Q4
Q5
Q1
Q2
RAW MILL
Q6 Q7 Q8
Q9 Q10
Keterangan:
Panas Masuk
Q1
Q2
Q3
Q4
Q5
Panas Keluar
Q6
Q7
182
Q8
Q9
Q10
Neraca panas :
Input = Output
Q1 + Q2 + Q3 + Q4 + Q5 = Q6+ Q7 + Q8 + Q9 + Q10
Basis
: 1 jam operasi
Suhu Referensi
: 25oC = 298oK
A. Panas Masuk
1. Panas yang dibawa umpan bahan baku masuk Raw Mill
Massa
: 321.843,33 kg
: 32oC
Cp
: 0,201 kcal/kgoC
Q1 = m x Cp x T
= 321.843,33 kg x 0,201 kcal/kgoC x (32-25)oC
= 452.833,57 kcal
2. Panas dari GHP di SP
: 390oC
: 365oC
Harga Cp untuk CO2, N2, O2, SO2 diperoleh dari Peray, Fig 13.03
sedangkan Cp H2O diperoleh dari Peray, Fig 13.05
Komponen
CO2
N2
SO2
H2O
O2
Q2
Massa ( Kg ) Cp (kcal/kgC)
38.688,76
0,228
25.592,85
0,252
6.563,34
0,170
182,32
0,475
635,22
0,227
T (C)
365
365
365
365
365
Q (Kcal)
3.262.042,99
2.363.371,40
414.442,10
31808,50
53.326,37
6.124.991,37
183
Massa
T
Cp
Q3
=
: 32.184,33 kg
: 390oC
: 0,25 kcal/kgoC
(Peray, Fig. 13.03)
= 32.184,33 kg x 0,25 kcal/kgoC x(390-25)oC
= 2.878.084,01 kcal
Panas yang dibawa udara dari cooler
Massa
: 428.550,74
T
: 1870C
Cp
: 0,24 kcal/kg0C
Q4
= m x Cp x T
=428.550,74 Kg x 0,24 kcal/kg0C x (187 25)0C
=16.870.328,58 kcal
5. Panas dari H2O dalam umpan masuk Raw Mill
Massa
: 23.717,92 kg
T
: 32oC
Cp
: 0,47 kcal/kgoC
(Peray, Fig. 13.05)
Q5 =
= 23.717,92 kg x 0,47 kcal/kgoC x (32-25)oC
= 16.870.328,58 kcal
4.
B. Panas Keluar
1. Panas penguapan H2O dalam umpan masuk Raw Mill
Massa
: 24.496,58 kg
T
: 100oC
Cp
: 0,47 kcal/kgoC
(Peray, Fig. 13.05)
Q6 =
= 24.496,58 kg x 0,47 kcal/kgoC x (100-25)oC
= 863.504,58 kcal
2. Panas yang dibawa udara keluar Raw Mill
Massa
: 214.275,37 kg
T
: 105oC
Cp
: 0,24 kcal/kgoC
(Peray, Fig.13.02)
Q7 =
= 214.275,73 kg x 0,24 kcal/kgoC x (105-25)oC
= 4.077.803,08 kcal
3. Panas laten penguapan H2O
Massa
: 23.717,92 kg
Hf
: 539,1 kcal/kg
(Peray,Tabel. 22.01)
Q8 = m x Hf
= 23.717,92 kg x 539,1 kcal/kg
= 12.786.328,81 kcal
4. Panas yang dibawa tepung baku keluar RM
Massa
: 329.201,55 kg
T
: 105oC
Cp
: 0,24 kcal/kgoC
(Peray, Fig.13.02)
Q9 =
= 329.201,55 kg x 0,24 kcal/kgoC x (105-25)oC
184
= 6.267.997,55 kcal
5. Panas yang hilang
Q10 = panas masuk panas keluar
= (Q1 + Q2 + Q3 + Q4 + Q5)
(Q6 + Q7 + Q8 + Q9 + Q10)
= (26.404.269,47 23.007.634,02) kcal
= 2.406.635,45 kcal
Neraca Panas pada Roller Mill
Keterangan
