1.

Pengenalan Kepada Sistem Saraf

Sistem saraf bertanggungjawab mengintergrasi dan mengawal semua fungsi sistem

badan. Setiap pemikiran, tindak balas dan emosi menunjukkan aktiviti sistem saraf ini.
Bagi melakukan peranan yang biasa, sistem saraf mempunyai tiga fungsi. (rajah 1)
Sistem ini berkebolehan untuk menerima dan bertindak balas terhadap impuls dari
persekitaran dan dalaman serta menghantar impuls ke sistem saraf pusat. Ia
mengerakkan berjuta-juta reseptor deria untuk mengesan perubahan yang berlaku di
dalam dan luar badan. Perubahan ini dikenali sebagai stimuli. Impuls saraf dihantar dari
satu neuron ke neuron yang lain dalam perjalanannya ke sistem saraf pusat.

Rajah 1.1

Fungsi sistem saraf

Input deria ialah maklumat-maklumat yang terkumpul dari stimuli (1). Integrasi
memproses dan mengintepretasikan maklumat input deria serta membuat keputusan
tentang tindak balasnya seterusnya pada masa itu (2). Selepas itu, motor output
mengaktifkan otot dan kelenjar (3). Walau bagaimanapun, sistem saraf tidak berfungsi
sendiri untuk mengawal dan mengimbangkan homeostasis badan, malah ia
memerlukan sistem endokrine bagi proses homeostasis ini. Sistem endokrine
menghasilkan hormon yang mengalir dalam darah berdasarkan sistem saraf.

1.1

Klasifikasi Sistem Saraf

Sistem saraf boleh dibahagi kepada dua bahagian berdasarkan struktur dan fungsinya.
Bagi klasifikasi struktural sistem saraf terbahagi kepada sistem saraf pusat dan sistem
saraf periferi. Sistem saraf pusat mengandungi otak dan saraf tunjang. Sistem saraf
periferi pula terdiri daripada saraf kranial, saraf spinal dan ganglia. Saraf spinal
membawa impuls dari dan ke saraf tunjang. Manakala, saraf cranial membawa impuls
dari

dan

ke

otak.

Saraf-saraf

ini

berfungsi

sebagai

talian

komunikasi.

Ia

menghubungkan kesemua bahagian badan dengan membawa impuls dari deria

reseptor ke CNS dan dari CNS ke kelenjar dan otot yang sesuai.
Klasifikasi fungsional pula hanya melibatkan sistem saraf periferi. Klasifikasi ini
membahagikan sistem saraf periferi kepada sistem sensori atau aferen dan sistem
motor atau eferen. Sistem motor atau eferen ini pula terbahagi kepada sistem saraf
somatik dan sistem saraf autonomik. Sistem saraf somatik membolehkan kita
mengawal otot rangka dan dikenali sebagai voluntary nervous system. Sistem saraf
autonomik mengawal tindakan automatik atau involuntary, seperti otot licin dan otot
kardiak. Sistem saraf autonomic terbahagi kepada parasympathetik dan sympathetic
yang membawa kesan yang bertentangan.

Rajah 1.2

Organisasi sistem saraf

Rajah 1.3 Gambar rajah sistem saraf

2.0

Tisu Neural
2.1

Neuroglia

Sel saraf yang berfungsi untuk menyokong atau menguatkan lagi sel neuron. Setiap
jenis neuroglia yang dipanggil sebagai glia atau glial sel mempunyai fungsi khas. Glia
sistem saraf pusat terdiri daripada astrocyte, sel microglial, sel ependymal dan sel
oligodendrocyte. Glial sistem saraf periferi terdiri daripada sel Schwann dan sel satellite.
Walaupun, struktur glia serupa neuron tetapi ia tidak dapat menghantar impuls saraf.
Selain itu, glia tidak pernah hilang keupayaan untuk membahagi. Sebanyakan tumor
otak merupakan gliomas ataupun tumor terbentuk oleh sel glial

Rajah 2.1

Organisasi sel glial bagi saraf tisu

Rajah 2.2
Sel Glial
Sistem Saraf Pusat
(a) Sel Microglia

Sel glial bagi saraf tisu

Fungsi

Berfungsi sebagai spiderlike phagocytes yang memakan tisu

otot yang telah mati termasuk sel-sel otak yang mati dan
bakteria.

(b) Sel
Oligodendrocyte

Membalut sambungan mendatar dengan ketat desekeliling

gentian saraf, dan menghasilkan fatty insulating coverings
yang dipanggil myelin sheath.

(c) Astrocyte

Membentuk satu living barrier antara kapilari darah dan

neuron serta memainkan peranan dalam pertukaran bahan
antara kedua-dua.
Membantu untuk melindungi neuron dari bahan yang
berbahaya yang mungkin terdapat dalam darah.
Membantu mengawal persekitaran kimia yang terdapat di

(d) Sel Ependymal

dalam otak.
Sel-sel glial ini berbaris di rongga pusat otak dan saraf
tunjang. Degupan cilia membantu untuk peredaran cecair
cerebrospinal yang memenuhi rongga dan menghasilkan
perlindungan mengelilingi sistem saraf pusat.

