Nama: ___________________________________

Kelas: ___________________________________
Nama sekolah: _____________________________
Nama kumpulan:____________________________
Nama cikgu: _______________________________
Bilangan ahli keluarga yang tinggal di rumah: _______

Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia. All Rights Reserved.

Assalamualaikum warahmatullah wabarakatuh dan Salam Sejahtera

Malaysia mempunyai sumber semula jadi dan alam sekitar yang indah. Tetapi,
kebelakangan ini banyak berita tentang pemanasan global akibat aktiviti manusia telah
dilaporkan. Ini memberi kesan yang negatif kepada kehidupan seharian kita.
Bagi mengatasi masalah ini, negara kita telah bergabung dengan negara-negara lain bagi
mengurangkan gas rumah hijau, khususnya gas karbon dioksida (CO 2), yang merupakan punca
utama pemanasan global. Iskandar Malaysia sedang menuju ke Masyarakat Rendah Karbon.
Dengan menggunakan buku kerja Ecolife Challenge ini, mari kita mempelajari cara untuk
mengurangkan pengeluaran karbon dan melindungi Bumi kita bersama-sama dengan keluarga
kita sebelum ianya terlambat untuk generasi akan datang.
Anda akan berkerja dalam kumpulan yang terdiri daripada 4 orang ahli (pelbagai kaum)
untuk melengkapkan buku kerja ini. Anda perlu melengkapkan semua bahagian dengan jujur
(semua ahli), mengurangkan penggunaan air dan elektrik di rumah setiap ahli kumpulan, dan
memberikan jawapan yang betul dan kreatif.
Selain itu, anda perlu membantu sekolah untuk mengumpulkan dan menjual bahan kitar
semula serta membantu mengurangkan penggunaan elektrik dan air di sekolah. Sekolah yang
paling banyak menjual bahan kitar semula dan mengurangkan bil elektrik dan air bagi bulan
pertandingan akan dipilih menyertai pertandingan akhir. Bukti jualan bahan kitar semula dan bil
air serta elektrik akan diambil kira. Finalis juga dipilih berdasarkan kelengkapan menyiapkan
buku kerja ini dan kejayaan anda mengurangkan bil elektrik dan air rumah anda masing-masing.
SEMOGA BERJAYA!

Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia

Kepada guru-guru sekalian

Malaysia telah berjanji untuk mengurangkan 40% pembebasan gas rumah hijau
(GHG) pada tahun 2020 (berdasarkan garis dasar tahun 2005). Iskandar
Malaysia telah menyertai usaha bersama untuk mencapai matlamat ini melalui
pembentukan Masyarakat Rendah Karbon. "Ecolife Challenge" adalah salah satu
daripada program yang menuju ke arah untuk merealisasikan visi ini serta
menyumbang kepada usaha global dalam menangani masalah pemanasan
global.
Melalui buku kerja "Ecolife Challenge" ini, guru-guru memainkan peranan yang
penting dalam meningkatkan kesedaran tentang kesan gaya hidup harian kita
ke atas alam sekitar, serta menerapkan amalan rendah karbon di kalangan
kanak-kanak. Melalui buku kerja ini, guru-guru boleh mengambil kesempatan
untuk membincangkan isu-isu ini dengan pelajar di dalam kelas.

Apa itu Masyarakat Rendah Karbon atau Low Carbon Society (LCS)?
Masyarakat Rendah Karbon merupakan masyarakat di mana penduduknya
mengamalkan cara hidup yang sederhana tetapi berkualiti tinggi dengan
mentitikberatkan hubungan masyarakat dan harmoni bersama alam sekitar bagi
mengurangkan pengeluaran gas karbon dioksida. Terdapat tiga prinsip LCS:(i) Pengurangan karbon dalam semua sektor
Semua sektor mengurangkan pengeluaran CO 2, termasuk sektor
pengangkutan, industri, penduduk, pertanian dan sebagainya.
(ii) Ke arah cara hidup yang sederhana dan kesedaran hidup berkualiti
tinggi
Masyarakat menghentikan penggunaan besar-besaran dan meletakkan
lebih nilai ke atas keluarga, kesihatan dan interaksi dengan alam semula
jadi bagi membina hidup yang lebih berkualiti
(iii) Hidup bersama alam semula jadi
Manusia merupakan sebahagian daripada ekosistem global. Kita perlu
memelihara alam semula jadi yang kaya dan pelbagai untuk mencapai
LCS supaya CO2 dapat diserap.
Sebagai kanak-kanak, andalah pemimpin masa depan. Kita perlu belajar dan
mendukung prinsip ini bagi mewujudkan tempat tinggal yang indah, harmoni
dan selesa untuk masa depan.