(Q1) Panas yang dibawa umpan masuk RM
(Q2) Panas dari GHP di SP dan Kiln
(Q3) Panas yang dibawa dust lost dari SP
(Q4) Panas dari udara cooler
(Q5) Panas dari H2O dalam umpan masuk
(Q6) Panas penguapan H2O produk RM
(Q7) Panas udara panas keluar RM
(Q8) Panas laten penguapan H2O
(Q9) Panas tepung baku yang keluar RM
(Q10) Panas yang hilang
Q TOTAL
% Heat loss
Input (kcal)
Output (kcal)
452.833,57
6.124.991,37
2.878.084,01
16.870.328,58
78.031,95
863.504,58
4.079.803,08
12.786.328,81
6.267.997,55
2.406.635,45
26.404.469,47
26.404.469,47
= 9,11 %
Q12
Q9
Q13
HOMOGENIZING
SILO
Q11
185
Keterangan :
Panas Masuk :
Q9
Panas Keluar :
Q11
Q12
Q13
Neraca Panas :
Input = Output
Q9 = Q12 + Q13 + Q14
A. Panas Masuk
Panas yang di bawa tepung baku keluar Raw Mill
Q9= 6.267.998 kcal
B. Panas Keluar
1. Panas yang dibawa tepung baku masuk SP
Massa : 297.187,50 kg
T
: 100oC
Cp
: 0,254 kcal/kgoC
Q11
= m x Cp x T
(Peray, Fig.13.02)
186
Massa : 7.002,69 kg
T
: 100oC
Cp
: 0,254 kcal/kgoC
Q12
= m x Cp x T
(Peray, Fig.13.02)
= Q9 (Q11+ Q12)
= 6.267.998 Kcal (5.661.422 + 133.401,3) Kcal
= 473.174,4 kcal
Neraca Panas pada Homogenizing Silo
Komponen
(Q9) Panas yang dibawa tepung baku
keluar RM
(Q11) Panas yang dibawa tepung baku
masuk SP
(Q12) Panas yang dibawa umpan
masuk Junction Box
(Q13) Panas yang hilang
Q TOTAL
% Heat loss
Input (kcal)
6.267.998
-
Output (kcal)
5.661.422
133.401,3
6.267.887,55
0
6.267.887,55
= 7,55 %
3. Neraca Panas di Suspension Preheater
Diagram Alir Panas pada Suspension Preheater
Q15
Q16 Q17
Q18
Q19
Q25
SUSPENSION
PREHEATER
187
Q11
Q26
Q14
Q27
Q2 Q3 Q20
Keterangan :
Panas Masuk :
Q11
Q14
Q15
Q16
Q17
Q18
Q19
Panas Keluar :
Q2
Q3
Q20
Q21
Q22
Q23
Q24
= Panas konveksi
188
Q25
Q26
Q27
Neraca Panas :
Input = Output
Q11 + Q14 + Q15 + Q16 + Q17 + Q18 + Q19 = Q2 + Q3 + Q20 + Q21 + Q22 + Q23 + Q24 +
Q25 + Q26 + Q27
A. Panas Masuk
1. Panas yang dibawa tepung baku masuk SP
Q11
Qa = m x Cp xT
= 14.785,42 Kg x 0,285 kcal/kgoC x (60-25)oC
= 147.484,57 kcal
: 14.785,42 kg
NHV
: 800oC
: 775oC
Harga Cp untuk CO2, N2, O2, SO2 diperoleh dari Peray, Fig 13.03
sedangkan Cp H2O diperoleh dari Peray, Fig 13.05
Komponen
CO2
N2
SO2
H2O
O2
Q15
Massa ( Kg )
Cp (kcal/kgC)
25.015,12
0,244
16.547,65
0,253
4.243,68
0,185
117,88
0,253
410,71
0,244
T (C)
775
775
775
775
775
Q (Kcal)
