Narativni izvori za antiku istoriju nae zemlje

Velej Paterkul
(ca. 19. pre n.e.-posle 30. n.e.)
Roen u Eklanumu u Apuliji
Rimska istorija (Historia Romana) u 2 knjige, od najstarijeg doba do 29. godine n.e.

Sauvani deo: od 168. godine pre n.e.

Kasije Dion
(ca. 164-posle 229. godine)

Roen u Nikeji u Bitiniji

Rimska istorija (Rvmaik) u 80 knjiga, od Enejinog dolaska u Italiju do 229. godine n.e.

Sauvane knjige: 69. pre n.e. - 46. n.e. (XXXVI-LX).

Izvodi kod Jovana Ksifilina i Jovana Zonare (XII vek)

Odlomci u zborniku Excerpta antiqua iz vremena Konstantina VII Porfirogenita (prva

polovina X veka).
Amijan Marcelin
(ca. 335-395)

Roen u Antiohiji u Siriji

Istorija (Res Gestae), u XXXI knjizi, od 96. do 378. godine n.e.

Sauvane knjige: 353/354-378. godina

Izvori: Dion Kasije, Herenije Deksip, Herodijan, Marije Maksim, dokumentarni izvori
(npr. pisma), iskazi oevidaca.

Historia Augusta
Biografije careva od Hadrijana do Numerijana (282-284)
Mogui naslov: Vita principum (?), tj. ivoti princepsa.

Zbornik je nastao na prelazu iz IV u V vek

Glavni izvor: biografije careva od Marija Maksima (Trajan-Elagabal)

Prokopije
(ca. 500-?)

Roen u Cezareji u Palestini

O graevinama (De aedificiis)
Strabon (I vek pre n.e.) Geografija
Klaudije Ptolemej (II vek n.e.) Geografija

Plinije Stariji (I vek n.e.) Istorija prirode (Historia Naturalis)

Balkanska plemena u predrimsko doba
Tribali

Traani (Strabon), Iliri (Stefan Vizantinac)

Posebna etnika grupacija

Teritorija (V vek pre n.e.): od Velike Morave (Margus) do Iskera (Oescus)

Na vrhuncu moi u vreme Filipa II i Aleksandra Velikog.

U III i II veku ih ugroavaju Skordisci, Autarijati i Geti.

U rimsko doba ostaci Tribala ive oko ua Eskusa u Dunav.

Autarijati

Iliri (Strabon, Apijan)

App. Ill. 2: praotac Autarijej je jedan od Ilirovih sinova.

Teritorija: sliv Tare i Lima, gornji i srednji tok Drine, gornji tok Zapadne Morave

Uspon posle Aleksandrovog pohoda na Dunav (335. godine pre n.e.).

irenje vlasti na istok (zapadni deo teritorije Tribala) i jug (dolinom June Morave).

Oko 310. godine pre n.e. seoba na donji tok Dunava i u Peoniju (rat protiv peonskog
kralja Audoleonta i Kasandra).

Autarijate koji su ostali pokoravaju Gali (posle 279. godine pre n.e.).
Dardanci

Iliri, pomeani sa Traanima (u istonim oblastima).

Teritorija: juni deo budue rimske provincije Gornje Mezije. Od donjeg toga Zapadne
Morave na severu do ar Planine i Velesa na jugu, od Prokletija i sliva Ibra na zapadu do
June Morave i Nia na istoku.

U IV veku pre n.e. pod vlau Makedonije.

Kraljevina sigurno posvedoena u prvim decenijama III veka.

279. godine pre n.e. dardanski kralj nudi pomo Ptolemeju Keraunu protiv Kelta.

Uspon sredinom III veka pre n.e.

irenje vlasti na istok do doline Niave.

