Aldous Huxley (1894-1963), Darvinin balca destekisi,

nl evrimci biyolog Thomas Henry Huzleyin torunu,

gene nl biyolog Sir Julian Huxleyin kardei ve
nl air ve eletirmen Matthev Amold'un yeenidir.
Babas Leonard Huxley Comhill dergisinin sahibi ve y
neticisiydi.
Huxley Etonda renciyken gzleri son derece bo
zuldu, yan kr durumuna dt. Yaam boyunca gr
mek iin saVa vermek zorunda kald. Sonu: Herkesden
daha iyi grmeyi, herkesin gremediklerini de grmeyi
baard.
ilk kard kitaplar iir kitaplanyd. 1921de yaym
lad Krom ans) (Crome Yellow) adl roman, onu
ne kavuturdu. Ama ksl nn Yeni Dnya (Bravo
Now World) adl geleceki yergi romanna borludur.
1919da Belikal Maria Nysle evlendi. 1920'li ylla
rn byk blmn talyada geirdikten sonra 19301arda Gney Fransaya yerleti. 1937'de ikliminin gzlerine
iyi gelecei inancyla Kaliforniyaya gt ve liceye
kadar da orada yaad. 1955de kars Maria Nysin l
mnden bir yl sonra konser kemancs ve ruhzmc
Laura Archerayla evlendi.
1940lardan balayarak giderek Dou felsefeleri ve
Doi gizemciliine ilgi duymaa balad, lmeden bir
yl nce yazd bu kitaptan, bir yaam boyu srdrd
arayn, Zen Budizmde noktaladn anlyoruz.

ALD O U S
HUXLEY
AD A
eviren: Seniha A kar
Sunu Yazs
AKIT GKTRK

yol yaynlar

 yo! yayklar
Ahmet Gngren
PJC 30 - Yeilky - ST.
Tel.: 573 08 19 - 573 85 10
Florya Otlukbeli Sok. 26

evirinin Yayn hakk Seniha Akar /

Yol Yaynlan 1983

Dizgi Bask: Dou Matbaas

emberlita Piyerloti Cad. Peykhane Sok. Kamer Han. No. 19.
Kapak Bask: Tem Ofset Matbaas
Tel.: 576 54 69 - 577 15 98
Topkap, Maltepe rnek Han 8/4.
Batk Tarihi: Temmuz 1983.

S U NU
Aldous Huxley (1894-1963), son roman Adam/ (Island) yaymland 1962 ylna dein bir kar-utopyalar yazar olarak
bilinir daha ok. 1932 ylnda yaymlad Yeni Dnya (Brve
New World), dnyaya bilimin egemen olmasyla insan mutlu
luunun kesinlikle salanabilecei varsaymndan yola kar. Bu
varsaym Huxley, yirminci yzyl ngiliz yaznnda topya ro
manclarnn ncs olan, zgrlk H.G. Wells,ten (18661946) aktarr gibidir. Gerekte JVellstir, bilimin insan mutlu
luuna gtrecek tek yol olduuna kesinlikle inanan. Bu inan
izgisinde Huxley Yerii Dnyaca bilimin, insan mutluluunu do
um ncesinden balayarak adm adm rgtleyebileceim an
latr. Bu ilke zerine kurulmu bir dnya devleti sunar bize.
Ancak, byle tepeden dzenlenmi bir toplumsal mutluluk, yet
mez kimi bireylere sonunda. H.G. Wells9in iyimser varsaym,
insan gelecei konusunda ktmser bir kukuya brakr yerini
Huxley*in romannda. Yeni Dnya9dan otuz yl sonra yaymla
nan Ada9da izilen ds lkede ise toplumun bireyleri, mutlulua
bilimsel bir gdmle koullanm deildir. Mutluluun, alabil
diine zgrle dayand, gerek bir gzel yeni dnyadr>
Huxley*in son romannda bize sunduu. Geri onun bilime olan
byk inanc gene srmektedir. Ancak, kinci Dnya Sava ile
ardndan gelen souk sava dalgasn, zorba yneticiler elinde
bilimin insanln ykmna nasl ara edilebileceim, dnya n
fusunun hzla artn, toplumlar saran tketim tutkusunu, in-

sann teknolojiye gzn bile krpmakszn kle olusunu, kitle

iletiim aralaryla gdlen sr-uluslar, bireyleri gz dnm
bir kazan tutkusuyla srklenen szde ada toplumlar, git
gide gdkleen zgr insan yaratcln, umutsuzluk iinde yl
lar boyu izlemi bir adamdr Ada'y yazd zaman.
Bu umutsuzluu gzel bir umuda dntrmeyi bilir Huxley.
amzn bir bilgesi, bir byk retmenidir o nk. Her bilge
kii gibi, her retmen gibi iyimserdir eninde sonunda. nsano
luna gveni her zaman btn olan bir iyimser. Gelecee dnk,
bu gzel umudu, amzn bir baka nl bilgesiyle, Bertrand
RusselLla (1872-1970) paylamas ilgintir. Russell, Adamn yayrjanndan bir yl nce amzn toplumsal sapklklarna,
zellikle nkleer silahlanma lgnlna kar yazd nsanln
Yarn (Has Man Future) adl yaptnn sonunda: Dnce
nin alabildiine dfi budak sald, umudun-hibir zaman glge
lenmedii, soylu bir davrann u ya da bu paavra ama u
runa alaklk diye cezalandrlmad, l l bir sevin dnya
s kafamda canlanyor, diyordu. Huxley, bu l l dnyay
izer sanki Ada da. Dncenin alabildiine zgr olduu, umu
dun glgelenmedii, insan yetenekleri ile yaratcln hibir en
gelle karlamad bir dzeni yanstr Huxley'in izdii Pala
toplumu.
Endonezya takmadalar yresinde, gerek haritalarm yazma
d bir dsel adadr Pala. Dalk bir adadr, komu ada Rendangdan da bir deniz boazyla ayrlr. Zengin petrol, altn, ba
kr yataklar vardr. Ancak lkenin gereksinmesi orannda kul
lanlr bu yeralt zenginlikleri, yabanc kumpanyalarla hibir i
birliine, ulustararas byk kazan yntemlerine giriilmez.
Adadaki rnek toplum dzeni, bir skoyal hekim ile eski Raca9
nn abalar sonucu gereklemitir. Temel ilke, ada halkna el
den geldiince zgr, mutlu bir yaam salamaktr. Bu amala,
Bat dnyasnn bilimiyle teknii Uzakdou'nun yaama bilge
lii ile kaynatrlmtr. Pala'llar doutan bar, ordusuz, si
6

lahsz bir ulusturlar. lkede cezaevleri yoktur, basn tekelleri

yoktur.
Pala toplumunda en nemli kurumlardan biri eitimdir. l
kenin okullarnda genlere deiik bilgi alanlarnn amalar, kav
ramlar, ortak bir insanlk lksne temellendirilerek retilir.
evrenin korunmas, genlerin eitiminde zerinde durulan nem
li bir konu, ahlkn da temelidir, tnsamn ancak, anlayabildii, se
vebildii bir dnyada, bir doal evrede mutlu olabilecei inan
cndadr Pakttlar. Bakentteki niversitede toplumbilim ile kar
latrmal dinbilime byk nem verilir. Ama yalmz kuramsal
bilgiler renmekle kalmaz Palal genler, zmlenmemi, ya
sama uygulanmam ezber bilginin ancak aclarn kayna ola
ca bilindiinden on alt ile yirmi drt yas arasnda Palah gen,
okuldaki eitimi yansra bir de iste alr, emei tanr, somut
yapclk becerisi kazanr.
Palann ocuklarnn tm, drt bes yandayken, ruhsal be
densel snamalardan geirilirEitimi g ya da sapkn eilimli
olanlar seilir, bunlarn saaltm iin nlemler almr. Pala il
kelerine gre su isleme eilimi de, insan gvdesindeki salgla
rn bir bozukluundan doar, bu nedenle cezay deil, iyiletiril
meyi gerektirir. ada davramsbilimi aratrmalarnn btn so
nular uygulanr Paletda. Szgelimi, zorba eilimli bireyler, bu
sayrl tutkudan kurtulsunlar diye, gvdeyi zorlayacak ar islere
koulur. Yakn topluluk ilikisini de gerektirecek islerdir bunlar:
odun kesme, maden isilii, denizcilik gibi. Kimi durumlarda
da hipnozla saaltlr byleleri. Sinir ya da yrek sayrlklar yok
denecek orandadr. Dengeli bir beslenmenin, salkl bir cinsel
dzenin sonucudur bu. Ailelerinin gemiinde kaltmsal sayr
lklar olan ana babalar, yapay dlleme ile salkl ocuk sahibi
olabilirler. On bes yirmi aileden oluan byk aile bekleri iin
de ocuklar istedikleri ifti anne baba seebilir, istedikleri an
baka bir anne babaya gidebilirler. Bylece ocuklarn ezilmesi
nlenir.
Pala toplumu Budist-bir toplumdur. Ancak Paletdaki Bu

dizm, soyut, karanlk gizemlerle korkularla dolu, anlalmaz bir

din deildir. Bireylere, yaadklar dnyann tesinde bir soyut
Nirvanay deil, yaanan gerek dnyann enikonu benimsenmesi
gerekliliini retin Dinsel eitimin temeli, gerek duyu deney
leridir. nsann be duyusunun btn alg verileri, onun kendi
beninin tutsaklndan kurtulmasna yardm ederler Pala inanc
na gre. Bu inancn avsz ise: Tat tvam asi (Sen O1sun,) tm
cesidir. nsann gndelik yaamna uygulanan ok deiik yoga
trleri vardr Pala*da. Bunlardan en nemlisi, bir sevime yo
gasdr. Kii, gvdesini her esiyle denetleyebildii an, sevi
me mutlulua dnr ancak. Sevime ediminin doruundaki
cokuyu, btn insan yaamnn srekli mutluluu durumuna ge
tirmektir ama. Gene RusselVn, daha nce nsanln Yarn'/da dile getirmi olduu bir zlemdir bu: insanlar arasndaki
ilikiler de eyi iirlerinin gzelliine eriebilir. Kadn erkek se
vimesinde birok kimsece arasra tadlr bu olanak. Byle dar J
snrlar iinde kalmasna da hibir neden yoktur. Koral Senfonir i ^
deki gibi btn evrem kucaklayabilir. Bu, insan gc dnda bir *
ey deildir. Bireysel mutluluun cokusunu zgrlk iinde j
byterek topluma maletmektedir Pala9da yaama lks.
^
En nemli dinsel trenlerden biri, moka trenidir. Bu t \
ren lkenin byk tapmanda genlerin katlmasyla yaplr.!
Etkili bir duyarlk uyarcsdr moka ilac. Bilinci bytr, (
beynin etkinliini arttrr, bilindnm kavrann olanakl k- '
lar. Dalarda yetien bir tr mantardan elde edilen moka
ilacna Palalar gerei gsteren de derler. Moka ilac \
alan kii, cennetin cehennemin tesine ulaan grsel bir kavra
yla, Budizm'deki boluun parlak na varr. Kiinin ken
di beninden kurtulmas iin bir eitim, bir yoldur moka
ilac.
lkenin genleri, koca bir alanda Buda ile Tanr9nn korku
luk biiminde yaplm dev kuklalaryla istedikleri gibi oynar, e
lenirler. Bununla onlara, btn tanrlarn insanlarca yaratlm,
glerini de insanlara borlu olduklar, tanrlarn iplerinin ina-

mn elinde olduu retilmek istenir.

dan olsun, tepeden inme hibir buyrua k M kWM8&.Wma& Pata yurtta.
2$^
da davranr.
^ ^ P a l a u^esinde dil konuulur: Sanskrite, Palaca, ngilizce.
Sanskrite dinsel amalar iin kullanlr. Palann skoyal ku
rucusunun lkeye soktuu ngilizce ise bilim ile almsatmm di
lidir. Palaca zel ilikiler dzleminde kullanlr: Sevime edi
miyle ilgili ok zengin bir szck daarc vardr. lkede, sevime tresine, byk nem .verildii iin, Pala'da baslm ilk
ngilizce yaptlar da Binbir Gece Masallar ile Djamant Sutra
evirileridir. )
Bir sevgi, bar, gzellik, umut toplumudur Pala. amzn,
sonsuz kazan tutkusuna dayal yar tonlumlarndan. korkunun
ynettii sr-toplumlardan ayrdr bu nitelikleriyle. Bu nitelikldiil''yzuncen, ktlkle alkanan dnya denizleri ortasnda
tutunamaz iyiliin gzelliin adas. Palann ykm, en yakn
komusundan gelir. Zorbalkla gz dnm, budala bir gen
raca, komu ada Rendangdan saldrya geer. Palann zengin
petrol yataklarna, madenlerine gz dikmitir, btn dnya zor
balar gibi. Palamn sokaklarnda zrhl dman aralar ilerler
ken, saldrgan diktatr, gene dnyamzn kanksanm zorbala
rn andrarak, byk gelecekten, zenginlikten, petrolden, gerek
ruhtan dem vuran cokulu sylevler eker. Palann gzel ay
drd, dnyann irkin karanlna gmlmtr. Ama gzelli
in tohumu karanlkta yokolmamstr. Oradan oraya uan papa
anlar, kendilerine Palada retilmi olan bir szc bar
r dururlar: Karuna. Koruna. Sevecenlik anlamna gelir bu
szck.
Bir bilgenin, bir byk duyarln evrensel grs olarak
okumak gerekir Aday. Yaymlanndan bu yana zaman zaman
ok eletirilmitir, Haxleyin daha nceki yaptlarndan kimileri gi
bi kuru bir propaganda olmakla sulanmtr. Bu tr sulayct
eletirileri okurken, Huxleyin geleneksel roman izgisinde ol
9

mamakla birlikte, dnya yaznnn kk ok eskilere uzanan

dsel lke tr izgisinde amza yarar bir rnek verdii
ni unutmamak gerekir. Bir dnce romancsdr Huxley. Ada
ile bir yaam felsefesini, kurmaca bir dzenleme ile sunmaya a
lmtr. stelik, amzda pek az topya yazar onun Adada
sergiledii gerek cokuya, aydnlanmaya, etkiye eriebilmitir.
Gnmz ngiliz romanclarndan Anthony Burgessin dedii gi
bi, ada romann bir beyinle donatlmasna, hi kimsenin katkst Huxleyinkinden daha byk olmamtr. Bu bakmdan, bir
gzel dncenin roman, bir toplum yogas, toplu yaama yn
temi olarak okumak gerekir Aday. inana gvenimizi, gelecek
gzel gnlere umudumuzu hibir zaman yitirmeden.
Akit GKTRK*

* stanbul niversitesi ngiliz Edebiyat Profesr.

10

1
Dikkat, diye bard bir ses, sanki bir obua anszn dile gel
miti. Dikkat, diye yineledi ayn yksek, genzel, tekdze ses.
Dikkat.
l yapraklarn stnde bir ceset gibi yatan, salar ke
elemi, yz kir pas iinde ve bereli, giysileri partal, amurlu
adam, Will Farnaby, irkilerek uyand. Molly onu aryordu.
Kalkmal. Giyinmeli. Daireye ge kalmamal.
Saoi sevgilim, diyerek doruldu. Sa dizine iddetli bir
sanc sapland. Srt, kollan, akaklan da szlyordu.
Dikkat, diye srarla yineledi ayn ses. Will dirseine da
yanarak evresine bir gz att, ye aknlkla Londradaki oda
snn gri duvarkadyla san perdeleri yerine aalar arasnda
bir ald, bir orman sabahnn uzun glgeli, eimli klann
.grd.
Dikkat
Neden Dikkat diyor bu ses?
Dikkat. Dikkat. diye diretiyordu ses. Ne garip, ne kadar
anlamsz!
Molly? diye-seslendi. Molly?
Bu ad belleinin kaplarm averdi. ine ilemi o bildik
sululuk duygusuyla, birdenbire burnuna formal kokusu aln
d, nsra yeil koridorda ilerleyen ufak tefek, canl hemireyi
.grd, kolal giysilerinin hrtsn duydu. Hemire, Numara
llibe, dedi. Durdu ve beyaz bir kap at. Will ieri girdi, ve
11

karsnda, yksek beyaz yatakta Mollyyi grd. Yznn ya

nsn rten sarglarla, ak, maarams azyla Mollyyi. Molly,
diye seslenmiti, Molly... Sesi boaznda dm, dm,
alam, yalvarmt, Sevgilim! Yant yok. Yalnzca kadnn
ak azmdan kan kesik, hrltl soluklann grlts. Sev
gilim, sevgilim... Derken, birden avucundaki el bir an canlan
m, sonra gene durulmutu.
Benim, dedi, ben, Will.
Parmaklar bir kez daha kmldand. Yavaa, byk bir
abayla, elinin stne kapandlar, parmaklarn bir an skp
canszlatlar.
Dikkat, diye bard duygusuz ses. Dikkat.
Kendini kandrmak istercesine, yalnzca bir kazayd, diye
dnd. Yol slakt, araba beyaz izginin tesine kayverdi.
Her an olan kazalardan. Gazeteler benzeri olaylarla dolu. O
da dzineyle benzer olay gazeteye iletmemi miydi. Anne ve
ocuu arpma sonucu ldler. Aslnda bunlarn tm
konu dyd. Asl olan, Molly, herey sona erdi mi, diye sor
duunda, evet demi olmasyd; asl olan, aralarndaki o son
utan verici tartmadan kaarak yamura dalan Mollynin bir
saat kadar sonra ambulansta can ekiiyor olmasyd.
Molly giderken Will onun ardndan bakmam, bakamamt. O ac iindeki solgun yz bir kez daha grmeye dayana
mayacakt. te, yerinden kalkm, yavaa oday ayor, yava
a. yaamndan kp gidiyordu. Onu geri armas, zr dile
mesi, hala sevdiini sylemesi gerekmez miydi? Ama onu hi
eymi miydi?
Obua, belki yznc kez dikkat etmesini buyurdu.
Evet, onu gerekten sevmi miydi?
Kapnn eiinde dnerek, Elveda Will, diye fsldaymt
anmsad. Yreinin derinliklerinden gelen bir fsltyla, Seni
hala seviyorum, Will, tm olanlara karn, diyen de o olmutu.
Bir an sonra dairenin kaps ardndan sessizce kapanm,
kilidin madensi tkrts... Ve gitmiti.

12

Will yerinden frlam, koup kapy aarak merdivenlerde

uzaklaan ayak seslerini dinlemiti. Tamdk kokusu horoz tmnde bir hayalet gibi, belli belirsiz havaya sinmiti. Kapy
kapatt, gri-sar odasna giderek camdan dar bakt. Bir sre
sonra, Mollynin karya geerek arabasna bindiini grd.
Mar motoru bir iki kez gcrdad, ardndan motorun homurtu
su... Pencereyi asa m? Dur Molly, dur, diye bard dn
de. Ama cam kapal kald. Araba hareket ederek keyi dnd,
sokak boald. Artk ok ge. Tanrya kr, ok ge! dedi ka
ba, alayc bir ses. Evet, Tanrya kr! Yine de sululuk du
yuyordu iten ie. Sululuk, iini kemiren utan -ama, bunla
rn yam sra rktc bir sevin hissetmekteydi. Alak, eh
vet dkn, acmasz biri, kiiliinin iren, yaban bir para
s cokuyla, isteine kavumas iin artk hibir engel kalmad
n dnmekteydi. stedii ise baka bir koku, daha gen bir
bedenin scak kvraklyd. Dikkat, dedi obua. Yine, Dik
kat. Babsin mis kokolu, ilek renkli odasna dikkat. Bu oda
nn Charing Cross caddesine bakan iki penceresinden gece bo
yunca kar yapdaki' Prter Cini reklamnn yanar sner k
lan grnrd. Saltanat krmzs cin -ve on saniye boyunca
oda Kutsal Yrek gibi kzarr, yanbamdaki cokulu yz i
ten taan bir ak ateiyle deimiesine meleimsi bir parlak
la brnrd. Sonra, hereyden daha anlaml bir karanlk sa
rard her yam. Bir, iki, , drt... Tanrm, bu karanlk srp
gitse! Ama, tam tamna on saniye sonra elektrik saati yeni bir
gerek yaratrd -lm, Kanlmaz Ylg. nk bu kez k
lar yeil yanar, ve on saniye boyunca Babsin gl pembe, oda
s amurdan bir dle dnr, yatakta ceset renkli Babs lm
sonras sarasna tutulmu bir kadavray andrrd. Porter Cini
yeile boyandnda yaananlar ve kiiliim unutmak alabildi
ine. zorlard. Yaplacak tek ey gzlerini smsk yumarak
br Dnyaya, ehvet dnyasna dalmak, o yabanclatran
lgnla bilerek, hrsla kaplmakt. Zavall Molly -sarglar
iinde Molly, (Dikkat), Highgatete slak gmtnde Molly, ki

13

Highgate yznden yeil klar plak Babsi bir cesede dn

trdnde gzlerini yummak zorunda kalyordu -ehvetin co
kusuna tmyle yabancyd. Yalnz Molly mi? Will kapal gz
lerinin ardnda annesini grd. Benimsenmi aclarla yce bir
anlam kazanan yz, romatizmalm arptt ilkel grnm
l elleriyle tatan oymalar denli solgun annesini. Ve, annesi
nin tekerlekli iskemlesinin ardmda giderek imanlayan, ve sa
lkl doyumlara ulamakszm tkanp kalm duygularn etkisiy
le donmu paa gibi titreen ablas Maudu grd.
/Nasd yaparsn Will?
Evet, bunu nasl yaparsn? diyordu Maudun alamakl,
{kontralto sesi.
J~^Bu soruya verecek yant yoktu. Daha dorusu, bu iki ka^j
<Smm, kendini.mutsuz bir. .evlilie, .adayan annesiyle, evlatlk g
revlerinin kurban. aMa^_anlayabilecei szckleri ieren bir'
vam tijroktu. Gerek ancak ac k seik birTimsejlikle, -onlara
ok ters gelek.Jbir-a.kyreklilikle anlatlabilirdi. Bunu nasl,
'[yapabilmiti? Yapmt ite, nk, nk yapmak zorundayd,
|nk... evet, nk Babste Mollyde bulunmayan birtakm
bedensel zellikler vard, ve belirli anlarda Mollynin aklnn
{almayaca biimde davranabiliyordu.
Uzun bir sessizlikten sonra, o garip ses anszn eski na
karatna balad.
Dikkat. Dikkat.
Mollyye dikkat, Mauda ve annene dikkat, Babse dikkat.
Birdenbire belirsizlik ve karmaa sisleri arasnda yeni bir g
rnt belirdi. Babsin ilek pembesi odasnda yabanc bir ko
nuk, ve odann sahibesinin bu yabanclm okaylaryla kendin
den gemi, kvranan bedeni. Brndeki sululua yrek s
zs, boaznda bir daralma eklendi.
Dikkat.
Ses yaklam, samda bir yerlerden baryordu. Ban
dndrd, ve daha iyi grebilmek iin dorulmaya alt. An
cak, stne aband kol titreyip bklverince, yapraklarn

14

"

iine yuvarland.. Gemii anmsayamayacak denli bitkindi. Ol

duu yerde srtst uzand, yar kapal gzkapaklannn ardn
dan evresindeki anlalmaz dnyay incelemeye koyuldu. Ne
redeydi? Buraya nasl gelmiti? Aslnda bunun nemi yoktu ya, A
u anda duyduu ac, lmcl gszlk dnda her ey ne
mini yitirmiti. Yine de, bilimsel bir merak durmamak elde
m i...
rnein, bilemedii nedenlerle altnda yatt bu aa, gri
gvdesi, gnete parldayan, inleyen dallaryla bu stun, bir ka
yn aac olmal. Eer byleyse -ve Will, amaz mantn
beeniyle alklad- eer byleyse, bu aacn yaprak dkme
yen trden olmamas gerekmez miydi? Hem, kayn kkleri
toprak yzeyinde byle dirseklenmezlerdi. Ya bu szmona ka
ynn yasland akl almaz tahta payandalar nasl aklamak?'
Will birdenbire, en kt dizeler listesinin bama setii dizeyi
anmsad. Kim destekler, soruyorsun, bu kt gnlerde d
ncemi? Yant: phtlam ektoplazma, Erken Dali... Chilternsda olmad apakt. Tereyams gnete uuan kelebek
ler de bu gerei doruluyorlard. Neden bu denli iri, olmazcasma gk mavi, kadife kara, gzalc benekliydiler? Kestane:
stne mor, zmrt yeilinde, safirde, topazda gm tozu.
* Dikkat.
Kim var orada? diye bard Will Farnaby, yksek ve
rktc olmasna alt bir sesle; ama, dudaklarndan yal
nzca ksk, titrek bir hrlt dkld.
Uzun ve rktc bir sessizlik oldu. Aacn iki payandas:
arasndan kocaman kapkara bir krkayak kt, krmz bacak
lar zerinde hzla ilerleyerek yosun kapl ektoplazmada kay
boldu.
Kim var orada? diye bir kez daha bard, atlak atlak..
Solundaki allktan bir hrt duyuldu, ve anszn, kar
gay andran kara bir ku, guguklu saat kuuymuasna ileri:
frlad- ama elbet, bu da bir karga deildi. Beyaz ulu kanat
larn rparak akl at, ve VVillin yatt yerden yirmi:

15

ayak kadar ilerde l bir aa gvdesine kondu. Portakal rengi

bir gagas, gzlerinin altnda san, tysz lekeler vard. Kanar
ya sars bir ibik bann yanlarn ve arkasn dolgun, plak
etten bir perukla sarmt. Ku, ban hafife arptarak nce
sa, sonra sol gzyle Wille bakt. Bundan sonra, portakal ren
gi gagasn aarak belik perdeden kk bir ezginin on, oniki
notasn syledi, hkna tutulmu gibi sesler kartt ye sonun
da, do, sol, do tartmyla burada ve bu anda ocuklar burada
ve bu anda ocuklar, diye bir trk tutturdu.

Bu szcklerin drtsyle, birdenbire tm olanlar anm

sad. Buras, o gne dek hibir gazetecinin giremedii yasak
ada Palayd. Ve bu an, Rendang-Lobo limannn dnda tek
bana yelkenliyle gezmek aptallnda bulunduu leden son
rann ertesi sabah olmalyd. Hereyi anmsyordu rzgarda
kocaman bir manolya yapra gibi kvrlan beyaz yelken, pruvay
yalayan rpntl su, dalga balarnn elmas prlts, krk ye
imden bir deniz. Ve douda, boazn tesinde. Pala volkanlar
nn stnde olaanst beyaz ta oymalar andran bulutlar.
Dmende otururken ark sylemeye balam, inanlacak gibi
deil ama, tartlmaz bir mutlulukla dolmutu ii.
Rzgara kar haykrmt: Yarmaclara , .
Yeil giysili zambak beyaz olanlara iki, iki; Tek bana,
birdir bir...
Evet tek bana. Mcevher ltl engin denizde yapayalnz.
Ve bu hep byle olacak.
'
Ve elbet, sonunda tm deneyimli, sakmml denizcilerin de
dikleri kmt. Hi yoktan kagelen kara frtna, lgn rz
gar, yamur, ye dalgalarn beklenmedik, anlamsz azgnl...
alacak ey, diye dnd. Pala Boaznn derinliklerinde,
daha beteri, uurumun dibinde parampara yatacak yerde bura
da, aalarn altnda bulunmak alacak bir ey. nk, batmak
ta olan teknesini her naslsa kayalarn arasndan geirip Palann
sarp kylarndaki tek kumsala kartmakla i bitmiyordu, n
n dik kayalklar kesmiti; ancak, krfezin banda, dik bir

16

vadide avlanlar oluturarak akan bir dere, ve gri kiretalar

arasnda byyen birka aa, birka al grnyordu. ki yiiz,
yz metre kayal trmanmt -hem de ulak, kaygan ta
banda, ayanda tenis pabularyla. Ve sonra, Aman Tanrun!
o ylanlar. Kendini yukan ekmek iin tutunduu dala dolan
m kara ylan. Be dakika sonraysa, basmaya hazrland kaya
kntsnda reklenmi kocaman yeil ylan. Ardarda gelen ka
rabasanlar... Ylan grnce irkilmi, ayam hzla geri ekmi
ve bu bir anlk bo bulunma sonucu dengesini yitirmiti. Upuzun,
bunaltc bi saniye boyunca, sonun bilinciyle dolu bir saniye
boyunca boluun kysnda asl kalm, derken, dmt.
lm, lm, lm. Ve sonra, kulaklarnda tahta atrtlar, y
z izik iinde, sol dizi bereli, ama kendisi canl, kk bir
aacn dallarna taklp kalmt. Aclar iinde trmann sr
drmt. Dizinin szs dayanlr gibi deildi, ama yine de tr
manmt. Baka seenei yoktu. Derken hava kararmaya bala
mt. Alaca karanlkta trmanyor, inanla trmanyor, umutsuz
ca trmanyordu.
Burada ve bu anda, ocuklar, diye bard ku.
Ama Will Farnaby ne burda, ne de bu andayd. Sarp ka
yalkta, o korkun d anndayd. Altnda kuru yapraklar h
rdad; titriyordu. Tepeden trnaa iddetle, nne geilmez bi
imde titriyordu.

17/2

2
Ku anszn konumay keserek lk atmaya balad. nce, tiz
bir insan sesi, Hey ku! dedi, ve ardndan WilTin anlamad
bir dilde bir eyler ekledi. Kuru yapraklar zerinde ayak sesleri
duyuldu. Derken bir rknt l, ve sessizlik. Will gzlerim
at, ve olaanst gzel iki kk ocuun aknlktan falta
gibi alm gzlerle, dehetle bylenmiesine kendisini izle
diklerini grd. Kk olan, be-alt yalarnda ufack bir o
lan, yalnzca kalalarm rten yeil bir kuak sanlmt. Hemen
yannda, bann stnde bir meyve sepetiyle, ondan drt-be
ya byk gsteren bir kz duruyordu. Kz, neredeyse ayak
bileklerine kadar inen bol, al bir etek giymiti. Belden yukars
plakt. Gnete parlayan teni pembemsi ak bakra alyor
du. Will ocuklar ilgiyle szd. Ne kadar gzel, kusursuz,
olaanst inceydiler. ki kk safkan gibi. Olan, nelek yz
l, tombul, salam yapl bir safkand. Kzsa ince hatlan, siyah
rglerin ereveledii uzunca, arbal yzyle bambaka, tr
de bir safkan.
t Bir lk daha yankland. l aataki tneinde ku
tedirginlikle bir o yana, bir bu yana dnp duruyordu. Derken
son bir lkla havaya frlad. Kz, gzlerini WilPden ayrmakszn elini uzatt. Ku bu ele kondu, rpnarak denge salad,
6onra kanatlarn toplad ve hkrmaya balad. Will, olanlara
hi amamt. Artk her ey, ama her ey olasyd. Kk
kzlarn ellerine tneyen, konuan kular bile... Will glmse-

18

meye alt, ancak, dudaklar hl titrediinden, dostluk abas

rktc bir yz ekitmeye dnt. Kk olan ablasnn ar
kasna sindi.
Ku hkrmay keserek Wille yabanc bir szc yinele
meye balad. Runam? Yok, galiba Karura. Evet, kesin
likle, Kanna.
Will, titrek eliyle yuvarlak sepetteki meyveleri gsterdi.
Hint kirazlar, muzlar... Az sulanmt.
Am, dedi. Sonra, bu olaan d koullarda mzikli gl
dr inlisi azyla derdini daha rahat anlatabileceini dne
rek steledi, Ben var a olmak.
Yemek mi istiyorsunuz? diye sordu kz, kusursuz bir n
gilizceyle.
Evet - yemek, diye onaylad Will, yemek.
U, git papaan, diyerek elini silkti kz. Ku yakn
mak bir viyaklamayla aataki tneine dnd. Kz ince kol
larm dansedercesine kaldrd, bann stnden sepeti alarak
yere koydu. Bir muz seerek soydu, ve korkuyla acma arasnda
bocalayarak yabancya yaklat. Kk olan anlalmaz bir dil
de bir uyan haykrarak kzn eteklerine yapt. Kz olan ya
ttrmaya akarak gvenli bir uzaklkta durdu ve meyveyi
gstererek, Bunu ister misiniz? diye sordu.
Will Farnaby, titreyen elini uzatt. Kz birka sakngan
adm att, durup meldi, ilgiyle WiTi incelemeye koyuldu.
Haydi, abuk, dedi adam sabrszlkla.
Ama, kk kz dikkati elden brakmaya yanamyordu.
Kukulu davranlara kar tetikte, ne doru eildi, yavaa
elini uzatt.
Tann akna abuk ol, diye yalvard Will.
ocuk, beklenmedik bir ilgiyle, Tann m? Hangi Tann?
diye sordu. O kadar ok Tann var ki.
Hangi lanet olas Tanry seviyorsan, dedi iyice sabrsz
lanan Will.

19

Aslnda hibirinden pek holanmyorum. Elbet, Sevecen

Tanr dnda.
yleyse bana ac, o muzu ver, diye yalvard Will.
Kzn yz yumuad, zr diledi. Ayaa kalkarak abucak
WiUin yanna geldi, titrek eline muzu tututurdu.
Al, dedi, ve tuzaa dmekten ekinen bir hayvan r
kekliiyle geri srad.
Kk olan ellerini rparak neeli bir kahkaha att. Kz
ona dnerek kendi dillerinde bir eyler syledi. Olan, Tamam
patron, diye kafa sallad ve mavili anl kelebeklerin arasn
dan akln tesindeki glgeli ormana dalp uzaklat.
Tom Krishnaya, gidip birilerini armasn syledim,
diye aklad kz.
Will muzunu bitirdi, bir kincisini, sonra da ncsn is
tedi. Aln bastrdktan sonra, sura merakm doyurmaya gel
miti.
Nasl byle gzel ngilizce konuuyorsun?
nk burada herkes ngilizce konuuyor.
Herkes mi?
Evet, yani Pala dilinde konumadktan zaman. Bu ko
nudan sklarak dnd, kk esmer elini sallayarak slk al
maya balad.
Burada ve bu anda, ocuklar, diye bir kez daha baran
ku, aataki tneinden havalanarak kzn omuzuna kondu.
Kz bir muz daha soydu, te ikisini Wille, kalann da papa
ana sundu.
Bu ku senin mi? diye sordu Will.
Kz ban sallad. Papaanlar elektrik gibidirler.
Kimseye ait deildirler, dedi.
Neden o szleri yineleyip duruyor?
nk birileri ona bu szleri retmi, diye sabrla ya
ntlad kz. Sesinden adam iyice aptal bulduu anlalyordu.
Ama neden zellikle o szleri retmiler? Neden Dik
kat? Neden, Burada ve bu anda?

20

Valla... Apak olan bu tuhaf budalaya anlatmak iin

uygun szckler anyordu. Bunlar hep aklmzdan kar, deil
mi? Demek istediim,, olan bitene dikkat etmeyi hep junuturuz.
Bu da, burada ve bu anda olmamak demektir. X
l"'
Papaanlar sizi uyarmak iin dolapp dururlar, yle mi?
Kz bayla onaylad. Tam tamna yleydi. Ksa bir ses
sizlik oldu.
Adn ne? diye sordu kz, sonunda.
Will kendini tantt.
Benim adm da Mary Sarojini MacPhail.
MacPhail mi? nandr ey deildi dorusu.
Evet, MacPhail, diye dorulad kz.
Kardein de Tom Krishna galiba? Kz onaylaynca, Bak
u ie!
Palaya uakla m geldiniz?
Hayr, denizden geldim.
Denizden mi? Tekneniz var m?
Vard. Will, dnde karaya oturmu teknesine arpan
dalgalan grd, onlarn krlrken karttktan sesi duydu. Kzn
sorulan karsnda bandan geenleri anlatmaya balad. Frtna,
teknesinin karaya oturmas, bitmek bilmez bir karabasan and
ran trman, ylanlar, dn deheti... Eskisinden daha .byk
bir iddetle titremeye balad.
Mary Sarojini, hi szn kesmeden, byk bir dikkatle
dinliyordu. Will, sesi kslp durakladnda, omuzunda ku, iler
leyerek yanma meldi.
Elini adamm alnna koydu. Dinle Will, seni bu durumda
brakamayz, dedi. Sesinde, ne yaptm bilenlere zg y
reklendirici bir dinginlik vard.
Ne yapabilirim ki, dedi Will, dileri takrdayarak.
Ne mi? Her zamanki ynteme bavururuz, elbet. O y
lanlar ve d bir kez daha anlat bakalm.
"Will bam sallad. stemiyorum.

21

stemediini biliyorum. Yine de anlatmalsn Papaana

kulak versene.
Burada ve bu anda, diye uyarsn srdryordu ku.
Burada ve bu anda.
stemiyorum. stemiyorum. Alamak zereydi.
Byle yaparsan o ylanlardan asla kurtulamazsn. Son
suza dek kafann iinde dolanp dururlar. Sana da oh olur!
diye azarlad Mary Sarojini.
Will titremesini durdurmaya alt; ancak gvdesi dene
timinden kmt. Sanki bir bakas, onu aalamaya, ona ac
ektirmeye kararl bir yabanc tarafndan ynetiliyordu.
Mary Sarojini, ocukluunu anmsa, diyordu. Cann
yandnda annen ne yapard?
Annesi onu kucaklar, Zavall bebeim, zavall kk be
beim, diye avuturdu.
Ne diyorsun! dedi ocuk, inanmazlkla. Ama bu ok
yanl! Acm pekitirmekten baka bir ie yaramaz ki. Zavall
bebeimmi, dedi alayla. Cannn acs saatlerce srm ol
mal. Akimdan kmamacasna...
Will Farnaby bastramad titreyilerle sarslarak, sessizce
yatyordu.
Pekl, sen yapmayacaksan, senin yerine ben yaparm.
Dinle Will: Bir ylan vard, kocaman yeil bir ylan, ve sen
az kald ona basacaktn. Ona basmak zereydin, ve ylesine
rktn ki dengeni yitirip dtn. imdi sylediklerimi yinele
bakalm - haydi!
Az kald ona basyordum, diye fsldad, kzn buyruuna
boyun eerek. Derken... Gerisini anlatamayacakt. Derken
dtm, dedi sonunda, duyulur duyulmaz bir sesle.
O korkun olay btn dehetiyle yeniden yayordu -iinde
ykselen korku dalgas, irkilip dengesini yitirii ve lmn kanmaz olduuna inand o dehet dolu d an.
Bir daha anlat.

22

Ylana basmak zereydim. Derken... Alamaya bala

mt.
te bu iyi. Ala, haydi ala.
Hkrklar iniltiye dnt. Utanla dilerini skt, iniltileri
susturdu.
Yoo, sakm byle yapma, diye atld kz. Brak iinde
kiler da vursun. Ylan anmsa, WiU. Nasl dtn anmsa.
Yeniden inlemeye, eskisinden daha ok rpermeye balad.
imdi bana olanlar anlat.
Gzlerini grdm, ieri dar oynayan dilini de.
Tamam, dilini grdn. Sonra ne oldu?
Dengemi yitirdim, dtm.
Bir daha syle.
i paralanyordu, ama yine de syledi, Dtm.
Haydi Will, bir daha Will. Amanszd.
Dtm, dtm, dtm...
Giderek hkrklar duruldu. Konuurken daha az zorlan
yor, szcklerin artrd anlar eskisi kadar ac vermiyordu.
Belki yznc kez yineledi. Dtm.
Pek te kt bir d saylmazd, deil mi? dedi Mary
Sarojini sonunda.
Doru, pek te kt deildi.
yleyse, bunca yaygaraya ne gerek var? diye sordu o
cuk.
Sesinde ne artniyet, ne ineleme, ne de en ufak bir su
lama vard. Yalnzca drst bir yant bekleyen yaln, drst bir
soru soruyordu. yle ya, bunca yaygara kopartmaya ne gerek
vard? Ylan onu srmamt; boynu da krlmamt. stelik
her ey dn olup bitmiti. Bugnse bu kelebekler, insan uyank
olmaya aran bu ku, babacan tavrlaryla onu yola getiren,
bilinmedik bir mitolojiden frlam bir periyi andran, stelik,
ister inann, ister inanmayn, ekvatora be derece yaknlkta
MacPhail adm tayan bu grlmedik ocuk vard. Will Famaby
glmeye balad.

23

Kk kz da ellerini rparak glyordu. Bir sre sonra

omuzunda duran ku da ormandaki akl doldurarak aalar
arasnda yanklanan kahkahalarla onlara katld. Sanki tm ev
ren, kasklarn tuta tuta, mthi varolu akasna glmekteydi.

24

3
Kaln bir ses anszn araya girdi. Dorusu bu denli elenme
nize sevindim.
Will Farnaby dnnce batl giyimli, siyah antal, ufak te
fek bir adamn gle yzyle karlat. Elli, altm yalarnda
gsteriyordu. Geni hasr apkasnn altnda salar gr ve be
yazd. Gagams burnu ne kadar da deiikti! Ya gzleri; koyu
tenine aykr den masmavi gzleri vard.
Mary Sarojini Dedeciim, diye bard.
Yabanc, ocua dnerek sordu, Bu kadar gln olan
da ne?
ey... diye sze balad Mary Sarojini, sonra dnce
lerini dzene koymak iin duraksad. te, anlayacan, bu adam
tekneyle geziyordu, derken dnk frtnada, buralarda bir yer
de, teknesi batt. O da yara trmanmak zorunda kald. Ylan
larla karlanca dt. Allahtan, bir aaca takld da kork
tuuyla kald. Ama ok korktuu iin rperip duruyordu. Ona
muz verdim ve bandan geenleri milyonlarca kez anlattrdm.
Sonunda, birdenbire, dert edilecek bir ey olmadn anlad.
Demek istediim, her ey olup bitmiti. Bu da onu gldrd.
O glnce ben de gldm. Derken papaan da glmeye balad.
Ne iyi, dedi dedesi, beeniyle. Sonra Will Famabyye
dnerek ekledi, Artk, psikolojik ilk yardm yapldna gre,
biraz da gvdenle ilgilenelim. Sras gelmiken, ben Dr. MacPhailim. Sen kimsin?

25

Mary Sarojini gen adamdan nce atld. Ad Will. Soyad

da Far-bilmemne.
Aslnda Faraaby. William Asquith Famaby. Admdan
anlayabileceiniz gibi babam koyu bir Liberaldi. Sarhoken bile.
Daha dorusu, zellikle sarhoken. Bo yere yaygara kopar-*
dn anladnda att salkl, en kahkahaya hi benzeme
yen alayc, yapmack bir sesle gld.
Baban sevmez miydin? diye ilgiyle sordu Mary Saro
jini.
Gerektii kadar sevmezdim, dedi Will Famaby.
Babasndan nefret ettiini anlatmak istiyor, diye ocua
aklad Dr. MacPhil. Sonra ekledi, Pek ok kii bunu ya-''
par. Yere melerek antasnn kaylarm zmeye balad.
Eski emperyalistlerimizden olmal, dedi omuzunun ze
rinden gen adama.
Bloomsbury doumlulardan, diye Will onaylad.
Yksek kesimden, diye tansn srdrd doktor, ama
asker ya da tara kkenli deil.
Bildiniz. Babam avukat ve politika yazaryd. Yani al
koln esiri olmad srece. Annemse, inanmayacaksnz ama,
bir bapapazn kzyd. Bapapaz, dedi stne basarak, ve ba
basnn iki dknln anlatrken yapt gibi yapmack bir
kahkaha att.
Dr. MacPhail bir an onu szd, sonra yine antasnn
balaryla uramaya balad.
Byle gldn zaman yzn ok irkinleiyor, dedi bi
limsel gerekilikle.
aran Will ii akaya vurarak tedirginliini rtmeye a
lt. Yzm oldum olas irkindir.
Aksine, Baudelairi andran bir gzelliin var. Srtlan gibi
sesler karttn anlar dmda. Sahi, neden bu tuhaf sesleri
kartyorsun?
Ben gazeteciyim, diye aklad Will. Dnyanm drt bir
yanm dolap gncel pislikleri bildirmekle grevli zel Mha-

26

birimiz... Nasl bir ses kartmam bekliyordunuz? Kumru

gibi gu-guk mu? Geveleme sesleri mi? Yoksa Marx-Marx m?
Sonra gld, ve baars saptanm esprilerinden birini patlatt,
Ben olura kulak asmayan adamlardanm.
Ho, dedi Dr. MacPhail, ok ho. Ama imdi iimize
bakal. antasndan bir makas kartarak Willin bereli di
zini rten yrtk, kanl pantolonu kesmeye balad.
Will onu incelemeye koyuldu. Bu ortama bylesine aykr
den bu Kuzey skoyalmn ne lde tskoyal kaldn, ne
lde Palal olduunu kartmaya alyordu. Mavi gzlerin
ve sivri burnun kkeni akt. Ancak, bu esmer ten, ince yapl
eller, hareketlerdeki uyum, bunlar skoyann iyice gneyine
aitti.
Burada m dodunuz? diye sordu.
Doktor bayla onaylad. ivapuramda, Kralie Victoria
mu gmld gn.
Makasn son bir akrtsyla pantolonun paas dizi akta
brakarak yere dt. Doktor dikkatli bir n incelemeden sonra
tanm bildirdi. Fena hrpalanm. Ama ciddi bir durum ol
duunu sanmyorum. Torununa dnerek ekledi, Merkeze ko
ve Vijayaya yanma birilerini alp buraya gelmesini syle. Salk
ocana da urayp bir sedye alsnlar.
Mary Sarojini ban sallad, ve tek sz sylemeden ayaa
kalkarak hzla yola koyuldu.
Will, bir o yana bir bu yana salman krmz etei, gne
nda pembelemi altn gibi parldayan gvdesiyle uzaklap
gzden kaybolana dek kk kzn ardndan bakt.
Olaanst bir torununuz var, dedi Dr. MacPhae.
Ksa bir Sessizlikten sonra Dr. MacPhail, Mary Sarojini
nin babas byk olumdu. Drt ay nce bir daclk kazasmda
ld, dedi.
,
Will basal szckleri geveledi, sonra yine sessizlik oldu.
Dr. MacPhail alkol iesini aarak ellerini temizledi.
imdi biraz cannz yanacak, diye Willi uyard. u kuu

27

dinlemenizi neririm, dedi, Mary Sarojininin gidiinden sonra

kuun yeniden zerine tnedii aa gvdesini gstererek.
Dikkatle, anlamn deerlendirerek dinleyin szckleri. O
zaman daha az ac duyarsnz.
Will Famaby dinledi. Papaan eski konusuna dnmt.
Dikkat, diye baryordu dile gelmi obua. Dikkat.
Neye dikkat? diye sordu Will, Mary Sarojininin verdi
inden daha doyurucu bir yant almay umarak.
Dikkate, dedi Dr. MacPhail.
Dikkate mi dikkat?
Elbette.
Dikkat, diye yineledi papaan, doktoru dorularcasna.
Bu konuan kulardan ok var m buralarda?
En azndan bin tanesi uuup durur adamzda, gski Ra
camzn fikriymi bu. nsanlara yarar olacam dnm: Bel
ki yararldr, ama zavall papaanlara hakszlk etmi. Allahtan
kular yreklendirici sylevleri anlamazlar. Aziz Frandsinkileri
bile. Adamn tmyle erdemli ardlara, sakalara, filan nasl
vaaz verdiini bir dnn. Ne kstahlk! Neden enesini ka
patp kularn ona vaaz vermesini beklememi. Sonra baka bir
tonda ekledi, Aataki dostumuzu dinlemenin sras geldi. Ya
ram temizleyeceim.
Dikkat.
Haydi balyoruz.
Gen adam irkilerek dudaklarm srd.
Dikkat. Dikkat. Dikkat.
Doktor haklyd. Yeterince dikkatli dinleyince ac pek du
yulmuyordu.
Dikkat. Dikkat...
O tepeye trmanmay nasl becerdiini aklm almyor, de
di doktor sarg bezlerine uzanrken.
Will gld. Erewhonun balang dizelerini anmsayn.
ansa bakn, ki Tanr benimleydi...a
JU ivi&S V>u
Akln tesinden sesler duyuldu. Will ban evirince
Af

28

Mary Sarojininin, sektike salman krmz etekliiyle aalarn

arasnda belirdiini grd. Kzn ardnda belden yukars plak,
srtnda bambudan yaplm katlanabilir hafif bir sedye tayan,
iri, tuntan bir heykeli andran bir adam yryordu. Onun geri
sindeyse ince yapl, koyu tenli, beyaz ortlu bir delikanl vard.
Bu Vijaya Bhattacharya, dedi Dr. MacPhail, tun heykeli
gstererek. Vijaya yardmcmdr.
Hastanede mi?
Dr. MacPhail vedi durumlar dnda artk mesleimi sr
drmyorum, dedi. Vijaya ile Tarmsal Deneme Merkezinde
alyoruz. Murugan Mailendra (eliyle esmer tenli genci gs
tererek) geici olarak bizim yanmzda. Toprak bilimi ve bitki
retimi konularnda alyoruz.
Vijaya yana ekilerek iri eliyle yanndaki genci omuzundan
tutup ne itti. Gzel, ama somurtkan yz grr grmez Will
aknlkla be gn nce Rendang-Loboda karlat, ve tm
aday Albay Dipamn beyaz Mersedesinde birlikte dolat iyi
giyimli genci tand. Glmseyerek selam vermek zereyken
duraklad. Gen adam, belli belirsiz, ancak yine de kuku gtr
mez biimde kalarn kaldrmt. Gzlerinde acl bir yakar
okunuyordu. Dudaklar sessizce oynuyor, Ltfen, ltfen... di
ye yalvaryordu. Will hemen toparland.
Tantmza memnun oldum, bay Mailendra, dedi, ili
kilerini yadsyan bir lllkle.
Murugan baya rahatlam grnyordu. Ban eerek,
Naslsnz efendim, dedi.
Will dierlerinin olanlarn farkma varp varmadklarn an
lamak iin evresine baknd. Mary Sarojini ile Vijaya sedyeyle
urayorlard. Doktorsa antasn topluyordu. Kimse bu kk
gldrye tamk olmamt. Anlalan gen Murugan birtakm
zel nedenlerle Rendang kaamann duyulmasn'istemiyordu.
Genler delikanll yaayacaklard elbette. Hatta, bazen deli
kanllar genkzl bile yayorlard. Albay Dipann gen ada

29

ma kar tutumu babacanlk snrlann amt. Murugan da bir

bye duyulan olaan saygnm tesinde abart bir hayranlk
besliyordu Albaya. Bu bir kahramann putlatnlmas, okul a
nda bir gencin baarl bir devrim gerekletirerek muhalifleri
ni susturup kendini diktatr ilan eden bir gl adam>a duy
duu allm hayranlk myd, yoksa baka duygular da m kanyordu ie? Murugan bu kara bykl Hadriann Antoniusu
muydu?;Eh, orta yal gangster bozuntusu askerlere besledii
ilgi yalnz onu ilgilendirirdi. Ve bu gangster de gen, gzel o
lanlara dknse, kendi bilirdi. Belki, diye dnd Will, Albay
bu nedenle bizi resmen tantrmaktan kand. Bu da gen Muru, demekle yetinmiti Albay. Gen dostum Muru, diyerek
yerinden kalkm, kolunu olann omuzuna atm, beraberce kanapeye ynelerek yanyana oturmulard. Murugan, Mersedesi
kullanabilir miyim? diye sorunca da, diktatr briyantinli es
mer ban eerek, hogryle glmsemiti. Bu ilikiden dost
luun tesinde kuku uyandran anlamlar kartmasnn bir ne
deni de yaptklar gezintiydi. Murugan Albaym spor arabasnn
direksiyonuna geince ldrmt. Ancak gz kara bir ak hem
kendinin, hem de konuunun canm byle bir srcye emanet
edebilirdi. Rendang-Lobo ile petrol alanlar arasnda uzanan dz
lk boyunca hz gstergesi iki kez yz on mile dayanmt. Pet
rol alanlarndan bakr madenlerine yaptklar yolculuksa bin
beterdi. nlerinde dipsiz uurumlar beliriyor, dnlerde teker
lekler tyor, bambu allklarndan kan mandalarla burun bu
runa geliyorlar, on tonluk kamyonlar yanl eritten son srat
zerlerine geliyordu. Biraz olsun rkmyor musunuz? diye
soracak olmutu Will. Ama gangster tutkun olduu kadar din
dard da. Eer bir insan kendini Tannya adamsa -ki ben
byleyim, Bay Farnaby- korkmak iin bir nedeni olmamal.
Bu artlarda korkmak gnahkrlktr. Murugan nlerine kan
bilmemkanc manday sollarken Albay altn tabakasn kar
tarak WilTe bir Balkan purosu sunmutu.
Hazr msnz? diye seslendi Vijaya.

30

Will bam evirince sedyenin yere, yanbana konmu ol

duunu grd.
Tamam! dedi Dr. MacPhail. Haydi, onu sedyenin ze
rine yatralm. Yava. Dikkat edin...
Az sonra kk topluluk aalarn arasndaki dolambal
dar yolda ilerlemekteydi. nc Mari Sarojini, artysa dedesiyd.
Ortada, sedyenin iki ucunu tutan Vijaya ve Murugan yryor
lard.
\.
Gezgin yatanda Will canl bir denizin dibinden yukar
bakarmasna yeil karanl seyrediyordu. En tepede, yzeye
yakm yerlerde, yapraklar arasnda hrtlar, maymun sesleri du
yuluyordu. Derken grnt deiti. Bir orkide bulutu arasnda
bir dzine tropikal ku hasta bir zihinde d krntlar gibi g
rnp kayboldular.
Rahat msnz? diye sordu Vijaya eilip kaygyla yzne
bakarak.
Will ona glmsedi. ok rahatm.
Yolumuz pek uzun deil, dedi adam yattrmasna. Bir
ka dakika sonra orda oluruz.
Oras neresi?
Deneme Merkezi. Rothamstedi andrr. ngilteredeyken
hi Rothamstede gitmi miydiniz?
Will bu ad duymutu, ama hi gitmemiti.
Alal yz yl geti, dedi Vijaya.
Tam tamma yz on sekiz yl, diye dzeltti Dr. MacPhail.
Laws ve Gilbert gbreleme konusunda aratrmalarna 1843te
baladlar. Ellilerin banda rencilerinden biri buraya gele
rek bykbabama bizim merkezi kurmakta yardmc oldu. Tro
pik ortamda Rothamsted; yapmak istedikleri buydu. Tropikal
ortamda, bu ortamn koullarna uygun.
Bir sre sonra sedye ormann yeil glgelerinden tropik
gnein yakc aydnlna kt. Will bam dorultarak evre
sine baknd. Amfiteatr gibi, ykselerek uzanan byk bir alann
tabanmdaydar. ki yz metre kadar aada tarlalarla damalan-

31

m, aa ve ev kmeleriyle bezenmi geni bir ova uzanyordu.

Karlarndaysa bir yarmay izerek da kmelerine doru bin
lerce metre trmanan bayrlar grlyordu. eltik tarlalarnn ye
il ve altn renkli setleri sanatsal bir kayg gdermiesine ba
yrlarn tm girinti ve kntlarn belirginletirerek dzlkten
doruklara doru ykseliyorlard. Burada doa doallktan uzak
lam, usta bir ressamn frasndan kan ylankavi izgiler,
parlak, canl renklerle dzenlenip geometrik zne indirgenen bir
kr resmine dnmt.
Rendangda ne iiniz vard? diye sordu Dr. Robert,
uzayan sessizlii bozarak.
Yeni ynetim zerine bilgi topluyordum.
Albayn haber deeri olduunu sanmazdm.
Yanlyorsunuz. O bir askeri diktatrdr.. Bu da, havada
lm kokusu olduunu gsterir. lmse her zaman haberdir.
Hatta lm olasl bile haberdir. Glerek ekledi, Bu nedenle
in dn Rendanga uramam istendi.
Aslnda deinmek istemedii bak^ grevleri de vard. Ga
zetecilik Lord Adelhyden uralarnn yalnzca bir blmy
d. O ayn zamanda Gneydou Asya Petrol Ortakl, Emperyal
ve Yabanc Bakr Limited Ortakl demekti. Grnrde Will
Rendanga, lkenin askerlemi havasna sinen lm kokusunu
aratrmaya gelmiti; ama asl grevi diktatrn yabanc ser
maye zerine grlerini almak, ulusallatrma konusunda ne
gibi gvenceler vereceini, ne kadar vergi iadesi nerdiini
ortaya karmakt. Krlarn ne kadar yurt dna kartlabilirdi? letmelerde yerli teknisyen ve yneticilerin oram ne ola
cakt? Bunun gibi bir alay soruya yant aryordu.Albay Dipa
son derece nazik ve ibirliine yatkn grnmt. Bunun so
nucunda bakr madenlerine, fdurugann srclyle tyler
rpertici bir nitelik kazanan o geziyi dzenlemiti. lkel, sevgili
Famaby, ok ilkel. vedilikle modem donatma gereksinimimiz
var. Bir baka gn bulumak iin szlemilerdi. Will bir
denbire bu sabah bulumalar gerektiini anmsad. Albay ma

32

sas banda grr gibiydi. Elinde emniyet mdrlnn ra

poru: Bay Farnaby son olarak kk bir tekneyle tek bana
Pala Boazna girerken grlmtr. ki saat sonra korkun bir
frtna... ld sanlmaktadr... Oysa o, dipdiri, yasak adada
keyif srmekteydi.
Joe Adelhyde son grmelerinde Sana asla vize vermez
ler, demiti. Ancak kimlik deitirerek adaya szabilirsin. yisi
mi nl casus Lawrence gibi malah filan giy.
Will iinden ykselen kahkahay bastrarak, Denerim,
demiti.
Eer adaya kmay baarabilirsen ncelikle sarayla iliki
kurmaya al. Rani. yani ana kralie, eski bir dostumdur. At
yl kadar nce Luganoda tanmtk. Orada bizim Voegelinin,
hani canm u yatrm bankacs, ite onun yannda kalyordu.
Adamn sevgilisi ispritizmayla ilgileniyordu. Benim erefime bir
seans dzenlediler. Konuan medyum, zgn dorudan konumaancak, ne yazk ki konumalar Almancayd. Hemeyse, seans
bittikten sonra onunla uzun uzun syletik.
Medyumla m?
Yok canm, Raniyle. Etkileyici bir kadn... Duymusundur, Manevi Kalknma Seferberlii.
Bu onun buluu mu?
Elbette. Kiisel olarak, ben bu akm Manevi Silahlan
maya yeliyorum. Asyada daha ok tutuluyor. O akam bu
konular uzun uzun tarttk. Sonra laf dnd dolat, petrole
geldi. Pala petrol dolu. Gneydou Asya Petrolleri yllardr bu
iin peinde. Ama sonu alamyoruz. Kimseye ruhsat vermi
yorlar. Bu onlarn deimez politikas. Oysa Rani farkl d
nyor. Bunca petrolden insanlk adna yararlanlabileceine
inanyor, rnein, Manevi Kalknma Seferberliine gelir sala
nabilir. Bunun iin, demin de sylediim gibi, eer Palava gi
debilirsen, ncelikle sarayla iliki kur, Ranivle grii Karar
larda etkin kiilerin iyzn aratr. Petrol ,deerlendirme yan1 bir aznlk, varsa, hu hayrl amac gerekletirmeleri jjn

33/3

onlara nasl yardm edebileceimizi ren. abalan baaryla

sonulanrsa, Wille ykl bir prim vermeye de sz vermiti.
Bir yl boyunca zgrce almasna yetecek bir prim. Byle
likle gazeteye balanmazsm Yalnzca Yce Sanat, Sanat, San-at.
Ardndan, ak sak bir yk anlatyormuasna pis pis sit
mi t. Rezil herif! Yine de rezil herifin aalk gazetesinde
alyor, ve bir avu para uruna aalk herifin pis ilerini
stleniyordu. imdiyse, inanlr gibi deil ama, Pala topraklanndayd. ansa bakn ki, Tanr onunlayd hem de, yazgya zg
o uursuz oyunlardan birini sahnelemek amacyla.
Mary Sarojininin tiz sesiyle dncelerinden syrlmt.
te geldik..
Will yine bam dorulttu. Kk topluhk anayoldan ay
rlm, beyaz sval bir duvardaki gedikten geiyordu. Solda, yk
selen'setler zerinde, pepul aalarnn glgesinde tek katl
evler sralanmt. Tam nlerinde, yksek palmiyelerin glgele
dii bir yol, yannda kocaman bir Buda heykeli bulunan bir ni
lfer havuzuna doru iniyordu. Sola saparak, iee durmu
aalarn birbirine kanan kokularn ilerine ekerek ilk sete
tumandlar. Bir itin ardnda gevi getiren hrgl bir ak boa,
dinginlii ve bilinsiz gzelliiyle bir tanr gibi duruyordu. Europann sevgilisi gemie kart; bu kez imlerin stnde ty
lerini sryen Junonun kular, tavuskulan grndler. Mary
Sarojini kk bir bahenin kapsm at.
Kulbem, dedi Dr. MacPhail, sonra Murugana dnd.
Basamaklar kmanza yardm edeyim.

34

4
Tom Krishna ve Mary Sarojini komi bahvann ocuklarna
len uykusuna gitmilerdi. Karartlm oturma odasmda Susila
MacPhail gemi mutluluklarn anlar ve byk kaybnn ac
syla babaayd. Mutfak saati yarm vurdu. Gitm6vakti... G
s geirerek kalkt, sandallarn ayana geirdi, ve tropikal
leden sonrann gz kamatran aydnlna kt. Ge bakt.
Volkanlarn ardnda iri bulutlar doruklara trmanyordu. Bir
saate kalmaz yamur yaar... Bir glgelikten dierine gee
rek aalkl yol boyunca ilerledi. Bir gvercin srs kanat
rpntlaryla ulu pepul aalarmdan ykseldi. Yeil kanat, mer
can gaga, gnete sedef parltl gsler ormana doru uzaklatdar. Ne kadar da ho, szcklere smaz gzellikteydiler.
Susila, Dugaldn ge dnk yzndeki keyifli ifadeyi grmek
iin ban evirecekken, birden duraksayp yere bakt. Dugald
artk yoktu; yalnzca bu ac, kesilip atlan bir organn dlerde,
hatta alglarda srp giden acsn andran bu duygu vard. Bir
organn kesilip atlmas, diye fsldad, bir organn kesilip atl
mas... Gzleri yala dolunca sustu. Bir organnn yitmesi ken
dine acmas iin yeterli bir neden olmamalyd, ve Dugald l
mt ama kular yine gzeldiler, ve ocuklarnn, ve tm di
er ocuklarn herzamanki kadar sevgiye, yardma, eitilmeye
gereksinmeleri vard. Onun yokluu byle srekli duyuluyorsa,
bunun bir nedeni olmalyd. Bundan byle ikisi iin sevmesi,
yaamas, dnmesi, ve yalnzca kendi gzleri ve zihniyle de-

35

il, o kazadan nce karlkl bir zevk ve dn arkadalnda

kendi varlyla btnleen onun gzleri ve zihniyle alglayp
deerlendirmesi gerektiini anmsatyordu ona bu ac.
te, doktorun evine gelmiti bile. Merdiveni kt, taraay
geerek oturma odasna girdi. Kaynbabas camn yanna otur
mu, seramik bir bardaktan souk ayn yudumluyor, bir yandan
da Journal de Mycologie (Mantarbilim) dergisini okuyordu. Gel
diini duyunca ban kaldrarak sevecenlikle glmsedi.
Susila, canm. Geldiine ok sevindim.
Susila eilerek doktorun trasz yanan pt.
Neler oluyor, allahakna? diye sordu. Mary Sarojini
nin bir kaza geirmi bir adam bulduu doru mu?
Bir ngiliz- ama in, Rendang ve deniz kazas yoluyla bu
raya dm. Adam gazeteci.
Nasl biri?
Peygamber yaradll. Ancak ne Tanrya, ne de kendi
kurtarclna inanamayacak kadar akll. stelik, inanc olsa
bile, bunu eyleme dntremeyecek kadar duyarl. Kaslar ey
leme gemek, duygular inanmak istiyor, ama sinir ular ve ze
ks buna izin vermiyor.
ok mutsuz olmal.
yl*mutsuz ki srtlan gibi glyor.
Srtlan^gibi gldnn farknda m?
Evet, ve bununla gururlanyor. Bu konuda zdeyiler bile
sylyor. Ben olura kulak asmayan adamlardanm. ^
Yaras ar m?
Pek deil. Ama atei ykseldi. Antibiyotik tedavisine ba
ladm. Direncini arttrmak ve kendi kendini saaltma gcne bir
ans tanmak artk senin elinde.
Elimden geleni yaparm. Ksa bir suskunluktan sonra ko
nutu, Okul dn Lakshmiye uradm.
Onu nasl buldun?
Herzamanki gibi. Yok, dne gre biraz daha gsz gr
nyordu.

36

Bu sabah onu grdmde ben de ayn eyi dnm

tm.
Allahtan ok fazla ac ekmiyor. Ruhbilimsel yntemler
imdilik yeterli. Bugn bulants zerinde altk. Birka yudum
birey iebildi. Damardan beslenmesine gerek kalmayacak.
Tanrya kr! dedi doktor. O serumlar bir ikenceydi.
Byk aclar karsnda hep dayancal olmutu; ama ne zaman
bir ine yaplmas gerekse delice, kk drc bir dehete
kaplrd.
Evliliklerinin ilk gnlerinde yine bir ine yznden yaygara
kopartmasna fkelenerek onu korkaklkla sulad gn anm
sad. Lakshmi alayarak ikenceye katlanm, sonra da af dile
yerek onu utancndan yerin dibine batrmt. Lakshmi, Laksh
mi. imdi ise birka gne kadar lm olacakt. Otuz yedi yl
dan sonra. Yksek sesle, Neler konutunuz? diye sordu.
Havadan sudan, dedi Susila. Aslnda Dugalddan szetmilerdi, ama aralarnda geenleri anlatmaya dayanamazd. lk
bebeimdi, diye fsldamt lm yatandaki kadn. Bebek
lerin byle gzel olabileceklerini bilmezdim. km, karanlk
yuvalarnda gzleri parlam, kan ekilmi dudaklar bir glm
semeyle aralanmt. Mini miniydi elleri, diye srdrmt k
sk, bouk ses. Kck az doymak bilmezdi. Bir deri bir
kemik kalm titrek eliyle bir yl nce ameliyatla alnan gsne
dokunmutu. Bilemezdim. O deneyimi geirmeden nasl bi
lebilirdi ki? Doum onun iin gizlerin aa vurmas, doku
nu ve akla gnle dolmas olmutu. Beni anlyor musun? Su
sila bayla olurlamt. Elbette anlyordu- ayn duyguyu kendi
ocuklaryla yaamt, minik elli, doymaz azl bebek Dugaldn
dnt yetikin erkekle tatmt dokunu ve akla gnle do
anlar. Onun adna hep korkardm, diye fsldamt hasta
kadn. yle gl, yle zorba yaradllyd ki, gnl kinci,
ezici, ykc olabilirdi. Baka biriyle evlenseydi... Seni setii
ne iyi oldu! Eli bir zamanlar gsnn durduu yerden uza

37

narak Susilann kolunu tuttu. Susila ban eerek bu eli pt.

kisi de alyorlard.
Dr. MacPhail iini ekti, ban dikletirdi, ye sudan k
m gibi silkindi. Kaza geiren adamn ad Farnaby, ded>,
Will Farnaby.
Will Farnaby, diye ad yineledi Susila. Neyse, gidip onun
iin neler yapabileceime bir bakaym.
Dr. MacPhail onun ardndan bakt, sonra arkasna yasla
narak gzlerini yumdu. Olunu ve karsn dnyordu- gn
den gne eriyip giden Lakshmiyi, anszn snveren parlak bir
alev gibi Dugald. Bir yaam oluturan anlalmaz deiim ve
rastlant ardkln, birleimleriyle insan yazgsn aklana
maz, ama yine de doatesi bjr amallkla biimlendiren t p .
gzellik, ac ve tutarszlklar dnyordu^ Zavall kz, dedi
iinden, Dugaldm bama gelenleri anlattnda Susilann yzn
de beliren acy anmsayarak. Zavall kz! Bu arada Journal de
Mycologiede sanr yapan mantarlar zerine bu yaz vard. D
zende naslsa yerini alan gereksiz ayrntlardan biri daha. Birden
yal Racann tuhaf iirlerinden birini anmsad.
file r ey hereye kar
\ olabildiince kaytsz,
\elele vermi alr
juyumazlk iinde, bir Erdem iin
iyilik tesi, bir Varlk iin
geiciliinde daha srekli,
solup giderken daha lmsz
^cennetteki Tanrdan bile.
Kap gcrdad, ve bir an sonra Will ayak sesleri ve etek h
rtlar duydu. Sonra omuzuna dokunan bir el, nasl olduunu
soran yumuak, uyumlu bir kadn sesi.
Berbat, diye yantlad gzlerini amadan.
Sesinde ne kendine acma, ne, de acndrma istei vard.

38

Yalnzca, yllardr srdrd ac duymazlk oyunundan bkp

ektiklerini azndan karan bir Stoacnn fkeli gerekilii.
Berbat durumdaym.
El ona yine dokundu. Ben Susila MacPhailim, dedi ses,
Mary Sarojininin annesi.
Will isteksizce bam dndrerek gzlerini at. Yetikin
bir kadn, Mary Sarojininin daha esmer bir benzeri, yatan ya
nma oturmu, dosta bir ilgiyle ona glmsyordu. Kadna g
lmseyerek karlk verecek gc yoktu; Naslsnz, demek
le yetindi, ve sonra rtleri burnuna kadar ekerek gzlerini ye
niden yumdu.
Susila sessizce onu seyrediyordu- kemikli omuzlarm, Palal
gzyle baklnca kolayca incinebilir, korumasz grnen Kuzey
li solukluunu, derisinin altnda saylan kaburgalarn, gne ya
n yznn adeta uzaktan seyredilmek iin yaratlm gl iz
gilerini- krbalanp ac ekmeye braklm bir adamn gl
ama duyarl, acyla kaslm, korumasz yz, diye dnd.
Duyduuma gre Ingilizmisiniz, dedi'sonunda.
Ne nereden geldiim, ne de nereye gideceim beni hi r
galamyor, diye sylendi kabaca. Cehennemden cehenneme.
Savatan hemen soma ngiltereye gitmitim, dedi kadn.
renim iin.
Will dinlememeye alyordu; ama kulaklarn kapa yok
ki; sinirlerini bozan bu sesten kurtulamayacakt.
Psikoloji snfnda bir kz vard, diyordu ses; ailesi Galler blgesinde yayordu. Yaz tatilinin ilk aynda beni evine ar
mt. Gallere hi gitmi miydiniz?
Elbette gitmiti. Sama* sapan anlanyla bam iirmese
olmaz myd sanki?
Orada, suyun kysnda yrmeye baylrdm, diye anla
tyordu Susila. Hendein tesjndeki katedrali seyretmeye de,
ve katedrale baktka kumsalda, palmiyelerin altnda yatan
Dugald, ona ilk daclk dersini verirken Dugald dlerdi, tpe
balsn. Gvencedesin. Dmen olanaksz... Dmek olanak

39

sz, diye acyla yineledi - sonra buray ve bu an dnd, bir

grevi olduunu, ve gergin, keskin hatl yze bakarak, karsn
da ac eken bir insan olduunu anmsad. Herey ne kadar
da gzeldi, diye srdrd anlarn, ve ne kadar huzur ve
rici.
Will sesin daha uyumlu ve tuhaf bir biimde uzaklam ol
duunu duydu. Belki de bu nedenle artk rahatsz olmuyordu.
Olaanst bir i huzur... anti, anti, anti. Usa smaz
i bar.
Ses imdi uyumla akyor, baka bir dnyadan ezgiler ta
yordu.
Gzlerimi kapayp, diyordu ezgi, gzlerimi kapayp hereyi olanca berraklyla grebiliyorum. Katedrali gryorum yle grkemli ki, piskopos sarayn evreleyen ulu aalardan bi
le daha ulu. Yemyeil imleri, suyu, talara vuran altn gne
klarm, dallar arasmda eimli glgeleri gryorum. Ve, dinle!
an sesleri duyuyorum. an sesleri ve kargalar. Kulede karga
lar- onlar duyabiliyor musun?
Evet, kargalar duyabiliyordu, hem de bahede ten pa
paanlar kadar yakn ve ak. Burada, ve ayn anda baka bir
zamandayd- burada, ekvatora yakn bu karanlk, boucu odada,
ve orada, Mendiplerin kysnda, serin bir aklkta, katedral ku
lelerinde ten kargalarn, yeil sessizlikte eriyip giden an ses
lerinin yanndayd.
Ve bembeyaz bulutlar var, diyordu ses, ve onlan ev
releyen mavi gk yle soluk, yle uucu ve taze ki...
Taze, dedi iinden Will, evlilii yklmazdan nce Molly ile
geirdii o hafta sonunun taptaze, masmavi nisan g. Papat-'
ya ve. hindibaya Hnrmstu cayrlar, ve suyun tesinde ykselen
grkemli katedral valin geometrik izgileriyle yumuak nisan bu
lutlarnn doallna meydan okuyordu. Dofeaya meydan okuyor,'
ama ayn zamanda onu btnlvor, onunla uzlayor, banyorduj Mollyyle ilikileri de byle olmalyd - o nisan gn olduul
gibi, bark, btnlemi.)
y

40

Ve kuular, diye hlyal ezgisini srdryordu ses, Ku

ular.
#Evet, kuular. Yeim, kara kehribar bir aynada szlen
kuular - canl, soluyan bir ayna, ve kabarp alkanan bu ay
nada gm yansmalar durmadan krlp birleen, dalp b
tnleen kuular.
Soyluluk armalarnn figrleri gibiler. Akl almaz, dsel1
gzellikte. Ama yine de gerek - gerek bir konumda gerek ku
lar. imdi yle yakmmdalar ki, uzansam onlara eriebilirim yine de yle uzaklar ki bana, binlerce mil uzakta. ok uzaklarda,,
o durgun suda, uyumlu, grkemli, byl, szlyorlar.
Grkemle, grkemle szlmedeler, beyaz yuvarlak gsle
riyle karanlk sulan yanp dalgalandrarak - sular alkalanp ya
nlyor, arkalarnda gittike genileyen panltl ok ucundan bir
iz brakarak halkalanyor. Onlarn karanlk aynada szln
grebiliyordu Will, kuledeki kargalar duyuyor, baheden gelen
dezenfektan ve gardenya kokulan arasnda uzakta yeil ovadaki
Gotik hendein souk, slak yosun kokusunu seiyordu.
Kendiliinden szlp gidiyor, dedi Will iinden. Ken
diliinden szlp gidiyor. Bu szckler ona derin bir mutluluk
verdi.
~
l Orada oturur, diyordu ses, orada oturur, bakar da ba
kardm, ve ben de szlmeye balardm. Kuularla birlikte dip
siz karanlkla soluk gn arasnda, durgun su yznde szlr
dm. Ve ayn anda, burasyla orasij, imdiyle gemi arasnda
szlrdm-. .Ye. anlar. dolduran mutlulukla, diye dnyordu
Susila, bu dinmek bilmeyen, yrek paralayan yitik a arasnda.
Ve gerekle d, bize dtan .gelenle.iten, varlmzn.derin
liklerinden gelen arasnda.^
Elini adamn alnna koydu, ve birden szckler betimledik
leri varlklarla playlara dntler; d gerek oldu. Will artk
gerekten szlyordu.
Szlyorsun, diye srarla yineledi yumuak ses. Suyun
stnde bir ak ku gibi szlyorsun Byk bir yasam r

manda szlyorsun - byk, duru, suskun rmak, ve yle

durgun, yle suskun ki, onun uyuduunu sanrsn. Uyuyan bir
'rmak. Ama kar durulmaz bir ak vardr. Sessizce, kar du
rulmaz biimde dopdolu bir yaama doru, tm aclar, mutsuzluklan bilerek, benimseyerek, kendisiyle zdeletiren, ye bylece daha engin, daha gl ve btnlenmi bir gnl erincine
-doru akan yaam nnan.Ve imdi sen bu gnl erincine doru
szlmektesin, bu duru, suskun, durgun, ama dingin tanmaz,
durgunluunca dizginlenmez klnm rman zerinde. Ve ben
de onun akna kaptrmm kendimi. Yabanc iin konuuyor
du. Ama, bir baka dzlemde kendisi iindi anlattklar. Kendi
liinden szlvermek. Hi aba gstermeden. Yalnzca kendimi
brakarak,- akftnn beni tamasna izin yererek, bu kar du
rulmaz, durgun yaam rmandan beni de gtrmesini dileyerek ve onun varaca yerin benim varmak istediim, varmam gereken
yer olduunu aklmdan karmadan: daha tn bir yaama, g
nl erincine doru. Durgun rman stnde, kar durulmaz
.biimde, barkln, uzlamann btnlne^
Elinde olmadan, farkna bile varmadan Will Faraaby derin
derin gs geirdi. Ne byk bir sessizlik sarmt her yan!
Panjurlarn dnda konuan papaanlara, yanbanda ezgisini
srdren sese karn derin, billurlam bir sessizlik sarmt
WilFi. Sessizlik ve boluk, ve sessizlikle boluun arasnda rmak
^olanca durgunluu ve kar durulmazlyla akmaktayd*)
Susila yastktaki yze bakt. Kusursuz dinginliiyle yle
gen ve ocuksu grnyordu ki. Alnnn atk izgileri silin
miti. Acyla skt dudaklar geveyip aralanm, usulca, belli
belirsiz soluyordu adam. Birden, mehtapl bir gecede, yanmda
uyuyan Dugaldn arnm yzn grdnde akima gelen di
zeyi anmsad: Sevdiine uyku sundu.
Uyu, dedi, uyu.
Sessizlik her yan agb boluk byd.
)
Durgun rman yzeyinde uyuyorsun. diyordu ses. Ve
rman stnde^ spluk gkyznde, byk, beyaz bulutlar var.

42

Bulutlara baktka ykseklere^onlara doru szlyorsun. Evet,

onlara'doru ykseliyorsun^^ ^
seni ileri, yukar,
Sessiz bolukta yksee, daha ykseklere. Dler gerein
ta kendisiydi, szckleriyayordu..
Scak driklerdfin, diyordu ses, dalarn serinliine.
Evet,-ite mavi gn.nnde gz kamatran beyazlyla
Jungfrau. tte Monte Rosa...
Soluduun hava ne kadar da serin. Serin, ar,, yaam g
cyle ykl!
Derin derin soluk ald ve yaama gcyle doldu, ii...Der
ken, karl dzlklerden hafif bir esinti tenini serin serin okad,
iini at. Ve dncelerini yanstan, deneylerini paylaan ses
konutu, Serinlik, ferahlk ve uyku. Serinlikle yaam gcne,
uykuyla barkla, btnlemeye, gnl erincine.
Yaran saat sonra Susila oturma odasna dnmt.
Ne haber? diye sordu kaymbabas. Ona yardm ede
bildin mi?
Susila bam sallad.
Ona ngilterede bir yeri anlattm, dedi. Umduumdan
daha abuk uyudu. Ondan sonra da atei konusunda baz telkin
lerde bulundum...
Dizini unutmadn ya?
Hi unutur muyum.
Dolaysz telkin?
Hayr, dolayl. Daha etkili. Beden imgesinin bilincine
varmasn saladm. Sonra bedenini plduundan ok daha.byk,
dizini ise ok daha kk grmesine yardm ettim. Gl, gr
kemli bir eye krkoyan minicik, zavall bir ey. Kimin..,ka*
zanaca besbelli !\ Duvar saatine bakt. Aman Tanrm. Acele
etmeliyim. Yoksa okula ge kalacam.

43

5
Dr. Robert hastane odasna girdiinde gne domak zereydi.
Portakal rengi bir lt, ve nnde yaln dalarn karalts. Der
ken, iki doruk arasnda gz alc akkordan bir aya. Aya yarm
ember oldu, ve sabahn ilk uzun glgeleri, ilk altn nlar ca
mn nnde uzanan baheye eriti. Ve dalara doru bakldn
da dayanlmaz grkemiyle ykselen gne grlyordu.
Dr. Robert yataa iliti, karsnn elini tutarak pt. Ka
dn ona glmsedi, sonra yzn yine camdan yana dndrd.
Dnya ne kadar da hzl dnyor! diye fsldad. Ksa
bir sessizlikten sonra ekledi. Bu yaknlarda, bir sabah son afam olacak.
Birbirine karan ku sesleri ve bcek vzltlar arasnda
bir papaan ark sylyordu. Kanna. Kanna...
^Kanna, diye yineledi Lakshmi, Sevecenlik^)
Kamna~Kruna, diye steliyordu bahede obua sesli
Buda.
Benim artk buna pek gereksinmem kalmad. diye sr
drd kadn. Peki, ya sen? Zavall Robertim. sen ne_yaparstn?
[yle, ya da byle, insan gerekli gc buluyor.
_/Ama bu gcn nitelii ne olacak? Yoksa acya kar zrh
anmaktan, dnyay dlayarak iine kapanmaktan, ie gce
lp aldrmazla dmekten kaynaklanan bir g m? Anm-

g
44

fsar msn, nasl da gelip san eker, dalgnlm datrdm?

^Ben lnce bunu kim yapacak?
Bir hastabakc elinde ekerli su bardayla ieri girdi. Dr.
Robert eliyle karsnn omuzlarn destekleyerek onu oturttu.
Hastabakc barda kadmn dudaklarna uzatt. Lakshmi bir yu
dum iti, glkle yutkundu, sonra bir yudum daha iti. Sonra
bardaktan bam kaldrarak Dr. Roberte bakt. Soluk yz bek
lenmedik, afacan bir glmsemeyle aydnlanmt.
Ben Kutsal lemeyi tanmlyorum. diye alntlyordu k
sk sesiyle, portakal suyumu yudumlarken; c yudumda sa"
D in tanrlm tanmayanlar yalanlyorum. Bir an durdu. Ne
de sama sapan eyler anmsyorum. Ama ben her zaman biraz
samalardm, deil mi?
Dr. Robert glmsemeye alarak, Epey samalardm ya,
diye onaylad.
Sen beni pireye benzetirdin. Bir an burada, derken, hop!
Kilometrelerce tede, baka bir yerde. te bu yzden, beni bir
trl eitemedin!
Ama sen bal gibi beni eittin, dedi kocas. Eer gelip
sam ekmeseydin, gzlerimi dnyaya atrmasaydm, ben ne
yapardm? Tm renimime karn at gzl takm ukalann
biri olurdum. Allahtan sana evlenme nerecek kadar aklm var
m ve Allahtan sen de bana evet diyecek kadar lgn, ve beni
adam edecek kadar da akll ve bilgeymisin. Otuz yedi yl sren
erikin eitimi sonunda hemen hemen insan oldum.
Ama ben hl pireyim. Ban sallad. Oysa uratm,
ok uratm. Farknda msm bilmem, Robert? srekli kendimi
amaya alyordum, ylmadan senin altn, dndn, oku
duun^dzeye ulamaya abaladm. Parmak ularmda, sana
ulamaya, yanbanda yerimi almaya uraarak... Tanrm, ne
kadar da yorucuydu! Sonu gelmez bir, dizi aba, stelik_bo yere! nk ben yalnzca burada, aada, insanlarn, ieklerin,
kedi ve kpeklerin arasnda hoplayp duran bir pireydim. Senin
trnden aydmlarm dnyas asla ulaamayacam, ulasam bi

45

le yolumu aracam bir dnyayd. Bama bu gelince, (eliyle

kesilen gsn gsteriyordu) artk uramama gerek kalmad.
Ne okul, ne ev devi. Srekli bir zrm vard.
Uzun sreli bir sessizlik.
Haydi, bir yudum daha iin, diyerek sessizlii bozdu has
tabakc.
Evet, biraz daha imelisin, diye onu destekledi Dr. Robert.
Ne yani, Kutsal lemeyi rezil mi edeyim? Lakshmi
bir kez daha glmsedi. Yallk ve lmcl hastalk maskesinin
ardnda Dr. Robert anszn dn kadar yakn yarm mr ncesi
ak olduu gle gen kz grverdi.
Bir saat sonra Dr. Robert kulbesine dnmt.
Will Famabynin sarglarn deitirdikten sonra, Bu sa
bah yalnz kalacaksn, diye bildirdi. Danma Meclisinin bir
toplantsna katlmak zere Shivapurama gitmem gerek. Stajyer
hastabakclarmzdan biri leye doru gelip ineni yapacak,
yemeini yerecek. leden sonra da, okul biter bitmez, Susila
urayacak. Artk gitmeliyim. Dr. Robert kalkt, bir an Willin
koluna dokundu. Akama grrz. Kapya doru ilerledi,
derken dirup, geri dnd. Az kald, bunu sana vermeyi unu
tacaktm. Sarkk ceketinin yan cebinden kk, yeil bir kitapk kartt. Byk Racamzn Gereklerin gereklii, ye
gerekler konusunda aklclkla neler yaplabilecei zerim, not
lar adl yapt.
lgin bir balk, dedi Will, uzatlan kitab alrken.
eriinden de holanacaksn, diye gvence verdi Dr.
Robert. Hepsi hepsi birka sayfa. Ama Palay tanmak is
tersen bundan daha iyi bir giri kitab bulamazsn.
Laf aramzda, kim.bu.Byk Raca? diye sordu Will.
___i Ne yazk ki kimdi demen gerekir. Raca otuzsekizde ld.
(Kralie Victoriadan yl daha uzun sren bir saltanattan son
ara. Byk olu ondan nce lmt, bu nedenle ahman teki

46

foan torununa kald taht. AUahtan o pek az yaad. imdiki

Racamz onun torununun ocuu olur.
Kiisel bir soru ama, MacPhail adh. .kiinin tarihinizde
yeri ne?
__
Palal ilk MacPhailin ortaya k Byk Racanm de
desi - ki biz ona Dzeltimci (Reformist) Raca deriz - devrine
rastlar. Bu iki adam el birliiyle ada Palay yaratmlar.
Byk Raca onlarn izinden giderek yaptklarn pekitirmi,
gelitirmi. Bugn biz de, elimizden geldiince onlarn izinden
yryoruz.
Will .Notlard gstererek Bu dzeltim srecinin tarihe
sini mi anlatyor? diye sordu.
Dr. Robert bam olumsuzca sallad. Yalnzca temel il
keleri belirler. nce onlar oku. Bu akam, Shivapuramdan dn
dmde tarihemizi sana anlatrm. lEer neler yaplmas ge-
rektiini - her zaman
aklkla kavrayan^
herkese neler yaplmas gerektiini - bilirsen, yaplanlar dahai
iyi deerlendirebilirsin/ Onun iin bu kitab oku, ltfen oku/
Ve saat onbirde de meyve suyunu imeyi sakn unutma.
Will onun gitmesini bekledi, sonra kk yeil kitab aarak:
okumaya balad.
^
^
i , Hicjamseninfrirjted^vamakJUdn abalamas g e rd a n a
k, aslnda frenimiz varmak, istediimiz yerdeyiz.
Eerz varlnm bilincinejrarabseydijn, bendime yaktr
dm kiiliin gereklerine gre davranmay bir yanabrajur, ye'
bylece z varlm bulurdum.
Olduumu sandm, ikici ben kendimi tanmama bir zin verse,
.z varlmn kartlarn uzlamas, ikilik tesi tam, blnmez, ger:
ein tmyle zmsenip yaanmas, olduunu anlardmDinde tm szckler kfrdr. Buda, Tann veya say dil
lerinden drmeyenlerin azlarn karbonatla ykamal.
Kartlardan yalnzca olumlu olana sreklilik feggflndirmalr
erei, doann yapnaaykn olduundan( olduumu sandm so- yutlanm, gdk lkii ben. olanakszn peinde koark kendirii
durmadan yinelenen doyumsuzluklara. dier doymsuz. ksr lkicilerle bitmek bilmez atmalara mahkum ediyor.
47

atma ve d krld - tarihin ve hemen hemen tm ya

am ' yklerinin ana temasdr Butfa gereiy3I,^ve' c^ize aclar
gsteriyorum, dedi. Ancak aclardan Yurtlu yTni da gster
di - z varlk bilinci ve ikilik tesi gerein tmyle zmsenip
yaanmas.
.......
11^ z varlmz tanmak bizi Erdemli Kii klar, ve Erdemli
Kiilik de gerektiince, erdemli davranmamza yoI ^rT in cak , tek
bana erdemli davranmak. Erdemli Kii olmamz salamaz! z
varlmz tanmadan da iyi insanlar olabiliriz-Ama yalnzca iyi
olan kiiler Erdemli Kii deil, Toplumun temel direkleridir.
ou direkler ise kendilerinin Samsoandr. T oplum u.]^ sre
ayakta. tutarlar^ ama er ge ykcf olurlar. Gnmze dek erdemli
davranlarn o u n u ^ E rd ^
srekli doru
luk ve geerlilik, kazand bir toplum grlmemitir. Bu demek
deildir ki byle, bir toplumaja^olumayacaktr, ve biz Palallar
gereklemeyecek dler peinde koarak enayilik ediyoruz.
III Yogiler ve Stoaclar sistem hjynte^erle_kend^
rTndan ja k a gr^e galan, ve bu yolla kmsenemeyecek
nularalan iyin iyetli kiilerdir. Ancak, b en im ed i im izy ap ay ^ i
1i^ S aJa n st erdemli ~ve bilge de olsa, z yarlmzn dnda
kiiliklere brndm
soyutlanm ikici benimizden kur
tulup Erdemli Kii olamayz./
Erdemli Kii zbenliinin bilincinde olan kiidir; z varl
mza varmak ise "ldmz sandmz kiiyi, ve bu yanlgnn
biimlendirdii duygu ye davranm*! an be an inceleyip tan
makla, mmkndr. Yanlgmzn, yaktrma kiiliimizin bir an
lk aklkla ve btnyle kavran, o an iin ikicilik dzme
cesine son verir, fNe olmadmz kavradmz, anlar git
sklapjreklik kazandnda, bir de bakarz ki z varlmza ulavermisz Zihni younlatrma, soyutlama, manev almalar, bun
larn tm dnce dzeyinde sistemli dlamalardr^ ilecilik ye
Hazclk ise sezgi, duygu ve davran dzeyinde sistemli dlama
lardr. Oysa, Erdemli Kii zbenliini yaam deneyinin tm d
zeyleriyle olan bants iinde deerlendiren kiidir; bu nedenle,
her konumda, her an, her ne. yapyorsanz, ister vlesi, ister
svlesi, ister zevkli, ister tatsz, ister eylemel, ister duygusal,
hep, ama hep uyank olun. Tek gerek Yoga, yaplmaya deer
tek manevi alma budur.

