T.C.

MLL ETM BAKANLII

NAAT TEKNOLOJS

AHAP KALIP NCES HAZIRLIK

582YIM311

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan

ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya
ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel
renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. AHAP KALIP ARA VE GERELER HAZIRLAMA .................................................. 4
1.1. Ahap Kalpl Aralar ............................................................................................ 4
1.1.1. Tanm .................................................................................................................... 4
1.1.2. eitleri.................................................................................................................. 4
1.2. Ahap Kalpl Gereleri .......................................................................................... 9
1.2.1. Tanm .................................................................................................................... 9
1.2.2. eitleri .................................................................................................................. 9
1.2.3. Snflandrlmas .................................................................................................. 13
1.3. Ara ve Gerelerin Hazrlanmas ................................................................................ 26
1.3.1. Kalp Elamanlarnn Hazrlanmas ...................................................................... 28
1.3.2. Ahap Kiri ve Deme Dikmesi Hazrlama Kurallar ........................................ 29
1.3.3. Ahap Kiri Dikmesi Hazrlamada Sras ........................................................ 30
1.3.4. Ahap Kiri Dikmesi Hazrlanmas ..................................................................... 30
2. PROJE DETAYLARINI OKUMAK ................................................................................. 38
2.1. Statik Proje .................................................................................................................. 38
2.1.1. Tanm .................................................................................................................. 38
2.1.2. zellikleri ............................................................................................................ 39
2.2. l ve llendirme ................................................................................................. 39
2.2.1. l Alma............................................................................................................ 39
2.2.2. llendirme ....................................................................................................... 44
2.3. Projeden Betonarme Kalp Malzeme Bilgilerini Alma ............................................... 50
2.4. Teknik Uygulama Bilgilerini Alma ............................................................................ 51
2.5. Proje zerine Betonarme Kalp Yerlerini aretleme ................................................. 57
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 58
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 60
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 62
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 64
KAYNAKA ......................................................................................................................... 65

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD

582YIM311

ALAN

naat Teknolojisi

DAL/MESLEK

Betonarme Yap Sistemleri

MODLN ADI

SRE

Ahap Kalp ncesi Hazrlk

Bu modl betonarme kalp iin gerekli olan ara gereleri
hazrlayabilme, uygulamaya ynelik proje detaylarn
okuyabilme ile ilgili konulardan oluan renme materyalidir.
40/24(+40/24 Uygulama tekrar yapmal.)

N KOUL

Bu modln n koulu yoktur.

YETERLK

Ahap kalp ncesi hazrlk yapmak

Genel Ama:
Gerekli ortam salandnda, betonarme kalb iin gerekli
hazrlklar kuralna uygun olarak yapabileceksiniz.
Amalar:
1. Ahap betonarme kalp iin gerekli olan ara gereleri
doru, eksiksiz ve ie uygun olarak hazrlayabileceksiniz.
2. Uygulamaya ynelik proje detaylarn doru olarak
okuyabileceksiniz.
Ortam: Ahap atlyesi, snf
Donanm:
Projeler, kalp malzemeleri, kalp elemanlar, metre, keser,
manivela, testere, su terazisi, akul, ivi, cvata, kerpeten,
pense, anahtar takm, tel, ip, gnye, kalem, defter, silgi
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen
lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN TANIMI

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

ii

GR
GR
Sevgili renci,
Kalp, beton yap elamanlarna planlanm ekli verir. Kalplar, dklecek elamann,
betonun negatifidir. Betonu yeterli dayanm alasya kadar tar. Sonra sklr, ii biter.
Allagelmi olan tahta kalplar zamanmzda geni lde kullanlmaktadr.
iliinin olduka fazla olduunu sylemeye gerek yok. Bunun yannda tekrar kullanm
saysnn az olmas, her kullanmda kesim nedeni ile zayiat verilmesi, inaatlar yeni
malzemelere yneltmitir.
Beton kontrpla (plywood) artk lkemizde retilmekte; dzgn, przsz yzeyler
elde edilmektedir. Bunun yannda elik kalplarn zellikleri, stnlkleri tartlmazdr.
Artk ahap dikmenin yerini, metal teleskopik dikmeler almaya balad.
yapalm derken can ve mal gvenliimizi korumak, tayc iskelemizi iyi semek,
balantlar iyi yapmak, beton dklrken vibratr kullanlacan bilerek kalbmz
yeterince desteklemeyi unutmayacaz.
ok katl yaplarn yaplmas, toplu konut ihtiyac, yeralt ve yerst yaplarnn
eitlilii, ebatlarnn bykl, maliyetleri derken kendimizi iin iinde bulduk.
Bir yolculua kacamz zaman, haritay elimize alp hangi yollardan geeceimizi,
ka km yolumuz olduunu, ka saatte varacamz vb. bilgileri ediniriz deil mi?
Biz de betonarme kalps olduumuza gre mimari ve betonarme projelerini
nmze koyup bakmalyz.
Projelerdeki bilgiler okunacak, yorumlanacak, notlar tutulacak, i sras tayin edilecek,
malzemeler temin edilip ie balanacaktr.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET-1
AMA
Ahap betonarme kalp iin gerekli olan ara gereleri doru, eksiksiz ve ie uygun
olarak hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizde temel ukuru alm, ip iskelesi yapmna balanm veya yapm devam
eden inaat sahalarna giderek sahiplerinden ve inaatn yapmndan sorumlu teknik
elamanlardan,

naatn kullanl amacn, yap sistemini, temel sistemini, deme sistemini

reniniz.

Kalp yapmnda kullandklar veya kullanacaklar malzemelerin zelliklerini,

kalp malzemelerinin temin edilmesini, istiflenmesini ve kalp ncesi yaplan
hazrlklar sorarak ve izleyerek reniniz.

Kalp ve iskele uygulamalarnda dikkat edilecek kurallar ve gvenlik nlemleri

konusunda aratrma yapnz.

evrenizde grdnz deiik kalp malzemeleri ve teknolojileri hakknda bu

ile uraan, malzeme satan, kii ve kurululardan bror, dokman ve teknik
bilgi temin ederek bunlar inceleyiniz.

nternet ortamnda firmalarn sitelerine girerek kalp teknolojisi hakknda bilgi

sahibi olunuz.

Aratrma ve gzlemlerinizi rapor hline getiriniz ve hazrladnz raporu

snfta tartnz.

1. AHAP KALIP ARA VE GERELER

HAZIRLAMA
1.1. Ahap Kalpl Aralar
1.1.1. Tanm
Betonarme kalp malzemelerinin hazrlanmas ve kalp yapm ilerinin her
kademesinde kullanlan aralara betonarme kalpl aralar denir.

1.1.2. eitleri

Baret: Sert cisimlerin kafamza dmesine ve zarar vermesine kar, bamz

koruyan balk (Resim 1.1)

Not: 4857 sayl Kanunu gereince inaat ileri, zellikle iskeleler ve yerden
yksek alma platformlarn stnde, altnda veya yaknnda yaplan iler, kalp yapm ve
skm, montaj ve kurma ileri, iskelede alma ve ykm ilerinde kullanlmas zorunludur.

Resim 1.1: Baret

Eldiven: Kalp malzemelerinin tanmasnda, montajnda elleri korumak iin

deiik tipte eldivenler giyilir(Resim 1.2)

Resim 1. 2: eldivenleri

naat ayakkabs: elik burun ve elik tabanl olan i ayakkablar ivi vb.
sivri cisimlere kar ayaklar korur (Resim 1.3)

Kalp yapma ve skme ilerini de kapsayan beton ve prefabrike paralarla yaplan

almalarda 4857 sayl Kanunu gereince ayak koruyucularnn kullanlmas zorunludur

Resim 1. 3: ayakkabs

elbisesi (nlk): yerinde ie ve mevsime uygun giyilen, rahat i giysisi

veya tulumdur(Resim 1. 4).

Resim 1.4: elbiseleri

Emniyet kemeri: Yksekte ve riskli durumlarda vcuda (bele) kuanlan asks

ile de salam bir yere tutturularak emniyetli almay salayan kemer (Resim
1.5).

Resim 1.5: Emniyet kemerleri

Pala testere: Tahta ve levhalarn eitli ynlerde kesme ilerinde kullanlr

(Resim 1.6)

Resim 1.6: Pala testere

Elektrikli testere: Ahap tahta, zgara ve latalarn balarnn, levha hlindeki

malzemelerin de boy kesimlerinde kullanlan pratik bir testeredir (Resim 1.7).

Resim 1.7: Elektrikli testere makinesi

Gnye: Ahap malzemelerin ularnn hizalanmas, kesime hazrlanmas

kelerin diklik kontrol vb. amala kullanlr (Resim 1.8).

Resim 1.8: Gnye

Pense: Tel kesme, gerdirme, somun ve kelebek skma veya skme vb. ilerde
kullanlr (Resim 1.9).

Resim 1.9: Pense

Kilit (iroz) skma makinesi: Kalp yzeylerinin karlkl gerdirilmesi

ileminde irozlar skar, sabitlerdir(Resim 1.10).

Resim 1.10: iroz anahtar (kilit skma makinesi)

Kalem: Kalp zerinde uzunluklarn iaretlenmesine ve hesap yapmaa yarar

Hortumlu su terazisi: Kk apl inaatlarda kotlar almak, tamak amacyla

kullanlr. Kolon ykseklii, tabliye terazisi gibi ileri yapar.

Anahtar takm: Kalp elamanlarnn montaj ilerinde (cvata ve somunlu

balantlarda) kullanlr (Resim 1.11).

Resim 1.11: Allen anahtar takm, iki az dz ve yldz anahtar

Tel: Kalp kanatlarnn dik durmas ve almamas iin demeye aklan ivi
ile arada gergi olarak ve inaat demiri balamada kullanlr. (Resim 1.12)

Resim 1.12 naat balama teli

rp ipi: Akslar belli etmekte ve dorultularn belirlenmesinde kullanlr.

naatlarda kullanlan naylon karml ipe rp ipi denir. ki ucundan
gerdirilerek kullanlr (Resim 1.13).

Resim 1.13 rp ipi

Su terazisi: Ksa aralklarda terazi almak amacyla kullanlr.

Kolonlarda diklik, kiri taban, zgara terazisi vb. ilerde kullanlmaktadr. Su

terazisinin dzgn alp almadn yle anlarz: Bir yzeye nce bir kenarn sonra
kar kenarn tutarz. ki tututa da ayn eimi gsteriyorsa terazi doru demektir (Resim
1.14).

Resim 1.14 Su terazisi

Keser: Ahaba ivi akma, skme ve yontma ilerinde kullanlr. Kalpnn en

iyi malzemesidir (Resim 1.15)

Resim 1.15: Keser

Tokmak: Deiik arlklarda olup akma, krma ilerinde kullanlr. Byk

olan tiplerine balyoz denilmektedir(Resim 1.16)

Resim 1.16: Tokmak

Metre: Uzunluk lme aracdr. Sapl, kutulu ve katlanr tipleri vardr (Resim
1.17).

Resim 1.17: Metre eitleri

Kerpeten: ivi skme, ivi ve tel kesme, telleri gerdirme ilerinde kullanlr
(Resim 1.18).

Resim 1.18: Kerpetenler

Manivela (ivi skecei): ivi skme ve kalp tahtalarn ayrma arac olarak
kullanlr(Resim1.19).