Pokoravanje Peonije 30-ih godina III veka pre n.e. (pod kraljem Longarom)

Ugroavaju Makedoniju za vlade Filipa V

Skordisci

Prema antikim piscima: Kelti, Iliri ili Traani

Kelti (toponomastika i epigrafski izvori)

Teritorija: Podunavlje, izmeu ua Drave i erdapa

Veliki Skordisci, izmeu Siscije i Morave

Mali Skordisci, izmeu Morave i erdapa

irenje teritorije na raun Tribala (dolina Margusa) i Autarijata (donji tok June Morave).
Susedne drave

Ardijeji (Iliri, po Strabonu), prvobitno u zaleu Rizonskog zaliva

Na vrhuncu moi od kraja IV do sredine II veka pre n.e.

Teritorija: od Peonije i Dardanije na istoku do obale severno od Boke Kotorske na severu.

Dokleati (Iliri), oko Dokleje

Pirusti (Iliri), unutranjost

Grci

Faros (Hvar), kolonija Parosa (ostrvo u Egejskom moru), osnovana u prvoj polovini IV
veka pre n.e. (uz pomo Dionisija Starijeg iz Sirakuze)

Isa (Vis)

Tragurion (Trogir)

Crna Korkira (Korula)

Rimsko osvajanje centralnog i severnog Balkana
Ilirski ratovi

Ilirska kraljevina postoji od kraja V ili poetka IV veka pre n.e.

Skodra (d. Skadar), prestonica

kralj Agron (druga polovina III veka pre n.e.)

lem ilirskog kralja Monunija, koji jevladao 280. godinepre n.e. Natpis: Basileos Monouniou.
Predstava lemba na ilirskom novcu II vek pre n.e.

Teuta, regent u ime maloletnog Pinesa

Iliri pljakaju Feniku (Epir) i Isu

Iliri napadaju Epidamnos (tj. Dirahijum), pa Korkiru

Rimljani obljavljuju rat Teuti u leto 229. godine pre n.e.

Demetrije Farski, Teutin vojskovoa, predaje Korkiru

Rimljanima prilaze Epidamnos i Apolonija

Teuta se sklanja u utvrenje Rizon, tj. Risinium

Teuta se predaje u prolee 228. godine pre n.e.

Rimljani Faros i okolne gradove na ostrvima i obali daju Demetriju Farskom na upravu

Demetrije Farski se eni Triteutom, Pinesovom majkom i postaje regent

220. godine pre n.e. Iliri pljakaju Pilos i Kiklade

219. godine pre n.e. Rimljani osvajaju Dimale u Epiru

Demetrije bei kod Filipa V, umire 214. godine pre n.e.

Ilirski novac II veka pre n.e. sa Artemidom na aversu i munjama i legendom LISSITAN na
reversu

Gencije (180-168. godine pre n.e.)

Meteon (severna obala Skadarskog jezera)

rimska pobeda kod Skodre

Ilirska kraljevina podeljena na tri administrativne celine

Gencijev novac, sa ilirskim boanstvom na aversu i brodom na reversu

Centralni Balkan

Dardanci rimski saveznici u Prvom makedonskom ratu (200-197. godine pre n.e.)

Persej titi severnu granicu Makedonije, ali je opozvan 199. godine

Dardanci pljakaju severnu Makedoniju, povlae se posle poraza

Novi upad Dardanaca u leto 197. godine pre n.e. i poraz kod Stoba

Filip V poziva Bastarne da se nasele na zemlji Dardanaca

Bastarni, pod vostvom Klondika, napadaju Dardance u jesen 179. godine pre n.e.

Dardanci proteruju Bastarne u zimu 176/175. godine pre n.e.

Dardanci saveznici Rimljana u Treem makedonskom ratu (171-168. godine pre n.e.)

Rimski prodor na sever poinje posle osnivanja provincije Makedonije (148. godine pre
n.e.)

Skordisci, glavni neprijatelji Rima u drugoj polovini II veka pre n.e.

Prvi sukob 156. godine pre n.e. (Iul. Obs. 16: Dalmatae Scordisci superati)

Uestali napadi od 120. godine pre n.e.

