MT-CNG-RM
MASANOBU FUKUOKA
(Bn sch in t ln th nht)
Bin dch:
XanhShop
Li gii thiu v hiu nh:
Hong Hi Vn
Li gii thiu cho ln ti bn th nht:
Dch gi Phng Huyn
Thit k v v ba:
Hu Ch
Cc bn thn mn,
Bn sch ny l ebook c bn quyn, c a n
cc bn nh s ng gp ca cc bn sau y:
1. XanhShop.com v cc cng s trong vic
bin dch v lin lc mua bn quyn;
2. Mt s mnh thng qun yu cun sch
mun a t tng ca c Fukuoka ti cng
ng ng h v ti chnh tr tin bn
quyn cho bn ebook cng ph chuyn tin ra
nc ngoi;
3. PhoenixBooks.vn gip to ebook vi gi 0;
Chn thnh cm n mi ngi chung sc!
Chng ti mong mun cun sch n c vi tht
nhiu ngi Vit Nam, k c nhng ngi khng c
iu kin mua sch, cng khng c iu kin truy
cp ti mng internet v my vi tnh, nht l cc
nng dn v nhng ngi vng su vng xa.
V th, chng ti mong cc bn, sau khi c bn
ebook ny, nu bn thy n hu ch v bn c iu
kin ti chnh, th hy ng h bng cch mua sch
giy gi tng cc i tng trn.
MC LC
LI GII THIU..................................................................10
LI GII THIU CHO TI BN LN TH NHT...15
CH THCH BN DCH.....................................................20
I................................................................................................. 23
HY NHN HT LA NY......................................23
CHNG G C..............................................................27
TR V THN QU..................................................37
TIN TI NGH NNG KHNG-LM-G-C44
TR V NGUN CI................................................50
MT L DO KHIN NNG NGHIP T NHIN
CHA C LAN RNG.......................................55
CON NGI KHNG HIU T NHIN.............59
II............................................................................................... 66
BN NGUYN TC CA NNG NGHIP T
NHIN...........................................................................66
LM NNG GIA VNG C DI.........................78
LM NNG VI RM..............................................84
TRNG LA TRN NG CN............................92
7
CY N QU...............................................................98
T VN...............................................................103
TRNG RAU NH KIU CY MC HOANG..107
NHNG IU KIN CHO VIC T B HO CHT
....................................................................................... 115
CC HN CH CA PHNG PHP KHOA HC
....................................................................................... 122
III........................................................................................... 127
MT NNG DN LN TING.............................127
MT GII PHP GIN D CHO MT VN KH
KHN..........................................................................132
TRI CY THI KH KHN...............................137
TIP TH THC PHM T NHIN..................144
NNG NGHIP THNG MI S THT BI149
TIN HNH NGHIN CU CHO LI CH CA AI?
....................................................................................... 154
U L THC PHM DNH CHO CON NGI?
....................................................................................... 158
CI CHT KHOAN DUNG DNH CHO I MCH
....................................................................................... 167
CH CN PHC V T NHIN V TH L MI
S TT P C......................................................174
LI GII THIU
C th gi ng Masanobu Fukuoka, tc gi cun
sch, l ngi nng dn v i nht hnh tinh cng
khng c g l lm dng t ng. ng l ngi t
n cnh gii v vi trong nng nghip v l v s t
ca nng nghip t nhin.
Nhng bn khng nn ta cun sch
nh la. Cuc cch mng mt-cng-rm, nhng
chng c cuc cch mng no y c. Cun sch
ch l nhng ghi chp ca mt ngi lm nng
khim nhng rn rn trc thin nhin vn
rung, nh th mi mt t c vit ra tc gi u
s lm tn thng t ai cy c.
Bn cng s tht vng nu c nh tm trong
cun sch ny nhng tri thc v nng nghip, d l
nng nghip hu c hay nng nghip t nhin. Bi
v i vi ng Fukuoka, tri thc l hu hn, cn
thin nhin cy ci l v cng, ci hu hn khng
th thu tm c ci v cng.
Cun sch cng khng nhm gp phn lm a
dng ho kin thc ca bn v thin nhin v cuc
sng. Bn s thy tc gi ca n khng h c nh
nh vy.
10
Nh bo Hong Hi Vn
14
19
CH THCH BN DCH
Mt bn dch trc ngha t ngn ng ny
sang ngn ng khc l kh, gi c phong
v v hm ngha ng bi cnh vn ho ca bn
gc li cng kh khn hn. c bit ting Nht
vn tinh t hn ting Anh trong vic biu t
nhng tri nghim tinh thn v trit l, nh
trong quyn sch ny. Mt s thut ng, chng
hn nh kin thc phn bit v phi phn
bit, v tm, hay khng-lm-g-c khng
c t tng ng trong ting Anh, th nn
chng c bin gii theo ngha en v b
sung l gii dng ch thch.
Cc trit gia phng ng khi truyn dy
thng dng php i nghch, ph nh v s
mu thun rnh rnh b gy li t duy
thng thng. Nhng on nh vy khng
nht thit phi hiu theo ngha en hay ngha
bng, bn c c th xem nh mt dng bi
tp nhm m rng tm thc ra vi cch nhn
nhn vt khi tm tr nng.
20
I
HY NHN HT LA NY
Ti tin rng ch mt cng rm cng c th
lm nn c mt cuc cch mng. Thot nhn,
cng rm c v mng manh v khng ng k
g. Kh c ai li c th tin rng n c th khi
ngun cho mt cuc cch mng. Nhng ti
i n ch nhn ra c sc nng v quyn
nng ca cng rm ny. i vi ti, cuc cch
mng ny rt thc.
Hy nhn nhng cnh ng i mch v hc
mch ny. Khi chn, chng s t nng sut
khong 22 gi (gn 6 t) trn mt nghn mt
vung. Ti tin rng nng sut ny ngang nga
vi tp u tnh Ehime. M nu ngang nga
tp u ca tnh Ehime, th n c th d dng
ngang bng vi sn lng thu hoch tp u
trn ton quc v y l mt trong cc khu
vc nng nghip trng yu ca Nht Bn. Th
m nhng tha rung ny khng h c cy
t sut hai mi lm nm qua.
22
23
25
CHNG G C
Gn y, mi ngi hay hi ti l do ti sao
nhiu nm trc y ti khi s lm nng
theo kiu ny. Cho ti gi, ti cha tng trao
i v vn ny vi bt c ai. C th ni iu
l bt kh thuyt. Ch n gin l - nn ni
th no nh - mt c sc, mt nh chp, mt
tri nghim nh khi s tt c.
S nhn ra hon ton thay i cuc
i ti. N chng phi l th m ta c th thc
s ni ti, nhng n c th c din t li
th ny: Loi ngi chng bit g ht. Chng
c mt gi tr ni ti sn c trong bt k th g,
v mi hnh ng u l gng cng v ch, v
ngha. iu ny nghe c v phi l, nhng nu
phi ni thnh li, th l cch duy nht
m t n.
T tng ny hnh thnh t ngt trong
u khi ti cn kh tr. Ti khng bit liu
s thu trit, rng mi hiu bit v n lc ca
con ngi u v dng, l c ng hay khng,
26
Bn mi nm trc, lc hai mi lm
tui, ti lm vic cho Cc Hi quan Yokohama
B phn Thanh tra cy trng. Cng vic
27
28
31
34
35
TR V THN QU
Hm sau ngy din ra tri nghim , tc
ngy 16 thng nm, ti n ch lm, lp tc
np n xin ngh vic. Cc cp trn, bn b ca
ti u kinh ngc. H chng bit phi ni sao.
H t chc tic chia tay cho ti ti mt nh
hng pha trn bn tu, nhng khng kh c
mt cht k k. Chng trai tr m cho n ngy
hm trc vn rt ho ng vi mi ngi,
cng khng c v g l c bit bt mn vi
cng vic, ngi m, tri li l ng khc,
dnh trn tri tim cho cng trnh nghin cu
ca mnh, bng dng li tuyn b anh ta s b
vic. Cn ti th , vui v ci ha h.