Resim 1.19: ivi skecei( manivela )

ekiler: ivi akma, ivi skme gibi ilerde kullanlan metal dipli
aletlerdir(Resim 1.20)

Resim 1.20: Trnakl eki ve mobilyac ekici

akul (ekl): Dey kotlar ve dey teraziyi alr. rnein, kolonlarn dik
olup olmad akul ile test edilir. Tabliyelerin bir alttaki tabliye ile ayn hizada
olmas yine akulle yaplr(Resim 1.21).

Resim 1.21: akul

1.2. Ahap Kalpl Gereleri

1.2.1. Tanm
Betonarme kalp malzemelerinin hazrlanmas ve kalp yapm ilerinin her
kademesinde kullanlan gerelere betonarme kalpl gereleri denir.

1.2.2. eitleri

Projeler: Mimari, betonarme(statik) ve tesisat projeleri kalpnn incelemesi

gereken projelerdir. zellikle betonarme (statik) proje, kalpla ilgili bilgileri ve
lleri alnacak bavuru kaynadr (Resim 1.22, Resim 1.23).

Resim 1.22: Mimari proje

Resim 1.23: Statik proje

ivi: naat kalp tahtalarnn aklmasnda, ahap paralarn birbirlerine

tutturulmas, eklenmesi vb. ilerde kullanlan elik malzemedir. Kalpta genel
olarak 6'lk( 6 cm) ve 10'luk (10 cm) kullanlmaktadr. 6'lk tahtalarda, 10'luk
ise 5*10 ve 10*10larda kullanlmaktadr (Resim 1.24). Kolon
aplikasyonlarnda, betona zgaralarn tutturulmas iin beton ivileri kullanlr
(Resim 1.25).

Resim 1.24: naat ivileri

Resim 1.25: Beton ivileri

Tij (Te-Rot Takm) ve Tij Somunu (Kalp balant cvatas ve somunu):

Perde kolon ve kiri kalplarnn iki yzeyindeki panolarn tespitinde
kullanlabilecek en doru zmdr. Kullanm ok pratik ve rahattr.15 ton
kopma mukavemetine dayankl rnlerdir (Resim 1.26).

Resim 1.26: Kalp balant cvatas ve somunu

Kilit (iroz): Kolon-perde gibi elemanlarn iki yzn birletirmek amac ile
kullanlan bir nevi kilittir. Perde kilidi de denmektedir. Kullanm yledir:
Perde iki yz arasna bir elektrik borusu geirilir ve bunun iinden 6,8lik
inaat demiri geirilir bu demirin iki ucuna taklan irozlar kollar vastasyla iki
taraftan sktrlarak perde istenilen kalnla gelince braklr ve kilitleri
vastasyla sabitlenir. Skerken de kilitleri alr ve kolayca kartlr.

Perde kolon ve kiri kalplarnn iki yzeyindeki panolarn tespitinde kullanlabilecek

en doru zmdr. Kullanm ok pratik ve rahattr.15 ton kopma mukavemetine dayankl
rnlerdir (Resim 1.27).

Resim 1.27: iroz(kilit)

Kalp kelepesi: irozlarn deiik bir tipidir. Ayn amala kullanlr. 6, 8, 10

mm inaat demirleri ile kullanlrlar. Tutucu diler sertletirilmitir. Yaylar
nitelikli eliktendir. Frn boyal veya inko kaplamaldr (Resim 1.28).

Resim 1.28: Kalp kelepesi

Teleskopik dikme direk

Kurulmas, sklmesi, tanmas kolaydr.

Deme kalb uygulamalarnda, kalp alt destei olarak kullanlr.

Ak ve kapal mekanizmal olarak iki tipte ve eitli ebatlarda imalat

yaplmaktadr.

Teleskoplar kalas (kereste) sarfiyatn sona erdirmi, inaatya uzun

vadede ok kr salamtr.

naatlarnza Avrupa standardnda gvenlii ve ekonomiyi getirir.

Kolay kurulumuyla inaatn yapm sresi iinde byk kolaylk

salamaktadr.

Korozyona kar antipas boyal olarak imalat yapldndan uzun

mrldr. stee bal daldrma galvaniz uygulamas yaplmaktadr.

Farkl tipte kiri alt mahya kafalar imalat yaplmaktadr. eitli

uygulamalar iin deiik (4 yollu, uzun U, standart U, dz, der) balk
tipleri vardr.

Deiik kotlarda almak zere ayarlanabilir.

10

Dikmeler, kanal ve perde payandas olarak da kullanlabilir. Yksek

irtifal kalp kurulumunda 3 ayakl sehpa yardm ile dikmelerin dik
durmas salanr (Resim 1.29, Resim 1.30).

Resim 1.29: Teleskopik dikme ve paralar

Resim 1.30: Teleskopik dikme uygulamalar

Kolon kelepesi: Kolon kanatlarnn almasn engellemek iin kullanlr.

Kuak grevi yapar (Resim 1.31).

Resim 1.31: Kolon kelepesi ve uygulamas

Ahap kereste: Ahap kerestenin biilmesi ile elde edilen tahtalar, dilmeler
(zgaralar), kalaslar, dikmeler kullanld gibi (ekil 1.32), endstriyel
kalplarda ahabn biraz daha ilem grmesi ile ahap kiri elamanlar
oluturulup tayc elamanlar olarak kullanlmaktadr (Resim 1.33).

11

Resim 1.32: Ahap kalplk kereste malzemeleri

ekil 1.33: Endstriyel kalplarda kullanlan ahap kiriler

Plywood (Beton Kontrapla)

Bu malzemelerin yzeyleri polimer membran kaplanm veya suya dayankl zel
polimerik tutkallarla sktrlarak retilmitir. Sz konusu kontrplak malzeme, filmli beton
kalp kontrpla veya filmsiz beton kalp kontrapla eklinde retilmektedir. Kontraplak
yzeyinde film tabakas olarak zel reine vardr.
Kalnlklar 18 mm (13 katman), 21 mm (15 katman), en ve boy ls 125x250 cm,
122x244 cmdir (Resim 1.34). Filmsiz kontrplaklarn kalnlklar 3,.., 9, 12, 15, 18,.,40 mm,
en ve boy lleri ise 122x244 cm, 125x250 cm ve 152,5x152,5 cmdir (Resim 1.35).
Malzeme, betonun hem grntsnde hem de fiziksel zelliklerinde iyilemeler
salamaktadr.
Fenolik film kapl beton kontrpla ismi ile de geen plywood, perde kolon vb. kalp
sistemlerinde beton yzeyine gelen noktalarda kullanlr. Plakalar hlinde olduu gibi elik
karkaslarn yzeyinde monte edilerekten panolar hlinde de kullanlr.

12

Resim 1.34: Filmli plywood

Resim 1.35: Filmsiz plywood

Hafif fakat yksek dayanml,

Rahat kullanml,
evre dostu,
Uygulamas geni alanlara sahip bir malzemedir.

Plywood aa tabakalarndan oluan bir paneldir. Plywood ok iyi mekanik

dayanklla sahip olmasna karn hafif bir malzemedir. Katman says genelde tek say
olacak ekilde retilir. D katmanlar genellikle panelin uzun lsne paralel yndedir.
Birbirini izleyen katmanlar birbirine dik olacak ekilde yaptrlr. Bu retim ekli dayanm
artran, vibrasyonla oluacak ok etkilere kar koyan bir yapdr.
Betonun yapmamas iin ayrc maddeler kullanlmaldr. Ayrclar her zaman ok
ince bir ekilde uygulanmal ve gerekli olduunda kauuk bir silgi veya bez ile tekrar
dzeltilmelidir. Kalplar skldkten hemen sonra tekrar temizlenmelidir. Zaman zaman
kalp elemanlar (plywood) ok yalanmamas iin bir deterjanla temizlenmelidir. Ayn
zamanda her beton dkmnden nce beton dkm sonucunu etkilememesi iin plywood
olumu ve olabilecek kirlere kar temizlenmelidir (iek tozu, toz vs.).
antiyede malzemeleri depolarken hepsinin dzenli olarak iyi korunmas veya ayn
derecede akta tutulmasna dikkat edilmelidir. Birbirine yakn sonular elde edilmesi her bir
elemann plywoodun ayn iklimde bulunmas ile mmkndr.
Beton kontraplaklar, kenar yzeyleri akrilik boyal olarak piyasada bulunur. Kesilir
kesilmez, kesilen kenarlarn hemen yaltlmasna dikkat edilmelidir.
Beton kontraplaklar, en yksek ihtiyalar karlayan ve kolayca allabilen (testere,
ivi vs.) bir paneldir.

1.2.3. Snflandrlmas
Kalp Malzemeleri: Bir kalp sistemini meydana getiren ksmlar kaplama ve kalp
iskelesi olmak zere ikiye ayrlr.
Kalp kaplamas, kalbn betonla temas eden yzeyi olup ahaptan, ahap esasl
malzemelerden, metal veya plastikten olabilir. Kalp yznde takviye eleman olarak ahap,
lama demiri, korniyer veya zel elikler kullanlr. Kalp yzeyini oluturan kaplama

13

malzemesinin, betonun ypratc etkisine dayankl olmas gerekir. Ayrca, kalp yzeyleri
geirimsiz ve taze beton yklerini gvenli ekilde tayclara aktarmaldr.
Kalp iskelesi, yeni dklen betonun kalp kaplamasna yapt basn ve ykleri
tayan ksmdr. Kalp iskelesi, dikme, kiri, kuak ve aprazlardan oluur. Sz konusu kalp
elemanlar ahap veya metal esasldr. Kalplarn, zellikle metal dikmelerinde borular
kullanlmaktadr.
1.2.3.1. Malzemelerine Gre Kalp eitleri
Kalplar malzemelerine gre gruba ayrlr:

Ahap kalplar

Gnmz inaat sektrnde ilk yatrm maliyetinin dk olmas, byk, kk her

trl inatta kullanlabilmesi, ahabn her yerde kolaylkla bulunabilmesi, inaat sektrnde
alan herkes tarafndan bilinmesi ve antiyede kolaylkla el aletleri yardmyla
yaplabilmesi nedeniyle hl en yaygn kullanlan kalp sistemidir. Bu kalpla retilen yap
elemanlarndaki tm olumsuzluklara ramen kalbn kullanm devam etmektedir.
Ahap kalplarda am, kknar, kavak keresteleri kullanlmaktadr. Kalpta kullanlacak
ahap gnee, suya ve yke kar koyabilmeli, fazla ekil deiimi yapmamaldr. Bu
bakmdan en ok am mamulleri kullanlr. am keresteleri de iin nemine gre I, II, III.
snflardan seilerek kullanlr. Ekseriya II. snf kereste kalpta kullanlr.
Ahap kereste en, boy, uzunluk ve kullanl amacna gre tahta,( dilme(zgara), kalas
ve dikme (direk) diye adlandrlr.

