MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

MODUL
1
ASAS
KEMAHIRAN
PROSES SAINS

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

Pembolehubah
1. Apa itu pembolehubah ? Pembolehubah bermaksud objek,radas dan
keputusan yang digunakan dalam eksperimen.
2. Pembolehubah boleh dikelaskan kepada 3 jenis iaitu:
a. Pembolehubah dimanipulasikan (PM): Objek yang berbeza
PM adalah objek yang diuji dalam eksperimen. PM juga
adalah bahan atau objek yang berbeza.
b. Pembolehubah bergerakbalas (PB) : Keputusan eksperimen
PB adalah keputusan yang diperolehi dalam eksperimen. PB
hanya diperolehi selepas eksperimen dilakukan.
c. Pembolehubah dimalarkan (PR): Objek yang sama
PR adalah alatan atau radas yang tidak berubah sepanjang
eksperimen.
3. Pembolehubah boleh dikesan kedudukannya pada soalan, gambarajah,
jadual atau graf.
4. Sesuatu pembolehubah mesti mempunyai parameter. Parameter adalah
ciri penilaian yang membezakan setiap jenis pembolehubah.
5. Sebagai contoh jika kita kata kereta sebagai pembolehubah adalah
kurang tepat. Ini kerana pembolehubah mesti disertakan dengan
parameter. Contoh warna kereta adalah pembolehubah kerana ada
parameternya iaitu warna.
6. Secara formulanya untuk menulis pembolehubah ianya mesti ada
parameter + objek.
Contoh:Parameter
Ketinggian

Objek
Pokok ros

Pembolehubah
Ketinggian Pokok ros

7. Parameter boleh dikelaskan kepada 2 jenis iaitu parameter yang tidak

boleh diberikan corak dan parameter yang boleh diberikan corak.
8. Jadual dibawah beberapa contoh 2 parameter tersebut.
Parameter yang
tidak boleh

Corak

Parameter yang
boleh diberikan

Corak
2

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

diberikan corak
Jenis

Kasar/licin/kondukto
r
Layu/mati/subur

corak
Ketinggian

Bertambah/berkur
ang
Keadaan
Saiz
Bertambah/berkur
ang
Kehadiran
Hadir/tidak hadir
Kesuburan
Bertambah/berkur
ang
Kaedah
Guna
Panjang
Bertambah/berkur
mesin/tradisional
ang
Fasa bulan
Anak bulan/ bln
Berat
Bertambah/berkur
purnama
ang
Pengaratan
Kehadiran air dan
Ukurlilit
Bertambah/berkur
udara
ang
Terdapat banyak parameter yang boleh digunakan selain daripada jadual
di atas.

AKTIVITI LAPANGAN:
Senaraikan seberapa banyak objek yang dapat kamu lihat di kawasan kajian
dan berikan parameter yang sesuai.
a) Dalam Bilik Darjah:
Parameter

Objek

Pembolehubah

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

b) Di Kawasan Padang Sekolah

Parameter

Objek

Pembolehubah

c) Di Kawasan Tapak Perhimpunan

Parameter

Objek

Pembolehubah

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

d) Di Kawasan Kantin dan Dewan Terbuka

Parameter

Objek

Pembolehubah

Mengenalpasti pembolehubah
1. Pada aktiviti lapangan yang kamu lakukan, kamu telah dapat
menghubungkaitkan objek dan parameter yang sesuai sehingga ia
menjadi pembolehubah.
2. Perlu diingat pembolehubah boleh dibahagikan kepada 3 jenis iaitu:
a. ___________________________________________
b. ___________________________________________
c. ___________________________________________
3. Kita boleh mengesan pembolehubah menerusi :
a. _______________________________
b. _______________________________
c. _______________________________
d. _______________________________
Mengenalpasti pembolehubah melalui soalan dan gambarajah

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

1. Kamu boleh mengesan pembolehubah pada soalan dengan mencari
perkataan berbeza atau berlainan. Jika jumpa perkataan
tersebut gariskan kerana iai menunjukkan Pembolehubah
dimanipulasikan (PM). Perkataan sama pula merujuk kepada
Pembolehubah dimalarkan (PR). Perkataan selepas pula
merujuk kepada Pembolehubah bergerakbalas (PB).
2. Contoh mengesan pembolehubah pada soalan seperti dibawah:
Sekumpulan murid menjalankan satu penyiasatan. Dua buah kotak yang
sama saiz diisi tanah kebun yang sama jenis dan dilabelkan sebagai pasu X
dan pasu Y. Pasu X dan Pasu Y masing-masing ditanam dengan bilangan
biji benih yang berlainan iaitu sebanyak 5 dan 2 biji benih pokok
keembung. Selepas dua minggu, semua biji benih bercambah menjadi
anak pokok.

