang ngiring ratu.

Upacara Palebonnyane sampun labda karya sidaning don neked ring upacara Pangrorasan,
sapuput punika Ida Dewa Ayu Denbancingah mupulang para nayakapraja lan panjak ida ring puri
duaning wenten tel pawacanan idane.
Dewa Ayu Denbancingah

nah paman para Manca, Jaksa, Patih rawuhing para Gusti

lan parekan gelah dini di Puri Bangli, sapuput lebarnyane Ida Dewa Anom Rai sinah tan wenten
19

malih sang rumaga tedung jagat di panegara Bangli. Ne jani gelah bakal nyaluk sesana ratu,
manados Sang Nata Istri di panegara Bangli!
Patih Agung

ainggih, dumogi iratu setata ngamolihang kadirgayusan.

Manca Bale Agung

dumogi ratu setata polih kasukertan

Dewa Ayu Denbancingah

hahahahahaa

20

BABAK IV
Ring delod panegara Bangli kabawos wenten panegara lianan sane mawasta panegara Tamanbali.
Raja ring panegara Tamanbali mawasta I Dewa Gede Raka Tamanbali. Ring galahe punika Ida
Dewa Tamanbali sedeng masayuban sareng Parameswari ida sane mawasta I Dewa Ayu Oka.
Dewa Gede Tamanbali

adi, dewa ayu, uning keh adi indik gatra ring puri Bangli?

Dewa Ayu Oka

tiang tan uning beli, wenten gatra napi drika?

Dewa Gede Tamanbali

hahahaahaha, iya I Dewa Anom Rai suba ngemasin mati,

jani di puri Bangli ane ngamel sasana raja wantah Dewa Ayu Denbancingah.
Dewa Ayu Oka

raris sane mangkin napi sane manahin beli?

Dewa Gede Tamanbali

patutnyane iraga suba magebug kemu! Apang bakat

kawisesan puri Bangline iraga ane nyuang.


Dewa Ayu Oka

nanging beli, manut titiang Dewa Ayu Denbancingah

punika boya jadma istri biasa, ipun maduwe kasaktian sane masaih sareng kasaktian beli!
Dewa Gede Tamanbali

de adi takut! Beli anak liu ngelah sawitra liu ngelah timpal,

yaning beli ngidih tulung jeg pasti lakar tulungina, apa je kewehne magebug ka panegara Bangli
ane ngelah raja mapawakan luh? Hah apa? Hahahaha
Dewa Ayu Oka

beli ampunang pisan beli bes sasumbar, nang bilih-bilih

tingalin buin, di panegara Bangli sampun maduwe patih-patih sakti, wawidangannyane sakanginkanginnyane Tembuku nyantos sakawuh-kawuhnyane Susut, sadaja-dajanyane Bukit Bangli
nekad kelod ring Bebalang. Amonto jimbar wawidangan panegara Bangline beli, nang cobak
saihang ajak panegara iragane!
Dewa Gede Tamanbali

hah! Ditu anak wawidanganne dogen ne jimbar adi,

nanging iya tusing ngelah sawitra! Jani iraga dini di Tamanbali ngelah sawitra ka Nyalian, ka
Smarapura, lan Gianyar. Tusing keh adi inget sadaweg ipidan beli sida nguwug jagat Tulikup
baan didian beline? Kanti Gusti-gustine ditu rarud ka Sulang? Hah? Beli anak sakti tanpa
tandingan adi! hahahaa
Dewa Ayu Oka : nah tawang titiang beli mula paling wisesa di Tamanbali, nanging ingetang beli
waspada ajak sapetekan musuhe.