Tahtalar 2,53 cm kalnlkta, 1020 cm genilikte ve 200400 cm

uzunluunda,

Dilmeler (zgaralar) 5x10 cm, 10x10 cm kesitlerinde ve 200400 cm

uzunluunda,

Kalaslar 5 cm kalnlnda, 1520 cm genilikte ve 200400 cm

uzunluunda,

Dikmeler kare veya yuvarlak kesitli ve kesitinin en dar kenar 7 cmden

az olmayacak ekilde 200400 cm uzunluunda biilerek elde edilir.
Ahap, genellikle su emmeye ve bozulmaya yatkn bir malzemedir. Ahabn arpma
ve srtnme etkisi ile bozulabilecei daima dikkate alnmaldr. Dairesel kesitli ahaplarla
kalp yapm zordur, dikdrtgen kesitliler tercih edilmelidir(Resim 1.36).
Ahabn su emmesini nlemek iin kalp yzeyinin yalanmas veya zeri zel film ile
kapl malzemelerin kullanlmas gerekir. Piyasada ahap esasl, ilenmi, suya ve d tesirlere
kar glendirilmi ahap kiriler ve kalp kaplama malzemesi olarak kullanlabilen beton
kontrpla diye (Plywood) adlandrlan malzemeler bulunmaktadr.

14

Resim 1.36: Ahap kalp uygulamalar

Metal kalplar

Sabit ve hareketli kalp retim yntemlerine uygun olan metal kalplar, elik ve
alminyumdan yaplr. Bu kalplar ile kolon, kiri, duvar, deme ve at elemanlar ile tm
yzeysel tayclar yaplabilir. elik kalplar sva gerektirmeyen, dzgn, przsz beton
yzeyler elde etmek iin idealdir. Montaj ve sklmesi son derece kolaydr. Yaklak 600
800 kez kullanlabilir. Kalplarda kullanlan saclarn kalnl 3 mm kadardr (ekil 1.1).

ekil 1.1: Metal pano kalp

Alminyum kalplar ise i gcnden yaklak %75 tasarruf salar. Modler kalp
sistemi iin olduka uygundur. Modler olarak retilen alminyum kalplarn 60 cmlik ve
90 cmlik olmak zere iki tr vardr. Her bir modln alan 2,2 m dir.
zel uzmanlk gerektirmeyen bu kalplar, 250300 kez kullanlabilmektedir.
Alminyum panel kalplarn saclar 0,3 mm kadardr. zel kenar profilleri vardr. Bunlarla
zel standart boluklu kap ve pencere oluturulabilir. stenirse kalp kelerinde gusseler
yaplabilir.

Plastik esasl kalplar

Tekrar kullanlabilme zellii olan plastik kalp sistemi dzgn yzeylerde kullanlan
yeni bir rndr. Sz konusu plastik kalplar, yksek younluklu polietilen kalplardan,
kalplar birbirine balayan kalp elemanlarndan ve kilitleme kelepelerinden oluur.

15

Kilitleme kelepesi kullanlmas, ivileme ihtiyac ortadan kaldrmaktadr. Eer bir kalp
hasar grrse ya da boyunda bir deiiklik istenirse testere ile kolayca kesilebilir.
Plastik kalplara beton yapmaz, yalanmasna gerek yoktur. Kimyasallara dayankl
olmas, kalp zerindeki beton artklarnn suyla kolaylkla temizlenebilmesi, metal ve ahap
kalplara gre avantaj olarak grlebilir.
Bu tr kalplara istenilen ekiller verilebilir Polietilen ierisine yerletirilen hasr
eliklerle oluturulan kalplarla ok deiik formlarn yzeyleri karelaj dokulu olarak
oluturulabilmektedir (Resim 1.37).

Resim 1.37: zel yzey ekli veren kalp elemanlar

Kaset demelerde fiberden retilen, kolayca ekil verilebilen, kullanm pratik, hafif
ve kullanl kalp elamanlar kullanlmaktadr (Resim 1.38).

Resim 1.38: Kaset demelerde fiber kalp uygulamas

1.2.3.2. Yapm Yntem ve Tekniklerine Gre Kalp eitleri

Kalplar fonksiyonlar asndan ekil 1.2de grld gibi snflandrmak
mmkndr.

16

ekil 1.2: Kalplarn fonksiyonlar asndan snflandrlmas

Klasik ahap kalp: Ana malzemesi tamamen ahap olan bu sistemde,

malzeme zayiat ve iilii fazladr. Kereste tketimine ynelik olmas
nedeniyle de doal evrenin korunmas iin pek tavsiye edilmeyen, terk
edilmeye yz tutmu bir sistemdir (ekil 1.3). Ayrca, kalplarn tekrar kullanm
says azdr. Bu sistem, betona istenen formu verecek olan kalp paralar,
projenin ngrd llere uygun olarak, yerinde tek tek kesilerek ve
ivilenerek kurulur. Kalp yapma zaman uzundur. Kalp yapmlarnda, ahap
dikmeler kullanlabilecei gibi teleskobik metal dikmeler de kullanlabilir
(Resim1.39).

17

Resim 1.39: Klasik ahap kalp uygulamalar

ekil 1.3: Ahap kalp

Panel kalp (Taklr sklr kalp): Yap elemanlarn tek seferde blok
hlinde dzgn ve przsz olarak imal edebilmek iin proje llerine gre
veya standart boyutlarda, deiik malzemelerden fabrikalarda retilen
panolarn, eitli birletirme elemanlaryla bir araya getirilmesiyle oluturulan
kalplara panel kalp denir.

Panel kalplar, fonksiyonlar itibariyle sabit (klasik) panel kalp ve kayar, trmanr
kalplar ekilde grlr.
Sabit panel kalplar yapldklar malzemelere gre drde ayrlr:

Ahap panel kalplar: Su emme oran dk ahap malzemenin rabta

makinelerinde yaklak 5 cm eninde lamba zvanal olarak retilmesinden elde
edilen tahtalar, szdrmazlk temin edecek ekilde ahap veya elik bir
kontrksiyon yardmyla birletirilip panolar oluturulur.

Ahap panel kalplarn birbirleri ile birlemelerinde veya panolarn ayakta

tutulmalarnda tij ya da gergi teli kullanlr. Ahap panel kalplar oluturan panolarn

18

darbelere kar daha dayankl olmasn temin etmek iin en d yzeyinde elik bir zarf
kullanlr.
Ahap panel kalplarn dier panel kalplara gre olumsuz ynleri unlardr:

Panel kalplar iinde mr en az olandr.

Su emmesi en fazla olandr.

Tamirat zor ve pahaldr.

ok fazla kullanlacaksa tercih edilmemelidir.

Panolar oluturan tahtalarn birbirleri ile birleim yerleri ne kadar hassas yaplrsa
yaplsn, beton yzeyinde mutlaka tahtalarn ynlerine gre izgiler oluacaktr. ou zaman
bu izgiler dekoratif bir grnt arz eder.

Kalp kullanlrken az da olsa su emeceinden, mteakip kullanmlarda

arlklar artar.

Darbelere, skmalara, dmelere kar dayankszdr.

Souk havalarda kr yapma imkn kstl ve tehlikelidir.

Ahap panel kalplan dier panel kalplara gre avantajlar unlardr:

stenilen yerde, istenilen ekilde kolay ve yaygn olarak imal edilip

kullanlabilir.

Kullanclar zel bir eitime tabi tutmadan fazla miktarda bulunabilir.

lk yatrm maliyeti dierlerine gre dktr.

Plywood panel kalp: Pano yzeyi plywood (su kontrpla) elik profillerden
imal edilen projeye uygun veya standart boyutlarda kesilerek profil
konstrksiyon vida ile balanan panolardan oluur. Kalbn beton gren
yzeylerinde kullanlr. Plywood malzemesinin su emme oran son derece
dk olduundan yzeyi ok dzgn beton elemanlar dkmek mmkndr.
Birletirme eleman olarak ivi haricinde tij, kama, kilit, vs. kullanlr. Ahap
kalba gre mrleri uzun olmakla beraber, tamiratlar ahap kalptan daha
pahaldr (Resim 1.40).

Resim 1.40: Plywood panel kalp uygulamalar

19

elik panel kalplar: Bu sistemin esas, standart llerde elikten hazrlanan

panellerin kalp olarak uygun ekillerde yan yana getirilmesidir. Geleneksel
kalp sistemlerine gre daha ksa zamanda kurulmas, zayiatsz olmas, yaklak
500 kez kullanlabilmesi avantajlardr. Bu sistem sayesinde lkenin ormanlar
korunmu olur. Bir inaat zamannda bitirmenin veya daha ucuza mal etmenin
yolu, malzemenin fiyat ynnden ekonomik olan, ok sayda kullanlabileni,
montaj ve sklmesi kolay olanlar kullanmaktr. Modler kalp sistemi bu
bakmlardan byk avantajlar salar (Resim 1.41).

Resim 1.41: elik panel kalplar

Modler sistemde, proje llerine gre dizayn edilen kalplarn montaj, yan yana ve
st ste getirilmek suretiyle kama, kilit birleimleri, tij, vs. ile yaplr.
Beton gren yzeyleri sac, konstrksiyonu profil olan elik panel kalplar boyut ve
arlklarna gre dizayn edilmitir. En ideal yksek verimli, salam, szdrmaz kalplardr.
zel yaplarda panel kalbn yzeyine monte edilen sac, yzeyin zel sertletirilmi sacdr.
elik panel kalplardaki panolar kaynakl birleimlerle imal edilir. Panolarn
oluturulmasnda gazalt kayna yaplarak eliin bnyesinde kaynak srasnda oluan
gerilmelerin pano yzeyinde kaynak arplmalar oluturmamas salanmaldr. eliin
korozyona kar hassas olmas bu kalbn beton gren yzeylerine kalp ya ile beton
grmeyen yzeylerinde antipas veya yal boya ile boyanmas zorunluluunu ortaya karr.
elik panel kalplar tek tek paralar hlinde ve insan gc ile kullanlabildii gibi, paralar
gruplandrlarak bir kaldrma makinesi yardmyla kullanlp montaj sresi azaltlabilir
(Resim 1.42).

20

Resim 1. 42: elik panel kalplar

Polyester panel kalp: Polyester panel kalplarn beton gren yzeyleri

fiberglas, konstrksiyonu eitli delik lamalardan olumu panolardr. Polyester
serme ve svama yntemiyle delikli lamalar zerindeki zgaralara yaptrlarak
yzey oluturulur. Bu yzey eitli dzeltme ilemlerinden geirilerek dzgn
yzeyli bir pano hline getirilir. Bu pano dier panel panolarna gre %50 daha
hafiftir. Bu tip kalplar son derece basit fabrikalarda hatta oluturulan
atlyelerde retilir. Su emmezler ve hafif olduklarndan dierlerine gre 2 kat
daha byk retilebilir. Noktasal darbeler dhilindeki tm darbelere
dayankldr. Birletirilmesinde elik panel kalpta kullanlan paralar kullanlr,
deiik mimari ekillere kolay uyum salar ve istenilen ekillerde retilebilir.

Tnel kalp sistemi: Modern kalp sistemlerinden olan tnel kalp depreme
dayankl, hzl, kaliteli, konut retiminde kullanlan bir kalp sistemidir. Belli
saydaki toplu konut projelerinin gerekletirilmesinde en ok tercih edilen
kalp sistemidir. Tamamen elik malzemeden binann projesine uygun olarak
kalp fabrikalarnda retilmektedir. Trkiye inaat sektr tnel kalpla 1980li
yllarn banda tanm ve yaylarak hlen kullanlmaya devam edilmektedir
(Resim 1.43).

