PENDAHULUAN

Perkara pertama yang saya lakukan apabila mendapat tugasan ini adalah
mengunakan nota sebagai rujukan untuk menyiapkan laporan ini. Tajuk ini adalah
dihasil oleh pengajar saya.

Antara tugas yang telah dilakukan adalah membuat kaji selidik tentang tajuk
diberikan. Selain itu, saya ditugas untuk menaip, menggubah isi dan mencari
informasi-informasi yang boleh digunakan pada nota-nota yang diberikan.

Pelbagai rintangan telah saya lalui dalam proses menyiapkan tugasan ini
namun itu tidak mematahkan semangat saya untuk memenuhi amanah yang telah
diberi.

Berikut adalah hasil kerjasama saya dan bantuan daripada pensyarah saya yang
telah banyak membantu dalam melengkapkan tugasan ini.

PENGHARGAAN

Pertama sekali saya ingin mengucapkan setinggi-tinggi penghargaan kepada

mereka yang bekerjasama dalam melengkapkan tugasan ini.

Antara yang terlibat dalam menyiapkan tugasan ini adalah kawan-kawan di

kolej, kawan-kawan di kampung saya dan keluarga saya sendiri yang amat membantu
untuk menyiapkan laporan ini.

Penghargaan ini juga ditujukan kepada pengajar saya, En. Zulfadli bin
Mahmud yang banyak memberi tunjuk ajar kepada saya dalam proses melengkapkan
tugasan.

OBJEKTIF KAJIAN

i.

Mengetahui fungsi sistem penyejukan

ii.

Mengetahui fungsi dan jenis komponen utama

iii.

Memahami kitaran cecair penyejukan dalam sistem

TUJUAN

Sistem penyejukan adalah merupakan salah satu sistem yang penting kepada
sesebuah enjin. Tanpa sistem penyejukan tentunya enjin akan menjadi panas lampau
yang akan menyebabkan bahagian-bahagian atau komponen yang ada pada enjin akan
musnah dengan jangka masa yang amat singkat sahaja. Secara umum sistem
penyejukan ini diperlukan supaya sesebuah enjin dapat mencapai ke suhu kerja dengan
masa yang sesuai dan mengawal suhu enjin dengan tahap yang diperlukan.

Haba yang dihasilkan dari pembakaran campuran udara-bahanapi diruang

pembakaran boleh meningkat sehingga 2500 C. Dua puluh empat sehinga dua puluh
tujuh peratus dari haba ini ditukarkan kepada tenaga mekanikal. Empat puluh peratus
lagi dipindahkan melalui ekzos dan system pelincir selebihnya pula dipindahkan ke
sistem

Tujuan sistem penyejukan enjin:

i.

Menyelenggara enjin pada suhu kendalian terbaik.

ii.

Memindahkan haba yang tidak diperlukan.

iii.

Mengekalkan suhu kendalian enjin.

iv.

Memastikan Suhu bahagian-bahagian bergerak pada enjin tidak meningkat

kepada suhu yang boleh menjejaskan keberkesanan minyak pelincir.
4

LAMPIRAN/NAMA/FUNGSI/KOMPONEN

1.0

Komponen Utama

1.1

Radiator

Cecair penyejuk akan melalui sirip (fin) dan akan disejukkan melalui rempuhan
angin atas angin yang terhasil dari kipas radiator. Biasanya diperbuat daripada
campuran besi dan aluminium.

Gambar 1.1: Radiator

1.2

Radiator Pressure Cap

Menyediakan redapan berperanan untuk sistem penyejukan. Julat tekanan

adalah berbeza-beza mengikut model.

Gambar 1.2: Radiator pressure cap

1.3

Upper Hose

Hose yang menyambung aliran air dari thermostat masuk ke dalam radiator.

Gambar 1.3: Upper hose

1.4

Lower Hose

Hose menyambung laluan air dari radiator masuk ke dalam water pump.

Gambar 1.4: Lower hose

1.5

Thermostat

Komponen ini bertanggungjawab mengawal pengaliran air. Apabila suhu

cecair mencapai suhu kerja enjin barulah injap thermostat akan terbuka.

Gambar 1.5: Thermostat

1.6

Water Pump

Pam air berfungsi mengaliran cecair penyejukan dalam sistem dan digerakkan oleh
belting.

Gambar 1.6: Water pump

1.7

Water Jacket

Kawasan aliran air dalam cylinder head dan cylinder block.