48

Tek tek^ nesneler zerine bilgimiz arttka Tanry daha yakndan tanrz, Spinozamn bu szlerini kendi felsefemize uyar
larsak syle diyebiliriz: kii yaam deneyinin her iam y la kiili
inin bantlarn rendike, bir sabah uyandnda, z bnli7
iinin - daha dorusu z (byk ) Benliinin (byk B) bi
lincine varma olasl artar.
St. John haklyd. Dile gelmemi evrende Sz yalnzca Tanrya
ait olmakla kalmyor, Tanryla zdeleiyordu. Sz inanlacak, ta
knlacak bir eydi. Tanr yanstlm bir simge, kar konulacak
br klftr. Tanr = Tanr
tnan ye inan ok farkl kavramlardr, fnan zmlenmemi
szlerin sistemli olarak nemsenmesidir, Paurun szleri; Muhammedin szleri, Maran szleri, Hitlerin szleri, - insanlar bunlar
nemsiyorlar da ne oluyor? /
.Olan u: tarihin anlamsz karmaas - grevle atan sadizm;
ya da (daha kts) grev olarak sadizm; dinsel inan karsnda
rgtl paranoya; kendi kiliselerine bal hallarn ye engizisyon
cularn kurbanlarna zveriyle bakan iyiliksever rahibeler. Oysa
inan hibir zaman bu denli nemsenemez. nk nan herkesin
z varlk bilincine varabileceine ve saplantl, baml ikici beninden kurtularak Erdemli Kii olabileceine duyulan, yaam de
neyleriyle desteklenip dorulanan gvendir. Tanrm bize inan ba
la, ve bizi inantan sakn.

Kap vuruluyordu. Will okumaya ara verdi.

Kim o?
Ben geldim, dedi Albay Dipamn ve beyaz Mersedes
karabasannn tatsz anlaryla ykl bir ses. Beyaz sandall,
beyaz ortlu, platin kol saatli Murugan yataa doru ilerliyordu.
Gelmekle ne iyi ettiniz!
Baka bir konuk hatr sorard; ama Murugan bakalaryla
ilgilenir gibi grnmeyi bile baaramayacak denli kendine d
nkt. Krkbe dakika nce kapya geldim, diye yaknd. Ama
moruk daha kmamt, ben de eve dnmek zorunda kaldm.
Sonra da anneme ve konuumuza kahvaltda elik etmem ge
rekti...
Dr. Robert buradayken neden gelmediniz? diye sordu
Will. Benimle konumak yasalara aykr m?

49/4

Olan sabrszca ban sallad. Elbette deil. Yalnzca,

sizinle grme nedenimi bilmesini istemedim.
Grme nedeni mi? Will glmsedi. Hastalan yokla
mak ok iyiliksever bir davrantr - herkese onaylanr.
Bu ince alay kendi sorunlannn dnda hibir eyle ilgilen
meyen Murugann gznden kat. Durup dururken, Onlara
beni tandn belli etmediin iin saol, dedi hrn bir sesle.
Sanki gnl borcunu aa vurmak arna gidiyor, iyiliiyle
onu borlu duruma dren Wille di biliyordu.
Bu konuda konumam istemediini anlaynca elbette su
sacaktm, diye aklad Will.
Sana teekkr etmek istemitim, diye tslad Murugan,
Seni gidi pis domuz! der gibi.
Bir ey deil, dedi Will alayl bir incelikle.
[Ne nefis bir yaratk! diye dnyordu, przsz altn gvjdeye, bir yontu kadar dzgn, ama Olimpik, Klasik zelliklerini
[yitirip Helenistik bir canlla brnen bu somurtuk yze iten
?ie elenerek bakarken. Esiz gzellikte bir antik kap
ya
i kabn igindekiler? Ne yazk ki bu yaamsal soruyu ad batasca
j Babsiyle ili dl olmazdan nce sormamt. Ne de olsa Babs
bir diiydi. Ve cinsel yaps gerei Will ona kar ayn aklcl
gsteremezdi. Tpk, olanlara eilimi olan herhangi birisinin
yatann ucunda oturan bu gen, soysuz yar-tanr konuunda
aklc JYranamayaa gibi. Dr. Robert senin Rendanga git
tiini bilmiyor muydu? diye sordu.
Elbette biliyordu. Herkes biliyordu. (Oraya annemi amft
ryg~gttt5n. Akrabalarnn yannda kalyordu da\ Yani son derece
geerli bir nedenim vard.
yleyse, neden orada karlatmz gizlememi istedin?
Murugan bir an duraklad, sonra meydan okuyarak- WilPe
bakt. nk onlarn Albay Dipayla grtm bilmelerini
istemiyorum.
Ah! Demek sorun buydu. Albay Dipa ok etkileyici biri,

50

dedi. Muruganm azndan laf almak iin etkili bir yem bul
mutu.
alas bir aymazlkla balk oltaya geldi. Muruganm ask
surat heyecanla aydnland. Karsnda belirsiz delikanllnn
olanca byleyici gzelliiyle Antonius duruyordu imdi. Ola
anst bir adam, dedi Wille dosta glmseyerek. Sanki oda
ya girdiinden beri ilk kez Willin varln farketmiti. Albayn
olaanst nitelikleri knlan gururunu unutturmu ve o an. iin
herkesi sevmesini salamt - canskc bir gnl borcu duyduu
bu adam bile.
Rendang iin yaptklarna bakn!
Evet, neler yapmad ki, dedi Will, bu konuda gerek
grlerini sakl tutarak.
Muruganm ldayan yz bir an karard. Ama burada
kiler bana katlmyorlar, dedi kalarn atarak. Onun berbat
biri olduuna inanyorlar.
Kimler?
Hemen' hemen herkes!
Bunun iin mi onu grmeni istemiyorlar?
Murugan, retmenin arkas dnkken nanik yapan fr
lama bir renci gibi iinerek srtt. Btu zamanm annemle
geirdiimi sanyorlar.
Will bu ipucunu hemen deerlendirdi. Annen Albayla g
rtn biliyor mu?
Elbette.
Buna kar deil mi?
Yoo, beni destekliyor.
Will Hadrian ile Antonius betimlemesinde yanlmadndan
emindi. Kadn va krd, ya da bile bile gerekleri gz ard edi
yordu, 5
Annen izin- verdikten sonra Dr. Robert ve dierleri ne
karr? dedi. Murugan ikirciklenmiti. Fazla ileri gittiini
kavrayan Will, durumu kurtarmak iin laf deitirdi. Yoksa

51

seni askeri dikta yanls yapmasndan m korkuyorlar? diye takld.

Baarmt, olann yznde gerginlik yerini glmsemeye
brakt. Eh, biraz yaklatn. Aslnda nedenleri aptalca bir ti
tizlik, dedi omuzlarm silkerek. Yalnzca bir protokol sorunu.
Protokol sorunu mu? Will iyice afallamt.
Sana benim hakkmda bilgi vermediler mi?
Tm bildiim Dr. Robertii dn syledikleri.
Yani benim bir renci olduum! Murugan kahkahay
bast.
Bu kadar gln olan ne?
Hi - hibir ey. Olan gzlerini kard. Sessizlik. Ba
klarn karmay srdrerek, Albay Dipayla grmemi iste
miyorlar, nk o bir devletin
bakanvm. Grmemiz uluslar
Ltfen aklar msn?
Ben Pala Racasym.
Pala Racas m?
Ellidrtten beri. Babam o zaman ld de.
Bu hesapa annen de Rani.
Evet, annem Rani.
___ 1Sryla iliki kr. Oysa saray onunla Iliki kurmaya ^
f [yordu. Anlalan Tann Joe Adelhydea alyordu, hem de
\fazla mesai yaparak,! ~
Sen byk olu olmalsn.
Tek olu, diye yantlad Murugan. Sonra esizliini vur
gulayarak, Biricik olu, diye ekledi. Anlyorum, Racaln
kuku gtrmyor, dedi Will. Aman Tanrm, sana Majeste
leri diye hitap etmeliyim. Ya da, en azmdan, Efendimiz! Sz
ckler glerek sylenmiti, ama Murugann tepkisi byk bir
arballa, hkmdarlara yarar bir soylulua brnmek oldu.
Hafta sonundan balayarak bana yle hitap etmen gere
kecek. Yani, doumgnmden sonra. On sekizime basyorum.
Pala Racalar bu yata ergin olurlar. O gne dek Murugan Mai-

52

lendraym. Her konuda - tarmsal retim konusunda bile - az

ok bilgi edinmeye alan herhangi bir renci, dedi km
semeyle. Bylece gn gelince toyluk ekmeyeceim.
Peki, gn gelince neler yapmay kuruyorsun? Bu insan
gzeli Antonius ile yakn gelecekteki yce orunu arasnda Wle
ok glnc-gelen bir aykrlk vard. Nasl davranacaksn? Ke
sin kafalarn? Devlet Benim? diye dalga geerek sordu.
Soylu arballk sertleerek paylamaya dnt. Aptal
lk etme!
in iin ok elenen Will zr diledi. Yalnzca ne lde
mutlak bir ynetim dndn renmek istemitim.
Pala meruti krallktr, dedi Murugan.
Dier bir deyile sen bir simgeden te bir ey deilsin
ngilter e Kraliesi gibi saltanat sreceksin ama hkmetmeyecek sin.)
Murugan soylu bir Raca olduunu unutarak Yo, yoo!
diye bard. ngiltere Kraliesi gibi olmayacam. Pala Racas
saltanat srmekle kalmaz, hkmeder. Yerinde duramayacak ka
dar tedirgin olmutu. Ayaa frlayp dolanmaya balad. Ana
yasa jlesmrlanmtr, ama ynetir, yemin ederim ki hkmederl, Murugan cama giderek dar bakt. Bir anlk suskunluktan
sonra geri gelerek Willin karsma dikildi. Yznde beliren yeni
anlatmla, Willin hi de yabancs olmad bir i irkinliini
tm ayrnt ve renkliliiyle simgeliyordu. Buralarda patron kim
mi, onlara gstereceim, dedi. Bu szlerin ierik ve syleni
olarak bir Amerikan gangster filmi kahramanndan alnd
apakt. Bu adamlar beni itip kakacaklarn sanyorlar, dedi,
i skc, sradan metni okumay srdrerek. Ayn babama yap
tklar gibi. Ama yanlyorlar. Burun kvrarak gzel, iren
bam sallad. ok yanlyorlar.
Dudaklarm oynatmadan, tslarcasma konuuyor, iyice ileri
kartt enesiyle gldr dizilerinin kt adamlarn andr
yordu. Kslm gzleri buz gibi bakyordu. Antonius hem gln,

53

hem rktc bir biimde her devrin tm ikinci snf filimlerindeki tm kabadaylarn karikatrne dnmt.)
Sen ffftin o|apa dek senin adna yetkileri kim kullanyor?
^ay.n. b.unak topluluu, diye yantlad. Murugan, sayg
szca. Bakanlar Kurulu, Temsilciler Meclisi, ve beni, yani Ra
cay teosilen, Danma Meclisi.)
Zavall yal bunaklar! dedi Will. Pek yaknda akn
lktan dillerim yutacaklar. lenecek suun havasna girerek bir
kahkaha att. nallah bombay patlattnda buralarda olurum.
Murugan da bu neeye katld - ancak, tyler rpertici ka
baday kahkahas yerine, ilerde kabaday roln baaryla oyna
masn engelleyecei anlalan o beklenmedik kiilik deiimle
rinden biriyle, birka dakika ncesinin haylaz, iinen, arsz
renci srtyla. Ama ne bomba! dedi mutlulukla.
Yapacaklarm ayrntlaryla tasarladn m?
Elbette, dedi Murugan. Deiken yznde haylaz ocuk
yerini basna deme veren devlet adamnn arbal, szde al
akgnll, gnl alc tavrlarna brakt.
Birinci grevimiz: bu lkeyi adalatrmak. Rendangn
pfttm] gp.lirlftriylp. nftler haard ortada.
Palann da Petrol gelirleri var, deil mi? diye sordu
Will. Gemi deneyimleri aptal ve kendini beenmi kiilerden
bilgi szdrmann en geerli yolunun dnyadan habersiz grn
mek olduunu retmiti ona.
Tek kuruu bile yok, dedi Murugan. Oysa adann
gneyi petrol kaynyor. Ama i tketimi karlayan birka ve
rimsiz kuyu dnda, bizim bunaklar petrol deerlendirmiyor
lar. stelik deerlendirmek isteyenlere de olanak tanmyor
lar. Devlet adam kzmaa balamt, yznde ve sesinde ka
badaylk izleri beliriyordu. Bin tane kurulu neriler getirdi
Gneydou Asya Petrolleri, Shell. Hollanda Kraliyet. Kaliformya Standart... Ama allahn belas ahmaklar onlar dinlemeye
bile yanamadlar.
Sen onlar yumuatamaz msn?

54

yle bir yumuatrm ki! dedi kabaday.

Ha yle! Sonra pek ilgilenmez grnerek sordu. Hangi
neriyi kabul etmeyi dnyorsun?
Albay Dipa Kaliforniya Standartla alyor, ve onlarla
ibirliinin bize yarar getirecei kansnda.
Bence, eitli 'nerileri incelemeden ii balamak doru
olmaz.
Ben de, annem de ayn grteyiz.
Akllca bir tutum.
Annem Gneydou Asya m roer'nden vana. Ynetim
kurulu bakam LordAdelhyde tanr da...]
Lord delhyde m dedin. u ie bak! Sesindeki keyifli
aknlk ok inandrcyd. Joe delhyde iyi dostumdur. Onun
gazetelerinde alyorum. Hem onun zel delegeliini de yaparjflj. Sz aramzda, diye ekledi, bakr madenlerine gitmemizin
nedeni buydu. Bakr Joe Adelhvden yan ilerindendir. Ama
en bata gelen ura petrol.
Murugan kurnaz grnmeye alarak sordu, Nasl bir
fiyat nermeyi dnyor acaba?
Will, bu frsat karmayarak soruyu tam bir film milyoneri
havasyla yantlad. Standardn verdii, art biraz daha.
Haka bir neri, dedi Murugan, milyoner senaryosuna
bal kalarak, ve bilgi bilgi ban sallad. Uzun bir sessizlik.
Yeniden konumaya baladnda yine basna deme veren
devlet adamyd.
Petrol girdileri aada belirtildii biimde kullanlacaktr^
Tm akalarm yzde yirmibei Dnyann Yeniden Dzenlenmesi
iin harcanacaktr.
i
Will saygyla sorusunu yneltti. Dnyay nasl dzenle-!
meyi dndnz anlatr msnz?
Manev Kalknma yoluyla. Manev Kalknma Seferberlii i
nin ne olduunu biliyor musunuz?
Elbette! Bilmeyen var m?
Tm dnyay kapsayan bir akm, dedi arbal devlet.

55

adam/ Tpk Hristiyanlm ilk devirleri gibi. Bu 'akmn ya

ratcs ve ncs annemdir.
Will hayranlk ve aknln belirtti.
Evet ya, temeli atan annemdir, diye yineledi, sonra etkiyi
arttrmak iin ekledi. nsanlk iin tek kar yol olduuna ina
nyorum.
Kesinlikle, dedi Will Famaby, ok haklsnz.
Ne diyorduk, girdilerin drtte biri bylece deerlendirile
cek, diye srdrd devlet adam. Artanyla ise youn bir sa
nayileme sreci balatlacak. Sesi yine deiti. Bizim yal
bunaklar yalnzca belli alanlarda sanayileip, dier alanlarda
bin yl ncesini yaatmak istiyorlar.
Oysa siz ii sonuna kadar gtrmek istiyorsunuz. Sanayi
leme adtia sanayileme.
Hayr, hayr! lkem adna sanayilene. Palay glendir
mek iin sanayileme. Saygnlmz arttrmak iin. Rendanga
bir bakn. Be yla kalmaz, gereksindikleri tm tfek, top ve
cephaneyi retirler. Tank retmeleri daha uzun bir sre alr.
Ama, naslsa petrol girdileriyle diledikleri kadar tank Skoda'
dan satn alabilirler.
Hidrojen bombas retimine ne zaman geecekler? diye
alayla sordu Will.
Bunu denemezler bile, diye yantlad Murugan. Sonra
ekledi, Aslna bakarsanz Hidrojen bombas kesin etkili tek si
lah deil. Kesin etkili terimini sylerken azmm suyu ak
yordu. Kesin etkili silahlarn tadna bayld ok akt. Kimyasal ve biyolojik silahlar - Albay Dipa- bunlara azgelimilerin
Hidrojen bombas diyor, incelikle ele alacam konulardan biri
Bitki Zararllaryla Savam Kompleksi. Murugan gz krparak
'glmsedi. Eer bcek ldrcleri retebilirsenizT sinir gaz
da retirsiniz/3
Will Rendang-Lobo varolarnda yaplmakta olan byk
fabrikay anmsad.

56

^ Nedir bu? diye Albaya sormutu, beyaz Mersedesle uar

casna yapmm yanndan geerlerken..
Bitki zararllarna kar ila reteceiz, diye yantlamt
Albay. Sonra, parlak beyaz dilerini gsteren sevimli bir glm
semeyle eklemiti, Pek yaknda btn Gneydou Asyaya d
satm gerekletireceiz.
O gn Albayn szlerindeki gizli anlam sezememiti. Ama
imdi... Will iinden omuz silkti. Albaylar albaiydr, delikanl
lar da, Murugan gibi olsalar bile, silahlara dkndrler, l
m kovalayan zel Muhabirler her zaman geni bir alma
alan bulacaklar, diye dnd.
Demek Pala ordusunu glendireceksiniz? dedi yksek
sesle.
Glendirmek ne demek, oluturacam. Palann Ordusu
yok.
Nasl olur!
Yok ite. Hepsi bar yanls. Barn bsini tiksintiyle
vurgulamt, s ise kmsemeyle ykl bir tslayt. Her
eye sfrdan balamam gerekecek.
Bir yandan anayileirVftn te yandan orduyu gelitirecek
sin. demek.
Evet.
Will gld. Az gittik, uz gittik, gide gide Asurlulara
vardk! Sen gerek bir devrimci olarak tarihe geeceksin.
yle umuyorum! dedi Murugan. nk benim p plitikam
jrekli .devrim.
Bravo! diye alklad Will.
Benim amacm yzyl nce Dr.. Robertin Palaya yerleen
byk dedesiyle, benim byk-byk - byk dedemin birlikte
balattklar yenjleme hareketini daha da ileri gtrmek. Yap
tklarnn bir blm gerekten de olaanstym. Ama hepsi
iin ayn eyi syleyemem! Beenisini bylece snrlandrdktan
sonra, yl sonu gsterilerinde. Hamlet oyununda Poloniusu
sergileyen acemi rencinin ereti bilgeliiyle kvrck sal ba
57

n ar ar sallad. Ama, hi deilse bir eyler yapmlar.

Oysa, gnmz ynetimi ok tutucu. lkellik yanls tutucu adalamak iin parmaklarm bile oynatmazlar. Ayn zamanda
banaz ve kktenci - ilevini yitiren, deimesi gereken devrim
ilkelerine sk sk sarlyorlar. Eskimi dzeni dzeltmiyorlar.
stelik ilerici savHk1ar_J1ke1errlen bir blm tam anlamyla
iren
Anladm kadaryla, cinsgljlkeleji kastediyorsun.
Murugan bayla onaylad, yzn teye evirdi. Will, a
knlkla, gen adamn yznn kzarm olduunu grd.
Bana bir rnek ver, diye buyurdu.
Ama Murugan ayrntlara inmekten kanyordu.
Dr. Roberte sor, dedi. Vijayaya sor. kisi de bu ilke
lerin olaanst olduu grnde. Herkes bu grte ya. Dei
ime kar kmalarnn bir nedeni de bu. Her eyin sonsuza
dek allm irenliiyle srp gitmesini istiyorlar.
Sonsuza dek... diye taklarak yineledi gr, kontralto bir
.ses.
Anne! Murugan Uyaa frlad.
Will dnd, ve kapda tepeden trnaa beyaz muslinlere
brnm iri yar, gsterili bir kadn grd. (Bu giyimin kadna
hi uymadn dnyordu - bu tr bir yz ve yapya morlar,
leylak rengi, elik mavisi yarard) Kadn orada durmu, yap
mack bir gizemlilikle glmsyordu. Tombul esmer kolu havada,
kymetli talarla bezenmi eli kap pervazna dayal, sahneye k
mazdan nce sahne klarnn tesinden gelen alk tufannn
dinmesini bekleyen byk sanat, bakadm. Arkasnda, srasn
sabrla bekleyen, gvercin grisi Dakron giysili, uzun boylu bir
adam duruyordu. Murugan kap araln dolduran somut ana
lk ktlesini baklaryla aarak adam Bay Bahu diye adlandra
rak selamlad. Perde arkasndaki konumunda Bay Bahu sessiz
ce ban edi.
Murugan annesine dnerek, Buraya kadar yrdnz m?
diye sordu. Sesinde inanmazlk, hayranlkla kark bir kayg

58

vard. Buraya kadar yrm - olur ey deil! Ama gerek

ten yrdyse, ne yreklilik! Hem de btn yolu?
Evet, hepsini yavrucuum, dedi,., sevecenlikle taklarak.
Kalkk kol indi, olann ince gvdesine doland, onu kumalarn
sarmalad iri gslere bastrd, sonra brakt. u ani drtle
rim var ya! Kadm vurgulamak istedii kelimelerin byk harf
lerle baladn bakalarna duyurmay beceriyordu. imdeki
Kk Ses, Git ve Dr. Robertin evinde kalan yabancy gr.
Git! dedi. Hemen mi? dedim. Bu scakta m? Bu da K
k Sesimi kzdrd. Kadn, dedi sesini kes ve sana ne di
yorsam yap. Ben de geldim .Bay Farnaby. Buram buram
sandal aac ya kokular arasnda, kolunu Wille uzatarak
ilerledi.
Will elmaslarla donanm kaln parmaklara doru eilerek
Majesteleri diye sona eren bir eyler geveledi.
Bahu! diye seslendi kadn, yksek onurunun salad ilk
ad kullanma ayrcalyla.
Yardmc aktr oktandr bekledii arya uyarak sahneye
kt, ve Ekselans Abdul Bahu, Rendang bvk elcisi olarak
tantld. Abdul Pierre Bahu >- annesi Parisliydi de. ngiliz
cesi New Yorkta renilmitir.
Will adamn elini skarken, onun Savonarolaya* benzedi
ini dnyordu - ancak, monokl takan ve Saville Row terzile
rinden giyinen bir Savonarola.
Bahu Albay Dipann Ba Danmandr. dedi Rani.
Hametmaaplar, haddim olmayarak, bana byk tevec
ch gsterirken, Albay Dipaya hakszlk ettiinizi belirtebilir
miyim.
* Savonarola, Girolamo (1452-98): Dominiken rahibi Floransa'da
Rnesans'n sanat zgrlne ve toplumsal yozlamasna din
sel tepkiyi ortaya koyarak belirleyen vazlar verdi. Medicinin
uzaklatrlmasndan sonra demokratlarn lideri oldu. Ancak Pa
pa 6. Alexandrm dmanln kazanarak yakld.

59

ten olamayacak kadar incelikli ve saygl sz ve davran

larnda ince bir alay, bilerek yaplan kendini aalama glnlemesi seziliyordu.
Asl beyin, yani Albay Dipa, olmas gereken yerde - ba
mzda. Bana gelince, bendeniz sadece Rendangn sempatik sinir
sisteminin bir paracym.
Gerekten ok sempatik! dedi Rani. Dier stn nite
liklerine ek olarak, Bay Farnaby, Bahu Soylularn Sonuncularndandr. Yazlk evini bir grseniz! Binbir Gece Masallarndan k
m gibi! Elinizi bir rpyorsunuz, o anda alt hizmeti emirleri
nizi yerine getirmek iin yaryor. Doum gnnz olsa - gece
bahede bir balo dzenleniyor. Mzik, iki, danszler; mealeler
tayan ikiyz uak. Harun Reit yaants, ama tabi, an ge
rektirdii tm teknik kolaylklarla.
Kulaa pek ho geliyor, dedi Will, Albay Dipanm
beyaz Mersedesiyle iinden getikleri kyleri anmsayarak - der
me atma kulbeler, pler, gzleri yangl ocuklar, iskelete
dnm kpekler, ar yklerin altnda ikibklm kadnlar.
Ya o ince beeni! diye srdrd Rani, o kltr birikimi
ve her eyin tesinde (sesini iyice alaltarak) derin ve sarsl
maz bir Kutsallk Anlay.
Bay Bahu bam edi. Sessizlik.
Bu arada, Murugan ne bir iskemle ekmiti. Ardna bak
maya gerek grmeden - birilerinin srekli olarak onu kazalardan
ve kk drc olaylardan korumas deimez bir doa ya
sasym gibi kendinden emin
Rani yz kiloluk cssesinin
olanca grkemli arlyla oturdu.
Umarm, habersiz gelmekle sizi rahatsz etmemiimdir,
dedi Wille. Will bunun sz konusu olmadn belirttiyse de,
zr dilemeyi srdrd... Sizden izin isteyecektim, dedi, Ge
leceimi nceden bildirecektim. Ama imdeki Ses Olmaz, he
men gitmelisin, buyurdu. Neden? Bilemiyorum. Ama pek ya
knda nedenler ortaya kar. ri, patlak gzlerini Wille dike-

60

aek gizemle glmsedi. Ama, nce hatrnz soraym sevgili

'Bay Farnaby.
Hanmefendi, grdnz gibi, salm yerinde.
Emin misiniz? Patlak gzler yzn dikkatle, uzun uzun
inceledi. Grdm kadaryla lm yatandayken bile dostla
rna iyi olduunu syleyen, ince dnceli insanlardansnz.
vgnze teekkr ederim, dedi Will. Ancak, gerekten
ok iyiyim. alacak derecede, hatta bama gelenleri dnecek
olursak, inanlmaz biimde salklym.
Olaanst, dedi Rani. Neler atlattnz duyduumda
bu szc kullanmtm. Gerek bir mucize.
ansa bakn kiT dive Erewhon alntsn yineledi Will.
Tanr benim leydi. J ^ 1V)
"Bay Bahu glmeye balad; ama Raninin bu espriyi anla
madn grnce fikir deitirerek kahkahay ustalkla ksre
dntrd.
ok doru! diyordu Rani, gr, kontralto sesinde cokulu
bir titreimle. Tanr her an bizimledir. Will soran gzlerle
baknca, Yani, diye aklamaya giriti, Gerekten Onu An
layanlarn yannda. (Byk G, byk A) En kt gnlerimiz
de bile - meme dans le desastre. Franszca biliyorsunuz, deil mi
Bay Farnaby? Will dorulad. Franszca bana ngilizceden
de, ana dilimden de, Pala dilinden de daha yakndr. Uzun yl
lar svirede yaadm, diye aklad. nce renci olarak,
sonra da zavall bebeimin sal bozulduunda, (Murungann
plak kolunu okad) uzun sre dalarda yaadk. Bu olay
Tanrmn hep yanmzda olduna iyi bir delil. Minik yavrumun
veremin eiinde olduunu bana sylediklerinde altst oldum.
Korkudan ldracaktm. Byle bir ktle izin verdii iin Tan
rya kskndm. Ne kadar da krmm! Bebeim iyileti, s
telik Ebedi Karlar lkesinde mrmzn en gzel gnlerini ya
adk- ok mutluyduk, deil mi canm?
En mutlu gnlerimizi... dedi Murugan, olduka inand
rc bir itenlikle.
61

Rani, Demedim mi gibisinden glmsedi, dolgun krmz*

dudaklarn bzd, sonra hafif bir aprtyla onlar ayrarak o
luna bir pck yollad. Grdnz gibi, sevgili Famaby,
diye aklamay srdrd. Aslnda her ey ok ak. Hibir
ey rastlant deildir. Bir Byk Plan, ve bu Byk Plann
iinde saysz kk planlar vardr. Herbirimiz iin birer kk
plan.
Haklsnz, dedi Will, ok haklsnz.
Bir zamajlar bunu yalnz usumla kavryordum, dedi Ra
ni. Ama imdi yreimle gryorum. Artk, gerekten... bu
rada gizemli byk baharfi iyice vurgulamak iin bir an du
raklad, Anlyorum.
Ar duyarldr, diye tanmlamt Raniyi Joe Adelhyde.
Yaamn ruh arma seanslarnda geiren biri olarak bu iler
den anlamas gerekirdi.
Grebildiim kadar, Hanmefendi, siz doutan Medyum
sunuz.
Evet,, doutan, diye onaylad. Ama eitimin de byk
pay var. Belirtmem gereksiz ya. Baka bir Alanda eitimin.
Baka bir alan m?
Evet, Maneviyat alan. Bu yolda ilerledike btn sidhcT
(Keramet),. u^duyum..y.etknlikleri j . olaanst .gler., kendi
liinden geliiyor.,
Demek yle.
Annem inanlmaz iler becerir, dedi Murugan vnle.
NexageronS pas, cheri. (Bytyorsun, yavrucuum.)
Ama bu bir gerek, diye steledi Murugan.
Benim de dorulayabileceim bir gerek, diye sze kant
bykeli. Ve zlerek de olsa dorulayacam, diye ekledi,
kendisiyle alay eder gibi glmseyerek. Yaamm boyunca bu
konularda inansz biri olarak, olanakszn gerekletiini gr
mekten holanmam. Ancak, ne olursa olsun, drstlkten yana
ym. Ve olanaksz gzlerimin nnde olursa, bu geree tanklk
etmekten kanmam. Majesteleri olaanst eyler yapyorlar.

62

Eh, eer yle diyorsanz... dedi honutlukla yz parla

yan Rani. Ama unu sakn unutmaynz Bahu, asla unutmaynz:
Mucizelerin higbir deeri yoktur. Asl nemli, olan Baka evYolun sonunda karTdan ey.)
Drdnc Asamaya ulatktan sonra, Annem, diye ba
lad Murugan.
Bir tanem! Rani sus iareti yapyordu. Bunlar aklan
mamas gereken eyler.
zr dilerim, dedi olan. Uzun, gebe bir suskunluk.
Rani gzlerini yumdu. Bay Bahu da ona yknerek monok
ln kartt, ve sessizce dua eden sof din adam kiiliine
brnd. Will ona bakt, ve bu arbal, denetimli cansz mas
kenin ardnda neler olup bittiini kendi kendine sordu.
Hanmefendi, Yolu nasl bulduunuzu sorabilir miyim?
dedi sonunda.
Rani bir iki saniye konumad. Yumulu gzleri, ve gizemli
bir mutluluk yanstan Buda glyle ylece oturuyordu. Sonrar
Yolu bana Tanr gsterdi. dedi.
Bunu biliyorum, renmek istediim, nerede, hangi rast
lantnn! va dfr kiinin araUfavla?!
Anlataym. Gzlerini krptrarak at ve bir kez daha:
o patlak gzlerin parlak, sabit, delici baklaryla karlat:
Will.
Yer Lozand. Zaman, sviredeki renimimin ilk yl. Tan-1
rnn grevlendirdii arac, sevgili Madam Buloz. Sevgili, irin ;
Madam Buloz, sevgili yal profesr Bulozun eiydi, yal pro-j
fesr Bulozsa ayrntl aratrmalar, titiz dnp tanmalar so-j
nunda babas, yani sabk Rendang Sultan tarafndan gvenilir^
ellerine emanet edildii adamd. Profesr altmyedi yandayd, '
jeoloji hocasyd, ve yle kat bir Protestan mezhebine balyd
ki, eer yemekte bir bardak arap imese, gnde yalnzca iki kez
dua etmese ve tek kard olmasa, Mslman olduu sanlabilirdi. Byle bir gzetim altnda Rendang Prensesi usa uyarlacak,
ama trel yaps ve inanlar olduu gibi kalacakt. Ancak Sul- J

tan Profesrn karsn hesaba katmamt. Madam Baloz henz

krknda, tombul duygusal kabna samayacak kadar cokulu
ve grnrde kocasnn kat mezhebinden olduu halde, aslnda
baka bir inanca kr krne bal biri, bir Teosofistti.*
Riponne alan yaknlarndaki byk evin at odasnda
zel bir tapna vard ve her frsatta gizce buraya ekilerek
nefes alp verme almalar, zihni younlatrma denemeleri ya
par, ruh arrd. Yorucu tapnmalar. Ama deneyst alanda
elde ettii baarlara deerdi dorusu. Scak bir yaz gecesinin
ilerlemi saatlerinde, sevgili yal Profesr iki kat aada, ya
tanda horul horul uyurken, o bir Varln farkna Varmt:
stat Koot Hoomi onunlayd.
Rani yksnn gerilimini arttrmak iin duraklad.
Olaanst, dedi Bay Bahu.
Olaanst, diye uysalca ona katld Will.
Rani ykye dnd. Mutlulukla dolup taan Madam Buloz
srrn kendine saklayamamt. nce st kapal szler etmi,
sonra gizini aklam, en sonunda da Raniyi zel tapnana
ararak eitmeye koyulmutu. ok gemeden Koot Hoomi
raa ustadan daha fazla yalanlk gsterir olmutu.
Ve o gn, bu gndr, diye yksn bitirdi Rani, s
tat benim leri Gitmeme yardm etmitir.
Nereye doru bir gidi, diye iinden sordu Will. Bunu
yalnzca Koot Hoomi biliyor olmalyd. Ama, Will kadmn var
d yerden pek holanmamt. Gsterili yzdeki anlatm zel
likle sevimsiz buluyordu - stnlk belirten bir dinginlik, erinli,
sarslmaz bir burnu byklk. Kadn alacak ldef Joe Adelhydea benziyordu. Joe. vicdan szlamadan parasnn ve o pa
r ayla satn alabilecei etkinlik..ye- gcn tadn kartabilen mut
lu jnilyonerlerdendu Ve. iste, karssnda- srmal beyaz kumalara
* Teosoflst: Tm Doulu ve Batl retilerin en doSru buldfeuynlerinl birletirip btnletirme savnda olan gizemci bir der
nek.

<64

brnm, gizemli, olaanst olsa bile- Joenun soyundan biri

vard: soya fasulyesi ve batar pazar yerine Katksz Manevi
yat ve Ermiler pazarm elinde tutan, ve vurgununu ellerini ovu
turarak izleyen bir diijnilyoner*}
stadn benim iin yaptklarna bir rnek vereyim, dedi
Rani. Sekiz yl nce- yirmi Kasm 1953te- sabah meditasyonumu yaparken stat geldi. Bizzat geldi. Grkemle geldi. B
yk bir seferberlik balatlacak, dedi. nsanln kendi ken
dini yok etmesini nleyecek Dnya apnda bir Atlm. Ve sen,
ocuum, bu greve seildin. Ben mi? Evrensel bir Atlm
m? Ama bu ok sama! dedim. Ben bugne dek hi knuma yapmadm. Basm organlarmda tek satr yazm kmad. Ne
nderlik, ne de rgtleyicilik deneyimim var. Yine de, dedi
(anlatlmaz gzellikteki glyle) yine de, bu seferberlii sen
balatacaksn - Dnya apnda Manev Kalknma Seferberlii.
Sana glecekler, aptal, kak, banaz diyecekler. Ama, it rr,
kervan yrr. Manev Kalknma Seferberlii, glnesi balangr
lardan Byk bir Gce ulaacak. Erdem adma bir G, zaman
la Dnyay Kurtaracak bir G. Bunlar syleyip gitti. Beni
akm, afallam, rkm brakp gitti. Ama yapabileceim hi
bir ey yoktu, boynum kldan inceydi. Buyruunu yerine ge
tirdim. Ve bakn neler oldu? Sylevler verdim, ve O dilimi uz.
kld. nderlik ykn tadm, ve yanbamda Onun grnmez
varl olduu iin, insanlar beni izledi. Yardm istedim, uval
larla para geldi. Ve ite, ben buyum. ri ellerini kendini k
mseyen bir anlatmla iki yana at, ve gizemle glmsedi. te
bir zavall, der gibiydi, kendine deil, stat Koot Hoomiye
ait biri. te, ben buyum, diye yineledi.
Tanrya kr, diye atld Bay Bahu, Siz busunuz.
Uygun bir suskunluktan sonra Will Raniye Madam Buloz
dan rendii yntemleri srekli olarak uygulayp uygulamadn
sordu.
Srekli, dedi Rani. Yemeksiz nasl yaanlmazsa, ben
de Meditasyonsuz yaayamam.

65/5

Evlendikten sonra almalarnz yrtmek zor olmad

m? Yani, yine svireye gitmeden nce... Evlilik size birok
resmi grevler yklemi olmal.
Resmi olmayan birok grev de ykledi, dedi Rani, eski
kocasnn kiilii, dnya gr ve cinsel alkanlklar konula
rna son derece olumsuz bir yorum getiren bir sesle. Ayrntlara
girmek zere azm amt ki, duraksad, sonra Murugana d
nerek, Canm, diye seslendi.
Sol elinin trnaklarn sa avucuna srterek parlatmaya u
raan Murugan, sust yakalannca irkildi.
Trnak konusunu, ve olunun ortaya vurduu ilgisizlii
grmezden gelen Rani, i gcklayc bir glmsemeyle, Haydi
meleim, git de arabay getir, dedi. imdeki Ses eve yayan
dnmem konusunda bir ey sylemiyor. Evim yalnzca birka
yz metre uzakta, diye Wille aklad. Ama, bu scakta, ve
benim yamda...
vg peinde olduu belliydi. Ama Wille kalrsa, yrmek
iin ok scaksa, inandrc bir incelik gsterisinin gerektirdii
azmsanamayacak enerjiyi ortaya koymak iin de ok scakt. Al
lahtan, kaba saba gazetecinin kusurlarn rtebilecek profesyo
nel bir diplomat, deneyimli bir dalkavuk vard el altnda. Bay
Bahu gld. Murugan daha onsekizinde bile deil. Hem, ben
Rendang Prensesinin Palaya gelin gittiinde ne denli gen ol
duunu bilirim.
Bu arada Murugan uslu uslu kalkm, annesine veda edi
yordu.
Olu odadan knca, Rani, imdi rahat rahat konuabili
riz, dedi. Ve konuma zgrlnn tadn kartmaya koyul
du - yznde, sesinde, patlak gzlerinde ve sarslan gvdesinde
derin bir yergi seziliyordu.
lnn ardndan... Kocas zerine ayrntlara ginnek iste
mezdi. Ama unu belirtmeliydi ki, adam birok adan tipik bir
Palal, ulusunun gerek bir temsilcisiydi. Ve, ac uma gerek,
66

p re o s t^

mm

za^m do

Palann przsz parlak derisi iren bir kokumuluu gizli-*

yordu.
ki yl nce, Manev Kalknma Seferberlii adna bir dn
ya gezisine ktmda, zavall bebeime neler yapmaya kalk
tklarn dnyorum... Bileziklerini ngrdatarak ellerini y
zne kapatt. Ondan uzun bir sre iin ayrlmak ok acyd;
ama stat beni bir greve atamt, ve imdeki Ses olumu
yanma almamn doru olmayacan sylyordu. Uzun sre yurt
dnda yaamt. Ynetecei ulusu tanma zaman gelmiti.
Bu nedenle onu Palada brakmaya karar verdim. Danma Ku
rulu bir Korumanlk komitesi atad. Olan ocuk byten iki
kadm ve iki erkek- ki, bunlardan biri ne yazk ki (kzgnlktan
ok krgnlkla) Dr. Rbert MacPhaiPdi. Sz uzatmayalm,
ben uzaklar uzaklamaz, Bebeimi, Biricik Yavrumu emanet et
tiim bu esiz koruyucular, sistemli biimde, evet Bay Farnaby,
sistemli biimde, olum zerindeki etkinliimi yok etmeye kal
ktlar. Yllar alan abalar sonunda oluturduum tm Trel ve
Ruhsal Deer Yapsn ykmaya uratlar.
Will kadnn ne demek istediini bal gibi anlad halde,
hnzrlk olsun diye ap kalma numaras yapt. Tm Trel ve
Ruhsal Deer Yaps? Oysa Dr. Robert ok iyi birine benziyor
du. Ya dierleri, pes dorusu, onlar kadar yalm, iten, yardm
sever kiiler tanmamt.
tyi yrekli olduklarna katlyorum, dedi Rani. Ancak
iyi yreklilik tek Erdem deil ki.
ok haklsnz, dedi Will, ve Ranide bulunmad ak
a grlen btn erdemleri bir bir savd. Ack yreklilik de
var. Ayrca^ drstlk, alak gnlllk, zveri..,.
ffeti unuttunuz. dedi Rani serte. ffet her eyin te
melidir, ffet sine aua no/dur. ..(ana, koul)?
Ama, anlattklarnza baklrsa, Palallar byle dnm
yorlar.
Ne yazk ki yle. Sonra, zavall bebeinin nasl kirletil
mek istendiini, Palada ska rastlanan erken gelimi, azgn

67

kzlardan biriyle pislie dalmas iin nasl zendirildiini anlat

t. stelik kzlar batan kartan erkeklerden olmadn anla
dklarnda (nk, oluna Kadnn temelde Kutsal olduunu iyi
ce belletmiti) bu kez de olunu batan kartmas iin kz k
krtmlard.
Will iinden, acaba kz baarabildi mi, diye geirdi. Yoksa
Antonius yad olanlarn, ya. da daha yal, daha deneyimli
ve yein bir olancnn, Albay Dipamn svireli bir ncs
nn etkisiyle kzlara baklk m kazanmt?
Bunlar yetmezmi gibi, Raninin sesi tyler rpertici bir
sahne fsltsna dnmt, Korumanlar Komitesinden bir
anne- zellile belirtirim, bir anne- bir dizi ders vermeyi ner
mi.
Ne dersi?
Ak adn yaktrdklar konuda! Lam kokusu alm gi
bi burun kvrd. Hem de Olgun kadnlardan! Tiksinti yerini
kzgnla brakmt.
Daha neler! diye bard bykeli.
Daha neler! diye igzarlkla ona katld Will. Anla
lan, bu olgun kadnlar Rani asndan en azgn, erken gelimi
kzdan daha ekinceli rakiplerdi. Ak oyunlarnda olgun bir
retmen bir ikinci anne simgesi, stelik cinsel snrlamalar
ama ayrcalna sahip bir anne simgesi olabilirdi.
zel, Rani zorlukla konuuyordu. zel Teknikler
retiyorlar.
Ne gibi teknikler? diye sordu Will?
Ama kadn iren ayrntlara girmee dayanamad. Asln
da bu gereksizdi. nk Murugan, (Tanrya kr), onlar din
lememiti. Anas yamda bir kadndan ahlakszlk dersleri, bunun
dncesi bile i bulandrcyd. O ffet lksne sayg duymay
rengtLbir kez.
{$Brahmacharya*)anlatmak istediim bu.
(*) Irahmacharya: her trl cinsel ilikiyi yadsyan kei paam.

68

ok haklsnz, dedi Will.

Bu adai bakarsak, ocuun salnn bozulmas iyi za
manlanm bir ltufmu. Palada yaasaydk onu dilediimce
yetitiremezdim. Buras ktlklerle dolu. ffete, Aileye, dahas,
Anne Sevgisine kar gler var.
Will dikkat kesilerek sordu, Anneleri de mi eitip dei
tiriyorlar?
Bayla onaylad. Ne denli arla katklarn anlayn.
Ama Koot Hoomi, Palada bizi bekleyen tehlikeleri biliyordu.
Ve ne oldu? Bebeim hastalanr, doktorlar bizi svireye, kt
lklerden raa gnderirler...
Nasl oldu da Koot Hoomi iki yl nce buradan ayrlma
nza izin verdi? Muruganm bana gelecekleri gremedi mi?
O her eyi grr, dedi Rani. Yoldan saptrma aba
larn, buna kar direnii, Kt Glerin toplu saldrsn, ve
son anda gelen Kurtuluu. Uzun sre Murugan bana gelenleri
bana anlatmad, diye aklad. Ama aydan sonra Kt
Glerin saldrlaryla ba edemez olmutu. Beni uyarmaya a
lt, ama ben kendimi stadn ilerine yle kaptrmtm ki,
bir trl ayamadm. En sonunda her eyi, tm ayrntlaryla
bana yazd. Brezilyada yapacam son drt konumay erteleye
rek, jete atladm gibi soluu burada aldm. Bir hafta sonra s
viredeydik. Bebeim ve Ben- statla babaa.
Gzlerini yumdu, ve yznde eytans bir esrime belirdi.
WiU..tedirgin olmutu, ban evirdi. Bu kendini ermiler katna
ycelten dnya kurtarcs, bu a gzl, gl peneli anne bir
kez olsun bakalarna nasl grndn dnm myd? Zavalh aptal oluna neler yaptn, halen, neler yapmakta olduunu
biliyor muydu? Birinci sorunun yant kesinlikle olumsuzdu] kin
ci soruya eitli seenekler vard? Olan ne hale getirdiini bil
miyor olabilirdi. Ama biliyor da olabilirdi. Biliyor ve Albayla
ilikinin sonularm, bir kadnla ilikiden doacak sonulara ye
liyordu. Bir kadp onun ayam kaydrabilirdi, ama Albay Dipa
bunu, yapamazd, i
69

Murugan bu szde dzeltinden dzeltmeyi dnyor

mu.
Bunu baarmas iin gereken gcn ve bilgeliin ona ve
rilmesi iin gece gndz dua ediyorum, dedi Rani, WilPe dede.ti
Bapapaz anmsatan bir sesle.
Dier tasarlar konusunda ne dnyorsunuz? diye sor
du Will. Petrol? Sanayileme? Ordu?
Ekonomi ve Politika benim uzmanlk alanmn dnda
dr, dedi, Willre Drdnc Aamaya ermi biriyle konutuu
nu belirten hafif bir glle. Bu konular Bahuya sorun.
Sorularnz yantlamaya yetkili deilim, dedi bykeli.
Ben bir yabancym, yabanc bir gc temsil ediyorum.
Pek de yabanc saylmazsnz, dedi Rani.
Belki sizin gznzde deilim, Hanmefendi. Ve pek iyi
bildiiniz gibi ben de kendimi yabanc saymyorum. Ama, ya
Pala ynetimi- onlar iin bir yabancym.
Ama bu, bu konularda grleriniz olmasn engellemez
ki, dedi Will. Olsa olsa burada geerli olan grlere katl
manz nler. Sz aramzda, diye ekledi, burada grevli ola
rak bulunmuyorum. Bay Bykeli, sizden deme almak ama
cnda deilim. Burada konuulanlar kesinlikle aramzda kala
cak.
Yaynlanmamas kaydyla, eer kiisel grm sorarsa
nz, gen dostumuzu sonuna kadar destekliyorum.
Bundan da Pala ynetimine kesinlikle kar olduunuzu
kartabilir miyim?
Kesinlikle yanl yoldalar, dedi Bay Bahu- ve kemikli*
keskin hatl sofu maskesi Volterimsi bir glmsemeyle ldadt.
Kesinlikle yanl yoldalar, gnk lkeyi ok iyi ynetiyorlar.)
ok iyi? diye atld Rani. Nasl olur? .
^ k j j d ynetiyorlar, diye aklad, nk setikleri jyol
bu gzel adada yaayan tm erkek. kadnTve ocuklara olabildi ine kusursuz bir zgrlk v ejn u tluluk ortam salamaya ye-

Ama Mutluluklar
. leri yalnzca Bedensel./
Majestelerinin yce igrleri karsnda saygyla eilirim,
dedi bykeli, ve eildi. Ama, yce, ya da bedensel, sahte, ya
da gerek, mutluluk mutluluktor,"v ^ zBrlF tatldr. lk Dzeltimciler tarafndan balatlan, ve sonradan daha da .gelitiri
len politikalar bu iki eree varmak iin ok uygun.
Siz bunlarn zenilecek erekler olduuna inanmyorsunuz
galiba? )
Tam tersi, bunlar herkesin ulamaya alt ereklerdir.
Ancak, ne yazk ki gerek Palann. gerek dnyann genel ad isi
iinde geerliliklerini, zenilebilirliklerini yitirdiler.
Yani bunlar. Dzeltimcilerin mutluluk ve zgrlk; pgnma
ie giritii o yllarda daha m geirliydiler?
Bykeli bayla onaylad. O gnlerde Pala daha hari
talarda bile gsterilmiyordu. Onu bir zgrlk ve mutluluk ada
sna dntrme erei akla uygundu. D dnya ile balants
olmad srece ideal bir toplum, geerli bir toplum olabilirdi.
Palada kurulan sistem aa yukar 1905 ylma kadar geerli
ve gereki saylabilir. Ama, sonra, bir kuak bile deimeden
dnyann cehresi deiti. Sinema, arabalar, uaklar, radyo, kitle
retimi, kitle lmleri, kitle iletiimi ve hepsinin tesinde, halk
kitlesi- giderek bvven gecekondu semtlerinde ye varolarda,
giderek oalan nfus.l 1930larda ileri gral her gzlemci in
sanln drtte iin mutluluk .ve. zgrln eriilmez oldu
unu grebilirdik Bugn, otuz yl sonra, bunlar tm insanlk
iin eriilmez olmutur. Bu arada ds dnya durmakszn, kar
konulmaz biimde, bu. kk mutluluk ve zgrlk ..adasnn
zerine yrmektedir. Bir zamanlar geerli, olas.olaikartk olas
deildir. 1
Demek bu nedenlerden tr Palann deimesi gerektiine inanyorsunuz?
| Bay Bahu bam sallayarak, Hem de kkten, dedi,
i Kkleri ve dallar da, diye ekledi Rani, sadist bir hazla.

71

Hem de ok geerli iki nedenden tr, diye konumay

srdrd Bay Bahu. Bir, Pala evresini saran dnyadan daha
ayrcalkl olmay srdremez, iki, ayrcalkl olmas doru
deil J ~
nsanlarn zgr ye mutlu olmas nasl doru olmaz?
Rani sze kararak yanltc mutluluk ve yanl trde zgiirlk kon u s u ^ yukardan esinlenmi bilgelikler yumurtlad.
Bay Bahu sz srasnn yine kendine gelmesini saygl bir
suskunlukla bekledi, sonra yine WilTe dnd.
Doru.deil ya, diye direndi. Bunca ac karsnda ayr
calklaryla gsteri yapmalar- bu aka kibir, insanl hie
saymak, dahas Tanry hie saymakr.

Tanr,_diye..shve.e fsldadRari* lana -

Sonra gzlerini aarak, Bu Palallar, diye ekledi, bun
lar Tanrya inanmaz. Tm inandklar Hipnotizma, Tm Tanr
clk ve Cinsel zgrlk. Szckleri kzgnlkla,.tiksintiyle vur
guluyordu.,
Ve siz onlar mutsuz klarak Tanrya inanmalarn salaya
caksnz. Eh, bu da dini yaymann bir yolu. Belki de ie yarar,
belki elde edilen sonular, kullanlan yntemleri aklar. Omuz
silkti. Sonra ekledi, Ama, ne olursa olsun, Palallar ne yapar
sa yapsm, dedikleriniz gerekleecek. Murugann davay kaza
nacan ngrmek iin peygamber olmak gerekmez. O gelecee
neyin egemen olacam biliyor. Ve gelecekte egemenlik kuku
suz, ham Petroln. Hamlk ve petrol dedim de, diyerek Rani
ye dnd, Yakn dostum Joe Adelhydela tanyormusunuz
galiba?
Siz Lord Adelhyde tanyor musunuz?
Hem de yakndan.
Bouna deil, imden gelen Ses ok steledi! Gzlerini
yeniden yumarak kendi kendine glmsedi ve usulca ban sal
lad. imdi anlyorum. Sonra deiik bir sesle sordu, O sev
gili adam ne alemde?
Hep bildiiniz gibi, kendine zg kiiliini koruyor.

72

O ne bulunmaz bir kiilik! L homme au cerf-volant - ben

onu byle tanmlarm.
Uurtmal adam m? diye aknlkla sordu Will.
lerini bu dnyada yrtyor, diye aklad Rani, ama
elinde bir ip, ipin ucunda da bir uurtma var, ve bu uurtma
durmadan yksee, daha yksee trmanmaya abalyor. Yk
seklere. iyle, gcyle urarken bile yukardan gelen ekimi
alglyor, Ruhun bedeni durmadan ekitirdiini duyuyor. Bir
dnn! Bir i adam. Sanayiin byk bir nderi- ve nem
sedii tek Gerek. Ruhun lmsda8kT
Will sonunda aymt. Kadn Joe Adelhyden ispritizma
tutkusundan sz ediyordu. Joe Ad_elhyde>n her hafta katld
eitli seanslar dnd: Otomatist Bayan Harbottle; Kiowal
kzlderili Bawbo*nun ynetimine giren Bayan Pyffl; Bavan Tuke
vejavada szlerek czrtl bir sesle gelecee ilikin bilgelikler
yumurtlayan nbilili borusu. (Bu nbililer Joenun sekreteri ta
rafndan steno edilirdi: Avustralya imentosu al; Kahvaltlk
Besinlerdeki deer kayb seni rktmesin; kauuk hisselerinin
yzde krkm elden kart; kazancn IBM ve Westinghousea
yatr...) #
Size hi piyasann durumunu nceden bilen o borsa sim
sarnn ruhundan sz etmi miydi?
,Sidhis,* dedi Rani, hogryle. Yalmzca Sidhis. Baka
ne beklenir ki! Ne de olsa daha ok Toy. Ve bu yaamda
yazgs iadaml. Gemite yaptklar, bugn yapt iler ve
gelecekte yapacaklar, hepsi nceden belirlenmitir. Ve gelecekte
yapaca iler arasnda, dedi gsterile ve kulak kesilmi bir
pozda, parma havada, ba yana eik, duraklad. Evet, ya
pacaklar arasnda - imden gelen Ses diyor ki- Palay ilgilen
diren nemli ve olaanst baz iler de var.
nsan her eye bir klf uydurabiliyr. Ben unun yle
olmasn istiyorum. Daha dorusu, istek benim deil, Tanr'
(*) Keramet.

73

om- ama u mutlu rastlantya bakm ki Tanr istemiyle benim

istemim hep zdetir. Will arbal dinleyici grnnn ar
dnda iin iin kkrdad.
sesiniz Gneydou Asya Petrollerine de deindi mi?
Rani yine dinledi ve sonra bam sallad. Hem de ak
seik.
Ama, duyduuma gre Albay Dipa Kaliforniya Standart
diyor, baka bir ey demiyormu. Sz aramzda, Albayn Petrol
irketi seimi Palay niin etkiliyor?
Benim hkmetim, dedi Bay Bahu etkileyici bir sesle,
Adalar aras ilikileri Be Yllk Ekonomik Egdm ve
birlii Plan erevesinde deerlendiriyor.
Adalar Aras Egdm ve birlii uyarnca Kaliforniya
Standarta tekelleme hakk verilmesi mi gerekiyor?
Standartn nerdii koullarn rakiplerininkinden daha
doyurucu olmas kouluyla, evet.
Dier bir deyile, diye atld Rani, daha yksek bir fiyat
neren olmamas durumunda.
Siz gelmeden nce Murugan ile bu konuyu konuuyorduk.
Gneydou Asya Petrollerinin Palaya, Standartn Rendanga
verdiinden daha fazla bir fiyat demeye hazr olduunu belirt
mitim.
Yzde on bei bulur mu?
Yzde on diyelim.
unu yzde n iki buuk yapverin.
Will hayranlkla kadna bakt. Drdnc aamaya ermi bi
ri iin baya baarl saylrd.
Joe Adelhyde bu ie kuduracak. Ama sonunda yzde
on iki buuu koparacanzdan hi kukum yok, dedi Will.
Bu ok ekici bir neri, dedi Bay Bahu.
Ama Pala hkmeti bunu asla kabul etmez.
Pala ynetimi, dedi Rani, ok yaknda izgisini de
itirecek.
Emin misiniz?

74

Eminim, dedi Rani, bu bilginin dosdoru stattan kay

naklandn belirten bir sesle.
Ynetim deitiinde Albay Dipann Gneydou Asya
Petrollerinden yana bir tutum almasnn bir yaran olur mu?
diye sordu Will.
Kesinlikle.
Wi Bay Bahuya dnd. Ya siz, sayn Bykeli, Albay
Dipay bu ynde etkilemeye ne dersiniz?
Saym Bahu uluslararas bir kuruluun kalabalk bir oturu
munda konuuyormuasma ssl ve uzun szckler kullanarak,
diplomata bir ustalkla yan izdi. Bir bakma evet, bir bak
ma hayr; bir adan beyaz, dier bir adan kesinlikle siyah.
Will saygl bir suskunlukla dinliyordu. Sofu din adam
maskesinin ardmda, soyluluk simgesi monokln, diplomata sz
lerin berisinde, yzdelik peinde koan Levanten aracy, srna
arak rvet isteyen kk memuru duyuyor, gryordu. Ya o
soylu Ermi, Gneydou Asya Petrollerini byle cokuyla destek
lemesine karlk ona neler vadedilmiti? Olduka ykl bir
ey alacana bahse girerim, diye iinden geirdi Will. Elbette
ahsna deil, yo, yoo!... Manev Kalknma adna, Koot Hoomi
nin daha da yceltilmesi iin.
Sayn Bahu Uluslararas Kurulutaki konumasn toparl
yordu. Anlalaca zere, tarafmdan atlacak her adm koul
lara ve bu koullarn ne zaman ve nasl oluacana baldr.
Anlatabildim mi efendim?
ok iyi anlattnz! diye gvence verdi Will. Ve artk,
diye bilinli bir akszllkle srdrd, bu ite kendi durumu
mu aklamalym. Beni ilgilendiren para. Havadan kazanaca
m iki bin dolar. Joe Adelhyde Palaya el atmas karlnda
bir yllk zgrlk.
Lord Adelhyden, dedi Rani, eli pek akm.
yledir, dedi Will. Hele benim bu ite ne denli nem
siz bir grev stlendiimi dnrseniz... Sylemek gerekmez

75

ama, daha ok yardm dokunanlara daha da eli ak davrana

caktr.
Uzun bir sessizlik oldu. Uzaklarda bir papaan tekdze bir
sesle herkesi dikkate aryordu. Agzlle dikkat, ikiyzl
le dikkat, ayaa dm kinizme dikkat... Derken, kap vu
ruldu.
Girin, diye seslendi Will, sonra Bay Bahuya dnerek,
Bu syleiyi daha sonra srdrelim, dedi.
Mavi etekli, belini akta brakan, yuvarlak gslerini ise
yarm yamalak rten ksa, dmesiz ceketli, on alt yalarnda bir
kz canl admlarla ieri girdi. Dzgn esmer yznde, gamzele
rin daha da belirgin kld bir glmsemeyle, Ben hemire
Appuyum, dedi. Radha Appu. WilFin konuklarn grnce
birden sustu. Oh, zr dilerim, bilmiyordum.
Raniyi batan savma diz bkerek selamlad.
Bu arada bay Bahu, incelik gstererek ayaa kalkmt.
Hemire Appu, diye cokuyla bard. Shivapuram Hastane
sindeki kk koruyucu meleim. Ne ho bir rastlant!
Will, kzn bu rastlantdan hi de holanmadn farketti.
Naslsnz Bay Bahu? dedi ask bir yzle ve arabuk d
nerek antasmn kaylaryla uramaya giriti.
Majesteleri unutmu olabilirler, dedi Bay Bahu, ama
geen yaz bir ameliyat geirdim. Ftk ameliyat, diye aklad.
Her neyse, bu kk hanm her sabah gelip beni ykard. Tam
dokuza eyrek kala. Ve ite, bunca zaman ortadan kaybolduktan
sonra, imdi yine karmda.
E zamanllk, dedi Rani bilgie. Hepsi Planm par
as.
Bay Farnabyye ine yapmam gerekiyor, dedi gen hem
ire, ask yzn i antasndan kaldrarak.
Doktorun emirleri, ne yapalm! diye bard Rani, akac
grnmeye tenezzl eden soylu kii roln abartarak. Boyun
emek gerek. Benim srcm de nerelerde kald?
Srcnz burada, dedi tamdk bir ses.

76

Tanrlarn gzdesi Ganymede gzelliiyle Murugan kap

dayd. Gen hemirenin yznde muzip bir ifade belirdi.
Merhaba Murugan- yani Majesteleri. Eilerek verdii se
lam sayg gsterisi de olabilirdi, alayl bir taklma da.
Oh, merhaba Radha, dedi olan ilgisiz grnmeye a
larak. Kzn yanndan geerek annesine doru ilerledi. Ara
ba, dedi, kapda. Aslnda ne araba ya! Kmseyen bir
kahkahayla aklad: 1954 modeli bir Baby Austin. Bu ok
gelimi lkenin kral ailesine verebildii en iyi araba. Rendang,
elisine Bentley veriyor, diye kskanlkla ekledi.
Arabamn gelmesine daha on dakika var, dedi Bay Bahu
saatine gz atarak. Onun iin sizinle burada vedalarsam
kusuruma bakmazsnz, deil mi Majesteleri?
Rani elini uzatt. Koyu bir Katoliin Kardinal yzn
perken gsterdii saygyla Bahu bu elin zerine eildi, sonra
dorularak WilPe dnd.
Bay Farnabynin varlma biraz daha dayanabileceini
varsayyorum. Sizinle kalabilir miyim Bay Farnaby?
Will bykeliye bundan mutluluk duyacan syledi.
Umarm, dedi Bay Bahu gen hemireye, kalmamda tp
asndan bir saknca yoktur?
Tp asndan yok, dedi gen hemire, tp d alardan
ok byk sakncalar olduunu belirtecek biimde.
Murugann yardmyla Rani oturduu yerden doruldu.
Au revoir sevgili Farnaby, dedi mcevherlerle donanm elim
uzatarak. Glnde Wille rktc gelen bir tatllk vard.
Gle gle hanmefendi.
Rani dnd, gen hemirenin yzn okad, ve odadan
dar szld. Tm yelkenleri fora edilmi grkemli bir sava
gemisinin ardsra srklenen kk bir filika gibi Murugan
onun peinden kt.

77

6
Kap ikilinin ardndan kapannca, Aman Allah! diye patlad
gen hemire.
Duygunuza katlyorum, dedi Will.
Voltairimsi bir k, bir an iin Bay Bahunun ncilden k
ma yznde ldad. Aman Allah! diye yanklad o da. B
yk Piramidi ilk kez gren gen bir ngiliz renci byle tepki
gstermiti. Ranide insan byle etkiliyor. Antsal... Bu kadn,
Almanlarn eine grosse seele diye tanmladklarndan. Ilt
snm, yz yine su gtrmez biimde sofulamt, bu szleriy
se, besbelli yaymlanmalar amacyla sylemiti.
Gen hemire anszn glmeye balad.
Neye glyorsun? diye sordu Will.
Birdenbire, Byk Piramit beyaz mslinlere brnm ha
liyle gzmde canlanverdi, dedi kahkahalar arasnda. Dr. Robert buna gizemcilerin niformas divor.
Ho, ok ho! dedi Bay Bahu. Sonra, olanca diplomat
lyla ekledi, Gizemciler niforma giymek_istiyorlarsa, kim ne
karr?
Gen hemire derin bir soluk ald, gzlerinden nee yalar
n sildi, ve hastasnn inesini hazrlamaya giriti.
Ne dndnz biliyorum, dedi Wille. Benim bu ii
beceremeyecek kadar gen olduumu dnyorsunuz.
Dorusu, gerekten de ok gensiniz.
Sizler, on sekiz yamda niversiteye balar, drt yl okur-

78

sunuz. Biz on alt yandan yirmi drt yana kadar, sekiz yl ei

tim gryoruz. Ancak, yarm gn okuyup, yarm gn bir ite
alyoruz. Ben iki yldr hem biyoloji okuyorum, hem de bu ii.
yapyorum. Onun iin, grndm kadar deneyimsiz dei
lim.
Bu konuda ben de size gvence! verebilirim, dedi Bay
Bahu. Bayan Radha yalnzca iyi bir hemire deil, birinci!
snf bir hemiredir.
Will, Bay Bahunun yznde, zorlu bir snamayla kar
laan kei anlatmm grnce, adamn aslnda Bayan Radha
birinci snf bir kalaya, birinci snf bir gbee ve birinci snf
gslere sahiptir, demek istediini anlad. Ama, bu kalalarn,,
gbein ve gslerin sahibi bay Bahunun beenisinden, ya da
bu beeninin aa vurulu biiminden pek holanma benzemi
yordu. Oysa, bir kez geri evrilen eli, umutla, hem de yersiz
bir umutla, yeniden saldrya gemiti.
spirto oca yakld ye ine kaynarken gen hemire has
tann ateini lt.
Otuz sekiz nokta iki,
Odadan kmam gerekir mi? diye sordu Bay Bahu.
Hasta asndan kalmanzda bir saknca yok, diye yant
lad kz.
yleyse, ltfen kaim, dedi Will.
Gen hemire antibiyotik inesini yapt, sonra, antasndan
bir ie kartarak bir kak yeilimsi svy yarm bardak suda
kartrd.
Bunu iiver.
Tad, salkl beslenme yandalarnn ay yerine itikleri:
bitki karmlarn andryordu.
Nedir bu? diye sordu Will ve kedi otu ailesinden bir
da bitkisinin z olduunu rendi.
nsanlar uyutmadan, sorunlarn unutmalarna yardmc
olur. diye aklad gen hemire. Hastalk ertesi dnemde kul
lanrz. Avnca ruh hastalarna da yarar.

Ben hangi kategoriye giriyorum! Ruh hastas m, hastalk

sonras toparlanmaya alan kii mi?
Her ikisi de, diye duraksamadan yamtlad kz.
Will bir kahkaha att. vg peinde koann bana bu
gelir ite.
Kabalk etmek istemedim, dedi Radha. Yalnz, d dn
yadan gelip ile ruh sal yerinde olan birine hi rastlamdn
da.
Ya sayn Bykeli?
Soruyu soruyla karlad. Siz ne dersiniz?
Will de Bay Bahuya iletti bu soruyu. Ne de olsa bu
konuda uzman olan sizsiniz.
Bu konuyu ikiniz aranzda zmlersiniz, dedi hemire.
Gidip hastann yemeini hazrlamalym.
Bay Bahu kzn ardndan bakt, sonra sol kam kaldrarak
monokln kartt ve mendiliyle mercei parlatmaya balad.
Siz bir ynde sapksnz, dedi Wille, ben de baka ynde.
Bir izofren (sizi byle tanmlayabilirim, deil mi) ve dnyann
ta br ucundan bir paranoyak. kimiz de yirminci yzyln
belal hastalnn kurbanlaryz. Kara Veba yerine Gri Yaam.
Siz hi bakalan zerinde egemen olma erkiyle ilgilendiniz
mi?
Hi bir zaman, diye iddetle kar kt Will. nsan ken
dini adamadan g sahibi olamaz.
Demek, sizin iin kendini adamann rknl bakala
rm dilediince itip kakmann zevkine ar basyor?
Evet, hem de birka bin misli.
Anlalan gllk vaatleri aklnz elmiyor.
Hem de hi! Ksa bir duraklamadan sonra, Haydi, ii
mize bakalm, dedi Will bambaka bir sesle.
imize, diye yineledi Bay Bahu. Bana Lord Adelhyde
anlatn.
Raninin de belirttii gibi* eli ok aktr.
Erdemleriyle deil, zekasyla ilgileniyorum. Zeki midir?

80

Kimseden karlksz yardm beklemeyecek kadar.

yi, dedi Bay Bahu. O zaman ona unu iletin: Kilit
noktalarn tutan uzmanlardan yararlanmak istiyorsa, size verdi
inin en az on katm vermeye hazr olsun.
Bir mektupla durumu ona anlatrm.
Bu ii bugn bitirin, diye tledi Bay Bahu. Uak yarn
akam ivapuramdan kalkacak. Sonra, tam bir hafta boyunca
d posta yoktur.
Uyarnza teekkr ederim, dedi Will. Ve imdi, Ma
jesteleri ve o iren delikanl gittiine gre, insanlar snamann
ikinci yoluna geebiliriz. Sekse ne dersiniz?
Bay Bahu bir sinek bulutunun saldrsndan korunmak ister
gibi, esmer ve kemikli elini yz nnde sallayarak konutu:
Akl elici, hepsi bu. Huzur bozan, kk dren bir tedir
ginlik. Ama akll bir adam her an onunla baa kabilir.
Baka birinin zayf noktalarm zmlemek ne kadar
da gm!
Haklsnz. Herkes Tanrnn kendi bana sard ruhsal
<tengesizlikle uramal. Pecca. fortiter-, (gnah g verici- bunu
Luther nermiti. Ama kendi gnahlarnz ileyin, bakalarnnkini deil Ve en nemlisi, bu adadakilerin yaptn sakn yap
mayn. Sakn znzde dengeli ve doal yapnz gerei erdemli
olduunuzu varsayarak dayam ayla-,, Hepijniz ayn evrenel gmiye binmi sapk gnahkrlarz- ve gemi giderek batmakta.
Ve tek bir fare bile batan gemiyi terkedemez- bunu mu
anlatmak istiyorsunuz?
Aralarndan birka kamay deneyecektir. Ama hibiri
pek uzaa gidemez. Tarih ve dier fareler onlarn da herkesle
birlikte boulmas iin ellerinden geleni yapacaktr. te, bu ne
denle Palann hi ans yok.
Gen hemire elinde bir tepsiyle ieri girdi.
Budist yemekleri, dedi, Willin boynuna bir peete ba
layarak. Balk dnda, tm. Geri biz bal da sebzeden
sayp kitabna uydurduk.

81/6

Will yemeye balad.

Rani, Murugan ve bizim dmzda d dnyadan ka
kii tandn? diye sordu, ilk lokmay yuttuktan sonra.
Bir gurup Amerikal doktorla tanmtm, diye yant
lad kz. Geen yl, ben Merkez Hastanesinde alrken, Shivapurama gelmilerdi.
Ne aryorlard orda?
Bizde kalp ve sinir hastalklar orannm neden bu denli
dk olduunu aratryorlard. Ne doktorlard onlar! dedi
ban sallayarak. Aman Bay Faroaby, tylerim diken diken
olduydu- hastanedeki herkesin tyleri diken diken olmutu ya!
Anlalan bizde tbbm ok ilkel olduunu dnyorsu
nuz.
Bu yanl bir tanm, tikel deil. Yzde elli mthi, yzde
elli yok saylr. Olaanst antibiyotikler- ama antibiyotikleri
ilevsiz klmak iin doal direnci arttrc yntemleriniz yok.
Akl almaz ameliyatlar- ama insanlara kesilip biilmeden yaa
may retmiyorsunuz. Dier alanlarda da ayn ikilem gzleni
yor. Tm abalar bozulan sal dzeltmeye ynelmi; ama sa
ln bozulmamas iin hibir nlem alnmam. Kanalizasyon
ve yapay vitaminler dnda koruyucu hekimlik alanmda hibir
ey yaplmam. Oysa-bu konuda bir atasznz bile var: Koru
mak saaltmadan yedir.
Ama saaltma koruyuculuktan ok daha gsterili. s
telik, doktor asndan daha krl, dedi Will.
Sizin doktorlarnz iin yle olabilir, dedi gen hem
ire. Ama bizimkiler insan saln koruduklar, lde para
kazanrlar.
Bunu nasl baaryorsunuz?
Aa yukar yz yldr bu konuyu aratryoruz, ve bir
ok yantTar bulduk, kimyasal yantlar, ruhbilimsel yantlar, beslenmeyle^jrinsel yaamla, grp duyduklarmz, yaadmz dnya_ ye bu dnyadaki yerimiz konusunda duygularmzla ilgili
yantlar.,*

82

En geerli yantlar hangileri?

Hibiri dierlerinden ayr bir ie yaramaz.
Yani her derde deva bir ilacnz yok.
Nasl olabilir? Ve sonra, her hemire adayna eitiminin
ilk gnnde retilen dizeleri okudu:
Ben ye saysna es sayda yasalarla ynetilen
Bir toplumdur. Kimyasal yaps karmaktr
Beniri bileiklerinin. Tek bir zm yoktur
Tek bir nedenden kaynaklanmayan hastalklarn.
Koruyucu hekimlik ve saaltma, bu iki alanda da biz her
cephede saldrya geeriz. Tm cephelerde, diye vurgulad, sa
lkl beslenme, kendi kendine tel
yon...
^klanygun. dedi Will.
Hatta, akla biraz fazla uygun, dedi Bay Bahu. Siz hic
manyan tekiyle akllca konumaya altnz m? Will hayr
gibisinden ban sallad. Ben bir kez denedim. Alnna den
krlam peremi kaldrd. Hemen salarnn bitiminde, esmer
teni zerinde soluk ve biimsiz bir yara izi seiliyordu. ansm
varm ki kafama att ie eften pften bir eydi. Dalan
salarn dzelterek gen hemireye dnd. Sunu unutmayn
Bayan Radha: aklm l^amnglan hibir, ey, akl denli ileden
kartamaz. Pala iki milyar dokuz yz bin akl hastas tarafn
dan ablukaya alnm kck bir ada. Onun ijn an aklc ol
maktan kann. Deliler lkesinde dengeli, bark kii kraljjlgmaz. Bay Bahunun yz Voltairimsi nee prltlaryla l
ld. Olsa olsa ipe ekilir.
Will, nezaketen glmsedi, sonra yine gen hemireden
yana dnd.
inizde tmarhanelik olanlar da var m?
Sizde olduu kadar elbet, nfus younluuyla oranlarsak,
demek istiyorum. En azmdan, ders kitaplar byle yazyor.

83

Desenize, akl banda bir dnyada_ yaamann da pek

yararypk.,
^Kimyasal yaplar akl hastalna elverili insanlara pek
yarar yok. Onlarda bu eilim doutan. Bakalarna vz gelen
kk sorunlar onlar ykmaya yetiyor. Ama biz bu eilimin
nedenlerini bulmak zereyiz. Artk ruhsal kntye uramadan
nce bu tr insanlar ayrmaya baladk. Bir kere tanl konul
duktan sonra diren artrc nlemler almak kolay. Her eyin ba
koruyucu hekimlik- ve elbette ayn anda tm cephelerde.
Szn ksas, aklbamda bir dnyada domu olmak yazgsal ruh hastalarna bile bir yarar salayacak.
Nevrozlulara imdiden azmsanamayacak yararlar sala
dk. Sizde nevroz oran bete, hatta drtte bir. Bizde ise yirmide
bir. Ruhsal kntye urayan bu bir kii her cepheden yardm
gryor. Geri kalan on dokuz kii ise kntye kar koruyucu
nlemlerden .yararlanyor. Bunlar anlatnca, Amerikal doktor
lar anmsadm. ruh doktoruydu ve bunlardan biri durma
dan puro iiyor, ngilizceyi Alman vurgulamasyla konuuyordu.
Bu adam bize bir konuma yapt. Ama ne konuma! Gen
hemire ban elleri arama ald. Hi byle ey duymam
tm.
Hangi konuda konutu?
Nevroz belirtileri gsteren hastalara uyguladklar saaltm
yntemleri konusunda. Kulaklarmza inanamadk. Hibir za
man tm cephelerde saldrya gemiyorlar, yalnzca cephelerin
yarsna saldryorlar. Onlara kalrsa, bedensel cephe diye bir
ey yok. Az ve k dnda hastalarn bir bedeni yok. Sanki
hasta bir rgenlik deil. Bedensel bir yapyla, zel bir yara
tlla domam. Yalnzca sindirim borusunun iki ucu, bir aile
ve bir ruhtan oluuyor. Ama nasl bir ruh? Besbelli btnly
le zihin, gerek yapsyla zihin deil. nk, kiinin gvde yap
sn, biyokimyasal, ya da ruhsal yapsn hi nemsemiyorlar.
Bedenden soyutlanm zihin- onlar yalnzca bu cepheyle ura
yorlar. Bu cephenin bile btnyle deil. Purolu adam bilin-

84

/altndan sz edip durdu. Ama yalnz olumsuz bilinaltmdan,

insanm gzlerden saklamak iin bodruma gmd plerden.
Yapc bilinalt zerine tek bir sz bile etmedi. Hastann Buda
Yaradlnn yaam veren gcne uyanmas salanmyor. Gnlk yaamnda biraz daha uyank, bilinli olmas da retilmi^yb'r. Biliyorsunuz: Burada ve bu anda ocuklar. Dikkat.
Papaanlar gibi baryordu. Bu adamlar zavall hasta
larn burada ve bu anda olmama kt alkanlnn batanda
brakyorlar. Ne byk aptallk! Ama, yok, purolu doktorun
aptallk zr bile yoktu. ok zekiydi. Demek neden aptallk
deil. Neden, istemli, kiinin bile bile benimsedii bir ey ol
mal- sarho olmak, ya da ncilde yazdd iin birtakm sa
malara inanmak gibi bir ey. Bir de dengeli, salkl kiilik ta
nmlarna bakn. ster inann, ister inanmayn, onlarca salklkii orgazm olabilen ve iinde yaad topluma uyum salayan
kii. Bir kez daha gen hemire ban elleri arama ald.
Olur ey deil! Orgazmlarnzn sizin iin ne anlam tadn
sormuyorlar. Duygularnzn, dnce ve alglarnzn zerinde
de durmuyorlar. Ya uyum salamanz gereken toplum? Bu bir
lgnlar toplumu mu, yoksa salkl m? Hatta, salklysa, bi
reyin topluma yzde yz uyum salamas doru mu?
Iltl glmsemelerinden biriyle sze kart Bykeli.
Tanr, yok etmek istediklerini nce ldrtrm. Bunun, aksini
de syleyebiliriz ki, bu daha da etkileyici olur: Tanr onlar nce
akl banda klarm. Bay Bahu yerinden kalkarak cama gitti.
Arabam gelmi. Shivapurama, iimin bana dnmeliyim, de
di. WilPe dnerek uzun ve dadaal bir ayrlk konumas yapt.
Sonra bykelilii bir yana brakarak, O mektubu yazmay
unutma, dedi. ok nemli. Su orta olduklarn belirleyen
bir glmsemeyle baparmam sa elinin ilk iki parma ze\ rinde aa yukar oynatarak hayal paralar sayd.
^
Tannya kr, dedi gen hemire, Bahu gidince.
Suu neydi? diye sordu Will.
Sevimek istediiniz kadna para nermek- ama bu kadn

85

sizi istemiyor. O zaman daha yksek bir fiyat neriyorsunuz.

Onun geldii yerde bu davran -doal m?
Hem de ok doal.
Her neyse, ben bu iten hi holanmamtm. *
Evet, belli oluyordu. Bir baka soru daha. Muruganla
ilikiniz?
Neden soruyorsunuz?
Merak. Daha nce tantnz farkettim de. ki yl
nce, annesi onu brakp gittiinde mi tantnz?
Bunu da nereden rendiniz?
Kk bir ku syledi- daha dorusu alabildiine iri bir
ku.
Rani! Mutlaka yky Sodom ve Gomoreye evirmitir.
Neyse ki ayrntlara girmedi. st kapal szler- o kadar.
rnein, deneyimli Messalinalarn el dememi olanlara ak
dersleri verdiine deindi.
Bu derslere yle gereksinimi vard ki!
Bir de erken gelimi, azgn gen kzdan bahsetti.
Hemire Appu kahkahalarla glmeye balad.
Kz tanyor musun?
O erken gelimi, azgn kz bendim.
Sen mi? Rani bunu biliyor mu?
Murugan ona yalnz olaylar anlatt, isim vermedi. yi ki
isim vermedi. nk ok aptalca davranmtm. Sevmediim bi
rine tutularak sevdiim kiiyi incittim. nsanlar neden bu denli
aptal oluyor?
Gnln nedenleri var, salg bezlerinin de.
Uzun bir sessizlik oldu. Will balk halamasyla sebzelerini
yiyip bitirdi. Hemire Appu ona bir tabak meyve salatas uzatt.
Siz Murugan beyaz saten pijamalaryla hi grmediniz
ki, dedi.
Kaybm ok mu byk?
Beyaz saten pijamalarla ne olaanst gzel grndn
86

bilemezsiniz. Kimsenin byle gzel olmaya hakk yok. Yakk

almyor. Bu, aka stnl ktye kullanmak;
.Sulkadan alnma beyaz saten pijamalarla grnm sonunda
kzn akim bandan almt. yle tutulmutu ki, iki ay boyunca
tm kiilii deimiti. Onu grmeye dayanamayan bir erkein
peinden koan, onu seven ve aslnda kendisinin de sevdii er
kee srt eviren aknn teki olmutu.
Pijamal gzelle bir yerlere varabildiniz mi bari? diye
sordu Will.
Yataa kadar gittik. Ama onu pmeye balaynca yataktan
frlad gibi kendini banyoya att ve kapy yzme kilitledi.
Hava deliinden pijamalarn vermeden de dan kmad. Ayr
ca, rzna gemeyeceime namusum zerine yemin etmem ge
rekti. imdi bunlar gln geliyor, ama o zaman, o zaman...
Bam sallyordu. Tam bir alatyd. Herkes benim davran
larmdan neler olduunu anlamt. Aka grlyordu ki ok
gelimi, azgn kzlar bir ie yaramayacakt. Onun sistemli bir
eitime gereksinimi vard.
yknn devamm biliyorum, dedi Will. Olan anne
sine yazar, anne eve dnerek olan kapt gibi svireye g
trr.
Ve ancak alt ay nce buraya dnerler. Bu srenin yansn
da Rendangda Murugann teyzesinin yannda geirder.
Will Albay Dipadan sz edecekken, birden Murugana bu
konuyu kimselere amayacana dair verdii sz anmsad ve
sustu.
Baheden bir slk duyuldu.
zninizle, dedi gen hemire ve cama gitti. Grd
ey karsnda mutlulukla glmseyerek el sallad. Rangaym
Ranga da kim?
Az nce size bahsettiim arkada. Size soracaklar vardt.
Gelsin mi?
Elbette.
Gama dnerek arkadana el etti.