Tnel kalp kullanm ve fonksiyon olarak iki eittir.

Tam hidrolik tnel kalp

Yarm mekanik tnel kalp

lkemiz, iklim artlar ve personel kalitesi asndan yarm tnel kalp kullanlmaya
daha uygundur. Bu nedenle lkemiz inaat sektr de yarm tnel kalb yaygn olarak tercih
etmitir. Hlen lkemiz inaat sektrnde ok byk oranda yarm tnel kalp
kullanlmaktadr.
Tnel kalp konut sektrne nemli katklar salamaktadr, bu katklar aada
zetlenmitir.

naatn yapmnda abukluk salar.

naat maliyetinde ekonomi salar.

Tnel kalpla retilen bina yksek niteliklidir.

Defalarca kullanld hlde her seferinde dzgn yzeyler elde edilir.

21

Yap i blmlerinin lleri proje lleriyle ayndr.

Tnel kalpla retilen yapnn dey tayc elemanlar betonarme perdelerden
olutuundan ve monolitik olarak retildiinden ok gvenli yaplarn ortaya
kmasn salar.

Tnel kalp sisteminin esas her bir odann karlkl iki yarm tnelden olumas ile
elde edilecek bir hcrenin, iki yan, bir arka ve deme kalbnn ayn anda tekil edilmi
olmasdr. Kalplar, fabrikalarda veya inaat mahallinde hazrlanarak vinlerle konulmas
dnlen yerlere kaldrlr, yerletirilir. Kn tnel hcrelerinin n yzleri adr perdelerle
kapatlp ierde bu amala yaplm tp gaz yaktl stclar kullanlrsa aralksz kn inaata
devam edilebilir. Bylece gnde bir daire veya bir kat ina etme hzna eriilebilir.
Bu sistem, birim inaat alanna den kalp miktarnn fazla oluu ve antiyede kule
vinci gerektirmesi nedeniyle pahaldr fakat kalplarn yzlerce kez kullanlabilmesi maliyeti
drmektedir. Tnel kalp sisteminde kalplarla her seferinde dzgn yzeyler elde etmek
mmkndr. yle ki kalptan kan yzeyler spatula ile kk yoklama dzeltmeleri sonras
duvar kdna veya boyaya hazrdr. D duvarlarn yaltmlar, kalp iine konulan yaltm
levhalar (polistren) sayesinde beton dklrken bitirilmi olur.

Resim 1.43: Tnel kalp uygulamalar

Kayar ve trmanr panel kalplar: Kalp sisteminin (yap tayc

sistemine tutturulup) zemine mesnet ettirilmeden, bir hidrolik kaldrma
nitesine oturtularak yap ykseklii boyunca yrtld kalp
sistemlerine kayar kalp denir. ekil 1.4de kayar kalp sisteminin ileyi
emas grlmektedir.

22

ekil 1.4: Kayar kalp sisteminin ileyi emas

Bu yntem srekli ve hzl bir uygulamay beraberinde getirmekte, ek bir iskele

gereksinimini ortadan kaldrmaktadr. Ana ilke olarak kalp ykseklii snrl, ufak boyutta,
ift cidarl, rijit konstrksiyonlu ve zeminle bantsz asma bir sisteme dayanmaktadr.
Asma ilemi elik ya da ahap bir ereve ile salanmaktadr. Kaldrma ilemi trmanr
kalplarda vin kullanlarak kaldrlmakta ve bir st kademeye karlmaktadr. Kayar
kalplarda ise kaldrma elik ubuk ve yardmc elemanlar ile yaplmaktadr. Kaldrma
srasnda temel ve ya sertlemi bir beton yzey, mesnet grevi grmektedir.
Beton dkmnden sonra sertleme srasnda kayan kalp elle kumandal, pnmatik ya
da mekanik olarak yukar kaldrlmaktadr. Kaldrma ileminin hz saatte 5 30 cmdir. Her
kaldrta 14 cm ykselme olmaktadr. Konstrksiyon gnde 1,502.00 metre
ykselebilmektedir.
Kayar ve trmanr kalp sistemleri temelde u elemanlardan olumaktadr:

Kalp eleman: Kalp eleman, karlkl ahap ve ya elik kalp panolardan

oluturulmaktadr.

Sehpa iskelesi: Sehpa iskelesi, kalp panolarn yerlerini sabitletirmekte ve

betonun basnc ile kalbn yukar doru hareketine yardmc olmaktadr.

Kaldrma eleman: Kaldrma eleman, trmanma ubuklarnn (mesnet

ubuklar) stne yerletirilen bu eleman, tm kalbn yukar doru
kaldrlmasn salamaktadr.

alma platformlar: alma platformlar, beton dkme ilerinde, ilemleri

kolaylatrma amacyla farkl dzeylerde kurulan platformlardr. st alma
platformu dorudan doruya kalp panolarna baldr. Alt alma platformlar
ise zincir ya da elik ubuklar ile st platforma aslmaktadr. st platformun
ilevleri arasnda malzeme stoku, ereve ve boluk kalplarnn konmas, beton
dkm ve kalbn kaymas saylabilmektedir. Alt platform ise kalptan kan

23

beton yzeylerinin denetlenmesi, boluklarn dzeltilmesi ve kalplarn

karlmas amacyla kullanlmaktadr

skele sehpas zerine kurulan ahap ereve: skele sehpas zerine kurulan
ahap ereve, donatlarn ve kablolarn depolanmasna, elektrik tesisat ile
dzelerin yerletirilmesine olanak vermektedir.

Tesisat ebekeleri: Srecin aksamamas ve srekliliin salanmas iin

aydnlatma tesisat ve elektrikli ekipmanlar iin elektrik tesisat ebekeleri
gerekmektedir.

Boluk ereveleri ve kalplar: Boluk ereveleri ve kalplar, projedeki

boluklar iin gerekli ek kalp elemanlardr.

Kayar kalplar ve trmanr kalplar arasnda genel olarak u farkllklar vardr:

Trmanr kalpta ilerleme hz, kayar kalba gre daha dktr. Ancak betonarme
demir montaj hznn, kayar kalp ilerleme hzna (10-12 in/saat) ayak uyduramamas gibi
durumlarda trmanr kalp ile almak zorunlu olabilir. Genel olarak trmanr kalpta, kayar
kalba gre daha kontroll ve sonuta da daha kaliteli bir imalat yapmak mmkn
olmaktadr.
Trmanr kalbn dier bir stnl, sistemin kayar kalp kadar karmak
olmamasdr. Daha ksa zamanda eleman yetitirilebilmektedir. Kayar kalpta yatay derz
grnmez iken trmanr kalpta yatay derz izleri grlmektedir. Bu bakmdan derz yerlerinde
zel itina gsterilmektedir. Kayar kalp ve trmanr kalp arasnda seim, teknik, ekonomik
ve eleman kalitesine gre yaplr. Trmanr kalp iki gnde bir ano kadar ykselebilir.
(genellikle yaklak 3 m)
Kayar kalp sistemleri sanayi tesislerinde zellikle yksek binalar (konut, i yeri),
yksek betonarme silolar, soutma kuleleri, ambar, vb. yaplarn yapmnda
kullanlmaktadrlar. Enerji santralleri, imento fabrikalar vb. sanayi tesislerinde ska
kullanlmaktadr.

Resim 1. 44: Vinle trmanr kalp uygulamas

24

Prefabrik elemanlarn kalb: Prefabrik elemanlar, genellikle bu i iin

prefabrik yap elemanlar fabrikalarnda imal edilir. ok zel durumlarda
antiyelerde mini prefabrik atlye kurularak merdiven, cephe eleman, balkon
parapeti gibi yap elemanlar retilebilmektedir. Ayrca altyap inaatlarnda
kullanlmak zere beton boru, muayene bacas elemanlar, sulama inaatlarnda
kullanlmak zere kanalet ve aksesuarlar, yol inaatlarnda kullanlmak zere
bordr elemanlar fabrikalarnda retilmektedir.

Prefabrik elemanlarda bulunmas gereken ve onlar yerinde dkme yaplardan ayran

zellikler:

Yap eer prefabrik olarak imal edilecekse o yapnn projesi prefabriin zne
uygun olarak hazrlanmaldr.

Proje standardizasyonu salanmaldr.

Prefabrik yap elemanlarnn boyut lleri imalat ve montaj planlarna gre

hassas olarak imal edilir,

Prefabrik elemanlarnn retimi iin ona uygun fabrikalar yaplmaldr.

Prefabrik elemanlarn imal edildikleri kalplar yle dizayn edilmelidir ki kolay
kurulmal, kolay sklmeli, hassas llere sahip olmal, szdrmaz olmal, yksek
vibrasyona dayankl olmaldr.
Kullanm adedinin fazla olmas iin yapmnda salam ve uygun
malzeme kullanlmaldr.
Prefabrik elemanlarn retiminde eit yntem kullanlmaktadr:

Yatay retim

Dey retim

Makineli presli retim

Yatay retim: Elemanlar yatayda bulunan vibrasyonlu masa zerine monte

edilmi kalplardan faydalanlarak dklr. Dkm yapldktan sonra kr adr
masa zerine kapatlarak dklen betona kr uygulanr (En ideal kr buhar
krdr). Prizini yapan elemann masadan alnmas iin masa, hidrolik kaldrc
vastasyla 75 aya kadar kaldrlr ve bir kreyn yardmyla eleman dik olarak
stok sahasna gtrlr. Yatay retimde ideal olan deme, duvar, vs. geni
yzeyli elemanlarn retimidir.

25

ekil 1.5te alt vibratrl, devrilebilen masa kalp grlmektedir.

Kalbn betonlama srasnda durumu
Yan kalp
n yapm eleman
elik profilden ereve
Vincin tutmas iin halka
Destek
elik profillerden oluturulmu alt
taban
7) D Vibratr
1)
2)
3)
4)
5)
6)

ekil 1.5.a: Alt vibratrl, devrilebilen masa kalp

Elemann kalptan karlabilmesi iin

kalbn kaldrlmas
Yan kalp
n yapm eleman
elik profilden ereve
Vincin tutmas iin halka
Destek
elik profillerden oluturulmu alt
taban
7) D Vibratr
1)
2)
3)
4)
5)
6)

ekil 1.5.b: Alt vibratrl, devrilebilen masa kalp

Dey retim: retilecek olan elemanlarn tm yzeylerinin dzgn olmas

istendiinde kalp sistemini dey olarak demek gereklidir. Kolon, kiri,
makas, merdiven vs. elemanlarn retilmesinde batarya kalp kullanlr. Beton
dkm srasnda ie vibratr kullanlr.

Makineli presli retim: Bu sistemle beton boru, bordr, muayene bacas,

beton elektrik direi retilir. Burada kalba makine kumanda etmektedir. Bu
sistemle retilen elemanlarn kalpta kalma sreleri hemen hemen hi yoktur.
Elemann imalinden hemen sonra eleman alnr ve stok sahasna nakledilir.