PM = Parameter + Objek (berlainan) Bilangan + biji benih =

Bilangan biji benih
PB = Parameter + Objek + Cerita (selepas) Keadaan + biji benih +
selepas dua minggu
= Keadaan biji benih selepas dua minggu
PR = Parameter + Objek (sama) Jenis + tanah kebun = Jenis tanah
kebun
Saiz + kotak = Saiz kotak
Nota: Dalam soalan hanya boleh ada satu PM. PR boleh wujud
lebih daripada satu.
3. Mengenalpasti pembolehubah melalui gambarajah boleh dilakukan
seperti teknik dibawah:
Sekumpulan murid menjalankan satu penyiasatan. Dua buah kotak yang
berisi tanah kebun dilabelkan sebagai pasu X dan pasu Y. pasu X dan
pasu Y masing-masing ditanam dengan 5 dan 2 biji benih pokok
keembung. Selepas dua minggu, semua biji benih bercambah menjadi anak
pokok.
Rajah 1 menunjukkan pemerhatian selepas 1 bulan.

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

pasu X
pasu Y
Langkah 1: Catatkan semua objek yang terdapat digambarajah.
C
a) Pasu , pokok, tanah
Langkah 2 : Letakkan parameter yang sesuai pada objek supaya menjadi
pembolehubah.
a) Jenis pasu , jenis pokok, saiz pokok, bilangan pokok, jenis tanah
Langkah 3 : Letakkan perkataan berlainan , sama atau selepas
pada pembolehubah yang sesuai
a) Jenis pasu (sama), saiz pasu
(sama) jenis pokok(sama), saiz
B
pokok(selepas), bilangan pokok(berlainan), jenis tanah(sama)
Langkah 4 : Kategorikan pembolehubah kepada PM, PB dan PR
a) PM : bilangan pokok
b) PB : saiz pokok selepas 2 minggu
c) PR : Saiz pasu ( hanya pilih 1 yang paling sesuai / releven)
E

Latihan mengesan mengenalpasti pembolehubah menerusi

soalan dan gambarajah

Tiang kayu

Rajah 3 menunjukkan eksperimen yang dijalankan oleh murid-murid tahun

lima. Mereka dapati panjang dan kedudukan bayang bayang berubah
mengikut kedudukan lampu suluh di A,B,C,D dan E.

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

Bayangbayang

Nyatakan: PM, PB dan PR mengikut langkah yang diberi

Langkah 1:

Catatkan 3 objek utama yang terdapat digambarajah

Langkah 2: Padankan parameter yang sesuai pada objek supaya menjadi

pembolehubah
Parameter

Objek

Langkah 3 : Letakkan perkataan berlainan , sama atau selepas

Pembolehubah

Sifat Pembolehubah

Langkah 4 : Kategorikan pembolehubah kepada PM, PB dan PR

Jenis
pembolehubah
PM(Dimanipulasi
)
PB(Bergerakbala
s)
PR(Dimalarkan)

Pembolehubah

Corak

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

Nyatakan: PM, PB dan PR mengikut langkah yang diberi

Langkah 1:

Catatkan 3 objek utama yang terdapat digambarajah

Langkah 2: Padankan parameter yang sesuai pada objek supaya menjadi

pembolehubah
Parameter

Objek

Langkah 3 : Letakkan perkataan berlainan , sama atau selepas

Pembolehubah

Sifat Pembolehubah

Langkah 4 : Kategorikan pembolehubah kepada PM, PB dan PR

Jenis
pembolehubah
PM(Dimanipulasi
)
PB(Bergerakbala
s)
PR(Dimalarkan)

Pembolehubah

Corak

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

Nyatakan: PM, PB dan PR mengikut langkah yang diberi

Langkah 1:

