Lingua e literatura galegas

1 de Bacharelato de adultos a distancia

Exercicios de autoavaliacin

Seccin 5: Morfoloxa. Orixe e formacin das palabras. As

palabras variables 1 (substantivo e adxectivo)
1. Nas seguintes palabras separa lexema, prefixos e sufixos. Fxate no
exemplo:
palabra

prefixo

Revestimento
reDesordenados
Reincidente
Nacionalismo
Internacionalismos
Intocable
Proximidades
Canastrn
Escanastrado
Estragados
Bosques

lexema
-vesti-

morfema
derivativo

morfema
flexivo
x
n

-mento

2. Define patrimonialismo, cultismo e semicultismo. Exemplifica estes

conceptos analizando as palabras derivadas do latn <MACULA.
3. Observa estes prefixos gregos e latinos, escribe o significado de
cada un deles e explica o significado das palabras coas que se
achegan:
Prefixo
DesAnteInSuperAntiIntraSubPreHiperExtra-

Significado
negacin, carencia
...

Palabra
desacougo
antediluviano
inaudible
supersnico
antiareo
intravenoso
subcutneo
prematrimonial
hipertensin
extraterrestre

Significado
falta de acougo
...

Pxina 1 de 13

Lingua e literatura galegas

1 de Bacharelato de adultos a distancia

4. Completa a seguinte tboa coas palabras que faltan tendo en conta

que, nalgns casos, en cada cadro poden ir varias palabras:
LATN

CULTA E SEMICULTA

PATRIMONIAL

LUNAM
COLOREM
MOLAM
TABULA
VOLUNTATE

5. a) Contina completando a lista seguinte:

Substantivo
..................
venda
..................
navegacin
..................
acusacin
prata
..................
..................
..................

Adxectivo
vividor
..................
..................
.................
choroso
..................
..................
abotoado
escuro
ledo

Verbo
..................
..................
estudar
..................
..................
..................
..................
..................
..................
..................

b) Fai o mesmo, pero agora creando substantivos a partir de

adxectivos engadindo segundo corresponda os sufixos -ancia, encia:
Adxectivo
adolescente
exuberante
ignorante
infantil
inconsciente
repugnante
obediente

Substantivo
...................
...................
...................
...................
...................
...................
...................

c) Agora escribe os adxectivos correspondentes a partir de verbos

engadindo o sufixo -nte:
Verbo
transixir
reincidir
vivir
seguir
relucir
servir

Adxectivo
..................
..................
..................
..................
..................
..................

d) Crea os substantivos a partir dos seguintes verbos engadindo o

sufixo -mento:
Verbo

Substantivo

Pxina 2 de 13

Lingua e literatura galegas

1 de Bacharelato de adultos a distancia

coecer
investir
revestir
seguir
tratar
rexurdir

..................
..................
..................
..................
..................
..................

6. Os sufixos -ite / -te teen o significado de inflamacin. Escribe o

nome das enfermidades utilizando este sufixo:
- Inflamacin das amgdalas: .....................
- Inflamacin do apndice: .........................
- Inflamacin da farinxe: ..........................
- Inflamacin dos bronquios: .......................
- Inflamacin do encfalo: .........................
- Inflamacin do colon : ............................
7. a) Clasifica a seguinte familia de palabras segundo a categora
gramatical:
persoal, personificar, impersoal, persoalmente, personaxe, persoa,
personalidade, personificado, personalizar, personificacin
Substantivos

Adxectivos

Verbos

Adverbios

b) Segundo o modelo do exercicio anterior, escribe a familia de

palabras de fro. Clasifica os diferentes elementos da familia en
catro categoras gramaticais como no apartado anterior.
Substantivos

Adxectivos

Verbos

Adverbios

8. Escribe tres palabras derivadas de cada unha das seguintes:

Contribur:
Ferver:
Conversar:
Atrever:

Recibir:
Prohibir:
Servir:
Atribur:

9. Na tboa seguinte substite os castelanismos lxicos pola forma

culta galega. Se a descoeces, utiliza un dicionario bilinge:
Castelanismo
hacienda
lunes
jueves
viernes
escuela