87

Anlalan, beyaz saten pijamalarn zerinizde hi etkisi

kalmam.
Kz bayla onaylad. Tek perdelik bir alatyd. Aklm
bama devirmem uzun srmedi. Ve aklm bama geldiinde
Ranga, deimezlikle, beni bekliyordu. Kap ald ve ayan
da spor pabular, haki ortlu, ince uzun gen bir adam odaya
girdi.
Ranga Karakuran, diye kendini tantt Willin elini ska
rak.
Be dakika nce gelseydin, dedi Radha, Bay Bahuyla
tanma mutluluuna erecektin.
Demek buradayd, dedi Ranga yzn buruturarak.
Adam bu kadar m kt? diye sordu Will.
Ranga adamn kusurlarn bir bir sralad: A: Bizden
nefret eder. B: Albay Dipanm evcil akaldr. C: Tm petrol
irketlerinin gayriresmi szcsdr. D: Kocam domuz Radha
ya aslmt. E: Sada solda dinsel inanlarn glendirilmesi
gerektiini savunup durur. Bu konuda yaynlanm bir kitab bi
le var. Hem de, Harvard niversitesi lahiyat Fakltesinden
birinin nszyle. Bunlar Palanm bamszlna kar yrtlen
almalarn bir paras. Tanr da Dipanm Balaym (Mt
tefiki). Sanki neden sulular sulan konusunda akszl olmaz
lar? Btn bu byk lkclk laf salatas- Mide bulandnc.
Radha elini uzatarak gencin kulan kez serte bkt.
Gen adam, Seni gidi... diye girimiti ki, duraksad ve
glmeye balad. Aslnda ok haklsn, dedi. Yine de bu
kadar canm actman gerekmezdi.
Tepesi attnda hep byle mi yaparsn? diye Will Radha
ya sordu.
Olur olmaz zamanlarda, ya da deitiremeyecei aksaklk
lar karsnda tepesi atmsa, evet.
Will bu kez gence dnd. Ya sen, hi onun kulan ek
tiin oldu mu?

88

Ranga gld. Poposuna vurmay yeliyorum. Ama, ne ya

zk ki pek frsat kmyor.
Demek o senden daha dengeli.
Daha m dengeli? Olaanst aklbanda demeniz gerek.
Siz ise yalnzca normalsiniz.
Hatta ortann biraz solunda saylrm. Ban zntyle
sallad. Zaman zaman mthi canm sklyor- be para etme
zin teki olduuma inanyorum?
Oysa, gerekte yle deerli ki Manchester niversitesinden
biyokimya bursu kazand.
O byle, umutsuz, acnas gnahkr rol oynayarak ayak
la m a yattnda ne yaparsn? Kulan m ekersin?
Evet, dedi, ve... ite, baka eyler. Kz Rangaya,
Ranga da kza bakt. Derken ikisi de makaralar koyverdiler.
Anlald, dedi Will. Anlald. Bu baka eyleri gz
nne alrsak, diye srdrd, Ranga Paladan uzun sre ayn
kalmaya istekli mi?
Pek deil, diye itiraf etti Ranga.
Ama gitmesi gerek, dedi Radha kararllkla.
Orada mutlu olabilecek mi? diye sordu Will.
Ben de size bunu soracaktm, dedi Ranga.
Pekl, iklimden hi holanmayacaksn, yemekleri, grlt
patrty, kokular ve mimariyi beenmeyeceksin. Ancak, byk
bir olaslkla, iini seveceksin ve tantn insanlarn ouyla
iyi anlatn greceksin.
Ya kzlar? diye sordu Radha.
Bu soruya nasl bir yant istersin? ini rahatlatacak
palavralar m, yoksa gerei mi?
Gerei.
yle olsun canm. Gerek u ki, Ranga ok tutulacak.
Dzinelerle kz ona baylacak. stelik, bu kzlardan bazlar
adamakll ekici olacak. Eer onlarn ekiciliine kar koya
mazsa ne yaparsn?
Onun adna sevinirim.
89

Will bu kez de Rangaya sordu. Ya sen, Sen uzaktayken

Radha baka erkeklerle avunursa sevinir misin?
Sevinebilmek isterdim, dedi Ranga. Ama gerekten se
vinir miyim, bu baka mesele.
Radhadan ballk sz alacak msn?
Hibir konuda sz almayacam.
Senin sevgilin olduu halde mi?
O yalnz kendine aittir.
Ranga da yalnz kendine aittir^ dedi gen hemire. Dilediince davranmakta zgrdr.
Will Babsin ilek pembesi odasn anmsayarak abarth bir
kahkaha att. Ve her eyden ok, dilediinin tersini yapmakta
zgr, dedi. Bir gen yzden tekine bakt ve kukulu bir a
knlk okudu bu yzlerde. Deiik bir ses ve glmsemeyle ek
ledi, Hay Allah, unutmutum.' Biriniz olaanst dengeli, di
erinizse ortann yalnzca biraz solundayd. Hal byleyken, d
ardan gelme bu akl hastasn nasl olur da anlayabilirsiniz?
Ve, sorusunu yantlamalarn beklemeden, srdrd. Syleyin
bakalm ne zamandr... Sustu. Belki saygszlk ediyorum. Eer
yleyse kendi iime bakmam syleyin. Yine de, insanbilimi a
sndan, ne sredir dost olduunuzu bilmek isterdim.
Dost mu, yoksa ak m demek istiyorsunuz? diye sor
du gen hemire.
Her ikisi de.
Rangayla ben bebekliimizden beri arkadaz. Yatak ar
kadalmza gelince, o berbat beyaz saten pijama fasln say
mazsak, benim on be buuk, onun ise on yedi buuk yandan
beri sryor- iki buuk yldr.
Kimse size kar kmad m?
Neden kar kacaklarm?
Neden ya, diye yanklad Will. Ama benim geldiim
yerlerde hemen hemen herkes kar kard.
Erkekler arasnda ilikiyi nasl karlarlar? diye sordu
Ranga.
90

Kuramsal olarak, bu konu kz konusundan bile daha tabu

bir konudur. Ama uygulamada be, alt yz gen bir yatl okula
tkldklarnda neler olabileceini varn siz dnn. Burada da
bu tr eyler oluyor mu?
Evet
atm dorusu.
Neden ardnz?
Kzlara kolaylkla eriilebildiine gre...
Ama akn bir tr dierim dlamaz ki.
ki tr de trenize uygun mudur?
Pek tabi.
Demek Murugan bir baka pijamalya tutulsayd kimse
aldrmayacakt?
yi bir ilikiyse, evet.
Ne yazk ki, dedi Radha, Rani ocua ok ustaca
ilemiti. Murugan annesinden ve kendinden baka kimseye ilgi
duyamyordu.
Erkek arkadalar da m yoktu?
Belki imdi vardr. Bilemem. Tek bildiim, onu tandm
zaman yaamnda kimselere yer yoktu. Ne erkeklere, ne de kz
lara. Yalnz annesi ve mastrbasyonu ve Ermiler. Yalnz caz
plaklar ve spor arabalar ve Hier lkleri, byk bir nder
olup Palay modem devlet diye tanmlad bir eye dntr
me dleri.
d hafta nce, dedi Ranga, o ve Rani Shivapuramda,
saraydaydlar. Bir gurup niversiteliyi Muruganm dlerini din
lemeye ardlar: petrol, sanayileme, televizyon, silahlanma,
Manev Kalknma, falan.
Bari, yanda toplad m?
Ranga ban olumsuzca sallad. Kt, s, skc bir eyi
kim iyi, doyurucu, son derece ilgin bir eye yeler? Sizin
srat teknelerinize, televizyonunuza gereksinmemiz yok. Hele sa
valarnza, devrimlerinize, hortlattnz eskimi dncelere, po
litik sloganlarnza, Roma, ya da Moskova kaynakl fiziktesi

91

samalara hi, ama'hi zenmiyoruz* Maithuna nedir, bilir mi

siniz,
Maithuna m? Neyin nesi bu?
nce tarihesinden balayalm, dedi Ranga ve yeni
rendii bir konuda ders veren niversitelinin sevimli bilgiliiyle
aklamaya koyuldu. Budizm aa yukar bin iki yz yl nce
Palaya gelmi. Hem de, bize daha yakn olan Seylandan deil
de, Bengalden ve Bengal kanalyla Tibetten gelmi. Sonu:
Bizler Mahayana* kolundanz ve bizim Budizmimiz Tantra** ile
i iedir. Tantranm ne olduunu biliyor musunuz?
Will bu konudaki bilgilerinin ok yetersiz olduunu belirtti.
Dorusu, dedi Ranga, bilgilik kabuunu delip geen bir
kahkahayla, ben de sizin kadar biliyorum. Tantra ok geni bir
konu ve birok samalklar, bo inanlar ieriyor. Yine de zn
de ok tutarl. Eer Tantrikseniz, dnyadan elinizi, ayanz e
kip onun deerini yadsmazsnz. Gney Budizminin keileri gi
bi yaamm dnda bir Nirvana aramazsnz. Tersine, dnyay
bylesiliiyle benimseyip ondan yararlanma yplunu seersiniz;
yaptnz her ey, banzdan geen tm olaylar, grerek, duya
rak, dokunarak algladklarnz, size benliinizin tutsaklndan
zgrleme abanzda yardmc olur.
Gzel szler, dedi Will, kukusunu ortaya koyan bir
sesle.
Bunlar szde kalmyor ama, diye diretti Ranga. Ayrm
burada, diye ekledi- ve genlere zg bilgilik, yanda topla
ma abalarnn ateini sndrd. Sizin dnnzle bizimki bu
noktada farkllayor. Batl dnrlerin en bilgeleri bile iyi bi(*) Mahayana: Kuzey Budizmi. Byk kurtulu yolu anlamnda
dr. Budizmin balangtaki zgn biiminden farkllam,
gelimi biimi.
(**). Tantra: Hinduizmin bir kolu. Tantra doktrini tutkulardan
kurtulmann en doru, en kestirme yolunun isteklere kar
koymak yerine istekleri doygunlatrmak olduunu savunur;
bu doktrinde cinsel simgeler nemli bir yer tutar.

92

ffuV\ft'}GC*'\0L ^

j ltr a

rer konumacdan baka bir ey deildir. Doulu dnrlerin

ou konuma sanatm pek bilmezler, ama ne kar. nemli olan
konumak deil ki. O nlara kuramlar yararc ve uygulamaldr.
Tpk modern fizik kuramlar gibi- u farkla ki, bunlara uygula
ma alan ruhsal, sonular ise alglartesi aknlktr* Sizin metafizikileriniz insann ve evrenin yaradl zellikleri zerine
kuramlar gelitirip, ilkeler belirlerler; ama okuyucuya bu ilke ve
kuramlar dorulama yntemlerini gstermezler* Bizim ilkeleri
mizse onlar dorulamaya yarayan bir dizi ilemle desteklenmi
tir. rnek olarak Tat tvam asi- Sen de Osun ilkesini ele
alalm. Bu ilke bizim dnmzn temelidir. Tat tvam asi diye
yineledi. Doatesi dnde bir nermeyi andryor; ama, ger
ekte ruhsal bir deneyimi tanmlar ve bu deneyi yaayp zmseyebilmek iin bilinmesi gereken btn ilemler dnrlerimizce ayrntl biimde, aka anlatlmtr. yle ki, gerekli
ilemleri yerine getiren herhangi biri Tat tvam asi ilkesinin
doruluunu, geerliliini lebilir. Bu ilemler yoga, Zen, meditasyon veya belli koullarda, Maithuna adlarn alrlar.
Yine baladmz noktaya dndk. Maithuna nedir?
yisi mi Radhaya sorun?
WiU gen hemireye dnd, Nedir?
Maithuna, diye zenle yantlad, Ak Yogasdr.
Kutsal m, bedensel mi?
Byle bir ayrm yok.
in pf noktas da bu, diye sze kart Ranga. Maithu
na yaptnzda bedensel ak kutsal akla zdeleir.
Buddhatvan yoshidyonisansritan, diye alntlad kz.
Sanskriteyi kes de ne dediini anlayalm.
Ranga, Buddhatvan' nasl evirirsin?
Budalk, Budalamak, aydnlanp uyanma nitelii.
Radha onu onaylayarak WilTe dnd. Budalk yom'dedir*
demek oluyor.
7*j Yoni: Hindu Tanras akti'yi ve onun kiiliinde evrensel
diilik ilkesini simgeleyen stilize (biimsel) kadn cinsel or
gan.

93

Yonide mi? Will, Benares kentinde kambur bir satcdan

dairede alan kzlara ald lmsz Diilik simgesi kk ta
yontular anmsad. Sekiz annaya bir siyah yoni, on iki annaya
daha kutsa] saylan yoni-lingam.** Gerekten mi yonJde, yoksa
sz gelii mi?
Amma sama bir sorut dedi gen hemire, przsz, en
akrak bir kahkaha atarak. Bizim sz gelii sevitiimizi mi
sanyorsunuz yoksa? Buddhatvan yoshidyonisansritan, diye yi
neledi. Tmyle, kesinlikle gerek.
Oneida Derneini duymuluunuz var m? diye sordu
Ranga. Will bam, edi. On dokuzuncu yzyl Amerikan der
nekleri konusunda uzmanlam bir Amerikal tarihi dostu var
d. Peki, siz bunu nereden duydunuz? diye sordu.
Tm uygulamal felsefe kitaplarnda bu dernekten bah
sedilir. Temelde maithuna Oneida yelerinin Erkein Kendini
Tutmas olarak tanmladklar eydir. Bu da Roma Katoliklerinin coitus reservatusu ile eanlamldr.
Reservatus, diye yineledi gen hemire. Bu szck beni'
hep gldrr. Ne de tutuk bir gen adam! Yznde gamze
ler belirdi ve dileri beyaz beyaz ldad.
Samalama! dedi Ranga, kzgnlkla. Bu nemli bir
konu.
Kz zr diledi. Ne yapsm, reservatus gerekten ok,
glnt.
Ksaca, diye konuyu toparlad Will, maithuna arasz
bir gebelikten korunma yntemi.
Hepsi bu deil, diye atld Ranga. Maithuna ayn za
manda baka bir ey. ok daha nemli bir ey. niversiteli
bilgi delikanl yine ne kmt. Anmsayn, dedi, kendini
(**) Yoni-Lingam: Diilik ve erkeklik ilkelerinin btnlemesini
gsteren cinsel simge.

94

kaptrarak, Freudun bkmadan vurgulad noktay anmsa

yn.
Hangi nokta? O kadar ok nokta vurgulam ki.
ocuk cinsellii konusu. Hepimizde doutan varolan vetm bebeklik ve ocukluk dneminde yaadmz cinsellik, cin
sel organlar zerinde younlamamtr; tm rgenliimize ya
ylm bir cinselliktir. Kaltsal cennetimiz. Ama, ocuk by
dke cennet yitirilir. Maithuna bu yitik cenneti yeniden bul
mak, yaratmak iin gelitirilmi bir yntemdir. Radhaya dn
d. Senin bellein gldr. Uygulamal Felsefe kitabndaSpinozadan bir alnt vard. Nasld o?
Bedeni birok eyler yapabilecek dzeye getirin, diye ez
bere alntlad Radha.
Bu zihninizi mkemmelletirmenize yardm eder ve by
lelikle Tanry aklnzla sevebilirsiniz.
te btn yogalarn amac, dedi Ranga, maithuna da
hil.
Ve o gerek bir yogadr, diye srarla belirtti kz. Srekli
deiimcilerin yogas, gerekircilie inananlarn yogas, Tann a
knda kurtulu arayanlarn yogas kadar gerek. Aslnda, oukii asndan daha bile iyi ve yararl. nk maithuna onlar,
oraya ulatryor.
Oras da neresi? diye sordu Wl.
Oras Bildiin yerdir.
Neyi bildiin?
z varlnn bilincine vardn yer- ve ister inan, ister
inanma, Sen Osun, ve Ben de Oyum. O benim Gamzeler yine
belirdi, diler parldad. Ve O ayn zamanda odur, dedi Rangay gstererek. nanmak zor, deil mi? Gen adama dil
kartt. Ama yine de gerek.
Ranga glmsedi, uzanarak parmayla kzn burnunun ucu
na dokundu. Gerek olmakla kalmayp, aa vurmu bir Ha
kikat. Burnun ucuna parmayla hafife vurdu. Anlanm bir

95

Hakikat, diye yineledi. Onun iin sz ve davranlarna dikkat

et kk banm.
Kafam kurcalayan bir sorun var, dedi Will. Her ey
belli bir yntemle sevimeye balysa herkes neden aydnlanam
yor? Buna ne yant vereceksiniz bakalm?
Aklamas kolay, dedi Ranga.
Ama kz onun szn keserek, Dinleyin, dedi, Din
leyin!
Will kulak kabartt. Uzaktan, duyulur duyulmaz, ama yine
de anlalr biimde bir ses geliyordu, Palaya ilk geldiinde
onu karlayan o tuhaf, insan sesine benzemeyen ses. Dik
kat, diyordu. Dikkat. Dikkat...
Yine mi o allahn belas ku!
Ama btn giz onda sakl.
Dikkat? Ama az nce gizin zmn baka bir eye
balamtn. O tutuk gen adama ne oldu?
O yalnzca dikkat etmeyi kolaylatran bir yntem.
Ve gerekten kolaylatryor, dedi Ranga. Maithunanm
nemi urada. Sevimeyi yogaya dntren zel tekniinden
ok, bu tekniin salad uyanklkta. Kiinin kendi duyum
larna ve her duyumun zndeki duyum olmayana uyanma
snda.
Duyum olmayanla neyi kastediyorsun?
Benlikst blgemin duyumlarm iin salad hammad
deyi.
Benlikst blgenize de dikkat edebiliyorsunuz demek?
Elbette.
Will gen hemireye dnd. Ya sen?
Evet, benliime ve ayn zamanda benlikstme. Ranga
nn benliine ve onun benlikstne, Rangann bedenine, kendi
bedenime ve bedenimin btn duyumlarna. Ve aka ve dostlua.
Ve br insann gizemine- kendi benliimin dier yans, benlikstm olan o yabancya. Ve bu arada, duygucu, ya da daha
beteri, Rani gibi maneviyat olsaydm, ok kaba, irkin, duy
96

gusuz bulacam birok ayrntya da dikkat ediyorum. Bu ay

rntlar bence kaba, irkin deil, nk bilinli, uyank olduum
srece onlarn da dier eyler kadar gzel ve olaanst ol
duu gereine dikkat edebiliyorum.
Maithuna dhyanadr, diye belirtti Ranga. Yeni bir sz
cn her eyi aa kavuturmaya yeteceini dnyor ol
malyd.
Ama dhyana nedir? diye sordu Will.
Dhyana meditasyon, derin dncedir.
Meditasyon?
Wi, Charing Cross caddesi stndeki o ilek pembesi ak
yuvasn dnyordu. Orada geenleri anlatmak iin meditasyon
szcn semezdi dorusu. Ama, aslna bakarsanz, orada bi
le bir tr kurtulu, zgrleme bulmam myd. Porter Cini
reklammm deiken nn yol at yabanclama, o berbat
gnlk kiiliinden bamszlama deil miydi. Ancak, ne yazk
ki, ayn anda varlnn tmnden yabanclamt- sevgiden,
akldan, deer yarglarndan, ceset yeili, ya da scak pembede
yaanan, kendiliden geirici bir cokunun, ucuz, baya bir yanl
samann dnda tm bilincinden yabanclama. Radhann ay
dnlk yzne bakt. Ne mutluluk, ne inan! Hem de Bay Bahu
nun kararllkla dnyaya benimsetmeye urat gnaha deil
de, onun erinli, gnl aydnlatan kartna inan. ok doku
naklyd dorusu. Ama o etkilenmeyecekti. Noli me tangerebana ilime, iime karma- bu kesin bir buyruktu. Zihnini bir
baka odaa toplayarak, sorunu glnesi bir samala indirge
yerek iini rahatlatmaya alt. Kurtulmak iin ne yapmalyz?
Yant harfte gizli.
inden glerek, alayla sordu. Maithunay okulda renmi
olmalsnz?
Evet ya, okulda, diye yle bir doallkla yamtlad ki
Radha, Willin Rabelais zentisi ince alay boa kverdi.
Bu yntem herkese retilir, diye ekledi Ranga.
Maithuna eitimi ne zaman balar?

97/7

Aa yukar trigonometri ve ileri biyoloji ile ayn d

nemde, on be on be buuk yamzda.
Mailhunay renip hayata atldktan, evlendikten sonratabi, sizde evlilik varsa...
Oh, evet, evleniriz, diye gvence verdi Radha.
Evlendiinizde de maithuna uygular msnz?
Herkes deilse de ounluk uygular.
Srekli olarak m?
ocuk istedikleri zamanlar dnda, srekli.
ocuk istemeyen, ama maithuna dnda yenilik arayan
lar ne yapar?
Doum kontrol aralar,* dedi Ranga, ksa ve z.
Bu aralar kolayca bulunabiliyor mu?
Bulunmak ne kelimel Bunlarn datmn devlet stlen
mitir. Bedava, be kuru denmeksizin datlr- tabi, bunlarn
bedelinin vergilerimizden karlandm saymazsak.
Radha sze kart, Postac her ayba otuz gecelik gerek
sinimimizi kapmza brakr.
Ve bylece, bebekler de gelmez?
Yalnz istediimiz bebekler doar. Aileler en ok , ge
nellikle iki ocuk yapar.
Sonu olarak, dedi Ranga, sra istatistik bilgilere gelince,
yine bilgi renci kimliine brnerek, bizde nfus art hz
binde dolayndadr. Buna karlk, Rendangm nfus art
hz hemen hemen Seylann ki kadar: yzde . inin yzde iki,
Hindistann, yzde bir nokta yedi.
Bir ay nce indeydim, dedi Will. Geen yl da Hin
distanda bir ay kalmtm. Ondan nce de, Rendang ve Seylan
dan bile daha hzla reyen Gney Amerikay grmtm., i
nizde Rendang-Loboyu bilen var m?
Ranga ban eerek bildiini belirtti.
Rendangda gn kaldm, diye aklad. Sosyoloji
dersinde ilk altya girdiniz mi, d dnyann neye benzediini
grmenize frsat tanrlar.

98

Peki* d dnyay nasl buldun? diye sordu WilL

Ranga soruyu soruyla karlad. Rendang-Loboda iken
size gecekondu blgelerini gsterdiler mi?
Tam tersi, gecekondular grmemem iin ellerinden geleni
yaptlar. Ama onlar atlattm.
Evet, Rendang Dileri Bakanlndaki o tyler rpertici
kokteyl partiden oteline dnerken onlar nasl atlattm olanca
canllyla anmsyordu. Kalburst kiilerin bemen hemen t
m partideydi. Yrenin ileri gelenleri ve eleri- niformalar,
madalyalar, Dior giysileri ve mcevherler. Tm nemli yabanc
lar- srsne bereket diplomatlar, ngiliz ve Amerikal petrolc
ler, Japon ticaret heyetinin alt yesi, Leningraddan bir hanm
ecza uzman, iki PolonyalI mhendis, zellii Knpp von Bohlen
in kuzeni olmaktan ibaret bir Alman turist, Cezayirde ok nem
li bir Ekonomik Yardm Yrtm Birliini temsil eden ne idii
belirsiz bir Ermeni, mutluluklar yzlerinden okunan on drt
ek teknisyen ki, bu sonuncular geen ay Skodadan Rendanga
sevkedilen tanklar, toplar ve makineli tfeklerle gelmilerdi.
te bu insanlar, demiti kendi kendine, Dileri Bakanlnn
mermer merdivenlerinden zgrlk alanna inerken, ite dnya
mz ynetenler. milyar insann yazgs bu bir avu politika
cnn, birka bin milyonerin, generalin ve tefecinin eline kal
m. Sizler, bu dnyann siyanrleri- ve siyanr asla, ama asla
az sulandran tadm yitirmeyecek.
%Kokteyl partinin gz alc ltsndan sonra, kahkahalardan
ve yiyeceklerin ve Chanel parfm srnm kadnlarn i bayl
tan kokularndan sonra, yepyeni Adalet Saraynn arkasnda ka
lan darack sokaklar bsbtn karanlk ve grltl, Bamszlk
Bulvarnda, palmiyelerin dibinde geceleyen acnas serseriler Kalkta sokaklarnda yl cesetler gibi uyuyan umutsuz kalabalk
tan bile daha yitik, Tanr ve insan tarafndan bsbtn terkedil
mi grnyorlard. Ve birden, o kk olan anmsad. Onu
tayan kendisi kadar kk ablasnn srtndan kayp, dt
nde, berelenmi, sarslm, yerden kaldrd i karnl olan.

99

ocuu kaldrarak, minik ablasnn da yardmyla evine gtr

m ve (uyuz kafalar sayabildii kadanyla) dokuz kiiye yuvalk eden penceresiz bir izbeye indirmiti.
Bebekleri yaatabilmek, dedi, hastalan iyiletirmek, la
mlarn ime sularna karmasn nlemek- insan bu znde
yararl eylerle ie balyor. Ama neye yarar? Sonu, yoksulluk
ve sefaletin artmas, uygarln giderek yok olmas. Bu Tanry
mthi elendiren bir tr eek akas olmal.
Gen dostlarna o gergin, rktc srtyla bakt.
Tanry bu ie kartrmayn, dedi Ranga, serte. Bu ev
rensel deil, kesinlikle insan yaps bir aka. Bu iler, ekim
kuramna, ya da ikinci termodinamik yasasna benzemez. An
cak insanlarn aptalca davranlar nedeniyle olurlar. Biz, Pala
da bu tr eylerin olmasna izin vermedik, onun iin bu oyun
bizim stmzde oynanmad. Aa yukar yz yldr evre sa
lna nem veriyoruz- stelik, halen ar artm bir nfusumuz
yok, yoksul deiliz ve dikta ile ynetilmiyoruz. Tm bunlarn
nedeni ok ak- aklc ve gereki davranmay setik.
Nasl oldu da bu seimi yapabildiniz? diye sordu Will.
Uygun insanlar, Uygun zamanda akllarn kullandlar,
dedi Ranga. Ancak, unu da belirtmek gerekir ki, ok ansly
dlar. Aslnda, genel olarak Pala ok anslyd, ncelikle, kim
senin smrgesi olmam. Rendangn harika bir liman vardr.
Bu da ortaalarda Araplar balarna sard. Bizim limanmz
yok, bu nedenle Araplar bize dokunmadlar ve biz de dinimizi
koruyabildik. Halen Budist, ya da iva dinindeniz, tabi, Tantrik
Agnostik (Bilinemezci) olmadmz srece.
Kendinizi byle mi tanmlarsnz? diye sordu Will, Tant
rik Bilinemezcisi?
Evet, hem de Mahayana eklentileriyle, diye aklad Ranga. Her neyse, Rendangdan bahsediyorduk. Araplardan sonra
Portekizliler geldi. Biz yine kurtulduk. Liman yok, Portekizliler
de yok. Buna bal olarak, Katolik aznlk da yok, insanlarn an
reyip insanlk d yoksullua dmelerinin Tanr buyruu ol

100

duu yolunda dinsel yutturmacalar da yok, doum kontroluna

kar rgtl direni de. yi yazgmz bu kadarla da kalmyor:
Seylan ve Rendang yz yirmi yl sren Portekiz istilasndan sonra
HollandalIlarn eline geti. HollandalIlardan sonra da ngilizlcr
geldi. Biz bu yaylmaclardan da paamz kurtardk. Ne Hol
landalI, ne ngiliz ve bylece, ne byk iftiler, ne toprak k
lelii, ne dsatma ynelik bol para getiren rnler, ne toprak
erozyonu. Ayrca, ne viski, ne Kalvincilik, ne frengi, ne de ya
banc yneticiler. Kendi yolumuzu kendimiz izebildik, kendi so
runlarmzn sorumluluunu kendimiz stlendik.
Gerekten de ok anslymsnz.
Bu byk ansn stne, bir de Dzeltimci Murugan ile
Andrew MacPhaiPin ynetimdeki alas baarlarn eklemeli,
diye srdrd Ranga. Dr. MacPhail size byk dedesinden
bahsetti mi?
Yalnzca birka szckle deindi.
Deneme Merkezinin kuruluunu anlatt m?
Will olumsuzca ban sallad.
Deneme merkezinin nfus planlamasyla yakn ilikisi var
dr, dedi Ranga. Her ey bir ktlkla balam. Palaya gel
meden nce Dr. Andrew birka yl Madrasta yaar. Oradaki
ikinci ylnda Muson rzgrlar esmez olur. Ekinler kavrulur*
sarnlar, kuyular kurur. Zenginler ve ngilizler dmda kimse
yiyecek bulamaz. nsanlar sinek gibi topluca lrler. Dr. Andrevvun anlarnda bu ktlkla ilgili ok nl bir blm vardr.
Bir betimleme, ve sonra bir yorum. ocukluunda pek ok
vaaz dinlemek zorunda kalm ve alktan len Hintlilerle ilgile
nirken, bunlardan biri aklna taklm. nsan yalnz ekmekle
yaayamaz- vaazn konusu buymu ve vaiz yle etkili konumu
ki, vaazn sonunda mezhebine epey yanda toplam. nsan
yalnz ekmekle yaayamaz. Ama Dr. Andrew o ktlk anmda
aym ki, ekmek olmadan zihin, ruh, i aydnlanma, Cennetteki
Babamz da olamaz. Yalnzca alk, umutsuzluk, kaytszlk ve
lm vardr.
101

Al sana bir evrensel eek akas daha, dedi Will. s. telik, bunu biimlendiren sann ta kendisi. Varlkl olanlara
verilecektir, varl olmayanlardan ise ellerindeki de alnacaktr >
- ellerinde olan ancak ucu uuna insanca yaamaya yetse bile.
Bu Tanrnn oyunlar arasnda en acmasz ve en yaygn olan'..
Bu pis oyunun dnyann her yannda milyonlarca erkek ve ka
dna, milyonlarca ocua oynandn grdm.
yleyse, ktln Dr. Andrew zerinde ne denli silinmez
bir iz braktn anlayabilirsiniz. O ve dostu Raca, Palada en
azndan her zaman ekmek bulunabilmesi iin almaya karar ver
miler. Bunu salamak iin de Deneme Merkezini kurmular.
Tropiklerdeki Rothamsted ok baarl olmu. Birka yl iin
de yeni pirin, msr, akdar, ekmek aac trleri gelitirilmi.
Daha verimli sr ve tavuk trleri yetitirilmi. Gbreleme ve
retimde yeni yntemler denenmi; yle ki, ellili yllarda Berlin
in dousunda ilk sperfosfat fabrikas bu adada kurulmu. B
tn bu gelimeler sonunda insanlarmz daha iyi beslenir, daha
uzun yaar, daha az ocuk yitirir olmular. Tropik blge Rothamstedinin kuruluunun onuncu ylnda Raca bir nfus saym
yaptrm. Yz yldr nfus pek deimezken, artk artmaya ba
lam. Dr. Andrew elli, altm ylda Palann Rendangm bugn
k durumunu andran mikrop yuvas bir gecekondu blgesine
dneceini ngrebilmi. Ne yaplmalyd? Dr. Andrew Malthusun retisini iyi biliyormu. Besin retimi aritmetik art
gsterir; nfus ise geometrik art gsterir. nsann iki seenei
vardr; ya sorunun zmn doaya biralar ve doa da all
m yntemlerine, ktlk, salgn hastalk ve savaa bavurur; ya
da (Malthus din dm olduundan) insan kendi trnn say
sn nefis hakimiyeti yoluyla belli bir dzeyde tutar.
Nefis hakimiyeti, diye szckleri yayarak,, alayla yineledi
gen hemire. Nefis hakimiyeti! Sz aramzda, diye ekledi,
Dr. Andrew Racann on alt yandaki krpecik kzyla daha
yeni evlenmiti...
Ve bu da, dedi Ranga, Malthus kuramm yeniden gz

102

den geirmesi iin iyi bir nedendi. Bir yanda alk, bir yanda
cinsellikten kanma. Malthus kskalar arasnda daha iyi, daha
zevkli, daha insanca bir orta yol olmalyd. Tabii ki o gnlerde
dahi, lastik koruyucular ve sperm ldrclerden bile nce, by
le bir yol vard. Sngerler, sabun, yalanm ipekten koyunun
kr barsana kadar, akla gelebilecek her trl su geirmez
maddeden yaplm koruyucular yaygnd. Tadevri doum kont
rolnn tm silahlar.
Peki, Raca ve tebas Tadevri doum kontrolne nasl
tepki gsterdiler? Dehete kaplmadlar m?
Yok canm. ok iyi birer Budisttiler ve her iyi Budist
gibi remenin ertelenmi kym olduunu biliyorlard. Doumlm dngsnden kmak melnden geleni yap ve Tanr aKna, dngye fazladan kurbanlarn girmesini nle. Iy bir Bu*d!st ifi doum kontrolnn doaotes geerlilii vardr. Pirin
yetitiricisi kyl bir toplum iin ise sosyal ve ekonomik geer
lilik tar. Tarlada almaya, yal ve ocuklara bakmaya yeterli
sayda gen nfus gereklidir. Ama genler ok oalrlarsa ne
yallar, ne emekiler, ne de onlarn ocuklar yeterli besin bu
labilirler. Eskiden iftler alt ocuktan iki tanesini yaatabi
lirlerdi. Sonra sular temizlendi, Deneme Merkezi kuruldu. Doan
her alt ocuktan bei yetikin olmaya balad. Eski reme d
zeni geerliliini yitirdi. Tadevri doum kontrolnn tek tepki
uyandran yan incelikten yoksun olmasyd. Allahtan daha este
tik bir seenek vard. Raca Tantrizmin inceliklerini bilen bir
kiiydi ve ak yogasn renmiti. Dr. Andrew bylece maithuna
ile tant ve gerek bir bilim adam olduundan, bu yntemi de
nemeyi kabul etti. O ve gen kars gerekli eitimi grdler.
Sonu?
okulu bir beeni.
Zaten, bu konuda herkesin ortak tepkisi bu, dedi Radha.
Hadi, hadi, brak u genellemeleri! Kimi byle dnr,
kimi baka trl. Dr. Andrew maithuna yandalarndand. Bu
konuyu enine boyuna tarttlar. Sonunda gebelii nleyici ara-

103

larn eitimle aym biimde ele alnmasnda karar kldlar: bedel*

siz, vergilerle desteklenen ve zorunlu olmamakla birlikte, olabil
diince yaygn. Daha incelikli yntemler arayanlar iin ise ak
yogas eitimi yaplacakt.
imdi bana bu kararlan yrtebildiklerini mi sylyor
sunuz?
Bu pek de zor olmad. Mcthuna dinsel treye uygundu.
Kimsenin dine aykr davranmas istenmiyordu. Tam tersi, ok
zel, ayrcalkl bir ey renerek sekinlere katlma frsat ve
riliyordu onlara.
Ve en nemli noktay gzden karmayn, diye sze ka
rt gen hemire. Kadnlar asndan- hem de tm kadnlar,
genellemelere kar karsan k- ak yogas kusursuzluk, dei
ip kendi kalplarn aarak btnlenmek demektir. Ksa bir
suskunluk oldu. Ve artk, diye ekledi deiik, canl bir sesle,
senin len uykusu zamann geldi de geiyor.
Siz gitmeden nce, dedi Will, bir mektup yazmak isti
yordum. Patronuma hayatta olduumu ve vahi yerlilerce yen
me tehlikesiyle kar karya bulunmadm belirten ksack
bir not.
,
Radha Dr. Robertin alma odasmda biraz arandktan
sonra kt, kalem ve bir zarfla geri geldi.
Veni, vidi,* diye karalad Will. Raniyle ve yirmi bin do
lar bahi karlnda iimizi greceini syleyen Rendangl i
birlikisiyle tantm. Grmeleri bu fiyat zerinden srdreyim
mi? Eer nerdiiniz mal O.K. diye tellerseniz ie giriece
im. Mal iin aceleye gerek yok derseniz ii brakacam. An
neme iyi olduumu ve yaknda yazacam bildirin.
Tamam, dedi adresli, mhrl zarf Rangaya uzatrken.
Sizden bir pul alp bunu yarnki uaa yetiecek biimde pos
talamanz rica ediyorum.
Bu ii oldu bilin, diye sz verdi Ranga.
Will gen iftin ardmdan bakarken vicdannda bir sz
duydu. Ne de sevimliydiler. Oysa o, Bahu ve tarih gleriyle

104

ibirlii yaparak onlarn dnyasn altst etmeyi kuruyordu.

Adam sen de, o yapmasa naslsa bakas yapacakt bu ii. ste
lik Joe Adelhyde petrol iletme hakkn elde etse bile, al
tklar yntemle sevimeyi srdrebilirlerdi. Ya srdremezler
se?
Gen hemire kapda duraklayarak, Artk okumak yok,
dedi ve parman sallad. Uyuman gerek.
Ben gndzleri uyuyamam, diye kar koydu Will, bu
kar kta sapka bir doyum bularak.

7
Gndzleri uyuyamazd; ama gzn atnda saat drd yir
mi be geiyordu ve kendini olaanst din hissediyordu. Ya
rm brakt Gerek zerine Notlarn okumay srdrd.
Tanrm bize inan bala ve bizi inantan sakn.
Bu sabah burada kalmt; imdi yeni bir blm bahyordu,
beinci blm.
,f Olduumu sandm kii ve fizvarlfrm - diSer bir deyile, ac
yp arnn fiili m Olduumu sandm, kiinin ektii aclarn aa
yukan te biri kanlmazdr. JBn.aJnsan olmann doas
gereidir; zgrleme peinde koarken .doa yasalarna baml,
geri dndrlmez zaman iinde, esenliimize, .tmyle kaytsz bir
evrende yalla ye lmn kanlmazlna doru ilerlemeye
mahkum, sezgili ve bilinli, varlklar olmamzn bedelidir. Ac
larn te ikisiniyse kendimiz yaratrz ve evrensel adan bakl
dnda, bunlar kesinlikle gereksizdir. p*

Will sayfay evirdi. Bir yaprak kayarak yataa dt. Eli

ne alp bir gz att. Kk, dzgn bir yazyla yirmi satr ve
sayfann dibinde S.M. harfleri, zel bir mektuba benzemiyordu;
bir iirdi ve bu nedenle rahata okuyabilirdi. Okudu:
Biryerde, yabans sessizlik ve geen Pazar ayininin
Bir milyon yz bin vaaz arasnda;

106

Biryerde
Calvin*in Isa yorumu (Tanr yardmcmz olsun)
ve kertenkeleler arasnda;
Biryerde, grme ve konuma arasnda, biryerde
Kirli, vck vck sz birikimimizle
lk yldz ve iek glgeleri evresinde
Dnenen iri pervaneler arasnda
O aklk uzanr, artk ben olmayan ben*in
Her eye karn anmsad
Bir ak gecesinde varlan kar kyda,
Ve rzgr dinlerken, bir baka geceyi,
Karanlkta uykusuz, koynumda lm,
Dulluun ilk gecesini anmsarm.
Benim, benim, tm kanlmazca benim;
Ama ben, artk ben olmayan ben,
Dncem ve suskunluk arasnda bu aklkta
Benim olup da yitenleri, acy ve mutluluu grrm
Alp ayrlarnda ldayan da ieklerince
Hznl, el dememi ve apak.
Will, Da ieklerince, diye geirdi iinden ve on iki
yandayken sviredeki o yaz tatilini dnd: deiik iek
leri, ngilteredekilere hi benzemeyen kelebekleriyle Grindelwaldm tepesindeki ayr anmsyordu; koyu mavi g, gnein
parltsn, vadinin tesinde ak ltl ulu dalar. Ve babas, gr
nmn Nestle stl ikolatas reklamlarn andrdm syle
miti. Yznde tiksintiyle, Gerek ikolata bile deil, diye
stelemiti, Stl ikolata. Sonra annesinin beceriksizce (zaval
lck!) ama sevecen bir titizlikle zerinde alt suluboya re
simle alay etmiti. Nestl6nin geri evirdii stl ikolata res
mi. Derken sra Wille gelmiti. Azn ak, ayran budalas
gibi dolanacana neden bir kez olsun akllca bir ura aram
yorsun kendine? rnein, Almanca dilbilgini ilerletsene. Ve srt
antasnn dibinden, kat yumurtalarn ve sandvilerin arasndan

107

o nefret edilesi kk, kahverengi kitab kartmt. Ne sevimsiz

bir adamd! Ama Susila haklysa, bunca yldan sonra onu ltl
bir da iei gibi grmesi gerekirdi- Will. iirin son dizesine
yeniden gz att- Hznl, el dememi ve apak.
Selam... dedi tamdk bir ses.
Will kapya bakt. Ben de imdi seni dnyordum,
dedi. Daha dorusu yazdklarn okuyordum. Susilann gre
bilmesi iin kd kaldrd.
Susila bir gz att. Ah, o mu, dedi. Yalnzca iyi niyet
iyi bir ozan olmaya yetseydi! ini ekerek bam sallad.
Babam bir da iei olarak dlemeye alyordum,
dedi Will. Ama, gzmde canlandrabildiim tek ey irikym
bir hergele.
Hergeleler bile da iekleri olarak grlebilir, dedi Su
sila.
Herhalde yalnzca iirinde sz ettiin o yerde- dnce
ve suskunluk arasndaki aklkta.
Susila bayla onaylad.
Oraya nasl varlr?
Oraya varlmaz, oras sana gelir. Daha dorusu oras
aslmda burasdr.
Sen de tpk gen Radha gibisin, diye yaknd Will. Ra
cann, kitabnn banda anlattklarm papaan gibi yineleyip du
ruyorsunuz.
Eer durmadan yineliyorsak, dedi Susila, bu, yazlanlar
gerei dile getirdiindendir. Bunlan yinelemeseydik gereklen
yadsm olurduk.
Kimin gerekleri? diye sordu \yill. Benim deil.
Doru, bu anda senin deil, diye ona katld kadm.
Ama Racann tlerini tutar, uygularsan senin gereklerin
olabilirler.
Senin annen ve babanla sorunlarn oldu mu? diye sordu
Will, ksa bir suskunluktan sonra. Yoksa, teden beri hergele
leri da iekleri olarak m grrsn?

108

O yalarda gremezdim, diye yantlad kadm. ocuklar

kicidirler.. nsan olmann.. n koullarn, renmemizin. bedeli.-,
dir bu. Hergeleleri da iekleri, daha dorusu, hem hergeleleri
hem de da ieklerini Da iekleri olarak grmek, bu zamanla
renilen bir beceridir.
yleyse ailene kar tutumun neydi? ekilmeze gler yz
le katlanmaya m altn? Yoksa annen ve baban dayanlabilir
cinsten kimseler miydi?
Tek tek dayanlr gibiydiler, dedi Susila. zellikle ba
bam. Ama bir araya geldiklerinde ekilmez oluyorlard- nk
birbirlerine dayanamyorlard. Ar iine kapank bir adamla
evli, canl, neeli, girgin bir kadm, yle ki srekli adamn sinirine
dokunuyor- bana yle geliyor ki, yatakta bile. Kadn durmakszn
iliki kurmaya abalarken erkek her trl yaknlamadan kayor.
Bunun sonucunda da adam kadm s ve itenliksiz, kadn da
adam duygusuz, kibirli, insanca duyarlktan yoksun buluyor.
Dorusu sizlerin bu kmaza saplanacam ummazdm.
Aslnda saplanmayz, diye inanca verdi Susila. Gen
lere yaradl ve yapca kendilerindh.farf1, kiilerdsn(6F bkJleyebilecekleri zellikle retilir. Ne yazk ki bazen bu ders
lerin de etkisiz kald olur. Dahas, baz durumlarda taraflarn
ruhsal yaplarn uzlatrmak olanakszdr. Her neyse, annemle
babam hibir zaman geinemediler. Birbirlerine ak lmulardnedenini ancak Tanr bilir! Ama bir araya geldiklerinde babama
ulaamamak annemi knyor, annemin ar dosta yaklamysa
babanm utan ve honutsuzlukla bsbtn iine kapanmasna
neden oluyordu. Ben hep babam tutmuumdur. Yap ve yarad
l olarak ona yaknm, anneme hi benzemem. Daha kk bir
ocukken onun taknlklar karsnda nasl kabuuma ekildi
imi anmsyorum. zel yaammza srekli karr, bize rahat
vermezdi. Hl da yledir.
Onu sk sk grr msn?
ok seyrek grrz. Kendi ii ve arkadatan var. Bi
zim dnyamzda Anne yalnzca bir ilevi belirler. Bu ilev ta

109

mamlandnda Anne sam battal olur; bir zamanki ocuk

ve anne diye adlandrd kadn yeni bir iliki kurarlar. Eer
iyi anlayorlarsa grmeyi srdrrler. Eer anlaamyorlarsa
koparlar. Kimse onlarn birbirine baml olmasm beklemez ve
bu bamllk sevgiyle e tutulmaz- dahas, pek vlesi bir ey
olarak grlmez.
Yani imdi her ey yolunda. Ama ya gemi? ocukluun,,
aralarndaki uurumu aamayan iki kii arasnda yafaSgm gnler? Ben bunun ne demek ldn iyi bilirim- allann tersine
sonulanan peri masal, Ve bylece sonsuza dek mutsuz yaa
dlar.

Eminim ki, dedi Susila, Palada domu olmasaydk biz

de sonsuza dek mutsuz yaardk. Oysa, tm koullar dnrsek,
olduka ucuz kurtulduk.
Bunu nasl becerdiniz?
Biz bir ey yapmadk ki; her ey bizim admza yapld.
nsann kendi yaratt, gereksiz aclardan kurtulmas konusunda
Racann yazdklarn okudun mu?
Will ban edi. Sen geldiinde o konuyu okuyordum.
Eski kt gnlerde, diye srdrd kadn, Pala aileleri
de bugn sizde olduu kadar ezici, zorba reten, yalanc yaratan
trdendi. Dorusu, yle berbattlar ki Dr. Andrew ve Dzeltimci
Raca onlar elden geirmek zorunluluunu duydular. Budist t
reler ve ilkel ky toplumculuu, ustaca aklcln gereklerine
uyduruldu ve bir kuak iinde tm aile yaps kkten deiti
rildi. Bir an durup dnd. Kendi durumumla rnekleyerek
aklamaya alaym, dedi sonra. Birbiriyle anlaamayan, s
rekli birbirine ters den ve kavga eden iki insann tek ocu
unun durumu. Eskiden olsayd bu koullarda yetien kk bir
kz, ya bir insan yknts, ya bir asi, ya da ister istemez dzene
boyun een ikiyzlnn teki olurdu. Yeni dzende gereksiz ac
lan ekmek zorunda braklmadm. Yklmadm, bakaldrma ya
da boyun eme ikilemiyle kar karya kalmadm. Neden? n-

*Vi*V.I<Or^- .V ;v :'

110

k, ilk admlarun attm andan balayarak, kama -zgrl

_ tannd.bana.
Kamak m? diye yanklad Will. Kamak! nanlmaya
cak denli gzel bir dnceydi bu.
Yeni aile yapmz ka ierir. Baba evi, scak yuva
dayanlmaz olduunda ocuun dier yuvalarndan birine tan
masna izin verilir, dahas, ocuk aka buna zendirilir- ve bu
zendirme kamuoyunun olanca arlyla desteklenir.
Palal ocuklarn ka evi olur ki?
Ortalama yirmi.
Yirmi mi? Aman Tanrm!
Hepimiz birer KEEKe yeyiz- yani Karlkl Evlt Edin
me Kulb. Her KEEK on be, yirmi be iftten oluur. iei
burnunda gen evliler, ocuk byten orta yal iftler, dedeler,,
nineler, byk dedeler- kulpte herkes birbirinin ailesidir. Kan
bayla bal olduklarmzn dnda hepimizin payna birok an
neler, babalar, teyzeler, amcalar, aabeyler, ablalar, bebekler veher yata ocuklar der.
Will ban sallad. Bir aile yetmezmi gibi yirmi aile.
/ Ama eskiden o bir aile sizinkine benzerdi. Bizim yirmi
ailemizin hepsi bize uygundur. Sonra, yemek kitabndan bir
tarif okurcasna, ktidarsz bir bordro mahkumu, doyumsuz bir
dii, iki ya da (istee bal) kk televizyon hastas alnz;
Freudculuk ve sulandrlm Hristiyanlk karmnda dinlendi
riniz; sonra drt odal bir apartman dairesine skca kapatarak
kendi suyunda on be yl hafif atete piiriniz. Bizim yemek
reetemiz ok baka. 4Yirmi kadar cinsel yaamnda doyumlu
ifti ve ocuklarm alnz; eit llerde bilim, sezgi ve nee
ekleyiniz; Tantrik Budizme batrarak zerini kapatmadan ak
havada, canl sevecenlik atei stnde dilediiniz kadar piiri
niz. t
Bu kapaksz tencereden kan ne? diye sordu Will.
Bambaka bir aile. Sizin aileniz gibi kapal, nceden
belirlenmi, zorunlu deil. Geni, yazgsal olmayan, gnll bir

111

aile. Yirmi ift anababa, sekiz dokuz tane eski anne ve baba,
krk elli tane her yatan ocuk.
Kiiler yaamlar boyunca ayn kulbe mi bal kalrlar?
Elbette deil. Yetien ocuklar kendi ana-babalarma ,ya
da kardelerine bal kalmazlar. O kulpten ayrlarak baka bir
yetikinler, yatlar ve kkler topluluuna katlrlar. Bu yeni
ailenin yeleri de onlar ve zaman gelince onlarn ocuklarn
evlat edinir. Mikro-kltrlerin kaynatrlmas toplumbilimcileri
miz bu ilemi byle adlandryorlar. Kendi apnda, deiik tr
de msr, ya da tavuklarn melezletirilmesi denli verimli bir i
lem. Daha sorumlu guruplarda daha salkl ilikiler, daha derin
bir anlay, daha ok ilgi. lgi, anlay ve hogr KEEKin
bebeklerden yzyllk yallara kadar her yesine uzanr.
Yzyllk m? Sizde ortalama yaam sresi ne kadar?
Sizdekinden birka yl daha uzun, dedi Susila. Yzde
onumuz altm bein zerindedir. Yallar alamaz duruma d
nce yallk denei alrlar. Ama elbette denek vermekle
sorunlar zlmez. Onlarn yeterliliklerini snayacak yararl u
ralara gereksinimleri vardr; sevmek ve sevilmek isterler. KEEK
bu gereksinimleri karlar.
Bu anlattklarn, dedi Will, Yeni in komnlerinin ta
ntm kitapklarn artryor.
KEEK ile komn arasnda dalar kadar fark var. KEEK
devlet eliyle deil, kendi yelerince ynetilir. stelik biz askeri
dzenden yana deiliz. Amacmz iyi parti yeleri deil, iyi
insanlar yetitirmek. Biz dogmalar alamayz. Ve, son olarak,
ocuklar ailelerinden kopartmayz- tam tersi, ocuklara fazladan
anababalar, anababalara da fazladan ocuklar veririz. Bylece, be
bekliimizden balayarak daha geni bir zgrlk ortamnda yaa
rz; yamz bydke zgrlklerimiz geniler ve yaam deneyi
mizi eitlendirme olanamz olur, daha ok sorumluluk yklene
biliriz. indeyse zgrlk sz konusu deildir. ocuklar devlete
atanan ve grevleri devlete sadk hizmetkrlar yetitirmek olan be

112

bek evcijletiricilerine verilir. Sizde durum ok daha iyi- iyi

ama yine de yeterince iyi deil. Devletin atad bebek evcilletiricileriniz yok; ama toplumunuiz ocukluunuzu deimez
bir anne-baba-karde lemesinden oluan kapal bir ailede ge
irmeye mahkum ediyor sizi. Kaltmla nceden belirlenen bu
aile size sokuturuluyor. Ondan kurtulamazsmzjbir, n ojsun
kip banz dinleyemezsiniz, trel ya dajrt^^..i)iaxad6i-..
im gereksindiinizde bakalarna gidemezsiniz. Bu da bir tr
zgrlk- ancak telefon kulbesinde.
Hem de, diye Will aynntlad, (kendi durumumu an
latyorum) her eye burun kvran bir kabaday, bir Hristiyahlk
kurban ve kabadaynn korkusuyla, kurban anneni duygu s
mrs arasnda sarsaklaan, sersemleen bir kzkardele ayn
telefon kulbesinde kilitli. On drt yamda, teyzem bize kom
u gelene kadar "hi uzaklamadan iinde yaadm yuva buy
du.
Ve elbet,, talihsiz, anahaban.da.senden.kurtulamyorlardus
Bu pek doru deil. Babam ikiye, annemse Anglikanizme smyordu. Ben en ufak bir hafifletici nedenden yararlanmakszn tamamlamak zorunda kaldm hkmllm. On drt
j boyunca ailemin esiriydim. Seni yle kskanyorum ki! Kuar kadar zgrmsn!
Duygusallama! Gelimekte olan bir insann, gelecein kadmnn olabilecei kadar zgrdm- daha ok deil. Karlkl
"evlt edinme" clflSn I&acsShdara ve anababa yetersizliinin
douraca kt sonulara kar gvence altna alr. Ama ei
tilmelerine, sorumluluk almalarna engel olmaz. Hatta, ocuk
larn ykmllklerini arttrr; onlar eitli skdzenlerle kar
karya brakr. Sizin yazgsal, kapal ailelerinizde ocuklar,
senin de belirttiin gibi, deimez nababalardan oluangardyanlarn gzetiminde uzun bir hkmllk dnemi yaarlar. El
bet, bu anababa gardiyanlar iyi, akll, bilge olabilirler. Bu du
rumda ocuklar pek ypranmadan bu dnemi atlatabilirler. An
cak, aslnda anababalarm ou iyi, akll ye bilge deildir. Genel-

113/8

j ikle iyi niyetli fakat aptal, ya da hem iyi niyetli deil,_hem ugEt
r, veya sinir hastas, dda, bazen btnyle k t y a da zr
delidirler. Yasalar, treler ve dinsel gerekelerle bunlarn insaflanna braklan gen hkmllerin Tanr yardmcs osun! jlmdi de Byk, ak, gnll aileyi ele alalm. Ne telefon kulbeleri, ne de deimez gardiyanlar. Burada ocuklar toplumun i
levsel bir modeli iinde yetitirilirler, bydklerinde iinde ya
ayacaklar evresel koullarn kk boyutlu, ama geree uyun bir modeli. Kutsanm, Salkl, btn- ayn kk
ten tretilmi, ayn anlamn ayn armlarm ileten szckler.
Dilbilimsel olarak ve gerekte bizim ailemiz, yani geni, gnll
aile, kutsanm ailedir. Sizinkininse hibir kutsal yan yok.
Amin, dedi Will, ve yine kendi ocukluu, ve Raninin
penelerinde inleyen zavall Muruganck geldi akima. Ksa bir
duraksamadan sonra sordu, ocuklar eitli yuvalarmdan biri
ne tandklarnda neler olur? Orada ne kadar kalrlar?
Duruma bal. Benim ocuklarm benden usandklar za
man ancak bir iki gn evden uzaklarlar. nk, aslnda evde
ok mutludurlar. Bense deildim, ve evden ayrldmda bir ay
sresince geri dnmediim olurdu.
Bu sre iinde sana anababalk edenler z anne ve baba
na kar sana arka karlar myd?
Ama herhangi birine kar tavr almak deildir. Arka
klan yalnzca akl ve iyi duygular, kar konulan ise mutsuzluk
ve bu mutsuzluun giderilebilir nedenleridir. Bir ocuk kendi
evinde mutsuzsa, onun iyilii iin ellerinden geleni yapan on be,
yirmi ikincil aile salarz ona. Bu arada anne ve baba bal bu
lunduklar KEEK'ten psikolojik yardm grrler. Birka hafta
iinde anababalar ocuklaryla, ocuklar da anababalaryla bir
araya gelmeye hazr olurlar.. Ancak, ocuklarn yalnzca sorun
lar karsnda gnll ailelerine bavurduklarn dnmemelisin.
Bunu srekli yaparlar, deiiklik istediklerinde, ya da yeni dene
yimler edinmek iin. Ama bu bir komuculuk oyunu deildir. Ku
lp iinde hangi aileye giderlerse gitsinler, haklarmm yamsra

114

ykmllkleri de vardr- evin kpeini fralamak, ku kafes

lerini temizlemek, anne i yaparken bebee gzkulak olmak gi
bi. Ayrcalklar ve grevler- ama sizdeki gibi havasz bir telefon
kulbesinde deil.Her kuaktan insann ve bir dzine deiik be
ceri ve yetenein rneklendii ve ocuklarn insan yaamnda
nemli ve etkin her tr eylem ve acy- alma, oyun, sevgi, ya
llk, lm- yaayarak zmsedikleri byk, ak, yazgsal olma
yan, gnll bir ailede ayrcalk ve grevler. Dugald ve Dugaldn annesini dnerek bir sre sustu; sonra sesini deitire
rek sordu, Ya sen naslsn? Aile konusuna yle daldm ki, ha
trn sormay unutmuum. Son grmemize oranla ok daha
iyi grnyorsun.
Dr. MacPhailin sayesinde. Ve yeterlik belgesi olmakszn
tpla uratndan kukulandm birinin yardmyla. Tanr a
kna, dn akamst bana ne yaptn?
Susila glmsedi. Ne yapldysa sen kendine yaptn, diye
aklad. Ben yalnzca dmelere bastm.
Hangi dmelere?
Anlak dmeleri, imgelem dmeleri.
Yani yalnzca bunlarla beni hipnoz durumuna m sok
tun?
Eer olanlar hipnoz durumu diye adlandryorsan, evet.
Baka nasl adlandrabilirim ki?
lle bir ad takman m gerek? Adlar yle yetersiz ki. Neden
bir olgu yaadm deyip gemiyorsun?
Ama olan ne?
nce karlkl bir iletiim kurduk, deil mi?
Doru, diye onaylad Will. Oysa sana doru drst bak
tm bile anmsamyorum.
Ama imdi kadna dikkatle bakyordu- bakyor ve bu ufak
tefek yabancnn gerek kiiliini, yzndeki przsz, arbal
maskenin ardndaki gizleri, inceleyen baklarna karlk veren
kara gzlerin neler grdn, akimdan neler getiini merak
ediyordu.

115

Bana nasl bakabilirdin ki? dedi Susila. Tatil gnlerine

dnmtn.
Zorla gnderilmi olmayaym?
Zorla m? Yo. Ban sallad. Diyelim ki seni geirdim,
yolcu ettim. Bir anlk suskunluk. Hi ayamn altnda bir
ocuk dolarken, ie kalktn m?
Will yemek odas takmn boyamasma yardmc olmak is
teyen komu ocuunu dnd, ve nasl ileden ktn anm
sayarak gld.
Zavall yavrucak! diye srdrd Susila. yle iyi niyetli,
yle heveslidir ki!
Ama boyalar halya dklr, duvarlar parmak izleriyle
dolar...
Sonunda onu banzdan savmak zorunda kalrsnz. Hay
di km! Git de bahede oyna
Bir sessizlik.
Ee? dedi sesinde soruyla Will.
Anlamadn m?
Will bam sallad.
Hastalandnda, cann yandnda ne olur? Seni kim
iyiletirir? Yaralarn kim sarar? Hastalkla kim savar? Sen
mi?
Baka kim olacak?
Sen mi? diye steledi. Sen mi? Ac duyan, zntye
kaplan, ilenen gnahlar, paray, gelecei dert eden kii! Bu
sen gerekeni yapabilir mi?
Ah, ne demek istediini anlamaya baladm.
Sonunda! dedi alayla.
Beni bahede oynamaya gndermeli ki yetikinler rahat
alsnlar. Ama kim bu yetikinler?
Bana sorma, diye yantlad Susila, Tanrbilimci sinir
uzmanlarna sor.
O da ne demek? diye sordu Will.
Adndan anlalmyor mu? nsanlar ayn anda hem Bo

116

luun Aydnlatc I, hem de otonom (veje'tatif) sinir sistemi

asndan ele alan kii. Yetikinler Zihin ve fizyolojinin kar*
mndan oluurlar.
Ya ocuklar?
ocuklar yetikinlerden daha bilgili .olduklarn sanan mi
nik insancklardr.
Bu nedenle de baheye gnderilmeleri gerekir.
stne bastn.
Senin yntemin Palann standart yntemi midir? diye
sordu Will.
Evet standart yntemidir, diye onaylad Susila. Sizde
doktorlar ocuklar balarndan savmak iin onlar uyku hap
lar ile zehirlerler. Bizse ayn eree katedrallerden ve kargalar
dan sz ederek varrz. Sesi yine bir ezgiye dnmt. Gk
te szlen beyaz bulutlardan, durgun, kar durulmaz yaam
rmanda szlen kuulardan...
Haydi, haydi, diye kar kt Will. Artk yutmam!
Arbal esmer yz bir glmsemeyle aydmland ve kadm
glmeye balad. Will aknlkla bakakald. Birden karsnda
baka biri, .en, akac, dalgac bambaka bir Susila MacPhail
belirmiti.
Ne dmenler evirdiim biliyorum, dedi Will, kahkahaya
katlarak.
Ne dmeni? Glerek ban sallad. Yalnzca yntemimi
aklyordum.
Ynteminin ne olduunu ok iyi biliyorum. stelik ie
yaradm da biliyorum. Dahas, bir kez daha uygulamana izin
veriyorum- ne zaman gerekirse.
Eer dilersen kendi dmelerine nasl basacam retebi
lirim sana. lk retimimizin bir parasdr bu. Okuma, yazma
matematik ve .Y.
Ne, ne?
z Ynetim. Dier bir deyile Yazg Denetimi.
Yazg Denetimi mi? Will kalarn kaldrd.

117

Yo, yo. Sandn kadar aptal deiliz, diye gvence verdi

kadn. Biz de biliyoruz ki yazgmzn ancak bir blm denet
lenebilir.
Yani, dmelerinize basarak m yapyorsunuz bu deneti
mi?
Dmelere basyor, ve olmasn dilediimiz eyleri gz
mzde canlandryoruz.
Peki, dileiniz gerekleiyor mu?
ou zaman, evet
Aman ne kolay! Sesinde bir alay seziliyordu.
Olaanst kolay, diye ona katld Susila. Oysa, bildi
im kadaryla ocuklarna sistemli olarak Y.D. reten tek top
lum biziz. Sizler onlara yalnzca neler yapmalar gerektiini sy
lemekle yetmiyorsunuz. yi davrann, diyorsunuz. Ama nasl?
Bunu hi belirtmiyorsunuz. Btn yaptnz onlar azarlamak
ve cezalandrmak. Ne aptallk.
Doru, su katlmam enayilik, diye onaylad Will, yatl
okulda yatakhane sorumlusu Bay Crabblem mastrbasyon kar
snda tutumunu, yedikleri dayaklan, haftalk vaazlan, Paskalya
ncesi aramba ayinlerini anmsayarak. Komusunun karsyla
yatan lanetlenmitir. Amin.
ocuklanmz bu aptall ciddiye alrlarsa, bydklerinde
zavall gnahkrlar oluyorlar. Kulak asmadklarnda ise zavall
inanszlar olup kyorlar. nanszla tepki olarak da Katolikli
e, ya. da Marksizme sarlyorlar. Sizin oralarda binlerce hapis
hane, kilise ve komnist hcresi olmas ok doal.
Anlalan, Palada bunlara pek rastlanmyor.
Burada Alkadraz hapishaneleri bulunmaz, dedi kadn.
Ne Billy Grahamlar ne Mao Tse-tunglar, ne de ermi baki
reler vardr. Ne dnya cehennemleri, ne gklerde Hristiyan
cenneti, ne de yirmi ikinci yzylda Komnist cenneti. Yalnz,
sizin yaptnz gibi baka bir yerde, baka bir zamanda, kendi
kotardnz yalanc bir evrende yaamak yerine bugn, bu an
en iyi biimde deerlendirmeye alan erkek, kadn ve ocuklar.

118

Aslnda su sizde deil. Bugnnz yle byk bir gerginlik ya

ratyor ki sizde, byle yaamak zorunda kalyorsunuz. Gergin
liinizin nedenine gelince, kuram ile uygulama, her yeni yla gi
rerken aldnz iyi niyetli kararlarla gerek davranlarnz ara
sndaki boluu doldurmay hi renmemisiniz.
nk yapabileceim iyilikleri yapmyorum; yapmak is
temediim ktlkleri ise yapyorum. diye alntlad Will.
Bunu kim sylemi?
Hristiyanl yaratan adam- St. Paul.
Gryorsun ya, dedi Susila, olabildiince yce lkler,
ama onlar uygulamak iin gereken yntemler yok.
Tabi onlarn gerekletirilmesini Bir Bakasna brakan
doast yntemi saymazsak.
Will bam geriye atarak ark sylemeye balad.
Karda dolu bir pnar var,
EmmanueVin damarlarndan akan karda,
Ve bu pnara dalan gnahkrlar
Tm pisliklerden arnrlar.
Susila kulaklarn tkamt. Aman ne iren, dedi.
Yatakhane sorumlumuzun en sevdii ilahiydi, diye ak
lad Will. Okulda kaldm sre boyunca hemen hemen her
hafta bu ilahiyi syledik.
Tanrya kr, Budizm hibir zaman kanl olmam! dedi
Susila. Gautama seksenine kadar yaam ve kt yemekleri
geri eviremeyecek kadar nazik olduu iin lm. Nedense
kan kam ekiyor. Eer benim kurtarcmn kanyla gnahlarn
dan arndna inanmazsan, seni kendi kannda boarm. Ge
en yl Shivapuramda Hristiyanlk tarihi zerine bir kurs gr
mtm. Susila bu kursun anlaryla rperdi. Ne korkuntu!
Hem de o zavall cahil adamcazn (sann) iyi niyetlerini nasl
uygulayacan bilememesinden dolay.

119

oumuz hl o eski kmazdayz, dedi Will. Yapmay

istemediimiz ktlkleri yapyoruz. Hem de ne biim!
Balanmaz olana balanmaz tepkiler gstererek, diye
dnd Wil Famby, ve ac ac gld. Glyordu, nk Molly
nin ne denli iyi yrekli olduunu bildii halde, stelik gz gre
gre, pembe oday ve buna bal olarak Mollynin mutsuzluu
nu, Mollynin lmn, iini kemiren sululuu ve sonra zn
de sama, baya olan nedenleriyle orantsz o acy, Babs en
salak birinin bile kanlmazln grebilecei eyi yaptmdaonu o cehennemsi cin klaryla aydnlatlm cennetten atarak
yeni bir ak bulduunda- duyduu o yakc acy sememi
miydi?
.Derdin ne? diye sordu Susila.
Yok bir ey. Neden soruyorsun?
nk duygularn gizlemekte pek usta saylmazsn. Seni
mutsuz eden bir eyler dnyordun.
Gzlerin ok keskinmi, dedi Will ve baklarn ka
rd.
Uzun bir sessizlik oldu. Ona anlatsa myd? Babsi, zavall
Mollyyi, kendini, sarho olduunda bile, en yakn arkadalarna
bile anlatmaya ekindii btn' anlamsz, i karartc eyleri an
latsa myd. Yakn dostlar onu, olaylarn iindeki dier kiileri
ve ayrntl bir titizlikle oynad o karmak ve acaip oyunu
(hem bir Bohem, hem bir ozan aday, hem-umutsuzca, asla iyi
bir ozan olamayacan bildiinden- klyutmaz gazeteci, km
sedii bir parababasmn emrinde yksek cretli zel temsilci
olan ngiliz centilmeni) fazlasyla biliyor, tanyorlard. Yo, yakn
dostlar olmazd. Ama belki bu ufak tefek esmer yabancdan,
u anda bile pek ok ey borlu olduu ve pek az tand halde
ksa srede yaknlat bu kadndan allm varglar, tek yanl
yarglar yerine belki', (hibir konuda umuda kaplmamay ilke *
edinen o) beklenmedik bir aydnlanma, olumlu, ie yarar bir
yardm gelebileceini umuyordu. (Ve, Tanr bilirdi ya, yardma

120

gereksinimi vard- ama ayn Tanr bunu asla aklayamayaca

n, yardm dilenecek denli klmeyeceini de pekl bilirdi.)
Konuan kulardan biri mango aalarnn berisindeki yk
sek palmiyeden minaresinde bir mezzin gibi barmaya balad.
Burada ve bu anda ocuklar, Burada ve bu anda ocuklar.
Will diini skp ilk adm atmaya karar verdi- ama dolayl
bir adm olmalyd bu, nce kendi sorunlarn bir yana brakp
kadnn sorunlarndan sz edeceklerdi. Susila ile gzgze gelmek
ten kanarak (nk bylesi yakksz olurdu) konumaya ba
lad.
Dr. MacPhail bana... bana kocann bana gelenleri an
latt.
Szckler Susilann yreinde bir burguydu; ama ne bek
liyordu ki, bu tepki doruydu, kanlmazd. Gelecek aramba
drt ay dolacak, dedi. Ksa bir suskunluktan sonra dalgn bir
biimde szn srdrd. ki insan, iki ayr kii- ve ikisi birleerek yepyeni bir varlk oluturuyorlar. Derken, birdenbire bu
yeni varln yars kesilip atlyor; ama dier yan lmyor- le
miyor, lmemeli.
lmemeli mi?
Evet, pek ok nedenden tr- ocuklar, kiinin kendisi,
tm yaradln z. Sonra gzlerindeki znty vurgulayan
hafif bir glmseyile ekledi, Elbet tm bu nedenler kopanln
yaratt sarsnty, ya da kopanln etkilerini azaltmyor. Tek
yardmcmz az nce szn ettiimiz eydir- Yazg Denetimi.
Aslnda o bile... Bam sallad. Y.D. ile sancsz doum yap
labilir. Ama lm karsnda ac duymamak- bu olanaksz. Ama
elbet bu da gerekli. Sevdiklerimizin lmne duyulan -aclar ot;,
tadan kaldrmak doru olmazd;, insanla, yaramazd.
nsanla yaramaz, diye yineledi Will. nsanla yara
maz... ki szck; oysa onu ne de iyi tanmlyorlard! En
kts, dedi yksek sesle, bir insann lmnden sorumlu
olmak.
Evli miydin? diye sordu kadn.

121

On iki yldr. Geen bahara dek...

Ve karn ld?
Bir kazada ld.
Bir kaza m? yleyse kendini neden suluyorsun?
Kaza oldu nk... nk yapmak istemediim ktl
yaptm. O gn dn olmayan noktaya gelmitik. Karm kr
gnd, dalgnd, ne yaptm bilecek durumda deildi ve ben onun
arabaya binip gitmesine gz yumdum- burun buruna bir ar
pmaya gitmesine gz yumdum.
Onu sever miydin?
WiU bir an duraklad, sonra yavaa ban sallad.
Bir bakas m vard - daha ok sevdiin biri?
Aslnda hi sevmediim biri vard. Kendini aalarcasma
yzn buruturdu.
stemeyerek yaptn ktlk bu muydu?
Evet, yaptm, sevmem gerekirken sevemediim kadn l
drene dek yapmakta direndiim ktlk. Onu ldrdkten son
ra bile, kendimden nefret ederek srdrdm ktlk- ite
byle, stelik bana bu ktl yaptrandan da nefret ediyor
dum.
Herhalde aradn bedensel zelliklere sahip olduu iin
bu ktlkleri yaptrd sana?
Will ban edi, sonra bir suskunluk oldu.
Kendimiz de iinde olmak zere, her eyin gerekliini yi
tirmesi ne demektir bilir misin? diye sordu sonunda.
Susa bam edi. Bazen, kendimiz de iinde olmak ze
re her eyin dndmzden te bir gereklii olduunu kav
raynca bu tr bir tepki gsterebiliriz. Bu vites deitirmeye
benzer: vites bytrken nce boa takmak gibi bir ey. $
Ya da kltrken, dedi Will. Ben vites kltyor
dum. Yo, kltmek bile deil: geri vitese takyordum. Bu ey
ilk kez bama geldiinde Fleet sokanda durmu, eve dn
mek iin otobs bekliyordum. Kouturan binlerce insan, her
biri benzersiz, her biri evrenin odak noktas. Derken bir bulu

122

tun ardndan gne kverdi. Her ey olaanst parlak ve

belirgindi; ve birdenbire, bir dmeye haslmasna, hepsi bi
rer kurtua dnverdi.
Kurtuk mu?
Hani kokumu etlerin zerinde grlen ak renkli, ka
ra kafal solucanlar var ya. Gerekte hibir ey deimemiti;
insanlarn yzleri aynyd, giysileri aynyd. Ama yine de hepsi
birer kurtuktu. Gerek kurtuk bile deil- kurtuk hayaletleri,
kurtuk dleri. Ben de bir kurtuk izleyicisi dydm. Bu
kurtuk evreninde aylarca yaadm. Yaadm, altm, yedim,
itim- yaptklarma tmyle kaytsz kalarak. Hi zevk ya da tat
almadan ve gemite zaman zaman birlikte hoa vakit geir
diimiz bir gen kadnla sevimeye kalktmda ortaya kt
zere, tmyle iktidarsz.
Ne umuyordun ki?
Tam tamna bulduumu.
yleyse neden?..
Will ac ac glerek omuzlarn silkti. Bilim adna yaptm.
Hayalet kurtuun cinsel yaamn inceleyen bir bcek bilimciy
dim.
Bu olaydan sonra her ey gerekliini bsbtn yitir
mitir.
Bsbtn, diye onaylad Will.
Peki, kurtuklar ilkin hangi nedenle ortaya ktlar?
ncelikle, diye yantlad, ne de olsa anamn, babamn
oluydum. Hristiyanlk Kurbannn Ayya. Kabadaydan olma
olu. stelik, dedi ksa bir suskunluktan sonra, Mary teyzenin
yeeniydim.
Mary teyze de nereden kt?
Sevdiim tek insand, ve ben on alt yandayken kansere
tutuldu. nce sa gsn aldlar; derken, bir yl sonra, sol
gsn. Daha sonra da dokuz ay boyunca m tedavisi ve rad
yasyonun etkileri. Derken hastalk karaciere yayld; sonu gel

123

miti. Basndan sonuna kadar yanndaydm. Gelime anda

bir ocuk iin yksek dzeyde bir eitim- fazla yksek.
Hangi konuda?
Katksz ve Uygulamal Anlamszlk konusunda. Bu ko
nuda aldm zel derslerden birka hafta sonra halka ak
derslerin byk als yapld. kinci Dnya Sava. Hemen ar
dndan bilgilerimizi tazeleyen Birinci Souk Sava. Bu arada
ben ozan olmak isteyecek ve bu alanda yeteneksiz olduumu
anlayacaktm. Sava bitince, para kazanmak iin gazetecilie
atlmak zorunda kaldm. Aslnda, doru drst bir eyler yaza
bilmek iin
iyi bir ozan olamayacama gre, en azndan
die dokunur dzyazlar - a kalmay gze almtm. Ama sev
gili ailemi hi hesaba katmamtm. Babam krk alt Ocanda
gtnde ailemizin btn servetini yiyip bitirmiti ve dul kalma
mutluluuna erdiinde annem mafsal romatizmasyla yatalak ol
mu, elime bakyordu. te bylece kendimi Fleet sokanda,
btnyle aalayc bir kolaylk ve baaryla geimimizi sa
lar buldum.
Neden aalayc olsun ki?
Eer en baya, gz boyayc, dzmece yazlardan para
kazansaydm sen de kendini klm hissetmez miydin? ok
baarlydm, nk onulmaz derecede ikinci snftm.
Ve tm bunlarn sonucunda Kurtuklar kt ortaya?
Will bayla onaylad. stelik gerek kurtuklar deil,
kurtuk hayaletleri. Molly bu srada yaamma girdi. Onunla
Bloomsburyde, st snf kurtuklarn bir elentisinde tantm.
Tantrldk, soyut resim zerine anlamsz bir sylei yaptk.
Karmda bir kurtuk daha grmemek iin yzne bakmadm;
ama o bana bakm olmal. Sras gelmiken ekledi, Molly'
nin gzleri ok ak gri-maviydi, her eyi gren gzler- ok iyi
bir gzlemciydi, ama gzlemlerinde hibir artniyet, eletiri ama
c gtmez, eer varsa, ktlkleri grr, ama knamaz, ve ey
tana kaplarak u biimde dnen, ya da bu biimde davranan
kiiye yalnzca acrd. Her neyse, sylediim gibi, konutuumuz

124

srece beni iyice incelemi olmal; nk birdenbire neden bu

kadar zgn grndm sordu; ben de ona kurtuklar an
lattm. Sen de onlardansn, diyerek szm bitirdim ve ona
baktm. HollandalI ressamlarn armha gerili sahnelerinde iz
dikleri kutsanm kadnlar andran mavi gzl bir kurtuk.
Bu onun houna gitti mi?
Gitti sanrm. Katoliklii 'brakmt, ama yine de arm
ha gerilme sahnelerine ve kutsanm kadnlara dayanamyordu.
Her neyse, ertesi sabah, erkenden beni arad. Birlikte krlara
almak ister miydim? Gnlerden Pazard ve her naslsa hava
ok gzeldi. arsn kabul ettim. Bir saat kadar bir fndklkta
gezindik. uha iekleri toplayp, da lalelerini seyrettik. Da
lalesi toplanmaz, diye aklad, nk bir saat iinde soluverir. O fndklkta pek ok ey inceledim- nce plak gzlerimle
baktm ieklere, sonra Mollynin bylteciyle yakndan ince
ledim. Nedenini bilemem, ama son derece iyi geldi bana- uha
ieklerinin ve anemonlarn ilerine ylece bakmak. Gn boyun
ca kurtuklar gzkmedi. Ama Fleet soka beni bekliyordu ve
ertesi gn leye doru her yan kurtuklarla kaynayordu. Mil
yarlarca kurtuk. Ama artk onlarla nasl baa kacam
renmitim. O gece Mollynin stdyosuna gittim.
Ressam myd?
yi bir ressam saylmazd ve o da bunun farkndayd.
Biliyor ve aldrmyor elinden gelenin en iyisini yapmaya al
yordu. Byk bir sanat olmak sav yoktu; resim yapyordu,
nk nesneleri incelemekten holamyor, grdklerini en ince
ayrntlaryla tuvale dkmekten zevk alyordu. O gece nme
bir resim bezi ve boyalar koydu, resim yapmam istedi.
Bu bir ie yarad m?
Hem de nasl, yle ki, birka ay sonra rk bir elmann
iinden kan kurtuk bile kurtuk deildi- yani znel olarak.
Nesnel olarak evet, tam anlamyla bir kurtuktu ve ben, biz,
resmimizde onu bir kurtuk olarak grntledik- ikimiz hep
ayn eyleri aym anda izerdik.

125

Ya dier kurtuklar, elmann dndaki hayalet kurtuk

lar?
Eski hastalm arada srada depreiyordu, zellikle Fleet
sokanda, ya da dost toplantlarnda; ama kurtuklar belirgin
olarak azalm, yakam brakmlard. Bu arada stdyoda yeni
gelimeler oluyordu. Ak oluyordum- ak oluyordum, nk
ak bulacdr ve Molly bana iyice tutkundu- neden, Tanr
bilir.
Olas birka neden sralayabilirim. Seni sevmiti nk...
Susila baklaryla Wlli tartt ve glmsedi, nk sen adam
akll ekici bir herifsin.
Will gld. Bu gzel vg iin teekkrler.
te yandan, diye srdrd Susila, (ve bu pek vg
saylmaz) seni srf ok acd iin de sevmi olabilir.
Korkarm iin dorusu bu. Molly doutan bir Merhamet
Meleiydi.
Ve ne yazk ki Merhamet Melekleri ile Yatak Arkadalar
ayr eylerdir.
Zamanla ben de bunu anladm.
Herhalde evlendikten sonrayd?
Will bir an duraksad. Aslnda, dedi, daha nceydi.
Benim iin, yanp tututuundan deil, yalnzca beni honut
etmek iin her eyi yapmaya hazr olduundan. Yalnzca, ilke
olarak geleneksel tutumlara inanmad ve cinsel zgrlk yanls
olduundan ve daha da alas (annesinin yanaldayken bile
ekinmeden, byk bir vurdumduymazlkla syledii aza aln
maz eyleri anmsyordu) bu zgrlk zerine zgrce konu
ma yanls olduundan.
nceden bildiin halde yine de onunla evlendin, diye
durumu zetledi Susila.
Will sessizce bam sallad.
Anladm kadaryla sen bir centilmendin ve centilmen
ler szlerinden dnmezler.

126

Bu modas gemi neden de vard, ama ayn zamanda

ona ak olmutum.
Ona gerekten ak miydin?
Evet. Hayr, bilmiyorum. Ama o zamanlar biliyordum.
En azndan bildiimi sanyordum. Qna gerekten ak olduum
dan emindim. Ve neden bylesine emin olduumu da biliyordum,
hl da biliyorum. Beni o kurtuklardan kurtarmt, ona gn!
borcum vard. Gnl borcunun yansra sayg. Ve beenme.
Benden ok daha iyi ve drstt. Ama, ne yazk ki sen hakl
sn: Merhamet Meleiyle Yatak Arkada ayr eyler. Ama
Mollyyi kendi koullar iinde kabul etmeye hazrdm. Onun
koullarnn benimkilerden daha iyi olduuna inanmaya hazr
dm.
Uzun bir sessizlikten sonra Susila sordu, Kaamaklara
balaman ne kadar zaman ald?
Will ac ac glmsedi. Dnmzden sonra gn g
nne ay. lki, dairedeki sekreterlerden biriyleydi. Tanrm,
amma skcyd! Ondan sonra gen bir ressamla, Sladede oku
masna Mollynin parasal destek salad kvrck sal bir Ya
hudi kzyla iliki kurdum. Haftada iki kez, saat bele yedi aras
onun stdyosuna giderdim. Molly ancak yl kadar sonra
durumu anlad.
Herhalde ok da bozuldu?
Sandmdan da ok.
Peki, sen ne yaptn?
Will ban sallad. ler bundan sonra sarpa saryor,
dedi. Akamst keyfimden vazgemeye hi niyetim yoktu;
oysa Mollyyi mutsuz ettiim iin kendimden nefret ediyordum..
Ayn zamanda da mutsuz olduu iin ondan nefret ediyordum.
Ac ekmesine ve bu acy douran sevgisine ierliyordum; tep
kileri yersizdi, benim Rachelle zararsz elencemi nlemeye
ynelik birer antaj aracydlar. Molly beni byle severek ve
yaptklarma zlerek - ki aslnda yaptklarmn nedeni kendi-,
siydi - bana bask yapyor, zgrlm kstlamaya alyor

127

du. Ancak gerekten de mutsuzdu; bir yandan mutsuzluunu

bana kar bir antaj arac olarak kulland iin ondan nefret
ediyor, dier yandan ona acyordum. Acyordum, diye yinele
di, ama yaknlk duymuyordum. Yaknlk, sevecenlik acy
paylamaktr, oysa benim istediim, her ne pahasna olursa
olsun onun aclarnn bana yansimasn nlemek, bu aclan din
direcek her trl zveriden kanmakt. Bulduum zm ona
acmak, sorunlarna bulamadan acmakt- bir seyirci gibi, bir
ikence uzman, bir estetiki gibi. Ve bu estetik acma duygum
yle youndu ki, o mutsuzluun doruuna ktnda duyduk
larm neredeyse ak sanyordum. Ama kesinlikle buna ak de
nemez. nk acma duygularm bedensel sevgi gsterileriyle
dile getirdiimde (bunu yapyordum, nk onun mutsuzluunu
ve bu mutsuzluun bende uyandrd acy geici de olsa, dur
durmann tek yolu buydu) bu sevgi hep cinsel doyuma eri
meden yok oluveriyordu. Yok oluveriyordu, nk yapsal ola
rak Molly yalnzca bir Merhamet Meleiydi, gerek bir e de
il. Yine de cinsellik dnda her dzlemde beni byk bir ba
llkla seviyordu- benden karlk bekleyen, beni de balayan bir
ballkla. Ama ben kendimi bylesine adamamtm'ona, belki
bunu yapmak gerekten elimde deildi. Bunun iin onun zve
risinin deerini bilecek yerde ona ierliyordum. zerimde baz
haklar ne srlyordu, kabul etmemekte direndiim baz hak
lar. te bylece her bunalmn sonunda o bilinen alat met
ninin en bamda buluyorduk kendimizi- cinsellii dlayan sevgi
nin, sevgiyi dlayan cinsellie kr krne balanmas, ve
bylece sululuk ve bkknlk, acma ve ierleme ve zaman za
man gerek bir nefretten (ama hep pimanlkla kark bir nef
retten) oluan bir tepki karmaas yaratmas, bunlarn yansra,
bunlardan dolay, o tatl kvrck sal ressammla alnt ak
amlar dizisi...
Hi olmazsa zevkli akamlar olduunu umarm, dedi
Susila.
Will omuz silkti. Orta karardlar. Rachel aydn olduunu
128

bir trl akimdan kartamyordu. En uygunsuz anlarda Piero

di Cosimo konusunda grlerinizi almak gibi alkanlklar var
d. Gerek zevki ve elbet gerek acy Babsle tanmcaya dek
tatmamtm.
Bu ne zaman oldu?
Bir yl kadar nce. Afrikada.
Afrikada m?
Joe Adelhyde beni oraya yollamt.
Hani u bir sr gazetesi olan adam m?
Evet ve bir sr baka eyi. Mollynin Eileen teyzesiyle
evliydi. unu belirtmeliyim ki, rnek bir aile reisidir. Zaten bu
yzden, en byk ktlar evirirken bile kendi drstlne
olan inana tamdr.
Onun yannda m alyorsun?
Will bam edi. Bu onun Mollyye dn armaanyddaha nce kazandmn neredeyse iki kat bir aylkla Adelhyde
gazetelerinde bir i. Aman ne ltuf! Ne de olsa Mollyye ok
dknd.
Babs olayma tepkisi ne oldu?
Bu ilikiyi hi bilmiyor- Mollynin kaza geirmesi iin
bir neden olabilecei hi gelmedi akima.
Yani lm karnn hatr iin ini seni ite tutiyor?
Will yine omuz silkti. zrm var, dedi, anneme
bakmam gerek.
Ve elbet fakir dmek hi iine gelmez.
Elbet.
Bir suskunluk...
Neyse, dedi Susila, Afrikada kalmtk.
Oraya Zenci Milliyetilii zerine bir yaz dizisi hazrla
mak iin gnderilmitim. Tabi, i alannda Je Amca adna
evirdiim dolaplar saymazsak. Nairobiden uakla eve dn
yordum. Kendimi Babsin yannda oturur buldum.
Yani, o hi holanmadn gen kadnm yannda m?
Hi holanmadm, diye yineledi Will, ve hi been-

129/9

mediim. Ama bir eye tutulmusan belli bir dozu almak zorunda
kalrsn- bu dozun seni yok edeceini bilsen bile.
ok tuhaf, dedi Susila dnceli bir sesle, ama Pala
da bu tr alkanlklarn tutsa olanlar yok denebilecek kadar
sayl.
Cinsellik tutsaklan bile mi?
Cinsellik tutsaklarmz ayn zamanda insan tutkunudur
lar. Baka bir deyile aktrlar.
Bazen aklar da sevdiklerinden nefret edebilirler.
Elbette. Adm, burnum, gzlerim deimese bile ben
hep ayn kadn oKya63minl"Bu gerei grmek ve buna aklbanda tepkiler gstermek- Ak Sanat bir anlamda budur.
Will yksnn geri kalann elinden geldiince zl bir
biimde anlatt. Babs ortaya ktktan sonra yk pek dei
memiti- yalnzca ana temalar daha da belirginlemiti. Babs
Rachelin daha gls, birka kat bytlmyd, Rachel ka
re, Rachel ss sonsuzdu. Ve Babs yznden Mollyye ektirdii
aclar da bununla orantl olarak Rachel yznden ektirdikle
rinden kat kat youndu. Kendi bkknl, Mollynin sevgi ve
mutsuzlukla ona antaj yapt duygusu, utan ve acma, bu
utan ve acmaya karn, kendinden nefret ede ede, ama yok
sun kalmaya kesinlikle kar karak, istedii eye ulamakta
direnii de ayn oranda artmt. Bu arada Babsn istekleri de
giderek artyor, gittike zamannn daha byk bir blmne
sahip kyordu- yalnzca ilek pembesi ak yuvasnda deil,
ama darda, lokantalarda, gece kulplerinde, o ekilmez dost
larnn dzenledii elentilerde, hafta sonu ehir d kaamak
larnda. Yalnz sen ve ben, canmn ii, derdi, ikimiz babaa. Ona Babsin et kafallnn ve bayalnn hemen he
men dipsiz derinliklerine inme frsat veren bir kopuklukta ikisi
babaa... Ama btn skknlna ve honutsuzluuna, trel ve
ussal tiksintisine karn o doyurulmaz tutku sryordu. Her ber
bat hafta sonunun bitiminde eskisi denli onulmaz bir Babs tutku
nuydu. Molly ise kendi asndan, kendi Merhamet Melei dz-

130

teminde, en az onun kadar onulmaz bir Will Farnaby tutku

nuydu. WilPe gre onulmaz bir tutkunluktu bu- nk Willin
tek dilei Mollynin onu daha az sevmesi, dilediince cehenne
min dibini boylamasna izin vermesiydi. Oysa Molly iin bu tut
kunluk hep umut yklyd. Bkp usanmadan onu (btn kar
kantlara, yinelenen dkrklklarna karn) gerek kiilii ola
rak grmekte direndii o iyi yrekli, zverili, sevecen Will Farnabyye dntrecek sihirli denei bekliyordu. Ancak o son
lmcl grmede, ancak Will (acma duygularm bastrarak,
onun antajc mutsuzluunun uyandrd kzgnla kaplp) onu
terk ederek Babs ile birlikte yaayacan akladnda- evet,
ancak o zaman umut yerini umutsuzlua brakmt. Gerekten
mi Will- kararl msn? Evet, ok kararlym. Arabasma
doru yrrken umutsuzdu, yamura atldnda- lmne atl
dnda- tmyle umutsuzdu. Cenazede, tabut gmte indirilir
ken Will Babsle bir daha grmemeye ant imiti. Bir daha hi,
hi, hi... O gece masasmda oturmu, Genlie Neler Oluyor
adl bir yaz yazmaya alrken, hastaneyi, ak gmt ve
kendi sorumluluunu unutmaya alrken, kap zilinin tiz sesiyle
irkilmiti. Gecikmi bir basal mesaj olmal... Kapy am
ve karsnda telgraf yerine Babsi bulmutu- arpc biimde
makyajsz, siyahlara brnm Babsi I
Benim zavall, zavall WilTim! Oturma odasnda divana
oturmular, Babs onun salarn okarken birlikte alamlard.
Bir saate kalmadan ikisi de ini plak, yataktaydlar. aya
kalmadan, bir enayinin bile nceden grebilecei gibi, Babs
ondan bkmaya balamt; drt aya kalmadan da bir kokteylde
Kenyadan gelen o harikulade adam kvermiti ortaya. Olay
lar yle abuk gelimiti ki kokteylden gn sonra Babs
artk eski kiracsna yol vermek, ak yuvasn yeni kiracya ha
zrlamak iin gidiyordu evine.
Kararl msn Babs?
Evet, ok kararlyd.
Camn dnda, allarda bir hrt duyuldu ve bir an sonra,

131

Burada ve bu anda ocuklar, diye bard rktc, tiz, ayar

sz sesiyle, konuan ku.
Kapat eneni! diye karlk verdi Will.
Burada ve bu anda, diye yineledi papaan. Burada ve
bu anda ocuklar. Burada ve...
Kes dedim!
Suskunluk.
Onu susturmak zorundaydm, diye aklad Will, nk
ok hakl. Burada ocuklar, bu anda ocuklar. Oramn ve o ann
hibir anlam yok. Yoksa yanlyor muyum? Kocann, lmn
ele alalm. O da m anlamsz?
Susila bir an sessizce WilFi szd, sonra yavaa bam sal
lad. imdi yapacam eyler asndan- evet, hibir anlam
tamyor! Bunu renmem gerekti.
nsan unutmay da renebilir mi?
Sorun unutmak deil. Asl renilmesi gereken gemii
anmsayp, yine de ondan bamszlamak. Yitirdiklerimizle ora
da birlikteyken bile burada ve bu anda, yaayanlann yarmda
olabilmek. Wille hznle glmsedi ve ekledi, nan, bu hi
de kolay deil.
Hi de kolay deil, diye yanklad Will. Ve birden tm
savunmas zld, gururu yok oldu. Ltfen bana yardm et,
diye yakard.
Anlatk, dedi kadn ve elini uzatt.
Ayak sesleri duyarak balarm evirdiler. Dr. MacPhail gir
miti odaya.