1.3. Ara ve Gerelerin Hazrlanmas

Betonarme kalpl ara ve gerelerinin hazrlanmas ii bilen iin sradan,

bilmeyen iin ise zor bir ilemler btndr.
Yaplacak bina projeleri incelenerek ie balanmaldr.
naa edilecek yapnn kullanm amac, kat adedi, kat ykseklii ve kullanm
alan bilinmelidir.
naat sahibinin deme gc, eldeki imknlar, ekip durumu gibi birok neden
dikkate alnmaldr.
Projede zellikle kullanlmas istenen kalp yz elaman ve kalp iskelesi var
m?

26

Yaplacak iin devamll ve bizim inaat ilerinde kararllmz malzeme

seimini de etkileyecektir.
Klasik ahap kalp malzemesi yerine plywood, elik panel kalplar tercih
edilebildii gibi ahap dikme yerine teleskopik ayarl dikmeler de kullanlabilir.
Tm bunlar iin maddi yn ile ilgili yaplabilecek tercihlerdir.
naat sahasnda malzemelerin istiflenebilecei yerler tespit edilmelidir.
antiye imknlar gzden geirilip kalp malzemelerini temin ederek inaat
alanna getirilmelidir.
Kalp kanatlarn dikmeleri vb. imalatlar yaplp kalp malzemeleri kalp yalar
ile yalanmaldr.
Plann zemine aplikasyonu, ip iskelesinin kurulmas, temel kazs, temel
tabanna tesviye betonun atlmas ile kalp ilemine balanm olunur (Resim
1.45).

Resim 1.45: p iskelesinin kurulmas ve tesviye betonu

ekil 1.6: Aks kelerinin tesviye betonu zerine aktarlmas ve iaretlenmesi

Akslarn kesim noktalarndan sarktlan akulle aks ke noktalar beton zerine

aktarlr. ivi kazklar (demir ubuklar) aklr (ekil 1.6).

27

Resim 1.46: Temel kalb uygulamas

Temel kalplarnn yaplmas, donatlarnn hazrlanmas ve beton dkm ile

inaatn tayc ksm bitirilmi olunur (Resim 1.46).
Kolon aplikasyon plan ile kolonlarn yerleri tespit edilerek kolon zgaralar
aklr (Resim 1.47). Kolon kanatlar dikilerek desteklenir ve bylece inaatmz
devam eder (Resim 1.48).

Resim 1. 47: Kolon zgaralarnn aklmas

Resim 1. 48: Kolon kalbnn montaj

1.3.1. Kalp Elamanlarnn Hazrlanmas

Ahap kalp aklmaya balanmadan nce, kalp ekibi tarafndan yapnn projesi
incelenerek gerekli kalp elemanlar hazrlanr. Bu elemanlar aada verilmitir.

Kanatlar

Kiri kanatlar ( ve d kanat olarak ikiye ayrlr.)

Kolon kanatlar

Kiri taban

Dikmeler

Kiri dikmesi

Deme dikmesi

28

Ahap Kalp Hazrlama modlnde kalp kanad hazrlama ilemi ayrntl biimde
anlatlmtr (Resim 1.49, 1.50).

Resim 1.49: Kanatlarn istiflenmesi

Resim 1.50: Kanatlarn hazrlan

renme Faaliyeti 2de (proje detaylarn okuma) llendirme maddesinde, kiri,

kolon kanadnn ve kiri tabannn llendirilmesi yaplmtr. Bu llere gre kiri ve
kolon kanatlar hazrlanabilir.
renme Faaliyeti 2de (proje detaylarn okuma) llendirme maddesinde kiri ve
deme dikmeleri ile ilgili hesaplamalar yaplmtr.

1.3.2. Ahap Kiri ve Deme Dikmesi Hazrlama Kurallar

Uygun lde (En dar kenar 7 cmden az olmayacak.) kare veya daire kesitli
lata seilmelidir.
Kat ykseklii 4,50yi geen kalp dikmelerinin kontrol mhendisi (denetim
mhendisi) tarafndan aadaki kstaslar dikkate alnarak boyutlandrmas
istenmelidir.

Kalp ve iskele arl

Beton arl

Yn durumundaki malzeme arl

Beton tama ara arlklar

Hareketli ykler (ii arlklar)

Beton dklrken meydana gelen arpma etkisi

Yatay yk olarak rzgr ve halat ekme etkileri

Tahta ya da lataya zarar verilmemelidir ve zayiattan kanlmaldr.
ivi ihtiya kadar kullanlmaldr.
Dikme gerektiinde sklebilecek ekilde aklmaldr.
aprazlar ve ek ilemler iin en az 2,5 cm kalnlnda ve 6 cm geniliinde
tahta kullanlmaldr.
iviler ayn dorultuda deil, aprazlama ve kenardan biraz ieride olacak
ekilde aklmaldr.
Kalp dikmeleri, ilgili standartlara uygun 2. veya 3. snf keresteden
seilmelidir.
Direklerde birden fazla ek kesinlikle yaplmamaldr.

29

Ekleri 1/3 ksmnda, kare ve dikdrtgen direklerde drt tarafndan, yuvarlak

aalarda tarafndan en az 70 cm uzunluunda saplamalar ile eklenmelidir
(ekil 1.7).

ekil 1.7: Dikmelerde ek yaplmas

Dikme altlarna konan takozlarn sert aatan olmasna (mee, grgen vb.) ve
kama eklinde hazrlanmasna dikkat edilmelidir. Yumuak aatan yaplan
kamalarn ezildiini ya da yerinden kmas nedeniyle deme ve kirilerde
sehim olutuu unutulmamaldr (ekil 1.8).

ekil 1.8: Dikme altna konacak kama ve takozlar

Akl 3 m'yi geen demelerde en az 1 adet yedek dikme kullanlmaldr.

Dikme aras 6 m'yi gemesi durumunda 2 dikme kullanlacak ekilde say
belirlenmelidir.

1.3.3. Ahap Kiri Dikmesi Hazrlamada Sras

Projeden l alma, dikme, apraz ve kulak (aplama) tahtasn lme ve

markalama
Dikme ve tahtay kesme
Dikme, balk ve aprazlar (payanda) kurallarna uygun vaziyette akarak
birletirme

1.3.4. Ahap Kiri Dikmesi Hazrlanmas

Proje incelenmelidir (kat ykseklii, deme kalnl, kiri ykseklii vb).

Beton ve betonarmeden ina edilecek yap elemanlarnn projedeki biim ve
llerine gre ekillendirilebilmesi iin kalp projesi doru olarak okunmaldr
(ekil 1.9)

30

Daha nceden hesaplanm dikme, balk, kulak ve aprazlarn uzunluklar not

edilmelidir.

ekil 1.9: Kalp plan ve kalp detay izimleri

Dikme iin uygun lde ve yeteri kadar lata (10x10 cm) ve tahtay alma
alanna tanmaldr (Resim 1.51).

Resim 1.51: Dikme malzemeleri

Dikme uzunluu (boyunu) llp markalanmaldr (Resim 1.52).

Resim 1.52: Dikme boyunun ve baln llmesi

Dikme ve bal iaretlenen yerden kesilmelidir (Resim 1.53).

31

Resim 1.53: Dikme ve bal iaretlenen yerden kesilmesi

Dikmenin ucuna bal ortalanarak dayanmaldr(Resim 1.54).

Resim 1.54: Baln yerletirilmesi

Balk dikmeye ivi ile tutturulmaldr (Resim 1.55).

Resim 1.55: Baln dikmeye aklmas

Balk ile dikme, kulak (aplama) tahtas birletirilmelidir (Resim 1.56).

Resim 1.56: Balk ile dikmeyi kulak tahtas ile birletirmek

32

Dikmeden baln her iki tarafna yaklak 45 - 60 meyilli olacak ekilde

aprazlar (payandalar) aklmaldr (Resim 1.57).

Resim 1.57: Dikmeden baln her iki tarafna aprazlar (payandalar) akmak

Hazrlanan kiri dikmeleri istiflenmelidir (Resim 1.58)

Resim 1.58: Hazrlanan dikmelerin istiflenmesi

33

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aada lleri verilen kiriin, kiri alt dikme direklerini ve takviyelerini 1/1
leinde hazrlaynz.

lem Basamaklar
Projeyi inceleyiniz (kat ykseklii, deme
kalnl, kiri ykseklii vb.)baknz.
Dikme iin uygun lde ve yeteri kadar
lata (10x10 cm) ve tahtay alma alanna
taynz.
Dikme uzunluunu (boyunu) lnz ve
markalaynz.
Dikme ve bal iaretlenen yerden kesiniz.
Dikmenin ucuna bal ortalayarak
dayaynz.
Bal dikmeye ivi ile tutturunuz (Resim
3.11).
Balk ile dikmeyi, kulak (aplama) tahtas
birletiriniz.
Dikmeden baln her iki tarafna yaklak
45-60 meyilli olacak ekilde aprazlar
(payandalar) aknz.

34

neriler
Projeden
l
alrken
kat
yksekliine
dikkat
ederek
kullanlacak
ahap
kalp
elemanlarn kesit llerine gre
hesaplaynz.
Daha nceden hesaplanm dikme,
balk,
kulak
ve
aprazlarn
uzunluklarn not ediniz.
Yaplacak kesimin lsne ve
doruluuna dikkat ediniz.
Dikme balnn dengeli olarak
sabitleyiniz.
aprazlarn
ular
bal
gememesine dikkat ediniz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri
1. Projedeki kat ykseklii, deme kalnl, kiri ykseklii vb.
llerini incelediniz mi?
2. Daha nceden hesaplanm dikme, balk, kulak ve aprazlarn
uzunluklarn not ettiniz mi?
3. Dikme iin uygun lde ve yeteri kadar 10x10 cmlik latay ve
tahtay alma alanna tadnz m?

Evet

Hayr

4. Dikme uzunluunu lp markaladnz m?

5. Dikme ve bal iaretlenen yerden kestiniz mi?
6. Dikmenin ucuna bal ortalayarak dayadnz m?
7. Bal dikmeye ivi ile tutturdunuz mu?
8. Balk ile dikmeyi, kulak (aplama) tahtas birletirdiniz mi?
9. Dikmeden baln her iki tarafna yaklak 45-60 meyilli olacak
ekilde aprazlar aktnz m?
10. Hazrlanan kiri dikmelerini istiflediniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

35

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1.

4857 sayl Kanunu gereince inaat ileri, zellikle iskeleler ve yerden yksek
alma platformlarn stnde, altnda veya yaknnda yaplan iler, kalp yapm ve
skm, montaj ve kurma ileri, iskelede alma ve ykm ilerinde bamza baret
taklmas zorunludur. Bu zorunluluun sebebi nedir?
A) Baret satmak
B) Modaya uymak
C) Baa debilecek cisimlerin zararlarndan korunmak
D) Souk ve scaktan korunmak

2.

irozlar, kolon-perde gibi elemanlarn iki yzn birletirmek amac ile kullanlan bir
nevi kilittir. irozlar neden nemlidir?
A) Kalp yzeyleri arasndaki mesafeyi ayarlad ve almasn engelledii iin
B) Kalp yzeylerini birbirinden ayrd iin
C) Kalp elamanlarn d tehlikelerden koruduu iin
D) Kolon ve perdelerin devrilmesini engelledii iin

3.

Teleskopik dikmeler son zamanlarda oka kullanlmaya balanmtr. Bunun nedeni

nedir?
A) Kereste sarfiyatn sona erdirdii, inaatya uzun vadede ok kar salad iin
B) Orman varlnn azalmas nedeni ile doay korumak ve aa sevgisi yznden
C) Ucuz olduu iin
D) Hafif olduu iin

4.