Forma correcta

Castelanismo Forma correcta

helado
niebla
granizo
novio/a
suelo

Pxina 3 de 13

Lingua e literatura galegas

1 de Bacharelato de adultos a distancia

ensear
cerilla
chorizo
cena
comida (medioda)
manzanilla
menta-poleo
dulce
cuchara
cucharilla
cuchillo
tenedor
agotado/a
estadstica
alcantarilla

vido/a
direccin
zanxa
carretera
calle
acera
cuneta
fecha
cuello
rin
rodilla
basura
apellido
apodo
aceituna

10. Cita polo menos cinco castelanismos plenos (innecesarios e

propios da lingua coloquial descoidada). Substiteos polos termos
galegos correctos:
11. Sinala deste xeito 4 as palabras femininas da seguinte listaxe; se
non coeces o significado dalgunha delas, consltao no dicionario:

verme
sofraxe
cirurxi
orde
sal
dote
orixe
aula
suor
pelve
traxe
cartide
pube

empea
peluxe
leite
cor
asma
arte
sinal
aguia
lume
hepatite
fame
marxe
cume

crcere
legume
nariz
sangue
xordn
cuspe
dor
garaxe
costume
pe
couce
rbore

icona
auga
cute
sndrome
xiz
ubre
labor
cordal
anlise
cidad
ponte
alma

mel

12. Escribe catro parellas de substantivos en que a oposicin de

xnero marque unha diferenza de significado:
13. Escribe en feminino as seguintes oracins mudando todos os
elementos posibles:
- Un neno enfermo foi ao compoedor para que o sandase.

Pxina 4 de 13

Lingua e literatura galegas

1 de Bacharelato de adultos a distancia

- Os cidadns compostelns decidiron por referendo que cada un deles

pora na porta da sa casa un cesto con froitos temperns.
- Os meus curmns mis novos agasallaron a Xos cun bonito boneco
de peluche de cor amarela.
- O xuz fixo calar s testemuas do acusado e o seu avogado abraiado
por semellante comportamento decidiu abandonar a sala do xulgado.
- Cando o director do hospital falou co cirurxin xa moitos doentes
presentaran
denuncias contra el.
- O rbitro amoestou os xogadores do equipo local e o seu adestrador
amosouse anoxado.
14. Pon as frases seguintes en plural e modifican todos os elementos
que cumpran:
- O cnsul viaxaba nun autombil negro.
- O pardal estaba pousado no farol.
- Este camin sae o venres.
- Volve a escribir o final da historia.
- O meu reloxo de ouro.
-O caracol un animal da familia dos moluscos.
15. a) Escribe unha comparacin en que empregues obrigatoriamente
coma e ca, e outra en que empregues tamn obrigatoriamente como
e que:
b) Razoa: por que non podemos dicir mis maior, moi mnimo,
optimsimo?
c) Cando sofren apcope os adxectivos grande e santo? Demstrao
con exemplos teus:
d) Cales son os as diferenzas que se producen entre os adxectivos
segundo vaian antepostos ou pospostos ao substantivo? Escribe
oracins que o demostren:
16. a) Completa as oracins seguintes coa conxuncin comparativa
axeitada en cada caso:
- Teo unha irm mis nova _____ min.
- A viaxe resultou moito mis divertida _____ eu esperaba.
- Tomarei caf que est menos quente _____ chocolate.
- Vs non sodes tan viaxeiros _____ eles.
- Esta nena mis simptica _____ a curm.
- O gatio qureme mis a min ___ a ti.
- O tren resulta tan cmodo _____ o camin.
Pxina 5 de 13