119. godine pre n.e. pobeda kvestora M. Anija.

114/113. godine pre n.e. poraz G. Porcija Katona

110-107. godine pre n.e. pohod M. Minucija Rufa

Daani saveznici Skordiska

Ruf uporedo ratuje i protiv Traana koje je pobedio na Hebrosu

Jaanje Dardanaca krajem II veka pre n.e.

Amijan Marcelin ih poredi sa Lernejskom Hidrom (XXIX 5)

Prvi sukob i pobeda Rimljana 97. godine pre n.e.

84. godine pre n.e. prodor Dardanaca, Skordiska i Meda do Delfa

Pohod L. Kornelija Scipiona Azijagena (84. godine pre n.e.)

Skordisci se povlae na obalu Dunava

Azijagen sklapa mir sa Medima i Dardancima

Apije Klaudije Pulher, namesnik Makedonije 77/76. godine pre n.e. ratuje protiv Meda i
njihovih saveznika Dardanaca

Pohod G. Skribonija Kuriona (75-72. godine pre n.e.)

Cilj je pokoravanje Dardanaca

Kurionov prodor do obale Dunava i rat protiv Meza

Dardanija dobija status klijentske drave

30. godine pre n.e. Bastarni napadaju Meze, Tribale i Dardance, potom Dentelete

29-28. godine pre n.e. pohod M. Licinija Krasa protiv Bastarna

Rimska pobeda na Kiabrosu (d. Cibrica)

28. godine pre n.e. pokoravanje Meza

16. godine pre n.e. Skordisci i Denteleti pljakaju Makedoniju

15. godine pre n.e. Tiberije pokorava susede Traana, meu kojima su i Dardanci

Skordisci postaju rimski saveznici

11. ili 10. godine pre n.e. pokoravanje Skordiska

Prvi pohod protiv Delmata 156-155. godine pre n.e.

Rimljani osvajaju Delminijum

Oktavijanov Ilirski rat (35-33. godine pre n.e.)

35. godine pre n.e. osvajanje Metuluma, glavnog utvrenja Japoda

Segestika na uu Kolapisa (d. Kupa) u Savu

35. godine pre n.e. osvajanje Segestike i osnivanje Siscije

34. godine osvajanje Promone

Tiberijev Panonski rat [Bellum Pannonicum] (13-9. godine pre n.e.)

11. godine pre n.e. Osnivanje provincije Ilirik

Delmatsko-panonski ustanak
(6-9. godine n.e.)

Izvori: Velej Paterkul, Dion Kasije

Uzroci: plaanje tributa, samovolja rimskih magistrata, regrutovanje omladine

Voe Delmata odbijaju da daju pomone odrede za rat protiv Markomana

Rimska vojska: 10 legija, pomoni odredi, traka konjica (kralj Remetalk)

Vanredne mere: vraanje veterana, regrutacija osloboenika

Voe ustanka:
Baton, poglavar Desitijata
Baton i Pines, poglavari Breuka

Planovi pobunjenika:
Napad na Makedoniju
Napad na Italiju, preko Tergeste
Odbrana teritorije

Pobunjenici napadaju sredita rimske uprave:

Sirmijum (d. Sremska Mitrovica)
Sisciju (d. Sisak)
Salonu (d. Split)

6. godina n.e.

Sirmijum spasava Cecina Sever sa vojskom iz Mezije

Desitijati bezuspeno napadaju Salonu

Desitijati pustoe obalu Jadranskog mora do Apolonije

Desitijati napadaju Sisciju

M. Valerije Mesala, namesnik Ilirika, pobeuje Batona i Desitijate

Pobunjenici blokirani na Almus Mons-u (d. Fruka Gora)

7. godina n.e.

Tiberije opkoljava deo pobunjenikih snaga na Mons Claudius-u (d. Papuk), na teritoriji
Breuka

Pojaanja iz provincija Mezije i Azije

Rimska pobeda na rubu Volcejske movare (kod Fruke Gore)

Mezijske legije se vraaju u Meziju

Azijske legije tite Sirmijum

Germanik pustoi teritoriju Mezeja (kraj leta ili poetak jeseni)

8. godina n.e.