By gi, ti ni vi mi ngi th ny:
pha bn ny l bn tu. pha bn kia l cu
tu s 4. Nu mi ngi ngh bn ny l s
sng, vy bn kia s l ci cht. Nu mun loi
b tng v ci cht, mi ngi cn loi b
trong u c nim rng c s sng pha bn
ny. S sng v ci cht l mt.
36
38
39
ti bt u t tng y. l nm tr v th
13 ca Thin hong thi by gi, nm 1938.
Ti n nh cuc sng trn ni v mi th
din ra tt p, cho ti khi cha ti tin tng
giao cho ti khu vn cy tru qu. ng ct
ta cy thnh hnh nhng chn ru sake
vic thu hoch qu c d dng hn. Khi ti
mc k chng th nhng cnh cy mc qun
vo nhau, bn cn trng tn cng cy, chng
my chc m ton b vn cy tn li.
Ti tin rng cy trng t chng mc v
khng cn phi chm sc. Ti hnh x theo
tn iu rng mi th phi c mc theo
con ng t nhin ca n, nhng ti pht
hin ra rng nu ta p dng cch suy ngh ny
ngay tc khc th mi chuyn s tin trin
khng c tt p nh ngh. y l b
mc, ch chng phi lm nng t nhin.
Cha ti b sc. ng ni ti cn phi thit lp
li k lut cho bn thn, c l l kim mt cng
vic u ri quay li khi chnh n
mnh cho ng hong. Vo thi im , cha
ti ang gi chc trng lng v tht l kh
cho nhng thnh vin khc trong cng ng
giao thip vi a con trai k qui ca ng,
ngi m r rng cng chng th sng ha
40
th di y nh nhm, ti quay tr v qu v
bt tay vo cng cuc lm nng mi.
42
43
TR V NGUN CI
Ta ln ci cn di ca chic hi, ti tm
dng cng vic trong vn v nhn m m
v pha nhng ngn ni ng xa v ngi lng
bn di. Ti t hi lm th no m nhng
trit l ca con ngi li thnh ra quay nhanh
hn c s i thay ca bn ma.
Con ng m ti theo ui, cch lm nng
t nhin ny, m n tng i vi hu ht mi
ngi l xa l, lc u n c din dch nh
l mt phn ng chng li s pht trin tin
tin v to bo ca khoa hc. Nhng tt c
nhng iu m ti vn ang lm by lu nay,
trng trt y, ni lng qu ny, l c cho
mi ngi thy rng thc ra h chng bit g
c. Bi l th gii ang dch chuyn vi nng
lng mnh lit theo chiu hng ngc li,
nn c th trng nh ti ang tt hu, nhng
ti tin mt cch c quyt rng con ng mnh
ang i theo l con ng hp l nht.
48
51
52
MT L DO KHIN
NNG NGHIP T NHIN
CHA C LAN RNG
Trong hai mi, ba mi nm qua, phng
php trng la go v ng cc ma ng ny
c kim nghim trn din rng vi nhiu
kiu thi tit v iu kin t nhin khc nhau.
Hu ht cc tnh trn nc Nht u cho th
im so snh sn lng ca phng php
gieo trc tip, khng cy t vi nhng
rung la nc v cnh ng i mch c
cy xi hay hc mch c vun lung to rnh.
Nhng cuc kim nghim ny khng cho thy
bng chng no tri ngc vi tnh kh dng
ph qut ca cch lm nng t nhin c.
V v th ngi ta c th t ra cu hi ti
sao s thc ny vn cha c lan to. Ti
ngh rng mt trong nhng l do l ch th
gii tr nn chuyn bit ho ti mc ngi
ta khng th no nm bt c bt c ci g
trong s ton vn ca n na. Ly v d, mt
53
c n y cha, th cu tr li l cha, h
cha n. M nu ti mt cuc hi tho hay
hp mt ta c xut th p dng phng
php ny, hay phi gi l phi-phng php
mi ng, trn din rng, th ti on rng
lnh o tnh hay trm nghin cu s tr li :
Xin li, vn cn qu sm cho iu . Trc
tin, chng ta cn phi tin hnh cc nghin
cu t mi gc c th trc khi a ra ph
chun cui cng. S phi mt hng nm
mt kt lun nh th c a xung.
Nhng vic th ny xy ra thng xuyn.
Cc chuyn gia v cc k thut vin t khp
Nht Bn u tng n nng tri ny. Quan
st nhng cnh ng ni y t gc nhn
chuyn mn ca ring mnh, tt c nhng nh
nghin cu ny u thy chng t nht l ng
hi lng, nu khng ni l xut sc. Nhng
trong sut nm, su nm k t khi v gio s
trm nghin cu n ti y thm, tnh Kochi
vn chng thy thay i c bao nhiu.
Trong nm nay, khoa Nng nghip ca
trng i hc Kinki lp mt nhm d n
v lm nng t nhin m trong sinh vin
ca cc khoa khc nhau s n y tin
hnh cc cuc iu tra nghin cu. Cch tip
cn ny c th l mt bc tin gn hn,
55
56
Ly mt v d, ti bo vi mt qu ng
ti t trm nghin cu khi ng ta ang kho
st mi lin h gia ry xanh trn cy la v
nhn trn nhng tha rung ca ti rng:
Gio s , do bi ng ang nghin cu nhn
nn ch quan tm vo mt trong s nhiu loi
thin ch ca bn ry xanh. Nm nay nhn
xut hin nhiu, nhng nm ngoi th l cc.
Nm trc na th ch chim u th. C v s
loi m.
Cc nghin cu chuyn bit khng th no
nm bt c vai tr ca ch mt loi sn mi
vo mt thi im nht nh trong mi tng
quan phc tp gia cc loi cn trng. C
nhng ma s lng ry xanh thp v c nhiu
nhn. C nhng khi tri ma nhiu v bn ch
xi sch nhn, hoc nhng khi tri t ma th
c ry xanh ln ch nhi u chng thy u.
Cc bin php kim sot cn trng m lm
ng mi quan h gia bn thn cc loi cn
trng vi nhau th thc s v dng. Vic
nghin cu trn loi nhn v ry xanh cng
phi xem xt n c mi quan h gia ch v
nhn. n lc ny th s cn n mt v gio s
chuyn v ch nhi, cc chuyn gia v nhn v
ry xanh, mt v khc v cy la v mt chuyn
59
61
Hin tng ko by ln nh th ny ca
m nhn, din ra trn nhng rung la ma
thu v nh nhng ngh s o thut bin mt
ch sau mt m, vn cha l gii c. Chng
ai bit chng t u ti, lm sao chng sng
st qua ma ng, hay khi bin mt th chng
i u.
V v th vic s dng ho cht khng phi
ch l vn ca ring cc nh nghin cu cn
trng. Cc trit gia, gii tn gio, ngh s ln
cc nh th cng phi gip ra quyt nh liu
c nn cho php dng ho cht trong lm nng
hay khng, v u l h qu c th xy ra ngay
c khi s dng cc loi phn bn hu c.
Chng ti s thu hoch c khong 22 gi
(6 t) la go v 22 gi ng cc ma ng t
mi nghn mt vung t ny. Nu thu hoch
t ti 29 gi, nh thnh thong vn t c,
c th ta s khng tm c ni no trn ton
quc c sn lng ln hn. Do bi cng ngh
tin tin chng gp phn g ti vic trng
nhng cy ng cc ny nn n ni bt ln nh
l mt s tri ngc vi nhng gi nh ca
khoa hc hin i. Bt c ai n y, thy
nhng mnh rung ny v chp nhn nhng g
m chng chng thc, s cm thy nhng mi
nghi ng su sc c t ra trn cu hi liu
62
63
II
BN NGUYN TC
CA NNG NGHIP T NHIN
Hy cn thn khi i qua nhng cnh ng
ny. Chun chun, bm ngi bay nhn nhp.