Lingua e literatura galegas

1 de Bacharelato de adultos a distancia

b) A partir da frase o meu can manso, cuxo adxectivo est en grao

positivo, escribe outras frases en que apareza este adxectivo:
- en grao superlativo:
- en grao comparativo de igualdade:
- en grao comparativo de superioridade:
- en grao comparativo de inferioridade:
c) Tendo en conta os exemplos anteriores, explica agora a diferenza
de significado entre estas parellas de oracins:
- A min gstame mis pasear co meu mozo
- A min gstame mis pasear c meu mozo
- Eu prefiro o pastel co mel.
- Eu prefiro o pastel c mel.
17. a) Escribe as siglas correspondentes aos seguintes nomes:
Organizacin das Nacins Unidas:
Imposto da Renda das Persoas Fsicas:
Produto Interior Bruto:
Imposto sobre o Valor Engadido:
Boletn Oficial do Estado:
Nmero de Identificacin Fiscal:
Organizacin Nacional de Cegos de Espaa:
b) Substite os estranxeirismos que aparecen nas frases seguintes
polo termo correcto en galego que aparece ao final do exercicio:
- O lunch est preparado na sala.
- O atleta superou o seu propio record.
- Onte vin na televisin un show moi divertido.
- Despois da cea iremos a un night-club.
- Teo que chequear o motor do meu coche.
- Este un handicap difcil de superar.
- Sabela traballa de dependenta nunha boutique.
- Hoxe imos xantar naquel self-service.
Formas correctas:
tenda - auto-servicio - sala de festas - marca - almorzo - obstculo - comprobar
espectculo
18. a) Relaciona as palabras da columna esquerda coas da dereita de
maneira que consigas construr palabras compostas:
auga
salvar

mol =
auga =

..............
..............

Pxina 6 de 13

Lingua e literatura galegas

1 de Bacharelato de adultos a distancia

ollo
parar
gardar
moto
punta

serra =
p =
arder =
vidas =
lamas =

..............
..............
..............
..............
..............

b) Agora utiliza as palabras compostas que formaches no apartado

anterior para completar as seguintes oracins:
- De primeiro prato temos _______________ ao forno.
- Deulle un ______________ pelota e mandouna ao tellado.
- Btalle ao caf unhas pingas de _______________.
- Se vas sar ao mar recorda levar o ______________.
- O teu coche ten un golpe no _______________ traseiro.
- Levaremos o ____________, parece que vai chover.
- Colle a ______________ e vai espolar uns carballos.

Pxina 7 de 13

Lingua e literatura galegas

1 de Bacharelato de adultos a distancia

1:
palabra

prefixo

Revestimento
Desordenados
Reincidente
Nacionalismo
Internacionalismos
Intocable
Proximidades
Canastrn
Escanastrado
Estragados
Bosques

redesreinterin-

es-

lexema
-vesti-orden-incidnacion-nacion-tocproximcanastr-canastrestragbosque-

morfema
derivativo
-mento
-ad-ente
-al-,-ismo
-al-,-ismo-able
-idade-n
-d-ad-

morfema
flexivo
x
n
-o-

-s

-s
-s
-o
-o-

-s
-s

2:
O popularismo aquela palabra que se veen utilizando desde a poca da
colonizacin romana, polo que experimentou todas as evolucins (fonticas e
morfolxicas) que se produciron no paso do latn ao galego ao longo dos
sculos e de xeracin en xeracin. Un cultismo unha palabra s usada nos
rexistros cultos ou cientficos polo que non evolucionou e a sa forma case idntica
latina coas mnimas adaptacins fonoloxa e morfoloxa galegas. Un semicultismo
unha palabra moi empregada na Idade Media nas linguaxes xurdica, administrativa ou
relixiosa e que tamn coeca e usaba o pobo, pero que por ese carcter culto s
sufriu pequenos cambios. O latn MACULA produce o popularismo malla,o semicultismo
mgoa e o cultismo mcula.

3:
Prefixo
DesAnteInSuper-

Significado
negacin, carencia
anterior
negacin
superior

Palabra
desacougo
antediluviano
inaudible
supersnico

Anti-

contra

antiareo

IntraSubPreHiper-

posicin interior
baixo, debaixo
anterior
superior, por riba

intravenoso
subcutneo
prematrimonial
hipertensin

Extra-

fra de

extraterrestre

Significado
falta de acougo
anterior ao diluvio
que non pode ser odo
De velocidade superior
do son
Contra os ataques
areos
Dentro das veas
Debaixo da pel
Antes do matrimonio
Tensin arterial superior
normal
Fra da Terra

4:
LATN
LUNAM
COLOREM

CULTA E SEMICULTA
lunar, luntico
color, colorado/a, colorante, colorar,
colorear, colorete, colorido, colorismo,