4.730.358,88
3.244.580,40
608.437,62
23.113,32
77.665,94
8.684.156,15
: 7.553,52 kg
: 800oC
: 0,254 kcal/kgoC
(Peray, Fig. 13.03)
=
= 7.553,52 kg x 0,254 kcal/kgoC x (800-25)oC
= 1.486.911,17 kcal
Q17
Massa : 137.229,95 kg
T
: 800oC
Cp
: 0,245 kcal/kgoC
(Peray, Fig. 13.03)
=
= 137.229,95 kg x 0,245 kcal/kgoC x (800-25)oC
= 26.069.828,01 kcal
= 0,47 kcal/kgoC
190
Q18
= 0,47 kcal/kgoC
B. Panas Keluar
1. Panas GHP di SP
Q2 = 6.124.991,369 kcal
191
Hproduk
H298
Massa CaCO
3
25 0C
Mol CaCO3
= 28.471,11 kg
28.471,11 kg
25 0C
=
= 284,71 kgmol
100 kg
kgmol
Hf CaCO3
Hf CO2
Hf CaO
kcal
kcal
kg 0C
kg 0C
= m x Cp x T
Hreaktan
= 28.471,11 kg x 0,266
kcal
kg 0C x (25 760) C
= -5.566.386,72 kcal
Hproduk
= 28.471,11 kg x 0,27
kcal
kg 0C x (780 25) C
192
= 5.803.835,77 kcal
Htotal= {(H298 + Hproduk - Hreaktan)}
= (12.455.541,2 + 5.803.835,77) kcal 5.566.386,72 kcal
= 12.692.990,26 kcal
b.) Panas dari reaksi disosiasi MgCO3
MgCO3
MgO + CO2
Diketahui :
760 0C
730 0C
Hreaktan
Hproduk
H298
Massa
MgCO3
25 0C
Mol MgCO3
= 715,15
25 0C kg
715,15 kg
= 84 kg
= 8,51 kgmol
kgmol
Hf MgCO3
Hf CO2
Hf MgO
= -143,84 x 103 kcal/kmol
(Perry, Tabel 2-220 hal.188)
H298 = n {(Hf CO2 + Hf MgO)- Hf MgCO3 }
= 8,51 kgmol {(-94,052 ) + (-143.840)-( -261.700 kcal kgmol )
= 8,51 kgmol x 23.808 kcal kgmol
= 202.693,94 kcal
Cp MgCO3 (7300C) = 0,499
Cp MgCO3 (7600C) = 0,504
kcal
kcal
= m x Cp xT
Hreaktan
= 715,15 kg x 0,499
kg 0C
kg 0C
kcal
kg 0C x (25 730) C
= -251.586,19 kcal
Hproduk
= 715,15 kg x 0,504
kcal
kg 0C x (760 25) C
= 264.920,17 kcal
193
Htotal
Da Db
Da ta
= 3,14 s
2
Dimana :
hc
Ts
To
ta
Da (m)
ta (m)
Db (m)
s (m)
5
6,9
6,9
6,9
4,9
5,0
5,0
5,0
0,3
0,7
0,7
0,7
8,93
9,50
9,50
9,50
2
2
2
4
5 0,3
2
5 4.9 151,24 m
A1 = 3,14 8,93
2
6,9 0,7
2
6,9 5 221,68 m
A2 = A3 = A4 = 3,14 9,5
2
= Jumlah 4 buah
A = 221,68 m2
hc = 10 kcal
h.m 2 .0 C
T2 = 365 0C
T1 = 25 0C
Maka
Q = hc x A x T x 2 x 2
= 10 kcal
h.m 2 .0 C
= 3.014.902,4 kcal
Stage II
= Jumlah 2 buah
195
A = 221,68 m2
hc = 12 kcal
h.m 2 .0 C
T2 = 590oC
T1 = 25 0C
Maka
Q = hc x A x T x 2
= 12 kcal
h.m 2 .0 C
= 3.006.035,04 kcal
Stage III
= Jumlah 2 buah
A = 221,68 m2
hc = 13 kcal
h.m 2 .0 C
T2 = 790 0C
T1 = 25 0C
Maka
Q = hc x A xT x 2
= 13 kcal
h.m 2 .0 C
= 4.409.294,76 kcal
Stage IV
= Jumlah 2 buah
A = 151,24 m2
hc = 16 kcal