Ong mt v v bay t hoa ny sang hoa khc.
Vch l cy ra bn s thy bn cn trng, nhn,
ch, thn ln v nhiu con vt nh khc ang
hi h ngc xui trong bng mt. Chut chi
v giun t th o hang di mt t.
l ng la cn bng sinh thi. y,
cc cng ng cn trng v thc vt duy tr
mt mi quan h n nh. Bnh trn cy ci
qut qua vng ny khng phi l chuyn l,
nhng ma mng trn nhng cnh ng ca
ti khng b nh hng.
Gi hy nhn sang cnh ng ca hng xm
mt cht. C c dn sch bng thuc dit c
v bng cch cy xi. Nhng ng vt sng
64
Bn Nguyn Tc
Th nht l KHNG CY XI T, ngha l,
khng cy hoc lt ngc t ln. Hng th k
qua, ngi nng dn cho rng cy rung l
vic lm thit yu cho vic trng cy lng
thc. Tuy nhin, khng cy xi li l iu cn
bn trong vic lm nng t nhin. t t xi
trn khi r cy xuyn qua, cng vi hot ng
ca cc vi sinh vt, ng vt nh v giun t.
Th hai l KHNG DNG PHN HO HC
9
65
66
Cy Xi t
Khi t b cy xi, mi trng t nhin b
bin i khng cn nhn ra c na. Tc
ng tr li ca nhng hnh ng nh th ny
gy ra nhng cn c mng cho v s th h
nng dn. Ly v d, khi mt khu vc t t
nhin b t di li cy, nhng ging c rt
khe nh c mn tru v cht cht i khi ln
t c rau mu. Khi nhng loi c ny chim ch
ri th nm no ngi nng dn cng phi i
mt vi mt nhim v lm c gn nh l bt
kh thi. Thng xuyn nh vy, t ai s b
b hoang.
i ph vi nhng vn nh vy, cch
gii quyt hp l duy nht l khng tip tc
tin hnh cc bin php tri t nhin na, l
nguyn nhn t u gy ra tnh trng ny.
Ngi nng dn cng c trch nhim khc
phc cc hu qu m h gy ra. Vic cy xi
67
Phn Bn
Ngi ta bit n ti nh cu hi Nu c
mc ng rung t pht trin th mu
m ca t s tng hay l s suy kit? khi ni
chuyn vi chuyn gia v mu m ca t.
Thng th h ngng li mt lc ri ni g
kiu nh, , xem no... N s tr nn suy
kit. khng, s khng nh th khi ta nh mt
iu rng khi trng la trong mt thi gian di
trn cng cnh ng m khng bn phn, thu
hoch n nh mc 9 gi (hn 2 t) cho mt
nghn mt vung. t s khng mu m ln
cng khng suy kit i.
Cc chuyn gia ny ang ni v ng la
nc c cy xi. Nu mc cho t nhin
lm phn s ca n, mu m s tng. Cht
hu c cn li ca thc vt v ng vt c
tch t v c phn hy trn b mt t bi vi
khun v nm. Vi s chuyn ng ca nc
68
i Ph Vi C
Di
y l mt s im chnh cn nh khi i
ph vi c di:
Ngay khi dng cy xi t, lng c di s
gim nhanh. Cng vy, chng loi c trn cnh
ng y cng thay i.
Nu ht ging c gieo trong khi cy v
trc vn ang chn dn trn ng th nhng
ht ging ny s ny mm trc c di. C ma
ng ch mc sau khi thu hoch la, nhng
cho ti lc th cy ng cc v ng cng
71
72
Kim Sot Su
Bnh
Vn cn nhiu ngi ngh rng nu khng
dng ho cht th cy n tri v cc cy lng
thc trn ng s ho a ngay trc mt h.
Tht ra th chnh bi vic s dng cc ho cht
m con ngi v tnh thit lp nhng
iu kin cho ni s khng c c s c
th tr thnh hin thc.
Gn y, cy thng Nht Bn b ph
hoi nng n do s bng pht ca bn mt n
v thng. n lc chn ng thit hi, cc
kim lm vin hin gi ang phi dng trc
thng ri thuc t trn khng. Ti khng
ph nhn rng v ngn hn, vic lm ny c
hiu qu, nhng ti bit, hn l phi c cch
khc.
Bnh mt n cy ny, theo cc nghin cu
gn y nht khng phi l ly nhim trc tip,
m xut hin theo sau hot ng ca loi giun
trn trung gian. Bn giun trn sinh si ny n
trong thn cy, lm tc ng vn chuyn
nc v cht dinh dng, cui cng lm cho
cy thng ho v cht. Nguyn nhn ch yu,
d nhin, vn cn cha r rng.
73
75
77
78
79
81
LM NNG VI RM
Vic ri rm thay v c th c coi l
khng quan trng, n li l iu cn bn trong
phng php trng la go v ng cc ma
ng ca ti. N kt ni vi tt c, vi ph
nhiu ca t, vi s ny mm, vi c di, vi
vic khng cho l chim s ti ph, vi iu tit
nc. Trong thc hnh hay trong l thuyt,
vic s dng rm khi lm nng l mt vn
ct yu. l iu m c v nh ti khng ti
no lm cho ngi ta hiu c.
Ri Rm Cn
Nguyn Cha Ct
Trung tm th nghim Okayama ang th
trng la go gieo ht trc tip trong 80%
rung th nghim ca mnh. Khi ti xut h
nn ri rm cn nguyn cha ct, hn h ngh
iu khng th ng c, v cho tin
hnh cc v th nghim sau khi cht nh rm
ra bng my ct. Khi ti thm ni vi nm
trc, ti thy cc tha rung c chia ra
82
Rm Lm Mu
M t
Vic ri rm duy tr cu trc t v lm cho
t mu m nn phn sn thnh ra chng
cn thit. iu ny d nhin c lin quan ti
vic khng cy xi t. Nht chc mi rung
ca ti l khng c cy ba g sut trn hai
mi nm nay, m mi ma qua i cht lng
t li c ci thin thm ln. Ti c tnh
rng lp t b mt, giu cht mn, tr nn
mu m vi dy ti hn mt tc trong sut
84
Khng Cn Chun
B Phn
Khng cn phi chun b phn na. Ti
khng ni l bn khng cn cn ti phn vi
sinh ch l khng vic g phi vt v to ra
n. Nu rm nm trn mt rung vo ma
xun hoc ma thu ri c ph ln mt lp
mng phn g hay vt th chng s phn hy
hon ton trong su thng.
lm phn bng phng php thng
thng, ngi nng dn phi lm vic qun
qut di nh mt tri thiu t, bm nh
rm, ch thm nc v vi, o ng ri
chuyn ra rung. Anh ta t hnh h bn thn
mnh v ngh rng l cch tt nht. Ti
mun thy ngi ta ch vic ri rm, tru hoc
mn ca trn khp rung ca h hn.
i dc tuyn Tokaido vng pha ty Nht
Bn, ti thy rng rm c ct di hn
khi ti ln u tin ln ting v vic ri nguyn
rm cha ct. Ti phi khen ngi nhng ngi
nng dn ny. Nhng nhng chuyn gia thi
85
Ny Mm
Hng trm nm nay, nng dn rt cn
trng trong vic chun b t m cy m
ln ln khe mnh cng cp. Nhng khonh
t nh c chun b ngn np nh th
chng l bn th gia tin. t c cy xi, ct
v tro tru c ri khp xung quanh, v
ngi ta gi li cu nguyn cho cy m mau
ln.
Th nn khng c g kh hiu khi nhng
dn lng quanh y ngh rng ti mt tr mt
ri, i vi la ging trong khi ng cc v ng
vn ang cn trong ng, vi c di v nhng
mnh rm mc vng vi khp ni.