PATRIMONIAL
la, luar
cor, corar

Pxina 8 de 13

Lingua e literatura galegas

1 de Bacharelato de adultos a distancia

MOLAM
TABULA
VOLUNTATE

colorista
molar
taboleiro, tabulador, tabular
voluntario/a, voluntarioso/a

moa
tboa
vontade

5:
A)
Substantivo
vida
venda
estudo
navegacin
choro
acusacin
prata
botn
escuridade
ledicia

Adxectivo
vividor/ora
vendido/a
estudoso/a
navegable
choroso/a
acusado/a
prateado/a
abotoado
escuro
ledo

Verbo
vivir
vender
estudar
navegar
chorar
acusar
pratear
abotoar
escurecer
aledar

B)
Adxectivo
adolescente
exuberante
ignorante
infantil
inconsciente
repugnante
obediente

Substantivo
adolescencia
exuberancia
ignorancia
infancia
inconsciencia
repugnancia
obediencia

C)
Verbo
transixir
reincidir
vivir
seguir
relucir
servir

Adxectivo
transixente
reincidente
vivente
seguinte
relucente
servente

D)
Verbo
coecer
investir
revestir
seguir
tratar
rexurdir

Substantivo
coecemento
investimento
revestimento
seguimento
tratamento
rexurdimento

6:
- Inflamacin das amgdalas: amigdalite
- Inflamacin das meninxes: meninxite
Pxina 9 de 13

Lingua e literatura galegas

1 de Bacharelato de adultos a distancia

- Inflamacin do apndice: apendicite

- Inflamacin da farinxe: farinxite
- Inflamacin dos bronquios: bronquite
- Inflamacin do encfalo: encefalite
- Inflamacin do colon: colite
7:
A)
Substantivos
persoa
personaxe
personalidade
personificacin

Adxectivos
persoal
impersoal
personificado

Verbos
personificar
personalizar

Adverbios
persoalmente

Adxectivos
fro/a
friorento/a

Verbos
arrefriar

Adverbios
friamente

B)
Substantivos
arrefriado
arrefriamento
frialdade
friaxe
frieira
frio

enfriar

8:
Recibir: recibidor, recibimento, recibo.
Prohibir: prohibido, prohibicin, prohibitivo.
Servir: servidor, servil, servidume, servicio, servicial.
Atribur: atribucin, atribudo, atributo, atribuda.
Contribur: contribucin, contribudo, contribunte.
Ferver: fervedoiro, fervenza, fervor, fervura.
Conversar: conversacin, conversador, conversa.
Atrever: atrevemento, atrevido, atrevida.
9:
Castelanismo
hacienda
lunes
jueves
viernes
escuela
ensear
cerilla
chorizo
cena
comida(medioda)
manzanilla
menta-poleo
dulce

Forma correcta
facenda
luns
xoves
venres
escola
ensinar
misto
chourizo
cea
xantar
macela
menta-poexo
doce

Castelanismo
helado
niebla
granizo
novio/a
suelo
vido/a
direccin
zanxa
carretera
calle
acera
cuneta
fecha

Forma correcta
xelado
nboa
sarabia
noivo/a
chan, solo
vivo/a
enderezo
gabia
estrada
ra
beirarra
beirava
data
Pxina 10 de 13

Lingua e literatura galegas

1 de Bacharelato de adultos a distancia

cuchara
cucharilla
cuchillo
tenedor
agotado/a
estadstica
alcantarilla

culler
culleria
coitelo
garfo
esgotado/a
estatstica
sumidoiro

cuello
rin
rodilla
basura
apellido
apodo
aceituna

colo, pescozo
ril
xeonllo
lixo
apelido
alcume
oliva

10:
Os nomes dos das da semana ou dos meses, por exemplo. Luns, mrcores, xoves,
venres, xaneiro, febreiro, maio, xuo, xullo, setembro, outubro, novembro, decembro.

11:
As palabras femininas son: sofraxe _ cirurxi _orde _orixe _ aula _ suor _pelve
_ cartide _ empea _ peluxe _ cor _ asma _arte _ aguia _ hepatite _ fame _
marxe _ xordn _ dor _ rbore _ icona _ auga _ cute _ sndrome _ anlise _
cidad _ ponte _ alma _
12:
7. Froito-froita. O fin-a fin. O editorial-a editorial. O clera-a clera.