Dikme altlarna konan takozlarn ve kamalarn sert aatan olmasna niin zen
gsterilmelidir?
A) Ucuz olduklar iin
B) Kolay bulunduklar iin
C) Adetten olduu iin
D) Yumuak aatan yaplan kamalarn ezildii ya da yerinden kmas nedeniyle,
deme ve kirilerde sehim oluturduu iin

Aadaki cmlede bo braklan yere getirilecek bilgilerin bulunduu seenei

iaretleyiniz.
5.

Kalb oluturan malzemeleri kaplama ve . olmak zere ikiye ayrlabilir.

Cmlesinde bo braklan yere hangi szck konmaldr?
A) Kalp yzeyi
B) Teleskopik dikme
C) Kalp iskelesi
D) Kalp malzemesi

36

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

37

RENME FAALYET2
RENME FAALYET-2

AMA
Uygulamaya ynelik proje detaylarn doru olarak okuyabileceksiniz.

ARATIRMA

evrenizde yapmna balanm veya yapm devam eden inaat sahalarna

giderek kalp uygulamalarn izleyiniz.

Sahiplerinden

ve

inaatn

yapmndan

sorumlu

teknik

elamanlardan,

mhendislik brolarndan mimari ve betonarme proje rnekleri temin ederek

inceleyiniz.

Bu projelerdeki teknik deyimleri aratrnz.

Proje zerindeki bilgiler nda, yap elamanlarnn kalp resimlerini izerek

llendiriniz.

naatlara giderek izin almak artyla yaplan kalp uygulamalarn yerinde

grnz. Projenin okunuunu ve bu bilgilerin uygulamaya nasl aktarldn
ilgililerden sorunuz.

Aratrma ve gzlemlerinizi rapor hline getiriniz ve hazrladnz raporu

snfta tartnz.

2. PROJE DETAYLARINI OKUMAK

2.1. Statik Proje
Yaplarn ayakta durabilmesi iin tekil edilen tayc sistem elemanlarn kendisi
lleri ve iindeki elik donatlarn ap uzunluk ve miktarlarnn gsterildii paftalardan
meydana gelen projedir. Uygulamada aksaklk yaanmamas iin imalat ustalarnn bu
projeye mutlaka hkim olmas gereklidir. Projeyi okumadan imalat mmkn deildir.

2.1.1. Tanm
Mimari projeye uygun olarak inaat mhendisleri tarafndan hazrlanan, lekleri
yapnn byklne ve zelliine gre belirlenen, betonarme, yma, elik ve benzeri
yaplarn trlerine gre tayc sistemlerini gsteren, bodrum kat dhil tm kat planlarn,
at planlarn, bunlarn kesitlerini, detaylarn ve hesaplarn iine alan projeye statik proje
ad verilir.

38

Bu hesaplarda zeminin fiziksel parametreleri, zemin, temel, yap etkileimi ve temel

tasarmnn belirlenmesinde, mhendislik hizmetlerini ieren standartlara ve Bayndrlk ve
skn Bakanlnca yaymlanan Zemin ve Temel Etd Raporlarnn Hazrlanmasna likin
Esaslara ve Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik hkmlerine
uyulur.

2.1.2. zellikleri
Statik projeler inaat mhendisi tarafndan hazrlanmaktadr. ekli ve boyutlar mimari
projede belirlenmi olan yapnn yeterince salam olarak ina edilip kullanlabilmesi iin,
tayc elemanlarn hangi malzeme ile hangi kesit lsnde yaplmas gerektii
belirlenmekte ve bu tespitler proje hline getirilmektedir. naat mhendisi, proje
hazrlamaya balamadan nce, yapnn ina edilecei arsann zemin emniyet gerilmesi,
rzgr ve kar yknn hesabnda zellikle dikkate alnmas gereken yresel faktrler,
yrenin deprem riski ve deprem ynetmeliinin ngrd hesap koullan ile ilgili gerekli
bilgi ve belgeleri temin etmektedir.
Tayc eleman boyutlarnn belirlenmesi amacyla yaplan statik hesaplar, projenin
bir eki olarak projeyle birlikte ilem greceinden, kolayca izlenip denetlenmelerine olanak
verecek bir dokman eklinde sunulmaktadr.
Tayc sistem projelerinde yer alacak paftalar, binann inaat tarzna gre
deimektedir. rnein, betonarme karkas tarznda ina edilecek bir binann tayc sistem
projesinde aadaki paftalar yer almaktadr:

Temel plan

Kolon aplikasyonu

Deme kalp plan

Deme tehizat (donat) planlar

Kiri detaylar

Merdiven detaylar
Temel plan 1/50, detaylar 1/20 leinde kolon aplikasyonun kolon kesitleri 1/20
veya 1/25, aks aralklar 1/50 leinde deme kalp plan ve tehizat planlan 1/50
leinde kiri ve merdiven detaylar ise 1/20 veya 1/25 leinde izilerek her paftaya,
kullanlan donatnn ekli, says, bkm boylar ve toplam boyu yazlmaktadr.

2.2. l ve llendirme
2.2.1. l Alma
Doru alnmayan l uygulamada sknt karr. ly araziden, malzemeden veya
projeden alndna baklmakszn hassas bir ekilde ve kurallarna uygun olarak okumak ve
kayt altna (kda aktarmak) almak ve yorumunu iyi yapmak gerekir.

39

Uygulama
1. rnek: Aada temel planndaki bilgileri okuyarak anlamlarn aklaynz?

ekil 2.1: rnek temel plan ve elemanlar

S110: Aplikasyon plannda, 5A koordinatnda yer alan 110 nu.l kolon

S112: Aplikasyon plannda, 5C koordinatnda yer alan 112 nu.l kolon
5A ile 5B akslar arasndaki mesafe 390 cm, 5B ile 5C akslar arasndaki mesafenin
ise 490 cm olduu grlr.
2. rnek: Aada temel planndaki bilgileri okuyarak anlamlarn aklaynz.

ekil 2.2: rnek temel planna ait bilgiler

BK1 (30/30): 1. nu.l balant (ba) kirii, genilii ve ykseklii ise 30 cmdir.
T5 (60/90): 3. nu.l temelin genilii 60 cm, ykseklii ise 90 cmdir.
3 rnek: Aada kalp planndaki bilgileri okuyarak anlamlarn aklaynz.
D307: 3. Kattaki 7 nu.l deme veya 307 nu.l deme
12 cm: Deme kalnl (ykseklii)
K315 (25/50): 3. kattaki 15 nu.l kiri veya 315 nu.l kiri

40

ekil 2.3: rnek tavan kalp plan

4. rnek: Aada kalp planndaki bilgileri okuyarak anlamlarn aklaynz.

ekil 2.4: rnek kesit izimi

Subasman kotunun 0,00 kotundan 1,00 m yksekte ve temel st seviyesinin ise 1.92 m aada olduu, deme tipinin, asmolen deme olduu, bodrum kat yksekliinin
2,92 m ve zemin kat demesinde dk deme yksekliinin 22 cm olduu grlyor.

41

5. rnek: Aada kalp planndaki bilgileri okuyarak anlamlarn aklaynz.

ekil 2.5: rnek temel pabu plan

T7 mnferit (tekil) temelin kenar uzunluklarnn (en ve boyunun) 200er cm olduu,

S108 kolonunun ise daire kesitli olduu, 2 nu.l ba (balant) kiriinin ise
geniliinin 30 cm, yksekliinin ise 30 cm olduu grlyor.
6. rnek: Aada kalp planndaki bilgileri okuyarak anlamlarn aklaynz.

ekil 2.6: rnek dk demeli kesit plan

Binann 2 katnn kat yksekliinin 2,70 m,

Dk deme derinliinin 40 cm,
Saak kotunun 9,32 m,
Deme tipinin plak deme olduu,
2 kat olarak ina edilecek olan binann zerinin at ile kapatlaca grlyor.

42

7. rnek: Aada kalp planndaki bilgileri okuyarak anlamlarn aklaynz.

ekil 2.7: rnek dk demeli plan ve kesiti

A-A kesitinin 303 ve 304 nu.l demelerinden getii,

304 nu.l demenin (DD304) dk deme olarak planland, deme kalnlnn
10 cm olduu, K313 kiriine paralel dilatasyon derzinin binann sol tarafnda baka bir
binann olduu ve iki bina arasnda dilatasyon derzinin (boluunun) olduu grlyor.

43

2.2.2. llendirme

ekil 2.8: Kiri, deme kalp plan

Uygulama: K319 kirii iin kalp llerinin hesaplanmas:

Verilenler:
stenenler:
a =25 cm
a) D kanat ykseklii
h = 50 cm
b) kanat ykseklii
c) Taban tahtas genilii
zm:
a)
D kanat ykseklii = Kiri ykseklii + kiri taban tahtas kalnl
D kanat ykseklii = 50 + 2,5
D kanat ykseklii = 52,5 cm bulunur.

ekil 2.9: Kiri, d kanat kalb

b)
kanat ykseklii = kiri ykseklii deme kalnl deme tahtas
kalnl + kiri taban tahtas kalnl olduundan

kanat ykseklii = 50 14 2,5 + 2.5

kanat ykseklii = 36 cm bulunur.

44

ekil 2.10: Kiri, i kanat kalb

c)

Taban tahtas genilii

Taban tahtas genilii, kiri geniliine eittir.
Taban tahtas genilii = 25 cm

ekil 2.11: Kiri, taban

S309 kolonu iin kalp llerinin hesaplanmas

Verilenler:
a = 25 cm
b = 65 cm
H = 2,92 m (Kat ykseklii)
Kolon Kesiti: 25x65 cm
stenenler:
a) Kanat geniliklerini (a, b) hesaplaynz.
b) Kanat boyunu (uzunluunu) hesaplaynz.
c) Klapa lleri
d) Kuak lleri

zm:
Kolon kanat geniliklerinin hesabnda kanatlardan biri kolonun bir kenarnn
lsnde olup dier kenarn kalp ls kolonun dier kenarndan iki kalp tahtas kalnl
kadar artmaktadr.