Acknowledgment to SATREPS
SATREPS (Science and Technology Research Partnership for Sustainable
Development) is a Japanese government program that promotes international joint
research targeting global issues. Challenges cannot be met by a single country or
region acting on its own, so engagement by international community is essential. To
address these issues, SATREPS works through three to five year projects involving

partnerships between researchers in Japan and in developing countries. SATREPS

projects are expected to lead to outcomes with potential for practical utilization, and
to enhance research capacity in developing country. The program is a collaboration
between two Japanese government

Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia

Kemahiran berfikir
kritis

Semakan Ecolife
membuat

Ecolife

1. Sebelum
memulakan
buku
kerja,
tandakan dalam petak menggunakan
nombor di sebelah.
2. Setelah menyiapkan buku kerja ini,
tandakan dalam petak menggunakan
nombor di sebelah.

Ecolife

2
3
4

5
6

7
8
9

10
11
12
13
14

Menutup TV apabila tidak

menontonnya
Menutup lampu apabila
meninggalkan
bilik.
Tidak membiasakan diri
menggunakan
penyaman udara.
Memberi perhatian kepada suhu
penyaman udara.
Tidak membuka pintu peti sejuk
sesuka
hati.
Menyeterika banyak baju
sekaligus.
Tidak membiarkan air mengalir
ketika
gosok gigi.
Membasuh kasut menggunakan
baldi,
bukan air paip yang mengalir.
Membawa beg sendiri apabila
membeli
belah.
Simpan beg plastik untuk
kegunaan
lain.
Menggunakan buku nota yang
bertanda kitar semula.
Menggunakan semula kertas
yang
kosong di belakang.
Bawa botol air sendiri daripada
membeli.
Asingkan sampah dan bahan

Sebelu
m
Selepas

kitar
semula.
Gunakan basikal atau berjalan
jika jarak
15 pendek.
16 Tidak membazirkan makanan
Bincang dengan keluarga isu
alam
17 sekitar.

Copyright 2015 Universiti

Teknologi Malaysia

4
3
2
1

: Sentiasa buat

: Hampir sentiasa buat

: Kadang kala buat
: Tidak buat

: Tidak berkaitan

Nasihat
Anda membazir elektrik apabila membiarkan TV
dibuka semasa tidur atau membaca buku.
Lampu LED mampu menjimat sehingga 90%
penggunaan elektrik.
Adalah lebih baik menggunakan kipas daripada
penyaman udara.
Adalah lebih baik menetapkan suhu penyaman
udara tidak rendah dari 24C.
Gunakan botol tahan sejuk untuk simpan air sejuk
daripada sentiasa buka peti sejuk.
Memanaskan seterika menggunakan tenaga yang
banyak!
12 liter air (24 botol 500ml) keluar setiap minit dari
pili air.
Membasuh kasut dengan air paip yang mengalir selama 5
minit membazir 60 liter air.

8 billion beg plastik dihasilkan setiap tahun di

Malaysia.
Beg plastik boleh digunakan semula.
Kertas diperbuat daripada pokok. Pokok ditebang
untuk buat kertas.
Masih ada ruang kosong untuk menulis.
2 buah mesin air menggunakan elektrik seperti
sebuah rumah.
Surat khabar lama boleh dikitar semula.
Basikal dan berjalan tidak menghasilkan CO2 seperti
kereta.
Rakyat Malaysia membuang 15,000 ton makanan
setiap hari (tahun 2013).
Perbincangan dengan keluarga adalah penting
untuk kesedaran bersama.
4

APAKAH ITU PEMANASAN GLOBAL?