Catatkan 3 objek utama yang terdapat digambarajah

Langkah 2: Padankan parameter yang sesuai pada objek supaya menjadi

pembolehubah
Parameter

Objek

Langkah 3 : Letakkan perkataan berlainan , sama atau selepas

Pembolehubah

Sifat Pembolehubah

Langkah 4 : Kategorikan pembolehubah kepada PM, PB dan PR

Jenis
pembolehubah
PM(Dimanipulasi
)
PB(Bergerakbala
s)
PR(Dimalarkan)

Pembolehubah

Corak

10

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

Nyatakan: PM, PB dan PR mengikut langkah yang diberi

Langkah 1:

Catatkan 3 objek utama yang terdapat digambarajah

Langkah 2: Padankan parameter yang sesuai pada objek supaya menjadi

pembolehubah
Parameter

Objek

Langkah 3 : Letakkan perkataan berlainan , sama atau selepas

Pembolehubah

Sifat Pembolehubah

Langkah 4 : Kategorikan pembolehubah kepada PM, PB dan PR

Jenis
pembolehubah
PM(Dimanipulasi
)
PB(Bergerakbala
s)
PR(Dimalarkan)

Pembolehubah

Corak

11

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

Nyatakan: PM, PB dan PR mengikut langkah yang diberi

Langkah 1:

Catatkan 3 objek utama yang terdapat digambarajah

Langkah 2: Padankan parameter yang sesuai pada objek supaya menjadi

pembolehubah
Parameter

Objek

Langkah 3 : Letakkan perkataan berlainan , sama atau selepas

Pembolehubah

Sifat Pembolehubah

Langkah 4 : Kategorikan pembolehubah kepada PM, PB dan PR

Jenis
pembolehubah
PM(Dimanipulasi
)

Pembolehubah

Corak

12

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

PB(Bergerakbala
s)
PR(Dimalarkan)

Mengenalpasti pembolehubah menerusi soalan dan jadual

Mengenalpasti pembolehubah pada jadual adalah perkara yang paling mudah.
Jadual terdiri daripada 2 jenis iaitu jadual melintang dan jadual menegak.
a) Jadual melintang
PR

PM

b) Jadual menegak
PB

PR
PM
PB

Kedudukan pembolehubah PM, PB dan PR pada jadual.

AMARAN: Pada jadual kedudukan PB sahaja yang betul dan tepat. Kedudukan PR
dan PM adakalanya berubah. Oleh itu kenalpasti mana satu objek yang berbeza
(PM) dan objek yang sama (PR) menerusi perkataan pada soalan/gambarajah
ataupun data yang terkandung pada jadual.

Latihan

mengesan

mengenalpasti

pembolehubah

menerusi

soalan dan jadual

13

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

Nyatakan: PM, PB dan PR mengikut langkah yang diberi

Nyatakan: PM, PB dan PR mengikut langkah yang diberi

Langkah 1:

Catatkan 3 objek utama yang terdapat digambarajah

Langkah 2: Padankan parameter yang sesuai pada objek supaya menjadi

pembolehubah
Parameter

Objek

Langkah 3 : Letakkan perkataan berlainan , sama atau selepas

Pembolehubah

Sifat Pembolehubah

Langkah 4 : Kategorikan pembolehubah kepada PM, PB dan PR

Jenis
pembolehubah

Pembolehubah

Corak

14

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

PM(Dimanipulasi
)
PB(Bergerakbala
s)
PR(Dimalarkan)

Nyatakan: PM, PB dan PR mengikut langkah yang diberi

Langkah 1:

Catatkan 3 objek utama

Langkah 2: Padankan parameter yang sesuai pada objek supaya menjadi

pembolehubah
Parameter

Objek

Langkah 3 : Letakkan perkataan berlainan , sama atau selepas

Pembolehubah

Sifat Pembolehubah

Langkah 4 : Kategorikan pembolehubah kepada PM, PB dan PR

Jenis
pembolehubah

Pembolehubah

Corak

15

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

PM(Dimanipulasi
)
PB(Bergerakbala
s)
PR(Dimalarkan)

Nyatakan: PM, PB dan PR mengikut langkah yang diberi

Langkah 1:

Catatkan 3 objek utama yang terdapat digambarajah

Langkah 2: Padankan parameter yang sesuai pada objek supaya menjadi

pembolehubah
Parameter

Objek

16

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

Langkah 3 : Letakkan perkataan berlainan , sama atau selepas
Pembolehubah

Sifat Pembolehubah

Langkah 4 : Kategorikan pembolehubah kepada PM, PB dan PR

Jenis
pembolehubah
PM(Dimanipulasi
)
PB(Bergerakbala
s)
PR(Dimalarkan)

Pembolehubah

Corak

Nyatakan: PM, PB dan PR mengikut langkah yang diberi

Langkah 1:

Catatkan 3 objek utama yang terdapat digambarajah

Langkah 2: Padankan parameter yang sesuai pada objek supaya menjadi

pembolehubah
Parameter

Objek

17

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

Langkah 3 : Letakkan perkataan berlainan , sama atau selepas
Pembolehubah

Sifat Pembolehubah

Langkah 4 : Kategorikan pembolehubah kepada PM, PB dan PR

Jenis
pembolehubah
PM(Dimanipulasi
)
PB(Bergerakbala
s)
PR(Dimalarkan)

Pembolehubah

Corak

Latihan mengesan mengenalpasti pembolehubah menerusi

soalan dan graf.
Mengenalpasti pembolehubah pada graf amat mudah. Graf terdiri
daripada 2 garisan iaitu garisan menegak dan garisan melintang.
Garisan menegak mewakili PB dan garisan melintang mewakili PM

PB

PM

18

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

Latihan

mengesan

mengenalpasti

pembolehubah

menerusi

soalan dan graf

Nyatakan: PM, PB dan PR mengikut langkah yang diberi

Langkah 1:

Catatkan 3 objek utama yang terdapat digambarajah

Langkah 2: Padankan parameter yang sesuai pada objek supaya menjadi

pembolehubah
Parameter

Objek

19

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

Langkah 3 : Letakkan perkataan berlainan , sama atau selepas
Pembolehubah

Sifat Pembolehubah

Langkah 4 : Kategorikan pembolehubah kepada PM, PB dan PR

Jenis
pembolehubah
PM(Dimanipulasi
)
PB(Bergerakbala
s)
PR(Dimalarkan)

Pembolehubah

Corak

Nyatakan: PM, PB dan PR mengikut langkah yang diberi

Langkah 1:

Catatkan 3 objek utama yang terdapat digambarajah

20

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

Langkah 2: Padankan parameter yang sesuai pada objek supaya menjadi
pembolehubah
Parameter

Objek

Langkah 3 : Letakkan perkataan berlainan , sama atau selepas

Pembolehubah

Sifat Pembolehubah

Langkah 4 : Kategorikan pembolehubah kepada PM, PB dan PR

Jenis
pembolehubah
PM(Dimanipulasi
)
PB(Bergerakbala
s)
PR(Dimalarkan)

Pembolehubah

Corak

Nyatakan: PM, PB dan PR mengikut langkah yang diberi

Langkah 1:

Catatkan 3 objek utama yang terdapat digambarajah

21

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

Langkah 2: Padankan parameter yang sesuai pada objek supaya menjadi
pembolehubah
Parameter

Objek

Langkah 3 : Letakkan perkataan berlainan , sama atau selepas

Pembolehubah

Sifat Pembolehubah

Langkah 4 : Kategorikan pembolehubah kepada PM, PB dan PR

Jenis
pembolehubah
PM(Dimanipulasi
)
PB(Bergerakbala
s)
PR(Dimalarkan)

Pembolehubah

Corak

Nyatakan: PM, PB dan PR mengikut langkah yang diberi

Langkah 1:

Catatkan 3 objek utama yang terdapat digambarajah

22

MODUL 1 : MENGENAL PASTI PEMBOLEHUBAH

Langkah 2: Padankan parameter yang sesuai pada objek supaya menjadi
pembolehubah
Parameter

Objek

Langkah 3 : Letakkan perkataan berlainan , sama atau selepas

Pembolehubah

Sifat Pembolehubah

Langkah 4 : Kategorikan pembolehubah kepada PM, PB dan PR

Jenis
pembolehubah
PM(Dimanipulasi
)
PB(Bergerakbala
s)
PR(Dimalarkan)

Pembolehubah

Corak

23