Sistem Saraf Periferi

(a) Sel Schwann
Menghasilkan myelin sheath mengelilingi serat fiber yang
(b) Sel satellite

terdapat di sistem saraf periferi.

Bertindak sebagai sel pelindung.
Rajah 2.3

Fungsi sel glial

Rajah 2.4

Struktur neuron

Neuron

Neurons juga dikenali subagai sel saraf, yang menghantar mesej (nerve impulse) dari
satu bahagian tubuh badan ke lain. Walaupun, neurons secara strukturnya berbeza, ia
mempunyai banyak ciri biasa. Kesemua neuron mempunyai badan sel atau cell body
yang berfungi sebagai pusat metabolisme dan mengandungi nucleus.
Sel saraf mungkin mempunyai seratus cabang dendrites bergantung kepada jenis sel
saraf tetapi hanya mempunyai satu axon sahaja. Kesemua cawangan axon mempunyai
beratus atau berjuta axon terminal pada penghujungnya. Terminal ini mempunyai
beratus tiny vesicles atau membranous sacs, yang mengandungi kandungan kimia
yang dikenali sebagai neurotransmitters. Setiap axon terminal terbahagi dari neuron
yang lain disebabkan ruang yang terpencil antara neuron yang dikenali sebagai
synaptic cleft. Walaupun rapat, neuron sebenarnya tidak menyentuh neuron yang lain.

Myelin sheaths, tisu saraf yang terpanjang diselaputi dengan whitish, fatty minerals
yang dikenali sebagau myelin. Axons di luar sistem saraf pusat myelinated oleh sel
Schwann. Sel ini membalutm diri sendiri mengelilingi axon dalam jelly-roll fashion. Pada
mulanya, sel membrane ini longgar tetapi cytoplasm sel Schwann secara beransuransur memasuk dalam lapisan membrane. Selepas proses pembalutan, satu gegelung
yang ketat akan terbentuk, myelin sheath. Luaran myelin sheath dipanggil sebagai
neurilemma. Tisu myelinated terdapat di sistem saraf pusat juga.

Rajah 2.5

Perhubungan sel Schwann ke axon di dalam sistem saraf periferi

Klasifikasi struktur sel saraf

Neuron dapat diklasifikasikan menurut bentuknya atas neuron unipolar, bipolar dan
multipolar
Neuron unipolar hanya mempunyai satu serabut yang dibagi menjadi satu cabang
sentral yang berfungsi sebagai satu akson dan satu cabang periferi yang berguna

sebagai dendrite. Jenis neuron ini merupakan neuron-neuron sensorik saraf periferi
(misalnya, sel-sel ganglion cerebrospinalis)
Neuron bipolar mempunyai dua serabut, satu dendrite dan satu axon. Jenis neuron ini
dijumpai dalam epithel olfaktorius, dalam retina mata dan dalam telinga dalam
Neuron multipolar mempunyai beberapa dendrite dan satu axon. Jenis neuron ini
merupakan yang paling sering dijumpai pasa sistem saraf pusat.

Rajah 2.6

Klasifikasi neuron

Neurofisiologi
Komponen listrik dari transmisi saraf menangani transmisii impuls sepanjang neuron.
Permabiliti membrane sel neuron terhadap ion natrium dan kalium bervarisasi dan
dipengaruhi oleh perubahan kimia serta listrik dalam neuron tersebut. Dalam keadaan
rehat, permabiliti membrane sel menciptakan kada kalium yang tinggi dan kadar

natrium sel dalaman yang rendah, pada kadar natrium sel luaran yang tinggi. Impuls
listrik timbul oleh pemisahan muatan akibat perbezaan kadar ion sel dalaman dan sel
luaran yang dibatasi oleh membrane sel.

Rajah 2.7 Komunikasi neuron di synapse

kimia

Polarized
Keadaan

listrik

pada

membrane

polarized. Sel luaran mempunyai lebih

banyak ion natrium, sebaliknya sel
dalaman mempunyai banyak sel kalium.
Membrane

dalam

keadaan

relative

impermeable terhadap kedua-dua ion.

Stimulus
Potensial membrane polarized berubah
dengan adanya stimulus. Ion natirum
masuk de dalam sel dalaman dengan
cepat. Pembentukan potensial aksi pada
tempat perangsangan.
Depolarisasi
Jika stimulusnya cukup kuat, potensial
aksi akan dialirkan secara cepat ke
sepanjang membrane sel.
Repolarisasi
Potensial polarized kembali berlaku. Ion
kalium keluar dari sel dalaman dan
permealiti membrane berubah kembali.
Pemulihan keadaan negatif akan terjadi
di dalam sel dan positif diluar sel.