132

8
yi akamlar, canm. yi akamlar, Bay Farnaby.
Sesi olduka neeliydi- Susila bu neenin yapmack deil,
iten ve doal olduunu hemen farketti. Oysa buraya gelmeden
nce Lakshmiyi grm olmalyd birka saat nce Susila
nn da grd her zamankinden daha bitik, daha solgun, daha
iskeletimsi Lakshmiyi. Yan mr boyu ak, ballk ve kar
lkl anlama - ve ite, birka gn iinde hepsi sona erecekti!
yal adam yapyalnz kalacakt. Ama bir gne tek bir ktlk
yeter- bir yere ve bir insana tek bir ktlk yeter. Dertleri
mizi bakalarna yanstmaya hakkmz yok, demiti kaymbabas
birgiin hastaneden karlarken. Ancak zntlerimizi yok savmaya da hakkmz yok, .Rertlenmizij ve; bu dertler karsnda
anlamsz dayan abalarmz kabullenmeliyiz,. KabuL kabul.
Szckler boazna taklmt. Susila ona baktnda yznn
gzyalaryla slandm grmt. Be dakika sonra yce Buda
yontusunun glgesinde, nilfer havuzunun kysnda bir bankta
oturuyorlard. Gzn seemedii bir kurbaa, tiz, ama ehvetli
bir slaklkla ykl bir plof sesiyle yuvarlak bir yapraktan su
lara dalmt.. Tombul goncalaryla kaln yeil saplar amur ya
taktan yzeye uzamyor, yer yer, mavi ve pembe uyanma, aydn
lanma simgesi ta yapraklarn gnee ve sineklerin, minik b
ceklerin ve tropikal ormandan gelen yaban arlarnn yoklayc
dokunularna ayordu. Gzalc mavi yeil yusufuklar ileri
atlarak, havada bir an duraksayp yine frlayarak, sinek avla
maya alyorlard.
133

Tathata, diye fsldamt Dr. Robert. Bylesilik.

Uzun bir sre orada ylece sessiz oturmulard. Derken,
anszn Susilann omuzunu drtmt.
Bak!
Susila gzlerini onun gsterdii yere kaldrmt. ki kk
papaan Budann eline tnemi, iftleme trenini sergiliyor
lard.
Yine nilfer havuzunda durdun mu? diye sordu Susila.
Dr. Robert hafife glmseyerek bam edi.
Shivapuram nasld? diye sordu Will.
Gzeldi, hotu, dedi doktor. Bir ,de d dnyaya bu
kadar yakn olmasa. Burada insan btn, o rgtl lgnlklar
grmezden gelerek iine, gcne bakabiyor. Ama orada, aa
da, bir devlette olmas gereken tm alclar, dinleyiciler ve
iletiim kanallaryla d dnyann soluunu srekli ensemizde du
yuyoruz. Evet duyuyor, alglyor, dahas kokluyoruz. Yzn
gln bir biimde tiksintiyle krtrd.
Ben buraya geldiimden beri allandan daha ykc bir
eyler olmu mu dnyada?
Dnyann te yannda her ey braktn gibi. Keke dn
yann bu yan iin de ayn eyi syleyebilseydim.
Sorun nedir?
Sorun, kap komumuz Albay Dipa. tikin, eklerle yeni
bir antlama daha imzalam.
Silahlanma amacyla m?
Hem de altm milyon dolarlk silahlanma. Bu sabah radyo
verdi.
Ama neden?
Bilinen nedenler. an, hret, yetkinlik. Kibirin ve kaba
dayln doyumlar. Yurtta terrizm ve geit trenleri; darda
yaylmclk ve yaa, varol naralar. kinci kt haber bununla
ilgili. Dn gece Albay Dipa o nl Byk Rendang sylevle
rinden birini daha verdi.
Byk Rendang m? O da nesi?

134

Sorarsn ya, dedi Dr. Robert. Byk Rendang 14471483 yllar arasnda Rendang-Lbo Sultanlarnn egemenlik alanma giren yerlerdir. Rendang, Nikobar Adalarn, Sumatrann
te birini ve Palann tmn kapsar. Bugnse Albay Dipann
ele geirmek istedii Yitirilmi Topraklardr.
Bunu yapabilir mi?
Hem de gzn bile krpmadan. Yo, doru deil bu. Mo
rarm, arplm bir suratla ve uzun abalar sonunda Hitlere
tpatp benzettii sesiyle avaz avaz bararak. Ya Byk Ren
dang, ya lm!
Ama byk gler buna izin vermezler.
Belki Sumatraya kmas holarna gitmez. Ama Palaburada durum ok farkl. Ban sallad. Ne yazk ki Palay
tutan yok. Komnistlere karyz; ama Kapitalistleri de istemi
yoruz. Hepsinden ok da her ikisinin - elbet ayr nedenlerle bize sokuturmaya altklar topyekn sanayilemeye karyz.
Bat bunu istiyor, nk bizde emek ucuz ve buna bal olarak
yatrmc krlar ok yksek olabilir. Dou da bunu istiyor,
nk sanayileme ii snfn gelitirir, bylece Komnist k
krtmalar iin yeni alanlar alr ve uzun dnemde bir Halk
Demokrasisi daha kurulabilir. Her ikisine de hayr diyoruz, by
lece hibir yerde sevilmiyoruz. deolojik ayrlklar ne olursa ol
sun, Byk gler Rendang denetimindeki petrol lkesi Pala
y petrolsz ve bamsz Palaya yeleyeceklerdir. Dipa bize
saldrrsa bunu sert bir dille knarlar; oysa aslnda kllar bile
kprdamaz. stelik, Dipa bizi ele geirip petrolclere ar
karttnda, hepsi zevkten drt ke olurlar.
Peki, Albay Dipaya kar ne yapabilirsiniz? diye sordu
Will.
Pasif direnme dnda hibir ey. Ne ordumuz, ne de
gl dostlarmz var. Albaysa her ikisine de sahip. Sorun yarat
maya baladnda yapabileceimiz tek ey Birlemi Milletlere
bavurmak. Bu arada bu son Byk Rendang taknl konu
sunda Albay uyaracaz. Gerek Rendang-Lobodaki elimiz

135

kanalyla, gerek on giin sonra resmi arlmz olarak Palaya

geldiinde b byk adamn kendisine itirazlarmz bildirece
iz.
Devletin arls m?
o Gen Racann erikinlik trenleri iin. Albay aral ok
oldu. Ama durumu bir trl kesinlik kazanmamt. Sonunda
bugn kesin yant geldi. Doum gn kutlamalarnn yansra
bir de doruk toplants yapacaz. Neyse, bu konular braka
lm. Gnnz nasl geti Bay Famaby?
yinin de tesinde- olaanst. Hkmdaruuzca ziyaret
edilme erefine erdim.
Murugan m geldi?
Onun hkmdarnz olduunu neden bana sylemediniz?
Dr. Robert gld. Onunla rportaj yapmaya kalkabilir
din.
Ama yapmadm. Ne onunla, ne de Ana Kralieyle.
Rani de mi geldi?
Kk Sesi yle buyurmu. Ve elbet, Kk Ses onu
doru adrese yollam. Patronum Joe Adelhyde Raninin ok ya
kn bir dostu.
Sana petrolmz smrmesi iin patronunu buraya ge
tirmeye altn syledi mi?
Syledi.
Son nerisini bir ay nce geri evirmitik. Bunu biliyor
muydun?
Will drste bilmediini syleyebildii iin rahatlamt.
Ne Joe Adelhyde, ne de Rani bu son terslenmeden ona sz
etmemilerdi. Benim iim, dedi drstl elden brakarak,
benim iim kt kalemle, petrolle bir ilikim yok! Bir sessiz
lik oldu. Burada yasal durumum ne? diye sordu. stenmeyen
yabanc m?
yi ki silah Satcs deilsin.

Ya da misyoner, dedi Susila.

136

Ya da petrolc- her 'ne kadar bu alanda kukulu ili

kilerin varsa da.
Hatta, bildiimiz kadaryla, uranyum araycs.
Bunlar, dedi Dr. Robert, birinci derecede istenmeyen ki
ilerdir. Sen, gazeteci olarak ikinci dereceye girersin. Palaya a
rmay asla dnmediimiz kiiler. Ancak, bir kez buraya gel
diklerinde apar topar snrd edilmesi gerekmeyenler.
Yasalar izin verdii srece burada kalmak isterdim, dedi
VVU.
Nedenini sorabilir miyim?
Will duraklad. Joe Adelhydem gizli ajan ve onulmaz
bir yazn tutkunu olarak Bahuyla grmek ve bylece bir yl
lk zgrln kazanmak iin zamana gereksinimi vard. Ak
szllm sizi tedirgin etmeyecekse anlataym, dedi.
Haydi, bala! dedi Dr. Robert.
in asl u, sizleri tandka daha ok seviyorum. Sizi daha
yakndan tanmak istiyorum. Hem, belki bu arada kendimi de
daha iyi tanyabilirim, diye ekledi Susilaya bir gz atarak.
Ne kadar kalmama izin vereceksiniz?
Aslnda, yola kabilecek duruma gelir gelmez seni gn
derirdik. Ama Palayla gerekten ilgileniyorsan ve bunun da
tesinde kendini gerekten daha iyi tanmak istiyorsan- eh,
sana ayrcalk tanyabiliriz. Sen ne dersin Susila? Ne de olsa
Lord Adelhyden yannda alyor.
Will grevinin ktlarla ilgili olduunu yineleyecekti ki,
szckler boaznda takld ve hibir ey sylemedi. Saniyeler
geti. Dr. Robert sorusunu yineledi.
Evet, dedi Susa sonunda. Olduka sakncal bir du
rum. Ama bence... bence bunu gze almalyz. Sen ne dersin?
diye sordu Wille.
Bana gvenebilirsiniz. En azndan gveneceinizi umuyo
rum. ti akaya vurmaya alarak gld; ama kzgnlkla, uta
narak, yznn kzardn hissetti. Neden kzaracakmsn, diye
kt vicdanma. Oyuna gelen biri varsa o da Kaliforniya Stan-

13

vdartt. Dipa adaya ktktan sonra iletme, haklarn kimin ele

geireceinin ne nemi vard? Kim tarafndan yutulmay yeler
sin- kurt mu, kaplan m? Kuzu iin ikisi de bir deil mi? Joe
rakiplerinden daha kt deildi. Yine de, keke o mektubu gn
dermekte bu kadar acele etmemi olsayd. Hem neden, ama ne
den o iren kadn onu rahat brakmamt?
Yorgann stnden birisi salam dizine dokunuyordu. Dr.
Robert ona bakarak glmsemekteydi.
Sana bir aylk oturma izni, dedi. Btn sorumluluu ben
stleniyorum. Sana her eyi gstermek iin elimizden geleni ya
pacaz.
ok teekkr ederim.
Emin olmadn zaman, dedi Dr. Robert, hep insanlarn
grndklerinden daha onurlu, daha saygdeer oldukm sa v u dan hareket et. Ben, daha gen bir adamken Byk Raca bana
bunu temiti. Susilaya dnd. Dur bakaym, dedi, B
yk Raca ldnde sen ka yamdaydm?
Ancak sekizimde.
Onu olduka iyi anmsyorsundur.
Susila gld. Kendinden sz edi biimini kim unutabilir!
Trnak a Ben trnak kapat, aym ekerli severim. Tatl
bir adamd.
Ve ne byk!
Dr. Robert ayaa kalkt, dolapla kap arasnda duran ki
tapla giderek en alt raftan tropikal iklimin ve bceklerin iyice
ypratt kaln, krmz bir albm kartt. Buralarda onun bir
resmi olacakt, dedi sayfalar kartrarak. te burada.
Will ufak tefek, yah, gzlkl ve petemall bir Hindunun
son derece ssl gm bir salalktan kk, kt bir stuna
bir eyler dkerken ekilmi resmiyle karlat.
Ne yapyor? diye sordu.
Eritilmi tereyayla bir kam simgesini yalyor. diye
yantlad Dr. Robert. Babam bir trl onun bu alkanln
silememi.

138

Babanz kamlardan holanmaz myd?

Yok, yok, dedi Dr. MacPhail. Tam tersi, babam on
lardan yanayd. Kar olduu ey simgeleriydi.
Neden simge?
nk insanlarn dinlerini sca scana inekten almalar
.gerektiini dnyordu, bilmem anladnz m. Ya alnm,
pastrize, homojenize olarak deil. Hele tanrbilimsel, ya da
trensel kalplar .iinde hi deil.
ma Raca kalplara dknd, deil mi?
Genel olarak deil. Yalnz belirli bir kalba. Bu aileden
kalma kam yontusuna teden beri zel bir ballk duyard.
Yontu siyah mermerdi ve en aa sekiz yz yllk bir gemii
vard.
Anlyorum, dedi Will Famaby.
Aile fetiini yalamak- bu bir sayg gsterisi, yce bir
dnceyle beslenen gzel bir duygunun dile getiriliiydi. An
cak en yce dnceler bile simgeledikleri evrensel gizlerden b
tnyle ayrdrlar. Bu vce dncelere bal gzel duygulara
gelince- gizleri dorudan yaamakla bunlar arasnda ne gibi bir
benzerlik olabilir? H icL Raca bunlar bal gibi biliyordu. Ba
bamdan bile daha iyi. St inekten geldiince tatmt, stn
kendisi olmutu. Ama kam fetiinin yalanmas brakmaya k
yamad bir tapnma alkanlyd. Hem, sylemem gereksiz,
bundan vazgemesini istemeye kimsenin hakk yoktu. Ama, sim
geler sz konusu olduunda babam ok katyd. Goetheyi yle
dzeltmiti - Atles vereansliche ist NICHT ein Gleinchnis. l
ks, yelpazenin hir ucunda salt deneysel bilim, dier utaysa
salt deneysel gizemcilikti. Her dzlemde dorudan yaam deneyi
ve sonra bu deneyler zerine ack, atolct saPtamakL^am yon
tulan ve halar, tereya ye kutsal su. sutralar, nciller., .dinsel
imgeler, ilahiler bunlarn. tmn.ortadan, kaldrmak isterdi.
Bu lkde gzel sanatlarn veri neydi? dive sordu Will.
Onlara hi yer verilmiyordu. diye yantlad Dr. MacPhail.
Hi anlamad bir konu varsa o da iirdi. iiri sevdiini

139

sylerdi; oysa, aslnda sevmezdi. iirsellik adna iir, orada, do

rudan deneyim ve bilimsel simgeler arasnda bamsz bir
evren olarak iir- babanun aklnn almayaca bir eydi bu.| Hay
di, onun resmini de bulalm.
Dr. MacPhail albmn yapraklarm kartrarak kapkaln
kal, sert bir profili gsterdi.
Tam bir Isko! dedi Will.
Oysa annesi ve anneannesi Palalyd.
Hi belli olmuyor.
Buna karlk, Perthten gelen dedesini yerli halktan ayrd
etmek zordu.
Will zerinde allmadk ykseklikte bir silindir apkann
tepe st durduu mermer bir stuna dayanm oval yzl, siyah
favorili gen bir adamn eskimi fotorafn merakla inceledi.
Byk dedeniz mi?
ilk Palal MacPhail. Dr. Andrew. 1822 ylnda, babas
James MacPhailin bir halat atelyesi ilettii Royal Burghda
dodu. Bu halat ii ok uygun bir simgedir; nk James ok
sofu bir Kalvenciydi ve bu nedenle Tanrnn sevgili kulu oldu
una inanyor, milyonlarca insann boyunlarnda nceden sap
tanm yazglarnn ilmiiyle, yukardaki Szde Babalarnn on
lar tuzana drmek iin frsat kolladn bile bile yaam
larn srdrmelerinden derin, iini atan bir haz duyuyordu.
Will gld.
Haklsn, dedi Dr. Robert, bize baya gln geliyor.
Ama o.zamanlar yle deildi. O zaman bu konu aka gtrm
yordu- gnmzn Hidrojen bombasndan bile daha ciddiydi,
(insanln yzde doksan dokuz virgl dokuzunun sonsuza dek
jcehennem atelerinde yanacana kesin gzyle baklyordu. Hem
Jde eden? Ya Isay hi duymadklarndan; ya da, duymu olsa|lar bile, onun kanyla cehennem ateinden kurtulduklarna yetei'rince inanmadklarndan. Ve inangjyetersizliinin ak, gzle gJrlr kant erin bulamayan ruhlard. Tam inan, tam erin ya\ratr. Tam .erin ise hemen, hemen kimsede yoktur^Bu da gs-

140

/te rirk i, hemen hemen kimse tam inanl deildir. Bylelikle

hemen.hggaoan-lierkfes cehennem ateine hkmldr. Quod erat
1demonstrandum (Gerekesi kantland zere).
nsan nasl olup da ldrmadklarna ayor, dedi Susila.
Allahtan ou .y alnz kafasyla inanyordu, burasyla. Dr.
MacPhail bann keline vurdu. Kafalarnda bunun en tartslmaz Hakikat olduundan emindiler. Ama salg, bezleri ve mi
deleri daha akllyd- btn, bunlarn deli samas olduunun
ayrdndayd. ounluk iin Hakikat yalnz Pazarlan gereklik
fijzanyordu, o zaman bile yumuatlm, ilerine geldiince de
itirilmi bir gereklik,! James MacPhail bu durumun farkn
dayd ve kendi ocuklarnn yalnz Pazar gn inanllarndan ol
mamalarna kararlyd. Onlar kutsal zrvalarn her bir szc
ne Pazartesileri, dahas, yarm gnlk tatillerde bile inanma
lydlar; hem yalnzca kafalarnn tepesiyle deil, tm varlkla
ryla inanmalydlar. Tam inan ve ona bal tam erin onlara
zorla verilmeliydi. Nasl m? Bu dnyada onlara cehennemi ya
atarak ve br dnyada bekleyen cehennemle_._onlan korkuta
rak. Ve eer, eytans bir sapknlkla tam inana ve tam erince
direnecek clurlarsa, yaantlarn bsbtn cehenneme evire
rek, daha yakc atelerle gzlerini korkutarak. Bir yandan da,
Tanrnn gznde,erdemli davranlarn paavra denli deersiz
olduu belirtilmeli, ama en ufak sular en ar biimde ceza
landrlmalyd,. Yaradl olarak insanlarn tmyle kt olduk
lar anlatlmamak, sonra da bu kamlmaz yaradllarndan tr
dvmeyder,
Will Famaby albm gstererek sordu, Bu sevimli ata
nzn bir resmi var m?
Yal boya bir tablosu vard, dedi Dr. MacPhail. Ama
rutubet tuvali rtt, sonra da kurtuklar iini bitirdi. Atam
grlmeye deer bir rnekti. Jeremiahn Yksek Rnesansta
yaplm bir tablosu gibi. Bilirsiniz- grkemli, gzlerinde esin,

141

'O '/? ,/

yz, kusurlarn rten bir Peygamber sakalyla kapl. Ondan

kalan tek anda evinin karakalem bir resmidir.
Bir yaprak geri evirdi ve resim karlarna kt.
Som granit, dedi doktor, tm pencereleri demirli. Ve
bu sevimli aile Bastilinin iinde sistemli acmazlk. Hem de
sa adna, doruluk, drstlk adna sistemli acmazlk. Dr.
Andrew bitmemi bir zyaamyks brakt da, o gnleri bi
liyoruz.
ocuklar annelerinden hi yardm grmezler miymi?
Dr. MacPhail ban sallad.
Janet MacPhail de kocas gibi koyu bir Kalvenciydi. Belki
ondan bile daha banaz bir Kalvenci. Kadn olduundan daha
ok aba gstermesi gerekiyordu, bastrlmas gereken insanca
igdleri daha fazlayd. Ama onlar bastrd- yiite. Kocasn
frenleyecei yerde ona arka kt, onu kkrtt. Kahvaltdan
nce ve len yemeklerinde ocuklara vaiz verilirdi; pazar gn
leri din bilgisinden snanrlar, ncili ezberlerlerdi; her akam
o gnlk sulan toplanp deerlendirilerek alts birden, kz er
kek ayrlmadan ya srasna gre dizilirler, balina kemiinden bir
src kams ile plak popolar dvlrd.
Bunlar her duyuumda midem kalkar, dedi Susila. Bu
katksz Sadizm.
Yo, katksz deil, diye kar kt Dr. MacPhail. Uy
gulamal sadizm. Artniyetli bir sadizm, bir lknn gdmnde,
bir dinsel inancn davurumu olarak sadizm. Bu konu zerinde
tarihsel aratrmalar yaplmal, diye ekledi Wille dnerek.
/ Tanrbilim kuramlar ile ocuklukta dayak arasnda ilikiler,
i Benim savma gre kk kz ve olanlar dzenli olarak dayak
j yediklerinde - sizin o pek tutulan gncel argo deyiminizle - evreI ni tepeden yneten bir Tanr kavram ediniyorlar. Oysa ocukl larna bedensel iddet uygulamayan toplumlarda Tanr kavram
\
ikin (immanent) oluyor. Bir toplumun Tanrbilim kuramlar o
toplumda ocuklarn popolarnn durumunu yanstr. Musevileri
ele alalm- ateli dayak yanllardr onlar. nann Altn anda

142

Hristiyanlar da yleydiler. Yehova, insanlarn doutan gnah

kr olduklar inanc, Katolik ve Protestan retilerinin kendisine
kar sonsuz sular ilenen Baba Tanr imgesi hep bundan kay
naklanmtr. Oysa Budistler ye Hindular hibir zaman iddete
bavurmamlardr. Krpe popolar berelenmemitir- Bunun so
nucuysa Tat tvam asi, sen de Osun, zihin ile Zihin arasnda
birlik, blnmezlik kavramlar... Quakerlara bir bak. Onlar
ten Aydnlanmaya inanacak denli sapkn bir mezheptiler. o
cuklarn dvmekten vazgetiler ve Esirlik kurumuna kar
kan ilk Hristiyan mezhebi oldular.
'
Ama, diye kar kt Will, gnmzde dayakla eiti
min modas geti gibi. Oysa Tmyle Tepeden yneten Tanr
kuram giderek yaygnlk kazanyor.
Dr. MacPhail bu kar kn stnde durmad. Bu yal
nzca tepkinin eylemden sonra geldiini gsterir. On dokuzuncu
yzyln ikinci yarsnda zgr dnceli insanclk ylesine g
lendi ki en koyu Hristiyanlar bile bundan etkilenerek ocukla
rn dvmez oldular. Artk gen kuaklarn popolarnda yumru
lar, bereler yoktu; bunun sonucunda Tmyle Tepeden yneten
Tanr imgesi yerini Yeni bir felsefeye, Birlie, Hristiyan Bi
limine brakt- ki bunlar Tanry Tmyle evrenle zde olarak
tanmlayan Dou etkisinde mezheplerdir. William James zama
nnda temelleri atlan bu akm o gn bu gndr giderek glenmekte. Ancak, sav her zaman kar sav gerektirir ve zamanla ,
bu sapkn mezheplerin karsna Yeni Dinsel Gelenekilik k
mtr. Gitsin Tmyle evrenle zde Tanr, gelsin Tmyle te
peden yneten Tanr! ^jjgugtjge, Martin Luthere dn- ksa
ca Hristiyanlk tarihinin en acmaszca krbalanm iki poposuna
dn. tiraflar! oku. Sofra Bas Syleilerini oku. Augustine retmenlerinden dayak yer, eve gelip de szlandmdaysa
anne ve babas onunla alay ederlermi. Lutheriyse yalnz
retmenleri ve babas deil, sevgili annesi de dzenli olarak d
vermi. O gn bu gndr dnya onun poposundaki berelerin
bedelini dyor. Prusyaclk ve nc Reich-Luther ve onunj
143

kaml tanrbilim kuram olmasayd bu canavarlar da olmazd.

imdi de Augustinein kaml tanrbilim kuramn Kalven ta
rafndan gelitirilmi ve James ile Janet VfacPhail gibi dindar
kiilerce olduu gibi yutulmu biimiyle ele alalm. Byk ner- \
/m e: Tanr Tmyle Ayrdr. Kk nerme: nsan tmyle
gnahkrdr. Yarg: ocuklarnzn popolarna size yaplan,
Tanr Babanzn Adem ile Havvadan bu yana insanln ortak
poposuna yaptklarn yapn: rak, rak, rak!
Sessizlik oldu. Will Famaby halat bkme ustas granit ada
mn izdii karakaleme bir daha bakt ve doast gerek aa
masna yceltilen btn tyler rpertici, irkin lgnlklar ve
bu lgn dncelerden esinlenen iren kymlar, ekilen ve
ektirilen aclan dnd, tvilik adma sertlik ilkesiyle Augus'tine gittiinde Robespierre, Stalin kyordu ortaya; kylleri
Prenslere kydrtan Lther gittiinde, bu kez gle Mao onlar
tutsakla mahkum ediyordu.j
Hi umutsuzlua kapldnz olmaz m? diye sordu.
Dr. MacPhail ban sallad. Umudumuzu yitirmeyiz, de
di, nk her eyin tarih boyunca olduu denli kt olma ge
rekmediini biliyoruz.
Aslnda, ok daha iyi olabileceini biliyoruz, diye ekledi
Susila. Biliyoruz nk burada ve bu anda, bu garip kk
adada imdiden her ey daha iyi.
Ancak, biz mi szleri bizi izlemeye kandracaz, yoksa
sizin dnya apnda maymunlar cehenneminizde kendi kck
insanlk vahamz korumay baarabilecek miyiz? Ne yazk ki
bunu, dedi Dr. MacPhail, bunu ben de bilemiyorum. Bu
gnn koullarnda byk bir ktmserlie kaplmamak elde
deil. Ama umutsuzluk, kkten umutsuzluk- bunu onaylamak
olanaksz.
Tarihe baktnzda bile mi?
Tarihe baktmda bile.
Sizi kskanyorum. Nasl bu kadar iyimser olabiliyorsu
nuz?

144

W'S

Tarihin .gerekte ne olduunu annM a^ak- inanjan

bilisizlikleri ve bu bilgisizlii siyasal veya dinsel domalar aa
masna yceltmelerine neden olan akl almaz kibirlen ^Smlen
yapmaya
Temden albme dn3uT'Key se, biz yine Royal Burghdaki eve, Jamesle Janete
ve Kalven Tanrsnn akl almaz bir kt yreklilikle onlarn in
safna brakt alt ocua dnelim. Sopa ve azar bilgelik"
getirir: oysa bas bos braklan ocuk annesine ancak utan ge
tirir.! (ocuunu dvmeyen dizini dveri. Ruhsal gerilim ve
bedensel ikenceyle etkin eitim-Jdeal Pavlov koullanT
Ancak kurumlam din ve siyasal dikta asndan ne yazk
ki insafflf'kopeklere oranla daha
JJirjT on, Mary ve Jean zerinde koullandrma amacna ulat.
Tom papaz oidu, Mary bir papazla evlendi ve ocuk dou
rurken ld. Jean evde kalarak uzun ve acl bir kanser bo
yunca annesine bakt, daha sonra da yirmi yl sresince kendini,
gittike elden ayaktan den, sonunda bunayp zrvalayan ba
basna adad. Buraya kadar hepsi iyi, gzel. Ama drdnc o
cuk Annieyle iler deiti. Annie gzeldi. On sekizine geldiinde
bir ar svari yzbas onunla evlenmek istedi. Ama yzba
Anglikand ve insann onulmaz gnahkrlyla Tanrnn keyfi
ynetimi konusundaki grleri balanamayacak derecede yan
lt. Evlilikleri yasakland. Annie de Jeann yazgsn payla
acaa benziyordu. On yl dayand; derken, yirmi sekizinde
bir Hint ticaret gemisinip ikinci kaptan onu batan kard.
Yedi hafta sreyle lgn bir mutluluk yaad tatt ilk mut
luluu. Yz olaanst bir gzellikle deimi, bedeni capcanl,
scack. Derken kaptan Madras ve Macaoya doru iki yl sre
cek bir sefere kt. Drt ay sonra Annie, gebe, kimsesiz, umut
suz, kendini Tay rmana att. Bu srada beinci ocuk, Alexander okuldan kaarak bir tiyatro kumpanyasna katlmt. Halat
iletmesinin yanbandaki evde o gnden sonra onun adnn anl
mas yasakland. Son olarak en kklerine, Andrewa geldik.
rnek ocuk! Uysald, alkand, ncili kardelerinden ok da1 4 5 /1 0

( ha ksa srede ve daha doru bellemiti. Derken, annesi tam

] insanolunun doal ktlne olan inancm yitirmek zerey! ken, bir akam onu cinsel organlaryla oynarken yakalad. Andjrew kam kncaya kadar kamland; birka hafta sonra yine
! sust yakaland, kamland, katksz su ve kuru ekmek cezajSina arptrlarak odasna kapatld, Kutsal Ruha kar byk
Ibir gnah iledii ve bu gnah yznden annesinin kansere
yakaland sylendi ocua. Andrew ocukluunun geri kalanm
cehennem karabasanlar iinde geirdi. Ama bu arada gnahn
akl elici ekimini srekli duyuyor ve bu ekime boyun edi
inde - ki, elbet bu ya tuvalette, ya da bahenin gzden rak
kuytularnda oluyordu - kendini bekleyen cezalarn giderek kor
kunlaan dleri peini brakmyordu.
Bir de, dedi Will Farnaby, bir de modern yaamn
anlamszlndan yaknlr! Anlaml yaama bakn. Bir aptaln
anlatt masal m, yoksa bir Kalvencinin masal m? Ben olsam
aptalnkini seerdim.
Sana katlyorum, dedi Dr. MacPhail. Ama bir nc
seenek olamaz m? Ne geri zekal, ne de paranoyak olmayan
birinin anlatt bir masal?
Bir kez olsun tmyle aklbanda birinin, dedi Susila.
Evet, bir kez olsun, diye yineledi Dr. MacPhail. Ne'
iyi olurdu. Allahtan eski dzende bile en eytans eitimin bozamad pek ok insan vard. Freud ve Pavlov retilerine
gre byk dedem kafadan sakat olmalyd. Oysa, gerekte ruh
sal yaps ok salklyd. Dr. Robert parantez iinde ekledi,
.Bu da sizin o ok tutulan ruhbilim kuramlarnzn ne denli ye
tersiz olduunu gsteriyor. Freudculuk ve Davranlk- iki ayr
u, ama bireyler arasnda yapsal, doutan ayrmlar konusunda
aym gr paylayorlar. En gzde ruhbilimcilerinizin bu konu
da tutumu ne? ok basit. Bu ayrmlar grmezden gelmek. Bu
gerekler yokmu gibi davranmak. Bundan dolay insan gere
iyle baedemiyorlar, dahas by gerein kuramsal aklamasn
bile yapamyorlar. Bunu ykmzde de gryoruz. Andrewun

146

f kardeleri ya dzene ayak uydurmu, ya da yok olmulard, And\ rew ne dzene uydu, ne de yok oldu. Neden? nk kaltmn
/rulet tekeri ansl sayda durmutu. Kardelerine oranla daha
/ dayankl bir yaradltayd, beden yaps, kimyasal yaps, kii. ligi ayryd. Anababas kara yazgl ocuklarna ektirdiklerini
ona da ektirdiler. Andrew alnnn akyla, hemen hi yara al
amadan bu belay atlatt.
f
Kutsal Ruha kar iledii gnaha karn m?
f
Bu alkanlndan Edinburgdaki tp reniminin ilk y| lnda kurtulmutu. Daha ocuk saylrd - on yedisini yeni bitirImiti. (O gnlerde erken geliirlermi.) Anatomi derslerinde di
er rencilerin gnden gne ryen kadavralar arasnda mo
rallerini ykseltmek iin syledikleri ak sak szleri ve kfr
leri dinlerdi. nceleri dehete kapld, Tanrnn gazabna ura
yacaklarndan korktu. Ama hibir ey olmad. Kfrbazlar ser
pilip geliti, cinsel baarlarn gslerini gere gere sergileyenler
arada srada belsoukluuna yakalanmakla paay kurtardlar.
Andrewun zihninde korku yerini olaanst gzellikte bir erin
ce, korkulardan zgrleme duygusuna brakt. Artk byk bir
yreklilikle azn bozma denemelerine girimiti. harfli o
szc ilk syleyii - ne byk bir zgrlk, nasl da gerek
bir dinsel deneydi! Bu arada, bo zamanlarnda T om Jones*u,
Humeun Tansklar zerine Denemelerim, dinsiz Gibbonu
okuyordu. Okul Franszcasndan yararlanarak La Mettrieyi, Dr.
Cabanii okudu. nsan bir makinadr, beyin karacierin safra sal
glamas gibi dnce salglar. Artk her ey ne kadar basit,
ne arpc bir aklktayd! Yeni bir dini benimseyenlerin o ilk
cokusuyla tanrtanmzla sarld. O koullarda baka trl ola
mazd. Artk St. Augustini iiniz kaldrmyor, Athanazyan Kut
sal leme zrvasn yineleyip durmanz olanaksz. Bu durumda
tpay eker, hepsini delikten aa, lama, gnderiverirsiniz. Ne
kvan! Ama ok srmez. Bir eylerin eksikliini duyarsnz. De
ney bebei dinbilimsel pisliklerle ve sabun tozuyla birlikte akp
gitmitir. Ama doa boluklardan nefret eder. Kvan yerini

147

rsreen tedirginlie brakr ve kuaklar boyu dinbilimi lam

ukurundan geri pompalamaya didinen Weleyler, Puseyler,
Moodyler ve Billyler -Sunday ye Graham- banza dert olur
lar .IlHbetonlar bebei Jliriltmeyi um^lar. Ama bunu bir trl
i baaramazlar. Dinsel uyan ancak bir para pis su ekebilir
delikten. Bu su da bir sre sonra yeniden akp gider. Bu bylece
srer gider. Hem ok skc, hem de Dr. Andrewun sonunda
ayrdma vard gibi, ok bo bir abadr. Her neyse, biz yeni
< kazanlm zgrlnn ilk okusuyla dopdolu gen adama d
nelim. okuluydu, sevinliydi- ama da kar taknd arba
l, saygl ilgisizlik grnm ardnda iten ie cokulu ve seVvinli.
Ya babas? diye sordu Will. Babasyla atmad m?
atma olmad. Andrev kavga adam deildi. O hep kendi
izdii yolda yryen, ama bu gerei herkese duyurmaktan ye
baka yol seenlerle tartmaktan kanan insanlardand. Yal
adama hibir zaman Jeremiah kimliine brnp, yanp yakn
ma frsat tanmad. Hume ve La Mettrie zerine grlerini
kendine saklayp greneklere uygun davranmay srdrd. An
cak eitimini bitirdiinde eve dnmedi Londraya giderek Kra
liyet donanmasnn Melampus gemisine doktor ve doabilimci
olarak yazld. Gemi gney denizlerinin haritasm kartmak,
gzlemlerde bulunmak, canl rnekleri toplamak ve bu. bl
gedeki Protestan misyonerlerini ve ngiliz karlarm kollamakla
grevliydi. MelampuSun* yolculuu tam yl srd. Tahitiye
uradlar, Samoada iki ay, Marques takm adalarnda bir ay
geirdiler. Perthle karlatrldnda adalar birer cennet bahesiydiler. Ancak, ne yazk ki Kalvencilikten, Kapitalizmden,
sanayilemenin getirdii gecekondulamadan oldui denli Shakespeareden, Mozarttan, bilimsel, mantkl dnceden de uzak
birer cennet bahesi. Doru, cennet bahesi, ama yine de
burada yapamazd, yapamayacakt. Yollarna devam ettiler. Fiji
yi, Carolin ve Solomon adalarm grdler. Yeni Ginenin kuzey
kylarnn haritasm karttlar. Borneoda bir ekip karaya ka
148

rak gebe bir orangutan yakalad, Kinabalu dann doruuna tr*

inandlar. Sonra Pannoyda bir hafta, Mergui takmadalarnda on
be gn. Daha soira batya, Andamanlara, oradan Hindistan
yneldiler. Karaya ktklarnda byk dedem dp bacan
krd. Melampusun kaptam baka bir doktorla anlaarak ana*
yurda yelken at. ki ay sonra Andrew, sapsalam, Madrasta
doktorluk yapmaktayd. O gnlerde doktor az, hastalksa son
derece yaygnd. Gen adam iinde ilerliyordu. Ama tccarlar
ve Eyalet grevlileri arasnda yaam bunaltcyd. Bir srgn,
stelik srgn yaamn ekilir klan tm elerden, servenden,
yeniliklerden yoksun bir srgnd. Taraya, Swansea ya da Huddersfieldin tropik benzerine srlmek gibi bir eydi bu. Yine
de yurda dnen iki gemide yer ayrtma drtsne kar koydu.
Eer be yl daha diini skarsa Edinburgda iyi bir i kurabilirdi
- yok, Londrada, Bat Yakasnda. Parlak bir gelecek bekliyordu
onu. Geinecek kadar geliri olan, kestane sal bir kars olacakt.
Drt be de ocuu mutlu, kam acs tatmam, tanrtan
maz. fi geliecek, zamanla en etkin evrelerden hastalan ola
cakt. Para, an, hret, saygnlk, dahas soyluluk. Belgrave ala
nnda kupa arabasndan inen Sr Andrew MacPhail. Byk Sr
Andrew, Kralienin zel doktoru. Rus Veliahtma bakmak "iin
t. Petersburga anlan Andrew, Tuilerie Saraynda, Vatikan
da, Bab- Alide. Ne ho dler! Oysa gerekler ok daha il
gin geliecekti. Sabahn birinde muayenehaneye esmer tenli bir
yabanc geldi. Yanm yamalak bir ngilizceyle kendini tantt.
Paladan geliyordu ve Hametlileri Raca tarafndan usta bir
Batl doktor bulup adaya gtrmekle grevlendirilmiti. Dok
toru krallara layk dller bekliyordu. Krallara layk, diye vur
gulad. Dr. Andrew hi duraksamadan bu arya uydu. Bir
bakma para iin, ama daha ok can skntsndan, deiiklik
istediinden, serven arayndan. Yasak adaya bir gezi- kar
koyulur gibi deildi.
Bir dnn, diye araya girdi Susila, o gnlerde Pala
bugnknden ok daha da kapalyd.

149

9Dr. Andrewun Racann elisinin ona tand frsata na

sl drt elle sarldn gznnde canlandrabilirsiniz. On gn
sonra gemisi yasak adann kuzey kyis aklarnda demir att.
Alet antas, ila sand ve elbiseleriyle deerli kitaplarm koy
duu ufak teneke valiziyle kk bir sandala binerek alkantl
denizi at, bir tahtrevanla Shivapuram sokaklarndan geirildi,
ve krallk saraynn i avlusuna brakld. Soylu hastas onu sa
brszlkla beklemekteydi. stne bana ekidzen vermesine bi
le zaman tanmadan Dr. Andrewu onun huzuruna karttlarkrk yalarnda, ufak tefek, grkemli giysileri altnda iskeleti
km, yz i, arplm, sesi ksk bir fsltya dnm es
mer bir adamn acnas huzuruna. Dr. Andrew onu muayene
etti. Kkleri ene kemiinde olan bir ur her yne yaylmt.
Burun boluunu doldurmu, sa gz oyuuna uzanm, boaz
yar yarya tkamt. Zorlukla soluyor, yutkunurken byk ac
ekiyor, uyuyamyordu- nk uyur uyumaz tkanp soluk solua
uyanyordu. Ameliyat edilmezse birka aya kalmadan lecei ke
sindi. Ameliyat edilirse daha da abuk lecekti. Biliyorsunuz,
devir eski devirdi- kloroform kullanlmayan, hastalarn ameli
yatta mikrop kapt gnler. En iyi koullarda bile drt hastadan
biri masada kalyordu. Koullar elverisiz olduundaysa yaama
olasl bsbtn azalyordu- yzde elli, yzde otuz, yzde sfr.
Bunlar gznne alndnda doktorun tans daha kt olamaz
d. Hasta zaten zayf dmt. Ameliyat uzun, zor ve dayanl
maz lde acl olacakt. Raca byk bir olaslkla masada ka
lacak, ameliyat atlatsa bile birka gn iinde kan zehirlenmesin
den lecekti. Eer lrse, diye dnyordu Dr. Andrew, bir
kral ldren yabanc doktorun bama neler gelmezdi. Ve ame
liyat boyunca bak altnda acyla kvranan soylu hastay kim
tutard? Hizmetilerden, ya da soylulardan kim hkmdarlar
lklar atar, kendini brakmalarn emrederken onu dinlemeyecek
denli gl olabilirdi?
Belki en akllcas hemen orackta durumun umutsuz oldu
unu, elden birey gelmeyeceini syleyerek, Madrasa geri g
150

trlmeyi istemekti. Derken hasta adama takld gz. Zavall,

ekilsiz yznn rkn maskesi ardnda, Raca gznn iine
bakyordu- lm hkm giymi bir sulunun yargcndan ba
lanma dileyen baklaryla. Bu sessiz yakartan etkilenen Dr.
Andrew yreklendirici bir glmsemeyle adamn bir deri bir
kemik elini okad ve anszn bir zm geldi akima. ok sa
ma, delice, meslek onuruyla badamayan bir ey; ama yine
de, yine de...
Birdenbire be yl nce, daha Edinburgda renim grr
ken Lancet dergisinde okuduu bir yazy anmsamt. Bu yaz
manyetizmay savunduu iin dillere dsen Profesr Elliotsonu
karalyordu. Eltiotson manyetizma s uyuttuu hastalar zerinde
acsz ameliyatlardan sz etmek kstahlm gstermiti.!--------Adam ya ahman teki, ya da vicdansz, ahlakszd. Bu zr
valara kant olarak gsterdiklerinin be paralk deeri yoktu.
Bunlarn hepsi gz boyama, aldatmaca, dolandrclkt
ve
alt stun boyunca buna benzer sert klar... O gnlerde - hl
La Mettrie, Hume ve Cabanis ile dopdolu olduundan- Dr.
Andrew yazlanlara katlmt. Sonra da manyetik uvku konu
sunu tmyle unutmutu. imdi, Racamn baucunda tm oku
duklar gelivermiti aklna - deli Profesr, manyetizma yntem
leri, acsz ameliyatlar, dk lm oran, hzl iyilenme. Belki
bu iin iinde bir is vard. Bu dncelere dalmt ki hasta
adam uzun bir sessizlii bozarak konutu. Raca, gemisinden
Rendang-Loboda ayrlarak her naslsa boaz amay beceren
bir denizciden akc, ancak retmeninin belirgin Londra aa
tabaka azn byk bir ballkla yanstan bir ngilizce ren
miti. Ah bu z, diye gld Dr. MacPhail. Byk dedem
anlarnda ikide bir bundan, sz eder. Bir kraln Sam Weller*
azyla konumasn ok yakksz bulmu olmal. stelik bu
yakkszlk yalnzca snfsal farkllktan kaynaklanmyordu. Kral
(*) Sam Weller: Dickensin Pickvick Ktlar adl romannda
tannm uak tiplemesi.

151

olmann yansra Raca ok akll ve ince beenili bir insand;

gl dinsel inanlar olmakla kalmayp (ne de olsa en hrt
insanlarn bile gl dinsel inanlar olabilir), derin dinsel de
neyim ve igr sahibiydi. Byle bir insanm Londra aa ta
baka azyla konumasm Pickvvick Ktlarm okumu erken
Victoria devri skounun yadrgamas kanlmazd. Byk de
demin btn abalarna karn Raca seslileri yaymay, h harf
lerini yutmay srdrecekti. Ama bunlar sonraya ait. O ilk
ackl karlamada bu arpc ngilizce ok dokunaklyd. Elle
rini bir yakarla birletiren Raca fsldyordu, Aman Dr. Makfayl. Aman doktor.
Bu yakan kararllm pekitirdi. Duraksamakszm Racann
sska ellerini tutarak gven dolu bir sesle Avrupada yeni bulu
nan ve ancak ok tannm bir avu doktorun uygulad olaan
st saaltma yntemini anlatmaya koyuldu. Soma arka planda
dikilen uaklara dnerek odadan kmalarn buyurdu. Szlerini
anlamasalar da sesi ve szlerine elik eden el kol hareketleri
ok akt. Uaklar eilerek dar ktlar. Dr. Andrew paltosu
nu kartt, kollarn svad ve Lancet dergisinde burun kvrarak
okuduu uyutucu hareketleri yapmaya balad. Kafamn tepesin
den balayarak yz ve gvde boyunca karm boluuna kadar inen,
hasta uyuyuncaya - ya da (ad belirtilmemi yazarn kmse
yen szlerini anmsamt), kt doktor oyuna getirdii za
vallnn manyetizma etkisine girdiini bildirinceye kadar - dur
madan yinelenen el hareketleri. Aldatmaca, gz boyama, dolan
drclk. Ama yine de, yine de... Sessizce alyordu. Yirmi
kez, elli kez. Hasta iini ekti, gzlerini yumdu. Altm, sek
sen, yz, yz yirmi. Odada s boucuydu. Dr. Andrewun gm
lei terden srsklam olmu, kollar aryordu. Ama direnle o
sama hareketi yineliyordu. Yz elli, yz yetmi be, iki yz. Al
datmaca, dolandrclk; ama, yine de btn gnn alsa bile
bu zavally uyutmaya kararlyd. Uyuyacaksn, dedi iki yz
on birinci kez yinelerken hareketi. Uyuyacaksn. Hasta adam
sanki daha derin gmld yastklara ve derken, birden Dr. And-

152

rew bir hrlt duydu. Bu kez, diye abucak ekledi, tkan

mayacaksn. Havann gemesi iin bol bol yer var ve sen tkan
mayacaksn. Raca dzenli solumaya balad. Dr. Andrew bir
ka hareket daha yapt, sonra biraz dinlenmenin bir zarar ol
mayacana karar verdi. Yzn sildi, kalkt, gerinerek odada
gezindi. Sonra yataa ilierek Racann omak gibi kalm bi
leini tutarak nabzn sayd. Bir saat nce yz olan nabz imdi
yetmie dmt. Kolu kaldrd; bilein uunda el bir l eli
gibi cansz sarkyordu. Brakt ve kol kendi arlyla derek
cansz, hareketsiz kald. Majesteleri, dedi, sonra yine, daha
yksek perdeden, Majesteleri. Yant yok. Doru, dolandr
clk, gz boyama, aldatmaca, ama yine de ie yaramt, bas
baya ie yaryordu.
ri, parlak renkli bir peygamber devesi yatan ayakucu
demirine kondu, pembe beyaz kanatlarn toplad, kk yass
kafasn kaldrd ve inanlmaz denli kasl n ayaklarn birleti
rerek Tanrya yakarrcasna ileri uzatt. Dr. MacPhail bir bylte alarak onu incelemek zere ne eildi.
Gongylus gongyloides, diye aklad. Kendini iee
benzetir. Her eyden habersiz sinek ve pervaneler zsuyunu i
mek iin iyice yaklatklarnda da, o onlarn tadna bakar. Ve
eer diiyse, eini yer. Bylteci yerine koyarak arkasna yas
land. Evrenin en hoa giden yan, dedi Will Farnabyye,
olmayacak gibi grnen eylerin olabilirlii. Gongylus gongy
loides, Homo sapiens, byk dedemin Pala ile tanmas ve hip
notizma- bunlardan daha olmayacak eyler ne olabilir!
Hibir ey, dedi Will. Ancak benim Pala ile tanmam
ve ipnotizmay saymazsak - bir deniz kazas ve uurum yoluyla
Palaya giri; ve bir ngiliz katedrali zerine sylei yoluyla ip
notizma.
Susila gld, Allahtan btn o uyutucu hareketleri senin
zerinde denemem gerekmedi. Bu scakta! Dr. Andrewa ger
ekten hayranm. O yntemle uyutmak bazen saat alr.
Ama sonunda baard, deil mi?

153

Hem de nasl.
Ameliyat da yapt m?
Evet, ameliyat da yapt, diye yantlad Dr. MacPhail.
-Ama hemen deil. Uzun bir hazrlk gerekiyordu. Dr. Andrew
hastasna rahata yutkunabileceim alayarak balad ie. haf
ta boyunca onu iyice besledi. Yemek aralarnda Racay ipnotize
ediyor ve bir daha ki yemee kadar uyur durumda tutuyordu.
Frsat verildiinde insan bedeninin ne olaanst iler baara
ca alacak bir ey. Raca, be kilo ald, yeniden domu gibi
oldu. Onu bekleyen lm kalm snavndan yznn akyla ka
cana inanyordu. Dr. Andrew da bu inanc paylayordu. Raca
ya gven vermeye alrken kendi z gvenini de pekitirmiti.
Ama bu kr krne bir gven deildi. Ameliyatn baarsndan
kuku duymuyordu. Ancak bu sarslmaz inan baarya giden
yolda her trl nlemi almasn engellemiyordu. ncelikle ipnoz
konusunu ele ald. Durmakszn hastasna her geen gn daha
derin uyuduunu, ameliyat gn her zamankinden daha da
derin uyuyacan alyordu. Hem daha derin, hem de daha
uzun bir sre. Ameliyatn bitiminden sonra tam drt saat
uyuyacaksn, diye Racaya gvence veriyordu. Uyandnday
sa hi ac duymayacaksn. Dr. Andrew bu kesinlemeleri sy
lerken katksz kukuculukla tam gven karmaas iindeydi.
Saduyu ve deneyim yaptklarnn olanakszln kantlamt.
Ancak iinde bulunduu koullarda gemi deneyimler tmyle
geersizdi. Olanaksiz gibi grnen ey olmutu bile, hem de
bir deil, birok kez. Bir daha olmamas iin de hibir neden
yoktu. nemli olan olanakszn olacan syleyebilmekti - o da
bunu syleyip duruyordu. Btn bunlar iyi, ho ya, asl ho
olan Dr. Andrewun provay buluudur.
Neyin provasn?
Ameliyatn. Ameliyat evrelerini defalarca gzden geirdi
ler. Son prova ameliyat sabah yapld. Sabahn altsnda Dr.
Andrew Racann odasna geldi, bir sre havadan sudan konu
tuktan sonra manyetizma hareketlerine balad. Birka dakika

154

sonra hasta derin bir uykuya dalmt. Dr. Andrew yapacaklarn

adm adm anlatt. Racann sa gznn altna, elmack kemi
ine dokunarak aklad, nce deriyi gereceim. Sonra bu ne
terle (bir kalemin sivri ucuyla yana boydan boya izerek)
byle yaracam. Elbet sen hi ac duymuyorsun - en ufak bir
rahatszlk bile. imdi alt dokular kesiyorum ve yine cann yan
myor. Ben yana ta buruna kadar aarken sen ylece yatp
rahat rahat uyuyorsun. Arada bir, bir kan damarn balamak
iin duraklyorum, sonra yine ayorum. in bu blm bitin
ce ur zerinde almaya balyorum. ene kemiine kk sal
m, oradan yukar, elmack kemiinin altna, gz ukurunun
iine ye aa, grtlaa doru yaylm. Onu kesip kartrken
sen hl yatyorsun, acsz, rahat, sakin. Derken ban kaldr
yorum. Racann ban kaldrp gevek boynunu ne itti. A
zna ve boazna dolan kanlan temizlemek iin ban kaldrp
ne eiyorum. Nefes boruna da biraz kan kam, onu temizle
mek iin hafife ksryorsun; ama uyanmyorsun. Raca bir
ka kez ksrd, sonra Dr. Andrew elini ekince ba yasta
dt. Derin bir uykudayd. Urun grtla tkayan uzants s
tnde alrken bile tkanmyorsun. Dr. Andrew Racann azn
aarak iki parman boazna soktu. Btn i uru ekip
kartmakta - ite bu kadar. Tkanman iin neden yok ki. Ve, eer
biriken kanlar atmak iin ksrmen gerekirse bunu uyurken ya
pabilirsin. Evet, uyurken, derin derin uyurken.
Bylece prova sona erdi. On dakika sonra, birka uyu
tucu hareket yaptktan ve hastasna ok derin uyumasn bu
yurduktan sonra, Dr. Andrew ameliyata balad. Deriyi gerdi,
neteri vurdu, yana kesti, urun enedeki kklerini kartt. Ra
ca sakin, gevemi yatyordu. Nabz gl ve dzenli, dakikada
yetmi beti ve ancak provadaki kadar ac duyuyordu. Dr.
Andrew grtlaa geti; Raca tkanmad. Kan soluk borusuna
szd; Raca ksrd ama uyanmad. Ameliyat bittikten sonra uyu
may srdrd; derken dakikas dakikasna drt saat dolduun
da gzlerini at, sarglarn ardndan Dr. Andrewa glmsedi
155

ve bozuk ngilizcesiyle ameliyatn ne zaman balayacan sordu.

Beslendi, temizlendi, sonra yine ipnotize edildi, drt saat daha
uyumas, bir an nce iyilemesi aland. Dr. Andrew bu uygu
lamay tam bir hafta srdrd. Gnde on alt saat uyku, sekiz
saat uyanklk. Raca hemen hemen hi ac ekmedi, ameliyat
ve pansumanlar son derece salksz bir ortamda yapld hal
de yaralar yangsz kapand. Edinburg hastanesinde ve Madras
cerrah kouunda tank olduu korkun olaylardan sonra Dr.
Andrew gzlerine inanamyordu. Bu arada manyetizmayla neler
yaplabileceini kendi kendine kantlamas iin nne bir frsat
daha kt. Racamn byk kz ilk gebeliinin dokuzuncu ayn
dayd. Kocasma yaptklarndan etkilenen Rani Dr. Andrewu
artt. Doktor Raninin arsna uyduunda karsnda on alt
yalarnda, zayf bnyeli, korku iinde bir kzcaz buldu. Kz
knk dkk Londra azyla leceini - hem kendinin, hem de
bebein leceini savlamaktayd. Ard arda gn karsna
kan kara ku bu savn dorulamt. Dr. Andrew onunla
tartmad. Kza yatmasn syleyerek uyutucu manyetik hare
ketlere balad. Yirmi dakika sonra* kz derin uykudayd. Bunun
zerine Dr. Andrew kendi lkesinde kara kularn uur getirdi
ini anlatt - bu kular doum ve sevin mutularlard. ocuu
nu kolayca, can yanmadan douracakt. Tabi ya, babas ame
liyat nasl acsz atlattysa o da sanc ekmeyecekti. Hi sanc
duymayacana sz verdi, en ufak bir sanc bile.
gn sonra, birka saatlik youn telkin sonunda de
dikleri kt. Raca akam yemei iin uyandnldmda karm
buldu yanbamda. Bir erkek torunumuz oldu, dedi kadn.
Kzmzn sal da yerinde. Dr. Andrew yarn onlarn odas
na gtrlerek her ikisini de ktlayabileceini syledi. Bir ay
sonra Raca Naipler Kurulunu datarak ynetimi ele ald. ste
lik hem kendi hayatn, hem de (Raniye baklrsa) kznn hayat
n kurtaran adama gnl borcunun bir belirtisi olarak Dr. Andrewu kendine ba danman atayarak.
Demek dedeniz Madrasa dnmedi.
56

Ne Madrasa, ne de Londraya. Burada, Palada, kald.

Racann dilini dzeltmek iin mi?
Hem onu, hem de, biraz daha byk bir baaryla, Raca
nn kralln dzeltmek iin.
Nasl dzeltmek?
O da bunu bilemiyordu. O ilk gnlerde belirli bir plan
yoktu, yalnzca beendii ya da kar olduu birtakm eyler.
Palann houna giden yanlar da vard, hi beenmedii birok
yan da. Bat uygarlnn da gnlden tuttuu ya da nefret et
tii ynleri vard. Yolculuklar sresince karlat birtakm
eyler akima yatmt, baz eylerdense tiksinmiti. Giderek jrsanolunun kendi yaratt uygarlktan -yararland gibi onun
kurban da olduunu kavryordu. Bu uygarlk onu gelitiriyor,
olgunlatryor, ama bazen gdkletirip yozlatrabiliyordu da.
Bu yasak adada uygarlk.meyvelerini.yoglamadan korumak, fi
lizlere kra almasn nlemek, ve her bir iein daha .salkl
gemesini salamak olas myd? Dr. Andrew ile Racann n
celeri st kapal olarak, sonradan da tm ieriinin bilincine
vararak yantlamaya altklar soru buydu.
Peki, yantlayabildiler mi?
Geriye bakldnda bu iki adamn baardklarna ama
mak elde deil, dedi Dr. MacPhail. sko doktorla Pala Kra
l, tanrtanmaz olan Kalvenciyle koyu Mahavana Budisti - pe
allmadk bir ift! Oysa ksa srede salam bir dostluk kura
caklard; stelik ayr yaradl ve yetenekleriyle ayr dnya g
rleri ve bilgi birikimleriyle birbirini tamamlayan, her biri di
erinin eksiklerini karlayan, her biri dierine zg becerileri
uyanp glendiren iki dost olacaklard. Racann keskin, kvrak
bir zekas vard; ama adann snrlar dnda kalan dnyay tanmyo'rdu; deneysel bilimleri, Avrupa teknolojisini, Avrupa sanatn, .Ayrupa. dnn bilmiyordu. En az onun kadar akll
olan Dr. Andrew da elbet Hint resmi, dou iiri ve dn
konularnda bilgisizdi. "Zamanla ayrdna varmt ki, insan
zihninin ileyii ve yaama sanat konularnda da bildikleri ye-

157

temizdi. Ameliyat izleyen aylarda, her biri dierinin hem

rencisi, hem retmeni oldu. Onlar iin bu yalnzca bir ba
langt. kisi de kendi kendilerini yetitirmeye alan sradan
kiiler deildiler. Raca bir milyon uyruu olan bir kral, Dr.
Andrew ise onun babakanyd. iKiisel gelime toplumsal gelii
menin hazrlk evresi olacakt. Kral ve doktor, her iki dnyadan (Dou ve Bat, eski ve yeni)_ en iyi biimde yararlanma
yollarn renivorlarsa^bu .tm ulusa ayn eyi retme amacn
gttklergdendi. Her iki dnyadan.,& iyi biinde yararlanmak
m -^ben^ne... samalyorum? Tm dnyalardan en iyi biimde
yararlanmak - gnmze dek eitli uygarlklarn yaratt dnyalardan ve onlarm tesinde, henz eyleme gememi izjglerin zaman iinde oluturaca dnyalardan. Onlarnki usa s
maz bir_ tutkuydu gereklemesi tmyle olanaksz bir tutku;
yine de onlar iin bir itici_gt, kimselerin el atmaya cesaret ede
medii sorunlarn stne gitmelerini salyordu - stelik grn
dkleri ,kadar aklsz olmadklarm kantlayan, herkesi akna
eviren bir basaryla. Elbet tm dnyalardan en iyi biimde
yararlanmalar olanakszd; yine de yiite abalan sayesinde
akbanda, ll herhangi bir insann dlerinde bHe~ ba
datrp birletiremeyecei denli ok ve eitli dnyay^deerleidirdiler. >
Deli deliliinde direnseydi, diye Cehennemden zdeyi
lerden alntlad Will, bilgelie ererdi.
ok doru, diye onaylad Dr. Robert. Ve tm delilikler iinde en lgncas Blakein tanmlad. Raca ile Dr. Andrewun yapmay dnd delilikti - cennet ile cehennemi ba
datrmaya kalkmak. Ancak bu mthi lgnlkta direnmenin
dil ne kadar byktr! Elbet, direnirken usu elden brak
mazsanz. Aptal deliler hibir yere varamazlar; yalnzca bilgili
ve akll kiiler delilikten bilgelie vararak iyi sonular alrlar.
Neyse ki bizim iki deli akllyd. lgnca giriimlere alakgnl
llkle, sevimlice atlacak denli akll, te ar kesicilerden ba
ladlar. Pala halk Budittj_A a.ie zihin^asju^^asd__bir_ili 5-

158

ki olduunu bilirdi. Bir evlere ballanr, tutku duyar, kendini

koyarsn ortaya - ve bylece kendi cehennemini yaratrsn. Bamszlarsn ve erin iinde yasarsn. Size ac ve .strab
gsteriyorum, demiti Buda, ve ac ile strabn bitimini. te
Dr. Andrevv zgn bir zihinsel bamszlama yntemiyle en
azndan bir tr acy sona erdiriypffo,-bedensel acy. Raca
nn kendisi, ya da, kadnlar sz konusu olduunda, Rani ve
kzlar evirmenlik yapyor, Dr. Andrew da ebelere, doktorlara,
retmenlere, annelere, sakatlara yeni bulduu sanatn reti
yordu. Arsz doum - ve bundan byle tm Pala kadnlar at
lmclardan yanayd. Acsz, ta, gz perdesi (katarakt) ve hemeroid ameliyat ve tm yal ve hastalarn desteini kazan
mlard. Bir tala adadaki yetikinlerin yansm vurmulard,
bu insanlar artk onlarn lehine nyargl yandalar, ilerde ya
pacaklar dzeltimlere dosta, en azndan lml yaklaan destek
leyicilerdi.
Acdan sonra hangi konuya el attlar?
* Tarma ve dile. Tropik ortamda Rothamstedi kurmak
iin ngiltereden birini getirttiler ve Palallara ikinci bir dil'
kazandrmak iin almalar balattlar. Pala yasak ada olmay
srdrecekti; nk Dr. Andrew misyonerlerin, byk iftilerin
ve tccarlarn hogr gsterilemeyecek denli sakncal olduklar,
konusunda Racayla tam. bir gr birlii iindeydi. Ancak ya
banc ykc gler dlanmakla birlikte ada halknn d dn
yaya almas gerekliydi. - dorudan olmasa bile dn ba
kmndan. Oysa dilleri ve kullandklar Brahman abecesinin il
kel biimi penceresiz bir hcreye hapsetmiti onlar. ngilizce
renip Latince okumadka onlar iin bir kurtulu, d dnya
ya al sz konusu olamazd. Racann yabanc dil becerisi
zaten sarayllara rnek olmutu. Soylu hanmlar ve beyler zel
syleilerine blk brk Londra az szckler kattryor
lard dahas, bazlar Seylandan ngilizce retmenleri bile artmlard. Geici bir zenti olarak balayan bu ilgi resm
politikaya dntrld. ngilizce eitim veren okullar ald ve

159

Kalktadan en stn bask teknikleriyle Bengalli basmclar

getirtildi. Shivapuramda yaymlanan ilk ngilizce kitap Binbir
Gece Masattar'ncan Semelerdi, j llnci kitapsa o gne, dek
ancak Sanskrite glyaznja olarak bulunan Elmas Sutrayd. inbad ve Marufun servenlerini okumak isteyenlerle te Kynn
Bilgelikleriyle ilgilenenlerin bundan byle ngilizce renmek iin
geerli bir nedenleri vard. Bizleri sonunda ift dilli bir toplu
ma dntren eitim sreci byle balad. Yemek piirirken,
fkra anlatrken, ak szckleri fsldayp seviirken Pala dilini
kullanrz. (Laf aramzda Gneydou Asyann en zengin erotik
ve duygusal sz daar bizdedir.) Ama sura i ilikilerine, bilime,
kurgusal dnceye geldiinde genellikle ngilizce konuuruz. o
umuz ngilizce yazmay yeler. Her yazarn bavurabilecei bir
yazn geleneine gereksinimi vardr; uymak ya da belli nokta
larda sapmak iin kullanaca bir ereveye. Palada resim ve
yontu gelimiti, mimar grkemli, dans olaanst, mzik in
celikli ve duyarlyd - ama ne gerek yazn gelenei, ne ulusal
ozanlar, ne oyun yazarlar, ne de yk ustalar vard. Yalnzca
Budist ve Hindu sylencelerini anlatan halk ozanlan; vaiz me
rakls, doast ayrntlar zerinde didien bir sr kank
kei. vey ana dili olarak ngilizceyi benimsemekle dnyann
en uzun gemie ve en zengin bugne sahip yaznlarndan birine
kalt olduk. Kendimize salam bir temel, manev bir denek
ta, zengin bir biem ve uygulama daar, tkenmez bir esin
kayna bulduk. Szn ksas, o gne dek yaratc olamadmz
bir alanda yaratclk olanama kavutuk. Raca ve byk dedem
sayesinde bugn artk bir Anglo-Pala yazm var. Susilamn g
nmz yaznnn en parlak rneklerinden biri olduunu ekleme
liyim.
Pek de parlak deilim, diye kar kt Susila. Dr. MacPhail gzlerini yumdu ve glmseyerek bir iir okumaya ba
lad:

160

Bir yitikten dierine, ben Buda ellerimle

Derilmemi iei sunuyorum, nilferler arasnda
Kurbaann tiradm, dolgun gsmde
St kokan az ve sevgiyi ve dalar,
Batan ay olas klan bulutsuz gklerce
Akn dlyaia bu boluu,
Bu suskunluk dizelerini.

Sonra gzlerini at. Hem, yalnz bu suskunluk dizelerini

deil, dedi. Bu bilimi, bu dn, suskun tanrbilimini. Her
neyse, uyku vaktin geldi de geiyor. Kalkarak kapya yrd.
Gidip sana bir bardak meyve suyu getireyim.

161/11

9
Yurtseverllk yetmez. Ne de bir bana baka bir ey. Bilim yetmez,
din yetmez, sanat yetmez, siyaset ve' ekonomi yetmez, ne k. ne g
rev, ne kar gzetmeyen eylem, ne de en yce dnceler yeterlldir. Ancak hepsi birden gerekten bir ie yarar.

Dikkat! diye bard uzaklarda bir ku.

Will saate bakt. On ikiye be vard. Gerek zerine Notlarn kapatt ve bir zamanlar Dugald MacPhailin olan bambu
bstonu alarak Vijaya ve Dr. MacPhail ile bulumak zere
yola koyuldu. Kestirmeden gidildiinde Dr. Robertin evinden
Deneme Merkezi eyrek mil bile ekmiyordu. Ama bunaltc bir
scak vard ve iki kat merdiven kmas gerekecekti. Hastalktan
yeni kalkm, sa baca all biri iin olduka yorucu bir
yolculuk.
Yavaa, her yan szlayarak, Will dnemeli yol boyunca
ilerledi ve basamaklar trmand. kinci katta durup soluk ald,
terini sildi; sonra duvar dibinin glgesine snarak zerinde
Laboratuvar yazan levhaya doru yrd.
Levhann altndaki kap aralkt; kapy itince uzun, yk
sek tavanl bir odayla karlat. Odada allagelmi musluklar,
alma masalar, ileri ie ve aygt dolu caml dolaplar ve
laboratuvarlara zg kimyasal madde ve kafeslenmi fare koku
lar vard. lk anda Will odann bo olduunu sanmt, ama
yok - duvara dikey konulmu bir kitapln ardnda, gzlerden
162

uzak bir kede Murugan bir masanm bana gemi, okumaya

dalmt. Elinden geldiince sessiz - nk insanlar artmaya
baylrd - Will odaya girdi* Elektrikli pervanenin vzlts ayak
seslerini bastryordu, bu nedenle ancak kitapla iyice yakla
tnda Murugan onu farketti. Olan sululukla irkildi, byk
bir telala elindeki kitab deri antasna tkt, uzamp antann
yannda, masanm zerinde ak duran bir baka kitab nne
ekti. Ancak bundan sonra arsz konua dnd.
Will onun iini rahatlatmak iin glmsedi. Gelen be
nim.
Olann yznde sinirli bir meydan okumayla gerilmi iz
giler yumuad.
Ben de sandm ki... Szn yarm brakarak sustu.
Sen de sandn ki, yapmaman gerekeni yaptn iin seni
paylayacak birileri geldi - deil mi?
Murugan kvurck ban sallayarak srtt.
Dierleri nerede? diye sordu Will.
Dar, tarlaya gittiler budama m, tozaklama m> ite
yle bir eyler yapmaya. Sesi kmseyiciydi.
Desene, kedilerin yokluunda fareler cirit atyor. Neye
dalmtn yle?
Murugan safa bir drstlk gsterisiyle okur gibi yap
t kitab kaldrd. Ad evrebilime Giri/
Evet, grdm, dedi Will. Ama ben ne okuduunu sor
mutum.
Ha, o mu, Murugan omuz silkti.' lgini ekeceini san
mam.
Gizli tutulmak istenen her ey ilgimi eker, dedi Will.
Ak sak bir kitap myd?
Murugan rol kesmeyi brakt, gerekten incinmi gibiydi.
en beni ne sanyorsun!
Will onu sradan bir gen sandn sylemek zereydi ki,
kendini tuttu. Albay Dipanm gen, gzel dostu Sradan gen
tanmlamasn bir aalama, ya da dokundurma olarak alabilir

163

di. Ban alayl bir incelikle edi. Majestelerinin atlarna s*

ninm, dedi. Ama hl merak.ediyorum, diye ekledi deiik
bir tonlamayla. zninizle, ikin antaya uzand.
Murugan bir an duraksad, sonra zoraki bir kahkahayla
Buyrun, dedi.
Amma da byk bir cilt! Will kocaman cildi antadan
kartarak masann zerine koydu. Sears, Roebuck ve Ortaklan;
Bahar ve Yaz Katalogu, diye yksek sesle okudu.
Geen ylnki, dedi zr dilercesine Murugan. Ama
o gnden bu gne fazla bir deiiklik olduunu sanmam.
te burada yanlyorsun, dedi Will. Her yl biimler
tmyle deimeseydi, kimse eskiler ypranmadan yeni eyler
almazd. Anlalan gnmz tketlmiliinin temel ilkelerinden
haberin yok. Rastgele bir sayfa at. Yumuak, Yksek To
puklu Kadn Ayakkablarnda Geni bir Kalp Seenei. Ba
ka bir sayfada Fslt Pembesi, dakron pamuk karm bir
styen, resimli olarak tantlyordu. Sayfay evirdi ve karsna,
bir lm simgesi gibi, Fslt Pembesi alcsnn yirmi yl sonra
giyecei ey kt - Asklar Ayarlanabilir, Sallantl Gslere
Destek Salayan bir styen.
Asl ilgin blmler sonda, dedi Murugan* Soma ek
bilgi verdi. Tam bin yz elli sekiz sayfa. Bir dn! Bin
yz elli sekiz!*
Will ilk bin elli sayfay atlad.
Ah, imdi oldu, dedi. Tannm 22 lik tabanca ve
otomatiklerimiz! Birka sayfa ilerde Fiberglas tekneler, Yk
sek Devirli Motorlar, yalnzca 234.95 dolara 12 beygir gcn
de Takma Motorlar hem de yakt deposuyla birlikte vard.
Amma kelepir!
Ancak, Murugann denizcilikle ilgilenmedii ok akt. Ki
tab alarak sabrszca sayfalan evirdi.
u talyan yaps motosiklete bir bak! Will bakarken
Murugan da tantm okuyordu. Bu gz alc Srat Motoru bir
Galon Yaktla 110 mil yapar Bir dn! Genelde, somutruk

164

B ,? -

/i t* * " " *

olan yz hevesle aydnlanmt. u 14 beygir gcn

deki motosiklet bile galon ba altm mil yapabiliyor. Dahas,
saatte yetmi be mile kadar kabileceine gvence veriyorlar gvence!
Olaanst! dedi Will. Sonra merakla, Bu mthi kitab
sana Amerikadan m gnderdiler? diye sordu.
Murugan bam sallad. Hayr, Albay Dipa verdi.
Albay Dipa m? Hadriandan Antoniusuna ne de garip
bir armaan! Bir kez daha motosiklet resmine, sonra da Muruganm l l yzne bakt. Kafasnda birden bir imek akt;
Albayn amacn anlamt. Ylan beni ayartt, ben de yedim.
Cennet bahesinin ortasndaki aacn ad Tketim Mallan Aacydi veJer.. .azgelimi cennet bahesi oturan im onun mey
velerinden bir tadm, hatta bin yz elli sekiz yaprann
yalnzca grlmesi, sanayileme asndan rlplak, olduunu
utanla alglamas demekti. Bu kitap Paanm gelecekteki Raca
sna ilkel bir oyman donsuz nderi olduunu ak seik gs
teriyordu.
Bence, dedi Will, bu kataloglardan bir milyon tane ge
tirtip halka datmalsn - hem de doum kontrol aralar gibi
parasz.
Neden?
Mal-mlk edinme itahlar kabarsn (ye. Bylece kalkn
ma isteyeceklerdir - petrol kuyular, silahlanma, Joe Adelhyde,
Sovyet teknisyenler.
Murugan alnn krtrarak bam sallad. Bu dediin bir
ie yaramaz:
Ne yani, batan karlamayacaklarn m sanyorsun? Gz
alc Srat Motorlar ve Fslt Pembesi sutyenlerle bile mi?
Buna inanmam!
nanmasan da, dedi ac ac Murugan, gerek bu. Bu
gibi eylerden hi etkilenmiyorlar.
Ya genler?
zeUikle genler.

165

Will Farnaby kulak kesildi. Bu ilgisizlik ok ilginti. Ne

denini kestirebiliyor musun? diye sordu.
Kestirmek ne kelime, dedi Murugan. Biliyorum. Ve
birden, annesinin gln bir karikatrn sergilemeye karar yer
miesine, ya ve grnmyle hi badamayan hrsl bir yer
giyle konumaya balad. nce, onlar iin varsa yoksa... Du
raksad, derken o iren szck, tiksinti dolu bir tslama ,ile
dudaklarndan dkld, Seks.
Herkes seksle urayor. Ama bu onlar gz alc srat
motorlar uruna kendilerini satmaktan alkoymuyor.
Burada seksin anlam farkl, diye diretti Murugan.
Sevime yogas yznden mi? diye sordu Will, gen
hemirenin hazla kendinden gemi yzn anmsayarak.
Olan ban edi. Bunun kendilerine benzersiz bir^ mutlriuk_M
^ lady^.Vesme. inanmlar kL. gzleri^ baka hibir
eyi grmjiyor
Ne mutlu onlara!
Buna mutluluk mu diyorsun, diye kar kt Murugan.
Olsa olsa aptallk, pislik. Kalknma dururken seks, seks, seks.
Ha, bir de topunun kulland o allahn belas uyuturucu,.
Uyuturucu mu? diye aknlkla yanklad Will. Susila
nn uyuturucu tutkunlarnn bulunmadn belirttii yerde ne
uyuturucusu? Ne tr bir uyuturucu bu?
Zehirli mantarlardan elde ediliyor. Mantarlardan! Rani
nin maneviyat duyarl incindiinde kulland en inili se
sin gln bir karikatr gibiydi konumas.
Hani u zerinde cinlerin oturduu sylenen o sevimli
krmz mantarlardan m?
Yok, bunlar san. Eskiden dalardan toplarlard onlar.
imdilerdeyse Tepe stasyonunda; zel mantar yataklarnda ye
titiriyorlar. Bilimsel yntemlerle yetitirilen uyuturucular. Ne
al, deil mi?
Bir kap arpt, ardndan insan sesleri, koridorda admlar
duyuldu. Birdenbire Raninin kzgn ruhu kat ve Murugan o

166

cuksu sularn rtbas etmeye alan, sululuk duygular altnda

ezilmi renci kimliine dnd. Gz ap kapaymcaya kadar
evrebilime Giri Sears Roebuckm yerini alm, kuku
uyandracak denli ikin anta masann altna itilmiti. Bir an
sonra, belden st plak, le gneinde almaktan teni ter
ile yalanm bronz gibi parlayan Vijaya odaya girdi. Arkasn
dan Dr. Robert geliyordu. Murugan okumaya dalmken uar
d dnyadan gelen istenmeyen konuklarca iinden alkonmu
rnek bir renci havasnda ban kitabndan kaldrd. Durumu
ok elenceli bulan Will kendine den rol canla bala oyna
maya balad.
Ben erken geldim, dedi ge kaldktan iin zr dileyen
Vijayaya. Gen dostumuzun almasna da engel oldum. Ko
numaya dalmz.
Ne konuuyordunuz? diye sordu Dr. Robert.
undan, bundan, havadan sudan, motosikletlerden, sarkk
gslerden falan. ,Siz geldiinizde sz zehirli mantarlardan al
mt. Murugan bana uyuturucu yapmnda kullanlan mantarlan anlatyordu.
. Bir adm ne nemi olabilir?./dive gld Dr. Robert, Ya
nt, ook! Avrupada yetitirilme talihsizliine uradndan,
Murugan bunu uyuturucu diye adlandryor ve bu ada kar
koullandnld tm olumsuz tepkileri gsteriyor. Oysa biz, tam
tersine, bu nesneye gzel adlar takmz -\moksa. bamszlama
ilac, gereklerin aklaycs, hakikat ve gzellik ilac. Ve hu
adlarn uygunluunu kiisel deneylerimi^ bize kantlamtr Gen
dostumuza gehnce, bu nesne konusunda ilk elden bilgisi yok,
dahas, bir kez olsundenemeye bile yanamyor. Ona gre bu
bir uyuturucudur, tanm olarak uyuturucu akl basmda kii
lerin uzak durmas gereken bir eydir.
Majesteleri buna ne buyururlar?
Murugan ban sallad. Verdii yalnzca bir araba jvanlsama, diye sylendi. Kendimi, neden aptal yerine koydura
ym?

167

fi'!

Sahi, neden? dedi Vijaya keyifli bir alayla. Hele, tm

insanlar arasnda bit tek senin asla aptal yerine konmadn
ve hibir konuda yamlsamalann olmadn dnrsek...
Onu demek istememitim, diye kar kt Murugan. Yal
nzca sizin dzmece Samadhi'nize kar olduumu belirttim.
Dzmece olduunu ne biliyorsun? diye sordu Dr. Ro___
bert
^Pk gerekfSmazfW*yS7vn5a avdmlanmapancak yl
larca sren meditasyon. ileler ve. ite^ kadnlardan uzak dur
makla ulagm>T
Murugan kat ilkecilerdendir, diye Vijaya Wille aklad.
En deneyimsiz kiilerin - ve dahas seyien gen iftlerin
kanlarnda drt yz miligram moka ilacyla dnyay bir an
iin olsun Benden bamszlam birine grnd biimiyle
alglamalarna mthi bozuluyor. /
Ama algladklar gerek deil, diye diretti Murugan.
Gerek deil ha! dedi Dr. Robert. Bu, esenlik duygusu
gerek deil demek gibi bir ey.
Konuyu saptryorsunuz, diye kar kt Will. Bir duyu
mun kafamzn iinde gereklii olabilir, ama d gereklerle
hibir ilintisi olmayabilir.
Elbette, diye onaylad Dr. Robert.
Bu mantarlarn kafanzn iinde nasl bir etkileim yarat
tm biliyor musunuz?
Eh, az ok.
Ve durmadan bilgimizi arttrmaya abalyoruz, diye ek
ledi Vijaya.
rnein, dedi Dr. Robert, dinlenme durumunda beyin
elektrolarnda.iilfa-daleas grnmeyen~lti$ilerin bamszlama
ilacndan pek etkilenmediklerini bulduk. Yani nfusun yzde
on bei iin baka bamszlama yntemlerine gerek var.
Yeni yeni kavramaya baladmz bir dier konu da,
4iye ekledi Vijaya, bu ilaca gsterilen tepki
.sinirbilim
(nevroloji)- arasndaki balant. Sanrlar beyinde nati oluur?