86
Rm Gip i
Ph Vi C Di V
Chim S
ng ra th mt nghn mt vung rung s
cho tm 4 t rm. Nu tt c rm c ri tr
li trn ng, b mt ca n s c ph hon
ton. Ngay c ging c kh chu nh c mn
tru, vn kh khn nht gp phi trong
phng php khng cy xi, cng c th kim
sot c.
Chim s cng khin cho ti au u. Vic
gieo ht trc tip khng th thnh cng nu
khng c bin php hu hiu i ph vi l
chim, v vic gieo ht trc tip chm ph bin
nhiu ni cng ch v mi l do ny. Nhiu
ngi trong s cc bn c th gp vn
tng t vi l chim s, v th cc bn s bit
ti l g.
Ti vn nh nhng ln l chim theo ngay
sau ti v chn ht ngay s ht ging m ti
va gieo, trc c khi ti kt thc vic gieo
trng bn kia cnh ng. Ti th dng b
nhn, li che v nhng si dy buc my ci
can gy ting ng ui chim, nhng chng
my tc dng. Hoc gi, nu mt trong nhng
88
89
TRNG LA TRN NG CN
Vo u thng tm, khi nhng cy la trn
rung ca lng ging cao ngang lng, th
trn rung ca ti, chng ch cao bng mt
na. Tm cui thng by, nhng ngi ti
thm rung lun t ra hoi nghi v hi: Tin
sinh Fukuoka , ch la ny liu c nn cm
cho g khng? Chc ch, ti tr li: Khng
cn phi lo.
Ti khng ch trng cho cy mc nhanh,
cao ln vi nhng ci l to. Thay vo , ti gi
cho cy cng nh gn cng tt. Gi cho ngn
cy nh, khng chm bn qu mc, v
chng mc ng theo hnh dng t nhin ca
cy la.
Thng th nhng cy la cao 9 tc hoc 1
thc 2 ra l xum xu v cho cm tng rng
n s u nhiu ht, nhng thc ra ch cc
nhnh l mc khe m thi. Sn lng tinh bt
ln nhng hiu qu th thp, v qu nhiu nng
lng c dng vo vic pht trin thn l
nn chng cn bao nhiu c tch tr trong
90
95
CY N QU
Ti cng trng nhiu ging cam qut trn
nhng sn i gn nh. Sau chin tranh, khi
khi nghip lm nng, ti bt u vi 7.000
mt vung trng cam qut v 1.500 mt vung
rung trng la. Gi th ch din tch trng cam
qut khng thi cng ln ti trn 50 nghn
mt vung. Ti c s t ny nh tip qun cc
sn i b b hoang xung quanh. Ri ti
pht quang chng bng tay.
Nhng cy thng trn mt s sn dc ny
b cht tri vi nm trc . Tt c nhng
g ti lm l o cc l theo ng vng quanh
i v trng nhng cy cam qut ging. Cc
chi cy nh t nhng gc cy b n v vi
thi gian, c lau Nht, c tranh, v dng x
bt u pht trin mnh. Cc cy cam ging lt
thm trong m cy ci ri rm .
Ti ct i phn ln cc mm thng, nhng
vn cho mt s mc tr li chn gi. Ri ti
pht i nhng bi cy v m c che kn mt
t v trng c ba l ln .
96
97
Khng Git
Nhng Loi Thin
ch
Ti ngh ai cng bit rng nhng con su
hi thng thy nht trong cc vn cy, nh
rp v b sp c sng, u c k th t
nhin, nn khng cn phi dng thuc tr su
kim sot chng. C mt thi, loi thuc tr
su Fusol c dng Nht Bn. Cc loi thin
ch b tiu dit hon ton v hu qu vn cn
cho n gi nhiu tnh trong c nc. T
kinh nghim ny, ti ngh phn ln nng dn
nhn ra rng khng nn dit b cc con
thin ch bi l v lu v di, thit hi ln hn
do l cn trng ph hoi l iu khng th
trnh khi.
Khi bn ve v rp xut hin tht, nu dng
dung dch du my, loi ho cht gn nh v
hi i vi bn thin ch, c pha long 200
98
100
T VN
Khng cn ni cng bit rng vic ci thin
t l mi quan tm c bn trong chm sc
vn cy. Nu dng phn ho hc cy ci s
sinh trng cao ln hn, nhng nm ny qua
nm khc t s tr nn cn ci. Phn bn ho
hc s ht kit sc sng ca t. Ngay c nu
ch dng cho mt th h thi, t cng s phi
chu tn tht ng k.
Trong lm nng khng c con ng no
khn ngoan hn con ng ci thin t mt
cch tng th. Cch y hai mi nm, b mt
ca ngn ni ny ch l t st tr tri, cng
n ni khng th cm xng vo c. Phn
ln t quanh y lc l nh th. Ngi ta
trng khoai ty cho n khi t cn kit v ri
b hoang chng. C th ni rng, khng phi
ch trng cam v rau xanh, m ng ra ti cng
gip phc hi mu m ca t y.
Chng ta hy ni v vic ti phc hi
nhng sn ni cn ci ny nh th no. Sau
chin tranh, k thut cy xi vn cam v o
101
104
105
107
nh ngi cu v c mn tru. Nu c ba l
c gieo trn ln vi ht ging rau, n s c
tc dng nh mt lp che ph sng, lm mu
m cho t, gi t m v ti xp.
Cng nh vi cc loi rau, iu quan trng
l chn ng thi im gieo ht c ba l.
Cui h hoc vo ma thu l thi im tt
nht; b r ca chng s pht trin trong sut
nhng thng lnh lo, to cho c ba l vt
qua c cc loi c ma xun. C ba l cng
mc tt nu gieo sm vo ma xun. Vi ht
hoc trng thnh hng cch nhau khong tm
3 tc l n. Mt khi c ba l tr vng c,
ta s khng cn gieo li n trong vng nm hay
su nm.
Mc ch chnh ca vic trng rau bn
hoang d ny l trng hoa mu cng t
nhin cng tt trn t m nu khng canh tc
th s b b khng. Nu ta c tnh s dng cc
k thut tin tin hoc c c c sn
lng ln hn, nhng n lc y s kt thc
trong tht bi. Trong hu ht cc trng hp,
tht bi ny s c nguyn nhn do su bnh.
Nu cc loi tho dc v rau c trn ln
16
111
112
114
118
CC HN CH CA
PHNG PHP KHOA HC
Cc nh nghin cu nn tr thnh trit gia
trc khi tr thnh nh nghin cu. H nn
xem xt u l mc tiu ca con ngi, u l
th m nhn loi nn to ra. Cc bc s trc
ht cn xc nh, mc cn bn, u l th
m con ngi da vo sng.
Bng vic p dng cc l thuyt ca mnh
vo lm nng, ti th nghim trng cc ma
v ca mnh theo nhiu cch khc nhau, lun
lun vi tng pht trin c mt phng
php gn vi t nhin. Ti lm c iu
ny bng cch b i nhng k thut nng
nghip khng cn thit.
Nng nghip theo khoa hc hin i th tri
li, khng c tm nhn nh vy. Vic nghin
cu lan man v mc ch khin mi nh
nghin cu ch nhn thy mt phn trong v
vn cc yu t t nhin tc ng ln sn lng
119
cht tc ng th no ln sc sn xut ca
chic l pha trn cng khi nhit trung bnh
l 29 C, th vn c nhng ni m nhit
ny khng phi l 29 . Hn na, nu nm
nay Ehime nhit l 29 th sang nm c
th n ch cn 24 . Nu ni n gin rng ch
cn y mnh qu trnh trao i cht l s lm
tng lng tinh bt hnh thnh v mang li
18
19
121
123
III
MT NNG DN LN TING
Nhng ngy ny, ti Nht Bn, ngi ta lo
ngi rt nhiu, mt cch chnh ng, v cht
lng mi trng suy gim dn n nhim
thc phm. Dn chng t chc cc cuc ty
chay v biu tnh ln phn i s th ca
cc nh lnh o chnh tr v cng nghip.