3. avgusta predaja Breuka na reci Batinusu (verovatno d. Bosna)

Kalendar iz Ancijuma:
Ti. Aug(ustus) Inlyrico vic(it)

Podela Ilirika na Gornji i Donji

9. godina n.e.

Germanik osvaja Splonum

Neuspena opsada Retinijuma

Tiberije osvaja Andetrijum na teritoriji Delmata

Tiberije pobeuje Desitijate i Piruste

Rim i Daani
(do kraja I veka n.e.)

Teritorija Daana: izmeu Tise i Pruta

Uspon pod Burebistom, koji je oko 60. godine pre n.e. ujedinio Daane

Pokoravanje Boja i Tauriska, keltskih plemena na srednjem toku Dunava

Osvajanje oblasti izmeu Dunava i planine Hema (d. Balkan)

Pljakanje grkih gradova na obali Crnog Mora

Burebista je ubijen oko 44. godine pre n.e.

Avgustovi pohodi protiv Daana

Izvori: kratke vesti Svetonija i Flora

natpis iz Tuskuluma

Inscriptiones Latinae Selectae (ILS) 8965:

M. Vinucius . . . primus trans flumen Danivium progressus Dacorum et Basternarum

exercitum acie vicit.
Marko Vinucije . . . prvi je preao preko reke Dunava i u boju pobedio vojsku
Daana i Bastarna.

Daani pljakaju Meziju 69. godine, zaustavlja ih namesnik Sirije na put za Italiju

Novi upad Sarmata i Daana

Pogibija namesnika Mezije Fonteja Agripe

Obnova mira 70. godine kada je novi namesnik naterao varvare da se povuku sa rimske
teritorije
Domicijanovi ratovi na Dunavu

Novi uspon Daana za vlade Diurpaneja (druga polovina I veka)

Daani upadaju u Meziju (istono od Nova) u leto 85. godine, namesnik provincije gine,
unitena je i jedna legija

Domicijan preduzima mere za zatitu panonskog i mezijskog limesa:

- dovodi legije i pomone odrede iz drugih provincija (npr. Britanija, Germanija)
- deli provinciju Meziju na Gornju i Donju 86. godine

Kornelije Fusk, prefekt pretorijanske garde, potiskuje Daane preko Dunava u jesen 85.
godine

Smena na dakom prestolu: novi kralj je Decebal

86. godine Fusk gine u boju protiv Daana

Domicijan dolazi u Meziju 88. godine

Careva baza su, pretpostavlja se, Skupi (d. Skopje) na jugu provincije

Natpis Tita Turanija Prokula iz Flanone (Dalmacija), naen u Skupima.

Rimska pobeda u boju kod prevoja Tape u Karpatima (88. godine)

Rimljani ne napreduju dalje ka dakoj prestonici Sarmizegetuzi, ve se povlae

89. godine Kvadi, Markomani i Jazigi odbijaju da poalju vojnike za rat protiv Daana

Mir sa Decebalom 89. godine

Decebal postaje klijent rimskog naroda, Rimljani mu alju novac i zanatlije

Rat protiv Kvada, Markomana i Jaziga 92-98. godine

Nadgrobna ploa Tita Kominija Severa, centuriona legije II Adiutrix, naena u Sremskoj
Mitrovici.
Trajanovi daki ratovi
Marko Ulpije Trajan
(98-117. godine n.e.)
Prvi daki rat 101-102. godine
Drugi daki rat 105-106. godine
Izvori:
Kasije Dion
Trajanov stub
natpisi
arheoloki materijal

Novi uspon Daana krajem I veka

Decebal gradi fortifikacije oko Sarmizegetuze

Daki saveznici:
Bastarni
Roksolani
susedi Markomana, Kvada i Jaziga (Buri, Kotini, Osijci, Anarti)