.168

Gizem ncesi ruhsal durumdan gerek gizemci duruma nasl

geilir?
Siz biliyor musunuz? diye sordu Will.
Bme k ddial bir szck. Birtakn. .inandracL,^r.arsaymlar ne srecek aamadayz diyelim. Melekler, JtoJCudiiler, Meryem Analar, Gelecein Budalan, hurlarn tiim .beynin
ana izdm blgelerinin bir tr olaand-uyarlmasyla bantl
grme zar (viual cortex) gibi. Moka ilacnn bu
olaand uyarmay nasl yaptn daha bulamadk. Amajmemli olan u ya da bu biimde bu uyarmay _^.apmask-,.Ve,...>g
ya da bu biimde beynin ilevsiz blgelerini, alglama, devinme,
duyma ile ilintili olmayan blgeleri de olaand uyarmas.
Bu ilevsiz blgeler uyanlara nasl bir tepki .gsteriyor
lar? diye sordu Will.
nce gstermedikleri tepkileri sralayalm. Grsel ve iit
sel sanrlar, uzaduyum, uzagrm ya da herhangi bir parapsikolojik tepki gstermezler. Bu tr gizem ncesi glnlklerin
Hibiri yoktur. Tepkileri tam anlamyla gizemci yaam deneyi
dir. Bilirsiniz - oklukta Birlik, Birlikte okluk. Balca gizemci
yaants ve bunun doal sonular - snrsz sevecenlik, sonsuz
gizem ve derin anlam.
Ve haz, dedi Dr. Robert, anlatlmaz bir haz.
Ama hepsi kafann iinde, dedi Will. Kesinlikle zel.
likin olduklan tek d gerek bir zehirli mantar.
Gereklikten yoksun, diye atld Murugan. Ben de bu
nu anlatmaya alyordum.
Sen beynin bilinci yarattm varsayyorsun, dedi Dr.
Robert. Bense beynin bilinci ilettiini dnyorum. Benim
varsaymm da en az seninki kadar mantkl. Belirli trden bir
dizi olay nasl olur da bambaka, tmyle ayr bir trde bir
dizi olay olarak duyumsanr? Bunu kimse aklayamyor. An
cak gerekleri olduu gibi kabul edip baz varsaymlar ileri
srebiliriz. Ama dnsel adan eitli varsaymlar arasnda
bir ayrm gzetilemez. Senin varsaymna gre bamszlama

169

ilac beynin ilevsiz blmlerini etkileyerek gizemci yaam

deneyi diye adlandrlan bir dizi znel olgu yaratlmasna
neden oluyor. Bense bamszlama ilacnn beynin ilevsiz b
lmlerine etki yaparak bir tr sinirsel sava atm ve bylece byk Z ile Zihnin kk z ile zihne aktm savl
yorum. Ne sen kendi varsaymn tantlayabilirsin, ne de ben
benimkini. Dahas, benim yanldm kamtlasan bile ne farkeder?
Amma da yaptnz, ok ey farkeder, dedi Will.
Mzik sever misin? diye sordu Dr. Robert.
Olduka.
De bakalm, Mozartn G Minr Be alg iin yapt han
gi gerei iletir? Allah m? Tao mu? Yoksa Kutsal lemenin
ikinci kiisi mi? Ya da, Atman-Brahman m?
Will gld. Umarm hibirini.
Ama bu Mozart'n yaptndan duyduumuz hazz azalt
maz, deil mi? te, bamszlama ilacyla, ya da duayla, oru
la, ruh yceltici almalarla elde edilen deneyimler iin de ayn
ey sz konusu. Kendi dnda hibir gerekle balants olma
sa bile yaammzdaki en nemli deney olabilir. Mzik gibi, ama
ondan ok daha nemli, anlaml. Ve bu deneyi yaamay gze
aldmzda elde edeceklerimiz de mzikten elde edecekleri
mizden kat kat yararl, biimlendirici olacaktr. Belki her ey
gerekten kafamzn iinde olup bitiyor. Belki bu deney ger
ekten zel, ve zgn fizyolojimiz dnda kapsaml bilgi edin
memiz olanaksz. Ne gam! Naslsa bu yaam deneyinin gz
lerimizi at, bizi mutlandrp tm yaantmz deitirdii bir
gerek. Uzun bir sessizlik oldu. Bak sana ne anlatacam,
dedi doktor, Murugana dnerek. Bundan kimselere sz et
meyecektim. Ama artk bunu anlatmak boynumun borcu. Krall
a Palaya ve halkma kar grevim beni bu ok zel deneyimi
sana aklamaya zorluyor. Belki bylece yurdunu ve halkn
daha iyi anlarsn. Bir an sustu; sonra yava, duygusuz bir sesle
konumaya balad. Sanrm karm tanyorsun.
170

Murugan baklarn kararak ban edi. Hasta olmasna

zldm, diye mrldand.
lmn eiinde, dedi Dr. Robert. En ok drt be
gn kald. Ama hl kendinde, olan bitenin bilincinde. Dn
birlikte bamszlama ilac almamz istedi. Getiimiz otuz
yedi yl boyunca - yani evlenmeye karar verdiimiz gnden be
ri - ylda bir iki kez bu ilac kullanrdk, diye ekledi. Ve dn
bir kez daha - son kez, en, ama en son kez. nce ekindim,
karacieri ok ypranmt. Ama sonra tehlikeyi gze almaya
deer, diye dndk. Yanlmamz. Bamszlama ilac ya
da, senin deyiinle uyuturucu ona hi dokunmad. Yalnzca
ruhsal bir deiim geirdi.
Doktor sustu ve Will birden kafeslerde farelerin akla
malarn, tkrtlarm, ak pencerelerden odaya dolan tropikal
canllarn patrtsn, uzaklarda bir papaann sesleniini duydu.
Burada ve bu anda, ocuklar. Burada ve bu anda...
Sen de tpk bu papaan gibisin, dedi Dr. Robert so
nunda. Nedenini ve anlamn bilmeden sana retilen szckleri
yineleyip duruyorsun. Gerek deil. Gerek deil. Oysa dn
Lakshmi ile yaadklarmz sen de yaasaydm byle sylemezdin.
Senin gerek diye tanmladklarndan ok daha gerek olduunu
grrdn. Bu anda dndklerinden ve duyduklarndan ok
daha gerek. Gzlerinin nnde uzanan dnyadan bile daha
gerek. Ama bir kez Gerek deil demeye koulladrlmsn.
Gerek deil. Gerek deil. Dr. Robert sevecenlikle elini o
lann omuzuna koydu. Sana bizi yanlsamalar ve dzmece uya
nlar iinde yzen bir sr keyfine dkn uyuturucu tutkunu
olarak tantmlar. Dinle, Murugan
kafana sokuturulan bu
yalanlar unut. Hi olmazsa tek bir denemeyi gze alacak kadar
unut. Drt yz miligram bamszlama ilac al etkilerini kendi
gzlerinle gr. Kendi kiiliin hakknda, iinde yaadn,
rendiin, ac ektiin ve sonunda da lecein bu anlalmaz dn
ya hakknda sana neler retebileceim gr. yle ya, sen de
bir gn leceksin belki elli yl sonra, belki yarn. Kim bilir?
171

Ama lm bir gerek, hazrlkl olmamak ise aptallk. VVille

dnd. Du alp giyineceiz. Bizimle gelmek ister misin?
Yant beklemeden uzun yapnn ana koridoruna alan ka
pdan kt. Will bambu bastonunu ald ve Vijaya ile birlikteonun ardsra yrd.
Acaba Murugan etkileyebildi mi? diye sordu Vijayaya,
kap arkalarndan kapanr kapanmaz.
Vijaya omuz silkti. Sanmam.
Onda o anne ve o motor tutkusu olduka, sizler ne ka
dar dil dkseniz bo. Onu motosikletlerden sz ederken grme
liydiniz!
Grdk, dedi, mavi bir kapnn nnde onlar bekleyen
Dr. Robert. Hem de ka kez. Ergin olduunda motosikletler
byk siyasal sorun oluturacak.
Vijaya gld. Motosiklet kullanmak, ya da kullanma
mak, ite sorun bu.
stelik yalnzca Palann sorunu deil. Her az gelimi
lkenin u ya da bu biimde zmlemesi gereken balca sorun
budur.
Ve zm, dedi Will, hep ayndr. Bugne dek nerede
bulunmusam - ki hemen hemen her yerde bulundum hepsi
yrekten motosikletilii semilerdi. Hepsi.
stisnasz hepsi, diye ona katld Vijaya. Yaasn moto
siklet, kahrolsun doyumlar, i varlk bilgisi, zgrleme abas..
Ve elbet, toplumsal, ya da kiisel esenlik ve mutluluk.
0 Oysa biz, dedi Dr. Robert, ekonomimizin ve. ..tekno
lojimizin insanlarmza ayak uydurmasna, abaladk - insanlar
mzn bakalarnn ekonomi ve teknolojilerine deil. retemediklerimizi d almla salarz; ama, ancak bize uygun olan ey
leri retir, ya da dardan alrz. Bize uygun olmann ltyse
yalnzca parasal gcmzle deil, ayn zamanda ve en bata
- evet en bata, diye vurgulad, mutlu olma ereimizle, sa
pna kadar insan olma amacmzla belirlenmitir. Enine boyuna
inceledikten sonra karar verdik ki motosikletler bize uymayan

172

eylerden - bir sr eyden - biri. Zavall Murganck bunu zor

yoldan renecek - bugne dek kolay yoldan renemediine
ve renmek de istemediine gre.
Kolay yol hangisi? diye sordu WiU.
Eitim ve gerek gstericiler. Murugan her ikisinden
de yoksun. Daha dorusu her ikisinin de tam kart verildi
ona. Avrupada yanl bir eitim grd - svireli dadlar, n
giliz eitmenler, Amerikan filimleri, bol bol reklam - gerekler
ise annesine zg maneviyatlm etkisiyle karanla gmld.
Motosiklet zlemine amamal.
Ama halk onun zlemlerini paylamyor galiba?
Neden paylasn? Onlar daha bebekliklerinde evrenin
tmyle bilindodp olmay ve bu bilincin zevkine varmay
renmilerdir. Dahas, evreni, kendilerini ye bakalarn gerekgstericilere aydnlatlm, dntrlm, biimiyle alglamlar
dr. Ve bu onlara yle youn bir bilin* yle anlaml bir haz /
verir ki en sradan nesneleri, en nemsiz olgular bile mcevher-1
ler Ve mucizeler gibi grrler. Mcevherler ye mucizeler, diye
stne basa basa yineledi. Hal byleiken neden motosikletlere,
viskiye, televizyona. Billy Grahama (banaz' dincilie) _ya ;d j
szleri oyalayan, gznz, boyayan dier eylere bavuralm. ^
Ancak hepsi birden bir ise yarar. diye alntlad Will.
Byk Racanm ne demek istediini imdi anlyorum, fyj. bir
ruhbilimci olmazsan iyi bir ekonomist de olamazsn. Ya da, dofu doatesi kuramlar benimsememien, iyi bir mhendis.
pip-r hiljp dallarn ntma. dedi Dr. Robert. Eczabilim, toplumbilim, ruhbilim ..Y&.dierleri, salt ve uygulamal autoloji, sinirseitanrbilim. deiimkimyas. mantargizemilii^ye bi
limlerin anas, diye ekledi, lm deinde yatan Lato jmt^yi
dler gibi uzaklara dalarak, er ge hepimizi snayacak bilim
dah -lmbilimi.^ Bir an sustu, farkl bir tonlamayla, Haydi,
gidip ykanalm, dedi, mavi kapy aarak bir yanmda dular ve
musluklarn, br duvarnda boydan boya dolaplarn ve byk
bir ykln sraland dar uzun soyunma odasna girdi.

173

Dostlan musluun banda temizlenirken Will bir kenara

iliti ve syleiyi srdrd.
Kt eitilmi bir yabancnn gerek-ve-gzellik haplarn
denemesine izin verir mydniz? diye sordu
Dr. Robert sorusuna soruyla karlk verdi. Karacierin
salam m?
Sapasalam.
Hem yalnzca hafif izofrenik belirtiler -gsteriyorsun. An' layaan jlacn sakncal olacan sanmyorum. J
^
Yani bir deneme yapabilir miyim?
Ne zaman istersen.
En yakn dua girerek suyu at. Vijaya da onu izledi.
Siz ikiniz aydn takmndan saylrsnz deil mi? diye
sordu Will, adamlar dutan kp kurulanrken.
Fikir emekisiyiz, dedi Vijaya.
yleyse, bunca yorucu bedensel almaya ne gerek var?
ok basit: bu sabah biraz bo zamanm vard.
Benim de, dedi Dr. Robert.
Ve siz de tarlalara gidip Tolstoyculuk oynadnz.
Vijaya gld. Bunu trel nedenlerle yaptmz sanyor
sun galiba.
Yanlyor muyum?
Elbet. Kaslarm altryorum, nk kaslarm var; hem
kaslarm altrmazsam huysuz miskinin biri olurum.
Kafasnn tepesi ile kalalar aras bombo biri. Ya da,
tmye bilinsiz, zehirleyici durgunlukta dolgu maddeleriyle
doldurulmu biri. Batl aydm miskindir. ounun o iren sa
lkszlklar bundan kaynaklanr. Gemite bir dkn bile bol bol
yrmesi gerekirdi, tefecinin, doatecinin bile. Bacaklarn kul
lanmadklar zaman at srtnda kotururlard. Oysa bugn parababasndan sekreterine, mantksal olgucudan, deneyci dnre,
tmnz zamannzn onda dokuzunu minder stnde geiriyor
sunuz. Siingerlemi klara snger koltuklar- evde, dairede, arar
bada, meyhanede, uakta, trende, otobste. Bacaklar kprtsz,

174

uzakla ve yerekimine kar savaan yok - hep asansrler, uak

lar, arabalar, hep snger koltuklar ve srekli oturmak. Gemite
gerili kaslarda boaltlan yaam gc, bugn i organlarnza
ve sinir sisteminize ynelmi, onlar yava yava yok etmekte.
Topra kazp bellemeyi bir tr saaltma yntemi olarak
m gryorsunuz?
Hayr, korunma yntemi -saaltmaya gerek kalmasn diye.
Palada profesrler, dahas devlet memurlar bile gnde bir ila
saatlerini kazp bellemeye ayrrlar.
Zorunlu olarak m?
Ve bundan zevk aldklar iin.
Will.yzn ekitti. Dorusu benim zevk anlaym farkl.
Sana zihin-beden uyumu retmemiler de ondan, diye
aklad Vijaya. eitli ileri en az zorlama ve en yksek bilin
uyankl ile yapmay renseydin en yorucu bedensel alma
dan bile holanrdm.
Anladm kadaryla ocuklarnza bu ynde bir eitim ve
riyorsunuz.
Evet, kendi ilerini kendileri grmeye balar balamaz. Bir
rnk vereyim: dme iliklemenin en doru yolu nedir? Sy
lediklerini uygulayarak Vijaya gmleini iliklemeye balad.
Balarm ve gvdelerini fizyolojik adan en uygun durua geti
rerek yantlarz bu soruyu. Bir yandan da, en uygun fizyolojik
duruun onlarda ne gibi duygular uyandrdna dikkat etmele
rini, dme ilikleme olgusunun ne tr dokunu, basn ve kas
duyumlarndan olutuunun ayrdna varmalarn salarz. Oh
drt yama geldiklerinde giritikleri herhangi bir bedensel ura
en iyi biimde deerlendirmeyi -znel ve nesnel olarak-
renmilerdir. te bu aamada onlar ie koarz. Gnde doksan
dakika ar iilik.
Bu ocuk emei smrsne dn!
Aslnda, dedi Dr. Robert, gnmzn kt alkanl
ocuk tembelliinden bir kurtulu. Sizler genlerinizin alma
sna izin vermiyorsunuz; onlar da ya sua saparak buluyorlar
175

boalm, ya da evcil miskinler olana dek bastryorlar enerjile

rini. Haydi gidelim, dedi sonra, Ben nden kaym.
Laboratuvara girdiklerinde Murugan merakl gzlere kar
antasn kilitlemekteydi. Hazrm, diyerek En Yeni Kutsal
Kitabn bin yz elli sekiz sayfasn koltuunun altna sktr
d, ve onlarn ardsra gnee kt. Birka dakika sonra drd,
eski bir cipin iinde sk tk, ak boann aln, nilfer ha
vuzunu, ulu Buda yontusunu gemi, Deneme istasyonunun kap
sndan km, ose ile birleen yolda ilerlemekteydiler. Daha
rahat bir ulam salayamadmz iin kusura bakmayn, dedi
Vijaya, sarsla zplaya giderlerken.
Will Murugann dizini okad. Asl ondan zr dilemeli
siniz, dedi. Onun yrei Jaguarlarn, Thunderbirdlerin zle
miyle tutuuyor.
Korkarm bu bir zlem olarak, kalmaya mahkum, dedi
arka koltukta oturan Dr. Robert.
Murugan sesini kartmad, ama ok bilmilerin o gizli,
yukardan bakan glyle glmsedi.
Oyuncaklara yatracak paramz yok. Yalnzca en yaam
sal eylerin dalmm yapabiliyoruz.
Ne gibi eyler?
Az sonra greceksiniz. Bir dnemeci dndler ve byk
bir kasabann saz daml evleriyle aa glgeli baheleri kt
karlarna. Vijaya cipi yolun kenarna ekerek motoru kapatt.
Bu grnen Yeni Rothamsted, dedi. Dier adyla Madaliya.
Pirin, sebze, meyve, ayrca iki mlek yapmevi ve bir mobUya
fabrikas. u grdnz teller bunlar besliyor. Eliyle kyn
arkasndaki setli yamac trmanan, bayr aa gzden yitip ye
niden beliren ve uzakta, bir sonraki vadinin taban boyunca
uzanarak ormanlk dalara, bulutlu doruklara doru sralanan
elektrik direkleri dizisini gsterdi. te yaamsal dalm kalem
lerimizden biri - elektrik gereleri. avlanlar dizginleyip iletken
telleri dedikten sonra ncelik tandmz bir dier ey de u.

176

zr& Y'

Kyn st giriinde, tahta evler arasnda aykrl le gze ar

pan penceresiz beton bir yapy gsterdi.
O da ne? diye sordu Will. Bir tr elektrikli tula oca
m?
Ocaklar kasabann te yannda kalr. Bu kamuya ak bir
dondurucu.
Eskiden,! diye aklad Dr. Robert, rettiimiz dayank
sz mallarn yars rr giderdi. imdiyse hemen hi fire ver
miyoruz. Yetitirdiklerimizden kendimiz yararlanyoruz, evre
mizdeki bakteriler deil.
Demek artk retiminiz size yetiyor?
Yetip de artyor. Asya lkeleri iinde en iyi beslenen biziz.
Yine de retimimizin bir blmn dsatma ayrabiliyoruz. L e -^
nin, elektrik art sosyalizm komnizme eittir, derdi. Bizim ^ ,
denklemimiz olduka farkl. Elektrik eksi ar sanavi art doum {
kontrol eittir demokrasi ve refah. Elektrik art ar sanavi j
eki doum kontrol ise yoksulluk, totaliter ynetim ve savaa /
eittir.
Sz aramzda, diye sordu Wll, tm bu grdklerimiz i
kimin? Kapitalist misiniz, yoksa devleti sosyalist jni?
Her ikisi de deil. Genel anlamda kooperatifiyiz. Pala
tarm teden beri seflendirme ve sulamaya dayanr. Ancak etlendirme ve sulama emek birlii, ve dosta anlama gerektirir.
Pirin yetitiren dalk bir lkede boaz boaza rekabete.yeri
yoktur. nsanlarmzn ky toplumunun karlkl yardmlama V
geleneinden almda, satmda, kr blmnde ve finansmanda j,
gelimi kooperatifilie geii kolay oldu.
Kooperatif finansmanna bile mi?
Dr. Robert bayla onaylad, Bizde, tm .Hint tarasnda
rgtlenmi o tefecileri bulamazsnz. Bat geleneinde ticari
bankalarmz da yoktur. Bizim bor alp_ veme_ritem!mfo Wj1hejm Raiffeisenin geen yzylda Almanyada kurduu kredi
birliklerini rnek alr. Dr. Andrew, Racay Raiffeisenin gen J
ardllarndan birini burada bir kooperatif bankas rgtlemeye

j f

c J <

u >

iw

K .

1 '

177/12

/ armas iin ikna etti. Bu sistem o gnden beri basaryla y

rtlmekte.
Para olarak ne kullanyorsunuz? diye.sprdu, WU1.
Dr. Robert pantalon ekinden bir avu altn, gm ve
baknjan kartt.
Pala ufak apta bir altn reticisidir. Kt. para basmi rnz karlayacak kadar altn kartrz. Bu altn ayrcadalmmz da destekler. Elektrik gereleri, jeneratr gibi pajal. ka
lemleri pein paraylaalabiliyoruz.
Ekonomik sorunlarnz basaryla zmlemie benziyor
sunuz.,/
Bu sorunlarn stesinden gelmemiz pek zor olmad. nce
likle, hibir zaman besleyip, giydirip, barndrp, insanca baka\ bileceimizden fazla ocuk yapmaya kalkmadk. Nfusumuz
ok olmad iin bolluk iinde yayoruz. Ancak, bolluk iinde
olmamza karn, bugn Batya boyun ediren kkrtya - ar
tketime kar durabildik.- Gereksindiimizden alt kat fazla
| yal besin tknarak damar sertliine uramadk. ki televizyonun
J bizi bir televizyonun, iki kat mutlu edeceine inandrmadk ken/ dimizi. Dahas, ulusal gelirimizin (gayrisafi milli hasla-GNP)
t drtte birini nc Dnya Savana, ya da Dnya Savamn
kk kardei binbilmemkamc blgesel savaa hazrlamak iin
i harcamyoruz. Silahlanma, uluslararas borlanma, planl ola
rak yeni modeller teknolojik yeniliklerle mallarn eskitilmesi
Batnn_refahn ayakta tutan temel direk bunlar. Sava, sa
vurganlk ve tefeciler ortadan kalksayd uygarlnz kerdi.
Bu arada, szler ar tketim yaparken, dnyann geri kalan
giderek bataa saplanyor. Bilgisizlik, militarizm ve ar reme
batama - ki bunlarn iinde en korkuncu an remektir. Ar
reme denetim altna alnmadka ekonomik sorunlarn zmj lenmesi iin en ufak bir umut, en kk olaslk yoktur. Nfus
| art trmandka refah azalr. nen grafik erisini parmayla
i havada izdi. Bolluk azaldka huzursuzluk ve bakaldr,
l (parmak ykselen bir eri izdi) politikada acmaszlk ve tek
178

parti ynetimi, milliyetilik ve dvkenlik trmana geer?)

Daha on on be yl alabildiine reyecek olursanz, Afrika ve.
Orta Dou da iinde olmak zere, inden Peruya btn dn-1
ya, zgrlkleri bask altna almaya kendini adam, boazna ? *
kadar Rusya veya Amerika, ya da her ikisince silahlandrlm, \
elleri bayrkl, tarihsel egemenlik alan lklar atan Yce Ba- )
hularla dolacak.
------'
Ya, Pala? diye irdeledi Will. Bundan on yl sonra sizin
de bir Yce Babuunuz olacakn?
Olmamas iin elimizden geleni yapyoruz. dedi Dr. Robert. teden beri Yce Babularn iini zorlatracak nlemler
alrz.
Will gz ucuyla bakt ve Murugann yznde kzgn, aa
layc, tiksinti dolu bir ifade grd. Anlaan Antonius kendini
Thomas Carlylein kahramanlarndan biri olarak dlyordu.
Wi Dr. Roberte dnd.
Bunu nasl baardnz aklar msnz?
ncelikle, ne savar, ne de sava hazrl yaparz. Bunun 1
sonucunda zorunlu askerlik, askeri hiyerari, tek elden kuman- i
da yoktur bizde. Sra geldi ekonomik dzenimize: bu dzenj
kimseye ortalamann drt, be kat zengin olma olana tan
maz. Yani, bizde byk sanayiciler, snrsz yetkili maliyeciler
yoktur. Dahas, snrsz yetkili politikaclar ve brokratlar da
yoktur. Pala kendi kendini yneten zerk ynetim birimlerinden, I
coraf birimlerden, meslek birimlerinden, ekonomik birimlerden ^
oluan bir federasyondur. Bu dzenlemeyle kk giriimcilere /
ve demokratik nderlere yaam hakk tannr. Ama, merkezile- /
mi ynetime ve onun bamda bir diktatre yer yoktur. Bir di-1
er nokta: kurumlam bir kilisemiz yoktur; dinimiz, dorula- /
namayan dogmalar ile bu dogmalara krkrne inancn esin-/
ledii duygulardansa dorudan yaam deneyimine arlk verir.}
Bylece, bir yanda Papalk belasndan, dier yanda kktenci)
din akmlarndan korunuruz. Akn yaam deneyiminin yamsra i
sistemli biimde kukuculuu gelitiririz. ocuklarmza szcky

179

leri ok nemsememeyi, duyup okuduklann inceleyip eletirmeyi

alarz; eletiricilik eitim programmzn en nemli elerindendir. Sonu: Hitler, ya da boazm tesindeki komumuz Al
bay Dipa benzeri laf ebesi halk kkrtclarnn Palada tutunma
anslar yoktur.
Murugan daha fazla dayanamad. Kendini tutamayarak,
Ama Albay Dipamn halk nasl canlandrdna baksanza, di
ye patlad. O inanmla, o zveriye bakini Bizim burada yle
eyler ne gezer!
Tanrya kr, dedi Dr. Robert byk bir itenlikle.
Tanrya kr, diye yanklad Vijaya.
Bunlarn neresi kt? diye diretti olan. Ben Abayn
yaptklarna hayranm.
Ben de hayranm, dedi Dr. Robert. Ama bir tayfuna
duyulan hayranlkla. Ne yazk ki bu tr bir canllk, inanmlk
ve zveri zgllkle, aklclkla, insanlkla badamaz. Oysa in-'
sanlk, aklclk ve zgrlk, senin adan Dzeltimci Murugan
devrinden bu yana Palann urunda abalad balca lkler
dir.
Vijaya arka koltuun altndan bir teneke kutu kartt, ka
pan aarak herkese peynir ve avokado sandvileri datt.
Yemei yolda yiyeceiz. Motoru altrd ve bir eliyle sand
viini tuttuundan, arabay tek eliyle yola kartt. Yarn,
dedi Wille, size ky gstereceim; daha da ilginci, sofrabamda ailemi. Bugn dalarda birine szmz var.
Kyn giriine yakn bir yerde cipi bir arayola soktu. Yol
setlendirilmi pirin tarlalar, sebze ve meyve baheleri, yer yer
Shivapuramdaki kt iletmelerine hammadde salayan fidan
lklar arasnda dne dne trmanyordu.
Palada ka gazete kyor? diye sordu Will ve yalnzca
tek bir gazete olduunu duyunca ok ard. Peki, kimin te
kelinde? Ynetimin? ktidar partisinin? Yerli Joe Adelhydem?
Kimsenin tekelinde deil, diye aklad Dr. Robert. De
iik parti ve karlar temsil eden bir yazarlar kurulumuz var.

180

f Herbirine yorum ve eletirileri iin belirli bir yer ayrlmtr.

/ Bylece okuyucu deiik grleri karlatrarak kendi grn
oluturur. Sizin yksek tirajl byk gazetelerinizden birini ilk
okuduumda yle armtm ki! Neydi o arptlm balklar,
haberlerde ve yorumlarda sistemli tek yanllk, mantkl tartma
J yerine gz boyama ve sloganclk... Saduyuya, usa ynelik hi
bir ey yoktu. Yalnzca semenleri belirli tepkilere koullandr
mak iin sistemli bir aba - geri kalan ise cinayetler, boanma
lar, fkralar, dedikodular, ksaca, okuyucunun akim elmek,
dnmesini nlemek iin he gerekirse.
Araba durmadan trmanyordu, derken iki dimdik yama
arasnda bir bayr srtna vardlar. Sollarnda, bir vadi tabannda
aalarla evrili bir gl, sadaysa zerinde aalarn glgeledii
iki kyle bunlarn arasnda yaln geometrisiyle gze arpan bir
fabrikann yer ald daha geni bir vadi uzanyordu.
imento mu? diye sordu Will, fabrikay gstererek.
Dr. Robert bayla onaylad. En yaamsal sanayilerden bi
ri. Tm gereksinimimizi karladmz gibi, dsatm da yap
yoruz.
,
'
.
Bu kyler de igcn salyor olmal.
^n '
Evet, tarm, ormanclk ve kerestecilikten-arta kalan zainanlarnda.
Bu alma dzeni iyi sonu yeriyor, mu?
yiye ne kastettiinize bal.. En yksek verimi alamyo
ruz. Ancak, Palada en yksek yerimi elde etmek sizdeki denli
kesin bir zorunluluk deil. Sizin toplumlarrnzda ncfclik en k
sa srede en yksek verime ulamakta. Bizde ise insanlar ve on
larn mutluluu nde, gelir;-Deiik alanlarda dnml al
makla en ksa srede en yksek verim elde edilmez. Ancak,
oumuz yaam boyu ayn ii yapmaktansa, bu tr almay
yeliyoruz. Makine verimliliiyle insan .mutluluu arasnda bir.
seim yapmak gerektiinde biz mutluluu seeriz.
Ben yirmi yandayken, diye sze kart Vijaya, drt
181

ay bir imento fabrikasnda altm sonra, on. hafta gbre

yapmnda, derken, alt ay ormanda, aa kesiminde.
Sizin bu alnteri dkme sevdanz yok mu
Yirmi yl nce, dedi Dr. Robert, bir sre bakr art
mnda almtm. Sonra, bir balk teknesinde denizi tandm.
Her tr ii denemek - bu eitimimizin bir blmdr. Bu yol
la bilgimiz geniliyor - eitli nesneleri, becerileri, rgtleri, her
trde insanlar ve onlarn dncelerini tanyabiliyoruz.
Will ban sallad. Ben yine de bunlar kitaplardan
renmeyi yelerdim.
Ama kitaplardan edinilen bilgi hibir zaman kiisel de
neyin yerini tutmaz. Temelde szler hl Platoncusunuz, diye
'ekledi Dr. Rbert. Sze tapyor, maddeyi hor gryorsunuz.
Siz bunu din adamlarna syleyin, dedi Will. Onlar s
rekli olarak bizi kafasz maddeciler olmakla suluyorlar.
Doru, kafaszsnz, diye onaylad Dr. Robert, Ama
maddeciliiniz ok yetersiz de, ondan kafaszsnz. Soyut mad
decilik - siz bunu savlyorsunuz. Bizse somut maddeciler olma
ya zen gsteriyoruz, - dilin kalplar dnda, grme, dokunma,
koklama, gerilen kaslar ve kirli eller dzleminde maddeci ol
maya... Soyut maddecilik idealizm denli ktdr, nk do
rudan ruhsal deneyleri olanaksz klar. Somut maddeciler olarak
eitli ileri denemek somut ruhsal eitimimizin ilk ve vazge
ilm e z kouludur.
/
Ancak, en somut maddecilik bile yaptklarnzn, ve ya^
/ sadklarnzn bilincinde olmadnz srece pek ie yarama?!
' 'diye doktoru dzeltti Vijaya. Elle tutulan maddelerin, kullan
lan becerilerin, birlikte altnz insanlarn tmyle ayrdmda
olmak gerek.
ok doru, dedi Dr. Robert. Somut maddeciliin, in
sanca^ yaamn yalnzca hammaddesi olduunu belirtmeliydim.
^ Ancak uyandr^~Kem de srekli ve tam uyanklkla bu hamV-maddeyi somut ruhsal yaama dntrrz. Yaptklarmzn t

182

myle bilincinde olduumuz zaman i bir yogaya dnr, oyun,

oyun yogaiToIir, gnlk^aim , ie gnlk.yasam, yogas.
Ranga ile gen hemireyi dnd Will. Ya ak?
Dr. Robert bayla dorulad. O da. Uyank olmak onu
da deitirir, sevimeyi bir yogaya dntrr.
* Murugann yznde, amesinin arp sarsld zamanlar
takmd ifadenin bir ei belirdi.
Doatesi akn sonulara ulamak iin ruhsal-bedensel
..yntemler,.. dedi Vijaya, cipin kk viteste kartt tiz
gcrtda sesini duyurmak iin bararak. Bu yogalarn tm
byle nitelendirilebilir. Ancak baka bir nitelikleri daha var:
yetki ve erk sorunlaryla baetmeye yararlar. Daha grltsz
bir vitese geerek sesini alaltt. Erk sorunlar. diye yineledi.
Toplumsal rgtlenmenin her aamasnda karmza dikiliyerirler: ulusal hkmetlerden ocuk yuvalarna ve balay iftlerine
dek her aamada. Yce Babularn iini zorlatrmak yetmez.
Daha milyonlarca apsz zorbalar, baskclar, suskun, gsterisiz
Bitlerler, ky Napoyonar, aile Kaveneri, Torguemadalar
var. Cani damgas yemek aptallnda bulunan haydutlar v.e
kabadaylar da unutmamal. Bu insanlardan yaylan o korkun
~nSs dizginlenip olumlu ilere_ vnetilebihr? Ya da. en
azindanf zaram hak, getirilejfllfr?
Benim de renmek istediim bu, dedi Will. e nere
den balarsnz.
Her yerden birden, diye yantlad Vijaya. Ama, bir
anda birden fazla sz syleyemeyeceimize gre, ilk olarak er
kin anatomisini ve fizyolojisini ele alalm. Dr. Robert, biyokim
yasal yaklamnz anlatsanza.
Her ey krk yl kadar nce, ben Londrada okurken
balad, diye sze girdi Dr. Robert. Hafta sonu hapishane
ziyaretleriyle ve bo akamlar tarih okumakla. Tarih ye cezaevleri, diye yineledi. Bu ikisi arasmda yakn bir iliki oldu
unu farkettjm. nsanolunun sularnn, lginlklannn ve aclnuh'TSyda geirilii, (Gibbon tarihi byle tanmlamt, deil

183

(mi?), ezaevleriyse baarsz suglarla (algnlklarn bir tr zgn

\ strapla cezalandrld yerler. Kitaplarm okur, hapishane kus' larimla syleirken zihnimde baz sorila^ belirdi. Ne tr insan
lar ilerdi canavarca sular - .tarih kitaplarnn grkemli kym
larn, Pentonville ve Wormwood Scrubsm sradan cinayetlerini?
t r jnsanlar gl olma hrsna, bakalarm ynetme, ezme
^isteine kaplrlard? Ya acmaszlar, ne istediini bilen ve onu
i elde etmek iin gzn krpmadan bakalarn incitip ldren
kadnlar, erkekler; bir kar uruna deil, zevk iin ldren, in
citen canavarlar - bunlar kimdi? Bu sorulan uzmanlara dan
tm - doktorlara, ruhbilimcilere, toplumbilimcilere, retmenle
re. Mantegazza ve Galtonun modas gemiti. Uzmanlarn ou
bu sorulara ancak uygarlk, ekonomi ve aile erevelerinde
geerli yantlar bulunabileceini savlyorlard. Onlarca tm so
run annelerden ve tuvalet eitiminden, erken koullandrmalar
dan ve sarsc: evre koullanndan kaynaklanyordu. Dorusu bu
aklama beni pek doyurmad. Analar, tuvalet eitimi ve evresel
koul zrvalar - kukusuz bunlar da etkiliydi. Ama tek bana
yeterli cniydiler? Hapishane ziyaretlerim srasnda bir tr yer
leik i yap belirtisi ayrdetmitim. Daha dorusu, iki tr
/ yerleik i yap; nk tehlikeli kyclar ve g dkn babelalarn tek bir tre koyamazsnz. O zamanlar bile anlamaya
baladm zere, ou zgn ve farkl iki trden birine girer
- iri Kymlar ve Peter Panlar. Benim uzmanlk dalm Peter
Panlardr.
;
Hi byyemeyen olanlar m?
Hi demek yanl. Gerek yaamda Peter Pan her za man erikinlie ular. Ancak, ok yava geliir ruhsal geli' mesi.yann gerisinde kalr.
Ya dii Peter Panlar?
Onlara pek ender olarak rastlanr. Ama, erkekler arasnda
| bu kiilik yaps ok yaygndr. Her be, ya da alt erkek o| cuktan biri Peter Pandr. Sorunlu ocuklar arasnda, okuyama\ yan, renme yetenei olmayan, kimseyle geinemeyen ve so-

184

ounda saldrganlaan ocuklar arasnda bu oran, bilek kemii

rntgenleriyle kolayca belirlediimiz gibi, onda yediyi bulur. Ge
riye kalan onda se genellikle ri Kymlar snfna girer.
# Tarihe gemi bir Peter Pan tr cam bulmaya al
yorum, dedi Will.
*
ok zorlanman gerekmez. En son, stelik en iyi rnek
Adolf Hitlerdir.
Hitler mi? Murugann sesi incinme ve aknlk doluydu.
Hitler tapt kahramanlardan biri olmalyd.
Fhrerin yaamyksn bir dnn, dedi Dr. Robert.
En lsndan bir Peter Pan. Okulda durumu umutsuz. Yat
lar aras yarmada da, yardmlamada da baarsz. Arkadalar
nn sradan baarlarn bile kskanr - kskand iin de onlar
dan nefret eder ve onlar kmseyerek avutur kendini. Derken
ergenlik a gelip atar. Adolf cinsel bakmdan gelimemitir.
Baka olanlar kzlara yanatklarnda ilgi grrler. Adolfsa
ekingendir, erkekliine gvenemez. stelik bir baltaya sap
olamaz ve eve kapanarak dsel bir baka Dnyaya snr. O
dnyada en azndan Mikelanjdr. Gerekteyse, ne yazk ki, do
ru drst bir izgi izmekten bile acizdir. Balca yetenekleri
nefret, kurnazlk, yorulmak bilmez ses telleri ve Peter Pan pa
ranoyasnn derinliklerinden gelen stma grmemi bir sesle dur
madan konuma becerisidir. Otuz, krk milyon can ve bilmem
ka milyar dolar kk Adolfun ge olgunlamasnn bedeli
bu oldu. Allahtan ge gelien ocuklarn ou nemsiz sulular
olarak kalrlar. Ancak, nemsiz sulular bile, saylar oksa,
olduka yksek bir bedel detebilirler. te, bu nedenle onlar
daha iin banda durdurmaya alyoruz. - daha dorusu, ko
numuz Peter Panlar olduuna gre, durdurmaya deil, gelime
mi yeteneklerini gelitirmeye, onlar bytmeye abalyoruz.
Bari, bunu baaryor musunuz?
Dr. Robert ban edi. imiz pek zor deil. Hele za
mannda davranrsak. Drt buuk, be yalarmda tm ocuklar
mz sk bir denetimden geiririz. Kan testleri, ruhbilimsel test

185

ler, fizyolojik incelemeler; sonra bilek rntgenlerini ekip beyin

elektrolarn alrz. Tm minik Peter Panlar eksiksiz belirlenir
ve zaman yitirmeden uygun saaltm yntemleri uygulanr. Bir
yla kalmadan hemen hemen tm iyileir. Bylece gelecein ba
arsz insanlar, sulu adaylar, zorba ve sadistleri, gelecein in
sanlk dmanlan ve devrim adna devrimcileri adandena asatthena - yani ceza ve silah zoru olmakszn - ynetilebilir yararl
yurttalara dntrlr. Sizdeyse su konusu halen din adam
larnn, yardm kurulularnn ve polisin yetki alanndadr. Bit
mek bilmez vaazlar, bunlar destekleyen psikoterapi, bol kese
den hapis cezas. Peki, ya sonu? Sululuk oranlarnda trman
ma. Buna amamal. Kardeler aras kskanlk, cehennem, sanm kiilii filan zerine bo laflar biyokimyann yerini tutamaz
ki. Hapiste geen bir yl Peter Pann hormon dengesizliini gi
deremez, ya da bu kiilik yapsnn getirdii ruhsal sorunlar
zemez. Peter Pan tipi su eilimini altetmek iin gereken erken
tanm, yemeklerden nce, gnde pembe haptr. Olaan ev
re koullarnda on sekiz aya kalmadan tatl bir uyumluluk, belli
bal erdemlerden bir blm belirir. Dahas, nceden en ufak
bir umut olmad halde, zamanla prajna paramta ve kartna,
yani bilgelik ve sevecenlik bile belirebilir. imdi de Vijaya sana
ri Kymlar anlatsn. Kendi de onlardandr. Dr. Robert ne
-eilerek dev adamn geni srtna vurdu. Ta gibi maallah!
Sonra ekledi, Biz zavall ilezeler iin bu yaratn vahi ol
mamas byk ans!
t Vijaya tek elini direksiyondan ekti ve gsn dverek
korkun bir sesle kkredi. Gorili kzdrmayn ha, diyerek
tatl tatl glmsedi. Sonra, Dier byk diktatr dn,
dedi Wille. Josef Vissarionovich Stalini. Hitler Peter Pan tr
canilere mkemmel bir rnekse, Stalin de ri Kym canilerin
en birincisi. O csseyle da dnk olmas kanlmazd. Ama
O, yumuack, yuvarlack, aznda bakla slanmayan, nne ge
lenle dost olan dadnklerden deildi. Yo, - ezip geen, tut
tuunu koparan, her an bir eyler yapma drtsn duyan, ku-

186

kularla, pimanlklarla, sevecenlik ve duygusallkla zaman yitir'

meyen trdendi. Lenin kendinden sonra gelenlere Stalinden kur
tulmalarn vasiyet etmiti: adam yetkili, snrsz gl olmaya
fazlaca hevesliydi ve gcn ktye kullanma eilimindeydi. An# cak Lenin ge kalmt. Stalin yerini ylesine salama balamt
ki, onu oradan skp kartmak olanakszd. On yl kadar
sonra snrsz g sahibiydi. Trokinin iini bitirmiti, tm eski
dostlarn br dnyaya yollamt. Artk, melekler korosu iin
de Tanr rnei, yalnzca dalkavuklardan ve sallabalardan olu
an gvenli cennetinde tek adamd. Bir yandan da dur durak
bilmez, engel tanmaz bir enerjiyle zengin iftileri ortadan kal
drmak, devlet iftlikleri rgtlemek, silah sanayii kurmak, is
teksiz milyonlar tarladan srp fabrikalara tkmak gibi ilerle
urayordu. Hem de, Alman Peter Pann kyamet dleri ve
tutarsz ruhsal yapsyla stesinden gelemeyecei denli byk
bir titizlik ve bilinli bir beceriyle. Savam son dneminde Stalinin stratejisiyle Hitlerinkini bir karlatrn. Oyalayc dler
yerine serinkanl hesaplar, Hitlerin sonunda kendini bile inan
drd samalklar yerine salam bir gerekilik grrsnz. Su
larnda e, ancak yaradllarnda, bilinalt drtlerinde, beceri
lerinde kart iki canavar. Sava ve devrim balatmakta Peter
Fanlarn zerine yoktur; ama bu sava ve devrimleri baarya
ulatranlar ri Kymlardr. te ormana geldik, dedi, farkl bir
sesle Vijaya, ini yollarn kesen aatan duvar gstererek. Az
sonra yamacn gz kamatran aydnlndan tropik bitki rts
duvan arasmda dolanarak giden dar, lo, yeil bir tnele dalmilard. zerlerindeki daldan kemerden sarmaklar sarkyor,
ulu aa gvdeleri arasmda ereltiler, koyu renk yapraklaryla
aalyalar, sk allar, fundalar gze arpyordu. Havada boucu
bir nem, zengin bitki rtsnn ve lmn, rmenin yakc,
keskin kokusu vard. Will, uzaktan uzaa kaim bitki rtsnn
boduu balta seslerini, bir testerenin tartml gcrtsn duydu.
Bir dneme daha dndler ve birden tnelin yeil karanln
dan gn na ktlar. Ormanda bir akla gelmilerdi. Boylu
187

poslu, geni omuzlu yarm dzine oduncu az nce kestikleri bir

aacn dallarn budamaktayd. Gnete yzlerce mavi, mor kele
bek kovalamaca oynuyor, sonsuz, kuralsz bir dansla titreip
uuuyordu. Akln te yanmda yal bir adam bir atein
zerine oturtulmu kazan ar ar kartryordu. Az tede ss
l benekleriyle narin bir evcil ceylan sessizce otluyordu.
Eski dostlarm, dedi Vijaya, ve Pala dilinde seslendi.
Oduncular da ona seslenerek el salladlar. Derken yol sola sapt
ve yine aalar arasndaki yeil tnele girdiler.
ri kymlardan sz ediyorduk ya, dedi Will, akl
geride brakrlarken, Bu oduncular gerekten olaanst r
neklerdi.
Byle bir csse, dedi Vijaya, srekli bir tehlike olutu
rur. Oysa tum bu adamlar iinde - ki byk bir blmyle bir
likte almlm vardr - tek bir zorbaya, iinde tehlikeli bir
gllk hevesi kalm tek bir adama rastlamadm.
Anlayacanz, dedi Murugan, dudak bkerek, buralar
da herkes uyuntu.
Bu olguyu nasl aklyorsunuz? diye sordu Will.
Peter Panlar sz konusu olduunda, aklamas kolay.
Gl olma heveslerini batan krarz. Sua sapma eilimleri
gelimeden onlar saaltrz. Ama, ri Kymlara gelince, i$
deiir. Bizimkiler de sizinkiler de nne geleni ezip geecek
da dnklkte, gl yapdadrlar. yleyse, nasl oluyor da
Stalinlere, Dipalara, ya da en azndan aile ii zorbalara d
nmyorlar? ncelikle, sosyal yapmz aileleri zerinde bask
kurmalarna frsat tanmaz. Siyasal rgtlenmemizse daha byk
apta basky olanaksz klar. kinci olarak, ri Kymlara bilinli
ve duyarl olmay, gnlk yaamdan zevk almay retiriz. By
lelikle, ba olmann doyumu karsna her an yeni bir seenek
- daha dorusu, saysz seenekler kartrz. Son olarak da,
bu tr bir beden yapsnn koutu olan g hrs ve baskn
kma hevesiyle dorudan savarz. Bu hevesi denetler, yn
lendiririz: insanlardan uzaklatrp nesnelere yneltiriz. Onlara
188

bir sr zorlu grev ykleriz kaslarm altran, bask kurma,

stn gelme zlemlerini doyuran, hem de zararsz, hatta olumlu
biimde, kimsenin klna dokunmadan doyuran, yorucu, ar
grevler.
Yani bu grkemli yaratklar insanlar bieceklerine, aa
lar bierler - yle mi?
Tam tamna yle. Ormandan bktklarnda ya denize a
lrlar, ya madencilii denerler, ya da iin kolayna kap pirin
tarlalarmda akrlar.
Willy Famaby birden bir kahkaha att.
Ne glyorsun?
Babam aklma geldi de. Birazck odun krmakla adam
olabilirdi, zavall ailesini de byk aclardan kurtarrd. Ama,
ne yazk ki bir ngiliz centilmeniydi. Ve elbet, centilmenlerin
odun krmas sz konusu deildir.
Birikimlerini boaltabilecek herhangi bir bedensel ura
yok muydu?
Will bam sallad. Centilmenliinin yansra, diye ak
lad, babam bir aydn olduuna inanyordu. Ve bir aydn avlan
maz, atclkla, golfla uramaz; yalnzca dnr ve ier. ki
dnda babamn balca elenceleri saa sola kafa tutmak, ,bri
ve politikayd. Kendini yirminci yzyln Lord Actonu olarak
gryordu - Liberalizmin son ve yalnz kalm kurtarcs. Snr
sz yetkili Modem Devletin adaletsizlii, yozluu zerine sy
levlerini duymalydnz! Yetki insan kokuturur. Mutlak ve|ki.
mutlak kokumulukjiemektiiL Mutlak! Sonra bir kadeh daha
yuvarlr vebyk bir zevkle en gzde elencesine sarlrd - ka
rsnn ve ocuklarnn pestilini kartmaya.
Actonu baban gibi davranmaktan alakoyan tek neden
errlemli ve akll oluudur, dedi Dr. Robert. Yoksa, onun po
litik kuramlarnda sua eilimli ri Kymlarla saaltlmam Peter Panlar ayaklarnn eritii herkesin pestilini kartmaktan
alakoyacak tek bir nlem bile yoktur. Actonun kmaz da
budur. Siyaset ruhbilimcisi olarak bir hiti. G sorununun sa

189

lam bir aktre ve esinsel dinle desteklenen iyi bir toplumsal

rgtlenmeyle zlebilecei yanlgsna dmt. Oysa g,
sorununun kkeni fizyolojiye, biyokimyaya ve kiilik yapsna
dayanr. G tutkusu yasar ve siyasal lzlmJrde engellenmeli
dir. Ama, bireysel dzlemde de nlemler alnmaldr. gd
ve duygu dzleminde, salg bezleri ve i organlar dzleminde,
kaslar ve kan dzleminde... Gnn birinde, zaman bulabilirsem,
insan fizyolojisi ile tre-bilim, din, politika ve hukuk arasndaki
balanty konu alan bir kitapk yazmak istiyorum.
Hukuk, diye yineledi Will. Ben de size yasal rgtlen
menizi soracaktm. Sizinki tmyle basksz, cezasz bir devlet
mi? Yoksa, hl yarglara ve polise gereksinim duyuyor musu
nuz?
Hl duyuyoruz, diye yantlad Dr. Robert. Ancak sizin
kadar deil. Bir kere, koruyucu hekimlik ve koruyucu eitim sa
yesinde bizde su oran ok dk. Sonra, ilenen az sayda
suun byk bir blmyle sulunun KEEKi ilgilenir. Bylece
sulunun sorumluluunu stlenen bir sosyal birim iinde gurup
terapisi uygulayabiliriz. Daha karmak durumlarda gurup tera
pisi ila tedavisiyle ve bilge kiilerin denetiminde bamszlama
ilac kullanmyla pekitirilir.
Peki, yarglar ne ie yarar?
Yarg kantlar inceler, sulanan kiinin sululuuna, ya
da susuzluuna karar verir ve eer suluysa onu KEEKine, ya
da, gerekli grdnde, tp ve mantargizem uzmanlarndan olu
an bir kurula havale eder. Uzmanlar ve KEEK yetkilileri be
lirli aralklarla yargca bilgi verirler. Raporlar olumlu olunca
dosya kapatlr.
Ya olumlu rapor hi gelmezse?
Uzun vadede mutlaka gelir, dedi Dr. Robert.
Bir suskunluk.
Hi daclk yaptnz m? diye anszn sordu Vijaya.
Will gld. Ayam nasl sakatladm sanyorsunuz!

190

O zorunlu bir trmant. Hi elence olsun diye trman

dnz m?
Eh, bu konuda yeteneksizliimi kantlayacak kadar.
Vijaya bu kez Murugana sordu. Ya sen, svirede trman
madn m?
Olan kpkrmz kesilerek ban sallad. Vereme yatkn
l olanlar byle eyler yapamaz, diye bir eyler geveledi.
Vah vah! dedi Vijaya. Oysa senin iin ok yararl
olurdu.
Will, Burada daclk yaygn mdr? diye sordu.
retim programnn iinde yer alr.
Herkes yapar m?
^ Herkes biraz yapar. Tam anlamyla ri Kym olanlar - ki'
olanlarn on ikide biri, kzlarnsa yirmide birini olutururlar ileri daclk dersleri alrlar. Birazdan, ilk trmanlarna hazr
lanan genleri greceiz.
Yeil tnel geniledi, aydnland ve birden ormandan kp
yan 700 metreyi akn yksekliklere trmanarak yaln s
radalar ve sarp doruklarla birleen kzl kayalklarla evrili ge
ni ve dz bir kaya yzeyine geldiler. Havada bir serinlik vardt
ve gne bir bulut kmesinin ardna girdiinde neredeyse
dler. Dr. Robert ne eilerek nlerinde, dzln ortasnda
kk bir tepeye oturtulmu beyaz yaplan gsterdi.
Oras Tepe stasyonumuz, dedi. ki bin yz metre
ykseklikte, Gney Avrupada yetien hemen her eyi yetitire
bildiimiz be bin dnm verimli dzlk zerinde kurulmutur.
Buday ve arpa; bezelye ve lahana; marul ve domates; bektai
zm, ilek, ceviz, frenkerii, armut, kays. Ayrca, bu yk
seklikte dalarn doal bitki rtsn oluturan birok deerli
bitki dostumuzun iddetle kar kt o mantarlar gibi...
Oraya m gidiyoruz? diye sordu Will.
Hayr, daha yukar kacaz. Dr. Robert dzln so
nunda bir yan ormana inen dik bir bayr, br yan bulutlara
uzanan sarp bir da olan kzl kaya srtn gsterdi. Her ilk-

191

bahar ve sonbahar gece-gndz eitliklerinde haclarn ziyaret

ettii iva tapnana gideceiz^ Oras, tm adada en sevdiim
yerlerden biridir. ocuklar kkken Lakshmiyle birlikte o
tepede kr yemekleri dzenlerdik. Yllar nasl da geiverdi!
Sesi hznlyd. ini ekti, arkasna yaslanarak gzlerini yum
du.
Tepe stasyonuna giden yoldan ayrlarak yeniden trman
maya baladlar.
Yolun en son, ama en beter blmne geldik, dedi Vijaya. nmzde yedi Jceskin dneme ve yedi selczyz met
relik havalandrmasz bir tnel var.
Vijaya birinci vitese geince, grltden konuamaz oldu
lar. On dakika sonra tapmaa varmlard.

192

10
Will all ayam kollayarak arabadan indi ve evresine gz
gezdirdi. Gneyde ykselen sarp, kzl dalarla epeevre dik
uurumlar arasnda kalan kaya srt dzeltilmi ve bu dar uzun
dzln tam ortasna bir tapmak oturtulmutu antsal, drt
gen, dikey hatl, grkemli, ardndaki dalar gibi kzl tatan
yksek bir yap. Kayalarla karlatrldnda bir simetri rnei,
ama soyut matematik dzgnln tesinde, bir canlnn klgsal
geometrisiyle simetrik. Evet, bir canlnn; nk tapnan zen
gin dokulu yzeyleri, ge kar belirginleen d hatlar rgensel
olarak ie bklerek mermer bir embere doru daralp toplan
yor, sonra kzl duvarlar bu emberin stnde bir iein tohum
kesesi gibi ikinleip yuvarlanarak tepede yass bir kubbe olu
turuyordu.
Normanlarm ngiltereye kndan elli yl kadar nce ya
plmtr, diye aklad Dr. Robert.
Hi de insan elinden km gibi grnmyor, dedi Will.
Sanki kayalardan tremi, birdenbire serpilip ieklerle bezenen
agave srgnleri gibi geliivermi.
Vijaya Willin kolunu drtt. Bak, dedi, Bir gurup acemi
dac aa iniyor.
Will daa bakt ve dac giysili, ivili botlu gen bir adamn
yardaki bir oluktan aa inmekte olduunu grd. Gen adan
olukta dinlenmeye uygun bir yer bularak durdu, ban arkaya
atarak Alp daclarnn sesleniiyle bard. Adamn 30 metre
193/13

kadar yukarsnda bir kaya kntsnn ardndan bir ocuk be

lirdi, kayadan sarknarak oluk boyunca aa inmeye balad.
Onun yerinde olmak istemez miydin? diye Murugana
sordu Vijaya.
t Murugan, ocuk oyunlarna, zaman ayramayacak denli
nemli ileri olan grm geirmi bir yetikin kimliine br
nerek abartl bir skknlkla omuz silkti. Onun yerinde olup
da ne yapacam. Yanlarndan uzaklaarak yllarn ypratt
bir aslan yontusunun stne oturdu, cebinden cicili bicili bir
Amerikan dergisi kartp okumaya balad*
Ne okuyorsun? diye sordu Vijaya.
Kurgu-bilim, dedi Murugan, sesi meydan okumayla n
layarak.
Dr. Robert gld. Gereklerden kamam salayacak her
eyi okursun.
Murugan onu duymazdan gelerek sayfay evirdi, okumay
srdrd.
Olduka baarl, dedi gen dacnn iniini seyreden
Vijaya. pin her iki ucunda deneyimli daclar bulunur, diye
ekledi. Yukardaki adam grnmyor. u kntnn arkasnda,
grdmze kout bir olukta, on, on be metre yukarda ol
mal. Orada ipi balamak iin sabit bir ivi var. Hepsi birden
dseler bile ip onlar korur. Kol ve ayaklaryla oluun her
iki yanndaki girintilere skca tutunan nder bararak gen
dac adayna yol gsteriyor, onu yreklendiriyordu. ocuk iyi
ce yaklanca, yer deitirerek yedi metre kadar aa indi,
durdu ve yine Alp daclar gibi seslendi. Bot ve pantalon
giymi atkuyruklu, uzun boylu bir kz kaya kntsnn ardn
dan karak olua indi.
ok baarl, diye beenisini belirtti, kzn iniini seyre
den Vijaya.
Bu arada, birka gen ne olup bittiini grmek iin uuru
mun tabanndaki kk yapdan bu Alp biiminde bir da
kulbesinin tropik uyarlamas olmalyd
dar ktlar. Bu

194

genler o sabah Temel Daclk smav veren dac guru

bunun yeleriydi.
En baarl takm dl m alr? diye sordu Will.
dl, modl yok, dedi Vijaya. Bu bir yarma deil.
Daha ok bir dayankllk denemesi.
Genlerin ocukluktan ergenlie geilerinin ilk aamasn
oluturan bir snama, diye aklad Dr. Robert. inde yaadklar dnyay anlamalarna, lmn her an ve her yetde varolduu gereinin, vtfoluun zndeki gvenilmezliin bilincine
varmalarna yardm eden bir snama. Az sonra bu gen erkekler
ve kzlar ilk moka lac deneyini yaayacaklar. Hepsi ila ala
cak, sonra tapmakta bir ayin dzenlenecek.
Vaftizi pekitirme ayini gibi bir ey mi?
Ona benziyor, ama bizim ayinimiz dinsel laf kalabal d
zeyini aar. Moka ilacnn yardmyla szlerin tesindeki somut
gerek yaanr.
Somut gerek mi? Will ban sallad. Byle bir gerek
var m ki? Keke buna inanabilsem.
Senden buna inanman beklemiyoruz, dedi Dr. Robert,
Somut gerek bir nerme deildir; bir varolma duyarldr.
Biz ocuklarmza dualar ezberletip, duygusal simgelere tapn
may retmeyiz. Dinin en derin gereklerini renme zaman
geldiinde onlar bir uuruma salar, ardndan herbirine drtyz
miligram gerek amlaycs veririz. Kafas alan herhangi bir
olan ya da kza gerein z konusunda bir fikir veren bir ift
dolaysz somut gerek yaants.
G sorununu da unutma, dedi Vijaya. Daclk uygu
lamal ahlakn bir daldr: zorbal nleyen bir ura.
Demek babam odunculuun yansra daclk da yapma
lyd.
Gl Sakalm, dedi Vijaya, kendisi de glerek. Ama gl
men, bu uran amacna ulat gereini deitirmez. Evet
ya, amacna ulayor. Kendimden biliyorum: arlm koymak
isteimi, zorbalk hevesimi krkleyen bir sr kkrty dalara

195

\
'
>

,
!
l.

trmanarak savuturdum hem, arlmla orantl olarak, bu

kkrtmalar ok glyd.
Yine de bu ite bir bityenii var, dedi Will. Kkrt
malara kar koyaym derken dp... Dugald MacPhailimba
na gelenleri anmsayp, birden sustu.
Tmceyi bitiren Dr. Robert oldu. Dp, dedi yavaa,
boynunu krabilirsin. Dugald tek bana trmanmt, diye ak
lad, ksa bir duraksamadan sonra. Kimse ne olduunu bilmi
yor. lsn ancak ertesi gn bulduk. Uzun bir sessizlik oldu.
Olanlara karn, hl dacln yararna inanyor musu
nuz? diye sordu Will, bambu bastonuyla dimdik, rplak kaya
yznde zorlu bir abayla srnen kck ekilleri gstererek.
Hl inanyorum, dedi Dr. Robert.
Ya zavall Susila...
Evet, zavall Susila, diye yineledi Dr. Robert Ve zaval
l ocuklar, zavall Lakshmi, zavall ben. Ama Dugald yaamn
tehlikeye atmay bir alkanlk haline getirmemi olsayd* bir
sr Jnsan farkl nedenlerle zavall olacakt. Bakalarnn lmne^ ya .da, en azndan mutsuzluuna neden olacak biimde
davranmaktaysa, kiinin kendi yaamn tehlikeye atmas_ daha
iyi deil mi? Hele, bu kii saldrgan yaradlta olduu halde,
birikimlerini,fair uurumda boaltmayacak denli sakinindi ya da
biUngjz. olduu iin bakalarn incitiyorsa./Haydi, diye ekledi,
farkl bir tonlamayla, sana grnm gstereyim.
Ben de gidip u ocuklarla konuaym. Vijaya kzl kaya
larn dibinde toplanm genlere doru yrd.
Will, Murugan kurgu-bilim yksyle babaa brakarak
Dr. Robertin pei sra iki yan stunlu bir kapdan geti, tap
na evreleyen geni, ta platformu at. Bu platformun bir k
esinde kk, kubbeli, adnms bir yap vard. Bu yapya gir
diler, camsz, geni pencerenin yanna giderek dar baktlar.
Uzakta, yeil; lacivert bir duvar andran deniz ufuk izgisiyle
hrleiyordu. Altlarnda, 350 metrelik bir uurumun dibinde yem
yeil orman uzanmaktayd. Ormann tesinde, koyaklar ve ka-

196

yatklarla dikine, insan yaps grkemli bir merdiveni andran

set set tarlalarla enlemesine blnm bayrlar, en dibinde bostanlarla palmiye glgeli kumsal arasnda olduka byk bir kent
grnen geni bir ovaya doru iniyorlard. Bu ykseklikten
bakldnda, gne nda parldayan kent, ortaa kitaplarnn
ayrntl kent minyatrlerini anmsatyordu.
te Shivapuram, dedi Dr. Robert. Irman tesinde g
rnen yap topluluuysa byk Budist tapma. Borobudurdan
bile daha eskidir ve yontular Hint tapmaklaryla boy lebi
lir. Bir sre sustu. Yamur yadnda bu kameriyede yapar
dk pikniimizi. Hi unutmam, bir keresinde Dugald (on yan
dayd galiba) pencerenin pervazna trmanp danseden iva po
zunda, tek ayak stnde durup zavall Lakshminin akln ban
dan almt. Dugald ykseklerde yaamak iin yaratlmt. Bu
bakmdan, kaza bsbtn aklalmaz grnyor. Ban zn
tyle sallad, derken, uzun bir suskunluktan sonra, konumaya
balad. Buraya en son sekiz dokuz ay nce gelmitik. Dugald
lmeden nce, Lakshmi torunlaryla gezmeye kamayacak den
li zayf dmeden nce. Olum, Tom Krishna ve Mary Sarojini
nin hatra iin iva numarasn bir kez daha yapt. Tek ayak s
tnde durdu; ve kollarn yle hzl sallyordu ki, drt kollu
izlenimini veriyordu. Dr. Robert sustu. Yerden bir ta alarak
bolua frlatt. Aa, aa. daha_asa... Bosluk. Pascal^n*! )
Gayya Kuyusu- bunun avn anda hem en etkili lm simgesi, r H"
hem de en youn, dopdolu yaam simgesi olmas..ne garip. j
Birden yz aydnland. Bak, bir atmaca.
Hani, nerde?
Dr. Robert, iinde durduklar kartal yuvasyla karanlk or
man arasnda kanatlarn oynatmakszn dnenen hz ve ya
maclk simgesi kk, kahverengi cismi gsterdi. Bana Byk
Racanm buras iin yazd bir ri anmsatt. Bir an duraklad,
sonra Racanm dizelerini okumaya balad.

197

r Bu tepede, diye soruyorsun bana,

iva'nn dans alan
Bu ulu dorukta
\Ne halt ettiimi saruyormuum?
Yantm yok, dostum
\Aada dnenen bu atmaca,
\u kara, ok gibi krlanglar,
Havada uzun, gm teller ren,
Ve tiz lklar dnda.

Ne kadar da uzaksn, diyorsun, scak dzlklere,

Ne kadar uzak, knayarak, halkna!
| Oysa, ylesine yaknm ki! nk burada, bulutlu
i Gkle aadaki deniz arasnda, anszn grnen,
1Aydnlanan gizini okuyorum halkmn ve benim.
Anladm kadaryla, giz dedii bu boluk.
Daha dorusu, bu boluun simgeledii .ej -^ srekli de
iimin ardndaki Buda yaradl, B3U. da.bana eyi anmsatt...
Saatine bir gz att.
imdi ne yapacaz? diye sordu Will, kameriyeden kzgn
gnee ktklarnda.
Tapnaktaki ayine gideceiz, dedi Dr. Robert. Gen
daclar ivaya
yani, Tanr imgesiyle canlandrlan_kendi
Byleiliklerine - baarlarn sunacaklar. Sonra da eritirme.treninin ikinci aamasna geilecek^ kendi benliklerinden bamszasacaklar. j
Moka ilacyla m?
Dr. Robert ban eerek dorulad. Daclar Birlii Evin
den ayrlmadan nce, nderleri genlere ilac verir. Sonra tap
naa gelirler. Tren srasnda ila etkisini gstermeye balar.
Sz aramzda, diye ekledi, ayin sanskritedir, sylenenleri
anlayamayacaksn. Ama Vijayanm a konumas fngilizce ola-

198

$ V A - ->

-TL''''

cak - Vijaya Daclar Birlii Bakamdir. Ben de ngilizce konu

acam. Ve elbet, genler de daha ok ngilizce konuacak
lar.
Tapman ii, bir ift kafesli pencereyle sunan zerindeki
bir yontunun ba evresinde sar, titrek yldzlardan bir aya
oluturan yedi kandilin yumuatt serin, maarams bir lo
luktayd. Sunan zerindeki, aa yukar bir ocuk bykln
de yontubakrdandklmt ve ivay betimliyordu. Alevlerin
nda.Planca_grkemiyle .Tanr, drt kolu anlam ykl, r
gl salar uuarak, sa aya grlmedik irenlikte ccemsi
bir yaratn stnde, sol aya zarife kalkk, bir esrime~anmda
dnmur duruyordu~\bac giysilerini kartp ayaklama sanda
letler geirmi, gsleri plak, ort ya da gzalc desenli etek
ler giymi bir dzine olan ve kz ve onlara nderlik, retmen
lik yapan alt gen adam yere bada kurmulard. Onlarn yu
karsnda, sunan en st basamanda, ba tral, sar cppeli
yal bir rahip derinden gelen sesiyle anlalmaz bir eyler oku
yordu. WilFi uygun bir kntya oturtan Dr. Robert parmak u
larna basarak Vijaya ile Muruganm yanma gitti ve meldi.
Sanskritenin grkemli gmbrts yerini genizden gelen
bir ezgiye brakt; derken, ezginin ardndan, rahibin szlerini
cemaatn topluca yantlad dua fasl balad.
Pirin bir buhurdanlkta tts yakld. Yal rahip sessizlik
salamak iin kollarm havaya kaldrd. Upuzun, gebe, olaan
st sessizlik iinde gri tts duman Tanrnn nnde dimdik
ykseldi, pencerelerden giren esintiyle krlp bkld, lo tap
na baka bir dnyann gizemli kokusuyla dolduran grnmez
bir buluta dnerek gzden kayboldu. Will gzlerini at ve tapnaktakiler iinde bir tek Muruganm skntyla kprdandn
gzledi. stelik kprdanmakla kalmayp sabrszca yzn eki
tiyordu. Kendisi hi daclk yapmamt, yleyse, daclk sa
ma sapan bir urat. Kendisi her zaman moka ilacna kar
kmt; yleyse onu kullananlar ahlkszd. Annesi Ermilere
inanr, Koot Hoomiyle ene alard; yleyse iva yontusu aam

lk bir puttu. Ne de gzel bir gsteri, diye dnd Will,

olan inceleyerek. Ama, ne yazk ki, zavallcn aklabanlk
larna ilgi gsteren yoktu.
Shivanayama, dedi yal rahip, uzayp giden sessizlii
yrtarak, sonra yine, Shivanayama. Elleriyle bir ar yapt.
WiIFin uurumdan iniini seyrettii uzun boylu kz yerinden
kalkarak sunan basamaklarm kt. Yalanm gvdesi kandil
lerin nda prl prl, parmak ularnda ykseldi ve ivann
sol iki koluna ak sar ieklerden bir elenk ast. Sonra, avu
larn kavuturarak Tanrnn dingin, glmseyen yzne kaldrd
gzlerini ye nceleri duraksayarak, giderek akclk kazanarak
konumaya balad.
Sen ey yaradan, sen yok eden, sen yaam srdren ve
|
sona erdiren,
SGn nda kularla oynayan ocuklarla danseden sen,
| Gece yars yakmalanlarnda llerle danseden sen,
i Sen iva, sen karanlk ve korkun Bhairava,
i Sn Bylesilik ve Yanlsama, Tm ieren Boluk,
^ Sen ki yaama egemensin, sana iekler sunuyorum;
. Sen ki lme egemensin, sana yreimi sunuyorum f Senin atelere saldn bu yrei.
; Ondaki cehalet ve benlik bu atete arnacak.
Kller arasnda dansedesin diye, Bhairava.
iekli bahelerde dansedesin diye, Tanr iva,
Ve ben de seninle dansedeyim.
Kz kollarn kaldrarak yzyllar boyu dansla tapnan ata
larnn esrimelerini antracak biimde salnd, sonra dnp ala
cakaranla doru yrd. Shivanayama, diye haykrd biri.
Gen sesler bu szc bir azdan yinelemeye baladlar. Murugan burun kvrarak homurdanyordu. Yal rahip kutsal ki
taptan bir blm okumaya balad. Duanm ortalarma gelmiti
ki, krmz bal, gri gvdeli kck bir ku, kafesli pencereden
200

ieri dald, suna evreleyen kandiller arasnda lgnca rpn

d, dehet iinde aklayarak kendini dar att. Rahibin sesi
okulu bir dorua ulat, sonra fsldanan bir bar yakaryla
dua sona erdi: Shanti, shanti, shanti. Yal rahip sunaa dnd,
ivann ban evreleyen kandillerden bir mum yakt sonra,
dans yontusunun tabam altnda derin bir kovua yerletiril
mi yedi kandili yakt. Bunlarn baka bir yontunun yuvar
lak metal yzeylerini aydnlatt - iva ile Parvatinin yontusunu.
En Ulu Yogi bu kez oturuyordu, drt elinden ikisiyle simgesel
davul ve atei uzatyor, dier elleriyle bronzda sonsuzlatrlm
bir kucaklayla kollarn ve bacaklarm bedenine dolayarak st
ne binmi cilveli tanrasn okuyordu. Yal rahip yine elini sal
lad. Bu kez esmer tenli, yapl bir olan kt a. Eildi, elin
deki elengin bir ucunu Parvatinin boynuna takt; sonra uzun
iek zincirini bkerek beyaz orkidelerden bir halka oluturdu,
ve ivanm boynuna geirdi.
Biri ikisidir, dedi.
Biri ikisidir. diye bir azdan yanklad gen sesler.
Murugan fkeyle bam sallad.
Ev siz teki kvva gidenler. dedi esmer olan, sjz, teki kyya ulaanlar. Ev sen aydnlanma ve sen teki aydnlanma,
sen zgrlemeyle btnlemi zgrleme, .sen sonsuz-Sevecen.likle kucaklaan sevecenlikli
Shivanayama.
Olan yerine dnd. Uzun bir sessizlik oldu. Sonra Vijaya
ayaa kalkt ve konumaya balad.
Tehlike, dedi, yine, tehlike. Bile bile, yine de kayglan
madan atlmak tehlikeye. Bilinle paylamak, uyankln snr
larn zorlayarak paylamak, paylama ve tehlike bir yogaya
dnnceye dek paylamak tehlikeyi. Bir kaya srtnda birbirine
smsk bal, iki dost Bazen c. drt dost. Herbiri kendi, kasla
rndaki gerilimin, kendi becerisinin, kendi .korkusunun ve korku'yu aan kendi rujumun ayrdnda. Ve elbet, aynjt.anda dier-

201

lerinm bilincinde, onlar kaygJ._onlarm gvenliini salamak iin

en doruyu yapma abasnda. Bedensel ve zihinsel gerilimin
doruunda yaam, lmn souk soluunu duyduka zenginle
en, deer bi&lmez. yaam. Derken, tehlike yogasmm ardndan
doruk yogas gelir; geveme, dinlenme ,yogas, izlenimlere bt
nyle, tam olarak uyanma yogas, duyulara .ulasan tm uyarlan
trel yarglarla dolu zihin szgecinden geirmeksizin, basmakalp
diinc. daarndan ve ondan bile kapsamJLoyalayc yanlsamala r daarndan eklentiler yapmakszn olduu gibi grp kabul
lenme yogas. Orada ylece oturursunuz, taslarnz gevek, zih
niniz gnee ve bulutlara ak, uzaklara, ufka ak ve giderek
kalplar ve szckler tesi Dnce Yokluuna, karmak, de
iken gnlk dnceleriniz iinde gerek ve kalc olana ak.
Sonra inmek zaman gelir, ikinci kez..tehlike .yogau ya.amak zaman, yinelenen gerginlik ve yokoluun kysnda asl
dururken tm zenginliiyle, dopdolu yaama, uyanmak zaman.
Derken, uurumun dibinde iplerinizden syrlr, talk^pldaajlk
aalara doru ilerlersiniz. |Ve birden ormanda bulursunuz kendinizi ve yeni bir yoga baslar - orman yogas, orman yaamm
yakndan grnd biimiyle, cokulu canll v ryen, s
rnen uyuukluuyla, orkide ve krkayak,. lk..ve. gneskuu.
biz ien ve -k M jg m
Jbilincfc..aindmneLatoast k a r
gaa ve irkinlikten 'dzen oluturan . yaama, ..doum ve lm
mucizelerini yaratan, hem de bu mucizeleri sanki kendi .tuketmek,Jyok etmek amacyla yaratan yaama. .uvanmL. Gzellie
ve renlie, gzele ye irkine uyanmak. Derken,, gnn birinde. bir da gezii dn, anszn, bir uzlama olduu doar
gnlnze,! Hatta, uzlamann tesinde bir kaynama, bir~zdelik. |Orm an yogasmda gzelle irkin zdetir; tehlike yoga
snda yaam her an soluunu duyuran lmle uzlar; Doruun
o en yce jyogaspda. Bolukla birey kaynar, btnleir,
Bir suskunluk oldu. Murugan, skntsn saklamaya bile
gerek grmeyerek esnedi. Yal rahip bir tts ubuu daha yak
t ve dualar mrldanarak ubuu nce Dansmn, sonra da i202

t- . ,
i

jiA \

vayla Tanrann evrensel sevimesini betimleyen yontunun ev

resinde gezdirdi.
Derin derin nefes aln, dedi Vijaya. Ve her solukta bir Y
yandan da u tts kokusuna dikkat edin. Tm dikkatinizi onda '
younlatrn; onu gerek nitelikleriyle tanyn- szlerin, akln
ve_ mantksal aklam aln tegjprl^ szcklerle iletilmez ger- Rt>
ek niteliiyle. Onu tm plaklyla tanyn. Gizeminin bilin- ' *
cine varn. Kokular, kadnlar ve Tanrya yakarmak - Muhammet
m n her eyden stn tutarm. Koklanan ttsnn, dokunulan tenin, duyulan askn ..szcklere ^smaz duyumlar ve >
onlarn tesinde gizlerin gizi, oklukta Bir, tm varlklar ieren Boluk, her biimde, her yerde ve her anda var olan Byleilik. Haydi nefes aln. Sonra bir daha, Nefes aln. Ve
yerine geerken, son bir fsltyla, Nefes aln. *JShivanayama, diye cokuyla fsldad rahip.
Dr. Robert yerinden kalkarak sunaa doru ilerledi, der
ken durdu, dnp WilPi ard.
Gel, yanma otur, diye fsldad, Will yaklanca. Onla
rn yzlerini grmeni istiyorum.
Rahatsz etmeyeyim.
Dr. Robert bam sallad. Beraberce sunaa doru ilerle
diler, basamaklar ktlar, tepeye yakn bir yerde, tapna saran
karanlkta kandillerin arasnda kalan yar aydnlkta yanyana oturdular. Dr. Robert yavaa Dans Tanrs iva-Nataraca
zerine konumaya balad.
Bu yontuya bir bakn, dedi. Moka ilacnn szlere ka- 1
zandrd yepyeni gzlerle bakn. Nasl da soluyor, yrei, ar- \ ^
pyor, giderek younlaan klara brnyor. Zamann iinde \
ve dnda dansediyor, sonsuzlukta ve srekli, imdide, Tm ev- }
renlerde birden dansediyor|Bakn Ona.
/
Yontuya dnk yzleri inceleyen Will, onlardaki coku, 1* '
uyan ve kavray ltsn, esrimeyle dehet arasnda gidip gc- j
leh tapnc, hayranl grd..
yice bakn, diye steledi Dr. Robert. Daha dikkatli

203

bakn. Uzayan bir suskunluktan sonra, Tm evrenlerde birde

dansedivor. dedi. Sonra, bir kez daha, Tm evrenlerde. nf elikle, madde evreninde. Tanrnn iinde dansettii ate sim
geleriyle evrili avlava bakn. O, Doay, hacim veenerji dn
yasn simgeler. Onun iinde Siva Nataraca srekli oluum ve
lm dansm yapar. Bu dans, Tanrnn elencesi, evrensel oyu
nudur. ocuklar gibi oynam olmak iin ovnar. Ama O Var
lklarn zdr. Oyuncaklar galaksiler, oyun bahesi,, sonsuz
uzaydr, bir parmandan dierine bin milvon" sic ylnda ula
lr. Sunan stnde durusunu izleyin. Bu yontu insan elinden
j km drt ay.ak boyunda bir sev^ Oysa Siva Nataraca tm' ev, renidoldurur, evreninta kendisidir. Gzlerinizi yumun ve geI cenin iinde jkeliini grp; ,kolarmn usuz bucaksz uza/ niini, sonsuzlua uuan dank salarn izleyin. Yldzlarn
ve atomlarn arasnda oynayan Nataraca. Ama, ayn andaj| di~
\ye ekledi, her canlnn, her duyarl varln, her kadmm, oj cuun vp erkein., iinde oynamakta. Ovn iin oyun. Ancak,
{artk oyun alan duyarldr, zerinde dansettii taban ac duyaI bilir. Byleine amasz bir dans bizlere bir aalama gibi ge
lir. Gerekte, bizim istediimiz yarattklarn asla yok etmeyen
bij,.Tam;i-..Xa. da, ac..ve.lm ille olacaksa, bunlarn datmm
elinde tutan Tanr en azndan ktleri cezalandrsn, iyileri son| suz mutlulukla dllendirsin, haktanr olsun isteriz. Oysa gerek
f yaamda iyiler incinir, temiz yrekliler ac eker. yleyse Tanr
sevecen olmal, aclar dindirmelL Oysa, Nataraca yalnz danse! der. lmle yaam, tm ktlklerle .tm iyilikler arasnda ayt rm yapmadan Oynar dtur_st sa elinde yoktan var eden da\vulu tutar. .Dym-dum-da-dum-dum: yaradl ars, evrensel
kalk .borusu. imdi sol st eline bakn. Tm yaratanlar yok
edecek atei uzatyor Bir bu yana salnyor - ne mutluluk! Bir
o yana salnyor - vp ah! ne ac, nasl da dehete salan bir korku,
te*ykm! Derken, bir hoplay, bir sray,, bir aflny._ Kusursuz
/esenlie hoplay; kansere ye bunakla sray; dopdolu ya{amdan yokua, yokluktan yaama atlay. Nataraca iin hepsi

204

oyun ve oyun balbama bir,_gim.ag>..,gggsqgg dek..jnl^sz.^ip \

am a^D araetm ^Jin^^^
maha^sukhas,
snrsz vesonsuz cokusuv_on$uz<<^ku^!diye yineledi Dr.
"Robert, sesinde bir soruyla. Sonsuz coku? Ban zntyle
sallad. Bizlere coku yok, yalnzca mutluluk ve dehet ara- J
smda gidip gelmek, yalnzca aclarmzn zevklerimiz, lmm
zn yaammz denli Nataracann dansnn blnmez bir paras i
olduunu bilmekten kaynaklanan krgnlk. Bir sre bu konuda *
sessizce dnelim. \
j
Saniyeler geti, sessizlik giderek younlat. Birden, bir kz|
hkrarak alamaya balad. Vijaya yerinden kalkt, kzn ya-;
ama diz kt, kolunu omuzuna att. Hkrklar kesildi.
Ac, hastalk, yallk^ dknlk, lm. diye konumas-in srdrd Dr. Robert. Size ac ve strab gsteriyorum.;
Ama,. Buda bizlere,,jratoyfcJbujuusBsttaa^v O,. ac_.jftLstia-j
bin bitimini de gsterdi.!
Shivanayama, diye kvanla haykrd yal rahip.
Gzlerinizi an ve sunan stndeki Nataracaya bakn. \
iyice bakn. st sa elinde, az nce grdnz gibi, evreni |
i
vareden davulu, st sol elinde de yok eden atei tutuyor. Byk
bir yanszlkla yaam ve lm, dzeni ve zlmeyi tutuyor.
Bir de ivann dier ellerine bakn. Alt sa elini kaldrm, l
ayas havaya dnk. Bu durula ne anlatyor? Korkmayn, her \
ey yolunda, demek istiyor. Oysa, biraz akl olan herkes nasl j
korkmasn? Her eyin ters gittii apak ortadayken, kim kt- l
lk ve acy yok sayarak her eyin, yolunda olduuna inandra- \
bilir kendini? Bu sorularn yantlar yine Nataracada. imdi j
alt sol eline bakn. Onunla ayaklarn gsteriyor. Peki, ayaklar 1
ne yapyorlar? iyice bakarsanz, sa ayan iren, aalk bir
yaratn stne bastrdn greceksiniz - bu yaratk blis M-
yalakadr. Cce olduuna bakmayn, olaanst gldr. Mu- ,
yalaka cehaletin ta kendisi, agzl, zorba yaradll benin bir j
da vurumudur. Onu ezmeli, belini krmal! te, Nataracann {
yapt da bu, Bu korkun canavar sa ayayla eziyor. A m a/

205

^dikkat edin, parmayla gsterdii bu sa ayak deil; sol ayan,

dansederken yerden kaldrd aya gsteriyor. Peki, neden o
aya gsteriyor? Neden? nk o sol ayak, yerekimine dansederek meydan okuyan o ayak, bamszlamay, mokay, zgr
lemeyi simgeler. Nataraca tm evrenlerde birden danseder - fi
zik ve kimya evreninde, insanolunun gnlk yaant dnyasn
da ve bunlarn tesinde Bylesilik, Zihin-, Aydnlanma evreninde.
Bir an sustu. Sonra, imdi de br yontuya bakmanz istiyo
rum, iva ile Tanrann yontusuna, dedi. Kandillerin n
da durularna bakn. Ve imdi gzlerinizi yumun, onlar yumulu gzlerinizin ardnda bir kez daha grn - parlak, canl, yce.
Ne kadar da gzeller! Ve okaylar ne derin anlamlar ykl
\ Ruhsal birleme ve btnlemeyi, bylesi bir ehvetle yaamala
rnda nasl da bilgi szckleri aan bir bilgelik gizli! Geicilikle
lmszln ak. oklukla Birin evlilii. Birle btnleerek
saltk olan greli. Samsarayla. zdeleen Nirvana, Buda Zih
nimin ete kemie brnerek greli zaman ye geici kalplar dn(yasnda grnmesi.
Shivanayama. Yal rahip bir tts ubuu daha yakt
ve heceleri uzatarak, sesini perde perde ykselterek Sanskrite
bir ezgi tutturdu. Will nndeki gen yzlerde beklentili bir
suskunluk, anszn seziliveren, birdenbire gnle doan Hakikat
ve Gzellik karsnda esrik bir glmseyi grd. Bu arada,
arka planda, Murugan bir stuna yaslanm, yznde bkkn
bir ifadeyle burnunu kartrmaktayd.
zgrleme, diye yeniden sze balad Dr. Robert, Ac
ve strabn sona erii, olduunuzu sandnz kiilikten syrlarak
gerek kiiliinize, znze dnmeniz. Moka ilac sayesinde,
bir an iin bile olsa, gerek yaradlnz, aslnda hep varolan
znz yaamann cokusunu tadacaksnz. Ne sonsuz bir mut
luluk! Ancak, her ey gibi bu sonsuz mutiu
da aslnda gei
cidir. Her ey gibi o < biterd e k i , bu mutluluk bittiinde, yaadnz bu deneye ne olacak? Gelecekte moka ilacmm size
yaataca tm benzer deneylere,ne, olacak? Onlar bir kukla
206

gsterisi gibi izleyip sonra iinize gcnze,, dnecek ve __oldu^u-nu*jjLsandnz. tutarsz, .yaagJsi4tt.3SUw ,4p.ndtojm*da m davranacaksnz? Yoksa, somut gerce& bir an iin olfffi.:
grdkten sonra, tm varlnz, tm yaamnz o olaanst
zvarlnz bulma urana m adayacaksmz? Bjz, grm geirmi kiiler retilerimizle, ve Pala sosyal dzeniyle,, gizlere
yalnzca birtakm yntemler retir, geree uy^mM i^^iin.
baz frsatlar salayabiliriz. Moka ilac da szlere yalnz birdizi coku veren grnt, birka, saatlik aydnlanma ve zgrlk sunar. Bu sunulan deerlendirmek, size tannan olanaklardan
yararlanmak sizin elinizde. Neyse, bu tler gelecek iin. Bura
da ve bu anda sizden beklenen papaanm dn tutmanz:
Dikkat! Dikkat edin, uyank olun ve zamanla, ya da anszn.
sunaktaki bu simgelerin'arS{i53~vatan. ta balangta var olan.
gerekler^ kavrayacaksnz.t
Shivanyama/ Yal rahip tts ubuunu sallad. Sunak,
basamaklarnn dibinde kzlar ve olanlar birer yontu gibi sus
kun ve hareketsiz oturuyorlard.. Bir kap gcrdad, ayak sesleri
duyuldu. Ksa boylu tknaz bir adam derin dncelere dalm;
genler arasnda kendine yol aarak ilerliyordu. Adam basamak
lar kt, eilerek Dr. Robertin kulana bir eyler fsldad,,
sonra dnd, kapya yrd.
Dr. Robert elini Willin dizine koydu. Emir yksek yer
den, diye fsldad. Bykaltndan glerek omuz silkti. Gelen,
dac kulbesinin yneticisiydi. Rani telefon edip bir an nceMuruganla grmek istediini bildirmi. ok nemliymi.
Glerek kalkt, elini uzatarak Wllin dorulmasna yardm etti..

207

11
Will Famaby kahvaltsn kendisi hazrlamt. Dr. Robert sabah
erkenden ziyaret ettii hastaneden dndnde, ikinci fincan
aym yudumlayp, pumelo reeliyle kzarm ekmek yemekteydi.
Gece pek ars yokmu, dedi Dr. Robert, Will hal hatr
sorunca. Drt be saat uyumu, bu sabah da birka yudum
etsuyu iti.
Lakshmi bu gn de atlatacaa benziyordu. Hem btn
gn banda durmas hastay yorduu iin, hem de her eye kar
n yaamak ve elden geldiince almak gerektiinden, Dr.
Robert Tepe stasyonuna gitmeye ve farmakoloji laboratuvarnda aratrma ekibiyle' birka saat almaya karar vermiti.
Moka ilac zerinde mi alacaksnz?
Dr. Robert bam sallad. Onun forml belli; basit bir
ka ilem, aratrmaclardansa teknisyenlerin ii. Aratrmacla
rmz bir forml zerinde alyorlar.
Ve, geen yl Meksikadan getirtilerek stasyonun botanik
bahesinde yetitirilmeye balanan ololiuqui tohumlarndan ay
rtrlan ar kesicileri anlatmaya koyuldu. En aa tr ar
Icesici bulmulard; bunlardan biri ok eyler vadediyordu. Hay
vanlar zerinde yaplan deneyler bunun reticular sistemini etki
lediini gstermiti...
Dr. Robert gittikten sonra Will tavandan sarkan pervanenin
serinliinde oturdu ve Gerek zerine Notlair okumaya balad.