h.m 2 .0 C
T2 = 850 0C
T1 = 25 0C
196
Maka
Q = hc x A x T x 2
= 16 kcal
2 0
h.m . C
= 3.992.644,39 kcal
Tabel Konveksi
Stage
I
I
II
III
IV
Q24
Jumlah
A (m2)
T2(0C)
4
2
2
2
221,68
221,68
221,68
151,24
365
590
790
850
Tref
(oC)
25
25
25
25
Hc
(kcal/h.m2oC)
10
12
13
16
Q (kcal)
3.014.902,4
3.006.035,04
4.409.294,76
3.992.644,39
1.442.287.659
Input (kcal)
5.661.421,88
79.988.757,64
8.684.156,15
Output (kcal)
197
1.486.911,17
26.069.828,01
98.627,17
24.554,98
6.124.991,37
2.878.084,01
1.996.594,83
17.032.157,63
122.014.256,98
12.909.018,17
923.162,83
14.422.876,59
37.425.362,28
8.553,67
28.293.455,60
122.014.256,98
28.293.455,60 kcal
x 100% = 23,19 %
122.014.256,98kcal
Q25
Q30
Q31 Q32
ROTARY
KILN
Q40
198
Q28
Q41
Q42
Panas Masuk:
Q25
Q28
Q29
Q30
Q31
Q32
Panas Keluar :
Q15
Q33
Q34
Q35
Q36
: Panas konveksi
Q37
: Panas konduksi
Q38
: Panas radiasi
Q39
Q40
Q41
199
Neraca Panas :
Input = Output
Q25 + Q28 + Q29 +Q30 + Q31 + Q32 = Q15 + Q33 + Q34 + Q35 + Q36 + Q37 + Q38 + Q39 +
Q40 + Q41
A. Panas Masuk
1. Panas yang dibawa umpan Kiln
Q25 = 37.425.362,28 kcal
2. Panas dari batu bara
Massa batu bara kering : 9.559,86 kcal
T
: 75oC
Cp
: 0,292 kcal/kgoC
(Perry, Fig. 13.04)
Q28
= m x Cp xT
= 9.559,86 kg x 0,292 kcal/kgoC x (75-25)oC
= 139.573,92 kcal
: 0,245 kcal/kg oC
Q28
= m x Cp xT
: 0,229 kcal
Q29
= m x Cp xT
200
= 26.033,68 kcal
5. Panas sensibel batu bara
Massa : 9.559,86 kg
NHV : 5.200 kcal/kg(Data : QCD Plant 10, PT. Indocement Tunggal
Prakarsa Tbk, 18-21 Mei 2015)
Q31
= m x NHV
= 9.559,86 kg x 5.200 kcal/kg
= 49.711.259 kcal
6. Panas yang dibawa H2O dalam batu bara
Massa : 965,14 kg
T
: 60oC
Cp
: 0,47 kcal/kgoC
(Peray, Fig. 13.05)
Q32
= m x Cp xT
= 965,14 kg x 0,47 kcal/kgoC x (60-25)oC
= 15876,59 kcal
B. Panas Keluar
1. Panas dari GHP di Kiln
Q15 = 8.684.156,15 kcal
(dari perhitungan neraca panas di SP)
2. Panas dari CO2 kalsinasi
Massa
T
Cp
Q16
: 13.901,89 kg
: 1000 oC
: 0,257 kcal/kgoC
(Peray, Fig. 13.03)
= m x Cp xT
= 13.901,89 kg x 0,257 kcal/kgoC x (1000-25)oC
= 3.483.466,087 kcal
Hproduk
H298
Massa CaCO
3
25 0C
= 28.471,11 kg
25 0C
201
28.471,11 kg
= 284,71 kgmol
100 kg
kgmol
Mol CaCO3
Hf CaCO3
Hf CO2
Hf CaO
kcal
kcal
kg 0C
kg 0C
= m x Cp x T
Hreaktan
= 28.471,11 kg x 0,266
kcal
kg 0C x (25 760) C
= -5.566.386,72 kcal
Hproduk