Decebal pregovara sa Pakorom II, kraljem Partije

Trajanove pripreme:
- izgradnja utvrenja na limesu prema Dakiji (npr. Novae, Diana, Aquae)

- obnova puta kroz erdapsku klisuru (100. godine)

- izgradnja kanala kod Sipa da se omogui plovidba Dunavom kroz erdap (101.
godine)
- dovoenje vojske (mezijske i panonske legije, veksilacije legija sa Rajne i
istoka, pomoni odredi, dunavska flota, kontigenti saveznika)
Trajanova tabla (tabula Traiana) iz 100. godine.
Natpis iz 101. godine koji svedoi o izgradnji kanala kod Sipa
Mauretanski konjanici Luzija Kvijeta

101. godine rimska vojska prelazi Dunav na dva mesta:

kod Lederate i Dijerne

Fragment Trajanovog dnevnika:

Inde Berzobim, deinde Aizi processimus (Priscian. Inst. Gramm. VI 13)

Daani se povlae u utvrenja u Karpatima

Trajan u oblastima kroz koje prolazi uspostavlja sistem utvrenja i puteva da bi olakao
snabdevanje

Rimska vojska od Tibiskuma napreduje dolinom reke Bistre do prevoja Tape (Tapae)

Rimska pobeda u boju kod Tapa (101. godine)

Napredovanje Rimljana zaustavljeno zahvaljujui drugoj liniji dakih fortifikacija u

Karpatima

Daani upadaju u Donju Meziju, istono od Nova, sa Bastarnima i Roksolanima (jesen

101. godine)

Rimska pobeda u boju kod Nikopolisa ili municipija Tropaeum Traiani

TropaeumTraiani, posveen Marsu Osvetniku (Mars Ultor), rekonstrukcija, detalj Rimski

legionar izmeu dva daka ratnika

102. godine rimska vojska napada Sarmizegetuzu iz dva pravca:

sa severa, iz doline Murea
sa juga (zapovednik Luzije Kvijet)

Decebal alje aristokrate (pilleati) da pregovaraju

Namesnik Donje Mezije prodire na daku teritoriju, gde je zarobio Decebalovu sestru

Decebalova predaja 102. godine

Decembra 102. godine Trajan proslavlja trijumf i uzima titulu Dacicus

Posada u Dakiji:
Berzobis legija IV Flavia
Sarmizegetuza legija XIII Gemina

103-105. godine Trajan gradi utvrenja i puteve u jugozapadnoj Dakiji

Most Pontes (d. Kladovo) Drobeta (d. Turnu Severin)

Arhitekta Apolodor iz Damaska

Zidine dakog utvrenja na lokalitetu Blidarul

105. godine Decebal osvaja deo teritorije rimskih saveznika Jaziga

U zimu 105/106. godine Trajan pregovara sa dakim susedima (Geti, Roksolani, Jazigi)

Neuspeh pregovora se Decebalom jer kralj nije hteo da pristane na bezuslovnu predaju

Prolee 106. godine rimska vojska napada Sarmizegetuzu sa severa i juga

Pad Sarmizegetuze, Decebal bei na sever

Nadgrobni spomenik Tiberija Klaudija Maksima: . . . zarobio je Decebala injegovu glavu doneo
njemu u Ranistor . . .
Markomanski ratovi
Marka Aurelija
Marko Aurelije (161-180. godine)
Izvori:
Dion Kasije
Biografija M. Aurelija u zborniku Historia Augusta
Natpisi, novac, arheoloki nalazi, Stub Marka Aurelija u Rimu

Sredinom II veka germanska plemena ugroavaju dunavski limes

Na njihovo pomeranje utiu seobe na severu (Gota, Vandala, Langobarda) i pritisak Alana
sa istoka

Prolee 167. godine: Jazigi pljakaju Dakiju

Leto 167. godine: Langobardi i Obijci upadaju u Gornju Panoniju, kod Brigetiona

Sklapanje mira sa poslanicima 11 germanskih plemena koje predvodi Balomarije, kralj