Apa yang berlaku kepada Bumi?

Batu karang
biasa
Ketulan ais cair di Kutub Selatan

Kes 1: Ais cair,

menyebabkan paras air laut
naik dan tenggelamkan
pulau
Pemanasan global menyebabkan
ais
di
Kutub
Selatan
dan
Pergunungan Himalaya cair dan
meningkatkan paras air laut. Ini
boleh menyebabkan pulau-pulau di
Lautan Pasifik Selatan tenggelam
di bawah air laut.

Batu karang
menghadapi
pelunturan

Kes 2: Peningkatan suhu di tempattempat yang indah

Di Malaysia, kita dikurniakan cahaya matahari
sepanjang tahun, dengan pantai yang indah,
laut
dan
hutan.
Dikatakan
bahawa
Pemanasan Global boleh menyekat kita
daripada menikmati keindahan ini. Cameron
Highlands dan Genting Highlands yang
mempunyai suhu lebih sejuk kini menjadi
lebih
panas
daripada
tahun-tahun
sebelumnya. Batu karang yang indah
menghadapi pelunturan kerana peningkatan
suhu air laut.

Mekanisme pemanasan
global

Rajah 1: Kesan rumah hijau semula jadi

(Sumber: UNESCO/ UNEP (2011). Climate Change
Starters Guidebook)

Rajah 2: Kesan rumah hijau buatan

manusia

Bumi dikelilingi oleh suatu lapisan gas atmosfera secara semula jadi. Apabila tenaga
Matahari, yang dipanggil tenaga solar, sampai ke Bumi, kebanyakannya diserap oleh
permukaan Bumi, dan sebahagiannya akan dipantulkan semula ke angkasa lepas.
Lapisan gas atmosfera menyerap sebahagian daripada tenaga solar tersebut tetapi
juga melepaskan sebahagiannya ke angkasa lepas. Tenaga solar yang diserap oleh gasgas ini membentuk 'selimut' yang memanaskan Bumi. Ini dikenali sebagai 'kesan

rumah hijau' (GHG) alam (Lihat Rajah 1).

Tanpa 'kesan rumah hijau' semula jadi ini, suhu purata Bumi akan menjadi jauh lebih
rendah daripada suhu sekarang dan Bumi akan diliputi dengan ais. Ia akan menjadi
sukar bagi manusia, haiwan dan tumbuh-tumbuhan untuk hidup di Bumi kerana ia
terlalu sejuk! Walau bagaimanapun, suhu sedunia akan meningkat jika gas rumah hijau
di atmosfera meningkatkan dengan terlalu banyak akibat kegiatan manusia (Lihat
Rajah 2). Ini adalah pemanasan global.
Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia

Suhu global semakin meningkat!

Suhu purata global telah meningkat sebanyak 0.75C dalam masa 100 tahun
(1906-2005). Di Malaysia, ianya meningkat sebanyak 0.5-1.5C (1961-2007).
Saintis menjangkakan peningkatan maksimum sebanyak 6.4C yang boleh
membawa kerosakan serius kepada alam dan manusia.

Sebab-sebab pemanasan global

Terdapat beberapa jenis gas rumah hijau yang menyebabkan pemanasan global.
Antaranya, karbon dioksida (CO2) memberikan kesan yang paling ketara ke atas
pemanasan global. CO2 dilepaskan dalam kuantiti yang besar apabila kita
membakar bahan api fosil seperti arang batu dan petroleum.
Apa hubungan antara kehidupan seharian kita dengan pembebasan CO 2
dan pemanasan global?
Tenaga (elektrik dan petrol untuk kereta) yang kita gunakan setiap hari dihasilkan
daripada pembakaran bahan api fosil, yang menyebabkan karbon dalam bahan api
fosil tersebut dilepaskan ke atmosfera dalam bentuk karbon dioksida, CO2. Anda
boleh lihat dalam rajah di bawah bahawa kehidupan seharian kita berkait rapat
dengan pembebasan CO2!!
CO2
CO2
CO2 CO2