= 28.471,11 kg x 0,27
kcal
kg 0C x (780 25) C
= 5.803.835,77 kcal
Htotal= {(H298 + Hproduk - Hreaktan)}
= (12.455.541,2 + 5.803.835,77) kcal 5.566.386,72 kcal
= 12.692.990,26 kcal
Hproduk
H298
25 0C
25 0C
202
Massa MgCO3
Mol MgCO3
= 715,15 kg
715,15 kg
= 84 kg
= 8,51 kgmol
kgmol
Hf MgCO3
Hf CO2
Hf MgO
= -143,84 x 103 kcal/kmol
(Perry, Tabel 2-220 hal.188)
H298 = n {(Hf CO2 + Hf MgO)- Hf MgCO3 }
= 8,51 kgmol {(-94,052 ) + (-143.840)-( -261.700 kcal kgmol )
= 8,51 kgmol x 23.808 kcal kgmol
= 202.693,94 kcal
Cp MgCO3 (7300C) = 0,499
Cp MgCO3 (7600C) = 0,504
kcal
kcal
= m x Cp xT
Hreaktan
= 715,15 kg x 0,499
kg 0C
kg 0C
kcal
kg 0C x (25 730) C
= -251.586,19 kcal
Hproduk
Htotal
= 715,15 kg x 0,504
kcal
kg 0C x (760 25) C
= 264.920,17 kcal
= {(H298 + Hproduk - Hreaktan)}
= (202.693,94 + 264.920,17) kcal (251.586,19) kcal
= 216.027,91 kcal
Qa = m x Cp xT
= 965,14 kg x 0,47 kcal/kgoC x (100-25)oC
=18.385,96 kcal
b.) Panas laten H2O
Massa
: 965,14kg
Hf
: 539,1 kcal/kg
Qb = m x Hf
= 965,14 kg x 539,1 kcal/kg
= 520.308,3128 kcal
Jadi Q35 = Qa + Qb
= (18.385,96 + 520.308,32) Kcal
= 538694,29 kcal
5. Panas konveksi
Rumus :
Q konveksi = Hc. A . (Ts To) kcal
Dimana :
Hc : Koefisien perpindahan panas konveksi (kcal/hm2oC)
Ts : Suhu Shell Kiln (oC) = 1300oC
To : Suhu Lingkungan (oC) = 25oC
A : Luas permukaan perpindahan panas (m2 )
Diketahui :
A = 1.542,05 m2 (lapisan baja)
Hc untuk silinder horizontal khusus udara panas pada tekanan 1 atm adalah :
Hc
T
= 1,00 x 10 x
0 , 25
-4
1.300 25
5,6
0 , 25
= 1,00 x 10-4 x
204
Maka :
Q konv = Q36 = Hc .A . (Ts To) kcal
= 3,88 10-4kcal/h.m2 oCx 1.542,05 m2 x (1300 - 25)oC
= 763,73 kcal
6.
Panas Konduksi
Am
Q konduksi = Km T
T
1
2
Km Am
Km1 Am1
2
2
Am
Dimana
2 D 2
D L
4
= 0,028 m
205
Km1
= 0,225 kcal/moC
= 0,25 m
Km2
= 4,71 kcal/moC
L = 78 m
D = 5,6 m
T1 = 1.350 oC
T0 = 25 oC
Maka :
Jarijari lapisan 1 ( 1) =
5,6
m + 0,028 m = 2,828 m
2
Jarijari lapisan 2 ( 2) =
5,6
m + 0, 25 m = 3,05 m
2
D1 = 2 x1 = 2 2,828 m = 5,656 m
D2 = 2 x2 = 2 3,05 m
Am1
= 6,1 m
2 3,14 (5,656m) 2
(3,14 5,656m 84m)
4
= 1.542,05 m2
Am2
2 3,14 (6,1m) 2
(3,14 6,1m 84m)
4
= 1.667,36 m2
Sehingga :
T
Q konduksi
1
2
Km Am
Km1 Am1
2
2
206
1.350 25
2,828 m
o
2
0,225 kcal / m C 1.542,05m
Q37
3,05m
o
2
4,71kcal / m C 1.667,36m
1.325
8,15 10 0,388 10 3
3
Q37
7.