21

Dewa Gede Tamanbali : de iluh takut! Jani beli lakar ngaryanin swalapatra katuju ring Ida Dewa
Agung Semaraputra ring Klungkung lan I Dewa Manggis ring Gianyar, pastika ipun makadadua
lakar nulungin beli di payudanne ngalawan Bangli! Hahahaha (nyurat lontar)
Dewa Ayu Oka : nanging titiang rumasa jele hati sareng pratingkah yudane mangkin beli
Dewa Gede Tamanbali : Paman patih !
Patih Tamanbali : titiang ratu!
Dewa Gede Tamanbali : nikayang utusan gelahe makta surat ka Klungkung lan Gianyar!
Patih Tamanbali : singgih ratu, titiang ngiring.
Dewa Gede Tamanbali : suba amonto dogen! Aluh kan adi? De adi ngenehang keweh-keweh,
iraga pasti kal menang! Kal juang beli sarwa mas mirah arta brana di Bangli aba beli mulih ka
Tamanbali, hahahaa
Ring panegara Bangli Ida Dewa Ayu Denbancingah sampun uning indik pacang rawuhnyane
bala wadwa Tamanbali magebug mrika.
Patih Agung : Ratu Dewa Agung Istri titiang sampun polih miragi orti saking panjak druwe sane
meneng ring Tamanbali, ortine punika madaging yaning I Dewa Raka Tamanbali pacang nglurug
jagat Bangli ratu.
Dewa Ayu Denbancingah : paman da marasa sungsut manah mirengang ortine punika, bala
wadwan iraga di Bangli tusing kalah saih kalawan bala wadwan Tamanbali!
Patih Agung : Nanging ratu, ipun Dewa Raka Tamanbali sampun ngawedar swalapatra ka
Klungkung lan Gianyar, sinah ida bakal polih bala wadwa wantuan saking Klungkung lan
Gianyar!
Dewa Ayu Denbancingah : depang dogen paman, elingang ngastiti bakti ring Hyang Widhi sinah
ida pacang ngicenin iraga pamargi sane patut.
Gageson Kyai Manca Bale Agung nganampekin genah Dewa Ayu mawacana.
Manca Bale Agung : Ratu Dewa Agung Istri, musuhe sampun mamargi ngajanan, saking Gaga
mangkin bala wadwan musuhe sampun neked ring Bebalang.
Dewa Ayu Denbancingah : Sapasira sane nyarengin bala wadwa musuhe nika paman?
22

Manca Bale Agung : wantah I Dewa Raka Tamanbali lan Patih idane ratu.
Dewa Ayu Denbancingah : lantas sapasira sane meneng ring Puri Tamanbali?
Manca Bale Agung : sane meneng ring puri wantah I Dewa Manggis, sawitra ida saking Gianyar.
Dewa Ayu Denbancingah : nah lamun keto paman tedunang suba bala wadwan iraga di Bangli.
Arahang apang ngantosang sapangrawuh musuh di tepisiring kelod Bangline!
Manca Bale Agung : ainggih ratu.
Asuwe sampun lantas malih rawuh Manca Bale Agung
Manca Bale Agung : Ratu bala wadwa iraga ring tepisiring kelod sampun kasor, sampun akeh
sane padem drika. Kahanan puri druwene sampun kaapit musuh saking kelod lan saking kangin.
Dewa Ayu Denbancingah : nah paman jani iring gelah ka Pura Kehen!
Patih Agung : dados ring kahanan sakadi puniki iratu nangkil ka Pura Kehen?
Dewa Ayu Denbancingah : pirengang gelah paman! Sapasira ja tedung jagat, sang angawe rat di
Bangli, yaning wenten kabrebehan sakadi puniki patut pisan nunas paneduh ring Pura Kehen,
asapunika besen saking kawitan titiange paman!
Patih Agung : inggih ratu inggih titiang ngiring!
Dewa Ayu Denbancingah kairing olih Manca, Patih rawuhin parekan lan dayang idane mamargi
encol nuju Pura Kehen. Sasampun rawuh ring Pura Kehen raris Dewa Ayu ngaranjing , iringan
idane majaga ring jaban.
Dewa Ayu Denbancingah : (ngaranjing kori agung) iringan gelah ajak makejang ngoyong dini di
jaban! De pesan bani ngaranjing ka jeroan, sapasira sane wanen ngaranjing jeroan pacang keni
danda pati!
Iringan sareng sami : ainggih ratu.
Parekan I : ngudiang Ida Dewa Agung Istri di kahanan kene-kene mara inget tekening widhi
nah?
Parekan II : ae beli, mirip ida nunas kawisesan dini, atau jangan-jangan ida nunas pangleakan? Ih
serem