208

Yapm^zn^tmelindeki sdlkm ^

yoluyla kurtu-

la m a l& jy i^ j^ ^
Palaca, Dzeltim kuandan sonra ne koyunsu insan s
rleri, ne de bunlarkrkacak, hadm edecek Erdemli Din o
banlan kald; ayrca, ne srms ve domuzumsu srlerimiz, ne
de bunlan damgalayacak, gdecek ve kesecek sarayl ya da asker,
kapitalist ~ya da devrimci celeplerimiz var. Yalnzca sapma dek
insan olma abasnda gnll kadn ve erkek birlikleri.
Ezgiler mi, akl talar m? Sreler mi, yoksa elle tutulur
eyler mi? Budizm ve ada bilim Ezgiler, der. akl talar,
diye yantlar Batnn klasik (kuralc) dnrleri. Budizm ve Mo
dern bilim evreni bir mzik olarak grr. Bat dnrlerini oku
duumuzda zihnimizde beliren imgeyse kat, bakml milyonlarca
ta kareden oluturularak nenceresiz br tapman duvarlarna sm
sk yaptrlm mozaiklerden bir resimdir.
Dansnn zarif eviklii ve krk yl sonra, gelen mafsal ro
matizmas -. ikisi de iskeletin ilevleridir. Gen kz salam, b
klmez kemik yaps sayesinde parmak ucunda uyumlu devimlerini
yapar ve ayn kemikler paslandklarnda nineyi tekerlekli iskem
leye balarlar. Karlatracak
Jtei bir^^...zgn-^-yaFaUcm....ba5UcaJ^uJ^i(jr;. am$
'ayn zamanda balca ,dmandr, yokluunda drt ba mamur
insanlar olamayacamz ey, genellikle gelimemizi engelleyen
eydir.
Moka ilac zerinde bir asrdr sren aratrmalar gstermitir
ki, sradan insanlar da grsel ve hatta tam anlamyla zgrletirici
deneyler yaayabilirler. Bu bakmdan, yksek bir uygarlk dzeyi
oluturan, ve byle bir uygarlkta yaayan kadn ve erkekler s
radan insanlardan daha stn deildirler. leri dzeyde yaam
deneyi ve dk simgesel anlatm bir arada bulunabilir. Palal
sanatlarn yarattklar, kullandklar simgelerle baka yerlerdeki
sanatlarn simgeleri arasnda byk nitelik ayrlklar yoktur.
Ancak, mutluluk ve doygunluktan kaynaklandklar iin bizimki
ler, byk bir olaslkla, doyumsuzluk ve bilgisizlik, zorbalk, sava
ve sululuk duygusu gelitiren, sua iten bo inanlarn kurbanla-*
rnca yaratlan trajik ya da dnleyici simgelerden daha az etki
leyici, estetik adan daha az doyurucudurlar.
Palann stnl simgesel anlatmda deil, tm sanatlardan
daha yce ve deerli olduu halde herkese uygulanabilen bir
sanattadr - yeterli yaam deneyi edinme sanatnda, insanlar ola

209/14

rak iinde yaadmz tm dnyalar daha yakndan tanma sa

natnda. Pala uygarl, dier uygarlklar deerlendirmede kul
landmz t ki onlan da elimizde daha iyileri olmadndan kul
lanrz ltlerle deerlendirilemez. Birka yetenekli sanatsal ya
da dnsel simge zanaatkrnn yaptlarna bakarak deerlendirilmemelidir. Hayr, ancak toplumun tm yelerinin, olaanstlerin
yansra sradan kiilerin her koulda ve zamanla sonsuzluun
her kesimesinde edinebilecekleri ve edindikleri yaam deneylerine
Kre deerlendirilmelidir.

Telefon alyordu. Acaba braksa da alsa myd, yoksa te'lefonu ap arayana Dr. Robertin evde olmadm bildirmesi
daha mi doru olurdu? kinci kta karar klarak alma kal
drd.
,
Dr. MacPhailin evi, dedi, becerikli bir sekreter hava
syla. Ancak doktor u anda evde yok.
Aman ne iyi, dedi telin uundaki giir, soylu ses. Nasl
snz mon cher Famaby?
Bo bulunup aran Will kekeleyerek, arad iin Majes
telerine teekkr etti.
Demek, dn leden sonra sizi o szde eritirme tren
lerinden birine gtrmler, dedi Rani.
Will, duygularn ele vermeyecek bir ses tonuyla, dncele
rini .ak etmeyecek bir szck bulacak kadar o ilk aknlktan
syrlmt. ok ilginti,, dedi.
Evet, ilgin, ama yalnzca Gerek Eritirme Treninin
Kfr Dolu bir Karikatr olarak, dedi Rani, yergisini ve be
enisini belirten szcklerin ba harflerini olanca gcyle vur
gulayarak. B adamlar, Doal Dzen ile Doast Dzen arasndaki temel ayrm, bir trlJjgrenemediler.

azmn iinde geveledi Will, ok

doru.
Ne dediniz? diye sordu telin br ucundaki ses,
ok doru, diye yineledi Will, sesini ykselterek.
Grme katldnza sevindim. Ancak^ Doalla Doa210

stif arasndaki ayrm her nekadar son derece nemliyse de.

sizi bunlarf tartmak iin arinadimrYo, hayr, ok daha ivedi
bir konuyu grmek iin aramtm.
Petrol m?
Petrol ya! dedi Rani. Az nce, Rendangdaki zel Tem
silcimden ok kayg verici bir bilgi aldm. Kendisi ok Yet
kili biridir, diye ekledi, ve bilgileri hep en gvenilir kaynak
lardan alr.
Will, Rendang dileri bakanlnda verilen o kokteyl parti
deki gz alc, bol madalyal konuklardan hangisinin kt
dostlarn ki elbet Will de bunlardand kazklam olabile
ceini dnd.
u son birka gn iinde, dedi Rani, tam Byk Av
rupa ve Amerika Petrol irketinin temsilcileri Rendang Lobo
ya gelmiler. Bilgi kaynamn sylediine gre, Ynetimde Kilit
Noktalarm Tutan ve ilerde Palamn petrol ayrcalklarnn da
tmnda etkin olabilecek drt be kiiyi tavlamaya alyor
larm.
Will ayplayarak dilini aklatt.
Alaklk bu! dedi Will.
Rani de bunun alaklk olduuna katlyordu. Bundan do
lay Harekete Gemeliydiler, hem de Bir an nce. Bahudan,
Willin Lord Adelhydea yazdn duymutu. Kukusuz birka
gne kadar yant alrlard. Ama, birka gn sonra i iten
gemi olacakt: Zaman ok nemliydi. Hem, yalnzca rakip ir
ketler ortal kartrdndan deil, ayn zamanda (Rani sesini
akl almaz bir nedenle iyice alaltt) Baka Nedenlerden. He
men! Hemen! diye uyaryordu indeki Ses. Hemen imdi, hi
zaman yitirmeden! Lord Adelhydea telgraf ekip durumu bil
dirmek gerekiyordu. (Sadk Bahu mesaj ifreli olarak Londra
daki Rendang elilii kanalyla iletecekti) ye bu bilginin yan
sra Adelhydedan zel Muhabirine ivedi olarak Ortak Ama
larna ulamalarn salama balamak iin gerekli nlemleri al

211

ma yetkisi vermesini istemeliydiler vc elbet, bu aamada uy

gun nlemler parasal arlkl olacakt,
Onun iin, diye sonulandrd ses, izninizle Bahuya
telgraf derhal ekmesini syleyeceim. kimizin adna Bay Farnaby, Sizin ve Benim, Bunu onayladnz umarm, mon
eher*
t Hi de onaylamyordu ama, Joe Adelhydea o mektubu bir
kez yazdktan sonra, kar kmak iin inandrc bir neden bu
lamad. $Evet, elbette, diye bard, onu bu yant vermekten
kurtaracak bir seenek arayyla, kararszca duraksamasnn
yalanlad cokulu bir isteklilik gsterisiyle. Herhalde yarn
yant gelir, diye ekledi.
Bu akam gelecek, dedi Rani.
Nasl olur?
Tanrnn yardmyla her ey olabilir.
Doru, dedi Will, ok haklsnz. Ama, yine dc...
imdeki Sese gvenirim. Bu Gece, diyor. Ve, Lord
Adelhyde Bay Farnabyye Carte Blanche* verecek, diyor. Carte Blanche, diye yineledi, honutlukla. Bir de, Tarnaby ok
baarl olacak,* diyor.
Sahi mi? diye kukuyla sordu Will.
Baarmak zorundasnz.
Zorunda mym?
Zorundasnz ya, diye steledi Rani.
Ama neden?
nk Manev Kalknma Seferberliini balatma esinini
Tanr verdi bana.
Bunun konumuzla ne ilgisi olduunu anlayamadm.
Belki size anlatmam doru olmaz, dedi. Derken, bir an
duraksadktan sonra, Adam sende, neden anlatmayacakmm!
Eer biz kazanrsak, Lord Adelhyde Seferberliimizi tm ola(*) Carte blanche: tam yetki.

212

naklaryla destekleyeceine sz verdi. Tanr da bu Seferberliin

baarsn dilediine gre, Biz mudaka kazanacaz.
Manta bak, manta, diye barmak geliyordu iinden,
ama kendini tuttu. Bu kabalk olurdu. Ayrca, konunun aka
kaldrr yan kalmamt.
Neyse, imdi Bahuyu aramalym, dedi Rani. A bientt,
sevgili Farnaby. Telefonu kapatt.
Will omuzlarn silkerek kitabna dnd. Elinden baka
ne gelirdi ki?
kicilik... Osu2 yksek nitelikli yazm geliemez. Onunlaysa,
mutlu, iyi bir yaam kesinlikle mmkn deildir.
*
Benim dediimizde, ben ayrk ve srekli bir benliin var^
ln dorular, -m ise varoluun greli ve deiken olduu gerJ
eini yadsr.
i-.
Kck bir szck; oysa, koskoca bir yalan!
Dinci ikiciler sonsuz derinliklerden kendi uydurduklar ruh
lar arrlar, tidei olmayan kiiyse onsuz derinlikleri kendi ru
huna arr, daha dorusu, sonsuz derinliklerin zaten kendi ru
hunda olduunu bilir.

Yaklaan bir arabann homurtusu duyuldu, motor sustu, bir

sessizlik oldu, derken arpan bir kap ve akl talarnda, bal
kona kan basamaklarda ayak sesleri...
Hazr msn? dedi Vijayann gr sesi.
Will Gerek zerine Notlar" brakp bambu bastonunu
ald ve ayaa kalkarak n kapya yrd.
Hazrm ve yola kmak iin sabrszlanyorum, dedi,
balkona karak.
yleyse hemen gidelim. Vijaya Wiirin koluna girdi. Ba
samaklara dikkat et, diye uyard.
Batan aa pembeler giymi, boynuna ve kulaklarna kr
mz mercanlar taktrm krk yalarnda tombul, yuvarlak
yzl bir kadn bekliyordu cipin yatmda,
B hanm Lcela Rayo, diye tantrd Vijaya. Ktp-

213

haetimiz, sekreterimiz, veznedarmz, ksaca her ie koalt

mz. O olmasayd yanmtk.
Will elskrken, kadnn ocuklar bydnde hayr
ilerine, ya da kltr uralarna sanlan hanm hanmck, ama
tkenmez enerji sahibi ngiliz kadnlarnn esmer bir benzeri
olduunu dnd. Zavallcklar pek akll olmazlard; ama yle
zverili, yle bal, yle iyilikseverdiler ki - ve ne are, ok da
skc!
Gen dostlarm Radha ve Ranga sizden sz etmilerdi,
diye sze girdi Bayan Rao, nilfer havuzunun yanndan sarsla
zplaya geerek anayola karlarken.
Benim onlar beendiim kadar, onlarn da beni beendi
ini umarm, dedi Will.
Bayan Raonun yz honutlukla aydnland. Onlar be
endiinize sevindim!
Ranga ok aklldr, diye sze kart Vijaya.
Bayan Rao ayrntl olarak Rangay anlatmaya giriti.
Adam ie kapanklkla d dnya arasnda ucu ucuna bir denge
deydi. Srekli, Arhaflann Nirvanasna, ya da bilim adamlarnn
o dzenli salt soyutlama cennetine kama drtsne kaplrd
- hem de ne gl bir drtyd o! Evet, srekli bu drty du
yar, ama ounlukla buna kar koymay baarrd, nk Arhatbilim adam Ranganm yansra bir baka Ranga daha vard;
sevecen, ona ulamann yolunu bulduunuzda, yaamn somut
gereklerini kabul etmeye, uyanmaya, ilgi gstermeye, yardmc
olmaya hazr bir Ranga. Gerek kendi asndan, gerek bakalar
bakmndan gen Radha gibi akll ve akyrekli, gleryzl ve
sevecen, ak ve mutluluk iin yaratlm bir kz bulmas byk
bir anst. Bayan Rao, Ranga ve Radhann en sevgili ren
cileri olduunu ekledi.
Bir tr Budist din okulu retmeni olmal, diye dnerek
burun kvrd Will. Ve, bu iine bal, yardmsever kadnn son
alt yldr kitaplktaki grevlerinin yansra genlere ak-yogas
dersleri vermekte olduunu renince ok ard. stelik, Mu-

214

rugann dn patlatan ve doal snrlan zorlayan sahiplenme

duygulan iindeki Raniyi tiksindiren yntemlerle olmal, diye
dnd Will. Kadn sorgulamak iin azm at. Ancak, tep
kileri baka trden hayrsever hanmlara gre koullandrlmt. Sorular boazna taklp kald. Ve artk onlan sormak
iin ok ge kalmt; Bayan Rao br uran anlatmaya ko
yulmutu bile.
Bu iklimde kitaplarla ne byk sorunlarmz olduunu
bir bilseniz! diyordu. Kt rr, yaptrc erir, ciltler da
lr, bcekler kemirir. Edebiyat ve tropik blge bir arada ol
muyor.
Zaten, Byk Racanza inanacak olursak, dedi Will;
^ Edebiyat, ikliminiz dnda pek ok yresel zelliinizle de
badamaz: insanca drstlkle badamaz, dnsel gerekle
uyumaz, bireyin ruh salyla ve iyi bir sosyal dzenle ba
damaz; szn ksas, ikicilik, can alc lgnlk, ulalmaz tut
kular ve gereksiz ululuk duygusu dnda hibir eyle badaImaz. Neyse, dert etmeyin, diyerek rktc biimde srtt.
;Albay Dipa her eyi yoluna koyacak. Pala igal edilip sava,
|petrol ve ar sanayi yerleince, hi kukusuz edebiyat ve tannbilimde altn anz yaayacaksnz.
Buna glebilmek isterdim, dedi Vijaya. Ama ne yazk
ki hakl olabilirsin. imden ,bir ses ocuklarnm senin dedikle
rinin gerekletiini greceklerini sylyor.
Cipi kyn giriinde bir kan ile yepyeni Japon mal bir
kamyon arama park ettiler ve inip yrmeye baladlar. Pal
miyeler, papayalar ye ekmek aalaryla glgeli baheler iinde
sazdan yaplm evlerin arasndan geerek merkez bir pazaryerine ulatlar. Will durdu, bambu bastonuna dayanarak evresine
bakmd. Alann bir yanmda pembe sval, drt kesi kuleli,
Dou rokokosunun ekici bir rnei - belediye saray olmaly
d - bir bina yer alyordu. Alanm te yanmda, belediye saraynn
tam karsnda kzlms tatan kk bir tapmak ykseliyordu.
Tapnan ortasndaki kuleyi ssleyen kat kat yontular Budann

215

mark ocukluk gnlerinden aydnlanmasna kadar geen s

rele ilgili sylenceleri betimliyorlard. Bu iki ant yapnn ara
sndaki boluun yandan fazlasn koskocaman bir Hint inciri
kaplamt. Giriik, glgeli dallarn altna yirmi kadar pazarc
tezgh kurulmutu. Yeil kubbedeki yarklardan giren gn
kh bir dizi siyah-san su testisini, kh gm bir bilezii, boyal
tahtadan bir oyunca, bir top desenli pamukluyu; kah bir mey
ve kmesini, bir kzn canl ieklerle bezenmi giysisini, kh
glen dilerin ve gzlerin ltsn, plak bir gvdenin salkl
altn rengini aydnlatmaktayd.
Herkes yle salkl grnyor ki, dedi Will, ulu aacn
altnda, tezghlar arasnda gezerlerken.
yle grnyorlar, nk gerekten ok salkllar, de
di Bayan Rao.
Ve her naslsa, ok da mutlu. Kalktada, Manilada,
Rendang Loboda grd yzler gelmiti akima - ve ak ko
numak gerekirse, hergn Fleet sokanda, Strandda karlat
yzler. Kadnlar da, dedi yzleri inceleyerek, evet, kadnlar
bile mutlu grnyorlar.
On ocuklar yok da ondan, diye aklad Bayan Rao.
Benim geldiim yerlerde de on ocuklar yoktur, dedi
Will. yine de... Dknlk izleri, strap izleri. Srt anta
snda bebeini tayan gencecik bir anne iin dilimlenerek g
nete kurutulmu ekmek aac meyvesi tartan orta yal bir
pazarc kadm izlemek iin duraklad. Bir tr parlaklk, canl
lk var yzlerde, dedi sonunda.
Bunun nedeni Maithuna, dedi Bayan Rap kvanla.
Ak yogas. Yz dinsel coku ve meslek gururuyla parld
yordu.
Hint incirinin glgesinden kzgn gnee ktlar, ypranm
basamaklar trmanarak lo tapmaa girdiler. Altn birB odhisattva olanca grkemiyle karanl yararak karlarnda belirdi.
Solmu iek ve tts kokular duyuluyor, yontunun ardnda bi
ri bitmez tkenmez bir dua mrldanyordu. plak ayakl kk

216
*

-j?

Tjahf^eftC y ^ u d ^ p r U #

bir kz yan kaplardan birinden sessizce ieri dald, yetikin

lere hi aldrmadan bir kedi evikliiyle sunaa trmand ve
Budanm yukar dnk avucuna beyaz orkidelerden bir demet
koydu. Sonra, kocaman altn yze bakarak birka szck mrl
dand, bir an gzlerini yumdu, yine bir eyler fsldad, sonra
dnd, abucak aa indi ve kendi kendine bir ezgi mrldana
rak girdii kapdan dar kt.
ok ho, dedi Will, kzn arkasndan bakarak. Ola
anst sevimli. Ama onun gibi bir ocuu byle davranmaya
iten nedir? Ne tr bir dinin kurallarna baldr?
Mahayana Budizminin yerel uyarlamasna ve byk bir
olaslkla, biraz da iva tapmana.
Siz aydnlar bu tr inanlar destekler misiniz?
Ne destekleriz, ne de kar karz. Kabulleniriz. Tpk
u tavan oymasndaki rmcek am kabul ettiimiz gibi, rm
ceklerin yapm dnecek olursak, rmcek alar kanl
mazdr. nsan yapsn gz nne alnca, din olgusu da kanl
mazdr. rmcekler nasl sinek tuzaklar yapmadan edemezler
se, insanlar da simgeler yaratmadan duramazlar. nsan beyni
bunun iin yaratlmtr karmak yaam deneylerini dzenli
simgelere dntrmek iin. Zaman zaman simgeler yasam deneyinia_ardndaki- d . gerekleri. old.uka^yi. .yan6H4a,ite
bundan.bilim .ve .saduyu oluur. Bazen, de simgelerle ..d. ger=,
'ek aranda en ufak bir benzerlik olmaz; bundan da .paranoya
ye lgnlk doar. Genellikle gerekle yanlsama birbirine kar
r; bu da dini oluturur^ vi din, kt din - ikinin bileimine
baldr bu. rnein. Dr. Andrew>un iinde yetitii trden
Kalvencilikte bir bardak dolusu zehirli yanlsamaya yalnzca
minicik bir kapak dolusu gerek katlmtr. Baka durumlarda
karm daha salkldr Van varva. va da altma krk, hatta
yetmie otuz, gerek ve .drstlk ar basar _Bizim _ modas
gemi yerel dinimizin bileiminde dikkati ekecek denli az ze
hir bulunur./
Will ban edi. Sevecenlik ve aydnlanma simgesine be217

/ yaz orkideler sunmak - evet olduka zararsz grnyor. Dn

' grdklerimden sonra, evrensel dansa ve kutsal birlemelere
kar da syleyecek szm yok.
unu bil ki, dedi Vijaya, btn o grdklerin zorunlu
deildir. Herkese kendini gelitirme, daha ileri gitme niana
tannr. Kzn hangi drtyle davrandm sormutun. Syleye
yim. Zihninin bir kesinde gerek bir insanla konutuuna ina
nyor: orkideler sunarak isteklerini yerine getirmesi iin kandrabilecei ulu, kutsal bir kiiyle. Ama Antabhann yontusunun
t ardndaki derin simgelerin ve bu simgeleri oluturan yaam de
neylerinin ayrdnda olacak yata. Bylece, zihninin bir dier
I blmnde Amitabhann bir insan olmadn biliyor. Dahas,
I dualar bazen gerekleiyorsa, bunun u anlalmaz ruh-beden
I karm dnyamzda dnceler zerinde zihnimizi yeterince
I younlatrdmzda bu dncelerin byk bir olaslkla ger/ ekleme eilimi gstermelerinden kaynaklandm da beliyor.
\ Bunlar biliyor, nk bu gerekler ona anlatlm. Bu tapnan
onun inanmay istedii gibi Budamn evi olmadnn da ayrt
dnda. Biliyor ki buras onun bilinaltnn bir izgesi - tavannda
baaa srnen kertenkeleleri ve her girintide hamambcekle, riyle karanlk, kk bir hcre. Ama bu bceklenmi karanln
t y . orta yerinde Aydnlanma var. ocuun yapt eylerden biri de
!' ' u - farknda olmadan kendisi hakknda baz gerekler reni
yor, eer kendini tam kartna inanmaya zorlamazsa, o canl
1kck zihninin ayn zamanda byk Z ile Zihin olduunu
ortaya kartabileceini anlyor.
Bu gerei kavramas ne kadar srer? Kendini yalanlara
inandrmaktan ne zaman vazgeer?
Gerei hibir zaman gremeyebilir. Bir oklan hi greI mez. Buna karlk, biroklar da grr.
i
Willin koluna girerek onu Aydnlanma simgesinin ardn| daki karanla doru ekti. Yakaran ses daha belirginleti ve
^glgeler arasnda belli belirsiz, sesin sahibi grnd
belden

218

st plak, srekli kmldayan dudaklar dnda Amitabha'nn

altn yontusu denli hareketsiz, ok yal bir adam.
Ne okuyor? diye sordu Will.
Sanskrite bir dua.
Durmadan yinelenen yedi anlalmaz hece.
Ah u bo yineleme alkanl!
Her zaman bo deildir, diye kar kt Bayan Rao.
-Bazen bir ie yarad da olur.
e yarar, diye aklad Vijaya, ancak szcklerin anla
m, ya da artrdklarndan ok, srekli yinelenmeleri nemli
dir. Ha Sepet sepet yumurta dizesini yinelemisin, ha Om
Kyrie Eleison ya da La lahe _llallah szckleripLJspsi
ayn kapya kar. nk Sepet sepet yumurta y, ya da Al
lahn adn yinelerken kendinle uraamazsn. Ama u iin bir
sakncas var. Sepet sepet yumurta seni yceltebilir de batrr
da: ya salt uyanmln, bilinliliin Dnce Yokluuna y
celtir, ya da, aptallktan ileri gelen dnce yokluuna batrr.
Anlalan, orkideli kk dostumuza yineleme yntemini
tlemezdin? dedi Will.
zellikle sinirli, ya da kaygl deilse tlemezdim. O
kz da ne sinirli, ne de kaygl. Onu iyi tanrm; ocuklarmn
-oyun arkadadr.
yleyse ona ne nerirdin?
Baka birok eyin yansra dedi Vijaya, birka yl
sonra, bizim imdi greceimiz yere gitmesini.
Nereye?
Meditasyon odasma.
Will, Vijayanm peisra kemerli bir kapdan geip ksa
'bir koridor boyunca yrd. Kaln perdeleri aralayarak geni
pencereleri muz ve ekmek aalaryla bezenmi kk bir bah
eye bakan beyaz badanal bycek bir odaya girdiler. Yere
serpitirilmi birka minder dnda odada hi eya yoktu. Pen
cerenin karsndaki duvarda byk bir yalboya tablo aslyd.

219

Will, resme nce yle bir bakt, derken iyice incelemek iin
yaklat.
Aman tanrm! dedi sonunda. Kim yapm bunu?
Gobind Singh.
Gobind Singh de kim?
Palanm gelmi emi en byk peyzaj ressam. Krk se
kizde ld.
Neden dnya onu tanmyor?
nk yaptlarna da satamayacak kadar ok deer ve
riyoruz.
Aferin size, dedi Will. Ama bizlere yazk deil mi?
Resme bir kez daha bakt. Bu adam hi inde bulunmu
my2
Hayr^ama Palaya yerlemi Kantonlu bir ressamn yann
da yetimi. Ve elbet Sng peyzajlanmn j e k ok rnederini
grm.
Yalboya kullanan, ve sk-glge kartlklaryla etki y aratan bir Sung ustas. dedi Will.
v
Bu teknikleri Pansle. renmi. 1910da. Vnillardn dbstuvdu.
Will ban edi. Resmin dokusundaki olaanst zengin
likten belli oluyor. Sessizce resmi incelemeyi srdrd. Neden
bu resmi meditasyon odasna astnz? diye sordu sonunda,.
Neden dersin?
Yoksa bu da zihnin izemi, filan m?
Tapnak izemdir. Bu daha stn bir ey. Gerein resmi.
Kiisel zihindeki Tm Zihnin bir kr grnmyle, resim beziyle
ve resim yapma deneyiyle bantlar iinde canlandrlmas. Sr.
aramzda resim batda grnen vadiyi betimliyor. Enerji hat
larnn bayrda gzden kaybolduu u adan yaplm.
u bulutlara bak! dedi Will. Ya k!
Gnbatm ncesi, diye aklad Vijaya. Yamur yeni
dinmi ve gne her zamankinden daha parlak. Buluttan bir kub\be altnda eimli n b olaand ltsyla parlyor; dedi

w
ter yzeyi tututuran, her glgeyi derinletiren son, yokolmaya
mahkum akamst parltsyla.
Her glgeyi derinletiren, diye iinden geirdi WH1, res
me bakarak. Sra dalar kapkara glgelere boan u koskoca
man, bir anakaray andran bulut kmesi; onun evresinde bulut
adacklarnn karaltlar; koyuyla daha koyu karanlk arasnda
krpe pirin tarlalarnn gzalc renkleri, srl topran ii
stan krmzs, plak kiretalarnn akl, koyulu tonlar, bit
kilerin grkemli koyu yeilleri, elmasms ltlar. Ve vadinin
orta yerinde sazdan evler - uzakta, kck; ama iyice belirgin,
ayrntl, kusursuz ve derin anlamlar ykl. Evet, ok anlaml,
ama bu anlamn niteliini soracak olursanz... Will, zihnindeki
soruyu dile getirdi.

Ne mi anlatyorlar? diye Willin sorusunu yineledi Vijaya. Ne iseler onu. Dalar, bulutlar, k ve glge oyunlar
da yl. te, bu nedenle bu resim gerek bir dinsel imge. Szde
dinsel resimler hep kendi dlannda bir gerei anlatmaya al
rlar, betimlediklerinin tesinde bir eyleri
fiziktesi bir
samay, yresel tanrbilimin aptal bir dogmasn. Gerek dinsel
imgelerse ederinde aglamldrjar. Ve biz de bu nedenle meditasyon odamza bu tr resimler asarz.
"
Hep peyzajlar m yelersiniz?
Henten her zaman. Peyzajlar insanlara gerekte kim olduk
larn anmsatrlar.
Bir ermiin, ya da kurtarcnn yaam kesitleri de ayn
ilevi grmez mi?
Vijaya ban sallad. Sorun, znelle nesnel arasndaki
ayrmda. sann ya da Budann resmi bir Davrannn gz
lemlerinin bir tanrbilimci tarafndan yorumlanmasndan ibafettir. Oysa, bu tr bir peyzaja J.B. Watsonun gzleri, ya da Thomas Acquinasn zihniyle akmamz ruhbilimsel adan olanak
szdr. Bu resim bizi bu- am yaamaya zorlar; z varlmzn
bilincine ulamamz salar.
z varlk bilincine mi?

221

Evet, z varlk bilincine, diye steledi Vijaya. Bu)

vadi grnm aslmda kiisel zihnin ve kiisel tarihenin altn-j
da ve stndeki dzlemlerde varolan Tm Zihnin grnmn-/
den baka bir ey deildir. Gizemli karaltlar; oysa bu karanlk;
yaamla cvl cvl. Bir k kyameti; ve bu k, derme atma!
evlerden, aalardan, ayrlardan, bulutlarn arasndaki mavilik
lerden yn parlaklkta yansyor. u gerei yadsmak iin eli-'
mizden geleni ardmza koymayz, ama yine de onu deitireme-;
yiz: insanolu doa denli kutsal, Boluk denli sonsuzdur. Tam i
bir tannbilimci gibi konutum, oysa bugne dek kavramlar kim
seyi kurtarmam. yisi mi, verilerden, somit gereklerden sap
mayalm. Parmayla resmi gsterdi. te sana yan kta, yarglgede, gizemli bir ky gerei. ivit mavisi dalar ve onlann |
stnde olaanst bulut dalar gerei. Gkte mavi glterj
yerde, gnee boulmu topraklarda ak yeil, i krmz gl-!
ler gerei. nde bir ayr, bayr srtnda bambular, uzaklarda ^
doruklar ve doruklarn iki bin ayak altnda, vadi tabannda g
ln, kck evler gerei. Uzaklk, diye ekledi, bu resimde
uzaklk gereinin ne byk bir ustalkla dile getirildiine dikkat
et - peyzajlar en gerek dinsel resimler saymamzn bir nedeni j
de bu.
t
Uzaklk, derinlik, grnme gizem, by katt iini
mi?
Hayr, gereklik katt iin. Uzaklk, bize evrende insanolndan baka eyler de olduunu anmsatr; insanlarn bile,
grndklerinden ok daha derinlikli olduklarm anmsatr. Zih-;
nimizde, bu resimde grlen geni alanlar denli byk boluklar
olduunu anlatr. Uzakln, i uzakln," d uzakln, zaman
da ve uzayda uzakln yaanarak zmsenmesi - bu ilk ve ba
lca dinsel yaam deneyidir. Ey yaamda lm, yitip giden gn
lerimiz - ve ey artk buras olmayan yerler, o saysz yerler! (
Gemite kalan zevkler, aclar, igrler anlannzda btn/
canllyla yaayan ller, yeniden doma umutlan olmayan
ller... Ve, u vadideki ky, glgeler arasnda bile aka/

222

t
seilebilen, gereklii kuku gtrmez, oysa eriilmez, her
eyden kopuk u ky. Bu tr bir resim insann varoluun zn
deki geicilii, her varl saran- yokluk uurumlarn kabullenebilme yeteneinin kantdr. Bence, diye ekledi Vijaya, Bat
sanatnn en berbat zellii iki boyutluluu, evrensel uzaklk ger
eini yanstmamakta direnmesi. Soyut resim, renkleriyle gz
doldurabilir, dahas, yceltilmi bir Rorschach lekesi ilevi de
grebir. Herkes onda kendi korkularnn, tutkularnn, nefre
tinin ve dlerinin simgesel bir davurumunu bulabilir. Ama,,
zihnim iz doadaki d uzaklklarla, ya da, u anda incelemekte
olduumuz u peyzajda bir araya gelen ezamanllk i ve d
uzaklklarla karlatnda, kendi iimizde bulduumuz inam
aar - yoksa, tmyle insana zg gereklerin dnda kalan
m demeli gerekleri bulabilir miyiz? Bildiim kadaryla ne
ben, ne de bakalar, sizin, soyutlamalarnzda bu resmin ortaya
koyduu gerekleri bulamayz. Demek ki, Batda pek moda olan
soyut, znel davurumculuk znde dine aykrdr - ve una
da eklemeliyim ki, bu akmn eo iyi rnekleri be ok skc,
son derece deersizdir.
Buraya sk sk gelir misin? diye sordu Will, ksa bir
sessizlikten sonra.
Canm ne zaman yalnz meditasyon yapmaktansa, toplu
luk iinde meditasyon yapmak isterse.
Yani?.
Haftada bir, filan. Ama, elbet bazdan daha sk topla
meditasyon yaparlar, bazlan da ok daha seyrek, ya da hi.
Kiinin yapma balda bu. rnein, Susila - o yalnzl ye
ler; bunun iin de meditasyon odasma pek uramaz. Buna
karlk Shanta (yani karm) hemen her gn buraya uramadan,
edemez.
Ben de, dedi Bayan Rao. Ama bu ok doal, diyeglerek ekledi. iman insanlar arkadalktan holanrlar - de
rin dncedeyken bile...
Bu resim zerinde mi dnrsnz?

223

^e,$imferine olt^c^l
zerinde deil. Ondan teye dnrz, bilmem anlata
bildim mi? En dorusu, ona kout dnrz. Ben ona bakarm,
bakalar da bakar ve resim hepimize gerekte kim olup, kim
olmadmz ve olmadmz kiinin nasl gerek, zvarlmza
dnebileceini anmsatr.
Bu anlattklarnzla, dn iva tapmanda grdklerim
arasnda bir balant var m? diye sorgulad Will.
Olmaz olur mu! dedi Bayan Rab. Moka ilacyla varla n verr meditasvonla varlan yerdir.
yleyse meditasyona ne gerek var?
Yemek yemeye ne gerek var, diye sorsaydmz bari!
Ama sizce yemek moka ilac deil mi?
Moka ilac bir yemek lenidir, diye belirtti Bayan Rao.
te bu nedenle meditasyon gereklidir. Her gn len olmaz.
Hem ok doyarsnz, hem de ok zaman alr. stelik lenleri
ancak o iin uzmanlar dzenler; len hazrlklarna sizin bir
katknz olmaz. Oysa gnlk yemeklerinizi kendiniz piirirsiniz.
Moka ilac size arada srada tannan bir ayncalik, bir tr arma
andr.
Dinbilimsel terimlerle anlatacak olursak, dedi Vijaya,
moka ilac kiiyi bedelsiz kayralara hazrlar gizem ncesi
d-grntlere, ya da tm grkemiyle gizem yaantsma. Me.ditasyonsa bu bedelsiz kayralarla ibirlii yntemlerinden biri
dir.
Bu ibirliini nasl salar?
Gz kamatran, esritici igrleri srekli, yerleik aydn
lanmaya dntren bilin halini gelitirerek. Bilinalt drtle
rin zoruyla yaptmz tm irkin, sama, gelimemize ket vuran
davranlar yapamayacak denli z varlk bilincine ulamamz
salayarak.
Yani, daha m akll olmanz salar?
Bilim, ya da mantkl uslamlama dzlemlerinde deil de,
daha anlaml somut yaant ve kiisel iliki dzlemlerinde daha
akll olmamz salar.

224

Evet ya, kii baka bakmlardan ok aptal olsa bile, Vijaya

nn belirttii dzlemlerde daha akll olmasn salar, dedi Ba
yan Rao. Eliyle bama vurarak konumay srdrd. Belli ko
nularda Dr. Robert ve Vijaya He ak atamayacak denli aptalm
- genetikten, biyokimyadan, felsefeden hi anlamam. Resme, iire,
oyunculua da yeteneim yoktur. Evet, ne yetenekliyim, ne de
akll. Bu koullarda aalk duygusuna kaplmam, knt iin
de olmam gerekir. Ama gerekte ruh salm yerinde
t
myle moka ilac ve meditasyon sayesinde. Ne yetenek, ne akl.
Ama yasamak, insanlar anlayarak onlara yardm etmek sz ko
nusu olduunda, gittike daha byk duyarllk, daha yetkin bir
beceri kazanyorum, zellikle Vyayamn bedelsiz ayralar diye
tanmlad konularda,.. Bir an duraksad. Dnyann en yeteneki..inam olsanz bile bana verileni deimezdim sizinle,
yle deil mi Vijaya?
ok doru.
Kadn Wille dnd. Gryorsunuz ya, Bay Famaby, Pala
tam bir aptallar cenneti. lkmz ounluun mutluluu ve
ounluk biz aptallarda. Dr. Robert, Vijaya ve sevgili Ranga
gibilerin stnln kabul ederiz, yeteneklerinin nemini yad
smayz. Ama, bizim yeteneklerimizin de en az onlarnki kadar
nemli olduuna inanrz. Onlar kskanmayz, nk hepimize
verilenler e.deerdedir. Hatta bazen bize verilenler daha bile
deerlidir.
Doru, bazen daha bile deerlidirler, diye Bayan Raoya
katld Vijaya. Simge kullanma yetenei olan kii, simge kul
lanmay srekli bir alkanla dntrme eilimindedir, S
rekli simge kullanmysa somut yaanty ve zihnin bedelsiz kay
ralara almasn engeller.
Grdnz gibi, bize acmanz iin hibir neden yok,
dedi Bayan Rao. Saatine bakt. Eyvah, Dillip beni yemee
bekleyecekti. Acele etmezsem ge kalacam.
Hzl admlarla kapya seyirtti.
Zaman, zaman, zaman, diye dalga geti Will. Meditas-

225/15

vonla zamann ald bu odada bile zamaiLJjzmzn.-itasna

bakmadan sonsuzluu jblen yemek zaman. Gldolumlu vantara~lak asma. Vaham n nitelif olumsuzdur.
Bayan Rao kapda duraklad, dnp Wille bakt.
Bazen de sonsuzluk zamanm iine dalverir - yemek za
mannn iine bile. Haydi, hoa kaln.
Acaba hangisi daha iyi, diye yksek sesle dnd Will,
Vijayanm ardsra karanlk tapmaktan kzgn le gneine
karken. &Acaba hangisi daha iyi: aklllar arasnda bjrTapta)
plmak m, yoksa lgnlar arasmda akll olmak m?

^ Virjar -

226

r '> f

12
te geldik, dedi Vijaya, pazar yerinden aa inen ksa yo
kuun sonuna vardklarnda. Saz rg kapy aarak konuunu
kk bir baheye buyur etti. Bahenin dibinde ksa direklerle
yerden ykseltilmi, kk, saz daml bir ev vard.
Evin arkasndan sar bir kpek frlad, lgn gibi hav
layarak, zplayp kuyruk sallayarak gelenleri karlad. Derken,
birden beyaz yanakl, parlak simsiyah gagal bir papaan kt
ortaya, lklar atarak, hzla kanat rparak Vijayann omu
zuna kondu.
Seninle papaanlar, Mary Sarojiniyle papaanlar... Ba
kyorum hayvanlarla aranz pek iyi.
Vijaya bayla Willi onaylad. Hayvanlarn Tanrbilimcileri olsayd. eytana inanmak iin neden bulamavacaldar tek
lke herhalde Pala olurdu. Elbet dier yerlerde hayvanlar irin
eytan, insan trdr. J
Basamaklardan taraaya ktlar, ak n kapdan oturma
odasna girdiler. Pencerenin yanmda, alak bir koltukta, mavi
ler giymi gen bir kadn bebeini emziriyordu. Geni alnl, sivri
eneli yrek biimi yzn kaldrarak onlara tatl tad glm
sedi.
Will Farnabyyi getirdim, dedi Vijaya, eilip kadm
perek.
Shanta botaki elini yabancya uzatt.
Umarm Bay Farnaby doalla kar deildir, dedi. Be-

227

bek, annesinin szlerini hakl karmak istercesine azn kah

verengi meme bandan ekerek geirdi. Dudaklarnn arasnda
beyaz bir st kabarc belirerek, byd ve patlad. Bir kez daha
geirdi, sonra yeniden meme emmee balad. Sekiz aylk olma
sna karn, dedi kadn, Ramann sofraba grgs hl pek
ilkel.
Ne gzel bir bebek, dedi Will, nazike. Aslnda bebeklere
pek dkn deildi; stste gelerek Mollyyi umutsuzlua iten,
analk dlerini ykan dkleri memnunlukla karlamt. Ki
me benzeyecek dersiniz
size mi, Vijayaya m?
Shanta bir kahkaha patlatt, Vijaya da bir perde aadan
grleyerek ona katld.
Vijayaya benzemeyecei kesin, dedi kadn.
Ama neden?
nk kaltmndan ben sorumlu deilim, diye aklad
Vijaya.
Baka bir deyile, Rama Vijayann olu deil.
Will aknlkla glen yzlere bakt, sonra omuzlarn silk
ti. Bir ey anladmsa arap olaym.
Drt yl nce tpatp Vijayaya benzeyen ikizler dour
dum. Bu kez bir deiiklik olsun istedik. Ailemizi yepyeni bir
beden ve ruh yapsyla zenginletirelim dedik. Gobind Singhi
duymuhunuz var m?
Az nce Vijaya meditasyon odasnda bir yaptn gsterdiydi bana.
te, Ramaya baba olarak onu setik.
Ama onun ldn sanyordum.
Shanta bayla Willi dorulad. Yine de ruhu hl ara
mzda.
Ne demek istiyorsunuz?
D.D. ve Y.D.
Derin Dondurucu ve Yapay Dllenme demek istiyor.
Oh, anlyorum.
Aslnda, dedi Vijaya, Y.D. yntemlerini szlerden yirmi

228

yl kadar nce bulmutuk. Ancak, yeterli elektrik ve gvenilebi

lir soutucular olmakszn bulgularmz uygulamaya koyamazdk.
Yirmilerin sonunda bu iki nkoul saland. O gnden beri
Y.D.yi yaygn olarak uygularz.
Anlayacanz, diye sze kart Shanta, bebeim by
dnde iyi bir ressam olabilir- elbet, bu tr bir yetenein
kaltsal olmas kouluyla. Resime yetenei olmasa da, hem d
grnm, hem de i organlar bize ve kardelerine oranla daha
salkl olacak. Bu da hepimiz asndan ok ilgin ve eitsel
bir deney.
Bu yapay dllenme iine kalkanlar ok mu? diye sordu
Will.
Saylar gittike artmakta. nc bir ocuk isteyen aile
lerin hemen hemen tm Y.D.ye bavurur. Hatta, iki ocukta
kalmak isteyenlerin bile bir blmn sayabiliriz. Ailemi ele ala
lm. Babamn soyunda eker varm. Bunun iin annemle ba
bam her iki ocuklarn da yapay dllenme yoluyla yapmay
yelemiler. Aabeyim kuaktr dans bir soydan gelir; bense,
kaltsal olarak Dr. Robertin birinci dereceden karde ocuu
Malcolm Chacravarti MacPhailin, yani Byk Racamzn zel
yazmannn kzym.
Kaltsal babas ayn zamanda Palann en byk tarihisi
dir, diye ekledi Vijaya. Chacravarti MacPhail kendi kuann
en yeteneklilerindendi.
Will nce Shantay, sonra Vijayaya bakt.
Peki, bu yetenek kaltmla aktarld m?
Ne demezsin, diye onu yantlad Vijaya. Erkek olarak
stnlm korumakta byk glklerle karlayorum. Shan
ta benden ok daha akll; allahtan kaba kuvvetimle ba ede
miyor.
Kaba kuvvetmi! diye alayla burun kvrd Shanta. Kaba
kuvvet... Delilah adl gen bir kadnla ilgili bir yk olacak
t...
Sz aramzda, diye duymazdan gelerek szn srdrd

229

Vijaya, Shantanm tam otuz iki vey erkek kardei ve yirmi

dokuz vey kz kardei vardr. Bunlarn te biriyse olaanst
aklldr.
Demek amacnz rknz artmak?
Kesinlikle yle. Bir yzyla kalmadan ortalama zeka l
mmz yz on bei bulacak.
Buna karlk, bugnk gelimelere bakrsa, bizimki sek
sen bee decek. Tp alannda ilerleme kaltmsal bozukluklarn
korunarak kuaktan kuaa aktarlmasna yol ayor. Gelecein
diktatrlerinin ekmeine ya sryoruz. Felein ettii oyun
karsnda kahkahalarn tutamad. Derken, ksa bir suskunluk
tan sonra sordu, Trel ve dinsel adan Y.D.ye kar tutum
nedir?
lk gnlerde, diye anlatt Vijaya, birok kii trel ve
dinsel gerekelerle bu uygulamaya kar ktlar. Ama, Y.D.
nin olumlu yanlar aka tantlandndan beri, pek ok evli
ift baba soyundan gelebilecek zr ve arpklklar bile bile
ocuklarna aktarmaktansa stn nitelikli ocuklar dnyaya ge
tirmeyi yeliyor. Bu arada, tanrbilimcilerimiz de bo durmu
yorlar elbet. Y.D.nin yemden doum ve evrensel gerekircilik
kuramlaryla atmadn kantladlar. Dinine bal babalar
artk elerinin ocuklarna ve onlardan reyecek kuaklara da
ha iyi bir yazg salam olmann erincini duyuyorlar.
Daha iyi bir yazg m?
Evet, nk bu ocuklar tohumlarnda daha salkl bir
soyun kaltmm tayorlar. Soylarnn daha salkl olmasysa,
daha iyi bir Karmaya sahip olduklarn gsterir. stn tohumlar
bir merkez bankasnda korunur. Her eit beden yapsn ve ki
ilik zelliini rnekleyen stn tohumlarmz bulunur. Sizin
evre koullarnz ou insann kaltmna gereken zen ortamn
salayamaz. Bizdeyse bu zen gsterilir. Ayrca, 1870lerden
gnmze soyaalarn ve fizyolojik lmleri ieren belgelik
lerimiz vardr. Grdnz gibi karanlkta, bilinsizce abalam
yoruz. rnein, Gobind Singhin anneannesinin yetenekli bir

230

medyum olduunu, doksan alt yama dek yaadm biliyo

ruz.
Yani, dedi Shanta, ailemizde yzlk bir nbilili olabi
lir. Bebek yine geirdi. Shanta gld. te size Tanrsal esin ama elbet, tm Tanrsal esinler gibi anlalmaz.* Vijayaya
dnd, Zamannda yemek istiyorsan gidip bir eyler hazrlama
lsn. Rama beni en azndan on dakika daha oyalar.
Vijaya kalkt, bir eliyle karsnn omuzunu tuttu, br eliyle
bebein esmer srtn sevgiyle svazlad.
Shanta eildi, yanan ocuun ipeksi bama srtt. Ah
babas, diye fsldad. Tatl babac.
Vijaya son, sevecen bir aplaktan sonra dikeldi. Hayvan
larla aramzn nasl bu denli iyi olduunu merak ediyordun,
dedi Wille. Bak, gstereyim, Elini kaldrd. Polly, Polly.
ri papaan omuzundan iaret parmana geti. Polly iyi bir
ku, diye mrldanmaya balad. Polly ok iyi bir ku. Pa
paan bebekle ayn dzeye gelene dek elini indirdi. Elini yava
a ileri geri kmldatnca papaann tyleri esmer bebek tenine
srtnd. Polly ok iyi bir ku, diye yineledi. Polly cici.
Papaan kesik kesik gld, sonra Vijayann parmandaki
tneinden ne uzand, bebein minicik kulam hafife ga
galad.
Aman ne. cici ku, diye mrldand Shanta, Vijayanm
nakaratna katlarak. Aman ne tatl ku.
_
rada renmi bu yntemi. Yeni -Ginenin kuze-Vnde bir kabile- v
den. Uygarlklar. .Tadeyri uygarbymi yine,, jle,..siz .Hcisti-1
yanlar ve biz Budistler gibi onlar da sevgiye inamyorlamus-1
Hem, sizden ve bizden farkl olarak bu inanlarn gerekleti
recek birtakm kolay uygulanabilir yntemler gelitirmiler. Bu
grdn en baard bulularndan biriymi. Bebei beslerken
oka; ald haz iki kat artar. Sonra, bir yandan emzirip, dier
yandan okarken, ona sevmesini istediin inam, ya da hayvan
gster. Bedenlerini birbirine srt; bebek ve sevilmesini istediin

231

/>a

ey arasnda scak bir bedensel yaknlama yarat. Bir yandan

da iyi, cici gibi birtakm sevgi szcklerini yinele. Bebek
nceleri yalnzca sesinin tonunu anlayacaktr. Sonradan, konu
may sktnde, szcklerin anlamn da kavrar. Yemek art
okay art dokunu art iyi, eittir sevgi. Sevgiyse hazla, do
yumla zdetir.
Su katlmam Pavlov yntemi.
Ama ok iyi bir amaca ynelik Pavlov. Arkada canls
olabilmek, zgven ve sevecenlik kazanabilmek iin Pavlov. Oy
sa sizler Pavlov koullandrmasn bir beyin ykama arac olarak
kullanyorsunuz. Sigara, votka ve milliyetilik satmak iin. Zor
lularn, generallerin, parababalarnn karlarn gzetmek iin.
San kpek ilgiyi zerine ekmek iin yanlarna yanat ve
eriebildii her canly aynm gzetmeksizin yalamaya baladShantamn kolunu, Vijayanm elini, papaann ayaklarm, bebe
in srtn... Shanta Kpei yanma ekerek bebei onun tyl
sarsna srtt.
Bak, bu da tatl, cici bir kpek. dedi. Toby, cici Toby.
Will gld. Ne dersiniz, acaba ben de oyuna katlsam
m?
Ben de size bunu nerecektim, dedi Shanta, ama oyunu
muzu sama bulmanzdan ekindim.
Yerimi alabilirsin, dedi Vijaya. Ben gidip yemee
bakaym.
Elinde papaanla mutfaa alan kapdan kt. Will kol
tuunu ne ekerek eildi, bebein kck bedenini okamaya
balad.
Bu da bir adam, diye fsdad Shanta. Bak ne cici bir
adam bebeim. Cici adam.
Keke dediiniz gibi olsaydm! dedi Will, yerinmeli bir
glmsemeyle.
Ama burada ve bu anda dediim gibisiniz. Sonra, o
cuun zerine eilerek, Bak ne iyi bir adam, dedi. yi ok
iyi bir adam.

232

Will kadnn mutlu, glen yzne bakt, parmak ularnda

kck bebek bedeninin przszln, scakln duydu. yi,
iyi, iyi... Bu iyiyi o da tatm olabilirdi, ama ancak yaamnn
o anlamsz ve iren gerekleri bambaka olmu olsayd. y
leyse, olumlulua yadsmal, su anda olduu gibi su gtrmez
bir gerek olduunda bile, jnndeki sahneye baka bir de
erler sistemine gre ayarlanm gzlerle bakmaya zorlad ken
dini ve bu kez Memling sunak sslemelerinin bir karikatrn
grd^ ocuk, Kpek ve bir Tanla Madonna. Ve birden,
varlnn dmrdiklerinde, Bay Bahunun bu insanlara besledii
byk nefretin nedenleri aydnlanverdi. Onlar neden - ye elbt,
alld zere Tanr adna
yok etmeye kararl olduunu
kavrad. \
yi, diye fsldyordu Shanta bebeine, iyi, iyi, iyi.
Fazla iyi olmak
onlarn suu buydu. Hosgrlr gibi
deildi. Oysa ne kadar da deerli bir eydi! Ve bu iyilie kat
labilmeyi yle ok isterdi ki! Duygusallk ite! diye paylad
kendini, sonra sesini ykselterek, tyi, iyi, iyi, diye alayla
Shantay taklit etti. Peki, J?u ocuk byyp de birojc eyin
ve insann iliklerine kadar kt, kt, kt olduunu grnce
ne olacak? '
.yilik yapan iyilik bulur, dedi Shanta.
Evet, ama yalnz iyilerden. Ya agzller, zorbalar, doyumsuzlar ve ksknler? Onlarca iyilik gszlk belirtisidir,
smrye, ezipilie, sonularndan ekinmeden almaya ak
bir ardr.
Yine de baz eyleri gze alabilmeli, bir yerden balama
lyz. Allahtan, kimse lmsz deil. Dolana, zorbala, hnca
koullanm kiiler bir gn gelip lecek. Evet, onlar lecekler
ve iyilie koullanm kadn ve erkekler alacak yerlerini. Bizde
bu i byle oldu, sizde de olabilir. '
Doru, olabilir, diye kadna katld Will, Ama bomba
lan, milliyetilii, ve her yl dnya nfusuna eklenen elli milr
yon inam dnrsek, olmayaca kesin.

233

Bu yolda aba gstermeden nasl bu denli emin olabilir-1

siniz?
Dnyamzn bugnk koullan deimedike kimse aba
.gstermez. Ve elbet, bizler aba gstermedike dnyamzn bu
gnk durumu deiemez. abalayp, en azndan sizin kadar ba
arl olmadka. Bylece yine soruma dndk: yi, iyi, iyi,
Palada bile pek ok kt, kt olduunu anlaynca ne olacak?
Bu gerekle karlaan ocuklar byk sarsntlar geirmezler
mi?
Bu sarsntlara kar baklk kazanmalarna alrz.
Nasl? Kklklerinde onlara yaam zehir ederek mi?
Hayr. Gerekleri gstererek. Onlara sevgi ve zgven
retiriz, ama ayn zamanda gerein tm ynleriyle kar kar
ya gelmelerini salarz. Ve, onlara sorumluluk ykleriz. Pala
nn cennet bahesi, ya da Kokain lkesi olmadm iyice an
larlar. Adamz iyidir, gzeldir, ama bu niteliklerin korunabilmesi
iin herkesin ortak aba gstermesi, doru, drst davranmas
.gerekir. Hem, yaam gerekleri deitirilemez. Bu adada bile.
Ya uurumda karma kan o kan dondurucu ylanlara
benzer yaam gerekleri? Siz istediiniz kadar yi, iyi, iyi, de
yin; ylanlar yine de sracaktr.
Yine de srabilirler, demek istiyorsunuz herhalde. Belki
<le srmazlar.
Neden srmayacaklarm?
una bir bakn, dedi Shanta. Will ban dndrd. Ka
dn arkasndaki duvarda bir girintiyi gsteriyordu. Girintinin
iinde, yivli silindir biiminde bir taban stne oturtulmu
tatan bir Buda yontusu vard. Yontunun ba stnde kurun
biimli bir glgelik- arkaya doru enli bir stun oluturarak tabanla breiyoglu. Bu, aratrma merkezindeki Budanm kl
tlm bir kopyasdr- hani, nilfer havuzunun orada koskoca
man bir yontu var ya, ite onun.
Biliyorum, ok grkemli bir yapt, dedi Will. zellikle
Budanm yz ifadesi uyanp aydnlanmann naLbir ey oldu
234

unu baanyla yanstyor. Ama bu konunun ylanlarla ne ili

kisi var?
Kkkatlibak.
Will_bakt. Dikkate deer bir .ey. gremedim.
Daha dikkatti bak?
Saniyeler geli,.Derken.. WU. beklenmedik. ..hatta tedirgin
edici Br" ey farkederek. sarsld. Yivli .stun aslnda koskoca
man reklenmi bir .yland, Bydann altnda oturduu-glgelitEsedev kobra ylannn,bayd.
Aman Tanrm! dedi. Daha nce farkna varmamtm.
nsan ne kadar da kr olabiliyor.
Buday bu konumda ilk grn m?
Evet, ilk. Bunun bir yks var m?
Shanta bayla dorulad. ok sevdiim bir ykdr. Bodhi_ aacn duymu olmalsnz. ' j f r * M
Jec, <Jg. 'J#*
Evet, duydum.
Gotamann Aydmlanma sresince altnda oturduu tek
aa o deildir. Bodhi aacndan sonra, yedi gn boyunca bir
Hint ncirinin altnda oturmutur. Bu aaca Kei oban aac
denir. Daha sonra da Mukalinda aacma geer.
Mukalinda kimdi?
Mukalinda ylanlarn kralyd ve o da bir Tanr olduun
dan Aydnlanmann ayrdmdyd. Buda aacn altna oturunca,
Ylanlar Kral metrelerce uzunluktaki gvdesiyle deliinden
karak Bilgelie Doann sayglarn sundu. Derken Batdan
gl bir rzgr esti, byk bir frtna patlad. Kutsal Kobra,
kutsalln da tesindeki adamn gvdesini kvrmlaryla sard,
bam onun ba stne bir yayg gibi yayarak yedi gnlk derin
dnce boyunca Buday rzgrlardan, yamurlardan korudu.
Ve ite, Buda orada ylece oturup durur, altnda kobra, stnde
kobra, ayn anda hem kobrann hem Aydnln, hem de her iki
cinin blnmez zdeliinin bilincinde.
Sizin ylanlara yaklamnz bizimkinden ne kadar da .
farkl, dedi WiU.
->

235

Bir de sizin ylanlara yaklamnzn Tanrnn yaklam

n yanstt sylenir - ncilin yaradlla ilgili blmn anmsa.
Seninle o kadn birbirinize dman edeceim, diye alnt
lad Will, ve ikinizin tohumlarn.
Oysa bilgelik kimseyi kimseye dman etmez. Ah u n
sanla Doa, Doayla Tanr, Bedenle Ruh arasndaki anlamsz,
nedensiz horoz dv! Bilgelik byle lgnca ikicilik yapmaz.
Bilim de yapmaz.
Bilgelik bu bakmdan bilime stndr.
Ya totemcilik? diye srdu Will. Ya bereket tapnlan?
Onlarda da ikicilik yoktur. Bilgelik mi saymal onlar da?
Elbette- ilkel Bilgelikler. Tadevri dzleminde Bilgelik.
Ama zamanla insanlar ekingen oldular, eski Karanlk Tanrlar
dan utan duymaya baladlar. Bylece grnm deiti. Ik
Tanrlar, Peygamberler, Pitagor ve Zerdt, Hindular ve ilk
Budistler kt ortaya. El birliiyle Evrensel Horoz. Dv Dev
rini balattlar - Ormuza kar Ahriman, Yehovaya kar ey-
tan ve Baal, Samsarann karsnda Nirvana, Platonun Asl
Gerekleri karsnda grntler. Birka Tantrikin, Mahayana
Budistinin, Taocunun ve birka sapkn Mezhepli Hristiyanm zi
hinleri dnda kalan her yerde bu horoz dv iki bin yl
boyunca srd durdu.
Derken? diye sorgulad Will.
Derken modem biyoloji olumaya balad.
Will gld. Ve Tanr Danvini yaratt ve bundan da Nietzche, Yaylmclk ve Hitler dodu.
Doru, diye onaylad Shanta. Ancak herkesin bir tr
yepyeni Bilgelie erimesi olasl da dodu. Danvin bildiimiz
Totemcilii biyolojiye uygulad. Bereket tapnlan soyaekim
kuramna ve Havelock Ellise* dnerek yeniden gndeme gel
di. Sarmal boyunca bir yarm sarm daha ilerlemek artk bizlere
(*) Seksin Ruhbilimsel ncelemeleri adl kitabyla n yapm
yzylmzn balarnda yaam bir ngiliz yazan.

236

/kalm bir eydir. Darvincilik eski Tadevri Bilgeliinin bilimf sel kavramlara dnmdr. Yeni, bilinli Bilgelikse yani
| Zenin, Taoculuun ve Tantramn yalvaa bir nbiliyle varln
; sezdii Bilgelik - yaantya dntrlm biyoloji kuram, seI vecenlik ve igrii dzlemine yceltilmi Darvinciliktir. Gr
yorsun ya, diye szn bitirdi. Budann, ya da herhangi bir
insann Aydnlanma In bir ylan olarak dnmemesi iin
hibir neden yok! - ne bu dnyadan ne de br dnyadan kay! naklanan bir neden.
Ylanlar ldrc olsalar bile mi?
\
Evet, ldrc olsalar bile.
Ve ylan en eski ve en evrensel kam simgesi olduu
1 halde mi?
Shanta gld. Mukalinda aacnn altnda meditasyon ya
pn, - sevgililere bunu tleriz. Ve deriz ki, bu sevgi meditasyonlarndan zaman bulduka ocukluunuzda size retilenleri
anmsayn - ylanlarn kardelerimiz olduunu; sevgi ve saygmza
layk olduklarn; ksacas ylanlarn iyi, iyi, iyi olduklarm.
Ama ayn zamanda ylanlar zehirli, zehirli, zehirlidirler.
Onlarn zehirli olduklar denli iyi de olduklarn unutmaz
san ve buna gre davranrsan, zehirlerini kullanmazlar.
Yok canm!
Bu gzlenebilir bir gerek. Ylanlardan korkmayanlar,
iyi bir ylann l bir ylan'olduuna katlmayanlar hemen hi
snlmazlar. Gelecek hafta komumuzun piton ylann dn
alacam. Ramay birka gn o koca ylann kvrmlar ara
snda emzireceim.
Dardan tiz kahkahalar, bir azdan ngilizce ve Pala
dilinde konuan ocuk sesleri geliyordu. Bir an sonra, birbirlerine
tpatp benzeyen drt yalarnda iki ocuk, Willin Palada gz
lerini aar amaz grd o salam yapl, melek yzl olan
ve onlarn yanmda iyice boylu poslu ve ana grnen Mary Sarojini odaya girdiler.

237

Yuvaya urayp Tarayla Arjunay aldk, diye aklad

Mary Sarojini, ikizler annelerinin stne atlrken.
Shanta, bir koluyla bebeine, dier koluyla ikiz oullarna
sarld ve glmseyerek teekkr etti. Saolun ocuklar.
Tom Krishna, Bir ey deil, dedi, ne bir adm att,
bir an duraksad, sonra Acaba, diye sze balad, susup yardm
dilercesine ablasna bakt. Mary Sarojini bam olumsuzca sal
lad.
Acaba ne?.. diye sordu Shanta.
ey, yani acaba, biz ikimiz... ey, yemee kalabilir mi
yiz?
Ha, anlald. Shanta bir Tom Krishnaya, bir Mary Sarojiniye bakt, sonra Toma dnd. yleyse gidip Vijayaya
soruver, bakalm yemek hepimize yetecek mi. Bugn yemei o
piiriyor.
Olur, dedi Tom Krishna isteksizce. Ayaklarn sryerek
mutfaa alan kapdan kt. Shanta Mary Sarojiniye dnerek
sordu, Nesi var?
ey, annem en azndan elli kere eve kertenkele getir
memesini sylemiti. Ama bu sabah yine bir kertenkele getir
mi. Annem de kplere bindi.
Ve siz de burada yemeyi kararlatrdnz.
Eer rahatsz edeceksek, Raolara ya da Rajajinnadasalara gidebiliriz.
Hi rahatsz etmiyorsunuz, diye gvence verdi Shanta.
Ben yalnzca Tom Krishna Vijayaya alrsa rahatlar diye d
nmtm.
ok haklsn, dedi Mary Sarojini byk bir arballk
la. Sonra becerikli bir ocuk bakcs edasyla seslendi. Tara,
Arjuna. Haydi bakalm, doru banyoya, el, yz ykamaya. Baya
kirlenmiler, dedi Shantaya, 'kkleri nne katp gtrrken.
Will onlar uzaklancaya dek bekledi, sonra Shantaya dn
d. Anladm kadaryla tank olduum KEEKin almalarn
dan bir kesitti.

238

ansnza, ypratc olmayan bir kesitti, dedi Shanta.

Tom Krishna ve Mary Sarojininin anneleriyle aralan ok iyi
dir. Kiisel sorunlan yoktur- tek sorun yazglar, Dugaldn l
mnn yaratt o byk ve ac sorun.
Susila yeniden evlenir mi?
Umarm. Evlenmesi herkes iin iyi olur. Bu arada, ocuk
larn zamanlarnn bir blmn KEEK iindeki babalarndan:
biri, ya da birkayla geirmelerinde yarar var. Tom Krishna,.
kk olanlarn erkekliklerinin ayrdna varmaya baladklar
ada. Hl bir bebek gibi alyor; derken bir bakyorsunuz:
iinip caka satmaya, eve kertenkeleler getirmeye balam - yz
de iki yz erkek - adam olduunu kantlamak iin. te bu ne.denle onu Vijayaya gnderdim. Vijayada, Tom Krishnann
olmay dledii her ey var. ki metre boyunda, bir metre
eninde, korkun gl, son derece becerikli. Tom Krishna onun,
tlerini tutacaktr - ayn tleri ben ya da annesi versek,
bize hi kulak asmaz ama Vijayay dinler. Ve una inann ki,
Vijaya bizlerin dndklerimizi tler. nk yzde iki yz:
erkek olmakla birlikte, yzde elli dii duyarhndadr. Anlayaca
nz Tom Krishna paay hi de ucuz kurtaramayacak. Sonra,,
kucanda uyuyan bebee bakt. imdi de bu gen beyi yatrp,
yemee hazrlanmalym, diye szn bitirdi.

239

13
kizler ykanp paklanm, mama iskemlelerine oturtulmulard.
Mary Sarojini, kvanl ancak kaygl bir ana gibi zerlerine tit
riyordu. Ocakbanda Vijaya, elde kepe, byk bir toprak ten
cereden pilav ve sebze boaltyordu. Tom Krishna, yznde
youn bir dikkat, dolan kseleri zenle masaya tayordu.
te tamam! dedi Vijaya, azma dek dolu son kse de
masaya konunca. Ellerini sildi, masaya gelerek yerini ald. Ko
nuumuza kran Duamz aklaan iyi edersin, dedi Shanta
ya.
Kadn Wille dnd. %Pa]ada dua yemeklerden nce okun
maz. Yemek yerkenokunur. Daha dorusu* okunmaz da, i
nenir.
inenir mi?
Her nn ilk lokmas kran Duas yerine geer- o ilk
lokmay tmyle bitinceye dek iner, iner, ineriz. iner
ken bir yandan da yemein tadna, kvamna, ssna, dilerimiz
zerindeki basnca, ene kaslarmzn ileyiine dikkat ederiz.
Herhalde, bir yandan da Aydnlanm Olana, ivaya, ya
da her kimse ona kranlarnz sunarsnz.
Shanta bam hzla sallad. Bu dikkati datr. Oysa duann
amac zihnin younlatrlmasdr. Kendi uydurmanz olmayan
bir ey, somut br veri zerinde younlatrlmas. Yoksa, d
nzde yarattnz bir kiiye yneltilen belirli szcklerin bel- '

240

lekteki ...izleri zerinde deil.^ evresine bdknd. Balayalm

m?
Yaasm! diye bir azdan bard ikizler ve kaklarna
sarldlar.
Yalnzca daha azlarn aprdatmadan yemeyi reneme
mi ikizlerin grltsyle bozulan uzun bir suskunluk oldu.
Artk yutabilir miyiz? diye sordu kk olanlardan bi
ri, sonunda.
Shanta izin verdi. Herkes yutkundu. Kak sesleri ve dolu
azlardan dklen szckler birbirine kart.
Ee, diye sordu Shanta, kran Duamzn tadm nasl
buldunuz?
Bir dizi deiik tat aldm. Pirin, zerdeal, krmz biber,
kabak ve tanmadm bir yeillikten oluan ana tema zerine
eitlemeler de diyebilirim. Yemein bylesine deiken bir tad
olmas ok ilgin. Daha nce hi dikkatimi ekmemiti.
Zihninizi yemek zerinde younlatrdnzda bir an iin
dlerinizden, anlarnzdan, beklentilerinizden; aptalca dn-?
elerden - yani, kiiliinizin tm belirleyici niteliklerinden kur
tulmu oldunuz.
Peki, tat alan ben deil miyim?
Shanta masann br ucunda oturan kocasna bakt. Ne
dersin Vijaya?
Bence tat alan ben ile benlik d arasnda bir ey.
Tat almak benlik dnm tm organizma adma gerekletirdii^
bir ilev. Ama, ayn zamanda, tat almak bilinli bir ben iri
varln gsterir. Zaten ineme duamzn amac da bu - ben|
in, benlik dnm yaptklarnn bilincinde olmasn salaj
mak.
I
ok gzel, dedi Will. Ama bu amacn amac ne? !
Bu soruyu Shanta yantlad. Amacm amac u, dedi. ev-\
redeki senlik d olana (ki bu, yemektir) ve kendi iindeki |
senlik d olana (bunlar da tat duyumlarndr) iyice dikkat
etmeyi rendiinde, bir de bakarsm ki bilincinin tesindeki ]
2 4 1 /1 6

' senlik dna da dikkat etmeye balamsn. Belki bunu baka

trl anlatmak daha doru olur, diye srdrd Shanta. Bilin
* cinin tesindeki senlik d, fizyolojik adan senlik d olann
^iyice ayrdna varm bir sene kendini daha kolay bildirebilir.
Szleri byk bir angrt ve ikizlerden birinin haykrlaryla ke
sildi. Bir yandan yerdeki pislii temizlerken, konumaya balad.
''Derken sra ben ve benlik d sorununu bir metrenin altn
daki insancklar asndan ele almaya gelir. amaz bir zm
^bulana altm drt bin rupi dl verilecektir. ocuun gz
yalarn sildi, burnunu temizledi, yanana bir pck kondur
du ve baka bir kse almak iin ocaa gitti.
Bugn neler yapacaksnz bakalm, diye ocuklara sordu
Vijaya, yemekten sonra.
Korkuluklara bakmakla grevliyiz, dedi Tom Krishna,
iinerek.
Okulun hemen dibindeki tarlada, diye ekledi Mary Sarojini.
Sizi oraya kadar arabayla brakaym, dedi Vijaya. Sonra
Will Farnabyye dnerek sordu, Bizimle gelmek ister misin?
Will istiyordu. Eer bir sakncas yoksa, hazr oraya git
miken, okulu gezmek isterdim snflara girip oturmak.
Shanta balkona kt ve el sallayarak onlar uurlad. Az
sonra cip grnmt..
Okul kyn te yatmdadr, diye aklad Vijaya. Kes
tirmeden gideceiz. Yol nce iner, sonra yoku yukar kar.
nce set set pirin, msr ve tatl patates tarlalar arasndan
aa, solunda kk, amurlu bir balk retme havuzu, sanda
ekmek aac baheleri olan bir dzle, sonra yeil ve altn
sars tarlalar arasndan yoku yukar - ve ite okula gelmilerdi;
geni glgeli, yksek aalar altnda geni, beyaz bir yap.
Korkuluklar orada, aada, dedi Mary Sarojini. Will k
zn gsterdii yne bakt. Altlarnda uzanan set set tarlalardan
yola en yakn olannda sar pirinler hemen hemen hasada hazr
d. Yalnzca kalalarn rten pembe kuaklar sarnm iki kk

242

olan ve mavi etekli kk bir kz srayla dar uzun tarlann

iki yannda direklere tutturulmu adam boyu iki kuklann iple
rini ekmekteydiler. Kuklalar tahtadand ve zenle yontulmu
lar, paavralar deil, gzalc giysiler kuanmlard. Will, az
bir kar ak, bakakald.
O grkemli Hz. Sleyman.bile, dedi, bunlar denli gs
terili deildi.
Ama ne de olsa, diye geirdi akimdan, Sleyman yalnzca
bir krald; bu gz kamatran kuklalar daha st dzeyde yara
tklard. Biri ti r Buda Aday, dieri ie. istin Kilisesinde .gr
d yeni yarabilmi Ademin zerine kanat geren Baba Tanrf
nn canl, sevimli Dou Hint uyarlamasyd. plerin her ekili
inde Buda Aday ellerini sallyor, lotus oturuunda aprazlan
m ayaklarn zyor, havada ksa bir spanyol dans yaptk
tan sonra yine bada kurarak, ipin yeni bir ekilii meditasyonlarn blene dek, bir an boyunca put gibi oturuyordu. Bu arada
Baba Tann yana alm kollarn sallayarak, iaret parman
gelecek felketleri bildirircesine uzatyor, at kllaryla evrelen
mi azn ap kapatyor, cam gzlerini yuvarlayarak pirinlere:
yaklama kstahlnda bulunan kulara ldrc baklar frla
tyordu. Canl bir esinti Tanrnn parlak sar zerine kahverengi,,
beyaz ve siyah kaplan ve maymun desenli giysilerini uuturuyor, 5
Buda Adaynn krmz, portakal rengi, gzalc ipeklileri rzgr)
tanrsn antran kk gm ngrak sesleri eliinde kabarp,
rpmyordu.
Btn korkuluklarnz bunlara m benzer? diye sordu1
WiU.
i
Evet, bu Byk Racanm buluudur, dedi Vijaya. o-;
cuklara tm tanrlar insanlarn yarattn ve tanrlarn ipleri-i
mizi ekme gcn aslnda bizden aldklarm gstermek iste
V
mi.
Haydi, onlar dansettirelim, diye bard Tom Krishna,
kvrandralm! Neeyle gld.
Vijaya kocaman eliyle ocuun esmer, kvrck bam ok-

243

ad. Aferin! Sonra Wille dnerek, Trnak a tanrlar trj

na kapat, dedi, Byiik Racay taklit ederek. Balca ya-',
rarlar 'kular ve trnak a gnahkrlar trna kapat, rkt- >
mek ve arada srada ac ekenleri avutmak dnda) udur: di
rekler zerinde durduklarndan, onlara bakarken bamz kal-j
drmamz gerekir; ve insan ban kaldrdnda, bakt bir
tanr bile olsa, onun ardndaki g grmeden edemez. Pek*,
gk nedir? Hava ve ktr; ancak, ayn zamanda, canl, cansz
her eyin, kutsal kuklalarn ve onlar yaratanlarn iinden k
t ve bildiimiz, (daha dorusu bildiimizi sandmz) evrende t
grnd o snrsz ve (terimimi bala) gebe boluun sim
gesidir.
v-'
Onlar dikkatle dinleyen Mary Sarojini, Vijayamn szle
rini bayla onaylad. Babam gkteki kulara bakmann da
ha da yararl olduunu sylerdi, diye sze kart. Kular sz
deildir, derdi. Kular gerektir. Gk denli gerek^ Vijaya
arabay durdurdu. 1y elenceler, dedi ocuktara^arabadan
inerlerken. Onlar dansettirip kvrandm.
Tom Krishna ve Mary Sarojini bararak yolun altnda,
kk tarlada bekleyen arkadalarnn yanna kotular.
Sra eitimin daha ciddi ynlerine geldi. Vijaya cipi
okulun yanndaki sokaa soktu. Arabay burada brakp mer
keze yryeceim. in bitince syle, seni eve braksnlar.
Konta kapatt ve anahtar Wille verdi.
Okul mdiresi Bayan Narayan mdr odasnda, masasnn
bana oturmu, buru kr bir taz yzn andran uzun, kederli
yzl, ak sal bir adamla konumaktayd.
Bay Chandra Menon, diye aklad Vijaya, herkesi ta
ntrdktan sonra, Eitim Bakan Yardmcmzdr.
u anda olaan denetimlerinden birini yapmakta, dedi
Mdire Hanm.
Ve grdklerini ok beenmekte, dedi Bakan yardmc
s, bayla Bayan Narayan selamlayarak.

244

Vijaya izin istem. imin bana dnmeliyim, dedi ve

kapya yrd.
Eitim konusuna zel bir ilgi mi duyuyorsunuz? diye
sordu Bay Menon.
Aslna bakarsanz, bu konuda zellikle bilgisizim demek
daha doru olur, dedi Will. Ben yalnzca bytldn^ hi eitilmedim. te bunun iin gerek ektime bir gz atmak istivonup...
Tam yerine geldiniz, diye inanca verdi Bakan Yardmc
s. Yeni Rothamstead ep. iyj okullarmzdandr.
yi, okul ltnz nedir?
Hangi alanda baar? Bur kazanmakta m? Bir meslee
hazr olmakta m? Adanzda geerli olan kesin buyruklara uy
makta m?
Bunlarm tmnde, dedi Bay Menon. Ama yantlanma
s gereken asl soru baka. Kzlar ve olanlar neye yararlar?
Will omuz silkti. Nerede eitildiklerine bal bu. rnein
Jozlar ye_ olanlar Amerikada ne ,ie yararlar? Yant: toplu t
ketime. Toplu tketimin doal sonularysa kitle iletiimi, kit
lesel tantmclk, televizyon, sinir ilalan, bilimsel dnce ve
sigara gibi kitlesel uyuturuculardr. Artk Avrupa da toplu
retime getiine gre, kzlar ve olanlar ne ie yarayacaklar
dr? Toplu tketime ve dier saydklarma
ayn Amerikal
kzlar ve olanlar gibi. Oysa Rusyada bu sorunun yant farkl.
Orada kzlar ve olanlar ulusal devleti glendirip ayakta tut
maya yararlar. Sryle mhendisin, fen hocasnn ve her an
savamaya hazr, tanklarla, Hidrojen bombalanyla, uzun erimli
roketlerle donatlm elli blk askerin varlk nedeni budur.
inde de ayn durum, daha da abartlm olarak karmza kar.
Orada kz ve olanlar neye yarar? Topa, tfee cephane, sanayie hammadde, tarma gbre, yol yapmna akl olmaya. imdilik Dou Doudur, Bat da Bat. Ancak, bu aynm iki ayr
nedenden tr ortadan kalkabilir. Bat Doudan yle rkebilir
245

;
'<
[
'

ki, kzlarla olanlarn toplu tktime yaradm unutup, onlar

ilhi cephanesi, devletin bekisi, olarak kullanmaya karar ve
rebilir. Ya da, Dou, Batllama demiyle yanp tutuan, tii- ?
ketim inallarna a kitlelerin basksn yle byk bir gle his-
sedebilir ki, gr deitirip kzlarla lanhrrm ^pltr^^etm e *'
'yaradnda karar klabilir. Neyse, bunlar gelecee dnk varsa
ymlar. Bugn iin sorumuzun baka geerli yant yok.
.
Bizim yantmz, dedi Bay Menon, her iki yanta da i
benzemez. Palada kzlar ve olanlar neye yararlar? Ne toplu t
ketime, ne de devleti glendirmeye. Elbet devletin varl ko
runmal, ve elbet retim herkese yetmeli. Bu tartma gtr
mez. Ancak bu koullarda kzlarla olanlar gerekte neye ya
radklarn anlayabilirler ve ancak bu koullarda bizler bu
konuda bir eyler yapabiliriz.
i
Peki, gerekte neye yararlar?
g Olabilirlik durumundan glmuluk durumuna geirilmeye.
tam anlamyla insana dntrlmeye yararlar.
/
Will ban edi... 1Gerek zerine Notlar* dedi, zvarla dnme konusu.
Byk Raca, dedi Bay Menon, daha ok insanlarn
birey tesi dzlemdeki zvarlklanyla ilgilenirdi. ElbetpBz de
en az onun kadar bu konuyu nemsiyoruz. Ama bizim asl g
revimiz temel eitim ve, temel eitim, .yap, J.oy^ huy, jyetenek
ve kusur farkllktan gsteren, bireylerle urar. Bireyin alglar
tesi akn boyutta blnmezlii yksek retimin kapsamna
girer. B tr yksek retim ergenlik anda balar ve orta
eitimle bir arada verilir. ^
Moka ilacnn ilk kez kullanlmasyla balyor olmal?,'
Demek moka ilacn duydunuz?
Kullanlna be tank oldum.
Dr. Robert dn beyi bir eritirme trenine gtrm,
diye aklad Mdire.
ok etkileyiciydi, dedi Will. Hele kendi din eitimimi
dnrsek... Szn anlaml bir biimde yanm brakt.
246

Neyse, dediim gibi, diye konuya dnd Bay Menon,

genlere Jki-tr-fiitim ..avn. zamanda ,verilir, Btn-duyari
varlklarla akn btnlklerinin yaam deneyleriyle bilincine
^varmalarn salarz; ayn zamanda da ruhbilim ve. fizyoloji ders
lerinde her insann zgn bir yaps olduunu, kimsenin kimseye
benzemediini retiriz onlara.
Oysa benim rencilik yllarmda, dedi Will, eitimci
ler kiiler arasndaki farkllklar silmeye, ya da en azndan
tek bir Ge Viktorya Devri lks - aydn, ama Anglikan fut
bolsever centilmen lks - iinde eritmeye urayorlard. im
di de bana kimsenin kimseye benzememesi gerei karsnda
tutumunuzu anlatn.
J
lk nce, dedi By Menon, aync zellikleri belirleriz.
Herhangi bir ocuk beden yaps, biyokimyasal yaps ve ruhsal
yaps asndan tam olarak kimdir, ya da nedir? Organlarndan
hangisi organlar aras ncelik sralamasnda nde gelir - sindirim
organlar m, kaslar m, yoksa sinir sistemi mi? Kiilik olarak
kart utan hangisine daha yakndr? Beden ve ruh bileimi
ne lde uyumlu ya da uyumsuzdur? Yapsndaki bask kur
ma, toplumcu olma, ya da ie kapanma eilimlerinden hangisi
daha baskndr? Nasl dnr, nasl alglar, nasl anmsar? D
kurma yetenei var mdr? Zihni imgelerle mi, szcklerle mi,
ayn anda ikisiyle birden mi, yoksa hibirim kullanmadan m
alr? ykclk yetenei var mdr? Dnyay, Wordsworth
ile Trahernein ocukluklarnda grdkleri gibi mi grr? Eer
yleyse, bu grkemin, bu zgn grn silinip yokolmamas
iin neler yaplabilir? Ya da, genel olarak, ocuklarmza, sz
ckler tesi dzlemde youn deneyler yaama yeteneklerini yok
etmeden, nasl kuramsal bir eitim verebiliriz? zmlemeyle
nseziyi, imgelemi nasl badatrabiliriz. Ve buna benzer, yant
bekleyen yzlerce soru. rnein, u ocuk besinlerden ald
vitaminleri tam olarak sindirebiliyor mu, yoksa, zamannda ta
ntlanp iyiletirilmezse, canlln azaltacak, onu karamsarla
srkleyecek, irkinlikleri grmesine, sknt duymasna, aptal
v |H

-dic-oi#

247

*ya. da kt niyetli olmasna yol aacak sreen bir yapsal bo

zukluu mu var? Ya kan ekeri? Ya solunumu? Ya duruu, a
lrken, oynarken, i grrken rgenliini kullan biimi? Daha
zel yeteneklerle ilgili sorular da vardr. u ocuun mzie,
matematie, sz sanatlarna, iyi gzleyip, gzlemleri zerinde
mantkl ve yaratc dnceler retmeye yetenei var m? Ya
da, en nemlisi, bydnde tez etkilenir bir insan m ola
caktr? Tm ocuklar kolayca ipnotize edilebilirler
be o
cuktan drd telkinle uyutulabilir. Yetikinlerde bu oran ter
sinedir. Onlarn bete drd telkinle uyutulamaz. Yz ocuktan
hangi yirmi ocuk bydnde uyutulmaya yatkm olacaktr?
Bunu nceden belirleyebiliyor musunuz? diye sordu Will.
Ve nceden belirleme ne gibi bir yarar salar?
Evet belirleyebiliyoruz, dedi Bay Menon. Ve bu ocuk
larn belirlenmesi ok byk bir nem tar. zellikle sizin dn
yanzda Politik adan bakldnda, kolaylkla etki altna alnabilir yzde yirmilik bir nfus sizin toplumlannz iin ok bj yk sakncalar yaratr.
Ne sakmcas?
Bu tr insanlar beyin ykayclarnn yazgsal kurbanlar
dr. Geleneksel bir demokraside srtn salam bir rgte daya
yan herhangi bir byleyici kii bu yzde yirmilik uyurgezer
gizilgcuh, kendilerini ipnotizmaclarnn yceltilip glendiril
mesine adam bir banazlar ordusuna dntrebilir. Dahas, bir
dikta ynetiminde ayn uyurgezer gizilgc, kr krne bal
la kandrlarak tm yetkileri elinde toplayan bir ana partinin
ekirdeini oluturmak iin seferber edilebilir. Gryorsunuz ya,
zgrle deer veren her toplum iin gelecein uyurgezerlerim
nceden belirlemek ok yaamsal bir nem tar. Bir kez be
lirlendiler mi, ipnotizma araclyla sistemli bir biimde onlar
eiterek, zgrlk dmanlarnn etkisine girmemelerini sala
yabiliriz. Elbet, bir yandan da sosyal yapda zgrlk dman
larnn ortaya kmasn, ya da etkin olmasn nleyecek yeni
dzenlemelere gitmek gerekir.