Gambar 1.7: Water jacket

1.8

Core Plug

Berbentuk bulat dan diperbuat daripada besi. Menstabilkan teranan penyejuk dalam
water jacket.

Gambar 1.8: Core plug

1.9

Coolant Temperature Switch

Suis yang mengukur tahap suhu cecair penyejuk.

10

Gambar 1.9: Coolant temperature switch

1.10

Temperature Gauge

Salah satu paparan yang tedapat pada instrument panel sebagai penyejuk suhu
kepada pemandu kenderaan.

Gambar 1.10: Temperature gauge

11

1.11

Reservoir Tank

Sebagai tangki simpanan untuk sistem penyejuk. Mempunyai paras low too high.

Gambar 1.11: Reservoir tank

1.12

Drain Cock/Plug

Bertindak sebagai stappet untuk radiator tank.

Gambar 1.12: Drain cock/plug

12

1.13

Radiator Fan

Berfungsi untuk menyejukkan cecair yang melalui tangki radiator.

Gambar 1.13: Radiator fan

13

2.0

Jenis-Jenis Motor.

2.1

Mekanikal

Kipas radiator dari jenis mekanikal begerak dengan banyakkan betting

beroperasi setiap masa ketika enjin dihidupkan.

2.2

Elektrikal

Kipas radiator dari jenis elektrik begerak dengan bantuan motor hanya
beroperasi ketika kenderaan tidak bergerak.

14

3.0

Sistem Penyejukan

3.1

Pengenalan

Sistem penyejukan perlu ada pada sesebuah kenderaan supaya enjin dapat
bergerak dengan lancer dalam julat suhu yang tertentu. Kebiasaannya menggunakan
udara dan air untuk menyejukan haba yang berlebihan dalam enjin.

Semasa pembakaran campuran udara dan bahan api berlaku kerana haba yang
terhasil boleh meningkat setinggi 3316 dan dipindahkan seperti:

25% dipindahkan ke tenaga mekanikal

40% dipindahkan ke sistem ekzos

28% dipindahkan ke sistem penyejukan

7% dipindahkan ke sistem pelinciran

15

Gambar 3.1: Sistem penyejukan

3.2

Fungsi Sistem Penyejukan

Ia untuk memindahkan kepanasan enjin semasa pembakaran campuran bahan

api dan udara iaitu semasa lenjang kuasa kepada suhu 3316. Ia juga mengekalkan
suhu kendalian kerja suhu pada combustion chamber diantara 204 -260 darjah celcius
jika suhu lebih maka piston akan jammed atau valve akan bengkok. Ia mendapatkan
suhu kendalian kerja dengan lebih cepat.

16

3.3

Tujuan Sistem Penyejukan

Ia untuk mengekalkan suhu kendalian 80c-90c. Selain itu untuk

memindahkan haba yang tidak diperlukan.dan mendapatkan suhu kendalian enjin
secepat mungkin. Memastikan enjin mencapai suhu kendalian pada jangka masa yang
tepat.dan pindahkan haba yang tidak dipelukan. Akhir untuk mengawal suhu kendalian
enjin dalam semua keadaan.

3.4

Kendalian Sistem Penyejukan Cecair.

Sistem penyejukan cecair menggunakan air sebagai bahan yang dikendalian

oleh pam air untuk menyelenggara edaran didalam sistem pam air mengedarkan
penyejukan melalui saluran penyejukan didalam enjin kemudian melalui radiator
dimana bahan penyejuk disejukkan apabila enjin sejuk lara suhu tertutup menyekat
penyejukan mengalir melalui radiator disebabkan enjin cepat di panaskan lara suhu
terbuka apabila penyejukkan mencapai suhu kendalian enjin ia akan dialir ke radiator
untuk disejukkan. Kipas digunakan untuk menambah aliran udara melalui radiator
kendalian ini akan berulang sehinga enjin di matikan.

17

3.5

Kaedah Sistem Penyejukan

Terdapat dua jenis sistem penyejukan iaitu:

i.

Penyejukan udara.

ii.

Penyejukan cecair (air).

3.6

Sistem Penyejukan Cecair

Sistem ini menggunakan air sebagai bahan utama yang dikendalikan oleh pam
air untuk menyelenggaran edaran didalam sistem pam air menyedarkan penyejukan
melalui radiator apabila enjin sejuk lara suhu akan tertutup dan menyekat penyejukan
daripada mengalir melali radiator manakala lara suhu akan terbuka apabila penyejukan
mecapai suhu kendalian enjin secara tidak lansung ia akan mengakir ke radiator untuk
disejukkan.