Sumber
tenaga
(bahan api
fosil)
Arang batu

Air

Pertanian

Makanan

merawat
Barangan
Elektrik

Industri

Pakaian
Kasut

Manus
ia

Peralatn
Gas asli

Komputer

Kediaman
Petroleum

TV

Lampu

Kipas

Peti sejuk

Pemasakan

mengur
us
Sisa

Petrol

Diesel

CO2
CO2
CO2 CO2

Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia

Kemahiran berfikir kritis

CABARAN 1

Semak barang elektrik di rumah

Kemahiran berfikir
kritis

Mari semak barang apa di rumah yang menggunakan elektrik

Mari senaraikan alat elektrik di rumah anda. Kira dan tuliskan bilangan unit
alat elektrik tersebut.
Alat elektrik

Bilangan

Alat elektrik

Bilang
an

Lampu
Kipas

Di rumah anda, berapakah jumlah alat yang menggunakan elektrik?

Daripada aktiviti di atas, apakah kesimpulan yang boleh anda buat tentang
peralatan elektrik dan penggunaan elektrik di rumah anda?

Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia

CABARA
N2

Cuba semak bil elektrik dan air

Semak berapa banyak elektrik dan air yang digunakan oleh keluarga anda
Persediaan:
Bil elektrik, bil air
Semakan:
Tuliskan jumlah penggunaan elektrik dan air.
Tuliskan bulan
Tuliskan jumlah penggunaan dan bayaran pada bulan ini
Tuliskan jumlah penggunaan dan bayaran pada bulan
depan
Cari perbezaan kedua-dua bulan (jumlah penggunaan dan
Kiraan:
bayaran)
Adakah penggunaan meningkat atau menurun? Adakah bayaran meningkat atau
menurun?

Bulan bil elektrik

Penggunaan
elektrik
dalam kwj
Penggunaan air
dalam m3
Jumlah bil elektrik (RM)

Bulan bil air

Jumlah bil air (RM)

Berjalan kaki sejauh 2km daripada membawa kereta boleh mengurangkan pembebasan

65.7 kgCO2

Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia

Lekatkan bil elektrik anda Lekatkan bil elektrik anda

di
di
sini
sini

Bulan
Perbezaan
Penggunaan
elektrik
(kWh)

Jumlah
(RM)

Pembebasan
CO2 (kg)

Berapakah CO2 telah dibebaskan

oleh
keluarga saya melalui
penggunaan elektrik?
Setiap penggunaan 1kWh
bersamaan dengan
pembebasan 0.747 kg CO2 (LCCF,
2014)
Contoh:
Keluarga saya telah gunakan 156
kWh sebulan
1 kWh membebaskan 0.747 kgCO2
Pembebasan CO2 = 156 kWh x
0.747
kgCO2/
kWh
= 116.532 kgCO2
Kemahiran berfikir
kritis

Use eco bag when you go shopping and decline plastic bag can reduce emission of 22.6
kgCO2

Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia

Lekatkan bil air anda di

sini

Bulan
Pengguna
an air
3
(m )

Jumlah
(RM)
Pembebas
an
CO2(kg)

Lekatkan bil air anda di

sini

Perbeza
an

Berapakah CO2 telah

dibebaskan oleh keluarga
saya melalui penggunaan air?

Setiap penggunaan 1m3 air

bersamaan dengan pembebasan
0.419 kg CO2 (LCCF, 2014)
Contoh:
Keluarga saya3 telah gunakan 5 m3
sebulan 1 m membebaskan
0.419 kgCO2

Pembebasan CO2 = 5 m3 x 0.419

kgCO2/ m3
= 2.095 kgCO2

Kemahiran berfikir kritis

Mengurangkan masa 1 minit masa mandi (siram) sehari boleh mengurangkan pembebasan
29.1 kgCO2

Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia

10

Daripada aktiviti di atas, apakah kesimpulan yang boleh anda buat tentang
penggunaan elektrik dan air di rumah anda?
Kemahiran berfikir
kritis

Daripada Cabaran 1 dan Cabaran 2 di atas, apakah cadangan anda untuk

mengurangkan pembebasan CO2 di rumah?
Kemahiran berfikir
kreatif

Mengurangkan tontonan televisyen selama sejam sehari boleh mengurangkan

pembebasan 11.9 kgCO2 (CRT)/ 27.8 kgCO2 (Plasma)/ 5.6 kgCO2 (LCD).