Anlalan Palada bu anlattklarnz uyguluyorsunuz?

ok doru, dedi Bay Menon. te bu nedenle, bizdeki
uyurgezer gizilgc ilerisi iin s a la c a yaratmaz.
yleyse neden onlar nceden tantlama zahmetine katlamyorunuz?
nk, yerinde kuUanldndaJm-yetenekleri ok deerlidir.
m
***'" 4
Yazg Denetiminde mi kullanlr? diye sordu Will, Susila
nn dmelere basma konusunda anlattklarn ve o saaltc ak
kuular dnerek.
Bakan Yardmcs bam sallad. Yazg denetimi iin hafif bir uyku durumu yeterlidir. Hemen hemen herkes bunu be
cerebilir. Yzde yirmilik uywgezer.gizgcyse ok derin ipnoza girebilenlerdir. Ve zamam arptma becerisiyse derin ipnotik
uykuda - ancak ve ancak en derin uyku durumunda^- retile
bilir.}
Yani siz zamam arptabiliyor musunuz?
Bay Menon bam sallad. Ne yazk ki ben hi o denli
derin, bir uykuya dalamadm. Bildiim her eyi uzun ve zor yol
dan renmek zorunda kaldm. Bayan Narayan daha anslyd.
Ayrcalkl yzde yirminin iinde olduundan bizlere kapal olan
her trl eitsel kestirmeden yararland.
Ne gibi kestirmeler? diye sordu Will, Mdireye.
Bellemenin, hesap yapmann, dnmenin, problem z-i
menin kestirme yollan, diye yantlad kadn, nce yirmi sa
niyeyi on dakika, bir dakikay yarm saat olarak algdamay
reniriz. Derin ipnotik uykuda bu ok kolaydr.u retmenin
telkinlerini dinler ve uzun bir sre hi kmldamadan oturursu
nuz. Bu oturu tam iki saat srer - buna yemin etmeye hazrsmzdr. Derken retmen sizi uyandrr ve saate bakarsnz. ki
saat olarak algladnz, gerekte, saate baklrsa, drt dakika
dr.'
\^Nasl olur?
Nasl olduunu kimse bilmiyor, dedi Bav Menon. Bo-

24

"IF f-

- '>>?.

iulan kiilerin tm yaamlarnn birka saniyelik bir sre iinde

.gzlerinin nnde canlandna dair yklerde gerek pay ol
mal. Zihin ve sinir sistemi
Hafta dorusu baz zihinler ve
baz sinir sistemleri - bu olaanst ii beceriyorlar; tek bildi
imiz bu. Biz bu olguyu altm yl kadar nce farkettik ve o gn
bu gndr de ondan yararlanyoruz. Pek ok eyin yansra, eit
sel amalarla kullanyoruz.
Bir rnek vereyim, diye sz ald Bayan Narayan. Bir
matematik problemiyle kar karyasmz. Normal olarak bu
problem sizi en aa yarm saat uratrr. Ama siz zaman
bir dakikann znel olarak otuz dakikaya eitlendii bir lte
gre arptrsnz. Sonra probleminizi zmeye giriirsiniz. Size
gre otuz dakika sonra problem zlr. Oysa otuz znel da
kika, bir saat dakikasna eittir. Eliniz ayamz dolanmadan,
hi zorlanmadan, o pek ender grlen hesap makinesi beyinli
-ocuklar gibi byk bir hzla ahtrmsnzdr kafanz. Ampe
re ve Gaus-gibi.gelecein dahileri, ya da Dae g ibi.gelecein
geri zekllar - bunlarn tm yapsal bir zaman arptma be
cerisi sayesinde bir saatlik sk almay birka dakikaya - hat
ta birka saniyeye - sdrabilirler. Ben orta karar bir renciy
dim; ama derin uykuya dalabiliyordum, yani zaman gerek
boyutlarnn otuz katma geniletmeyi renebilirdim. Sonu: ola
an yollardan asla renemeyeceim birok eyi renebildim.
iBir de stn zekl bir kiinin zaman arptmay uyguladm
^dnn. Sonu olaanstdr.
^
Ne yazk ki, dedi Bay Menon, byleleri pek ender
kar. Son iki kuakta ancak iki tane zaman arptabilen dahi, \
be alt tane de onlara yakn zek dzeyinde kii kt. Ama ?
Palann bu birka kiiye olan borcu llemez. Onun iin uyur- l
gezer gizilgcne gzlerimizi drt amamza amamal!
J
Kk rencileriniz zerine bir sr ayrntl soru soru-'
yorsunuz, dedi Will, ksa bir suskunluktan sonra. Bu sorularn ;
yantlarn bulduunuzda ne yapyorsunuz?
j
Bulgularmza gre bir eitim uyguluyoruz, dedi Bay)
250

Menon. Her ocuun bedensel ve ruhsal yapsn ayrntl ola

rak arattrrz demitim. Aratrma sonularna gre en ekin
gen, en gergin, en kolay etkilenebilir ve en iine kapal o
cuklun ayrarak tek bir grupta toplarz. Sonra yava yava bu
grup geniletilir. nce arkada canls birka ocuk katlr aralanna. Daha sonra da bir iki ri Kym erkek, ya da kz - yani
saldrganlk ve g tutkunluu eilimi olan ocuklar. kart
utan kk kz ve olanlarn birbirlerini tanmalarn ve bir
birlerine hogr gstermelerini salamann en iyi yolu budur.
Birka ay sreyle zenli bir denetim altnda kaynatrlan kart
ular, bambaka kaltsal yaradltaki insanlarn da kendileri
denli yaama hakkna sahip olduunu kabul ederler.
Bu ilke hem retilir, hem de adm adm uygulanr, dedi
Bayan Narayan. lk snflarda retim yakndan bildikleri hay
vanlardan karlatrmal rnekler gstererek yrtlr. Kediler
yalnzlktan holanrlar. Koyunlar toplu yaam yeler. Sansar
lar ok vahidirler ve evcilletirilemezler. Kobaylar yumuak
bal, dost canls hayvanlardr. Sen bir kedi adam msn, koyun
adam msn, kobay adam msn, yoksa sansar adam msn? Ko
nuyu hayvan ykleriyle anlattmzda, kck ocuklar bile
insanlarn yaradl farkllklar gsterdiklerini ve karlkl sabr
ve karlkl balamann gereini anlarlar.
Daha sonra, dedi Bay Menon, Gitar okuyacak y a p
geldiklerinde, insan yapsyla din arasndaki banty anlatrz on
lara. Koyun adamlar ve kobay adamlar dinsel trenlere, toplu
gsterilere ve dinde duygusalla baylrlar; onlarn bu yapsal
eilimleri Din Yoluna ynlendirilebilir. Kedi adamlar yalnzl
severler ve onlarn oturup kara kara dnme alkanlklar z
Varl Tanma yntemine dntrlebilir. Sansar adamlar ey
lemcidirler ve burada sorun, onlarn itici gc olan saldrganl
kar Gzetmeyen Eyleme dntrmektir.
kar Gzetmeyen Eylem Yolunun yolunu dn grm
tm, dedi Will. Odun kesmekten ve daclktan geen bir yol,
deil mi?

251

Odun kesmek ve daclk, dedi Bay Menon, zel du/ ramlardr. Bir genelleme yapacak olursak, tm Yollarn yolu
g c e yeni bir yn vermekten geer.
O da ne demek?
lke olarak ok basit. Korku, kskanlk, an adrenalin
den, ya da o anda uygunsuz den yapsal bir drtden kay
naklanan gc alrz. - alr ve bu gc kullanarak birine ktlk
yapacamza, ya da bastrarak kendimize ktlk edeceimize,
bilinli olarak onu yararl ilere, en azndan zarariz ilere y
neltiriz.
Basit bir rnek vereyim, dedi Mdire. _Klgn,. .ya da
gergin bir ocukta bir g. birikimi olumu; ocuk ya alama
krizine tutulacak, ya azn bozacak, ya da kavga edecek. Bun-;
lardan birini yapacak gc olduuna gre, koacak, dansedecek, be kez derin derin soluk alacak gc de var demektir.
Daha sonra size baz danslar gstereceim. imdilik soluk al
may ele alalm. Sinirli bir insan be kez derin derin solursa
gerginlii azalr ve akl bana gelir. Onun iin ocuklarmza,
kzp zldklerinde oynayabilecekleri bir sr soluk alma oyunu
retiriz. Bunlarn bir blm iki kii arasnda yarma bii
mindedir. rnein, yarmaclardan hangisi daha derin soluk alp,
soluk verirken daha uzun sre OM diyebilir? Bu tr bir yar
ma hemen her zaman iki arkadan barmasyla sonulanr. Ama
elbet, yarmal solunumun uygunsuz kat pek ok durum var
dr. te size ileden km bir ocuun kendi kendine oyna
yabilecei, yresel folklordan esinlenen bir oyun. Tm Palah
ocuklar Budist sylenceleriyle bytlrler ve bu dinsel peri
masallarnn ounda gksel varlklar gren bir kii bulunur.
Diyelim ki, bir k cmb, mcevherler ve gkkuaklar iin
de Bodhissattva grnr. Bu grkemli grntye her zaman ayn
gzellikte bir koku elik eder, yani enlik fiekleriyle birlikte
anlatlmaz gzellikte bir koku duyulur. te biz bu geleneksel
dleri - ki bunlarn tm oru, ile ya da mantarlarla ortaya
kan sanrlardan kaynaklanr - alr ve kullanrz. ocuklara de-

252

m ki. ykc, an duygular depremlere benzer. Bizi ylesine sarsarlar ki, kiisel varlmz ortak, ewemel Buda Zihninden ay
ran duvarda atlaklar oluur. ok kznca iimizde bir .ey
knlverir ve bu ataktan aydnlanmann olaanst kokusu s
zar. Chiripak gibi, ylang-ylang gibi, gardenya gibi, lu n a ok
daha gzel bir koku,. Onun iin, kaia sonucu ortaya kan bu
gzellii karmamalyz. Her kzdmzda bu koku kacaktr.
Onu iimize ekmeli, cierlerimin onunla doldurmalyz. Derin
derin soluk almalyz, bir daha, bir daha...
Dediklerinize inanp gerekten soluk alrlar mi?
Birka haftalk eitim sonunda bu ocuklarn ounda
bir alkanlk haline gelir. stelik, birou gerekten koku du
yar. O allm bask szc Yapmayacaksn anlaml ve
dllendirici yepyeni bir szce, Yapacaksna dnmtr.
Zararl olabilecek bir g birikimi yalnzca zararsz olmakla kal
mayp, yarar bile salayabilecek birtakm kanallara ynlendiril-!
mitir. Elbet, bir yandan da ocuklara belirli bir sistem iinde j
zenle aamalandrlm alglama ve dili doru kullanma ders- '
leri verilir. Grp duyduklarna dikkat etmeyi renirler ye bu
nu yaparken duygu ve tutkularnn d dnyay alglaylarm
nasl etkilediinin ayrdnda olmalar, dil alkanlklarnn yal
nzca duygularn ve tutkularn deil, duyumlarn da etkiledii
nin bilincinde olmalar istenir ocuklardan.. Gzlerimin ve ku
laklarmn alglad eyler bakadr; kullandm dil, iinde bu
lunduum ruh durumu ve peinde kotuum amalarn algla
mama, deerlendirmeme ve bunlara bal olarak eyleme geme
me irin verdikleri eyler bambakadr. Bunun iin btn bu
eler tek bir eitim srecinde birlikte ele alnrlar. Alglama
ve imgeleme eitimi, uygulamal fizyoloji ve ruhbilim eitimi,,
yaam deneyine dayanan trebilim ve din eitimi, dil eitimi vef
zvarlt tanma eitimi ocuklara aym zamanda verilir. Ksaca,
her ynyle zihin-beden eitimi yaparz.
Bu ayrntl zihin-beden eitimiyle temel retimin ilintisi
var m? lem zmeyi, dilbilgisi kurallarna uygun yazmay, fi
riin temellerini renmeyi kolaylatrr m?
253

f
Elbette, dedi Bay Menon. Eitilmi bir zihin-beden,
.'eitilmemi bir zihin-bedenden daha abuk ve daha iyi renir.
i stelik gereklerle dnceler arasnda ve bunlarn her ikisiyle
| kendi yaants arasnda balant kurma becerisi artar. Beklen
medik, artc bir biimde - nk bu uzun, kederli yz bkkn
bir glmsemeden daha gl bir nee anlatmna brnemez
kansn uyandryordu - Bay Menon kahkahalarla glmeye ba
lad.
Neye glyorsunuz?
ngiltereye son gidiimde karlatm iki kiiyi anmsa
dm da... Cambridgede. Biri atom fizikisi, dieriyse dnrd.
ok saygn kiilerdi. Oysa birinin laboratuvar dnda akl ya
ancak on birdi, dieriyse bir trl kabullenemedii kilo sorunu
olan bir oburdu. Akll bir ocuu alarak on be yl boyunca
en youn temel eitimden geirip renmeyi ve yaamay ger
ekletiren zihin bedeni tmyle bolamann iki arpc r
nei.
Anlalan sizin eitim sisteminiz bu tr canavarlar ret
miyor.
Bakan Yardmcs ban sallad. Avrupaya gidene dek bu
tr bir eyle karlamamtm. ok glntler, diye ekledi.
ok da dokunakl! Hem de, zavallcklar, ok da tiksindirici!
Dokunakl ve tuhaf biimde tiksindirici olmak - uzman
lamann bedelini byle dyoruz.
Uzmanlamann bedeli, diye Wille katld Bay Menon,
! ama sizin kullandnz anlamda uzmanlamann deil.-6 anj lamda uzmanlamak gerekli ve kanlmazdr. Uzmanlama olj mazsa, uygarlk da olmaz. Ve eer, simge kullanan zeknn
| yansra tm zihin-beden de eitilirse bu trden zorunlu uzman
lama pek saknca yaratmaz. Ama sizler zihin-beden btnn
eitmiyorsunuz. Bilimde an uzmanlamann sakncalarn n
sanc bilim derslerinin saysn arttrarak gidermeye alyor_sunuz. Oh ne al! Her tr renim bu dersleri iermelidir. An
cak adlar bizi yanltmamak. Tek bana bu dersler kimseyi in254

^anlatrmaz. Simgesel boyutta bir uzmanlama getirirler, o. ka^dar. Platonu okumak, ya da T.S. Eliot zerine bir konuma din-.,
temekle tm insan eitilmez; ancak fizik ve kimya derslerindeki
gibi yalnzca simge kullanan zihin eitilir ve yaayan zihin-bedenbtiin balangtaki denli cahil ve yetersiz kalr. Sonu: d
dnyaya ilk gidiimde beni akna eviren o dokunakl, tiksin
dirici yaratklar.
r
'
Ya geleneksel temel eitim? diye sordu Will. Ya vaz
geilmez bilgiler, zorunlu zihinsel beceriler? Bunlarn eitimin
de bizim yntemlerimizi mi kullanrsnz?
Sizin on on be yl sonra kullanabileceiniz yntemleri
kullanyoruz. Matematii ele alalm. Matematiin tarihsel gelii
mi birtakm kestirme yollarn bulunarak gelitirilmesiyle balar,
fiziktesi boyuta ycelir, sonunda yap ve mantksal dnmlere
dayanarak aklanabilir bir bilim dal olur. Biz okullarmzda
bu tarihsel sreci ters yz ederiz. nce yap ve mantktan ba
larz, sonra fiziktesi boyutu esgeerek genel ilkelerden zel uy
gulamalara varrz.
O ocuklar bu yntemle renebiliyorlar m?
nce kullanl kestirme yollar reten yntemlere oran
la ok daha iyi reniyorlar. Be yan aan hemen her akll
ocuk, doru yntemi kullanmanz kouluyla, hemen her eyi
renebilir. Oyunlar ve bilmeceler araclyla mantk ve yap
retiriz. ocuklar oyun oynarlar ve inanlmaz bir abuklukla ko
nunun zn kavrayverirler. Bundan sonra uygulamaya gee
bilirsiniz. Bu yntemle ou ocuk yar srede en azndan kat
daha ok ve drt kat daha iyi renir. Temel ilkelerin ocua
aklanp retilmesinde oyunlardan yararlanabileceimiz bir
baka alan ele alalm. Tm bilimsel dnce olaslklara da- \
yanr. O eski deimez, srekli gerekler ashnda_..yksek bir /
olasl berlerler; deimez doa yasalar aslnda istatistik.or- L
taamajardr, JBu son derece belirsiz kavramlar ocuklarn ka- (
falarna nasl sokabiliriz? Onlarla rulet oynayarak, yaz-tura ata- \

255

J ir t

(Aofnj.n-

rak, kura ekerek. Onlara oyun ktlaryla, oyun tahtalaryla

ve zarlarla tiirl oyunlar reterek./
Evrimsel Ylanlar ve Basamaklar - kklerin en sevdii
oyun budur, dedi Eayan Narayan. ok tutulan dier bir oyu
numuz da Mendelin Mutlu Aileleridir.
Daha ileri yalardaki ocuklara, diye ekledi Bay Menon,
zel olarak hazrlanm, takma ayrlm altm oyun k
dyla oynanan drt kiilik olduka karmak bir oyun retiriz.
Bu oyuna Psikolojik Bri deriz. Eliniz ansa baldr, ama eli
nizi nsl deerlendireceinizi beceriniz, blf yeteneiniz ve
ortanzla kurduunuz uyum belirler.
Psikoloji, Mendel kuram, Evrim
anlalan eitiminiz
biyoloji arlkl, dedi Wl.
yledir, diye dorulad Bay Menon. En ok zerinde
burduumuz konular fizik ve kimya deil, yaam bilimleridir.
Bu bir ilke sorunu mu?
Tam olarak yle saylmaz. Ayn zamanda elverililik ve
ekonomik zorunluluk sorunu. Fizik ve kimya alannda byk
apl aratrmalar iin yeterli parasal kaynaklarmz yok, ayr
ca bu tr aratrmalara gereksinmemiz de yok - ne yarma g
cn arttrmaya abalayacamz bir ar sanayimiz, ne daha
ldrc yapmamz gereken silahlarmz, ne de ayn arka y
zlne inmek iin en ufak bir tutkumuz var. Bizim alakgnll j
dileimiz bu gezegen zerinde, bu enlemde, bu adada tm ya- ]
am biimleriyle birarada, uyum iinde insanca yaayabilmekJ
Dilersek, ya da btemiz kaldrrsa, sizin kimya ve fizik ara-!
turnalarndan elde ettiiniz bulgular alr, kendi amalarmz)
iin kullanrz. Bu arada da, bize en yararl aratrmalar iin:;
seferber edebiliriz tm olanaklarmz - yaam ve zihin bilimleri!
iin. Bamszlklarn yeni kazanan uluslarn politikaclar biraz;
akll olsalard, bizim gibi yaparlard, diye ekledi. Oysa onlar!
glerini kantlama hevesindeler; byk ordulara sahip olmak,
Amerikal ve Avrupal arabal televizyon tutkunlarna yetimek;
istiyorlar. Sizlerin baka bir seeneiniz yok, diye srdrd^

256

Szler geriye dnlmez biimde uygulamal fizie ve kimyaya

ve bunlarn asker politik ve toplumsal sonularna tutsak ol- i
musunuz. Oysa azgelimi lkeler asndan byle bir tutsaklk j
sz konusu deil. Sizi rnek almak zorunda deiller. Bizim
yolumuzu seme zgrlkleri var - uygulamal biyoloji yolunu,
doum kontrol yolunu, doum kontrolnn olas kld kstl
retim ve planl sanayi yolunu, salk, bilin ve dnya gr
nde deiiklikten geerek iten da uzanan mutluluk yolunu;
yoksa oyuncaklardan, uyuturucu haplardan ve bitmez tkenmez
oyalayclardan geerek dtan ie ulaan dzmece mutluluk y o -!
lunu deil. Bizim yolumuzu semekte ge kalm deiller; ama
bunu istemiyorlar; Tanr yardmclar olsun, size benzemek isti
yorlar. Ve sizin yaptklarnz yapmalar olanaksz olduundan
- hi deilse kendilerine tandklar sre iinde
dknklklarna, doyumsuzlua mahkm ediyorlar kendilerini; toplumsal
ykm ve anari ve zorbalarn tutsa olmann acs kendi be
lirledikleri yazglar oluyor. Bu tmyle sonu nceden belli bir
alat ve gz gre gre bu tuzaa dyorlar.

Ve biz buna engel olamyoruz,- diye ekledi Bayan Narayan.

Bugnk izgimizde gitmekten, insana yarar mutluluun)
yolunu bulmu bir ulusun bakalarnca rnek alnacam u m - /
maktan baka bir ey gelmiyor elimizden. Aslmda ok bo biri
umut; ama kimbilir, bakarsnz gerekleir.
V
Elbet, nce Byk Rendang gereklemezse, dedi Will.
Evet, nce Byk Rendang gereklemezse, diye ciddiyet
le yineledi Bay Menon. Bu arada biz kendi iimize, yani ei
time bakmalyz, renmek istediiniz baka bir ey var m
Bay Famaby?
Daha, birok ey var, dedi Will. Fen dersleri ne zaman
balar?
arpma ve blmeyle ayn zamanda. nce evrebilimden
balarz.
evrebilim mi? Fazla karmak deil mi?

257/17

Bu nedenle ondan balarz v a.-Sakn ocuklara herhangi

bir eyin tek fana, bamsz alarak. var<riabecioi tymnf
grsab vermeyin. En batan tm yaamn karlkl ilikilere-da
yandn aka belirtin. Onlara ormanlarda, tarlalarda, glet
lerde, rmaklarda, ky ve evresinde karlkl ilikileri rnekle
yerek gsterin. Bu bilgiyi iyice sindirmelerini salayn.
unu eklemeliyim, dedi Mdire, iliki bilimini her za
man iliki trebilimiyle birlikte retiriz. Denge, karlkl alp
verme, arlklardan kanma - doann kural budur ve trebilira asmdan insanlar arasnda kural da bu olmaldr. Daha n
ce de belirttiim gibi, ocuklar hayvan ykleri araclyla an
latlanlar kolayca kavrarlar. Onlara gnn koullarna gre de
itirilmi Esop ykleri anlatrz. nsanbiimli hayvanlarn ma
sallar yerine evrensel ahlk kurallar ieren gerek evrebilim
sel ykler. ocuklarn bayld bir dier kyaslamal yk de
toprak anmas yksdr. Adamzda toprak anmasna pek
rastlanmadndan, Rendangda, Hindistanda, inde, Yunanis
tanda, Dou Akdenizde, Afrikada, Amerikada
agzl,
aptal insanlarn karlm vermeden almaya, doay sevgisizlik
ve anlayszlkla smrmeye kalktklar her yerde - olanlarn
fotoraflarn gsteririz. Doaya iyi davranrsanz, doa da
size iyi davranr. Doay yaralayp yok ederseniz, o da sizi yok
edecektir. orak toz ukurlarnda Size davranlmasn istedii
niz gibi davrann ilkesi apak ortadadr - bir ocua bu ilkeyi
anm aile ya da anm toplum rneinden ok daha ar
pc biimde tantp anlatr. Ruhsal yaralar gzkmez; hem zaten
ocuklar yetikinlerin dnyasna yabancdrlar. Kardatrma l
tleri olmad iin en kt durumlar bile olaan sanrlar.
Oysa on dnm ayrla on dnm anm toprak, uuan kum
arasndaki ayrm hemen gze batar. Kum ve orak anma
ukurlar mesellerdir. Bunlarla yzyze gelen ocuun doay
komma bilincinin gelimesi ve doay koruma bilincinden trel
dzlemde bilinlenmeye geii kolaylar - bitkiler, hayvanlar ve
onlar besleyen dnya konusunda Altn Kuraldan insan ilikile
258

rinde Altn KuraTa geii kolaylar. Bir ocuun evresel ger

ek ve anma meseleleri yoluyla vard tre anlay evrensel
dir. Doada, Tanrnn Sevgili Kullan. Kutsal Topraklar, Esiz
Tarihsel Tanr Bildirgeleri yoktur^Doay Koruma tresi kim
seye kendini stn grme^ ya da ayrcalklar isteme hakkm tanihaz. Altn Kurak Ya da Ne ejkersen onu biersin ilkesi
dnyann her kesmde^ her trl canlyla olan ilij^
eerljdir. Bu g ezegen zerinde yaammz, srdrmemiz tm
doaya sevecenlikleT aklla yaklamamza baldr. evrebilim
tebel eitiminden dorudan doruya Budizm temellerine var
lr.
Birka hafta nce, dedi Will, bir anlk sessizlikten sora,
Thomaldn Ocak-Mays 1945 Dou Almanyasn anlatan bir
kitabn okudum. Bu kitab bilen var m?
Bilmiyorlard.
Sakn okumayn, diye tledi Will. ubat bombard
manndan be ay kadar sonra Dresdene gitmitim. Bir gecede
elli, ya da altm bin sivil - ki ou Ruslardan kaan mlteciler
mi - diri diri yanm. Hem de srf kk Adolf evrebilim oku
mad iin, O rktc, gergin srtyla gld, doay koru
ma ilkelerini renmemi olduu iin. i akaya vuruyordu,
nk yaanan gerekler ciddiyetle anlatlamayacak denli tyler
rperticiydi.
Bay Menon kalkarak antasn ald.
Gitmem gerek. WilFle el sktlar. Bay Menon tantk
larna ok memnun olmutu ve Bay Famabynin Palada hoa
vakit geireceini umuyordu. Bu arada, Pala eitimi konusunda
renmek istedii bir ey olursa, hi ekinmeden Bayan Narayana sormalyd. Ondan daha iyi bir rehber ve eitmen bula
mazd.
Snflara girmek ister misiniz? diye sordu Bayan Narayan, Bakan Yardmcs ayrldktan sonra.
Will yerinden kalkt ve kadnn ardsra odadan koridora
kt.

259

Matematik dersi, dedi Mdire, bir kapy aarak. Orta

okul be. retmenleri Bayan Anand.
Will tantldnda hafife ban edi. Beyaz sal ret
men onu gleryzle karlayarak kulana fsldad, Grd
nz gibi, bir problem zmee urayoruz.
Will evresine baknd. Yirmi kadar kz ve olan sralarn
da oturmu, sessiz, dikkatli, kalem kemirerek, defterlerine eil
milerdi. Eik balar prl prl, simsiyaht. Haki ortlarn, ren
garenk uzun eteklerin stnde plak altms gvdeler scakta
parlyordu - deri altnda seilen kaburgalaryla erkek gvdeleri
ve kzlarn daha dolgun, daha przsz, bir rokoko peri yontucusunun elinden kmasna diri, dik, biimli, kk gsl
gvdeleri. Kimse bu gslere dnp bakmyordu bile. nsan
olunun Cennetten Kovulmas doktrininin rtld bir yerde
bulunmak ne byk rahatlk! diye iinden geirdi Will.
Bu arada, Bayan Anand - ocuklarn dikkatini datmamak
iin alak sesle - rencilerini hep iki gruba ayrdm anlat
yordu. Grselletirme yetisi olanlar, kjjum lar Eski Yunanllar
gibi j^ometrik dnce yapma sahiptiler.ye.grseUetirme ye
tisi olmayanlar,' yani, ebiri. ye imgesiz soyutlamalar yeleyenler.
Wi isteksizce gzlerini o gzelim, Cennet Bahesinden kovul
mam gen bedenler dnyasndan ayrarak insanlar arasndaki
ayrmlar ve matematik renimi konularna akllca bir ilgi gs
termeye zorlad kendini.
Sonunda izin isteyerek ayrldlar. Hemen yanda, tropik
hayvan resimleri, Bodhisattva ve iri gsl diil Tanr, aktilerle sslenmi ak mavi badanal snflarnda lkokul beler hafta
lk Uygulamal Temel Felsefe derslerini yapyorlard. Burada
gsler daha kk, kollar daha ince, kaslar daha- az geli
miti JBufila^ckluktan kal daha ancak bir yl olmutu.
'ik ^ S imgeler geneldir^ diyordu tahtann nndeki gen adam,
Will ve Bayan Narayan snfa girdiklerinde. Bir dizi kk daire
izerek onlar 1, 2, 3, 4, n. diye numaralad. Bunlar insanlar,
diye aklad. Sonra her daireden tahtann sol yanndaki bir

kareye birer izgi ekti. Karenin ortasna S yazd. S* in- '

sanlarn birbirleriyle konumak istediklerinde kullandklar sim
geler sistemini gsterir. Tm insanlar ayn simge sistemini kul
lanrlar, dilse-lngilizce, Pala dili, Eskimo dili
yaanlan l
keye baldr. Szckler geneldir; belirli bir.dili konuan herkes ayn szckleri kullann, ve bu szckler szlklerde sralanrlar. imdi de darda neler olduuna bir bakalm. Ak:
pencereden dary gsterdi. Beyaz bir bulutun nnde yarm
dzine gzalc papaan grnd, derken bir aacn ardnda
gzden kayboldular, retmen tahtann br yanna ikinci bir
kare izdi, olgular anlamnda O diye adlandrd, ve bu kare-
den de dairelere birer izgi ekti. Darda olanlar da geneldir
ya da en azndan olduka geneldirler, diye dzeltti. Ancak,
bu kk dairelerin iinde olanlar zeldir. Elini gsne koy- >
du, zel. Alnn svazlad, zel. Esmer parmayla gzkapaklarna ve burnunun ucuna dokundu. zel. imdi basit
bir deney yapalm. imdik szcn syleyin.
imdik, dedi snfbir azdan.imdik...
V
--M-D--K-imdik. Bu geneldir, szlkte anlamn bula- /
bileceiniz bir eydir. imdi de kendinizi imdikleyin. yice! Da- j
ha gl!
J
ocuklar kkrdayarak, ay, of,diyebararak syleneni
yaptlar.
j
inizde yannda oturann duyduklarn duyan var m?
Hayr, sesleri yankland.
/
Bana yle geliyor ki - snfta ka kiiyiz? Gzleriyle sj
ralar tarad, Evet, bana yle geliyor ki, birbirinden belirgii
biimde farkl yirmi ac olutu. Yalnz bu odada yirmi .
ac olutu. Yalnz bu odada yirmi ayri ac. Btn dnyay |
dnrsek, milyar ac eder. Bir de hayvanlarn acarm ek
leyelim. Bu aclarn her biri kesinlikle zeldir. Ac duyumunu ,
bir ac odandan dierine iletmek olanakszdr. Tek iletiim
yolu S ten geen dolayl yoldur. Tahtann solundaki kareyi .
ve ortadaki daireleri gsterdi. 1, 2, 3, 4, ve n. de zel aclar <
261

^vkifffir. Sdeyse bu zel aclar anlatan szckler vardr, im

dik gibi ve bu szlklerde yer alan genel bir szcktr. Dikkat
edin: birbirlerinden ayr, ayn benim burnumun sizinkilerden ve
; her birinizin burnunun dierlerininkinden ayr olduu denli ayr
1 milyar zel duyumu anlatan tek bir genel .szck vardr,
ac. Bir szck yalnzca ayn trden nesneler ya da olgular
arasnda benzerlikleri belirler. Bu nedenle geneldir. Genel ol
duu iin de, ayn trden olgular arasndaki ayrmlar belirleyemezj/'"'4'
" " Bir sessizlik oldu. Derken retmen ban kaldrarak snfa
bir soru yneltti.
inizde Mahakasyapay bilen var m?
Birka parmak kalkt. retmen nde oturan mavi etekli,
deniz kabuklarndan bir kolye takm kk bir kz kaldrd.
Sen anlat, Amiya.
Amiya, soluk solua ve hafife peltek, anlatmaya balad.
Mahakayapa, dedi, zdeleri iinde Budamn ne der
mftlf istftHiini anlayan tek kisivdi.
Peki, Buda ne diyordu?
Hibir ey demiyordu. Zaten .hunim iin kimse bir ey
anlamyordu ya^_
"
Ama Mahakayapa Buda konumad halde onun ne de
mek istediini anlad - yife ini??:
Kk kz bayla onaylad. Tam tamna byleydi. zde
leri onun hir vai7. vereceinisanyorlard,__de_di, oysa Buda vaiz
vermedi. Bir iek kopartarak herkese gsterdi.
te vaiz buydu, diye bard sar kuakl kk bir o
lan. Bir sredir bilgisini aklamamak iin kendini zor tutuyor,
srasnda kpr kpr ediyordu.
Ama kimse bu tr bir vaazdan bir ey anlayamamt.
Mahakayapa, dnda hi. kimse.
Peki, Buda iei gsterince Mahakayapa ne dedi?
Hibir eyt diye kvanarak haykrd sar kuakl.

262

Yalnzca glmsedi. Sonra ayrmtlad. Bylee Buda

onun kendisinOnadm grm oldu. da Mahakasyapaya
gMm^edi...ye ikisi karlkl durup glmsediler, glmsedi
ler.^
~
Aferin, dedi retmen. Sonra san kuaklya dnerek
Sordu. imdi de sen syle bakalm, Mahakasyapa neyi anlajn?
""
Ses yok. Olan, sngs dk, ban sallad. Bilmiyo
rum, diye mrldand.
Bilen var m?
Baz varsaymlar atld ortaya. Belki yariarn ok skc
olduunu farketmiti
Budann vazlannn bile. Belki o jda
Buda kadar ieklerden holanyordu. Belki iek beyazd, ye.
ona Aydnlanma Im anmsatmt. Belki de .maviydi ve mavi.
iyann rengiydi.
Hepsi gzel, dedi retmen. zellikle ilk yant. Vazlar gerekten de olduka skcdrlar - en bata vaaz verenler
iin. Ama burada zm gerektiren bir nokta var. Budann
iei gstermesinden Mahakasyapann ne anlad konusunda
varsaymlarmz_donysa? Mahakasyapa neden anladklarn ak
a dile getirmedi?
Belki iyi bir konumac deildi.
ok iyi bir konumacyd.
Belki boaz anyordp.
Boaz ansayd, yle muu muu glmseyebilir miydi?
Siz syleyin, diye seslendi arka sralardan tiz bir ses.
Evet, siz syleyin, diye ona katld ocuk sesleri.
retmen ban sallad. Mahakasyapayla Buda bile bu
nu szcklere dkemedikten sonra, ben nasln.ylerim?~mdi
tahtadaki izimlere bir daha gz atalm. Genel sdzcukler, olduk
a genel olgular ve insanlar, yani tmyle gzel ac ve zevk
odaklan. Tmyle zel mi? diye sordu. Belki de yanlyoruz.
Belki bu daireler arasnda da bir tr iletiim vardr - sizinlp

263

V -H j

f kurduum-trden szckler araclyla deil de, dorudan._BeI' ki Buda o szsz iek vazyla bunu anlatmak istemiti. GerI gelc ogfetiier hzinesini tutuyorum ellerimde. demiti izdeleri* ne^ Olaanst Nirvana Zihnini. szckler tesi biimlendiril
memi gerek_biimi, kuramlarn dnda iletilebilir rejiyi.
BumTsind Mahakasyapaya yerdim. J J | l tebeir alarak tahta
daki jm_izimleri iine alan bir elips izdi - insanlar gsteren
kk daireleri, olgular gsteren kareyi ve simgeleri gsteren
br kareyi.
Her biri. ayr, dedi. Yine de hepsi bir. nsanlar, olgular,
szckler hepsi Zihnin, Bylesiliin, Boluun grnmleri.
Budann anlatmak istedii, Mahakasyapamn da anlad, bu
retiler zerine konuulmayaca, bu retilerle ancak tek
vcut olunabilecei gereidir. Eritirme yanz geldiinde hepi
niz bu gerei anlayacaksnz, y1
Artk gidelim, diye fsddad Mdire. Kap arkalarndan
kapand ve kendilerini yine koridorda buldular. Fen dersleri
mizde, zellikle botanikte, hep bu tr bir yaklam uygularz.
Neden zellikle botanik?
nk demin tartlan konuya - Mahakasyapa yksne en kolay balanabilen bilim dal odur.
Balama noktanz bu yk mdr?
c ,1i' V
Hayr, nce ders kitaplarna bal bir retim uygularz,
i ocuklara kolayca kavrayabilecekleri temel bilgiler belirli bir
| dzen iinde anlatlr. Su katlmam botanik - ilk evre budur.
j Alt, yedi hafta srer. Bundan sonra, yarm gn kpr kur
ma dediimiz eye ayrlr. ki buuk saat sresince daha nce
rendikleri botanik bilgileriyle sanatn, edebiyatn, dinin, zvarlk bilgisinin ilikilerini aratrrlar.
Botanik ve zvarlk..bileisi - bu kisi arasnda nasl kpr k urufur?r~
i ~
Aslnda ok kolaydr, diye inanca verdi Bn. Narayan.
1 Her ocua bir iek verilir
in gl, ya da, daha iyisi
' gardenya
nk in gl kokulu deildir. Bilimsel adan

264

gardenya nedir? Hangi blmlerden oluur? Ta yapraklar, er

cik: boyuncuk, ovar, falan. ocuklardan iein ayrntl izimlerle birlikte zmsel bir tanmm yapmalarm isteriz. Bu ye
rine getirilince, ksa bir dinlenme molas verilir. Bu da bitince
onlara Mahakasyapa yksn anlatarak bu yk zerinde d -
nmelerini syleriz. Acaba Buda bir botanik dersi mi ver-l
miti? Yoksa izdelerine baka bir ey mi retmek istiyordu?}
yleyse, retmek istedii neydi?
Neydi ya?
Elbet, yk yantn szcklerle anlatlamayacan aka,
belirtiyor. Bjnednle cocukfara dnmeyi bir yana brakp
yalnzca bakmalarn tleriz. Ama zmleyerek deil, deriz. Bilim adam, ya da bir bahvangibi deil. ..Tm-bildikle- j
rinizi bir yana brakn ve nnzde duran bu aklalmaz mci-.
zeye ntllm zihnin|zle bakn. Daha nce bir esini gnnemisce-l
sine, hi ad yokmu, hi bir bilineli t.re girmezmi gbi bakm.|
yamk ama edilgen, alglara ak, bir zihinlej|d]wdrmadan, yar
glamadan, karlatrmadan bakn. Ve ona bakarken gizemini
iinize ekin, duyumun zn, kars kivi bilgeliinin kokusunu ,
soluyun^J
Bu dedikleriniz Dr. Robertin eritirme treninde syledik
lerini andryor, dedi Will.
Elbet andrr, dedi Bayan Narayan. Dnyaya Mahakasyapann gzleriyle bakmay renmek moka ilc deneyine en
iyi hazrlktr. Eritirme evresindeki her ocuk uzun bir alclk
eitiminden gemitir. nce botanikte bir bitki rnei olarak
gardenya. Sonra yainzca gardenya, bir sanatnn gzyle gar
denya, ve Budayla Mahakasyapaya grnen en olaanst gar
denya. Elbet bu yaklam ieklere zg deildir. ocuklara ve
rilen her derste belirli aralklarla kpr kurma oturumlar ya
plr. Amlanm kurbaalardan tutun, sarmal yapl yldz ta
kmlarna dek her ey kuramsal yaklamn yansra izlenimci
bir yaklamla incelenir, bilimsel, tarihsel, ya da ekonomik ger
eklii yannda estetik ve ruhsal bir yaam deneyi olarak ger-

265

eldii de deerlendirilir. Alclk eitimi zmleme ve simgekullanm eitiminin btnleyicisi ve panzehiridir. Her iki tr
eitim de gereklidir. Birinden birini bolarsanz tam anlamyla
insan olamazsnz.
Bir sessizlik oldu. Baka insanlara bak amz ne olmal? diye sordu Will sonunda. Freudun gzleriyle mi bakmal
yz. yoksa Cezannen gzleriyle mi? Proust gibi mi, yoka fiuBayan Narayan gld. Bana ne gzle bakyorsunuz? diye
sordu.
Sanrm daha ok bir toplumbilimci gzyle bakyorum]
size. diye yantlad Will. Sizi yabanc bir uygarln temsilcisi
olarak gryorum. Ama, baz zel izlenimler de edindim.
Kusuruma bakmazsanz, geen yllarn sizi ok olumlu etkiledi
ini dnyorum. Estetik adan, kafaca ve duyguca ve her\
ne demekse, manev adan ok iyi grnyorsunuz ve benim
izlenimlere almam ok zel bir durumdur. Oysa, izlemek yerine
kalp dncelerimi yanstmaya kalktmda iyice samalarm.^
Srtlans bir kahkaha att.
nsan istedikten sonra, dedi Bayan Narayan, be para
etmez hazr kavramlar zihnini alglara aarak elde ettii yetkin.
en i gereklere yeleyebilir. Sorulmas gereken bu tr bir se-,
imde nelerin etken olduudur. nsanlar neden her iki tarafn
grlerini alp, bu grleri badatrmaya almazlar? - S
zmleme geleneine bal kuramclk ve uyank bir edilgenlikle
i gerek alrl her ikisi de tmyle yanlglardan arnm
deildir; oysa ikisi birletiinde baarl sonular alnabilir.
Alglara ak olma sanatn retmede eitiminiz ne l-\
de baarldr? diye sordu Will.
\
Alglara ak olmann dereceleri vardr. Bir fen dersinde j
alclk ok azdr. Bilim gzleme dayanr; ancak, bu gzlem se- \
icidir. Dnyaya bir kavramlar perdesi ardidan baklr. Moka \
ilac kullanldndaysa kavramlar ortadan kalkar. Yaant s- j
nflandrlmaz, ayrmlar yaplmaz, yalnzca olduu gibi alglay
266

nr. Wordsworthn iirindeki gibi. Gzleyip alan bir yrek \

getir yannda. Anlattm kpr kurma oturumlarnda da ay- l
runlar, tasarmlar yaplr ama, yine de fen derslerinde yaplan-i
lardan daha azdr. ocuklar birdenbire kk Budalara dn-1
mezler; moka ilacyla elde edilen katksz alcla ulamazlar. {
Ne gezer... Ancak, adlan ve kavramlar fazla nemsememeyi
renirler. Ksa bir sre iin de olsa, zihinlerinde rettiklerinden
daha fazlasn alrlar.
/
Bu aldklanndan nasl yararlanmalarm beklersiniz?
Yalnzca, dedi glmseyerek Bayan Narayan, olanak
sz yapmalarn isteriz onlardan. Yaam deneylerini szcklere
dkmelerini syleriz. Salt, kavramsallatrlmam bir veri ola
rak u iek, u amlanm kurbaa, teleskobun te yannda
grlen u gezegen nedir? Ne anlam tar? Size ne dndrr,
sizde hangi duygular, imgeleri, anlar uyandrr? Bunlar yazya
dkmeye aln. Elbet baaramayacaksnz; ama yine de bir de
neyin. Szcklerle olgular arasndaki farkllklar, nesneler hak
knda bir eyler bilmekle onlar dorudan tanmak arasndaki
ayrm anlamanza yardmc olacaktr. Ve, yaznz bitirince,
deriz onlara, iei bir daha inceleyin, sonra bir iki dakika gz
lerinizi kapatn. Sonra da, kapal gzlerinizin ardnda grdkle
rinizi izin. H er ne grmseniz onu izin-ilgisiz bir ey olsa
bile. Grdklerinizi, hatta gremediklerinizi izin ve boyalar
nzla, kalemlerinizle renklendirin. Sonra bir mola daha verin.
Bundan sonra ilk iziminizle kincisini karlatrn; iein bilim
sel tanmyla grdklerinizi zmlemeden, iei hi bilmiyormuasna davranarak onun varlnn gizemine kendinizi averdiinizde yazdklarnz karlatrn. Sonra kendi izim ve
yaznz dier rencilerin izim ve yazlaryla karlatrn. Bi
limsel izim ve tanklar ok benzeirken, br trde yaplan
izim ve yazlar arasnda byk farkllklar olduunu gre
ceksiniz. Bu bulguyu okulda, evde, ormanda, tapnakta ren
diklerinize nasl balayabilirsiniz? Dzinelerle soru ve hepsinin
iistnde dururuz. Her ynde kprler kurulmaldr. Botanikten

267

balarz ya da retim izlencesinde (mfredat programnda}

yer alan herhangi bir konudan ve kpr kurma oturumunun
sonunda bir de bakarz ki dilin yaps, eitli yaam deneyleri*
doatesi konular, yaam biimleri, zmsel bilgi ve Karr
Ky Bilgelii konumuz olmu.
Tanr akna, dedi Will, ocuklara bu kprleri kur
may reten retmenleri nasl yetitirdiniz?
retmenlerimizi yetitirmeye balayal yz yedi yl olu
yor, dedi Bayan Narayan. Geleneksel Pala eitimi alm generkek ve kadnlara snflar atk. Bilirsiniz geleneksel eitim
halk hekimliini, kocakar fiziiyle biyolojisini, by ve peri
masallarna inanla kark iyi tarm, iyi sanatkrlk ve iyi zenaatkrlk eitimleriyle, iyi grg ve terbiyeyi kapsar. Bilim*
tarih, d dnyada olup bitenler hakknda en ufak bir bilgi yok
tur. Buna karn, retmen adaylarmz inanl Budistlerdi;
ou meditasyon yapyordu ve hepsi Mahayana felsefesini ya
okumu, ya da duymutu. Bu da demektir ki, uygulamal fiziktesi ve ruhbilim alanlarnda sizin dnyanzdaki herhangi bir
retmen adayndan ok daha etkin ve gereki bir eitimden
gemilerdi. Dr. Andrew salt ve uygulamal Mahayananm de
erinin bilincinde, bilimsel eitim grm dogmatik olmayan bir
hmanistti. Dostu Racaysa saltk ve uygulamal bilimin dee
rini anlam bir Tantrik Budistti. Her ikisi de, ilke olarak tam
anlamyla insan olmay benimsemi bir toplumda ocuklara tam
anlamyla insan olmay retecek retmenlerin ncelikle her
iki dnyadan en iyi biimde yararlanmay renmeleri gerekti
inin aka ayrdmdaydlar.
Ya o ilk retmen adaylarnn tepkisi? Bu geliime kar
koymadlar m?
Bayan Narayan ban sallad. Kar koymadlar, nk
deer verdikleri eyler tehlikede deildi. Budist inanlara sayg
gsteriliyordu. Onlardan tek istenen kocakar bilimini ve peri
masallarn bir yana brakmalaryd. stelik buna karlk ok
daha ilgin bilgiler, daha yararl kuramlarla donatlacaklard.
268

Batnn bilim, g ve ilerleme dnyasnn bu ilgin, heyecan

verici bilgileri Budist kuram ve uygulamal fiziktesinin ruhbilimsel gerekleriyle birletiriliyor, hatta bir anlamda onlarn em
rine veriliyordu. ki dnyadan da en iyi biimde yararlanma'
programnda en titiz ve en okulu dincileri bile tedirgin edecek
eler yoktu.
Bizim retmen adaylarmz dnyorum da, dedi Will,
ksa bir sessizlikten sonra. Acaba, bu aamadan sonra onlar
eitmek olas mdr? Her iki dnyadan da en iyi biimde ya
rarlanmay renebilirler mi?
Neden olmasn? Deerlerinden vazgemeleri gerekmez ki.
Hristiyan olmayanlar insanl dnmeyi, Hristiyanlarsa Tan
rya tapnmay dilediklerince srdrebilirler. Yapacaktan tek
deiiklik ikin bir Tanr kavramyla kendini aabilme gizilgcne sahip bir insan kavram gelitirmek.
Patrt kopartmadan bu deiiklikleri yapacaklarna ina
nyor musunuz? Will gld, yleyse, ok iyimsersiniz.
Evet iyimserim, diye dorulad Bayan Narayan, nk
sorunlar karsnda aklcl ve gerekilii elden brakmadka
baan birimdir. Bu adada baarlanlar iyimserlii hakl kart
yor. imdi de dans snfna bir gz atalm.
Aalarla glgelenmi bir avludan getiler, iki yne alan
kapy iterek sessizlikten bir davulun dizemli vurgularna, Wille
sko mziini anmsatan ksa, be tonlu bir ezgiyi yineleyip
duran tiz borularn grltsne girdiler.
Canl m, banttan m? diye sordu Will.
Japon teybi, diye ksaca aklad Bayan Narayan. kinci
bir kapdan byk bir beden eitimi salonuna girdiler. ki sa
kall gen ve siyah ipek pijamal, alacak lde evik yal
bir kadn yirmi-otuz kadar kk kz ve olana devingen bir
dansn admlarn retmekteydiler.
Bu ne? diye sordu Will. Oyun mu, eitim mi?
Her ikisi de, dedi Mdire. Ayn zamanda da uygula-

/ W
mal trebilim. Az nce anlattm soluk alma almalar gibi
- ama ok daha devingen ve bu nedenle ok daha etkili.
Ezin kafasn! diye bir azdan ark sylyordu ocuk
lar. Ve kk, sandaletli ayaklarn olanca gleriyle yere vuru
yorlard. Ezin kafasm! Son bir ldrc vuru ve canl ayak
oyunlaryla dnerek, kvrlarak dansn bir baka evresine ge
tiler.
Buna Rakasi' Dans deriz, diye aklad Bayan Narayan.
Rakasi mi? diye sordu Will. O da nesi?
Rakasi bir tr eytandr. riyan, ok sevimsiz bir yaratk.
En kt tutkular inieler,.Rakasi dans kzgnlk ve yoksunluk
sonucu oluan sakncal buhar basncn boaltmaya yarat;.
Ezin kafasn! Sra yine koronun syledii nakarat b
lmne gelmiti. Ezin kafasn!
Bir daha vurun, diye bard yal kadn, ayam hrsla
yere vurarak. Daha gl! Daha gl!
f
^Acaba-aktre ve aklclk asndan hangisi , daha yararl
/oldu,/ diye soruturuyordu Will. (Baks enlikleri mi^ yoksa
I Platonun Devleti mi? Kbns-Miken Tresi mi, yoksa Tanra
Kbeleye adanan danslar m? r
\
Yunanllar ya-bu, ya-u diye kesin ayrmlara kalkma/ , yacak denli aklbanda insanlard, tikeleri hem-bu, hem-u idi.
* L , Yalnzca Platon ve Aristo deil, ayn zamanda Baks Rahibeleri Gerilim azaltan bu devingen danslar olmasa, trel sistem
i yetersiz kalacak, trel sistem olmasa, danslar ne yapacaklarn
j aracaklard. Biz Klasik Yunan retisinin bir yapran dn
^ aldk, onu uyguluyoruz.
yi yapyorsunuz, dedi Will beeniyle. Sonra birden olum
lu yantlara kulak asmadn anmsad, (en keyifli, en cokulu
anlarnda bile bunu anmsamadan edemiyordt) ve birden bir
kahkaha patlatt. Aslnda deien bir ey yok, dedi, Tanrca
Kbele adma dansetmek. Yunanllar birbirlerinin boazna sa-

270

rlmaktaa alakovmad. AlbayJ Dipa saldnya getiinde Rakas

dansnn size ne yarar olacak k? Yazgnz~boyun emenizi kolayltrmaktan baka...,
Haklsnz, dedi Bayan Narayan. Ama yazgy kabullenebilmek^ bu bile, byk bir baar.,]
Bakyorum da, gelecek sizi hi rktmyor.
Bu konuda isterik davranmann ne yarar var? Politik du
rumumuzu dzeltmeyecei gibi, kiisel durumumuzu ktleti
rir.
Ezin kafasn! diye yine hep bir azdan bard ocuklar
ve tahtalar tepinen ayaklarn altnda sarsld. Ezin kafasn!
Yalnz bu tr danslar rettiimizi sanmayn, dedi Ba
yan Narayan. Kzgnln, krgnln ortaya kartt gc
ynlendirmek byk nem tar. ma olumlu duygular ve
doru bilgileri davurmak da ayn derecede nemlidir. O zaman,,
imdi grdnz davurumcu devinimlerin ilevini el, kol hare
ketleri stlenir. Eer dn, retmenimiz buradayken gelmi ol
saydnz, o tr dans da gsterirdim size. Ne yazk ki bugn bus
olanaksz. retmen ancak gelecek Sal gelir.
kinci tr dansn zellii nedir?
Bayan Narayan aklamaya alt. Sramalar, ayak vurma
lar. koumalar yoktu bu dansta. Ayaklar skca yere basand.
Yalnz kalalar ve dizlerle salnr, dnerlerdi. Tum~anlatm kod
lara, bileklere ve ellere, bovuna ve basa, vze ve en ok da.
gzlere yklenmiti. Omuzlardan yukarya ve yanlara doru
salmmif, simgesel anlam ykl devinimler. Kurall ve bicemli
el, kol, ba TireketTeriyle dile getirilen dnce. Hiyeroglife.
hiyeroglifler dizisine, anlatmdan anlatma gecen akc bir iir
ya^da besteye'dneSbeden. Bilincin akn^ Bvlesilikten
oklua, okluktan lmsz, ikin Tanrya geii simgeleyen
......
/
( Bu evlemsel^ meditasyondur^j diye szn bitirdi kadm.
^Mahayanann fiziktesi kuramlarnn szckler yerine simgesef
^evimler ve el, kol hareketleriyle aklanmasdr.
? evi

271

Ic c m o l* &,ukbt 1* m A.~] t [ g ,</

Salona girdiklerinden ayn bir kapdan dar ktlar, solda

ksa bir koridora saptlar.
imdi srada ne var? diye sordu Will.
lkokul drdnc snf, dedi Bayan Narayan. Uygula
mal Ruhbilimin Temellerini reniyorlar.
Yeil bir kapy at.
Hi kimsenin ac ekmek zorunda olmadm artk bili
yorsunuz, diyordu tandk bir ses. Kendi kendinize inenin
cannz yakmayacan sylediniz
ve gerekten de cannz
yanmad.
Odaya girdiler ve karlarnda, kimi tombul kimi sska k
k esmer bedenler arasnda upuzun, Susila MacPhaili buldu
lar. Susila onlara glmsedi, odann bir kesindeki iskemleleri
gsterdikten sonra rencilerine dnd. Hi kimse ac ekmek
zorunda deildir, diye yineledi. unu sakn aklnzdan kart;
mayn
ac duygusu bir eylerin ters gittiini gsterir, A
duymamay rendiniz, ama acilainnz dindirirken dncesizlik
etmeyin, nce kendinize u soruyu sorun: Bu ac acaba neden
kaynaklanyor? ok ac ekiyorsanz ve nedenini de bulam
yorsanz annenize, retmeninize, ya-da Karlkl Evlat Edinme
Kulbnzden bir yetikine dann. Ancak bundan sonra acy
dindirin. Ne yaplmas gerekiyorsa, yaplacandan emin olduk;
tan sonra acnz dindirin. Herkes anlad m? Tm sorular ya
ntladktan sonra derse devam etti. imdi de biraz oyun oyna
yalm. Gzlerinizi yumun ve her gn beslenmek iin okula
gelen o tek bacakl, yal papaann karnzda durduunu var
sayn. Onu grebiliyor musunuz?
Elbette gryorlard. Tek bacakl papaan eski bir dost
olmalyd.
Bugn le saatinde grdnz denli aka grmeye
aln onu. Ama, kendinizi zorlamayn, ille de greceim diye
uramayn. Brakn kendiliinden canlanversin gznzde, son
ra gagasndan kuyruuna, kk parlak gzlerinden turuncu ayak
larna yle bir gezdirin gznz.
272

Sesini de duyuyorum, diye atld kiik bir kz. Ka

nna, Karuna! diyor.
Yanldn ite, diye terslendi bir baka ocuk- Dikkat!
diyor.
Her iki szc de sylyor, diye onlan yattrd Susila. Belki baka eyler de anlatyor. Ama imdi oyunumuza d
nelim - iki tane tek bacakl papaan olduunu varsayn. im
di de, tane tek bacakl ppaan. Drt tek bacakl papaan.
Drdn de gryor musunuz?
Gryorlard.
Bir kiarenin drt kesinde drt tek bacakl papaan,
ortalarnda da bir beinci. Haydi, imdi de renklerini deiti
relim. Bakn, bembeyaz oldular. Balan sar, tek bacaklar tu
runcu be beyaz papaan. imdi de balan mavi olsun. Parlak
mavi - geri kalan yerleri ise pembe. Be tane mavi bal pem
be ku. Durmadan deiiyorlar. Bakm, bakn, mor oldular.
Be beyaz bal mor ku, tek bacaklar da san. Allah allah,
neler gryorum! Be deil, on tane ku varm. Yok, yok,
yirmi, elli, yz tane. Yzlerce; Grebiliyor musunuz? Bir b
lm hi zorlanmadan grebiliyordu; gremeyenler iinsd, Susila daha eriilebilir hedefler belirliyordu. Yirmi tane yeter,
diyordu. On iki ok geldiyse, on olsun, sekiz olsun. Bu bile
-dnya kadar papaan eder. imdi de, dedi, ocuklarn tm
.gzlerinin nnde gleri yettiince mor ku canlandrdnda,
imdi, de yok oluverdiler. El rpt. Gitti! Bir tane bile kal
mad. Hepsi gitti. Artk papaanlan deil, beni grmenizi isti
yorum. Sarlar iinde beni. Yeillere brnm iki ben. Pembe
benekli mavi, ben. mrnzde grdnz en parlak kirmi
zdan drt ben. Yine el rpt. Hop, gittiler. imdi de Bayan
Narayan ve yanndaki o all bacakl, tuhaf yabancy canlan
dralm gzmzde. Herbirinden drt tane grelim. Beden ei
timi salonunun ortasnda bir ember olutursunlar. imdi de
Rakasi dansm yapsnlar. Ezin kafasn! Ezin kafasn!

273/18

ocuklar kkr kkr glmeye baladlar. Tepinen WilTler

ve Mdireler ok glnt anlalan.
Susila parmaklarm aklatt.
Haydi gidin! Toz olun! imdi herbiriniz annenizi ve
babanz ocuk bahesinin evresinde koarken greceksiniz.
Haydi hzl! Daha hzl! Hop, yokoldular. Aa, yine grndler.
Birden yine yok oldular. Oradalar, yoklar, oradalar, yoklar...
Kkrdamalar yerini kahkahalara brakt, snf glmekten k
rlrken zil ald. Temel Uygulamal Ruhbilim dersi bitmiti.
Bu oyunun amac ne? diye sordu Will, ocuklar oyuna,
Bayan Narayan da alma odasna gidince.
Amag^ dedi Susila, ocuklara anlarmzn ve dleri
mizin esiri olmadmz gstermek. Kafamza bizi tedirgin eden
birjey. takluua, buna, .bir-gzm-hulabileceimizi anlatmak.
Btn _i_ neler yaplmas gerektiini gstererek bunlara al
m ak,...y aa yazmay, j a da flt almay renir gibi., .Bugn
ocuklara rettiim aslmda ok basit bir uygulamayd - ilerde
tuT zgrleme yntemi olarak gelitirilebilecek bir uygulama.
Elbet tfa"yip zgrlemeyi salamaz. Yine de hi yoktan iyi
dir. Bu uygulamayla JBuda Yaradlna varlamaz: ama yine
de kiinin znde var olan Buda yaradlnn bilincine varma
sn kolaylatrr - kiiyi ac veren anlardan, pimanlklardan,
gelecee dein nedensiz kukulardan, .evet,..tm bu^ saplantlar
dan zgletirerek Buda yaradlnn bilincine varmasn kolaylatrr. /
Saplant ok yerinde bir szck, diye Susilaya katld
Will.
Ama saplantlarmz olmas gerekmez. Kafamza en
hayaletlerden kurtulabiliriz. Biri grndnde, varsaymaca oyu
nuna bavurmamz yeter. Papaanlara, sana ve Bayan Narayana yaptmz yapmamz yeter. Giysilerini deitirelim, ikin
ci bir burun takalm, oaltalm, kavalm, geri aralm, aptalca
eyler yaptralmy Sonra da, hop, yok edelim. Bir dn, ocuk
luundalana bu basit numaralan retmi olsalard babana ne-

274

ler yapmazdn! Onu korkun bir canavar olarak gryormusun. Oysa bu grn deitirilebilirdi. Dnde bu canavar
arptp glnletirebilirdin. Bir araba arpk, urpuk canavar
bozuntusu dn. Yirmisi birden tepinip, Mermer saraylarda
oturduumu grdm dmde* arksn sylyorlar. Temel Uy
gulamal Ruhbilim konusunda biraz eitim, yaammn akn
deitirebilirdi.
Park yerindeki cipe doru yrrlerken Will bu yntemi
Mollynin lmne nasl uygulayabileceini dnyordu. Ya
o eh iren, en lgn tutkularnn canl simgesi olan ak tenli,
misk kokulu dii iblise kar hangi d gcne dayal eytan
kovma ayinlerini dzenleseydi?
Cipin yanna geldiler. Will anahtarlar Susilaya verdi, g
bel yerine yerleti. Ky ynnden gelen kk, eski psk
bir araba, gsterisizliini rtmek iin sinirli bir zorlama iin
deymiesine byk bir grlt yaparak sokaa sapt, tangrdayp
tungurdayarak cipin yannda durdu.
Dnp baktlar. Saltanat arabasnn penceresinden sarkan
Murugan ve onun ardnda olanca grkemiyle, bir bulut yn
gibi kat kat kabark beyaz mslinler iinde Raniyi grdler. Will
Raniyi selamladnda scak bir glle karland. Ancak, Rani
Susilaya dndnde bu gl yerini souk bir ba selamna
brakt.
Hava almaya m kmtnz? diye kibarca sordu Wilk
Shivapurama gidiyorduk, dedi Rani.
Tabi, bu be para etmez teneke kutu oraya kadar daya
nrsa, diye ac bir sesle sze kart Murugan. Kontak anahta
rn kapatt. Motor son bir kez saygszca hkrarak sustu.
Birilerini grmemiz gerek, dedi Rani. Daha dorusu,
Bir Tek Kiiyi, diye ekledi ve su ortana bir giz verircesine
Wille glmsedi. Hani, neredeyse gz krpacakt.
Will, kadnn Bahudan sz ettiini anlamazdan gelerek
yi, demekle yetindi. Bir hafta sonra kutlanacak erikinlik

275

trenlerinin Raninin bana at ilerden, dertlerden konu

maya baladlar.
Murugan szlerini keserek, Burada ne iiniz var? diye
sordu.
leden sonray Pala eitimini daha yakndan tanmaya
ayrmtm da.
Pala eitimi, diye yanklad Rani. Bir daha, zntl
bir sesle, Pala (durak) Eitimi. Bam sallad.
Grp duyduum her ey ok houma gitti, dedi Will.
Bay Menon ve Bayan Narayandan tutun, Susilay sze kar
trm olmak iin ekledi, Bayan MacPhailin rettii Temel
Uygulamal Ruhbilime dek her ey.
Susilay bilerek grmezden gelen Rani aa tarlada duran
korkuluklar sulayan bir parmakla gsterdi.
Bunlar da grdnz m Bay Farnaby?
Grmez olur muydu. Paladan baka nerede hem gzel,
hem ie yarar, hem de fiziktesi anlam tayan korkuluklar,
bulabilirsiniz? diye sordu.
Hem de, dedi Rani, derinden gelen, fkeyle nlayan
bir sesle, yalnz kular rktmekle kalmayp kck ocuklar
Tanr inancndan ve Onun insan biiminde grnmlerinden
uzaklatran korkuluklar. Kollarn kaldrd. Dinleyin!
Tom Krishna, Mary Sarojini ve be alt kk ocuk ola
anst kuklalarn iplerini ekitirerek elenmekteydiler. Tiz
sesleriyle bir ezgi tutturmulard. Will, ancak ikinci dinleyi
inde ezginin szlerini kartabildi.
Vira, hisa, iyice asl.
Tanrlar kpr, kpr, ama gk durduu yerde kalr.
ok gzel! diyerek gld Will.
Korkarm, ben bunda elenceli bir yan gremiyorum,
dedi Rani, azarlarcasna. Hi de gln deil. ok ac, Y
rekler acs.
WiUin hnzrl tutmutu bir kez. Anladm kadaryla,

dedi tatl tatl glmseyerek, bu sevimli korkuluklar Murugann byk dedesinin, buluuymu.
Murugann byk dedesi, dedi Rani, olaanst bir
insand. Olaanst akll, ancak ayn lde de ahlksz. B
yk bir yetenek ancak, ne yazk ki yeteneini ktye kul
lanrd. En kt yan da Sahte Maneviyatla dopdolu oluuy
du.
0 Sahte Maneviyatlk m? Will Gerek Maneviyathm
o grkemli rneine bir gz att ve scak petrol rnlerinin ko
kumu buharlar arasnda sandal aacnn ttsms, br dn
yadan gelme kokusunu duydu. Sahte Maneviyatlk m? Bir
denbire gizemci niformasndan yoksun braklm Raninin olan
ca takn, etli butlu plaklyla gn mda ylece durduunu
dnd: dnd ve derken, tiksintiyle rpererek gznde
canlandrd. imdi de onun plak bir yatulumu lemesi ol
duunu varsayn, iki leme, on plak leme. Uygulamal
Ruhbilim- hem de ne biim!
Evet ya, Sahte Maneviyat, diyordu Rani. Bamszla
ma szcn dilinden drmezdi; ama, Doru Yolu yadsmak
ta direndii iin hep daha byk bir Bamllk adna alt.
Alakgnll grnrd. Ama yrei yle kibir doluydu ki,
Bay Farnaby, kendi dnda hibir Manev Otoritenin Byk
ln tanmazd. Ermiler, Ete Kemie Brnm Tanr, Y
ce Din Gelenekleri bunlarn hibirine deer vermezdi. Evet,
hi deer vermezdi. Bylece bu rezil korkuluklar yapld. Bylece ocuklara Tanrya kfreden arklar retildi. O zavall
Masum Yavrucuklarn bile bile ahlkszla itildiklerini grdk
e kendimi zor tutuyorum Bay Farnaby, zor...
Anne, bana bak, dedi, sabrszca saate bakp duran
Murugan, eer yemee yetimek istiyorsak bir an nce yola
kmalyz. Kstah bir sesle konuuyordu. Anlalan bir ara
bann direksiyonuna gemek, bu araba dknt bir Baby Austin
olsa bile, kendini ok stn grmesine yetmiti. Raninin yan
tm beklemeye gerek duymadan arabay altrd, vitesi klt
t ve elini sallayarak gazlayp gitti.
277

Aman, sofunda gittiler, dedi Susila.

Biricik Kralienizi sevmiyor musun?
Ne demezsin, cinlerimi tepeme kartyor.
Ezin kafasn, diye mrldanarak akalat Will.
ok haklsn, diye gld Susila. Ne yazk ki u anda
Kakasi dans yapmam olanaksz. Yznde afacan bir prlt
belirdi ve anszn Willin gsne sert bir yumruk patlatt. Oh!
dedi. imdi rahatladm.

278

14
Susila arabay altrd. Kestirme geitten aa indiler, kyn
te yannda oseye ktlar ve sonunda Deneme Merkezi yerleim
alanna vardilar. Susila tm dier evler gibi sazdan yaplm
bir kulbenin nnde durdu. Alt basamakla klan taraadan
geerek beyaz badanal bir oturma odasna girdiler.
Odann solunda geni bir pencere ve pencere kmasna
iki yandan tutturulmu bir hamak vard. Tam sana gre, dedi
Susila, hama gstererek. Bacam rahata uzatabilirsin, Will
hamaa yerleince, Nelerden sz edelim? diye sordu, sepet
rg bir koltuk ekip yanma oturarak.
yiye, gzele ve doruya ne dersin? Ya da, diye srtt,
kt, irkin ve en doruya?
Dndm de, dedi Susila, Willin gldr becerisini
gsterme abalarn duymazdan gelerek, geen sefer kaldmz
yerden devam edebiliriz - yani, seni konuabiliriz.
Ben de bunu demek istemitim - irkin, kt ve tm tant
lanm gereklerden daha gerek.
Bunlar laf olsun diye mi sylyorsun? diye sordu kadn.
Yoksa, gerekten kendinden sz etmek istiyor musun?
Gerekten, diye gvence verdi Will, hem de ok isti
yorum. Kendimden sz etmek istemediim kadar ok. Belki dik
katini ekmitir, sanata, bilime, dne, politikaya, yazna - k
saca, aslnda nem tayan tek ey dnda her konuya bitmez
tkenmez bir ilgi gstermem bu yzden.
279

Uzun bir sessizlik oldu. Derken, Susila anlarna dalm

gibi, Wells Katedralini anlatmaya balad: karga lklarn,
szlen bulutlarn gldeki yansmalar arasnda dolanan beyaz
kuular. Birka dakika sonra Wili de szlmekteydi.
Wellsde kaldm srece yle mutluydum ki, dedi ka
dn. Olaanst mutlu. Sen de ok mutluydun, deil mi?
Will yantsz brakt bu soruyu. Yllar nce, Molyyle ev
lenmeden, sevimeye balamadan nce yeil vadide geirdii
gnleri anmsamt. Ne huzur dolu gnlerdi onlar! Bahar ayr
larnn, ieklerin capcanl, somut, kurtuksuz dnyas! MoUyyle
arasnda doal, arptlmam duygular olumutu, Mary Hala'
nn lmnden nceki o ok uzak gnlerden beri tatmad
duygular. Halas gerekten sevdii tek insand Molly de onun
ardlyd. Ne mutluluk! Baka bir ses perdesine aktarlan sevgi hem de ezginin zn, zengin ve incelikli uyumlarn bozmaks
zn. Derken, beraberliklerinin drdnc gecesi, Molly odalarn
ayran duvar tklatm ve Will onun kapsn aralk bulmu,
karanlkta, el yordamyla Merhamet Meleinin Yatak Arkada
roln oynamaya alarak rlplak kendisini bekledii ya
taa girmiti. Molly elinden geleni yapmt ve (Tanrm ne
feciydi!) foslamt.
Hemen her lest olduu gibi, ani bir rzgr kt,
uzaktan uzaa sk bitki rtsne arpan yamur damlalarnn
sesi duyuldu - saanak zerlerine geldike giderek ykselen bir
uultu. Birka saniye sonra yamur camlan dvmeye balam
t. Ayn Mollyyle son grmelerinde alma odasnn cam
larn dven yamur gibi... Gerekten kararl msn Will?
Ac ve utanla haykra haykra alamak geliyordu iinden.
Dudaklarn srd.
Ne dnyorsun? diye sordu Susila.
Dnmyordu. Mollyyi gryor, sesini duyuyordu. Ger
ekten kararl msn, Will? Yamur sesine karan kendi sesini
duydu, Evet, kararm kesin.

280

Camlan dven yamur sesi - burada miydi? Yoksa orada,

o anda m? - azald, rzgnn lklar bir fsltya dnt.
Ne dnyorsun? diye srarla sorusunu yineledi Susila.
Mollyye yaptklarm dnyorum.
Ne yapmsn ki Mollyye?
Bu soruyu yantlamak istemiyordu. Ama Susilay atlatamayacakt.
Ne yapmsn, syle.
Camlar gl bir esintiyle sarsld. Yamur yinfe hzlan
mt - sanki inat iin yayordu, unutmak istediklerini anm
satmak, ne pahasna olursa olsun gizli kalmas gereken utan ve
rici eyleri aa vurdurmak iin.
Haydi, syle.
Gnlszce, istemeyerek anlatmaya balad.
Gerekten mi Will? stelik Babs yznden' Tanr
Onu korusun, Babs yznden! ster inan, ister inanma, Babs y
znden! - karar kesindi ve Molly yamura dalm, gitmiti.
Onu bir daha grdmde hastanede yatyordu.
Yamur hl yayor muydu? diye sordu Susila.
Yayordu.
Bunun gibi bir saanak myd?
Eh, aa yukar. Will, yine tropik blgeye zg le
zeri saanan duymaz olmutu. Kulaklarnda, Mollynin
lmcl yaralarla yatt hastane odasnn camlarna vuran dam
lacklarn sreen tprts vard. Benim, diyordu damlalarn
grltsne karan sesi. Ben, Will. Sessizlik; derken, birden
avucunun iinde Mollynin eli belli belirsiz kprdad. Parmak
larnda istemli basnc ve bir an sonra, istem d geveyii
duydu.
Bir daha anlat Will.
Anlatamayacakt. ok acyd, utan vericiydi.
Bir daha anlat, diye steledi kadn. Bu iin baka yolu
yok.
Kendini zorlayarak iren yky bir kez daha anlatt.

281

<3erekten kararl myd? Evet, kesin kararlyd - Mollyyi incit

meye kararlyd, dahas (gerek niyetini kim bilebilirdi ki?) bel
ki onu ldrmeye kararlyd. Ya Babs, ya da Batsn Bu Dnya.
Elbet, kendi dnyas deil, Mollynin dnyas ve o dnyay
yaratan Mollynin kendisi. Karanlk odada o mis kokulu beden
iin, o bedenin tepkeleri iin, duyulan zevkin bykl, badndrc utanmazlktaki o cinsel beceriler iin snsnd bir
yaam.
lf
Elveda Will. Ve kap ardndan kuru, hafif bir tkrtyla
kapanmt.
Onu geri armak istemiti. Ama Babsin a o bece
rileri, tepkeleri ve 'zevkin doruunda kvranan o mis kokulu
bedeni anmsayvermiti. Bunlar anmsam ve pencerede y
lece durarak yamur altnda arabann uzaklamasna seyirci kal
m, bakm, bakm ve araba keyi dnp gittiinde utan
verici bir cokuyla dolmutu ii. Sonunda zgrd! saat
sonra, hastanede, sandndan daha da zgr olduunu anla
yacakt. Mollynin parmaklarnn son, tkenmi basncn duya
cak; son ak mesajn alacakt. Mesaj yarm kalmt. Avu
cundaki el canszlam, soluk sesleri birden duyulmaz olmutu.
ld, dedi fsltyla. Hkrarak alamaya balad. ld.
Diyelim ki senin suun yoktu, dedi Suila, uzun sus
kunluu bozarak. Diyelim ki, tmyle senin dnda bir neden
den tr anszn ld. Bu da ayn lde sarsmayacak myd
seni?
Ne demek istiyorsun? diye sordu Will.
Demek istediim, sorun yalnzca Mollynin lmnden
kendini sorumlu tutman deil. Seni bylesine sarsan lmn
kendisi, bal bana lm. Dugald gelmiti aklna, lmn
anlamsz acmaszl._
Anlamsz acmaszl, diye szckleri yineledi Will.
Doru, belki de bu nedenle profesyonel bir lm izleyicisi
dum. lm bu denli anlamsz, bu denli acmasz olduu iin.
nyamn bir ucundan brne lm kokusunun ardna, takldm.

282

Bir akbaba gibi. Salkl, gnenti insanlar dnyann gerek

yzn tanmazlar. Sava yllar gibi zel durumlarda deil de,
^Ahergnk yzn. Hergtk... Konuurken, bir yandan, bou
lan bir adamn gznde canlanan yaam yks gibi zl, kap
saml, youn ve ayrintl, haber deeri olan tm mide bulan
dran Cehennem ukurlarna, tm mezbahalara yapt bol c
retli yolculuklar srasnda tank olduu korkun sahneler gei
yordu gznn nnden. Gney Afrikada siyahlar, San Quentin
hapishanesinin gaz odasnda bir adam, Cezayirde, bir iftlikte
para para cesetler ve her yeri dolduran lgn kalabalklar, her
yerde polisler, parat birlikleri, her yerde kalem bacakl, i
karnl, clk yara gzkapaklarnda sineklerle kara tenli ocuk
lar, her yerde iren alk ve hastalk kokusu, lmn o ber
bat, le kokusu. Ve birden, lmn le kokusu arasndan, o
kokuyla iie Babsin mis kokusu geldi burnuna. Babsn par
fm doldu cierlerine ve cehennemle cennetin kimyasal yaps
zerine uydurduu espri geldi aklna: Cehennem tetraetilen diamonyak ve kkrtl hidrojendir; cennetse kesinlikleTNT-butil
tolen^art birtakm organik pisliklerdir - ha, ha, ha! (Ah sos
yete yaam ne de hotur!) Derken ak ve lm kokular yer
lerini anszn keskin bir hayvan kokusuna braktlar - kpek ko
kusuna.
Sertleen rzgrn nne katt damlacklar camlar dv
yordu.
Hl Mollyyi mi dnyorsun? diye sordu Susila.
Btnyle unuttuum bir ey geliverdi aklma, dedi Will.
O zamanlar en ok drt yandaydm, ama imdi birden her
eyi anmsadm. Zavall Tiger.
Kim bu zavall Tiger?
Tiger, gzel kpei. Tiger, ocukluunu geirdii o i ka
rartc evde tek k kayna. Tiger, sevgili, tatl Tiger. Tm
korkularn ve aclarn orta yerinde, b ab asm m h C T sey e^ e
herkee^b^ledii aalayc nefetje^ a^esjnny^m acnd z''versmin ikUs^rt uu aranca jasljia iten bir^ y ^T S e^ o al

283

^bir^yajunhl^j5
^c^il^^^^itc, dizgiglennz_i^^
An
nesi Wil,Tkucama oturtu^~Tafnyi, say anlatrd. Oysa n
cil yklerinin topundan daha ok Tanr vard Tigerda. Tiger
Tanrnn cisimlemesiydi. Derken, gnlerden birgn Tanrsal
Varlk hastalanverdi.
Sonra ne oldu? diye sordu Susila.
Sepeti mutfakta duruyor, ben de oradaym, yanma dizkmiim. Onu okuyorum - ama tyleri bir tuhaf, salkl ol
duu gnlerden farkl. Yap yap, hem de kt kokuyor. Onu
ok sevmesem, kaacam, yannda durmaya dayanamayacam.
Ama onu seviyorum, her eyden ve herkesten ok seviyorum.
Onu okarken bir yandan da abucak iyi olacan sylyorum.
Yaknda, yarn sabah. Derken, birden rpermeye balyor, ba
n ellerimin arasna alp titremeyi durdurmaya alyorum. Ama
bu bir ie yaramyor. rperme korkun bir kaslmaya dn
yor. Ona baktka iim bulanyor, korkuyoru'm. ok korkuyo
rum. Derken, rperiler ye kaslmalar duruluyor, az sonra t
myle hareketsiz kalyor. Ban kaldrp brakyorum, ba d
yor - kemikleri bir et paras gibi, kt diye.
zr dilerim. Yalarn kurulayp burnunu sildi. te,
Kanlmaz Ylg ile ilk karlamam byle olmutu. Tiger benim
dostumdu. Tiger tek avuntumdu. Anlalan Kanlmaz Ylg bu
na dayanamyordu. Mary Halayla da ayn ey geldi bama.
Gerekten sevdiim, taptm, gvendiim tek insand; ve aman
Tanrm, Kanlmaz Ylg neler yapmad ki ona!
Anlat, dedi Susila.
Will duraksad, sonra omuzlarm silkti., Anlatalm baka
lm. Mary Frances Farnaby, babamn kzkardei. Birinci Dn
ya Savann patlak vermesinden bir yl nce, on sekizinde, pro
fesyonel bir askerle evlendi. Frank ve Mary, Mary ve Frank -ne
uyum, ne mutluluk! Gld. Pala dnda da tek tk erdem ada
lar bulunabilir. Minicik mercan adalar, hatta, arada srada,
koskoca bir Tahiti -ancak hep evreleri Kanlmaz Ylgyla sa
rlmtr. zel Palalarnda iki gen insan. Derken, sabahn bi

284

lC,0U,l<v'VYv*\. 3\<>l

rinde, 4 Austos 1914te, Frank sava birliiyle denizar lke

lere ald; ve, Noel arifesinde Miary sakat bir bebek getirdi dn
yaya. Ve bu bebek Marynin kafasna Kanlmaz Ylgnn di
lediinde neler yapabileceini iyice sokacak kadar yaad. K
k kafal bir geri zekly -Tanrdan baka kim yaratabilir k.
Tam ay sonra Frank bir arapnel yaras ald, ve kangrenden
ld. Tm bunlar ben domadan nceydi, dedi Will. Bin
dokuz yz yirmilerde, onu tandmda, Mary hala kendini yal
lara adamt. Huzurevlerinde yaayan yallara, kendi evlerine
tklp kalm yallara, ocuklarna, torunlarna yk olan, bir
trl lmek bilmeyen yallara. Struldbruglara,* Titonuslara.**
Hem de ilerinde en dknlere, en bunak, en huysuzlara. o
cukken Mary halann yallarndan nasl da nefret ederdim! Pis
kokarlard, irkinlikleri tylerimi rpertirdi, hemen her zaman
skc ve huysuzdular. Ama'Mary hala onlar severdi -her eye
karn ylmadan severdi. Annem Hristivan Hayrseverliini dilin
den dsrmezdi; ama nedense itenliine inanamazdnz; tpk,
kendini yapmaya zorlad zveri rneklerinin sevgiden kaynaklandna inanamadnz gibi -onda svgi yoktu, yalnzca grev
dousu_vard,,.Oysa Mary halann itenliine inanmamak olanakszd. Sevgisi bir tr fiziksel na benzerdi, s ya da k
gjbi alglanabilir bir eydi. Taradaki evinde kalmaya gittiimde
ve sonradan, kente yerletiinde onu hemen her gn grdm
zaman bir buzdolabndan kaarak gnee km gibi olurdum.
Ondan yaylan s yaama kvancyla doldururdu iimi. Derken
Kanlmaz Ylg ie koyuldu, nceleri halam durumunu ciddiye
almad. Artk bir Amazon oldum, demiti ilk ameliyattan
sonra.
Amazon mu? diye sordu Susila.
<*) Struldbrug: Swiftin Gllverin Seyahatleri kitabnda lm
sz olan, ancak canlandran, yenileyen genlik gcnden
yoksun lanetli kiilerden biri.
(**> Titonus: Priajnn kardei. afak tanras Eos ona ak olur
ve Zeustan onu lmsz klmasn diler. Ancak sonsuz gen
lik dilemeyi unutur.
285

jVyn#-ll,
Amazonlar sa gslerini kestirirlermi. Savaymlar,
ok atarken gsleri onlar engellermi. Artk W Amazon oldum,7C3i, kartal burunlu yzdeki glmseyi gznn nne
geliyor, canl, przsz, neeli ses kulaklarnda nlyordu. Bir
ka ay sonra br gsn de kesmek zorunda kaldlar. Sonra
n tedavisi, radyasyon hastal ve yava yava ry. Will
in yz vahi bir ifadeye brnd. Durumu bylesine korkun
olmasayd, baya gln saylrd. Ne ustaca bir ac alayd bu!
yilik, sevgi, merhamet saan bir yrek. Derken, bilinmeyen bir
nedenle bir terslik olur. Bedenin kck bir paras ikinci ter
modinamik yasasna kar koyaca yerde, boyun eiverir. gedsn
9kerken,._ruh da erdemini, zn yitirir. Artk yiit deildir.
Sevgisi ve iyilii uup gitmitir. Mary hala yaamnn son bir, kalaynda artk benim sevdiim, taptm insan olmaktan k' mt; bir bakas olmutu, bir zamanlar yaknlk gsterdii, des
tek olduu yallarn en kt huylu, en gszlerinden biri - ve
bu mizahnn en son ve en ustalkl alayyd. Kk drld,
alaltld; ve olabildiince alaldnda byk aclar iinde, ya
va yava lmeye terkedildi. Terkedildi, diye vurgulad, n
k lene kimse yardm edemez, kimse yannda olamaz. Siz ac
ekerken^an, ekiirken bauamuzda insanlar bekleyebilir; ama
aslnda onlar ayr bir dnyda beklemektedirler. Siz kendi dn
yanzda ypayalnzsmzdr. Acda, lmde yapayalnz, ayn jkta, btnyle paylalan mutluluklarda olduunca yapayalnz.
^
Babsn, Tigerin damtlm kokulan ve kanser karacie
rini kemirdiinde, bitkin bedenine tuhaf, keskin, pis kan kokusu
sindiinde, Mary halann damtlm lm esans. Ve bu koku
larn orta yerinde, ii bulanarak, ba dnerek onlar soluyan
soyutlanm bir bilin, bir ocuun, bir delikanlnn, bir adamn
sonsuza dek soyutlanm onulmaz yalnzlklar iindeki bilinci
stelik, dedi Will, bu kadn ancak krk birindeydi. lmek is
temiyordu. zerinde oynanan oyunu kabullenemiyordu. Kanl
maz Ylg onu sille tokat yere sermek zorunda kald. Oradaydm;
her eye tank oldum.
286

Bunun iin mi olura kulak asmayan adamsn?

Hi olura kulak aslr m? dedi Will. Evet demek kendi
kendini kandrmaktr, iyimserliktir. Gerekle%_temel ve en yce gerekler Jier zaman olumsuzdur. Ruh mu? llayr! Ak m?
Hayr! Anlam m, ama m, haan m? Hayr!
Canl, neeli, cokulu, Tanryla dopouu Tiger. Derken
Kanlmaz Ylg gelir ve Tiger, ortadan kaldrmak iin vete
rinere para demek zorunda kaldklar bir p ynna dn
trr. Tigerdan sonra Mary hala. Sakatlanr, ikence eker,
amura bulanr, aalanr ve sonunda Tiger gibi o da bir p
ynna dnr - ancak bu kez p.temizleyen l gmcdr ve gereklerle alay edercesine her eyin yolunda olduu
yutturmacas iin bir de papaz tutulur. Yirmi yl sonra da ayn tu
haf yutturmacay Mollynin tabutu banda yinelesin diye bir ba
ka papaz tutulur. ^Eer insanlara yakacak bir biimde Efes'te
vahi hayvanlarla savastvsam. ller dirilmevecekse benim d{
tm ne olacakZJ m L m i jiy in ielim... cnkiLvann,leceiz.,
Will yine srtlan gibi gld. Ne kusursuz bir mantk, ne du
yarlk, ne yce deerler!
Hani sen olura kulak asmayan adamdn? Neden kari
kyorsun bu yaklama?
Aslnda kar kmamalym, diye Susilaya katld Will..
Ama gzele tutkun biri olarak, hayrda bile bir incelik ar
yorum. Yiyip ielim, nk yarn leceiz. Yzn tiksintiyle,
burturdu.
Yine de, bir bakma ok iyi bir t, dedi Sisila. Ye
mekr imek, lmek - evrensek Jbenlik dSL_vasamm am gr"nm. Hayvanlar bu benlik fh,eyrensel yaam zn kayIramcszn yaarlar. Sradan, insanlar..hu., z .bilirler -ama ya
amazlar, stelik, onu ciddi Qarak _ele. aldklarnda yadsrlar..
Aydnlanm kiiyse onu bilir, yaar.vfi olduu gibi kat a ! eder,.
Yer, ier ve zaman geldiinde fr. - arnaLyemesi, imesirlmest.
bir bakadr.
Ya yeniden domas? diye alayla sordu Will.