23

Dayang : eh ngawag dogen ngomong, benehang nake nyaga sikap, awake sedeng majaga bilihbilih dini di kahyangan Puri Bangline! Ida rawuh mariki santukan ida nunas ica ring ida
sasuhunan napi je musuhe sane rawuh mangda prasida kabasmi olih ida!
Parekan I : ae e? bisa jadi bisa jadi
Ring Jeroan Dewa Ayu Denbancingah nunggalan kayun mayoga samadhi
om sembah ninganatha tingalana de triloka sarana, wahya dyatmika sembahing ulun, ijongta tan
hana waneh
Raris metu suara saking ambara , suara punika wantah paragayan Ida Bhatara Sakti Kehen.
Bhatara : huiiihhh anakku, atangi kita anaku apan aku wus asungkerta waranugraha lawan kita,
bapa sampun mawruha apa wigna nepenin kamu anakku!
Dewa Ayu Denbancingah : ainggih ratu Bhatara, parama suksma titiang sampun iratu
ngarawuhin sapanunas titiange.
Bhatara : anakku, Tamanbali mangke wus nikanang Bebalang, iki hana pwa waranugrahanku
ring kita marupa sanjata. Sanjata iki mawiguna jati, sarwa manusa lwir Brahmana Ksatria Wesya
lawan Sudra kasor dening sanjata iki, samaliha sarwa sato, manuk, mrega, bhuta-bhuti, kala-kali,
pisaca denawa anta preta durga, wong samar leak memedi kalawan sarwa magalak sida kapralina
dening sanjata iki, apa nimmitaning mangkana? Apan sanjata iki metu sangkeng Sanghyang
Mahadewa, dewaning sarwa dewata!
Dewa Ayu Denbancingah : (ulung sanjata ring pabinan ida raris nyumbah) paramasuksma titiang
ratu Bhatara Sakti!
Bhatara : hahahaha yogya anakku yogya!
Raris ida medal saking kori agung Pura Kehene.
Dewa Ayu Denbancingah : ehhhhh (masuryak) para Manca, Patih, panjak parekan rawuhin bala
wadwanku prasama! Dingehang jani sabdan Ida Bhatara Sakti Kehen! Ne jani titiang suba polih
waranugraha saking ida, pastika panegara Bangline lakar jaya ring pasiatan, wireh ida sampun
ngaraksa sajebag jagat Bangline! Eda pesan jejeh tekening musuh! Sadurung embid Bukit

24

Bangline nepen Pura Kehen durung mawasta kaon titiang! Saenun pageh Pura Kehenne amonto
masih kawisesan titiange lakar pageh kasarengin olih ida !
Iringan sareng sami : (masuryak) yeeeeeee
Dewa Ayu Denbancingah : ne jani gelisang mejalan ka Tamanbali! Tunjel benyahang makejang
apang dadi abu!

Ring bala wadwa Tamanbali sane kari magenah ring Bebalang.


Dewa Gede Tamanbali : paman tuah amonto dogen bala wadwa puri Bangline ? suba telah baan
gelah ngamatiang.
Patih Tamanbali : yaning manut utusan gelah sane wenten ring Bangli, ipun ngicenin orti yaning
Dewa Ayu Denbancingah kasarengin iringan nyane ngungsi ka Pura Kehen ratu, iraga musti
nglurug mrika!
Dewa Gede Tamanbali : beneh ento paman! Beneh! Mai enggalang ka Kehen, benyahang
sakonyang-konyangne, matiang nyen je ane ada di jalanne!
Patih Tamanbali : inggih ratu
Sasampun prapta ring Pura Kehen kahanannyane suwung, tan wenten sapasira drika.
Dewa Gede Tamanbali : paman adi suwung? Beneh utusan gelahe ngorahang Dewa Ayu
Denbancingah ngungsi mriki? Tan wenten cihna ada anak mriki adi paman?
Patih Tamanbali : patut iratu, utusan duwene tan taen iwang!
Dewa Gede Tamanbali : paman adi bedik bala wadwan iraga jani?
Patih Tamanbali : bah jakti ratu
Dewa Gede Tamanbali : paman adi ada andus selem saking kangin?
Patih Tamanbali : badah, nika cihna bala wadwa Klungkunge sampun mundur ratu!
Dewa Gede Tamanbali : men ento andus putih ne badelod apa artine paman?
Patih Tamanbali : lacur nika ratu, yaning manut titiang wiwitan anduse nika saking Blahpane.
Nika maartos wenten ratu sane seda drika, pastika nika ratu saking Klungkung.
Dewa Gede Tamanbali : (kesyab) paman paman ! adi uling genah puri gelahe ada andus?