Nhng tt c nhng ng thi ny, nu c
tin hnh vi tinh thn nh hin ti, cng ch
l nhng c gng v ch m thi. Ni v chuyn
x l dn dp vi trng hp gy nhim c
th th cng ging nh cha triu chng trong
khi gc r ca cn bnh vn tip tc pht tc.
Chng hn cch y 2 nm, mt hi ngh
vi mc ch bn tho v nhim c t
chc bi Trung tm Nghin cu v Qun l
Nng nghip, cng vi y ban Nng nghip
Hu c v Nada Co-op (Hp tc x Nada). Ch
tr hi ngh l ng Teruo Ichiraku, ngi ng
124
tr nn ng s nh th no. Vo thi im ,
nhim c thy ngn ang c nhc n
hng ngy trn bo i nn mi ngi u
chm ch nghe xem ng ta ni g.
V din gi ny ni rng lng thy ngn
trong c th ca c ng, ngay c nhng con
bt c Bc Bng Dng v vng bin gn
Nam cc, l cc k cao. Tuy nhin, khi mt
mu vt trong phng th nghim thu thp c
t vi trm nm trc c m x v phn
tch th con c ny, tri vi k vng, li cng c
cha thy ngn. Kt lun tm thi ca ng ta l
vic tiu th thy ngn l cn thit cho s sng
ca c ng.
C ta nhn nhau ng vc. Mc ch ca
cuc hp ny ng l ra l xc nh lm th
no i ph vi vn nhim tc ng ln
mi trng v a ra cc bin php khc
phc n. Thay vo , y v i din ca Cc
Thy sn li ni rng thy ngn l cn thit
cho s sng ca c ng. iu ti mun ni
y l ngi ta khng nm c nguyn nhn
gc r ca nhim m ch thy n t mt kha
cnh hi ht v nng cn.
Ti ng dy v kin ngh rng chng ta
cn chung tay ln phc tho, lp k hoch c
126
128
129
C nh by gi th ch nhng ai b nh
hng trc tip nht mi tch cc trong vic
c gng tm cch i ph vi cc vn nn v
nhim, nh trong trng hp u tranh ca
cc ng dn a phng chng li cc cng ty
du ln sau s c trn du gn Mizushima.
Hoc khng th l mt s gio s ngh i
ph vi vn bng cch x mt con knh
xuyn qua mn phnh to ca o Shikoku
cho dng nc tng i sch ca Thi Bnh
Dng chy vo bin Ni Hi. Nhng chuyn
i loi nh vy c nghin cu v th
nghim ht ln ny n ln khc, nhng mt
gii php thc s th khng bao gi c th tm
ra theo cch ny.
S tht l d chng ta c lm g, tnh hnh
vn cng ngy cng xu i. Cc bin php i
ph cng cng phu th cc vn cng tr nn
phc tp.
Gi d nh mt ng ng c t
bng qua Shikoku v nc c bm t Thi
Bnh Dng vo bin Ni Hi. C cho l
iu ny c th lm sch c bin Ni Hi,
nhng s ly u ra in vn hnh cc nh
my sn xut ng thp v s cn bao nhiu
in chy my bm nc? Chc phi cn
n nh my in ht nhn. xy dng mt
131
cch .
Cc gii php gin d ca ti, nh ri rm
v trng c ba l, th khng to ra nhim.
Chng hiu qu v chng loi b c gc r
ca vn . Cho ti khi no m lng tin thi
hin i t vo nhng gii php i cng ngh
cn cha th b lt nho th tnh trng nhim
s ch c nc xu i.
21
133
135
139
140
141
143
145
147
150
154
U L THC PHM
DNH CHO CON NGI?
Mt ngy n, c ngi t i truyn hnh
NHK n v yu cu ti ni vi iu v v ngon
ca thc phm t nhin. Chng ti ni chuyn,
v ti yu cu anh ta so snh gia trng g
nui trong chung di t thp vi trng g
th chy t do trong vn trn ni. Anh ta
thy rng lng trng ca g b nht trong
tri nui thng thng th mm v long, c
mu vng nht cn lng trng g sng t
do trn ni th chc, n hi v c mu cam
sng. Khi ng gi, ch mt ca hng sushi trn
th trn, nm th mt trong cc qu trng t
nhin ny, ng ta ni y mi l trng tht, y
nh hi xa, v ng ta hn hoan nh th n l
bu vt.
Li na, trn vn qut c nhiu loi rau
khc nhau mc xen gia m c di v c ba l.
C ci, ngu bng, da chut, b, u phng, c
rt, nhng cy hoa cc n c, khoai ty,
hnh, ci cay, ci bp, vi ging u, v nhiu
155
c ci hoang v cy tm ma.
157
161
26
162
163
170
CH CN PHC V T NHIN
V TH L MI S TT P C
Ham mun v ca con ngi l nguyn
nhn c bn a th gii n tnh trng kh
khn hin nay.
Nhanh cn hn chm, nhiu cn hn t s
pht trin ho nhong ny lin quan trc
tip n s sp ang treo l lng trn u
x hi. N ch c tc dng chia ct con ngi
khi t nhin. Nhn loi phi thi nung chiu
cho ci ham mun s hu vt cht v li ch c
nhn, thay vo , hy hng ti nhn thc
tm linh.
Nng nghip phi thay i t cc hot ng
c gii c ln xung cc trang tri nh gn lin
vi bn thn s sng. i sng vt cht v ch
n ung cn phi n gin i. Nu lm c
iu , lao ng s tr thnh nim vui, v i
sng tinh thn s tr nn phong ph hn.
Ngi nng dn cng tng quy m hot
ng th th cht v tinh thn ca anh ta cng
171
27
172
173
174
Khng th lun bn
176
177
CC TRNG PHI
NNG NGHIP T NHIN
Ti c bit khng thch t lm vic. Con
ngi l loi ng vt duy nht phi lm vic,
v ti ngh l iu nc ci nht trn th
gii ny. Cc ng vt khc kim sng bng
cch sng, nhng con ngi th lm vic nh
in, ngh rng mnh phi lm vy mi sng
c. Cng vic cng ln lao, thch thc cng
cao th h ngh n cng tuyt vi. S tt bit
bao khi t b cch ngh y v sng mt cuc
sng d dng, thoi mi vi bao nhiu l thi
gian rnh ri. Ti ngh y l cch m cc con
th sng nhng vng nhit i, sng sng ti
ti bc ra ngoi xem c g n khng, tra
th nh mt gic di, hn phi l mt cuc
sng tuyt vi.
i vi con ngi, mt cuc sng gin d
nh vy l c th, nu ngi ta lm vic p
ng trc tip nhu cu hng ngy ca mnh.
Trong mt cuc sng nh th, lao ng chng
178
183
185
32
32
186
IV
S M H V THC N
Mt bn tr sng ba nm mt trong
nhng ci chi trn ni mt ngy kia ni vi
ti, Bc , khi ngi ta ni ti thc phm t
nhin chu ch bit ca h l g.
Khi ta ngh v iu th thy rng ai ai
cng quen thuc vi cm t thc phm t
nhin, nhng thc phm t nhin thc s l
g th khng my ai hiu mt cch r rng.
Nhiu ngi cho rng vic n nhng thc
phm khng c cha cc ho cht nhn to
hoc cc cht ph gia th l mt ch n t
nhin ri, ngi khc th ngh mt cch m h
rng ch n t nhin l tm thy nhng thc
phm nh th no trong t nhin th n ng
nh th.
Nu ta t cu hi, liu vic s dng la v
mui trong nu n l t nhin hay phi t nhin
th c hai cch tr li. Nu ch n ca nhng
ngi thi c s ch n thc vt v ng vt
187
Vy th n l g?
Nguyn do ca tt c nhng s m h ny
l ch, c hai li i ca tri thc loi ngi
phn bit (discrimination) v bt phn bit
(non-discrimination)33. Ngi ta thng tin
rng vic nhn nhn th gii khng lm ln l
iu c th c c ch qua vic phn bit. V
th, ci t t nhin nh thng c cp
l hm mt t nhin nh n c tip nhn
bi tr phn bit.