45

a) Kanat genilikleri
a = 25 cm (10 + 15 veya 12.5 + 12.5 cmlik tahtalardan oluturulur.) olur.
b = 65 + (2x2.5) = 70 cm (4 x 15 + 10 cmlik tahtalardan oluturulur.) bulunur.
b) Kanat boyunun hesaplanmas
b) Kiri taban tahtas, kolon kalbnn zerine oturduundan
Kanat boyu (uzunluu)= Kat ykseklii (kiri ykseklii + kiri taban tahtas
kalnl)
Kanat boyu (uzunluu)= 292 (50 + 2.5) = 239.5 cm =2.395 m
c) Klapa lleri
c) Klapa uzunluklar kanat genilikleri kadardr. Yani a kenar iin 25cm, b kenar
iinse 70 cm olarak belirlenir.
d) Kuak lleri
a kenar iin (Her iki kenardan 5x10dan kuaklar yaplr. Her kenardan 10+10= 20 cm
fazla alnr. ) (2,5x2= kanat tahta kalnl)
a = 25 cm + 2(10+10)+(2,5x2)
a=70 cm
b kenar iin (Her iki kenardan 5x10dan kuaklar yaplr. Her kenardan 10+10= 20cm
fazla alnr. ) (2,5x2= kanat tahta kalnl)
b = 65 cm + 2(10+10) +(2,5x2)
b=110 cm
Dikme uzunluklarnn hesab
Verilenler:
Deme kalnl: 14 cm
H = 2,92 m (Kat ykseklii)
Kiri lleri: 25x50 cm
Izgara: 5x10
Belleme (ahap kiri): 10x10
(10x12,10x14)
f) Dikme bal 10x10 cm
g) Kalp
tahtas
2,5
cm
kalnlnda
h) Kama ykseklii 3 cm (2 ~ 4
cm)
a)
b)
c)
d)
e)

stenenler:
a) Kiri dikmesi uzunluu (K319 kirii iin)
b) Deme dikmesi uzunluu (D308 demesi iin)

46

zm
a) Kiri dikmesi uzunluu (K319 kirii iin)
Kiri dikmesi uzunluu = Kat ykseklii ( kiri ykseklii + kiri taban tah. kalnl
+ balk kalnl + kama ykseklii) olduu biliniyor.
Kiri dikmesi uzunluu = 292 (50 + 2.5 + 10 + 3) = 292 65.5
deerleri yerine koyarsak
Kiri dikmesi uzunluu = 226.5 cm = 2.265 m bulunur.
b) Deme dikmesi uzunluu (D308 demesi iin)
Deme dikmesi uzunluu = Kat ykseklii (deme kalnl + deme tahtas +
zgara ykseklii + belleme (ahap kiri) ykseklii + kama ykseklii) dir.
Deme dikmesi uzunluu = 292 (14 + 2,5 + 10 + 10 + 3) = 252,5 cm bulunur.
Deme dikmesi uzunluu = 252,5 cm = 2.525 m bulunur.
Burada bulunan deerler, ahap malzemelerin lleri deitiinde otomatikman
deiecektir.
Toplam ahap kalp malzemelerinin hesaplanmas
Ahap kalp
dayandrlmtr.

malzemelerinin

hesaplarnn

yaplmas

aadaki

kabullere

1 m ye 1 adet dikme kullanlr.

Ahap kalbn teorik kullanm mr 45 kullanmdr, 5 kullanmdan sonraki her 5
kullanm iin % 25 kalp malzemesi ilave edilerek eskiyenlerle deitirilir.
Ahap kalp malzemelerinin hesaplarnda kullanlacak, kereste kalnl ve toplam
iindeki eleman oranlar aadaki tabloda grlmektedir.
Yap
Cinsi

Yma
Yaplar
Karkas
Yalar

15 Katl Yaplar

515 Katl Binalar

Toplam
Kereste
Kalnl
8 cm

Tahta 5x10 10x10 Dikme

%si %si %si Adedi

Toplam
Kereste
Kalnl

55

45

Tahta 5 x 10x10 Dikme

%si 10 %si Adedi
%si
-

12 cm

60

30

15 cm

60

1
10

Tablo 2.1: Hesaplarda kullanlacak oranlar

47

30

10

Dikme uzunluklarnn hesabnda kullanacak olan formller aadaki ekilde

dzenlenmitir:

ekil 2.12: Kiri, deme kalp plan

KDU =KY-KFY10,5
KDU- Kiri dikmesi uzunluu
KY - Kat ykseklii
KFY- Kiri faydal ykseklii
DDU = KY-DK25,5
DDU -Deme dikmesi uzunluu
DK - Deme kalnl
Yma yaplarda kiri dikmesi kullanlamayacandan kiri dikmesi hesab
yaplmayacaktr.
1. rnek: Bir katnn alan 260 m olan 2 katl yma bir bina ahap kalpla ina
edilecektir.
Deme kalnl = 13 cm
Kat ykseklii=300 cm
Olduuna gre bu binann yapm iin gerekli olan kereste miktarlarn hesaplayp
sipari listesi tablosunu oluturunuz.

48

zm:
TKM = KA * KK
TKM: Toplam kereste miktar
KA: Bir kat alan
KK: Kereste kalnl
TKM =260 * 0.08 =20,8 m
Tahta miktar =20,8* 0.55 =11.44 m bulunur.
5/10 dilme miktar =20,8 * 0,45 = 9,36 m bulunur.
Dikme adedi = 260*1 = 260 Adet
DDU = 3001325,5 = 261,5 cm bulunur.
Sipari Tablosu
Malzeme
LK PRYOT
LAVE
PERYOT
TOPLAM

5/10
Dilme
Tahta Miktar m
Miktar m
9,36
11,44
9,36
11,44

Dikme Adedi
260
260

Tablo 2.2: Sipari tablosu

2. rnek: Bir katnda 4 daire bulunan ve bir dairesinin alan 132 m2 olan 5 katl
bodrumlu 20 dairelik bir apartman karkas olarak ahap kalpla ina edilecektir.
Yapnn kiri yksekliinin 50 cm, kat yksekliinin 300 cm ve deme kalnl 13,5
cm, ayrca yapnn BA projesi incelendiinde firesiz kullanm iin 5/10 uzunluklarnn 280
cm, 10/10 uzunluklarnn 290 cm, tahta boyutlarnn ise 15/2,5/250 olduu grlmektedir.
Yukardaki bilgiler nda bu yapnn ina edilmesi iin gerekli kereste sipari
tablosunu malzemelerin adetleri kacak ekilde hesaplaynz.
zm:
TKA = 4*132 = 528 m
TKM = 528*0.12 = 63,36 m
Tahta Adedi =( 63.36*0,6 ) / (0.15* 0.025*2,5 ) = 4055 Ad
5/10 dilme adedi = ( 63.36 *0,3 ) / ( 0.05*0.10* 2,8 ) = 1358 Ad
10/10 dilme adedi = ( 63.36*0,1) / ( 0,1*0,1*2,9 ) = 219 Ad
Dikme adedi = 528*1 = 528 Ad
KDU = 300 -5010,5 = 239,5 cm
DDU = 30013,525,5 = 261 cm

49

Malzeme Sipari Tablosu

Malzeme
Tahta Adedi
lk Periyot
4055
lave Periyot
1014
Toplam
5069

10/10 Adedi
219
55
274

5/10 Adedi
1358
340
1698

Dikme Adedi
528
528

Tablo 2.3: Sipari tablosu

2.3. Projeden Betonarme Kalp Malzeme Bilgilerini Alma

naat ruhsat alnm bir yapnn inaatna balanmadan nce iveren, taeron, kalfa,
kalp ve demir ustasnn yaplacak bina hakknda bilgiye sahip olmas gerekir. Bu bilgiler
tasdikli betonarme projesinin n sayfasnda ve pafta altlarnda bulunmaktadr.
Bu bilgilerin renilmesi, yap iin ekip hazrlanmas, i blm ve iveren ile yapnn
taahhdn stlenenler iin nemlidir.
Proje sayfasnda yazlmam bilgiler kontrol mhendisinden renilmelidir. Binann
projesine uygun yaplmas iin bu bilgiler dorultusunda anlamalar yaplmal, yapm
esnasnda proje d malzeme kullanlmamal ve iilik hatalar olmamaldr.
Unutulmamas gereken dier bir konu ise her proje kendi iinde deerlendirilmelidir.
Komu binann malzeme cinsi ile iilik kalitesi yaplacak bina iin emsal tekil etmemelidir.
Bu nedenle yap genel bilgileri yapya balanmadan incelenmelidir.
Yap ilerinde alan kalp ustasnn betonarme projeyi okuyabilmesi gerekir.
Proje zerindeki yap ile ilgili bilgiler:

l, ile, mahalle, sokak, kap nu.

Pafta, ada, parsel

Kat adedi

Yap sistemini (BA, elik, Prefabrik vb.)

Beton snfn (C20, C25, C30...vb.)

Demir cinsini (STIII)

Deme sistemi (plak, asmolen, kirisiz plak, vb.)

Temel sistemi (mnferit, mtemadi, radye vb.)

Kullanma amacn (Konut, i yeri, maaza vb.)

Kullanlacak kalp malzeme cinsi ve snf (2nci snf am kereste, metal kalp)

Kalplarn yapl teknii (ahap kalp, panel kalp, tnel kalp, prefabrik kalp
vb.)
Tm bu ve buna benzer bilgiler yaplacak yapnn nemine ve byklne gre proje
zerinde ve eklerinde belirtilir. Kalp ustas bunlardan gerekli olanlar not eder.

50

2.4. Teknik Uygulama Bilgilerini Alma

Yap ilerinde alan kalp ustas, mimari ve statik projede belirtilen tm l ve
detaylar okuyup anlayarak bunlar uygulama safhasna geirebilmelidir.
Projelere gz atarak hangi bilgilerin gerekli olduu, ne anlama geldii, ie yarayanlar
not alp yorumlamak gerekir.
nce mimari proje incelensin.

Kat planlar: Yapm srasnda kat planlarna ok sk baklr. malata yn veren

birok bilgi alnr:

Pencere genilik ve ykseklikleri

Kap genilik ve ykseklikleri

ve d ller

Kotlar (katn veya bir blmnn kotlar)

Merdivenin basamak genilii, uzunluu, rht ykseklii ve merdiven

k yn

Bina bitiik taraflarnn dilatasyon ls

Bacalar klklar ve lleri

Sonu olarak her imalat safhasnda mimari projeye baklr.

Mimari kesit: Mimari projede kesitler kat planlar gibi birok bilgi verir. Kalfa,
kalp ustas ve demirci iin kesitler nemlidir. Bir projede en az iki kesit
bulunur. Bu kesitlerden bir tanesi merdivenden geer. Kesitin getii yerde
deme ekli, mahal isimleri ile birok bilgiler alnr(ekil 2.13):

Her katn brt, net kat ykseklikleri

Kap, pencere ykseklik ve kotlar

Her katn deme sistemi (plak, asmolen vb.),

Dk deme var ise l ve kotlar

Merdiven kesiti (merdiven plak sistemi )

Deme, pencere denizlik vb. kotlar, yol ve tretuvar kotu

at var ise elemanlarnn ekli, ebatlar, eimi ve kaplama cinsi, baca

kotlar

Asansr dairesi var ise motor taban kesiti ve kotlar

Grnler :Binann projesinde btn grnleri grmek mmkndr.

Yapnn ince ileri ile ilgili bilgiler alnr:

Yol stndeki katlarn tm grnleri, kat kotlar

Yol altnda kat varsa, kesit izgi ile kotlar

at ve baca grn ve kotlar

Balkon, saaklar grn ve kotlar

Yol ve tretuvar kotlar

Yap baheli nizam ise, bahe kotlar

Su basman kotu

51

ekil 2.13: Bina kesiti

Betonarme projesi incelenirse

Temel plan: Yap temel eidini (mnferit, mtemadi, radye temel)

renilebilir. Bunlarn dnda zellikle yma binalarda uygulanan ta, tula ve
beton temel planlar ile karlamak mmkndr. Temel ekli ne olursa olsun
temel planndan imalat ile ilgili tm bilgiler alnr. Temel plannda varsa hatllar
(balant kirileri) ve ebatlar temel genilik ve ykseklikleri, kesitlerden temel
alt (tesviye betonu, izolasyon, vb.) bilgileri alnr (ekil 2.14).