Markomana

Mere za odbranu Carstva:

- Osnivanje dve nove legije (II i III Italica)
- Jaanje posade na dunavskom limesu
- Regrutacija robova i gladijatora
- Regrutacija razbojnika (latrones) Dalmacije i Dardanije u pomone odrede
- Izgradnja i popravka puteva
- Utvrivanje gradova na limesu i u unutranjosti (npr. Salona, Filipopolj)

170. godine Markomani, Kvadi i Viktuali upadaju u severnu Italiju

Opsada Akvileje i Opitergijuma

Marko Aurelije ih potiskuje van Italije

Novac iz 172/173. godine sa legendom Restitutor Italiae na reversu

170. godine Kostoboci pljakaju balkanske provincije (Gornju Meziju, Trakiju,

Makedoniju)

Kostoboci prodiru do Ahaje, gde pljakaju Eleusinu

170. ili 171. godine Jazigi pljakaju Dakiju

U borbi protiv Jaziga gine M. Klaudije Fronton, namesnik Dakije i Gornje Mezije (ILS
1098: secunda proelia adversum Germanos et Iazyges . . . ceciderit)

Nadgrobna ploa Timona, dekuriona druge kohorte Dardanaca koji je poginuo u borbi protiv
Kostoboka, naena u Skupima
udesna kia, predstava na stubu Marka Aurelija
Novac iz 173/4. godine sa legendom Relig(io) Aug(usti) i predstavom Merkura na reversu

Kvadima su se 173. godine pridruili Naristi

Valaona, poglavara Narista, ubio je rimski oficir M. Valerije Maksimijan

AE 1956, 124: manu sua ducem Naristarum Valaonem interemisset.

Revers novca iz 173. godine sa legendom Vict(oria) Germa(nica)

Mir sa Kvadima, zatim sa Markomanima

Naseljavanje Kvada u Dakiji, Panoniji, Meziji i Italiji

Kvadi i Markomani su primorani da napuste pojas uz obalu Dunava i da prihvate rimske

garnizone na tom prostoru

Marko Aurelije namerava da osnuje provincije Markomaniju i Sarmatiju severno od

Dunava

Rat protiv Jaziga 174-175. godine

Sirmijum baza Marka Aurelija

Sarmaticus, titula Marka Aurelija od 175. godine

175. godine pobuna Avidija Kasija, namesnika Sirije

Mir sa Jazigima

Jazigi predaju zarobljenike, konjanike i naputaju pojas uz obalu Dunava

Godine 177. obnovljene ratne operacije protiv Jaziga, Kvada i Markomana

Godine 178. Marko Aurelije i Komod dolaze u Panoniju

Mir sa Jazigima 178. ili 179. godine

Rimska vojska prelazi na teritoriju Kvada

Zimu 179/180. provodi na teritoriji varvara, u utvrenju Leugaricion (d. Trenin, na reci
Vah u Slovakoj)

M. Valerije Maksimijan - praepositus vexillationum Leugaricione hiemantium

=zapovednik veksilacija koje su prezimile u Leugaricionu.

Smrt Marka Aurelija 17. marta 180. godine

Komod sklapa mir sa Kvadima i Markomanima

Uslovi mira:

- varvari vraaju rimske zarobljenike i prebege

- plaaju godinji tribut u itu
- daju vojsku
- mogu da trguju samo jednom meseno, na odreenom mestu, u prisustvu rimskog
centuriona
- ne smeju da ratuju protiv suseda (Jaziga, Vandala i Bura)
Kriza III veka

Narativni izvori za doba vojnikih careva:

Deksip (III vek)
Aurelije Viktor De Caesaribus (IV vek)
Eutropije Breviarium ab Urbe condita (IV vek)
Historia Augusta
Zosim Historia nova (kraj V veka)
Jordanes Getica (VI vek)