Ti chi t ci hnh nh rng tuch v t
nhin c to ra bi tr no con ngi nh
th, v ti cng phn nh rch ri gia n vi
bn thn t nhin - nh c tri nghim bi
s hiu bit bt phn bit. Nu chng ta xa b
i c khi nim sai lm v t nhin , ti
tin rng cn nguyn ca s hn lon trn th
gii s bin mt.
33
189
191
192
MN LA
THC PHM CA T NHIN
Suy ngh ca ti v thc phm t nhin th
cng ging nh vi vic lm nng t nhin.
Cng nh lm nng t nhin phi tun theo t
nhin nh n c, ngha l, t nhin c thu
hiu bi tm tr bt phn bit, th ch n t
nhin l mt cch n ung trong nhng
thc phm c thu hi ni hoang d hoc
l nhng cy c c trng theo cch lm
nng t nhin, v nhng con c c bt theo
nhng phng php t nhin, cch n ung
ny c c qua tm tr bt phn bit m
khng vn dng ti hnh ng c .
D ti c ni v hnh ng khng c v
phi phng php, th tt nhin nhng hiu bit
tr tu c c theo thi gian trong cuc sng
thng ngy vn c tha nhn. Vic s
dng mui v la trong nu nng c th b
ch trch nh l bc i u tin ca s chia
ct con ngi ra khi t nhin, nhng y n
193
195
196
197
198
to b, v u en c by ln bn tic mi
nm din ra trong nhiu th k ri.
Vic o nhng loi c ci trc c
b mc trn mt t, gi c bao ph bi
mt lp t v tuyt, l mt tri nghim thch
th trong ma ng. Ng cc v nhiu loi u
c trng trong nm cng miso v nc
tng l nhng mn n ch o lun lun c
sn. Cng vi ci bp, c ci, b v khoai lang
c tch tr trong ma thu l mt trong s
nhng thc n sn c trong nhng thng lnh
lo hn. Ti ty v hnh hoang rt hp vi v
ngon ca hu v con da bin c th bt c
vo thi gian .
Trong lc ch cho ma xun ti, ngi ta
c th thong thy nhng ci mm ca cy
chn nga v nhng ci l n c ca loi
phong l b l ra khi tuyt. Vi s tr li ca
ci xoong, rau t thi, c g, v nhng loi tho
dc hoang khc, c mt vn nhng cy rau
t nhin ca ma xun c th thu hi ngay
di ca s nh bp.
V th, bng vic i theo mt ch n gin
d, hi lm nhng thc phm ca cc ma
trong nm khc nhau gn nh, bng vic
thng thc s ton phn v hng v giu
200
201
202
VN HO M THC
Khi c hi l do ti sao chng ta li n
thc n, t ngi ngh xa hn ci thc t rng
thc n l cn thit duy tr s sng v s
sinh trng ca c th con ngi. Tuy nhin,
trn c iu ny, mt cu hi su xa hn v
mi quan h gia thc phm v tinh thn ca
con ngi c t ra. i vi con vt, ch n,
chi a ri ng l . i vi con ngi cng
vy, s l mt thnh tu ln lao nu h c
th thng thc nhng thc n b dng,
nhng cng vic hng ngy n gin v mt
gic ng thnh thi.
c Pht ni, Sc l Khng v Khng l
Sc. Do Sc trong ngn ng Pht gio ch vt
cht, hay l nhng s vt, cn Khng l tm
tr, ngi ang ni rng vt cht v tm tr l
nh nhau. Vt th c nhiu mu, hnh dng v
hng v khc nhau, cn tm tr con ngi th
bay chuyn t bn ny qua bn khc, b thu
203
Mu Sc
Th gii c by mu c bn. Nhng nu
by mu ny c kt hp li, chng tr thnh
mu trng. Khi c phn tch ra bng mt
thu knh, nh sng trng s cho ra by mu.
Khi con ngi nhn th gii ny vi v-tm,
th mu sc s bin mt. N l v mu. Ch khi
chng c nhn bi tm tr by mu ca s
phn bit th by mu sc ny mi xut hin.
Nc tri qua v s s bin i nhng
nc vn c l nc. Cng ging nh vy, mc
d tm thc c v nh tri qua nhiu bin c
nhng ci tm bt ng nguyn thu th khng
h thay i. Khi ngi ta m m by mu, tm
tr d dng b phn tn. Nhng mu sc ca l,
cnh cy v tri cy c thu nhn, trong khi
ci nn tng ca mu sc b b qua khng ch
ti.
iu ny cng ng vi thc n. Trong th
gii ny, c rt nhiu vt cht t nhin ph
hp lm thc n cho con ngi. Nhng thc n
ny c phn bit bi tm tr v c ngi
ta ngh l c nhng phm cht tt v xu. Khi
ngi ta chn la mt cch thc ci m
204
Hng V
Ngi ta ni Anh chng th bit thc n
c v nh th no cho ti khi anh n th
n. Nhng ngay c khi anh th n n thc, th
hng v ca thc n c th bin thin, tu
thuc vo thi im, trng hung, v thin
hng ca ngi ang nm n.
Nu ta hi mt nh khoa hc hng v l g,
ng ta s c nh ngha n bng cch tch ring
cc thnh phn khc nhau ra v bng cch xc
nh t l ca chua, cay, mn, ngt, ng.
Nhng hng v khng th c nh ngha
bng phn tch hay thm ch bng u li. D
cho nm v ny c li cm th, nhng
nhng n tng li c thu thp v din dch
bi tm tr.
Mt ngi sng t nhin c th t c
ch n ng n l nh bn nng ca anh ta
ang trong mt trt t lm vic ng n.
Anh ta thy tha mn vi thc n n gin; n
b dng, n thy ngon ming, v l dc
phm c ch mi ngy. Thc n v tinh thn
ca ngi l thng nht.
Con ngi hin i nh mt ci bn
nng trong sch ca mnh, v h qu l khng
th i hi v thng thc by tho dc ma
206
210
211
TNG KT CC KIU CH N
Trn th gii ny tn ti bn th loi ch
n chnh:
(1) Mt ch n lng lo tun theo nhng
ham mun v khu v thuc thi quen.
Nhng ngi theo ch n ny ng
nghing tht thng theo nhng thch
cht ny ra v th hiu. Ch n ny c
th c gi l n nung chiu bn thn, n
rng tuch.
(2) Ch n dinh dng tiu chun cho hu
ht mi ngi, rt ra t nhng kt lun v
sinh hc. Cc thc n dinh dng c n
vi mc ch duy tr s sng ca c th. N
c th c gi l n theo kiu ca ngi
duy vt, khoa hc.
(3) Ch n da trn cc nguyn tc tm linh
v cc trit l duy tm. t hn nh cho
thc n, nhm ti s nn, hu ht nhng
ch n t nhin ri vo th loi ny.
216
y c th c gi l ch n ca
nguyn tc.
(4) Ch n t nhin, tun theo ca to ho.
Loi b tt c nhng tri thc ca con
ngi, ch n ny c th c gi l ch
n phi phn bit.
u tin ngi ta trnh xa khi ch n
rng tuch l ngn ngun ca v s bnh tt.
Tip theo , khng cn o tng v ch n
khoa hc na, l ci ch n thun c duy tr s
sng sinh vt, nhiu ngi tin n mt ch
n theo nguyn tc. Cui cng, vt qua khi
iu ny, ngi ta i n ch n phi phn
bit ca con ngi t nhin.
Ch n Phi
Phn Bit
S sng ca loi ngi khng c duy tr
bi nng lc ca chnh n. T nhin sinh ra
con ngi v gi cho h sng. y l mi
tng quan vi t nhin m con ngi l mt
phn trong . Thc n l mn qu ca to
ho. Ngi ta khng to ra thc n t t nhin;
ng tri ban chng xung.