Temel isimleri (T1),l ve ebatlar

Kolon isimleri (S101, S102.. S _= Stun dan geliyor

numaralandrmamzda vb.)

Hatl isim ve ebatlar (BK1, BK2, 30/30 vb.)

Kolon aks veya sabit kenar lleri

Temel lei (1/50, 1/100)

Temelde kullanlan beton ve elik snf (C20, STIII)

52

ekil 2.14: Temel aplikasyon plan

53

Kolon aplikasyon (bodrum) plan: Kolonlarn proje akslarna gre temele

balanmasna kolon aplikasyonu denir. Bunun doru biimde yaplmas ip
iskelesi ile mmkn olmaktadr. Kolon aplikasyon plannda, kolonlar perde
kolonlar ve perde duvarlarn her iki yndeki aks lleri yazldr. Ayrca
kolonlarn ismi, ebatlar, iindeki boyuna donat ve ap ile etriye bilgileri kolon
aplikasyon planndan alnr (ekil 2.15).

ekil 2.15: Bodrum kat kolon aplikasyon plan

54

Kalp donat plan: Kalp donat plan, isminden de anlalaca gibi deme,
balkon, merdiven donatlarn gsterir.

Merdiven donat plan: Yapda uygulanacak merdivenin plan ve kesitlerini

gsterir.

Yapnn betonarme projesinden merdivenin malzeme, donat cinsine ve detaylarna

baklr projede detay yoksa kontrol mhendisinden talep edilmelidir. Merdivenler deprem
ynnden son derece nemli yap elemanlardr (ekil 2.16).

ekil 2.16: Merdiven plan

Kalp plan: Kalp planlar yapnn byklne gre 1/50 veya 1/100
leklidir. Paftann alt kesinde hangi kata ait olduu, lei, kullanlan
malzeme cinsleri yazldr. Kalp plannda aadaki bilgileri bulmak
mmkndr (ekil 2.17).

Deme isim ve kalnlklar (D101, d=10cm)

Kiri isim ve ebatlar (K101, 25/50)

Dk deme (DD101)

Baca yerleri

Kolon isimleri (S101)

Kiri aks lleri

Kalp d ve i lleri

Boluklar, hava bacalar

Merdiven basamak yerleimi (sahanlk ekli)

Lento var ise (l)

Ters kiriler (Tk)

Kalbn mimariye gre kotu

Farkl kiri ve deme kotlar

Kullanlacak beton ve elik snf

55

ekil 2.17: Birinci kat kalp plan

56

2.5. Proje zerine Betonarme Kalp Yerlerini aretleme

Projelerde yeterli bilgilerin bulunmad veya ok ayrntl olduu durumlarda,
Byk yaplarda birden fazla ekip almas olabilir. blm srasnda yerlerin
belirlenmesi ve grev dalmnda,
Projenin bir ksm yerinde imal edilebildii gibi baz blmleri elik inaat tarznda
veya prefabrik yap elamanlar ile yapldnda,
Bazen inaatn yapm srasnda unutulan, gzden kaan veya tadilat nedeniyle
deitirilen ksmlar olmas hlinde,
Takviye veya estetik amal ilavelerin yapm istendiinde,
Ustann ilerini daha kolay takip etmesi, yaplan ve zaman iinde yaplacak olan kalp
ilerinin sralanmas ve farkl malzemelerin nerelerde kullanlacann kendince anlalr hle
getirilmek istenmesi hlinde,
Tm bu veya buna benzer durumlarda kalp yaplacak yerlerin ve bunlara ait teknik
bilgilerin proje zerine iaretlenmesi gerekir.

57

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aada proje detaylar ve lleri verilen (proje detaylarn okuma), kiri, kolon
kanadnn ve kiri tabannn llendirilmesi yaplmtr. Bu llere gre kolon, kiri ve
deme kalplarn 1/2 leinde hazrlaynz.

lem Basamaklar

Projeyi inceleyerek (kat ykseklii, deme

kalnl, kiri ykseklii vb.) hesaplaynz.
p iskelesi yardmyla kolon aplikasyonunu
yapnz.
Kolon kalbn hazrlaynz.
Kiri taban tahtalarn aknz. Kiri
direklerini kotuna gre yerletiriniz.
Kalp i kanatlarn hazrlaynz ve yerine
monte ediniz.
kanat destek 5x10larn aknz.
Deme zgaralarn aknz. Deme
direklerinin kotunu alarak aknz.
Deme tahtalarn aknz.
Demedeki baca veya tesisat boluklarn
yerini projeye gre braknz.
D kanatlar aknz. D kanatlarn destek
ve klapelerini aknz.
Kalp sistemini tel veya takviyelerle
salamlatrnz.

58

neriler
Projeden
l
alrken,
kat
yksekliine
dikkat
ederek
kullanlacak
ahap
kalp
elemanlarn kesit llerine gre
hesaplaynz.
Aks dorultularna dikkat ediniz.
Kalp tahtalarnn temiz, dzgn
yzlerini kalp iine getiriniz.
Kolon kanadnn st ksmna
bindiriniz.
Dikme pabularn kuralna uygun
seiniz.
Kiri i yksekliine dikkat ediniz.
p ekerek zgara aralklarna ve
dzlemine dikkat ediniz.
Tahtalar sk, boluksuz olacak
ekilde aknz.
Klape ular kalp yksekliini
gememesine dikkat ediniz.
Kalbn stn temizleyiniz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri
1. Kalp planndaki K319 (25/50) ifadesinin, 319 numaral kiriin,
geniliinin 25 cm ve yksekliinde 50 cmyi ifade ettiini anladnz
m?
2. D kanat ykseklii, i kanat ykseklii ve taban tahtas geniliinin
belirlenmesi, llendirilmesi istendiini anladnz m?
3. D kanat yksekliinin; kiri ykseklii + kiri taban tahtas
kalnl toplamna eit olduunu bildiniz mi?
4. D kanat ykseklii = 50 + 2,5 ilemini yaptnz m?
5. D kanat yksekliini 52,5 cm olarak buldunuz mu?
6. kanat yksekliinin kiri yksekliinden deme kalnln
karmak suretiyle hesapladnz m?
7. kanat ykseklii = 50 14 2,5 + 2,5 ilemini yaptnz m?
8. kanat ykseklii = 36 cm buldunuz mu?
9. Taban tahtas geniliinin 25 cm kiri geniliine eit olduunu
belirttiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

59

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.

Bina projeleri tasarlanrken statik hesaplar yaplr. Bu hesaplamalar niin yaplr?

A) Mecbur olunduu olduu iin
B) Tayc eleman boyutlarnn belirlenmesi amacyla
C) Souk ve scaktan korunmak korumak iin
D) Kat yksekliini belirlemek iin

2.

Plandaki S110 elamannn tanm aadakilerden hangisidir?

A)
B)
C)
D)

Aplikasyon plannda, 5A koordinatnda yer alan 110 nu.l kolon

Aplikasyon plannda, 5A koordinatnda yer alan 110 nu.l kiri
Aplikasyon plannda, 5A koordinatnda yer alan 110 nu.l temel
Aplikasyon plannda, 5A koordinatnda yer alan 110 nu.l duvar

3.

Kalp plannda daire ierisinde yer alan D110, d=14 ifadeleri neyi aklamtr?
A) Deme numaras ve deme kalnl
B) Daire numaras ve demir ap
C) Deme genilii ve deme kalnl
D) Dikme ykseklii ve dikme numaras

4.

lleri 30x50 cm olacak ekilde kolon kalb yapmak istiyoruz. 2,5 cm kalnlnda
tahta kullanlacaktr. Kalp kanatlarndan biri 30 cm olarak alndnda, dier kanadn
ls aadakilerden hangisidir?
A) 80 cm
B) 30 cm
C) 50 cm
D) 55 cm

Aadaki cmlede bo braklan yere getirilecek bilgilerin bulunduu seenei

iaretleyiniz.
5.

Temel plan, kolon aplikasyonu, deme kalp plan, deme tehizat (donat)
planlar, kiri detaylar, merdiven detaylar .. projesinin blmleridir.
A ) Betonarme
B ) Tesisat
C ) Mimari
D ) Elektrik

60

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

61

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Kalp plannda K319 kiriinin (25/50), D308de deme kalnlnn 14 cm ve kat
yksekliinin H= 2,92 m verildii tespit ediliyor. Bu llerden hareketle
a)
Kiri d kanat yksekliini hesaplaynz.
b)
Kiri i kanat yksekliini hesaplaynz.
c)
Kiri taban tahtas geniliini hesaplaynz.
d)
Kiri dikmesinin hazrlann ilem basamaklar eklinde aklaynz.
Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri
Evet
Hayr
Kalp planndaki K319 (25/50) ifadesinin, 319 numaral kiriin,
geniliinin 25 cm ve yksekliinde 50 cmyi ifade ettiini anladnz
m?
D kanat ykseklii, i kanat ykseklii ve taban tahtas
geniliinin belirlenmesi, llendirilmesi istendiini anladnz m?
D kanat yksekliinin kiri ykseklii + kiri taban tahtas
kalnl toplamna eit olduunu bildiniz mi?
D kanat ykseklii = 50 + 2,5 ilemini yaptnz m?
D kanat yksekliini 52,5 cm olarak buldunuz mu?
kanat yksekliinin kiri yksekliinden deme kalnln
karmak suretiyle hesapladnz m?
kanat ykseklii = 50 14 2,5 + 2,5 ilemini yaptnz m?
kanat ykseklii = 36 cm buldunuz mu?
Taban tahtas geniliinin 25 cm kiri geniliine eit olduunu
belirttiniz mi?
Projedeki kat ykseklii, deme kalnl, kiri ykseklii vb.
llerini incelediniz mi?
Daha nceden hesaplanm dikme, balk, kulak ve aprazlarn
uzunluklarn not ettiniz mi?
Dikme iin uygun lde ve yeteri kadar 10x10 cmlik latay ve
tahtay alma alanna tadnz m?
Dikme uzunluunu ltnz ve markaladnz m?
Dikme ve bal iaretlenen yerden kestiniz mi?
Dikmenin ucuna bal ortalayarak dayadnz m?
Bal dikmeye ivi ile tutturdunuz mu?
Balk ile dikmeyi, kulak (aplama) tahtas birletirdiniz mi?
Dikmeden baln her iki tarafna yaklak 45 - 60 meyilli olacak
ekilde aprazlar aknz m?
Hazrlanan kiri dikmelerini istiflediniz mi?

62

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

63

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
C
A

1
2
3
4
5

A
D
C

RENME FAALYET-2N CEVAP ANAHTARI

B
A

1
2
3
4
5

A
D
A

64

KAYNAKA
KAYNAKA
AIKEL Durmu Ali, Mustafa ALTIN, Atila DORUM Yap Teknolojisi, Nobel
Yayn Datm, YER, 2005.
ATMACA Mustafa, Yap Kalplar, Mhendislik Yaynclk, YER, 2003.
OYMAEL Sabit, Yap bilgisi I, Devlet Kitaplar, stanbul, 2003.
KSZOLU Halim, mit YEGL, Naim YAMAN, Yapclk Blm (Ahap)
ve lem Yapraklar Snf 2, Devlet Kitaplar, stanbul, 2001.

65