Maksimin Traanin (235-238)

Rat protiv Karpa i Sarmata koji su napadali Donju Panoniju

Careva baza je Sirmijum

Gordijan III (238-244)

Godine 239/240. Goti pljakaju Donju Meziju

Namesnik se obavezao da e im plaati novanu nadoknadu

Goti verovatno daju vojsku

Filip Arapin (244-249)

Pakacijan, dux Pannonije i Gornje Mezije, sa seditem u Sirmijumu

245-246. godine pohod protiv Karpa

Deo epitafa P. Elija Prokulina, centuriona VII pretorijanske Kohorte (RIU 1155 iz Intercize) . . .
u dakom ratu je poginuo,

kod utvrenja Karpa . . .

248. ili 249. godine Filip Arapin prestaje sa plaanjem Gota

Goti i saveznici (Vandali, Bastarni) opsedaju Marcijanopolis u Donjoj Meziji

Karpi pljakaju Dakiju

Mezijska vojska za cara proglaava Pakacijana

Viminacijum Pakacijanovo sedite

Novac Filipa Arapina, sa personifikacijom Gornje Mezije i simbolima legija bikom i lavom na
reversu.
Trajan Decije (249-251)

Roen u selu Budalija (Eutrop. IX 4), na teritoriji Sirmijuma

Epitaf jednog pretorijanca:

ILS 2044: nat(ione) Pannon(io) pede Sirmese (!) vico Budalia=Panonac,

sirmijski okrug, selo Budalia

Decije je suzbio napade Gota

Juna 249. godine je proglaen za cara, verovatno u Viminacijumu, odlazi u Italiju protiv
Filipa Arapina

249. godine pobuna donjomezijske vojske u Viminacijumu

Trebonijan Gal (251-253)

Mir s Gotima

Rim ponovo plaa novanu nadoknadu

Goti pljakaju gradove na obalama Crnog mora

Valerijan (253-260), Galijen (253-268)

Krajem 50-ih godina III veka u Sirmijumu je za cara proglaen Ingenuus, pa Regalijan

Podrale su ih mezijske i panonske trupe

Ingenuus je pobeen kod Murse

Regalijana su ubili njegovi vojnici

Galijen je protiv uzurpatora poslao odrede britanskih i rajnskih legija

260. godine na istoku se pobunio Makrijan, prefekt pretorija

261. godine je pobeen kod Serdike

Natpis posveen Jupiteru za zdravlje Galijena i vojnika veksilacija germanskih i britanskih

legija.

268. godine pomorski pohod Gota i Herula (koji su dali brodove)

Pljakaju gradove na zapadnoj obali Crnog mora

Jedan deo varvara je pljakao Grku (stigli su do Sparte)

Jedan deo je opustoio Malu Aziju

Jedan deo se iskrcao kod Tesalonike i zaputio u Makedoniju

Galijen ih je pobedio kod Dobera na reci Nesti (d. Marica)

Ostaci gotske vojske opsedaju Tesaloniku

M. Aurelije Klaudije (268-270)

269. godine pobedio Gote kod Naisa

Dobio nadimak i titulu Gotski (Gothicus)

Aurelijan (270-275)

Roen verovatno u Sirmijumu

270. godine prelazi preko Dunava i pobeuje Gote

Oko 272. godine naputa Dakiju

Goti i Gepidi se sukobljavaju oko naputene teritorije

Napadi Gota na Rimsko carstvo prestaju do 60-ih godina IV veka

Novembra 284. za cara je proglaen Dioklecijan, oficir poreklom iz Dalmacije

285. godine bitka kod grada Marguma, na uu Velike Morave u Dunav

Dioklecijan je tu pobedio vojsku cara Karina (282-285)

Krajem III veka dunavski limes najvie ugroavaju Sarmati

Prvi napad Sarmata na Panoniju 278. godine za vlade cara Proba (276-282)

Izmeu 289. i 294. godine Dioklecijan boravi u Sirmijumu zbog rata protiv Sarmata

294. godine izgradnja utvrenja u barbarikumu prekoputa Akvinkuma i Bononije

Consularia Constantinopolitana za 294. godinu:

Castra facta in Sarmatia contra Acinco et Bononia

294. godine zavretak rata protiv Sarmata

Revers Dioklecijanovog novca sa predstavom kapije utvrenja i natpisom Virtus militum.