217
Ch n Theo
Nguyn Tc
Mi ngi nn nhn thc rng t nhin th
lun trn vn, cn bng trong s hi ha tuyt
38
218
219
Ch n in
Hnh Ca Ngi
Bnh Tt
Bnh tt pht sinh khi ngi ta xa ri t
nhin. S him ngho ca cn bnh t l trc
tip vi mc chia ct. Nu ngi bnh tr
li vi mi trng lnh mnh, thng th cn
bnh s bin mt. Khi s xa l vi t nhin ti
cc im, s lng ngi bnh s tng ln. Lc
mong c quay tr v vi t nhin ca
ngi ta s tr nn mnh m hn. Nhng
trong vic tm cch quay tr v vi t nhin
, ngi ta khng hiu r t nhin l g, v v
th n lc y l v ch.
Ngay c khi mt ngi c quay v ni sng
mt cuc sng s khai, anh ta vn c th tht
bi trong vic chm ti mc tiu thc s ca
mnh. Nu ta c gng mt iu g , nhng n
lc ca ta s chng bao gi gip ta t c
kt qu nh mong mun.
Con ngi sng trong cc th phi i
mt vi nhng kh khn kinh khng trong vic
c t ti mt ch n t nhin. Thc phm
t nhin n gin l khng c sn, bi l nng
dn ngng nui trng chng. Ngay c khi h
220
iu ti mun ni l, ng n vi ci u
ca ta, ngha l hy b i tm tr phn bit. Ti
hy vng l ci Mn la thc phm m ti
v lc trc s c tc dng nh mt s ch dn,
tm tt mi quan h gia cc loi thc phm
vi nhau v vi con ngi. Nhng ta cng c
th nm n i sau khi nhn thy n mt ln.
iu quan tm chnh yu y l cho
ngi ta pht trin c s nhy bn, cho
php c th t chn thc n. Vic ngh ngi ch
v bn thn cc loi thc n khng thi cn
mt tinh thn b qua mt bn th cng ging
nh vic ti thm mt ngi n, c cc bn
kinh vn, cn Pht th b bn ngoi. Thay v
nghin cu l thuyt trit l t ti s hiu
bit v thc phm, tt hn l hy t rt ra l
thuyt t trong ch n hng ngy ca mi
ngi.
Cc bc s chm lo cho nhng ngi bnh,
cn nhng ngi khe mnh th c lo liu
bi t nhin. Thay v mc bnh ri mi m
mnh vo mt ch n t nhin khe li,
ngi ta nn sng trong mt mi trng t
nhin sao cho bnh tt ng xut hin.
Nhng ngi tr tui ti v li trong
nhng ci chi trn ni, sng mt cuc sng s
223
224
thc ho c. Nu mt ci thnh th tt c
u thnh.
Ngi ta tha mn vi vic nhn th gii
nh mt ni m s tin b ny sinh ra t
ng lon v ri bi. Nhng s pht trin v
mc ch v mang tnh ph hoi ch mi ti s
hoang mang trong suy ngh, mi ti khng g
hn l s suy thoi v sp ca loi ngi.
Nu khng hiu r rng ci g l ngn ngun
bt ng ca tt c nhng hot ng ny hay
T Nhin l g th vic phc hi li sc khe
ca chng ta l iu bt kh.
226
V
THNG RNG KU TO
Nhng m thu thng di v lnh lo.
Sung sng bit bao nu ta c th dnh thi
gian ngi nhn vo bp than chy , tay p
vo cc tr nng. Ngi ta ni rng khi ngi
quanh ngn la th tr chuyn v iu g cng
c, th nn, ngh rng nhng chuyn bt
bnh ca cc bn nh nng s l mt ch th
v, ti cng thi thong a ch ny ra.
Nhng c v s c mt s vn .
Ngh m xem, trong khi ti y, tng ni
mi rng mi th chng c g ng k, rng loi
ngi th ngu mui, rng chng c g phi
c gng t cho bng c, v rng bt c ci
g hon thnh u l ph cng, lm sao ti c
th ni vy v ri tip tc huyn thuyn nh
th ny? Nu buc bn thn phi vit th g
ra, th iu duy nht ti vit s l: vit lch
cng v dng. Tht qu phc tp.
227
233
AI L K KH?
Ngi ta ni rng khng c sinh vt no
thng thi nh con ngi. S dng ci thng
thi y, con ngi tr thnh loi ng vt
duy nht c kh nng gy ra chin tranh ht
nhn.
Mt ngy n, ch ca hng thc phm t
nhin i din ca nh ga Osaka leo ln ni
ny, mang theo by ngi bn ng hnh,
ging nh by v ti thn vy. Bui tra, khi
chng ti ang thng thc mn cho thp
cm ngu hng t go lt, th mt ngi trong
s h ni: Trong m tr con, s lun c mt
a ci vang vui v khi i t m chng bn
tm g ti th gian, s c mt a khc lun
phi ng vai nga khi chi tr ci nga v
s lun c a th ba khn li, bit cch la
trm ly n vt bui chiu ca nhng a
khc. Trc khi chn lp trng, ngi thy
ni chuyn nghim tc v nhng phm cht
ng mong c ca mt ngi lnh o gii v
tm quan trng ca vic a ra mt quyt nh
234
236
Nu ta m khng lm g ht th th gii s
khng vn hnh c. Th gian s ra sao nu
khng c s pht trin y?
Ti sao anh li phi pht trin c ch? Nu
tng trng kinh t nhy t 5% ln 10%, liu
mc hnh phc c tng gp i khng? M
tc tng trng 0% th c g sai? Chng phi
y ng ra l mt kiu nn kinh t n nh
sao? Cn c bt c th g tt p hn vic sng
gin n v xem nh mi s hay sao?
Ngi ta tm thy mt ci g , hc hi
xem n hot ng th no, v a t nhin vo
s dng, c ngh rng y l v mun tt cho
nhn loi. Cho ti gi, kt qu ca ton b
nhng chuyn l hnh tinh ny tr nn
nhim, ngi ta tr nn hoang mang, v chnh
chng ta mi n nhng hn lon ca thi
hin i.
Ti nng tri ny, chng ti thc hnh cch
lm nng chng-lm-g-c, n cc loi ng
cc ton phn v ngon lnh, cng vi rau c v
cam qut. Ch cn sng gn gi vi ci ngun
ca mi th l thy c ngha v c s tha
mn cn bn ri. Cuc i l th ca.
Ngi nng dn tr nn qu bn rn khi
ngi ta bt tay vo nghin cu th gii v
237
238
SINH RA I NH TR
Mt chng trai tr khoc chic ti nh trn
vai, bc lng thng n ch chng ti ang
lm vic trn ng.
Cu t u ti?, ti hi.
T ng kia.
Lm sao cu ti y c?
Chu i b.
Cu n y lm g?
Chu khng bit.
Hu ht nhng ngi ti y u khng
vi vng h l danh tnh hay nhng cu chuyn
trong qu kh ca h. H cng khng ni r
mc ch ca mnh. Do nhiu ngi trong s
h chng bit ti sao mnh li n, m ch n
thi, nn chuyn ny cng tht t nhin.
Thu ban u, con ngi chng h bit
mnh t u ti hay mnh s i n u. Ni
rng ta c sinh ra t bng m v s quay v
239
bt c th g c dng ln bi tr nng ca
con ngi m ngi cng tuyn b rng nhng
cm xc ca con ngi ch l o tng.
bc tt tt u l o tng. Khng cha
th g?
Khng cha th g ? R rng l khi nim
h khng vn cn tn ti trong tm tr cu,
ti ni vi chng trai tr. Nu cu khng bit
mnh t u ti hay mnh sp i u, vy cu
lm sao c th chc chn l mnh ang y,
ang ng trc mt ta? S hin tn ny l v
ngha ?