18

3.7

Komponen Dan Kendalian.

3.7.1

Bahan Penyejuk

Khas dibuat daripada etilena glikol air pada kadar 50% setiap satu bagi enjin
pacuan hadapan kepala silinder aluminium dan radiator kecil suhu kendalian
penyejukan lebih tinggi.

3.7.2

Radiator

Radiator atau tangki air merupakan kompenen dimana di mana air disimpan
dan disejukan. Radiator boleh dikelaskan mengikut aliran air iaitu aliran ke bawah air
mengalir dari atas ke bawah dan aliran melintang air mengalir secara mendatar iaitu
dari kiri ke kanan. Radiator boleh dikelaskan mengikut aliran air.

19

3.7.2.1 Tangki Atas

Terdiri daripada salur untuk hos atas bagi membolehkan air dari enjin masuk
ke dalam radiator. Tudung tekanan berfunsi untuk menghalang air daripada mendidih
walaupun suhu air hampir mencecah 100c.

3.7.2.2 Tangki Tengah

Tangki tengah terdiri daripada sirip dan tiup untuk membolehkan air panas dari
tangki atas disejukkan ketika melalui tiup ke tangki bawah. Terdapat dua jenis sirip
radiator iaitu:
i.

Jenis sirip plat rata

Jenis ini terdiri daripada tiup tembaga buruk yang mempunyai kawasan penyejukan
yang luas.
ii.

Jenis sirip berombak

Bentuk ini memberi satu kawasan permukaan yang luas dan mengurangkan berat.

20

3.7.2.3 Tangki Bawah

Terdiri daripada salur bagi hos bawah untuk membolehkan air daripada
radiator masuk ke dalam enjin. Selain itu, ia juga palam buang air. Suis penunjuk suhu
berfungsi untuk menghantar isyarat kepada kipas elekrik untuk radiator.

3.7.3

Selubun Air (Water Jacket)

Ia merupakan ruang di dalam bongkah enjin dan kepala silinder yang dilalui
oleh air. Selubung air biasanya mengeliringi bahagian-bahagian enjin yang panas
seperti sekeliling silinder, pandu injap, dudukan injap, ruang pembakaran, dan lainlain ruang pembakaran yang memerlukan penyejukan. Haba yang terhasil dari
pembakaran campuran udara dan bahan api akan diserap oleh air.

21

3.7.4

Pam Air (Water Pump)

Ianya berfungsi untuk mengepam air daripada radiator masuk ke dalam

selubung air di dalam enjin dan kembali ke radiator. Pam air yang biasa digunakan
iaitu pam pendesak pam ini dipasang dibahagian hadapan bongkah enjin dan dipacu
oleh tali sawat. Pada pam pendesak terdapat liang pirau yang berfungsi sebagai laluan
alternatif sekiranya terjadi sebarang halangan dalam mana-mana bahagian sistem
penyejukan.

3.7.5

Laras Suhu Thermostat

Ianya dipasang pada sistem ini adalah bertujuan untuk mempercepatkan enjin
mencapai suhu kendaliannya iaitu dengan cara menyekat pengaliran air enjin ke
radiator. Thermostat atau laras suhu merupakan injap satu injap automatik dan kaedah
pengendaliannya bergantung kepada suhu air. Terdapat tiga jenis laras suhu iaitu wax
pellet, butterfly, dan bellow.

22

3.7.6

Kendalian

Di awal enjin mula dihidupkan pengaliran air dari enjin ke radiator akan disekat
oleh thermostat apabila air telah jadi panas maka injab thermostat akan terbuka dan
membenarkan air melaluinya untuk masuk ke radiator bagi disejukkan injab thermostat
akan terbuka apabila enjin mula mencapai suhu kendalian.

3.7.7

Kipas/Tali Sawat (Beiting)

Kipas biasanya di pasang pada pam air. Ia berfungsi untuk menyejukkan air di
dalam radiator dengan cara menyedut udara dari hadapan enjin ke belakang. Terdapat
dua jenis kipas iaitu kipas insani-kipas ini dipacu oleh tali sawat. Dan kipas elektrik
dipacu oleh motor elektrik apabila suhu enjin melebihi suhu kendalian.