= 155.167,97 kcal
Panas radiasi
(Holman, gb 8-15)
Maka :
Q radiasi = x A x F (T14 T24)
= 5,669 x 10-8 W/m2K4 x 1.667,36 m2 x 0,927 x (1.6234 - 1.5734)K
Q38
: 175.960,63 kg
: 1200oC
Cp
: 0,256 kcal/kgoC
= m x Cp xT
Q39
: 88,41 kg
: 900oC
Cp
: 0,254 kcal/kgoC
Q40
= m x Cp xT
208
Input (kcal)
37.425.362,28
139.573,92
19.807.523,58
26.033,68
49.711.259,00
15.876,59
8.684.156,15
3.483.466,09
107.125.629,05
% Heat loss
Output (kcal)
12.909.018,17
538.694,29
763,73
155.167,97
17.102.226,61
52.928.957,50
19.649,12
11.303.529,42
107.125.629,05
= 10,55 %
209
Q42
CLINKER
COOLER
Q45
Panas masuk :
Q39
Q42
Panas keluar :
Q17
Q29
Q43
Q44
Q45
Input = Output
210
: 0,208 kcal/kgoC
Q41
= m x Cp xT
= m x Cp xT
= 7 kg x 0,238 kcal/kgoC x ( 90 25 )oC
= 108,33 kcal
= m x Cp xT
211
% Heat loss
Input (kcal)
52.928.957,50
578.795,26
Output (kcal)
26.069.828,01
19.807.523,58
108,33
2.609.677,48
5.020.615,37
53.507.752,77
53.507.752,77
5.020.615,37 kcal
x 100%
53.507.752,77 kcal
= 9,38 %
Q44
Q46
FINISH MILL
Q49
212
Q47
Keterangan
Q48
Q49
Panas masuk :
Q44
Q45
Q46
Panas Keluar :
Q47
Q49
Q50
A. Panas Masuk
1.
= 4.671,83 kg
= 32C
Cp = 0,260kcal/kgoC
Q45 = m x Cp x T
= 4.671,83 kg x 0,260 kcal/kgC x (32C - 25C)
= 8.502,73 kcal
3. Panas yang dibawa trass
213
= m x Cp x T
Q46
=148,61 kg
Q47 =m x Cp x T
= 148,61 kg x 0,187 kcal/kgC x (90C - 25C)
= 1806,31 kcal
2.
: 234.359,65 Kg
: 85oC
Cp = 0,18kcal/kgoC
Q49
= m x Cp x T
o
% Heat loss
Input (kcal)
2.609.677,48
8.502,73
85.338,13
2.703.518,34
Output (kcal)
1806,31
2.531.084,22
170.627,82
2.703.518,34
170.627,82 kcal
x 100%
2.703.518,34 kcal
= 6,31 %
215
No
1
2
3
4
5
6
Nama Alat
Raw Mill
Blending Silo
Suspension
Preheater
Rotary Kiln
Clinker
Cooler
Finish Mill
Jumlah
Total
26.404.269,47
6.267.997,55
23.997.634,02
5.794.823,20
Panas yang
hilang ke
sekeliling
(kcal)
2.406.635,45
473.174,35
122014257
93720801,38
28.293.455,60
107.125.629,05
95.822.099,63
11.303.529,42
53.507.752,77
48.487.137,39
5.020.615,37
Input
(kcal)
2.703.518,34
318.023.424,17
Output
(kcal)
2.532.890,53
170.627,82
270.355.386,15 47.668.038,01
318.023.424,17
x 100%
318.023.42,17 kcal
% Heat loss
= 14,99 %
216