IV I V VEK
Galerije (286-305)

Balkanske provincije od 294. godine pod Galerijevom kontrolom

Felix Romuliana (d. Gamzigrad), izgraena oko 304. godine

Galerijeve rezidencije:
Tesalonika
Sirmijum (zbog odbrane dunavskog limesa)

Licinije (308-324)

Od 308. godine balkanske provincije pod kontrolom Licinija

Licinijeva rezidencija: Sirmijum

316. godine bitka kod Cibala (d. Vinkovci)

Liciniju ostaje samo Traka dijeceza (stare provincije Donja Mezija i Trakija)

324. godine bitka kod Hrisopolisa

325. godine Licinije je pogubljen u Tesaloniki

Posuda sa natpisom Licini Auguste semper vincas, naena u Niu

Konstantin (306-337)

Sarmati napadaju Valeriju

322. godine pohod protiv Sarmata

Naseljavanje Sarmata u Panoniji, Meziji, Makedoniji, Trakiji, Italiji

Konstancije II (337-361)

Posle Konstantinove smrti (337. godine) balkanske provincije su pripale Konstansu

350. godine Magnencije je ubio Konstansa

350-351. godine graanski rat Magnencija i Konstancija II

Konstancije dolazi sa istoka i boravi u Medijani, vili kod Naisa (zima 350/351. godine)

Magnencijeva vojska bezuspeno opseda Sirmijum

Bitka kod Murse 28. septembra 351. godine

Magnencije se povlai na zapad

356. godine Kvadi napadaju Valeriju

356. godine Sarmati napadaju Drugu Panoniju i Prvu Meziju

358. Konstancije II iz Sirmijuma preduzima pohod protiv Sarmata

Posle pobede uzima titulu Sarmaticus

Trijumf u Sirmijumu

358. godine pohod protiv Kvada

Jovijan (363-364), roen u Singidunumu

Valentinijan I(364-375) i Valens(364-378)

365. godine Goti pljakaju Trakiju

367-369. godine Valensov pohod protiv Gota

Dunav granica izmeu Rimskog carstva i Gota

374. godine upad Kvada i Sarmata u Panoniju

Opsada Sirmijuma

Varvare zaustavlja Teodosije, dux Prve Mezije

375. godine Valentinijanov pohod protiv Kvada i Sarmata

Obnova ugovora sa Kvadima i Sarmatima

376. godine Valens doputa Gotima da se nasele na rimskoj teritoriji

Goti, zajedno sa Alanima i Hunima, pljakaju oblasti juno od donjeg toka Dunava

9. avgusta 378. godine bitka kod Hadrijanopolisa

380. godine Goti napadaju Makedoniju, Panoniju i nekadanju Gornju Meziju

382. godine Goti dobijaju teritorije u Dakiji i Trakiji, juno od Dunava

Teodosije(379-395)

441. godine Huni pljakaju Sirmijum i mezijske gradove (Singidunum, Viminacijum,

Racijariju i Nais)

447. godine Huni prodiru do Termopila

Razorili su 70 gradova, meu kojima je i Nais

Teodosije II preputa teritorije juno od Dunava Hunima

Premetanje glavne trgovake postaje sa Dunava u Nais

Justinijan(527-565)

Zimu 550/551. godine Sloveni provode na teritoriji Vizantije

Justinijan obnavlja utvrenja i gradove u balkanskim provincijama

Iustiniana Prima (d. Cariin Grad)

582. godine Avari i Sloveni osvajaju Sirmijum

584. godine osvajaju Singidunum