23

3.7.8

Tudung Tekanan Radiator (Radiator Cup)

Terdapat dua jenis injab pada tudung kanan iaitu:

i.

Injab vacuum

Membenarkan udara luar masuk ketika tekanan di dalam radiator berkurangan dan
menaiki air dari tangkir limpah kedalam radiator semasa sejuk.
ii.

Injab tekanan

Melepaskan tekanan udara melebihan yang terjadi di dalam radiator semasa air panas
ke udara dalam bentuk wap-wap.

3.7.9

Penunjuk Suhu (Temperature Indicator)

Penunjuk suhu dipasang dengan tujuan untuk memberi syarat kepada pemandu
sekiranya enjin mencapai suhu terlampau panas.
i.

Penunjuk suhu tekanan wap

Terdiri daripada satu tiub dan unit penunjuk. Tiub ini dipasang pada selubung air pada
kepala silinder dan disambung kepada unit penunjuk melalui satu tiub halus. Didalam
tiub terdapat cecair yang boleh terpeluap pada suhu tinggi.

24

ii.

Penunjuk suhu elektrik.

Terdapat dua jenis penunjuk suhu elektrik iaitu jenis gelung imbangan, jenis
thermostat dua logam,

iii.

Penunjuk suhu jenis lampu.

3.8

Sistem Penyejukkan Udara

Sistem penyejukkan udara biasanya dipasang pada kenderaan enjin saiz kecil.
Enjin satu atau dua selinder seperti enjin mesin potong rumput dan motosikal
menggunakan sistem penyejukkan ini. Terdapat juga kenderaan besar seperti
Volkswagen yang menggunakan sistem penyejukkan udara. Bongkah silinder
biasanya mempunyai sirip logam yang bertindak sebagai atu permukaan penyejukkan
yang luas ia akan mengalirkan haba daripada silinder dan disejukkan oleh aliran udara
yang melaluinya.

25

KESIMPULAN

Kesimpulanya, sistem penyejuk berfungsi untuk memindahkan kepanasan

enjin semasa pembakaran campuran bahan api dan udara iaitu semasa lenjang kuasa
kepada suhu. Sistem penyejukan adalah merupakan salah satu sistem yang penting
kepada sesebuah enjin. Tanpa sistem penyejukan tentunya enjin akan menjadi panas
lampau yang akan menyebabkan bahagian-bahagian atau komponen yang ada pada
enjin akan musnah dengan jangka masa yang amat singkat sahaja.

Selain itu, sistem penyejuk mempunyai beberapa jenis komponen utama

seperti radiator, radiator pressure cap, upper hose, lower hose, water pump, water
jacket, coolant temperature switch, temperature gauge, reservoir tank, dan radiator fan.
Komponen utama mempunyai fungsi yang tersendiri yang perlu ketahui.

Di samping itu, kitaran kerja radiator bermula daripada tangki radiator seperti
di dalam rajah di atas. Apabila enjin beroperasi, pam air akan menyedut air masuk dari
tangki radiator ke dalam blok enjin. Ketika enjin beroperasi, haba panas pada blok
enjin diserap oleh air sebagai medium penyejuk. Suhu panas pada blok enjin tersebut
dapat dikurangkan manakala suhu air meningkat. Haba panas blok enjin dipindahkan

26

ke air. Perolakan haba yang berlaku menyebabkan air yang meningkat suhunya tadi
bergerak naik melalui saluran-saluran sistem sambil menyejukkan komponen.

Akhir sekali, air tadi akan melalui termostat. Termostat berfungsi sebagai pintu
yang akan terbuka dan tertutup mengikut tahap kepanasan enjin. Jika air tersebut
dalam keadaan sejuk, termostat akan tertutup dan sebaliknya akan berlaku. Apabila air
panas tadi sampai ke atas, ianya akan memasuki tangki radiator semula. Di dalam
tangki radiator, air disejukkan semula. Sirip-sirip yang dibuat pada tangki air bertujuan
untuk mempercepatkan penyejukan air tersebut. Hal ini kerana, semakin luas
permukan yang bersentuhan dengan udara, semakin banyak haba yang dibebaskan ke
persekitaran. Di dalam tangki radiator, air yang rendah suhunya akan bergerak turun
semula kerana perolakan haba yang berlaku. Proses yang sama berulang mengikut
tertib.

27