25

Patih Tamanbali : kaon pisan nika ratu, makacihna Dewa Ayu Denbancingah sampun ngarebut
puri iratu.
Dewa Gede Tamanbali : nah de liunan munyi, mai encolang mulih delokin puri gelahe, puri
gelah suba telah katunjel !!
Gelisang mamargi ida sareng kalih sampun rawuh ring Tamanbali, sakeng Gaga ngelodang umah
panjake sami kapuunang olih balawadwa Dewa Ayu Denbancingah.
Dewa Gede Tamanbali : (bendu) aduh adi kekene dadine panegara gelah! Weeeee Dewa Ayu
Denbancingah ija lakun nyai !! (ida malaib kasarengin patih idane)
Nekad ring Puri
Dewa Ayu Denbancingah : Eh suba cai neked mai, be tolih jani panegara caine suba dadi abu
makejang, haahahahaa
Dewa Gede Tamanbali : cuiiihhh (makecuh) wanen nyaine mengkeb dogen, yen mula nyai
prawira sakti jalan jani centokin kawisesanne!
Dewa Ayu Denbancingah : hahahaha waluya kadi garuda ngalawan baduda siate jani nenenan
Dewa Gede Tamanbali : hiaaaakkkkk
Dewa Ayu Denbancingah : (nangkis)
Pasiate rames pisan, kanti Dewa Gede Tamanbali kakeni kanin ring baong nyane
Dewa Gede Tamanbali : (runtuh)
Dewa Ayu Denbancingah : suba keh dewa kapok jani? Bani baan dewa ngalawan kawisesan
Pura Kehenne!
Dewa Gede Tamanbali : ahh ah, wake konden kalah!
Dewa Ayu Denbancingah : yadiastun aketo, jani sarwa mas mirah arta brana duwe caine suba
kajarah gelah, kabakta budal ka Bangli kajang makejang arta brana ne da tumananga nang abesik
dini, baang apang Tamanbaline lacur tiwas kawekasan! hahaha! Wiwitan uling jani Purine ene
kawastu nira! Lakar dadi kandang celeng! Buin pidan ja Pedanda Siwa Bhuda Bhujangga
26

Waisnawa tusing lakar ngidang nyupat kahanan purine ene! Kawastu purine madan Puri
Gelogor!!! Hahahaha
Dewa Gede Tamanbali : ah (seda)
Dewa Ayu Denbancingah : puput suba. Nyen ja bani ngalawan kawisesan gelahe buin lakar
kakasorang apang gelah nu ngelah pusaka Bhatara Kehenne , hahaaha

PUPUT

27

KESIMPULAN
1. Kisah Drama Nata Stri Bangli ini mengambil latar belakang pada masa konflik antara
Bangli dengan Tamanbali, menceritakan jalan hidup dan usaha Dewa Ayu Denbancingah
saat menjadi ratu di Bangli, dan problematika yang pernah beliau alami.

KESAN DAN PESAN


Kesan :
1. Sebab merupakan kisah pingit dari zaman para raja di daerah Bangli penulisan naskah
inipun dilingkupi oleh aura yang berbeda.

Pesan :
Dalam kisah ini kita dapat mengambil pesan tersirat dan tersurat antara lain :
1. Sehendaknya kita selalu setia pada pasangan yang telah dengan sangat ikhlas menemani
kita selama hidupnya.
2. Jangan sesumbar, dan menganggap remeh orang lain hanya dengan melihatnya dari luar.
3. Keberhasilan diawali dari usaha dan doa.
4. Segala sesuatu semestinya dirundingkan dulu oleh pihak-pihak yang terlibat agar
menghasilkan faedah dan kata mufakat antar pihak.
5. Memiliki teman yang banyak dan kekayaan belum menjadi penentu cita-cita akan
berhasil dicapai.

28

Anda mungkin juga menyukai