11

Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia

CABARAN 3

Semak penggunaan kenderaan

Kemahiran berfikir
kritis

Semak kenderaan keluarga anda

Berapa banyak kenderaan keluarga anda gunakan? Tuliskan bilangan dalam
bulatan.

Berapakah jumlah kenderaan yang terdapat di rumah anda?

Semak bagaimana keluarga anda bergerak menggunakan kenderaan

Pilih satu kenderaan di rumah. Kita akan semak bagaimana ia digunakan

dalam seminggu. Model kenderaan yang dipilih adalah
(Contoh: Honda Accord 2.0)
Tuliskan hari dan tarikh pada hari pertama anda mula merekod dalam ruangan (Lihat
jadual di m/s 13)
Pada permulaan hari, baca odometer dan rekodkan bacaan dalam ruangan
Pada akhir hari, baca odometer dan rekodkan bacaan di ruangan
Kirakan jarak yang dijelajahi pada hari tersebut (-) dan tulis di ruangan
Tanya ibubapa/ penjaga ke manakah kenderaan ini dibawa sepanjang hari dan tulis dalam ruangan

Satu contoh ditunjukkan dalam jadual.

Cara membaca bacaan perbatuan daripada odometer kereta

Mengurangkan penggunaan computer selama sejam sehari boleh

mengurangkan pembebasan 2.0 kgCO2 (laptop)/ 11.8 kgCO2 (desktop)

Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia

12

Kemahiran berfikir
kritis

Hari

Contoh: Isnin
14/09/2015

Perbatuan
mula

Perbatuan
akhir

10333

10367

Jarak yang
dijelajah
(km)

34

(A)

(B)

kgCO2

Berapakah CO2 yang telah dibebaskan?

Rumah -> sekolah ->

pejabat -> sekolah ->
rumah

km

Jumlah:
Dengan menggunakan panduan di bawah, cuba
kirakan berapakah CO2 yang telah dibebaskan
oleh kenderaan yang anda pilih dalam masa
seminggu

Ke manakah kenderaan
ini?

Gunakan jadual di sebelah untuk menentukan

kenderaan yang telah anda pilih
Tandakan pada jenis kenderaan yang anda pilih

Contoh:
Kenderaan yang dipilih ialah kereta besar
Jumlah jarak yang dijelajah
dalam masa seminggu =
1 km emits/ bebaskan 0.183 kgCO2
Pembebasan CO2 = 257 km x 0.183
kgCO2/ m3
= 47.031 kgCO2

Berjalan kaki: 0 kgCO2

Berbasikal: 0 kgCO2
Pengangkutan haiwan : 0 kgCO2
Beca: 0 kgCO2
Motosikal: 0.094 kgCO2
Kereta elektrik: 0.043 kgCO2
Kereta kecil (<1000cc): 0.11 kgCO2
Kereta sederhana (1001cc 1500cc): 0.133 kgCO2
Kereta besar (>1501cc): 0.183 kgCO2
Kereta hibrid: 0.084 kgCO2
Taxi: 0.17 kgCO2
Bas: 0.069 kgCO2
Minibas: 0.055 kgCO2
Keretapi disel: 0.06 kgCO2
LRT/ MRT: 0.065 kgCO2
Feri: 0.115 kgCO2
Bot laju: 0.53 kgCO2

(Sumber: CO2nnect.org)

Tutup suis utama daripada mod standby (peralatan elektrik) boleh mengurangkan
pembebasan 23.7 kgCO2

Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia

13

Kemahiran berfikir kreatif

Apakah cadangan yang akan anda berikan kepada ibu bapa atau penjaga
anda untuk jimatkan bahan api (petrol/ diesel) untuk mengurangkan
pembebasan CO2?