13:
- Unha nena enferma foi compoedora para que a sandase.
- As cidads compostels decidiron por referendo que cada unha delas pora
na porta da sa casa unha cesta con froitas tempers.
- As mias curms mis novas agasallaron a Xosefa cunha bonita boneca de
peluche de cor amarela.
- A xuza fixo calar s testemuas da acusada e a sa avogada abraiada por
semellante comportamento decidiu abandonar a sala do xulgado.
- Cando a directora do hospital falou coa cirurxi xa moitas doentes
presentaran denuncias contra ela.
- A rbitra amoestou as xogadoras do equipo local e a sa adestradora
amosouse anoxada.
14:
- O cnsules viaxaban nuns autombiles negros.
- Os pardais estaban pousados nos farois.
- Estes camins saen os venres.
- Volvede a escribir os finais das historias.
- Os meus reloxos son de ouro.
- Os caracois son uns animais da familia dos moluscos.
15:
A)
Eu son tan alto coma ti.
A irm mis alta ca ela.
Coecelo tan doado como achegarse a el e falarlle.

Pxina 11 de 13

Lingua e literatura galegas

1 de Bacharelato de adultos a distancia

A irm estuda mis do que ela cre.

B)
Porque en maior, mnimo, ptimo xa van implcitos os contidos gramaticais de
comparativo de superioridade e superlativo absoluto, respectivamente.

C)
Ante substantivos comezados por consoante: Esa viaxe foi unha grande experiencia.
Ese libro un gran traballo. Hoxe celebrmo-la festa de santo Estevo. 0 29 de xuo
celbrase a festa de san Pedro

D)
A diferenza de significado. Se van antepostos ao substantivo (eptetos), describen
unha calidade inherente ao propio substantivo (contemplei a verde herba) ou acadan
un valor moral ou espiritual; se van pospostos especifican unha calidade do
substantivo (herba seca) ou acadan un valor material. unha gran novela/ unha
novela grande. un encargado simple/ un simple encargado. un pobre millonario/
un rapaz pobre. Faleiche de certa cousa./Faleiche dunha cousa certa.

16:
A)
- Teo unha irm mis nova ca min.
- A viaxe resultou moito mis divertida do que eu esperaba.
- Tomarei caf que est menos quente ca o/c/que o chocolate.
- Vs non sodes tan viaxeiros coma eles.
- Esta nena mis simptica que a/c/ca a curm.
- O gatio qureme mis a min ca a ti.
- O tren resulta tan cmodo coma/como o camin
B)
- en grao superlativo: O meu can moi manso.
- en grao comparativo de igualdade: O meu can e tan manso coma unha lebre.
- en grao comparativo de superioridade: O meu can mis manso do que ti
pensas.
- en grao comparativo de inferioridade: O meu can menos manso c teu
gato.
C)
- A min gstame mis pasear co meu mozo (en compaa do meu mozo).
- A min gstame mis pasear c meu mozo (mis a min ca ao meu mozo).
- Eu prefiro o pastel co mel (o pastel adobiado co mel).
- Eu prefiro o pastel c mel (prefiro o pastel antes ca tomar mel).
17:
A)
ONU, IRPF, PIB, IVE, BOE, NIF, ONCE
B)
Pxina 12 de 13

Lingua e literatura galegas

1 de Bacharelato de adultos a distancia

-O almorzo est preparado na sala.

-O atleta superou a sa propia marca.
-Onte vin na televisin un espectculo moi divertido.
-Despois da cea iremos a unha sala de festas.
-Teo que comprobar o motor do meu coche.
-Este un obstculo difcil de superar.
-Sabela traballa de dependenta nunha tenda.
-Hoxe imos xantar naquel auto-servicio.
18:
A)
auga arder = augardente
salvar vidas = salvavidas
parar auga = paraugas
punta p = puntap
ollo mol = ollomol
gardar lamas = gardalamas
moto serra = motoserra
B)
- De primeiro prato temos ollomol ao forno.
- Deulle un puntap pelota e mandouna ao tellado.
- Btalle ao caf unhas pingas de augardente.
- Se vas sar ao mar recorda levar o salvavidas.
- O teu coche ten un golpe no gardalamas traseiro.
- Levaremos o paraugas, parece que vai chover.
- Colle a motoserra e vai espolar uns carballos.

Pxina 13 de 13