245
NHNG M MY TRI DT
V O TNG CA KHOA HC
Sng nay, ti ang ra nhng hp ng
cam bn b sng. Khom ngi trn mt phin
phng, tay ti cm nhn c ci gi lnh
ca con sng vo thu. L ca nhng cy sn
dc b sng ni bt trn nn tri thu xanh
trong. Ti chong ngp trc v trng l
khng ng ca nhng nhnh cy tng phn
vi nn tri.
Bn trong ci cnh tng tnh c ny, ton
b th gii tri nghim u hin din. Trong
dng nc chy, dng thi gian tri, b tri v
b phi ca con sng, nh mt tri v nhng
bng rm, nhng chic l v bu tri xanh
tt c u xut hin bn trong cun sch
thing ling, lng cm ny ca t nhin. Cn
con ngi l mt nhnh lau mng manh ang
suy ngh.
Mt khi thc mc t nhin l g, anh ta
hn phi thc mc tip ci g l g, v ci
246
249
250
251
254
THUYT TNG I
Nhn ra nh nng rc r ca bu tri thu,
bao qut nhng cnh ng xung quanh, ti
thy kinh ngc. Ngoi tr nhng tha rung
ca ti cn th rung no cng c my thu
hoch la hoc my lin hp ang chy qua
chy li. Trong ba nm va qua, ngi lng ny
thay i n khng nhn ra c na.
ng nh d on, nhng thanh nin trn
ni chng h ganh t vi vic chuyn sang s
dng my mc ny. H thch th thu hoch
trong yn bnh, im lng vi chic lim tay kiu
c.
Ti hm , lc chng ti sp dng xong
ba ti, ti cht nh li bn tch tr, thi xa
xa lu lm ri trong ngi lng ny, vo thi
m nh nng vn phi cy rung bng tay, c
mt ngi bt u s dng con b. ng ta rt
t ho c th hon tt cng vic cy ba nng
nhc kia mt cch d dng v nhanh chng.
Hai mi nm trc, khi chic my cy u
255
MT NGI LNG
KHNG CHIN TRANH LN HO
BNH
Mt con rn ngm con ch trong ming n
ri lnh vo trong m c. Mt c gi ht tong
ln. Mt chng trai dng cm biu l cm gic
gh tm v nm mt hn v pha con rn.
Nhng ngi khc ph ra ci. Ti quay sang
pha chng trai va nm hn . Cu ngh lm
nh th th s c g?
Diu hu sn rn. Ch si tn cng diu
hu. Mt ngi git con si , v sau ny li
phi u hng trc con vi-rt lao. Vi khun
sinh si trong xc cht ca con ngi, v cc
loi th, cy c li pht trin mnh nh nhng
cht dinh dng s dng c do hot ng
ca bn vi khun. Cn trng tn cng cy ci
v l ch li n cn trng.
Th vt, cy ci, cc vi sinh vt tt c u
l mt phn trong vng tun hon ca s sng.
Duy tr s cn bng ph hp, chng sng mt
cuc i c kim sot mt cch t nhin.
258
259
265
Cng gn bn mi nm ri k t khi ti
nhn ra rm quan trng nh th no trong
vic trng la go v i mch. Vo lc by gi,
i ngang qua mt rung la tnh Kochi b b
hoang v khng canh tc trong nhiu nm, ti
trng thy nhng cy la non kho mnh ny
mm xuyn qua m c di qun vo nhau v
rm chng cht trn mt rung. Sau nhiu
nm tm hiu ngha ca chuyn , ti ra mt
c v cho mt phng php trng la go v
la mch hon ton mi.
Tin rng y l mt cch lm nng t nhin
v mang tnh cch mng, ti vit v n trong
sch v v tp ch, v ni v n trn truyn
hnh vi radio hng chc ln.
Nghe th c v y l mt chuyn v cng
n gin, nhng nng dn th qu cng nhc
trong suy ngh ca mnh v vic rm phi
c s dng nh th no, nn khng c v l
h s d dng chp nhn thay i. Ri rm
ti ln rung c th l mo him bi l o
n v thi thn l nhng cn bnh lun hin
din trong rm ca cy la. Trong qu kh,
nhng cn bnh ny tng gy ra thit hi
ln, v y l mt trong cc l do chnh m
ngi nng dn lun phi rm thnh phn
mn vi sinh trc ri mi a tr li rung.
268
269
271
272
Bn c thn mn,
Chng c ni u tt p hn th gian
ny. Nhiu nm trc y, ti nhn ra rng
con ngi chng ta th no th c nh th y l
tt ri, v th l ti ch vic tn hng cuc
sng ca mnh. Ti chn mt con ng v
lo quay v vi t nhin, khng b rng buc bi
tri thc v s n lc ca loi ngi. T ti
gi, cuc i ti tri thm c nm chc
nm. Ti c c mt s thnh cng, nhng c
c nhng tht bi. Nhiu gic m thi tr ca
ti vn cha thnh. Ti bit thi gian ti cn
c trn th gian ny l c hn.
Gi ti ngh hu, sng trong mt tp
lu trn ni gia vn cam. Ti ng ca
nng tri, khng n khch thp phng na
trn trng hn thi gian mnh cn li. iu
tuyt nht ca vic sng cuc i ngh hu
trn ni, tch khi nhng tin tc v th gii
bn ngoi, l ch ti c c mt cm nhn
khc v thi gian. Ti hy vng rng, khi thi
gian tri i, ti s c th tri nghim mt ngy
ging nh mt nm. Khi , ging nh dn b
273
u xun 1986
275
277
NGI C NI G
1. Nu mnh bit n Fukuoka sm hn, chc
hn cch dy con ca mnh c nhiu ci khc
so vi nhng g mnh lm.
Mai Hng (http://goo.gl/d3NXND)
2. Cuc chin gia cng rm v bnh ha cht
dit c bt u t lu trc khi mnh ra i.
Chc chn khi mnh cht i, n vn cha kt
thc. Nhng mnh chn ng v pha cng
rm v t ra mnh s chng kin cuc chin lu
hn, trong tnh trng khe mnh hn!
Trn Quc Khnh (http://goo.gl/BMcWZy)
3. Ng ra mt iu qu th v: rng cuc sng
thm thy khng u xa. Thin nh, ch l
th vo th ra. Ci thin sc khe cho mt th
h ch t nui con sa m. Ci thin mi
trng nhim t cng rm.
Trn Th Trung Thun
(https://goo.gl/kMUo49)
278
http://goo.gl/ESIfdm
http://goo.gl/a50wWs
http://goo.gl/JUPOVG
http://goo.gl/kakxhV
http://goo.gl/bHH3b9)
16. Lm nng nghip xanh, cho n hm nay
vn l mt khu hiu thi thng. D nhin,
pha sau ci khu hiu thi thng , xanh
i khi l mt th khi sinh lm thi tt tiu
chun hnh thc, nhn danh n kia i n
ci ch cui cng l nhng bi ton th trng
gia thi i tiu dng. Mt khi nng nghip
c t ln chic tu ln ca nn kinh t, n
khng cn l n, ngi nng dn khng cn
thy vui vi cng vic ca mnh, trit l tt p
ca ngh nng b ph hy.
(http://goo.gl/3GHd31)
17. C v khng thc t, nu k vng nhng t
tng ca Fukuoka v nhng ngi ng ch
vi ng c th i chiu xu hng phi t nhin
y ca phn ng nn nng nghip th gii.
Cng ging nh mt ngi c truyn dy
mt cun kinh hay. Vic ngi y c hay
khng, hiu c ti u, lm theo nhng
284
288
Hu Ch ha s Bt Ch
(https://goo.gl/Pkkpxl)
25. Phi ni rng cun sch ny qu i phong
ph v su sc v ni dung khin ngi c
mun hiu cn k c mt trang thi th cng
phi b cng ra tm hiu rt nhiu lnh vc
khc nhau v c mt s lin kt chc chn gia
chng. Vic ny cng ging nh mt ngi
mun tn hng c trn vn mt ming
cm go lt th hn phi kin nhn nhai i
nhai li tm t 70 n 100 ln vy!
V Thanh Ho (http://goo.gl/aQnY8n)
289