Kemahiran berfikir
kritis

Penggunaan kenderaan hibrid

Jika kenderaan yang anda pilih digantikan dengan kereta hibrid, cuba
kirakan berapakah CO2 yang akan dibebaskan dalam masa seminggu
seperti di atas.

Jumlah
:

(A)

km X 0.084 kgCO2
=

(C)

kgC
O2

Apakah perbezaan antara pembebasan CO2 menggunakan kenderaan

keluarga dengan kereta hibrid?

(B)
Pembebasan
CO2
oleh kereta
pilihan

(C)
- Pembebasan CO2

kgC
O2

oleh kereta hibrid

Kemahiran berfikir kritis

Apakah kesimpulan yang boleh anda buat daripada pengiraan ini?

Mengurangkan kepada separuh daripada jumlah bilangan kali peti sejuk dibuka
boleh mengurangkan pembebasan 3.9 kgCO2
Mengurangkan masa pintu peti sejuk dibuka boleh mengurangkan pembebasan 2.3
kgCO2

Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia

CABARAN 4

Kitar semula

Kenali simbol kitar semula

Cuba cari simbol ini pada barang
yang hendak dibuang. Jika
diasingkan, anda boleh kitarsemula
Kemahiran berfikir kritis

Tuliskan di mana anda biasa menjumpai simbol di atas.

Tahukah anda bahan kitar semula perlu diletakkan di dalam tong

yang mana?

Warnakan tong kitarsemula berdasarkan

penggunaannya

Kemahiran berfikir
kritis

Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia

15

 Adakah barang yang anda beli

mesra alam?

Kemahiran berfikir
kritis

Mari cari label mesra alam di sekeliling anda. Tulis pada produk apakah yang anda
menjumpainya. Sila tulis Tidak jumpa jika tidak pernah jumpa label tersebut di
mana-mana produk.

Label kecekapan tenaga

Untuk barang elektrik yang cekap

tenaga

Label FSC

Untuk produk yang

bertanggungjawab
terhadap sumber hutan

Kemahiran berfikir kreatif

Apakah kaitan antara penggunaan barang-barang yang mempunyai label mesra

alam dengan pengurangan pembebasan CO2?

Tetapkan suhu penyaman udara pada 28C boleh mengurangkan pembebasan 11.3 kgCO2

Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia

16

Menggunakan Tenaga Boleh

Diperbaharui
CABARAN 5

Sumber Boleh Diperbaharui di Malaysia

Marilah kita cari sumber tenaga yang boleh diperbaharui di Malaysia.

Tulis di mana lokasinya!

Apakah sumber tenaga semula jadi?

Tenaga dari matahari, angin, air atau kuasa alam adalah tenaga semula jadi.
Penggunaan sumber ini tidak menyebabkan kekurangan sumber seperti minyak
atau arang, dan mengurangkan pengeluaran CO 2
Contoh: Hidroelektrik
Empangan Bakun, Sarawak

Bagaimana sekolah anda boleh menggunakan tenaga

boleh diperbaharui?

Kemahiran berfikir
kreatif

Cuba cadangkan bahagian manakah di sekolah anda yang boleh menggunakan

sumber tenaga yang boleh diperbaharui

Contoh: Bumbung sekolah dipasang panel solar

1
7

Selain daripada penggunaan tenaga boleh diperbaharui, bagaimanakah kami

boleh jimatkan
penggunaan tenaga di sekolah?

Apa itu Cara Hidup Eco?

Apa yang anda faham tentang

ECOLIFE?

Kemahiran berfikir
kreatif

Kemahiran berfikir
kreatif

Kini anda telah tahu gaya hidup Ecolife adalah penting untuk selamatkan Bumi.
Anda ingin memberitahu keluarga anda untuk mengamalkannya. Bagaimana akan
anda lakukannya?
Kemahiran berfikir kreatif

18
Copyright 2015 Universiti Teknologi Malaysia