287

Buda bu konuda tartmaya hi yanamazd, lrasMe

inanmakla lmszlk elde edilmez. nanmamakla da. Bu konu- da lleri~en'fkr yrteceinize isinize^ bakn - ite, Budamn
Hangi i^imiK bakaJ^m?
nsanln ortak isine - aydnlanmaya. Buysa srekli imdi^^^ynalT biinci kes^B fl^fii^,tfimV<zaata uygulamak deAma ben .bilincimin keskinlemesini istemiyorum ki, dedi
Will. Tam tersine, gzlerimi skca kapamak istiyorum. Mary
hlnn lm, ya da Rendang-Lobonun gecekondular trn
den gereklere gzlerimi kapamak. Korkun grnmlerle iren
kokularn - hatta baz nefis kokularn da diye ekledi, kpek
ve karacier kanserinin anmsanan kokulan arasnda mis gibi
pembe ak yuvas kokusu arpnca burnuna, daha az ayrdnd olmak istiyorum. Kendi ikin czdanmn ve baka in
sanlarn insanlkla badamaz yoksulluklarnn daha az bilincin
de olmak. Malarya ve barsak kurtlar okyanusunda kendi ku
sursuz salmn, alktan len bebekler okyanusunda benim n
lemlere boulmu, korunmal cinsel elecepin daha az ayrdnda olmak. Onlar balayn, nk ne yaptklarn bilmiyorlar.
Oh ne l! Oysa, ben, ne yazk ki, ne yaptm biliyorum.
Hem de ok iyi biliyorum. Sen de karma gemi, her eye kar
daha uyank olmam istiyorsun benden.
Senden bir ey istediim yok, dedi Susila. Yalnzca
birtakm uyank kimselerin tlerini iletiyorum sana, Gautamayla balayp, Byk Racayla son bulan bir dizi keskin g
rl insann. nce olduunu sandn kiiyi iyice tan. Bu,
gerek zvarlnm bilincine varmana yardmc olacaktr.
Will omuz silkti. nsan kendini evrenin odak noktas, e-,
jiiz^ olaanst bi varlk sanr. Oysa, gerekte,, evrenin .krel
meye, etkisizlemeye doru aknda nemsiz bir. gecikmedir.
Buda retisinin ilk yars budur. Geicilik, srekli, kisisel
benliin olmad, a ve strap (Anikka-Anatman-Dukha). An

cak reti bu kadarla kalmaz, ikinci yans da vardr. Krelme

ye. crmeve doru giditeki bu bir anlk yavalama ayn ?a .
manda salt, sulandrlmam Bylesiktir. Kiisel, srekli bir
benliin olmay ayn zamanda Buda Yaradldr. I
Varsn kiisel ruh olmasn. Ama, ya kanserin varoluu,
yava yava ryp krelmenin varoluu? Ya alk, ar artan
nfus, Albay Dipa? Onlar da m salt Bylesilik?
Elbette. Ancak, saydn ktlklere bulaan insanlarn
zlerindeki Buda Yaradlna ulamalar son derece gtr. Top
lum sal ve sosyal dzeltim yaygn aydnlanmann vazgeil
mez n koullandr.
Ama toplum salnn nemsenmesine ve sosyal dzelti
me karn insanlar lyorlar. Palada bile, diye alayla ekledi
Will.
te, bu nedenle gnencin yansra meditasyon da gerek
lidir
can ekiirken bile, en kt koullarda bile zvarlmzn bilincine varmamz salayan tm yaam ve lm yoga
lar...
Taraann tahta kaplamalarnda ayak sesleri duyuldu, der
ken bir ocuk sesi Anne! diye bard.
Buradaym canm, diye karlk verdi Susila.
n kap ardna kadar ald ve Mary Sarojini hzla odaya
dald.
Anne, dedi soluk solua, hemen gelmeni istiyorlar.
Lakshmi nine... Hamakta oturan adam grnce irkilerek
sustu.
Ah! Sizin burada olduunuzu bilmiyordum.
Will kz eliyle selamlad. Kz ona yle bir glmsedi, son
ra yine annesine dnd;
Lakshmi nine birden fenalam, dedi. Robert dede
hl Tepe stasyonunda. Telefon da almyor.
Onca yolu koarak m geldin?
Dik yokular dnda hep kotum.
Susila ocua sarlarak pt, sonra yerinden frlad. ok
canl ve becerikli grnyordu.
289/19

Dugaldn annesi, diye aklad.

ey?.. Mary Sarojiniye bir gz atp Susilaya bakt.
lm konusu tabu muydu? ocuklarn nnde aza alnr my
d?
lyor mu demek istiyordun?
Will bayla onaylad.
Aslnda bunu bekliyorduk, dedi Susila. Ama bugn
deil. Bugn olduka iyi gzkyordu. Yannda olmalym - ayr
bir dnyada olsam bile. Aslnda, diye ekledi, dnyalarmz
sandn kadar ayr deilJSorunmuzu zmeden brakmak zo
runda kaldm iin zgnm; ama baka frsatlar kacaktr
nmze. Bu arada sen ne yapmak istersin? Burada kalabilir
sin. Seni Dr. Robertin evine de brakabilirim. Dilersen, bana
ve Mary Sarojiniye elik edebilirsin.
Profesyonel lm izleyicisi sfatyla m?
Profesyonel liim izleyicisi olarak deil, diye kar kt
Suila. Bir insan olarak, yaamay ve lmeyi renmesi greken biri olarak. Hem ^ HTTepimlz kadar ivedilikle renmesi
gereken biri. f
ounuzdan daha fazla gereksinimim var bu bilgiye. Ama,
sizi rahatsz etmi olmayaym?
Sen rahatsz olmadktan sonra, biz de olmayz.
Elinden tutarak hamaktan kalkmasna yardm etti. ki da
kika sonra nilfer havuzunun ve kobra bann altnda meditasyon
yapan Budann yanndan geerek yerleim alamnn ana kap
sndan kmlard. Yamur dinmiti, yeil gkte iri bulutlar
bamelek tasvirleri gibi ldyorlard. Batda gne olaanst,
bir parlaklktayd.
Soles occidere et redire possunt;
nobis cum semel occidit brevis lux,
nox est pefpetua una dormienda.
Da mi bassia mille.

290

Gnbatmlar ve lm; lnce pckler; plnce, gbatm izleyicisi bir baka kuak iin daha, genedoum ve sonra
gene lm. \
'
Olum deindekilere ne sytesj.piz? diye sordu Will.
lmszle kafa yormayn ilerine bakmalarn m?
Mademki bylejdik-getiriyorsun e.vei .yaptmz tam
tamna bu. Bilincin uyankln srdrmek - lme sanat burtdan ibarettir.
Vg siz, de bu..anst, retirsiniz?
yle diyelim: insanlarn lrken bile yaama sanatm
uygulamalarna yardmc oluruz. Kiinin z-varlm tammas,
her birimizde var olan evrensel ve benlik d zvarlm bilin
cinde olmas - lm delindekilerin uygulamasna yardm et
tiimiz yaama sanat budur. Son nefeslerine dek. Belki Sonun
bile tesinde.
Sonun tesinde mi? diye sordu Will. Ama sen lm
delindekilerin, sonun tesini dnmemeleri gerektiini syle
memi miydin?
Bunu dnmelerini istemeyiz ki onlardan. Yalnzca, eer
lmn tesi gerekten varsa, onu da yaamalarna yardm ede
riz. Elbet, yle bir ey varsa, diye yineledi. Eer ayrk ben yaam sona erdikten sonra evrensel yaam sryorsa.
.
Sence sryor mu?
A
Susila glmsedi. Benim ne dndm .nemli deil.
Anemli olan, yaarken, lrken ve belki de ldkten sonra ayrk
ti benliimden bamsz olarak yaayabileceim deneyler.
Arabay yolun yanma ekerek konta kapatt. Kye yayan
girdiler, t yerleri boalmt ve anayol yle kalabalkt ki, zor
ilerliyorlard.
Ben nden gideceim, diye aklad Susila. Sonra, Mary
Sarojiniye dnd. Bir saat sonra hastanede ol. Sakin daha
erken gelme. Dnd ve ar ar gezinen insan kalabalnn
arama kart.
291

Artk benden sen sorumlusun, dedi Will, yannda yr

yen kk kza glmseyerek.
Mary Sarjini ciddi bir ifadeyle ban edi ve WilPin elini
tuttu. Gidip Alanda neler olduuna bir bakalm, dedi.
Lakshmi ninen ka yanda? diye sordu Will, kalabalk
yolda ilerlerlerken.
Pek bilmiyorum, diye yantlad Mary Sarjini. ok yal
grnyor. Ama, belki de kanser olduu iin.
Kanserin ne olduunu biliyor musun?
Mary Sarjini gayet iyi biliyordu. Bir parann, btnne
aldrmayp ldran bir insan gibi davranmaya balamas yani,
dnyada ondan gayr kimsecikler yokmu gibi iinip durmas.
Bazen bymesi nlenebilir. Ama .genellikle hasta lene dek
byr de byr.
Anladm kadaryla, Lakshmi ninenin bana gelen de
bu.
Evet, imdi de lmesine yardm edecek birilerine gerek
sinimi var.
Annen sk sk insanlarn lmesine yardm eder mi?
ocuk bayla onaylad. Bu ii ok iyi becerir.
Ya sen, hi can ekien birini grdn m?
Elbette, dedi Mary Sarjini, bu da sorulacak ey mi, gi
bisinden. Dur bakaym, Kafadan hesap yapt. Be kiinin
lmne tank oldum. Bebekleri de sayarsak, alt.
Ben senin yandayken hi len bir insan grmemitim.
Ya, yle mi?
Yalnzca bir kpein lmn grmtm.
:1er in s a n la a n daha kolay lrler. nceden liimii
Peki, sen insanlarn lm konusunda ne dnyorsun?
Bebek dourmak kadar kt deil. Bebek dourmak
1berbat. En azndan berbat grnyor. Ama, sonra hi de ac eykilmediini anmsyorsun. Artk ac ekilmiyor.

292

ster inan, ister inanma, dedi Will, Hi doum grme

dim.
Hi mi? Mary Sarojini ok armt. Okuldayken bile
mi?
Will, mdrlerini resmi giysileri iinde, yz siyah ce
ketli olana Doum Kliniini gezdirirken canlandrd gznde.
Okulda bile, dedi yksek sesle.
Ne len birini grmsn, ne de douran birini. yleyse
somut gerekleri nasl rendin?
Benim gittiim okulda, dedi Will, somut gerekler
retilmezdi, yalnzca szckleri renirdik.
ocuk ban kaldrp Wille bakt, ban sallad ve kk
esmer elini anlaml bir biimde alnna vurdu. lgnlk bu,
dedi. Yoksa retmenleriniz aptal mydlar?
Will gld. Hepsi de mens sana in corpore ano (salam
kafa salam, vcutta bulunur) ilkesine ve yce Bat, geleneine
yrekten bal saygn kiilerdi. Neyse, geelim bunlar da, sen
bana unu syle. Hi korktuun oldu mu?
Douran insanlardan m?
HayrT lenlerden. Hi firkmcdin m?
ev, evet, rktm. dedi bir an dndkten sonra.
rknce ne yaptn?
Bana retilenleri uyguladm - hangi benin korktuunu.
ve neden korktuunu ,fei!my.,alm.
Peki, hangi sen korkuyormu?
Bu ben. dedi Mary Sarojini, parmayla aralk azn
gstererek. Durmadan konuan ben. Kk geveze Vijaya
ona byle der Durmadan belleimde yer eden ktlklerden,
irkinliklerden, yapabileceimi sandm byk, olaanst, ola
naksz evlerden sz eder. Korkan o.J
Neden yle korkuyor?
Herhalde, hep kendi bana gelebilecek korkun eyleri
diline dolad iin. Yksek sesle, ya da kendi kendine konuup
durur. Ama, korkmayan bir baka ben daha var.
<
f;

293

i+f
=)) !
O hangisi?
Konumayan ben - o yalnzca bakar, dinler ve varlmn
iinde olanlar sezer. Bazen de. diye ekledi Mary Sarojini, ba
zen. birdenbire her sevin gerekte ne denli gzel olduunu griiverir. Yo, yanl syledim. Q gzelliklerin her..zaman ayrdmdadr, ama ben deilimdir -..onun bana gstermesi gerekir. te,
o bana gsterdiinde anszn her eydeki gzellik aa kar.
Gzel, gzel, gzel! Kpek pislikleri bile .gzel oluverir.) Hemen
nlerinde duran grkemli bir rnei gsteriyordu.
Dar yoldan pazar yerine ktlar. Gnein son klar tap
nan yontulu kulesinde ve belediye saraynn damndaki pembe
gzetleme kuleciklerinde oynayordu; ama alan yar karan
lktayd, ulu incir aacnn glgesiideyse gece hkm sr
yordu. Dallara iplerle tutturulmu tezghlarnda satc kadnlar
lambalarn yakmlard. Yaprak rts altndaki karanlkta yer
yer renk ve biim adacklar olumutu, karanln gizledii es
mer tenli kadnlar bir an lambalarn nda parlyor, sonra
yine gzden kayboluyorlard. ki yksek yap arasnda kalan
alan birbirine karan ngilizce ve Pala dili konumalar, gl
melerle, satc sesleriyle, slkla alman ezgilerle, kpek havla
malar ve papaan lklaryla nlyordu. Pembe kulelerden
birine tnemi bir ift papaan durup dinlenmeksizin herkesi
dikkate ve sevecenlie aryordu. Alamn ortasna kurulmu
bir akhava mutfandan atete yemein itah aan kokusu
ykseliyordu. Soan, biber, zerdeal, kzaran balk, pien kek,
kaynayan pirin - ve bu somut, salkl kokular arasnda Ka
Kydan esintiler tayan hafif, tatil, uucu ve ar bir parfm
ykseliyordu pnarn banda sata sunulan rengrenk iek de
metlerinden.
Alaca karanlk koyuldu ve birden, balarnn stnde lam
balar yand. Kadnlarn kolyeleri, yzkleri, bilezikleri yalan
m tenlerin pembe-bakr renkleri stnde parlak ve cilal, tl yansmalarla canlanverdi. Aa vuran kta tm d hatlar
daha belirgin, ekiller daha gerek ve somut grnyordu. Gz
294

'

ukurlarnda, burun ve eje altlarnda glgeler derinleti. Ik

ve karanlkla biimlenen gen gsler dolgunlat, yal yzler
de izgiler belirginleti, avurtlar bsbtn kt.
Will ve Mary Sarojini elele kalabaln iinde ilerliyorlard.
Orta yal bir kadn -Mary Sarojiniyi selamlad, sonra Wille
dnd. Dardan gelen adam siz misiniz?
Evet, hem de alabildiine dardan... dedi Will.
Kadn bir an durup Willi szd, sonra yreklendirmek is
tercesine glmseyerek yanan okad.
Hepimiz senin iin zlyoruz, dedi.
Az daha gittiler, derken, uda benzer uzun boyunlu bir
alg eliinde Pala dilinde arklar syleyen gen bir adam
dinlemek iin tapmak basamaklarnn dibine toplanm kalaba
la yanatlar. Hzl szl blmler, tek bir nl sesin ku
tn andran grtlak oyunlaryla uzatld blmler, derken
bir haykrla sona eren canl, vurgulu bir ezgi. Kalabalktan
bir kahkaha koptu. Birka nota, bir iki dize ve tellerde son
bir vurgu. Alklar, kahkahalar ve Wille yabana bir dilde ak
lanan grler.
Ne. anlatyor? diye sordu Will.
Kzlarla erkeklerin sevimelerini, diye yant verdi Mary
Sarojini.
Oh-evet. Sululukla kark bir utan duydu, ama o
cuun sakin yzn grnce bouna kayglandm anlad. Kz
larla erkeklerin sevimesi okula gitmek, ya da gnde n
yemek yemek ya da lmek - denli doal karlanyor olma
lyd.
eye glyorlard, dedi Mary Sarojini, Gelecein Buda
snn evini brakp Bodhi aacnn altnda oturmasna artk ge
rek kalmadn anlatan blme. Buda orensesiMe .seviirken ay
dnlanacak. J
Sen de bu gre katyor musun? diye sordu Will.
Kz bam cokuyla sallad. Bylece Prenses de onunla bir
likte aydnlanacak.

295

ok haklsn, dedi Will. Ne de olsa erkeim, prensesi

hi hesaba katmamtm.
Parmaklar deiik, allmadk tnlar kartarak tellerin
zerinde gezindi, hzl, kesik vurgular eliinde ngilizce bir
trk tutturdu arkc:
Herkes seksi tyfonu (filine; fiz, onlar kulak amayji,
Sevisin - ve dudaklarnz, klzn gsleri gizemle
dnecektir
z varlklarna, (Bylesilif ve Bolua.
Tapman kaps ald. Soan ve kzarm balk kokular
na tts kokusu kart. Kapda yal bir kadn gzkt; yava
a, dikkatle basamaklardan indi.
Paulla Fren d kimdir? diye sordu Mary Sarojini, kala
balktan ayrldklarnda,__
Will ksaca| jlk .Gnahtan ve nsanln Kurtuluu tasmn}
?darT soFettiTocuk onu youn bir dikkatle dinliyordu.
arkda, siz onlara kulak asmayn demesi bouna deil
mi, dedi.
,Sra geldi (Freuda ve Pedinus karmaasna.^
Oedipus mu? dedi Mary Sarojini. Ama bu bir kukla
/oyununun ad. Geen hafta izlemitim, bu gece yine oynana cak. Grmek ister iniydin? ok gzeldi.
Gzel mi? diye yineledi Will. Gzel mi dedin? Yasl
kadnn, adamm annesi kp da kendini asmasna karn m?
[edlpus gderini kr ettii .halfa
!
Ama, gzlerini kr etmiyor ki, diye kar kt Mary Sajojini.
Benim geldiim yerde eder.
Burada etmez. Yalnzca gzlerini kartacan syler;
kadn da kendini asmaya kalkr. Ama onlar bu kararlarndan
dndrrler.

296

'

Kimler?
Palal erkekle kz.
Onlarn bu oyunda ii ne? diye sordu Will.
Bilmem. Oradadrlar ite. Oedipus Palada .oyunun
ad bu. Palallnn oyunda yer almas doal deil mi?
|
Yani, imdi Jocastay kendini ldrmekten, Oedipusu da
gzlerini oymaktan vaz m geirtiyorlar?
Hem de kl klma yetiirler. Kadn boynuna ipi geirmi,
adamsa koskocaman iki i almtr eline. Ama Palal olanla
j kz onlara aptallk etmemelerini sylerler. Ne de olsa hepsi bir
I yanllktr. Adam yal kraln z babas olduunu ne bilsin.
Zaten, kavgay balatan da yal kraldr; Oedipusun kafasma
; vurur, o da kendini kaybeder hem kimse ona Rakasi Dansn
i retmemitir. Onu Kral setiklerindeyse, yal kralieyle evlenJ mek. zorunda kain. Kadn aslnda annesidir, ama ikisi de bunu
j bilmezler. Gerei rendiklerinde, ayrlrlar, sorun biter. Her| kesin hastalanp lmesini adamn annesiyle evlenmi olmasna
i balamak - bu samaln dik alas, gerekleri gremeyen bir
1 sr zavall aptaln uydurmasdr.
1
Dr. Freud, btn kk olanlarn gerekten anneleriyle
| evlenip babalarn ldrmek istediklerini savlard. Kzlar iin
I de bunun tam tersi geerliydi - onlar babalaryla evlenmek isti^yorlard.
Hangi annelerle babalan kastediyorsun? diye sordu Mary
Sarojini. Bizde o kadar ok anababa var ki.
Karlkl Evlt Edinme Kulbnde mi?
Benim KEEKimde yirmi iki anababam var.
oklukta gvenlik vardr!
Ama elbet, zavall Oedipusun KEEKi yoktu. stelik, in
sanlarn her yanlna Tannnn cok kzd gibi sama sanan
eyler retmilerdi adamcaza.
Kalabal yararak, evresi kordonla kuatlm bir alana
vardlar. Yz akn izleyici, alanda yerlerini almlard. Alann
dibinde canl renklere boyanm bir kukla sahnesi gl projek-

297

'trlerin nda kzl ve altn parltlarla gz alyordu. WiU,

Dr. Robertin vermi olduu bir avu bozuk parayla iki bilet
ald. eri girerek bir sraya ilitiler.
Bir gong ald. Perde sessizce ald, bezelye yeili bir
zemin zerinde beyaz stunlaryla Thebe Krallk saray vc saray
kapsnn alnl stnde, bulutlar arasnda uzun sakall bir
Tanr gzkt. Sahnenin sandan, tpk Tanrya benzeyen, ama
az daha ufak tefek ve daha gsterisiz giyimli bir rahip kt,
eilerek izleyicileri selamlad, sonra saraydan yana dnerek
peygamber sakalyla gln bir kartlk oluturan tiz, crlak bir
sesle Oedipus, diye seslendi. Saray kaps boru sesleri ara
snda ald ve banda tac, ayanda sandaletleri, Kral gzkt.
Rahip saygyla eildi, Soylu kukla rahibe sz verdi.
Yalanmalarmza kulak ver, dedi yal adam atlak se
siyle.
Kral ban yana eerek kulak verdi.
Can ekien insanlarn iniltilerini duyuyorum, dedi. Dul
larn haykrlarn, yetimlerin hkrklarn, dua ve yakar f
sltlarn.
Yakarmak! dedi bulutlar arasndan Tanr. Hah yle!
iinerek gsn dvd.
Bir salgn oldu da, diye Wiirin kulana fsldad Marv
Sarojini, Asya gribi gibi, ama onun ok daha beteri.
En uygun dualar okuyoruz^ diye szldand crlak rahip,
en deerli adaklar sunuyoruz, herkes erdem iinde yayor,
Pazartesi, aramba ve Cumalar dvnyoruz. Ama lmcl
salgn durmadan yaylyor, byyor, byyor. Medet, Kral Oedipus, medet!
Size ancak bir Tanr yardm edebilir.
Hah yle, yaa! diye bard gkte onlar denetleyen
Tanr.
Ama nasl?
Bunu ancak bir Tanr bilebilir.

298

Doru, dedi Tanr, derinden gelen gr sesiyle. ok

doru.
Karmn kardei Creon, khine akl danmaya gitti. Dn
dnde - ki az sonra dnecektir - Tanrlarn nc salk verdiini
reniriz.
Tanrnn nc buyurduunu! diye dzeltti tanrsal ses.
nsanlar gerekten bu denli aptal mydlar? diye sordu
Mary Sarojini, izleyiciler kahkahadan krlrken.
Gerekten, diye inanca verdi Will.
Gramofondan lm Marnn ezgileri ykseldi.
Omuzlarnda tabutlar tayan karalar giyinmi yasllar top
luluu sahnenin nnde soldan saa doru geti. Kukla kuklay
izliyor, topluluk sada gzden yiter yitmez solda yemden beliri
yordu. Sonu.gelmez yasl insanlar, saysz ller...
Bir l, dedi onlarn geitini izleyen Ocdipus. Bir l
daha. Ve bir tane daha. Bir daha.
Bundan ders almallar! dedi tanrsal uultu. Yaptklar
nn cezasn ekeceksin!
Ocdipus szn srdrd:
Asker tabutu, orospu tabutu; dopdolu gslerin
Szsna bastrlm bu bebek; dehetle srt eviren gen
Bir zamanlar ay nda, yastnda, gzlerinde
pcklerinin zlemiyle
Ona bakan bu imi, morarm yze. ller, hep ller,
Eceli yaklaanlarn ardndan at yakt, ecele yazgllarn
Ayaklarn sryerek tad, o iren selvi bahesinde?
Tek bir koca ukurun az itahla ak,
Gklere pis kokular saarak bekledii ller.
Oedipus konuurken iki yeni kukla, en canl Pala giysileri
iinde bir kz ve bir olan sadan sahneye ktlar, kara giysili
tabut tayclarn kart ynnde ilerleyerek sahnenin nnde,
biraz! solda, kolkola durdular.

299

Bu arada biz, dedi olan, Oedipus sustuunda,

iekli bahelere gidiyoruz, ve o aklahnaz
Kyamet ayinine,
Dokunulan tenden, eriyen etten
rek Sonsuzu artran zihinde.
Ben ne olacam? diye grledi Tanrsal ses gk kubbede.
Benim sizleri tepeden ynettiimi unutuyorsunuz galiba,
Yasl kalabalk gmtle doru sonu gelmeyen bir alay
oluturarak ayak sryordu. Derken birden lm Mar sustu.
Derin tnl tek bir nota duyuldu -tuba ve kontrbas- uzadka,
uzad. nde duran olan elini kaldrd.
Dinleyin! Asalak, sonsuz yk.
Perde arkasndaki alglar eliinde yasl topluluu bir at
tutturdu: lm, lm, lm, lm...
Oysa yaamn notas tek deildir, dedi olan.
Yaam her telden alar, diye atld kz.
Ve sizin uzayp giden lm vzltnz da yaam ezgisine
eni katar.
eni katar, diye yineledi kz.
Sonra, ikisi, tenor ve soprano, kontrbasn tekdze vzltsnn
evresini canl, karmak bir ezgi demetiyle donatmaya koyul
dular.
Vzlt ve onu saran ezgi giderek hafifleyerek sustu; kara
giysiler sahneden ekildiler, n planda kzla olan bir keye e
kilerek pmeye baladlar.
Boru sesleri arasnda, saltanat krmzs giysiler iinde Creo, Delfidcn ald nbililerle dopdolu, sahneye kt.
Bundan sonras Pala dilinde okluundan, Mary Sarojininin
evirmenlik yapmas gerekti.
Oedipus Tanrnn no sylediini soruyor; Creo da, Tan
rnn hereye bir adamn yal Kral, yani Oedipusdan nceki
kral ldrmesinin neden olduunu sylediini anlatyor. Katil
daha yakalanamam, stelik hala Thebes*de yayormu, ve onca

300

kimiyi ldr en bu salgn Tanr tarafndan gnderilmi -Tanr

Crcona byle demi - ceza olarak. Dorusu kimselere zarar do
kunmayan bunca insann cezalandrlmasn aklm almyor; ama,
Creon Tanrnn byle dediini sylyor. Yal Kral ldren
adam yakalayp Thebesten uzakla tr rcaya dek salgmn nne
geemezlermi. Oedpus da katili yakalayp ehirden atmak iin
dinden geleni yapacan sylyor.
Sahnenin ardndaki kesinde olan ngilizce konumaya
balad.
Eh belirsiz annda en gerek olan Tanr,
Ak seik konutuunda, en ok zrvalar.
Tvbe edin, diye grler, salgnn nedeni Gnahtr.
Oysa, biz deriz ki Pisliktir -yleyse ykann.
zleyiciler glmekten katlrken, bir grup yasl kii daha
kt sahneye, ve ar ar yrmeye baladlar.
Kanna, dedi nde loz. Sevecenlik. Aptallarn aclar
da bizimkiler denli gerektir.
Biri koluna dokununca, Will dnd ve gen Murugann
gzel, ask suratyla burun buruna geldi.
Her yerde seni aradm, dedi Murugan fkeyle, sanki
Will bile bile, onu kzdrmak iin gizlenmi gibi. yle yksek
sesle konuuyordu ki, balar onlardan yana dnd, Suss! ses
leri duyuldu.
Dr. Robcrtin evinde deildin, Susilalarda da yoktun,
diye sylenip duruyordu, kalabaln tepkisine hi aldrmadan.
Sus, sus...
Susun! diye bir gmbrt koptu, bulutlar arasndaki Tan
rdan. Ne gnlere kaldk! diye homurdand. Tanr bile sesini
duyuramadktan sonra...
Yaa! diye bard Will, izleyicilerle birlikte glerek. Ye
rinden kalkt, Murugan ve Mary Sarojiniyle birlikte ka do
ru sekerek yrd.

301
t

Sonunu grmek istemez miydin? diye sordu Mary Sarojini. Sonra Mungana dnd. Biraz daha bekleyebilirdin, dedi
sitemli bir sesle.
Git iine! diye kz tersledi Murugan.
Will, elini kzn omuzuna att. Allahtan, dedi, oyunun
sonunu bana yle gzel anlatmtn k, grmesem de olur. Ve
elbet, diye alayla ekledi, Majesteleri hereyden nde gelir.
Murugan, gen hemirenin akln bandan alan beyaz ipek
pijamalarnn cebinden bir zarf kartarak WilPe uzatt. Annem
den. Sonra ekledi, ok ivedi.
r
Ne ho kokuyor! dedi Mary Sarojini, Raninin mektubu
na sinmi buram buram sandal aac kokusunu iine ekerek.
Will, krallk tac altnda be altn nilfer kakmasyla ss-'
lenmi mektubu at. Bir sr alt izgili szck, bir dolu byk
harf! Okumaya balad.
Ma Petite Voix, cher Famaby, avait raison* -HER ZAMANK
GB! Ortak Dostumuzun zavall minik Pala iin, ve (Pala ona
Manevi Kalknma Seferberliine parasal katkda bulunma frsat
tandnda) BTN DNYA in neler yapmaya yazgl olduu
nu bana yzlerce kez SYLEMT? Bu nedenle gnderdii telgraf
okuduumda (birka dakika nce sadk Bay Bahu ve Onun Londra*
daki meslekda araclyla geldi) Lord A.-nm size kendi adna
-bizim admza- pazarla oturmanz iin Tam Yetki vermi ol
masna hi amadm; onun'kan sizin karmzdr, benim
kanndr, ve (Herbirimiz kendi yolumuzda Kalknma Savalar
olduumuzdan) MANEViYATn kandr.
Ancak, size iletmek istediim tek haber, Lord A.nn telgraf
deil. Olaylar (bugn Bahudan aldmz bilgilere baklrsa) Pala
Tarihinin Byk Dnm Noktasna doru hzla gelimektedir -hem
de nceden dnemediim denli byk bir hzla. Ksmen politik
nedenlerle (Halkn Albay D/ye olan sevgisinde son gnlerde gz
lenen d gidermek zorunluu), ksmen ekonomik nedenlerle
(Savunma harcamalarnn Rendangn tek bana altndan kal
kamayaca denli artm olmas), ksmen de Astrolojik nedenler<*) Kk Sesim, Bay Farnaby, haklym.

302

le (Uzmanlar bu gnlerin Ko burcundan olanlarla -Ben ve Murugan- o belirgin Akrepin -Albay D.- ortak giriimleri iin zellik
le uygun olduunu sylyorlar) gelecek Kasmda ay tutulmasna
denk getirilmesi tasarlanan Eylem'in ne alnmasna karar veril
mitir. Hal bu olunca, mzn bir an nce buluarak Yeni Geli
melerin nda zel Maddi ve Manevi karlarmz korumak a
sndan neler Yapacamza karar yermemiz gerekmektedir. Bu Bu
nalm Annda sizi kylarmza getiren o Kazamda, siz de katlr
snz ki. Aka T annm Parma Vardr. Kendini Davaya adam
Savalar olarak bize den, Davamz kuku gtrmez biimde
destekleyen Tanrsal Gle ibirlii yapmaktr. Onun iin HEMEN"
GELN! Murugann altnda araba var ve sizi, sevgili Bay Farnaby,
tarafmdan en candan biimde karlanacanzdan kuku duyma
manz dilediim Fakirhaneme getirecek. Bien sincrement vtre,
Fatima R.

Wi mis kokulu yapraklan katlayarak zarfa koydu. Yz

ifadesizdi; ama kaytszlk maskesinin ardnda lgn bir fkeye
kaplmt. nnde duran bu saygsz olana, beyaz pijamalar
iinde alabildiine byleyici, mark kafaszlyla alabildiine
iren Murugana kzyordu. Ana sevgisi ve erdem adna olunu
ykan, imdi de Tam ve Ermiler adna onu Joe Adelhydempetrole bulam sanca altnda eli bombal Maneviyat Sava
l yapmaya iten o tuhaf dii canavara kzyordu. Hepsinden'
ok da, olura kulak asmamasna karn iin iin inand, ve(hem de ne byk bir tutkuyla!) zlemini ektii tm insanca
deerlere kar bu uursuz ikiyle ne idii belirsiz iren b ir
komploya bylesine dncesizce katld iin kendine kz
yordu.
Haydi, geliyor musun? dedi Murugan, kendinden eminbir sesle. Fatima R. bir ey buyurduunda herkesin hi durak
samadan boyun emek zorunda olduuna inanyordu anlalan.
s Sinirlerini yattrmak iin zamana gereksinim duyan Will,,
hemen yant vermekten kand. Arkaya dnerek uzaktaki kukla- lara bakt. Jocasta, Oedipus ve Creon saray basamaklarna otur
mu, byk bir olaslkla Tiresias bekliyorlard. Tepelerinde-

303

'.

Tanrsal Gmbrt uyukluyordu. Kara giysiler yine sahneden

geiyorlard. Sahne klarnn yaknnda Palam olan bir sy
lev ekiyordu:
Ik ve Sevecenlik, diyordu olan.
Ik ve sevecenlik -nasl da olaanst
Yalndr zmz! Oysa Yaln
Asrlarca bekledi durdu
oklukta Biri, burada ve bu anda
Olan Her eyi, uydurma iinde erei grmee
Yeterli karma; bekledi ve
Hl da bekliyor banda anlamszn, birbirine ereti
Tutturulmu uyumsuzlarn -yilik severlikle diilik
hormonunun
Gerekle bbrein ilevleri, gzellikle
Barsak salglar, safra ve meni, ve Tanryla le yemei,
Tanryla yemek yokluu, ya da uykusuz kulaklar
Apansz nlatan -bir, iki, - an sesleri.
Sazlarn tellerinden dalga dalga bir ezgi ykseldi, derken
bir fltn uzun soluklu notalar...
Haydi, gidiyor muyuz? diye sorusunu yineledi Murugan.
Will elini kaldrarak susmasn iaret etti. Palal. kz kuk
las sahnenin ortasna gelmi, ark sylyordu.
Dnce beynin iten da akan
milyar hcresidir.
Milyarlarca bilardo oyununa hcrelerin
inan ve phecilik denir.
Bende inan, dncelerde arpma;
Bende Mantk, onlardaysa enzimler;
Onlarn pembe yattrclar, benim dlerim;
Onlarn beyaz yattrclar, benim sularm.
304

Deilmi ki ben duyumsanan

Bir matematiksel dzenlemeyim,
Yabanclam her bir atomum
Yine de benden bir eyler tar.
Sabr taan Murugan Willin koluna yapt, ve serte im
dikledi. Geliyor musun? diye bard.
Will hrsla olann stne yrd. Ne yaptm sanyor
sun, kk sersem! Bir silkinite kolunu olann penesinden
kurtard.
rken Murugann ses tonu deiiverdi. Anneme gitmeye
hazr msn, diye sormak istemitim de.
Hazr deilim, dedi Will, nk gitmeyeceim!
Gitmeyecek inisin? Murugan inanmazlk dolu bir akn
lkla bard, Ama annem seni bekliyor...
Annene zrlerimi bildir, ve verilmi bir szm olduunu
syle. lmekte olan birine, diye ekledi Will.
Ama bu i ok ciddi.
lm de yle.
Murugan sesinf iyice alaltt. Bir eyler
diye fsldad.
Ne dedin? diye bard Will, kalabaln grlts ara
snda.
Murugan evreye kukuyla baknd, sonra biraz daha yk
sek bir fslty gze ald. Bir ey oluyor. Mthi bir ey.
Hastanede ondan daha mthi bir ey oluyor.
Duyduk ki, diye sze balad Murugan. evresine bir
kez daha baknd, sonra bam sallad. Yo, sana anlatamam
burada olmaz, tte, bunun iin bize gelmen gerek ya. Hem de
hemen. Yitirecek zamanmz kalmad.
Will saatine bakt. Evet, zaman yitirmemeliyiz, diye yan
klad Murugan, sonra Mary Sarojiniye dnd. Artk gitme
liyiz. Ne yana gideceiz?
Beni izle, dedi kz, ve elele yola koyuldular.

305/20

Beni bekle, diye yalvard Murugan, dur! Will ve Mary

Sarojini hi istiflerini bozmadan yrmeye devam edince, kala
bal yararak arkalarndan kotu. Ona ne diyeceim imdi?
diye yerindi, hemen arkalarnda.
Olann korkusunda gln bir kiiliksizlik gze arpyordu.
Willin fkesi gemi, olanla elenmeye balamt. Bir kahka
ha att, sonra durup kk kza sordu, Sen olsan, ne derdin
Mary Sarojini?
Her eyi aka anlatrdm, dedi ocuk. Yani, benim
annem olsayd. Ama, diye ekledi, birden akima gelmiesine,
benim annem Rani deil. Murugana bakt. Sen de bir
KEEKe ye misin? diye soruturdu.
Elbet deildi. Raninin gznde KEEKin dncesi bile
kfr saylrd. Ancak Tanr seebilirdi analar. Maneviyat Sa
vas ona Tannnn armaan olan kurbanla babaa kalmak
istiyordu.
KEEKin yok mu? Mary Sarojini bam sallad. Of, ne
kt! Oysa, birka gnlne dier annelerinden birinin yanma
gidebilirdin.
Biricik annesine grevini baaramadm sylediinde ba
na geleceklerin dehetiyle d kopan Murugan, eski temann
yeni bir eitlemesini histerik bir biimde yinelemeye balamt:
Bilmem ki ne der, diyordu durmadan. Bilmem ki ne der.
Ne diyeceini renmenin bir tek yolu var, dedi Will.
Evine git ve onu dinle.
Sen de gel, diye yalvard Murugan. Nolur. Yine WilT
ih koluna yapt.
Bana dokunma dedim. Willin kolunu kavrayan el hzla
geri ekildi. Will glmsedi. Hah yle! Bastonuyla bir selam
akt. Bon nuit, Altesse. Mary Sarojiniye, D nme, MacPhail, dedi keyifle.
Numara m yapyordun? diye sordu kz, Yoksa gerek
ten kzm miydin?
Gerekten ok kzdm, dedi Will. Okulun beden eitimi

306

salonunda grdkleri geldi aklna. Rakasi Dansnn ilk notala

rn mrldanarak demir ulu bastonunu olanca gcyle kaldr
ma vurdu.
lle ayamla ezmem gerekli mi?
Belki daha etkili olurdu.
_____ . .
Emin misin?
^
/dCo^uTeer gemez sendeT nefreT etmeye balayacak.)
* Will omuz siHcti.Vz gelirdi. ma gemi uzaklap, gelecek
yaklarken pazar yerinin klarn geride brakp hastaneye gi
den dik yokuu karlarken duygular deimeye balad. D
nme MacPhail -ama nereye doru, nelerden uzaa? Kanl
maz Ylgnn bir baka grnmne doru, Joe Adelhyden
vadettii, kolayca kazanabilecei, stelik, (Palanm sonu naslsa
geldiinden) pek de ahlakszlk ya da hainlik yapm saylma
dan kazanabilecei, o bir yllk zgrlk umudundan uzaa. Da
has, yalnzca zgrlk umudundan da deil; eer Rani Joey
yaknr, Joenun da yeterince kafas kzarsa, profesyonel lm
izleyicisi olarak her trl yksek cretli klelikten de uzaa...
Geri dnse miydi? Murugan bulup zr dilese, o korkn
kadnn buyruklarna boyun ese miydi? Yolun otuz metre ka
dar yukarsnda, aalar arasndan hastanenin klar grn
yordu.
Bir dakika durup dinlensek, dedi.
Yoruldun mu? diye kaygyla sordu Mary Sarojini.
Biraz.
Dnd, bastonuna yaslanarak pazar yerine bakt. Sokak
lambalarnn nda belediye saray , antsal bir bardak dolusu
ahududu erbeti gibi pembe pembe ldyordu. Tapnak kulesi
nin gsterili Hint biimi yontular seiliyordu -filler, olaanst
gs ve kalalaryla kadnlar, srayp hoplayan ivalar, sessiz
bir esrime iinde sralanm gemi ve gelecek Budalar. Aa
da, erbetle mitoloji arasnda kalan alanda kaynaan insanlar, ve
onlarn arasnda bir yerde ask bir surat, beyaz bir ipek pijama
vard. Geri dnse miydi? Yaplacak en akllca, en salam, en

307

salangan davran buydu. Ama iinden bir ses -Ranininki gibi

kk deil, tok, gr bir ses- Alak! Pis Alak! diye bar
yordu. Vicdan m? Deil. Ahlak m? Tanr korusun! Yine de,
grevinin zorunlu kld durumlar dnda gereksiz alaklk, k
tlk ve bayalk gzele tutkun biri olarak bulaamayaca ey
lerdi.
Haydi, artk gidelim, dedi Mary Sarojini.
Hastaneye girdiler. Danmadaki hemire onlara Susilann
mesajn iletti. Mary Sarojini derhal Bn. Raolara gidecek, Tom
Krishnayla birlikte geceyi orada geirecekti. Bay Famabyyse
hemen 34 numaral odaya gelmeliydi.
Buyrun, dedi hemire bir kapy aarak.
Will bir adm att. Derken, koullandrlm incelik tepkesi
otomatik olarak eyleme geti. Teekkr ederim, diyerek g
lmsedi. Oysa, rktc geree doru seke seke ilerlerken ii
sklyor, bunalyordu.
Solda son kap, dedi hemire. Artk iinin bama dnme
si gerekiyordu. Bundan tesini yalnzca gidebilirsiniz, diye ek
ledi, ardndan kapy ekerken.
Yalnz, diye yineledi iinden, yalnz -ve birden rkn gele
cek, karabasans gemile zdeleiverdi; Kanlmaz Ylg her
an her yerdeydi. Bu yeil badanal koridor, bir yl nce Molly
nin lm deinde yatt kk odaya giderken getii kori
dorun ta kendisiydi. Karabasan yineleniyordu. Ve Will, kanl
mazca, bile bile bu karabasan yaamaya gidiyordu, lm, bir
lm grnts daha.
Otuz iki, otuz , otuz drt... Kapy tklatt, yrek at
larn dinleyerek bekledi. Kap ald ve Kk Radhayla yzyze geldi.
Susila izi bekliyordu, diye fsldad gen hemire.
Will onun ardndan odaya girdi. Bir paravann ardnda, bir
lambann nda Susilann glgesi, yksek bir yatak, yastkla
rn stnde bitkin bir yz, bir deri bir kemik kollar, penele
mi eller arpt gzne. Bir kez daha Kanlmaz Ylg. rpe308

LIY\ rAAAC.

- -

rerek arkasna dnd. Radha ona ak pencerenin yannda bir

yer gsterdi. {Oturun gzlerini vumd -byle vanmakla- biL ana
kapatmak istemiti bilincini, ovsa budann anmsatt o iren
gemie dnmt.]^ Orada, o dier odada Mary halann yann
dayd" Daha dorusu, bir zamanlar Mary hala olan kiinin, ar
tk tammakta glk ektii yabancnn -Mary halann znde
var olan yardmseverlik ve yiitlikten haberi bile olmayan bi
rinin; ayrm yapmakszn herkesten nefret eden, hem de kansere
tutulmadktan iin, ac ekmedikleri iin, zamansz lme mah
km olmadklar iin nefret eden birinin. Bakalarnn salna,
esenliine duyulan bu irkin kskanln yamsina hnl, yaknmal bir acnma, kltc bir umutsuzluk doluydu kadn.
Neden ben? Neden benim bama geldi bunlar?
Ac ac yakman sesi duyuyor, yalarla slanm arpk yz
gryordu. Gerekten sevdii, btn kalbiyle sayg duyduu tek
insand halas. Oysa, hastalanp ktnde onu hor grmt
-hor grm ve ondan nefret etmiti.
Gemiten kamak umuduyla gzlerini at. Radha dimdik,
yere bada kurmu meditasyon yapmaktayd. Yatan baucundaki koltuunda oturan Susilada da ayn odaklam dinginlik
gze arpyordu. Yastktaki yze bakti; O da sakindi, lmn
donuk durgunluunu andran bir dinginlikleydi. Darda, bitki
leri rten karanlkta bir tavuskuu haykrd. Odada hkm s
ren sessizlik bsbtn derinleti, gizemle, dehet salan bir an
lamla doldu.
Lakshmi, Suila yal kadnn sska koluna dokundu.
Lakshmi,. diye yineledi sesini biraz ykselterek. l donuk
luunda yz ifadesizdi. vumamalsm.
Uyumamal m? Ovsa Marv Hala iin uvku -inelerin, ver
dii yapay uyku- anmann ye__jzihni saran korkularn at
yaralardan'tek ka yoluydu,.
o , , ,/
Lakshmi!
Yz canland.

309

Aslnda uyumuyordum, diye fsldad yal kadn. ok

zayf dtm. Dalp gidiyorum ite.
Ama burada olmalsn, dedi Susila. Burada olduunun
bilincinde olmalsn. Her an. Hasta kadnn srtna bir yastk
daha yerletirdi, sonra komodinin stnde duran amonyak ie
sine uzand.
Lakshmi amonya koklad, gzlerini aarak Susilaya bak
t. Ne denli gzel olduunu unutmuum, dedi. Dugald hep
ince beendi olmutur. Bir deri bir kemik yzde afacan br g
lmseme belirdi. Ne dersin Susila? dedi farkl bir sesle, Onu
bir daha grr myz? Yani, br dnyada.
Susila sessizce yal kadnn elini okad. Sonra birden yz
aydnland. Yal Raca olsa bu soruyu nasl sorard? dedi.
Acaba biz* (trnak a> trna kapat) br dnyada (trnak
a, trna kapat) onu (trnak a, trna kapat) grecek mi
yiz?'
Sen ne dersin?
Bence hepimiz ayn aydnlktan geldik, ayn aydnla d
neceiz.
Laf, diye dnd Will, laf, laf, laf... Lakshmi glkle eli
ni kaldrd, ve sularcasna komodinin stndeki lambay gs
terdi.
k gzme giriyor, diye fsldad.
Susila boynundan krmz earbm zerek lambann par
men glgeliinin stne sard. Acmasz beyaz k, Porter Ci
ni kzl yandnda Babsn karmakark yatann lo, scack
gl rengine dnt.
imdi daha iyi, dedi Lakshmi, Gzlenni kapatt. Uzun
bir suskunluktan sonra, Ik, dedi anszn, k. Yine geldi.
Uzun sre sustu. Ah, ne gzeli diye (ldad sonunda, ne
olaanst! Birden irkildi, dudan srd.
Susila yal kadnn elini avular arasna ald. ok mu
cann yanyor? diye sordu.
Ac eken ben olsaydm, canm ok yanacakt, diye ak

310

lad Lakshmi. Ama her naslsa, ac eken ben deilim. Ac bu

rada, bense baka yerdeyim. Bu moka ilacmm etkisine benzer
bir ey. Sanki hibir ey gerekte benim deil. Acm bile,
Ik hl duruyor mu?
Lakshmi ban olumsuzca sallad. yle geriye baknca,
ne zaman kaybolduunu sana dakikas dakikasna syleyebili
rim. Ac ekenin gerekte ben olmadm syler sylemez gidi
verdi..
Oysa sylediin ok doru ve olumluydu.
yle, ama konuuyordum, somut olan szcklere vuru
yordum. Salkl gnlerindeki kiiliini antran dikbal, yara
maz bir ifade belirdi Lakshminin yznde.
Yine ne geldi aklna? diye sordu Susila.
Sokrates.
Sokrates mi?
Hep dr, dr, dr-zehiri itikten sonra bile. Konumama
engel ol Susila. Kendi parltma kaplmama engel ol.
Hep birlikte Tepe istasyonunun yukarsndaki iva Tap
nana gittiimiz gn anmsyor musun? dedi Susila, bir ses
sizliin sonunda.
Sen, ben, Robert, Dugald ve ocuklar- anmsadn m?
Lakshmi anmsayarak, mutlulukla glmsedi.
zellikle tapman batsndaki grnm dnyordum denize doru grnm. Mavi, yeil, mor - ve bulutlarn mrek
kep lekesine benzer glgeleri. Ya bulutlarm kendileri
kar,
kurun, kmr, saten. Bunlar izlerken, sen bir ey sormu
tun. Anmsadn m Lakshmi?
Parlak Ikla ilgiliydi galiba.
Evet, Parlak Iklarla ilgiliydi, diye onaylad Susila. n
sanlar neden Zihni hep Ia benzetirler, diye sormutun. Gne
m grp, ok gzel bulduklarndan m Buda Zihnini tm
Parlak Iklarn en parlayla zdeletirirler? Yoksa, doduk
larndan bu yana bilinli, ya da bilinsiz olarak, Zihin kendini
Ik olarak aa vurduu iin mi gne m bylesine gzel

311

bulurlar? Sorunu ilk yantlayan ben olmutum dedi Susila, iin

iin glerek. O srada bir Amerikal Davrannn yaptn
okumakta olduumdan, durup dnmee bile gerek grmedim
- sana Bilimsel gr (trnak a, trna kapat) aktarverdim.
nsanlar Zihni (o her neyse) k sanrlaryla eletirirler, nk
birok gnbatm izlemiler ve bunlardan ok etkilenmilerdir.
Dugald ve Dr. Robert kar kmlard bu gre. nceliin
Parlak Ikta olduunu savunuyorlard. Herkes gnbatunlarna
baylr, nk gn batndan bize, ayrdnda olsak ta, olmasak
ta, srekli olarak varlmzn iinde, zaman ve uzayn dnda
varolan anmsatr. Sen de onlar desteklemitin, Lakshmi
anmsadn m? Demitin ki, Sana katlmak isterdim, Susila, n
k, ne de olsa u bizim erkeklerin hep hakl kmas doru
deil. Ancak, bu konuda kesinlikle onlar hakl. Elbet hakly
dlar, elbet ben yanlyordum. Ve elbet sen, soruyu sormadan
nce bile doru yant biliyordun.
Ben hibir zaman bir ey bilmedim, diye fsldad Laksh
mi. Yalnzca grebildim.
Bana Parlak I ilk kez nasl grdn anlatmtn,
dedi Susila. Sana bundan sz edeyim mi?
Hasta kadn bayla olurlad.
I ilk kez grdnde sekiz yandaymsn, diye an
latmaya balad Susila. Bir yapran stnde portakal renkli
bir kelebek kanatlarn ap kapyormu - ve birden Salt Bylesiliin gzkamattran I ikinci bir gne gibi kelebekten
yansm.
Gneten ok daha parlakt, diye fsldad Lakshmi.
Hem de daha yumuak. Parlak Ik bakann gzlerini ka
matrmaz. Haydi, o an grmeye al. Yeil yapran stnde
kanatlarn ap kapayan kelebek - ve birden o her yerde var
olan Buda Zihnine, gnei solduran Parlak Ia dnr. Ve
bunu grdnde sen ancak sekizindeydin.
Bunu hak etmek iin ne yapmtm ki?
Will, lmnden bir hafta kadar nce Mary halann ge3 12

inie dnd, yaz tatillerinin byk blmn birlikte geir

dikleri Arundel yaknndaki Regency bemi kk evde pay
latklar olaanst mutlu gnlerden sz ettii o geceyi anm
sad. Eek ars kovanlarm ate vc kirctayla dumana tutma
lar, yaylada, ya da kaynlar altnda yedikleri kr yemekleri,
Bognor'daki sosisli ekmekler, Maliye Bakam olacam bildiren
ingene falc, ok fazla glmelerine kzp, onlar Chichester Ka
tedralinden kovan kara cppeli, krmz burunlu zango. ok
glmtk, demiti ac ac, Mary hl, Fazla glmtk,..
imdi de. diyordu Susila, iva Tapnandan izledii
miz grnm dn. Deniz yzeyinde klar, glgeleri, bulut
lar arasnda mavi g dn. Onlar dn ve sonra salver
dncelerini gitsinler. Salver ki Dnce Yokluu dolsun zih
nine. Varlk Bolua, Boluk Bylesilie dnsn. Sutrada ne
er; Aydnlk, bo, kla btnlemi bilinciniz ne lr, ne
doar; nk o, deimez kla, Buda Arnitabha* ile zde
tir,
O, Ikla zdetir, diye yineledi Lakshmi. Oysa yine
her yer karard.
Karard,, nk kendini ok sokuyorsun, dedi Susila.
Karard, nk aydnlanmasn ok istiyorsun. Ben daha k
ck bir kzken bana ne derdin? Yava ol km, kendini zor
lama. Her eyi zorlanmadan yapmay renmen gerek. Zorlan
madan dn, zorlanmadan davran, zorlanmadan duygulan. Evet
ya, en youn duygular yaarken bile zorlama kendini. Brak,
kendiliinden olusun her ey, vc zorlanmadan yakla oluanla
ra.' O zamanlar akl almaz derecede ciddiye alrdm her eyi;
akadan anlamaz ukalann biriydim. Salver kendini, yava - al
dm en akllca tt bu. Neyse, imdi ayn eyi ben sana
(*) Arnitabha Buda: Ark lkeyi ynettii varsaylan Buda'mn ad.
Kendini kurtarmakla yetinmeyip, btn insanlar ve btn var
lklar kurtarmay amalayan stn iyilik ve sevecenlik ilkesini
simgeler.

313

tlyorum Lakshmi... Yava canm, zorlanma. lrken bile.

Can skc, uursuz, gsterili bir ey yok ki burada. Ne ssl
sylevler, nc titrek org ezgileri, ne de sala, Goethelie soyu
nan saygdeer kiiler. Ve elbet, ne tannbilim, ne fiziktesi. Yal
nzca lmn ve Parlak n gereklii. Syrl btn ykle
rinden ve ilerle. Her yanan bataklk, ayaklarna yapyor, seni
korkunun, acnmann, umutsuzluun batana ekmek istiyor.
te, bunun iin yavaa, ty gibi atmalsn admlarn. Yava
canm, parmaklarnn ucunda; tm ykleri brakm, her trl
engelden kurtulmu olarak.
Ik, dedi ksk ses, Parlak Ik. Burada, acnn yamsra,
acya karn.
Ya sen neredesin? diye sordu Susila.
Orada, kede. Lakshmi gstermeye alt, ama eli tit
redi, arafu stne derek hareketsizleti. Orada kendimi
gryorum. O da, benim burada yatan bedenimi gryor.
I da grebiliyor mu?
Hayr, k burada, bedenimin yannda.
Hasta odasnn kaps yavaa ald. Will kapdan yana
baknca, ufak tefek Dr. Robertin paravann ardndan geerek
glpembesi lo a ktn grd.
Susila kalkt ve yatan baucundaki yerini doktora verdi.
Dr. Robert oturdu, ne eilerek bir eliyle karsnn elini tuttu,
dier elini kadnn alnna koydu.
Ben geldim, diye fsldad.
Sonunda...
Telefon tellerinin stne bir aa devrilmiti. stasyonun,
yol dnda, evreyle tm balants kesilmiti. Arabayla bir
haberci yollamlard bu kez de araba yolda kalmt. ki saatten
fazla zaman yitirmilerdi bylece. Neyse, Tanrya kr, so
nunda gelebildim, diye aklamasn bitirdi Dr. Robert.
lmekte olan kadn derin derin gs geirdi, bir an gz
lerini aarak yanbamdaki adama glmsedi, sonra yine gzlerini
yumdu. Geleceini biliyordum.

314

Lakshmi, dedi doktor, sevecenlikle. Lakshmi. Par

m ak ularyla krk alnn okuyordu karsnn. Kk sevgiJim. Yanaklarndan yalar akyordu; ama sesi zntsn elevermiyordu ve gszlkten deil, gten kaynaklanan bir se
vecenlikle konuuyordu.
Artk orada deilim, diye fsldad Lakshmi.
O kede duruyordu, diye kaynbabasma aklad Susila.
Oradan yataktaki bedenine bakyordu.
Ama, artk geri dndm. Ben ve ac, ben ve k, ben ve
sen - hep birlikteyiz.
Tavuskuu bir lk daha att ve bu tropik gecede sessiz
lie e olan bcek vzltlar iinden, uzaktan uzaa, ama yine
de belirgin, neeli mzik sesleri, fltler, telli sazlar ve bir
davulun gmlemcsi duyuldu.
Dinle, dedi Dr. Robert. Duyuyor musun? Dansediyor3r.
Dansediyorlar, diye yineledi Lakshmi. Dansediyorlar.
Ty gibi hafif dansediyorlar, diye fsldad Susila, uar
gibi.
Mzik sesleri ykseldi, rahata iitilir oldu.
Sevgililerin Dans bu, dedi Susila.
Sevgililerin Dans. Robert, anmsyor musun?
Hi unutur muyum?
Doru, diye dnd Will, insan hi unutabilir mi? Uzak
tan uzaa duyulan bir baka mzii vc bir odann iinde bir
ocuun kulaklarna dolan can ekien kadnn kesik, belirsiz
soluklarn hi unutabilir miydi? Karlarnda, sokan kar ya
nnda bir evde birileri Mary halann en sevdii Brahms valilerin
den birini almaktayd. Bir-ki ve vc Bir-iki ve vc Bi-i-i-riki , Bir - ve Bir ve ki- ve Bir ve... Bir zamanlar Mary
hala olan o iren yabanc ilalarn sersemliini zerinden at
maya alarak gzlerini amt. Sar, bitkin yz son derece
irkin bir ifade kaplamt. Git, sustur unu, diye avaz avaz
barmt sert, yabanc ses. Derken, ktln, ekememediin

315

yerini umutsuzluk almt ve yabanc, o acnas, iren yabanchkrklarla sarslmaya balamt. Brahmsm valsi, btn reper
tuarnda sevgili Frankn en holand parayd.
Serin bir esinti, canl, parlak tnl mzikten birka nota
getirdi.
Elele danseden onca gen, dedi Dr. Robert. O kahka
halar ve tutku, yaln mutluluk. Tm burada, bir atmosfer gibi,
bir g alan gibi. Onlarn neesi ve bizim sevgimiz - Susilanm
sevgisi, benim sevgim iie birbirine g veriyor. Sevgi ve
nee seni saryor, sevgilim; sevgi ve nee seni Parlak In
erincine gtryor. Mzie kulak ver. Duyuyor musun, Lakshmi?
Yine dalp gitti, dedi Susila. Onu ayltmaya al.
Dr. Robert bitik bedene sarlarak kadn oturur duruma ge
tirdi. Lakshni'nin ba yana, omuzuna dt.
Kk sevgilim, diye durmadan yineliyordu doktor, K
k sevgilim.
Lakshminin gzleri krparak, bir an ald. Parlakla
yor, dedi zor duyulur bir fsltyla, parlaklayor. Cokulu
bir mutlulukla yz deiti.
Dr. Robert gzleri yal, glmsedi karsna.
Artk kendini brakabilirsin sevgilim. Krlam salar
okad. Sal kendini artk. Brak, dedi srarla. Bu zavall, yal
bedeni brak artk. Artk ona ihtiyacn yok. Syr onu zerinden.
Brak kirli amarlar gibi ylp kalsn burada.
kk yzde az araland, hrltyla soluk almaya balad.
Sevgilim, benim kk sevgilim... Dr. Robert smsk
sarld karsna. Haydi brak, sal kendini. Yal, yorgun bede
nini brak burada ve yoluna devam et. Git sevgilim, Ia git,
erince, Parlak In erincine git...
Susila cansz ellerden birini pt, sonra gen Radha'ya
dnd.
Haydi, gidelim, dedi kzn omuzuna dokunarak.
Radha meditasyonunu keserek gzlerini at, ayaa kalkt,.

316

sessizce, parmak ularnda, kapya yrd. Susila WiHi ar

d, ikisi birlikte Radhann ardndan odadan ktlar. Sessizce ko
ridoru getiler. Kapda Radha onlardan ayrld.
Yannda kalmama izin verdiin iin saol, diye fsldad.
Susila onu pt. Lakshmiyi rahatlattn iin asl ben
sana teekkr ederim.
WiII ve Susila giriten getiler, lk, koku ykl karanla
ktlar. Hi konumadan yoku aa, pazar yerine doru yr
meye baladlar.
Herhalde imdi, dedi Will, sonunda, duygulandn en
ucuzundan alayclk ve aalamayla yadsmaya alarak, bizim
hemire sevgilisiyle mathuna yapmaya komutur.
Aslna bakarsan, dedi Susila, hi bozuntuya vermeden,
bu gece nbeti var. Nbeti olmasayd bile, lm yogasndan
ak yogasna gitmesinin nc sakncas olabilir.
WiII hemen yant vermedi. Mollynin gmld gnn
gecesinde Babsle aralarnda geenleri anmsamt. Ak kart
nn yogas, istenmeyen ehvet dknl yogas, kendinden
nefret ede ede nefret edilesi eyler yapma yogas.
/
Tatszlk ettim, zr dilerim, dedi sonunda.
Babann izleri olmal. Bakalm onlan silmeyi baarabi
lecek miyiz.
Pazar yerini gemiler, kyden kan ksa yolun sonundaki
akla, cipin durduu yere gelmilerdi. Susila anayola karken
farlar kestirme yola sapan kk yeil bir arabay aydnlatt.
Bu saltanat arabanz deil mi?
Evet, o, dedi Susila. Raniylc Murugan gecenin bu
saatinde nereye gidiyorlard acaba.
Muhakkak bir halt kartracaklardr, diye tahmin yrt
t Wi!l. Derken, ani bir drtyle Susilaya Joe Adelhydcn
aracs olduunu, Ana Kralie ve Bay Babu ile yapt p r
tktan anlatt.
Yarn beni snr d etseniz yeridir, diye bitirdi yk
sn.
3 17

Fikrini deitirdiine gre, buna gerek yok, diye gvence

verdi Susila. Zaten, yaptn hibir .ey asl sorunu etkilemez.
Bizim dmanmz genci olarak petrol. Ha Gneydou Asya
Petrolleri smrm bizi, ha Kaliforniya Standart, ne farkeder.
cMurganla Raninin evirdii dolaplarn farknda mydnz?
Niyetlerini hi gizlemediler ki.
yleyse neden onlar banzdan atmyorsunuz?
nk Albay Dipa onlar hemen geri getirecektir. Rani,
Rendang Prensesidir. Onu smr d etmemiz yasal sava nedeni
saylr.
Baka ne yapabilirsiniz?
Onlar deitirmeye, bize ayak uydurmalarm salamaya
alr, mutlu bir son umut ederiz vc iler terr giderse, bunu
da kabullenmeye hazrlarz kendimizi. Bir suskunluk oldu.
Dr. Robert moka ilacn denemene izin vermi miydi? diye
Wille sordu. Will bayla onaylaynca da, Denemek ister miy
din? dedi.
Hemen mi?
Hemen. Elbet, btn gece uyank kalmaya aldrmazsan.
Hi aldrmam.
ok kt olabilirsin, diye uyard Susila. Moka ilac
insan cennete gtrd gibi, cehenneme de gtrebilir. Ya
da her ikisine birden, ay anda veya arclarda. Ya da (ans
lysan, veya kendini hazrlamsan) ikisinin- de tesine gidebi
lirsin. En sonunda da, tenin tesine, yani baladn yere d
nersin
buraya, Yeni Rothamsteade, gnlk yaama. Ama,
elbet bu arada gnlk yaam tmyle deimitir.
I

318

15
Bir, iki, , drt... Mutfakta saat on ikiyi vurdu. Zaman artk
varolmadna gre, ne samalk! Anlamsz, tedirgin edici an
sesleri sonsuza dek varolan bir Olgunun, saniyeler ve dakika
lar boyutunun dnda, gzellik, anlam, younluk, derinleen
gizem boyutunda srekli deiken bir imdinin orta yerinde
yankland.
Il l coku. Zihninin slklarnda szckler su kabar
cklar gibi ykseliyor, yzeye karak kapal gzkapaklarmn
ardnda atan, soluyan yaamn snrsz boluklarnda yokoiuyorlard. Il l coku. En iyi byle tanmlayabiliyordu onu.
nk o - bu zaman boyutunun dnda, yine de srekli de
iken Olgu
szcklerle iletilemez, olsa olsa deerinden yi
tirir, aslnn bir karikatrne dnrd. O yalnzca coku
deildi, ayn zamanda anlay, gerei kavrayt. Bilgi gereksin
meyen bir kavrayt. Bilgi bir bilen kii ve sonsuz eitlilikte
bilinenle bilinebiliri ierirdi. Oysa burada, kapal gzkapaklarmn ardnda ne izleyen, ne de izlenen vard. Yalnzca bln
mez btnle zdelemenin cokun gerei.
Ardarda anlamalarla parlaklaan k, derinleen bilin,
inanlmaz, dayanlmaz bir younlua ulaan coku, 'tanrm!
dedi iinden. Ah, Tanrm! Derken, ayr bir dnyadan Susila"
nn sesi duyuldu.
Olanlar bana anlatmak ister misin?
Will uzun bir sre ses etmedi. Konumak zor geliyordu.
319

'

Dilerse konuabilirdi. Ancak, szckler gereksizdi, anlamszd.

Ik, diye fsldad sonunda.
Sen de durmu, a bakyorsun, deil mi?
Ona bakmyorum, dedi Will, uzun uzun dndkten
sonra. Ben oyum. Ben oyum, diye vurgulad.
0nun varl kendi yokluuydu. William Asquith Farnaby- en sonunda ve znde, artk yle birisi yoktu. Sonda vc
zde yalnzca l l bir coku, bilgisiz kavray, snrsz, yar
gsz bilin iinde btnle zdelik vard. Besbelli, zihnin doal
durumu buydu. Ancak o profesyonel lm izleyicisinin, kendin
den tiksinen Babs tutkununun da varolduklar yadsnamazd; ya
o milyar birbirinden soyutlanm bilin, her biri, yznde
gzleri, iinde bir para drstlk olan herkesin oluru yads
madan edemeyecei karabasans evrenlerinin odanda soyutlan
m bilinler. Hangi uursuz tansk, zihnin doal durumunu
mutsuzluun, su eiliminin eytan Adalarna dntrmt?
Mutluluk vc kavray gkkubbesinde anmsanan kavramlar
ve gemi duygularn kalntlar gnbatmnda yarasalar gibi d
lleniyorlard. Aa, daha aa, koyulan dehete doru inen
Plotinus* ve Gnostiklerin**, Bir Olann ve onun trmlerinin
yarasa dnceleri. Derken, koyulan dehet, bir bir zde artk
varolmayan William Asquith Farnabynin grp duyduklarnn,
ekip ektirdiklerinin anlarna dntke, fke ve tiksinti ya
rasa duygulan.
Ancak, bu rpnan anlarn ardnda, evresinde, hatta iin
de coku, erin vc kavray gkkubbesi vard. Gnbatmnda
birka yarasa varm, ne kar, o korkun yaradl tans ter
sine dndkten sonra. Geveze yardll, zavall, gnahkr ben
(*) Plotinus: Yeni Platonculuun kurucusu. Evrende varolan hereyin Tanr'nn trm olduunu ve yine Tanr'ya dneceini
savunur.
(**) Gnostikler: Hristiyanln ilk dneminde tinsel gizleri ve yara
dl gizlerini bildiklerini savlayan bir dn akm. Saltk bil
ginin anlk sezilerle kavranabilecein i savunurlar.

.320

lii zlm, saltk zihne, doal durumunda, snrsz, yarg

sz, cokuyla l l, bilgi olmadan gerei kavrayan zihne
dnmt.
Burada k, bu anda k. Buras snrszd, imdi ise
srekliydi ve n dnda a bakan biri yoktu. Geree uya
nanla gerek, gerekle uyanklk birdi.
Sada biryerlerden, o dier dnyadan Susilann sesi bir kez
daha duyuldu.
Mutlu musun? diye soruyordu.
Parlak bir k dalgas tm dnce ve an rpntlarn si
lip sprd. Artk yalnz kristal saydamlnda bir coku vard.
Will, suskun, gzleri kapal, glmsedi ve ban edi.
Eckhart buna Tanr diyordu, dedi Susila. Tarif edilmez
lde esritici ve youn bir coku dnn. Onun ortasnda
Tanr srekli ldar, alev alev yanar,
Tanr ldar ve alev alev yanar.,. yle alas, yle g
ln biimde gerekti ki b szler, Will kahkahalarla glmeye
balad. Tutumu bir ev gibi Tanr, dedi oluk solua...
On drt Temmuz kutlamalar gibi Tanr. Ve hif kez daha
evren dolusu kahkahayla sarsld.
Yumulu gzkapaklarmn ardnda ltl bir okyanusu, ters
yz olmu bir avlan gibi yukar doru akyordu. Btnlkten
tam btnle, kiisel olmayandan mutlak, akn benlik dna
ykselerek alyordu.
On-drt-Temmuz Tanrs, diye yineledi ve avlann de
rinliklerinden son bir kavray kahkahas att,
Ya on be Temmuz? diye sordu Susila. Ya ertesi
bah?
Ertesi sabah yok ki.
Susila, olamaz dercesine ban sallad. Bu dediin NirVanaya* ok benziyor.
(*) Nlrvana: Bamllklardan, tutkulardan, yanlsamalardan kur
tulup uyanp aydnlanma sonucu ulalan i suskunluk, bar.
3 2 1 /2 1

Ne olmu yani?
Yzde yz Salt Ruh- bu ancak en kaarlanm meditasyon-koliklere gre bir ikidir. Bodhisattvalar* Nirvanalarm
eit llerde sevgi ve grev duygusuyla sulandrrlar.
Benim ikim daha iyi, diye diretti Wiil.
Daha lezzetli, demek istiyorsun herhalde, ite bunun iin
adam batan karr ya. Tanr bile onun ekiciliine kaplmadan
edememiti. yi ile ktnn ayrdmda olmama meyvesi... Na
sl da Tanrlara yarar bir lezzet, ne de stn bir mango! Tanr
milyarlarca yl yemiti bu meyveyi. Derken, anszn insan tr
kt ortaya ve iyiyle kt kavramlar olutu. Tanr da ok daha
tatsz bir meyveyle yetinmek zorunda kald. Sen az nce zgn
stn-mangodan bir dilim tattn, onun iin Tanrnn derdinden
anlarsn.
Bir iskemle gcrdad, etek hrtlar duyuldu, sonra da, ne
olduunu kartamad birtakm grltler. Susila ne yapyor
du acaba? Bu sorunun yantn bulmak iin gzlerini amas yeterliydi. Ama, bover, nc yaparsa yapsn canm. Bu alev alev
coku ve kavray avlannn dnda hibir eyin nemi yoktu.
stn-mangodan bilgi meyvesine adm adm geirmeye
alacam seni, dedi kadm.
Bir vzlt duyuldu. Slklardan bir kavray kabarc bi
lin yzeyine kt. Susila demin gramofona bir plak koymutu,
imdi de aygt alyordu.
Johann Sebastian Bach, dediini duydu kadnn. Sus
kunlua e yakn mzik; ve zenle dzenlenmi olmasna kar
n salt, yzde yz Ruha cn yakn mzik.
Vzlt yerini bir ezgiye brakt. Bir kavray kabarc da
ha frlad yukarlara; Drdnc Brandenburg Konertosuydu a
lan.
(*) Bodhisatva: Yalnzca kendi aydnlanmaya ulamakla yetinmeyfp, btn canl ve cansz varlklar da Nirvanaya ulatrmaya
and imi ve bu amaca ulamadka Nirvanaya girmeyi reddet
mi. kendini adam kimse.

322

Gemite pek ok kez dinledii Drdnc Brandenburg

Konertosuydu bu elbette - ama yine de ondan ok farklyd.
Bu Allegro
bunu ezbere bilirdi* Yani, onu daha nce hi
duymam olduunu bilecek denli iyi tanrd. Bu kez, bu yapt
dinleyen artk o, William Asquith Farnaby, deildi. Allegro ya
anan, byk Olgunun bir esi, l l cokunun hemen hemen
e deerde bir grnmyd. Ama, belki bunun da tesinde bir
eydi. Bir bakma ltl cokuyla zdeti; zel bir bilginin yar
dmyla kavranlan eylerin bilginin acl olmakstzn anlalmasyd; notalara ve tmcelere blnm, yine de zn koru
mu, ayrmam bilinti. Ve elbet, kimsenin iyeliinde deildi.
Ayn anda hem burada, hem orada, hem de hibir yerdeydi.
William Asquith Farnaby olarak yzlerce kez dinledii mzik
bamsz bir bilin olarak yeniden domutu. te bu nedenle,
onu ilk kez duyuyordu. Bamsz Drdnc Brandenburg Kon
ertosunun, kendi zel iyeliindeyken ayn mzikte grdn
den ok daha youn bir gzellii, ok daha derin anlaml
bir ierii vard.
Zavall aptal, diye alayc bir kabarck ykseldi iinden.
Zavall aptal, estetik dnda her alanda olumlu ol^n yadsmt. Oysa, bu tutumuyla, byk bir zlemle kabullenmek istedii
gzellii ve anlam derinliini de yadsm oluyordu. William Asquith Farnaby yalnzca amurlu bir szgeti - szerken insanlar,
doay, dahas sevgili sanatn silikletiren, pisleten, kltp ir
kinletiren bir szge. Bu gccc ilk kez mzikle bilinci arasnda
tm engeller kalkmt. Zihin ve ses, zihin ve anlam, zihin ve
ses dzeni arasnda mzii boan, ya da anlamszca akordu bo
zan ipe sapa gelmez kiisel tarihe gevezelikleri yoktu. Bu ge
ceki Drdnc Brandenburg, her benlik gibi bu zavall, olumlu
olan kabullenmek istemeyen (sanat alannda ise kabulleneme
yen) aptal benin de dolaysz, iten yaam deneylerinin zerine
rtt kiisel tariheden, elden dme kavramlardan, kklemi
aptallklardan arnm bir veri hayr, Tanrsal bir armaand*
Bu gecenin Drdnc Brandenburgu yalnzca benlik d, bir

323

bana varolan bir ey deildi; ayn zamanda, olmayacak bi

imde imdide srekli varolan bir Olguydu. Ya da, ( blm
den olutuu ve olaan devirde abd dikkate alnrsa, daha
da olmayacak biimde) srekli deildi. Metronom denetliyordu
her bir tmceyi: acak tmcelerin toplam saniyeler vo dakika
larla belirlenebilir bir zaman dilimi deildi. Evet, bir tempo
vard, ama zaman yoktu. Zaman yoksa, ne vard?
Sonsuzluk, demek zorunda kald Will. Akhbanda bir
insann, deil toplum iinde, kendi kendine bile sylemekten
ekindii pis fiziktesi szcklerden biri. Sonsuzluk, din kar
delerim, dedi yksek sesle. Sonsuzluk, dr, dr, dr. As
lnda hi te komik deil, diye dnd. Bu gece bu harfli
szck, o dier aza alnmaz harfli tabu szck denli so
mut bir anlam ieriyordu. Yine glmeye balad.
Neye glyorsun? diye sordu Susila.
Sonsuzluk, dedi Will, ister inan, ister inanma, bal gibi
gerekmi.
Harika! dedi kadn, beeniyle.
Will put gibi oturmu, dikkat kesilmi, kulaklar vc ie
dnk gzleriyle giriik ses dalgalarn, zamann dnda bir dz
lemde bir ardardalktan dierine iie akp duran uyumlu ve ede klan izliyordu. Ve bu eskimi, tandk mziin her tm
cesi, kendi denli yeni ve artc amlamalara doru ok kay
nakl bir pnar gibi fkran nccsiz bir gzellik amlamasyd.
Akm iinde akm solo kemann ak, iki fiavtann aklar,
harpsikordla yayl sazlar topluluunun trl eitli aklar. Hepsi
ayr, belirgin, zgn - yine dc her biri tme baml, her birinin
benlii, biletii btne olan ilikisiyle belirlenmi.
Tanrm! diye fsldad Will.
Srekli deikenliin iinde flavtalar tek bir uzun nota a
lyorlard. Tek frekansl, yaln, seik, yar saydam, olaanst
bo tek bir nota. Salt bir youn dnce (bir kabarck gibi y
zeye frlad bu szck) notas. te bir baka aypl esinsel sz
ck daha somut bir anlam kazanmt ve utanmakszm aza

324

alnabilirdi. Salt youn dnce, yansz, koulsuz, deer yarg

larnn dnda. Yukar doru alayan klarn iinde,, bel (ein
de, akn younlatrlm zihin olduunu anlatan Radhann ay
dnlk yz ve ayn Radhann Lakshminin yatann ayak ucun
da, yere bada kurmu, odaklam bir younlukta put gibi otu
ruu belirdi. Bu yaln, uzun nota Radhann szlerinin anlamy
d, onun sessizliiyle dile gelenlerin aka duyulabilir da
vurumuydu. Ancak, bu dnceli, dalgn nefesli sazn oluturdu
u tanrsal bolukla iie ve yanyana kemann zengin tns, gi
riik, tutkulu titreimleri de duyuluyordu, Her iki sesi - dalgn
kopukluk ve tutkulu ballk notalarn - harpsikordun tellerinde
alnan tiz, kuru bir ezgi a evreliyordu. Ruh ve sezgi, eylem
ve imgelem ve onlar evreleyen us.. Evet, mantkl dnce on
lar saryor, kavryordu, ama yalnzca dtan, mantn akla
may savlad yaantdan btnyle farkl bir yaant dzle
minden kavryordu.
^Tpk bir Mantksal Olgucu gibi.
Kim?
u harpsikord.
Zihnnin derinliklerinde o yce k ve S' Olgusu zaman
d bir boyutta sresizce alr, geliirken, slklarda tpk bir
Mantksal Olgucu, diye dnyordu Will. Plotinustan, Julie
de Lespinassedan sz eden bir Mantksal Olgucu.
Mzik yine deiti, keman zur, youn dnce notasn b
yk bir tutkuyla alarken, i lavtalar ballk temasn kaptlar vc
kopukluk makamnda almaya baladlar - ayr bir cevheri ayn
kalba sokmaa altlar. Bu arada, o gln ancak vazgeil
mez Mantksal Olgucu notalar arasnda bir ieri, bir dar hop
layarak dansediyor, somut gereklerle hi badamayan bir dil
le mzii aklamaya alyordu.
\Vill, bal gibi gerek Sonsuzluk iinde hu giriik ses dal
galarn dinliyor, giriik k sellerini izliyor ve tm grdkleri
vc duyduklaryla (orada, burada vc bolukta) zdeleiyordu.
Derken, anszn n nitelii deiti. Her trl zel, belirli bilgi
325

dnda bir kavrayn o ilk, belli belirsiz bilincinin giriik k

selleri srekliliklerini yitirdiler. Onlarn yerine ayrk ve belir
gin bir biimler ardkl
hl ayrmam varln ltl
cokusuyla ykl, ancak snrlanm, birbirinden kopmu, birey
sellemi biimler
beliriverdi. Gnei ve glpembe, sar ve
ak yeil ve mavi mineden sonsuz bir ltl kreler dizisi gizli
bir biim kaynandan kopup geldiler ve mziin temposuna
ayak uydurarak inanlmaz gzellikte vc karmaklkta takm yl
dzlar gibi dizildiler. Sanki, bilinli sslemeler, yaamla dopdolu
yldzlardan ilemeler oluturarak fkran bir pnardlar. Will
onlar izledike, onlar ve onlarn edei olan bu mzii yaa
dka yldz kmeleri boyutlu bir i-zay dolduran naklar
beziyorlar, zamann dnda bir nitelik ve anlam boyutunda dur
madan deiiyorlard.
Ne iitiyorsun? diye sordu Susila.
Grdklerimi iitiyorum, diye yantlad Will, Ve iit
tiklerimi gryorum.
Algladklarn neye benziyor?
Will uzun bir suskunluktan sonra yantlad kadm. Gr
dklerim, duyduklarm evrenin yaratlna benziyor. Ancak bu
yaratl bir anda olup biten bir ey deil. Duraksz ve srekli.
Durmakszn hilikten, boluktan bir eyin, bir yerin ya
ratlmas gibi
yle mi?
Evet, yle.
Baya ilerleme gsteriyorsun.
Gerekli szckleri daha kolay bulabilsc, sylendiklerinde
szckler biraz daha az anlamsz olsalar, Wi11 kadna bilgi d
kavrayn ve l l cokunun Johan Sebastian Bachtan bin
kat daha gzel olduunu aklard.
Sen de baya ilerleme var, dye yineledi Susila. Yine
de, daha on frn ekmek yemen gerek. Gzlerini amaya ne der-,
sin?
Will kesinlikle karyd buna.
Gereklerin gereini renme zamann geldi.>

Gerein gerei bu ite, diye homurdand Will.

Deil, diye inanca verdi Susila. u ana dek grdk
lerin, duyduklarn, zdeletiklerin yalnzca gerein ilk blm.
Artk ikinci blm de grmelisin. Grmeli ve sonra her iki
gerei bir araya getirerek gerein gereine varmalsn.
Onun iin, a gzlerini Will. yice a.
Tamam, tamam, dedi Will sonunda, iteksizce ve her an
bir felaket bekliyormuasna korkuyla at gzlerini. aydn
l baka trden bir d n etkisiyle soldu. Biimler pnar,
bilinli dizilimleri vc amal naklaryla rengrenk kreler yer
lerini canl akike benzer bir maddeden yontulmu, yaamla tit
reen sedef bir dl yatandan kan dikeylerin, kegenlerin,
yass dzlemlerin, yuvarlak silindirlerin oluturduu duraan
bir dzenlemeye braktlar. Will, gzleri ilk kez n ve rengin
gizemine alm kr bir adam gibi akn, anlamadan bak
yordu. Derken, Drdnc Brandenburgun yirmi kadar zamand notasnn ardndan bir aklama kabarc ykseldi bilin
cine. Birden, kk drtke bir masaya, masann ardnda bir
salncakl koltua, onun da ardnda beyaz badanal, bo bir
duvara bakmakta olduunu anlad. Bu aklama iini rahatlat
mt; nk, gzlerini amasndan, grdklerini tanmlamasna
dek geen sonsuzluk sresince olaanst gzel giz giderek iini
fiziktesi bir dehetle dolduran alev alev bir yabancla b
rnmt. Neyse, bu dehete salan esrar perdesi yalnzca iki
para eya ile bir duvard. Ama, bylesine sradan, byicsine
bildik eyler nasl bu denli olaanst olabilirlerdi? Elbette ola
mazlard; ama olmulard ite, olmulard.
Dikkatini kahverengi akikten yontulmu geometrik cisim
lerden sedefimsi fona evirdi. Buna duvar denirdi. Onun ya
ad duvar canl bir oluumdu; ekmek ve suyun sann etine
ve kanma dnmesi gibi, badana ve svann doast bir varla
- giderek daha grkemli, daha ltl olan bir Tanr bedenine dnmesiydi. Sz kabarcklarnn badana diye tanmladklar
eyden ise biimlendirici bir ruh, gizlendikleri yerden karak

327

tanrsal bedenin kutsal aydnlktaki tenini renklendiren uuk ama

youn, sonsuz ve uyumlu ton dizilen aryordu. Olaanst!
Harika! Baka tansklar, kefedilecek baka dnyalar da ol
malyd. Bam sola dndrd ve zerinde akam yemeini ye
dikleri mermer kapl byk masay grd. (Bu kez grdklerini
karlayan szckler hemen yzeye frlamlard.) Derken, youn
ve abuk, baka kabarcklar ykselmeye baladlar. Masa de
nen bu inanlmaz biim ve renk cmb gizemci bir Kbistin
yapt, Trahernelu ruhunu tayan, bilinli cevherler ve duygulu
nilfer ieklerinden tansklar resimleme yeteneine sahip esin
lenmi bir Juan Gris tablosu olarak dnlebilirdi.
Ban biraz daha dndrnce gz kamatran mcevher
ltlaryla irkildi. Hem de ne mcevherler! Yeni Kudsn du
varlarndaki tulalar gibi stste dizilmi l l yakutlar, yass
elmalar, topazlar, safirler, Iapis Jazuliler. Derken - bu kez bata
deil de sonradan - szck geldi. nce mcevherler, renkli cam
dan pencereler, cennetin duvarlar vard. Ancak imdi, sonunda
Kitaplk szc kmt bilin yzeyine.
Will mcevher-ktaplann stne doru baknca kendini tro
pik bir grnm iinde buluverdi. Neden? Nerede? Derken, oda
ya ilk girdiinde (ki, bu bir baka varolu dzleminde olmu
tu) kitapln stnde byk, zevksiz bir suluboya grm oldu
unu anmsad. Kum tepecikleri ve palmiyeler arasnda geni
leyerek denize kavuan bir nehir az ve ufuk izgisinin stnde
uuk mavi g kaplayan kocaman bulut kmeleri. Zayf sz
c slklardan kopup geldi. Besbelli olduka yeteneksiz bir
amatrn elinden kmt bu resim. Ama, artk bunun nemi
kalmamt, nk grnm bir resim olmaktan km, resmedi
len nesnelere dnmt: gerek bir nehir, gerek deniz, g
nete kzm gerek kumlar, gerek bir ge kar gerek pal
miyeler. Sonuna dek gerek, mutlak gerek. Ve gerek denize ka
ran gerek nehir Tanryla kucaklaan kendi varlyd. Tr
nak iinde Tanr" m? diye soruturdu alayc bir kabarck.
Yoksa yenilikilerin dudak bktkleri Tanr! m? Will ba

328

n sallad. Yalnzca Tanr, diye yantlad bu sorular - insann

inanas gelmeyen, oysa u anda su gtrmez biimde karsnda
duran Tanr. Ancak, nehir hl bir nehirdi, denizse Hint Okya
nusu. Allanp pullanm bir baka ey deil. Kesinlikle kendile
riydiler. Yine ayn kesinlikle Tanrydlar.
imdi neredesin? diye sordu Susila.
Ban ondan yana evirmeden cevap verdi VVill. Cennet
teyim herhalde. Resmi gsterdi.
Sen hl m cennettesin. Ne zaman yere ineceksin?
amurlu slklardan bir an kabarc daha ykseldi. ok
daha youn, katk bir ey. Yuvas bilmemnenin olan bir
ey, diye alntlad.
Evet, ama Wordsworth insanln durgun, hznl ezgi
sinden de sz etmiti.
Allahtan, dedi Will, bu resimde hi insan yok.
Hayvan bile yok, dedi Susila, glerek.
Yalnzca bulutlar ve masum grnl sebzeler. Onun
iin biraz da yere baksan iyi olur.
VVill yere bakt. Tahta demelerin damarlar bir rmakt
ve b, rmak kutsal dnya yaamnn girdaplanarak akan bir
izgesiydi. izgenin ortasnda, sandaletinin bantlar altnda plak
ve antsal bir yontunun fener nda bcliriveren mermer aya
gibi artc biimde boyutlu, sol aya duruyordu, Tahtalar,
Damar, Ayak - abucak dilinin ucuna geliveren szcklerin
ardndan hem anlalmaz, hem de akl almaz biimde apak,
anlalr giz, gznn iine bakyordu. Ve VVill bu gizi, duyum
sanan nesneler vc anmsanan adlara karn ll ak bulunduu
bilgi d kavrayla anlyordu.
Birden, gz ucuyla hzl bir hariket grd ve cokuyla
kavraya almann ayn zamanda dehete ve anlayszla,
akl erdiremeyie dc almak olduunu farketti* Yrei, gs
kafesine kapatlm, acyla kvranan yaban bir yaratk gibi onu
sarsan bir iddetle rpnmaya balad. Kanlmaz Ylgyla
karlaacandan emin, ban evirip bakt.

329

Tom Krishnann evcil kertenkelelerinden biri, diye ak

lad Susila, onu yattrmaya alarak.
Ik her zamanki kadar parlakt, ama parltnn nitelii
deimiti. Yaratn srtndaki her bir gri-yeil puldan, cams
gzlerden, bir yrek gibi atan krmz boazdan, yark azdan,
burnun zrhl kanatlarndan eytans bir ktlk yayl
yordu. Will ban evirdi. Bouna. Bakt her eyde Kanl
maz Ylg kor gibi parlyordu. Gizemci Kbistin resimleri - kt
lk yapmaktan baka bir ie yaramaz karmak makinalara d
nmlerdi. inde Tanryla btnletii tropik grnm - im
di en bayasndan bir Viktorya devri yalboya taklidi, Cehen*
nemin ta kendisiydi. Raflarnda mccvher-kitaplar binlerce mum
luk karanlkla parldyorlard. Ve bu cehennem talar yle de
ersiz, yle bayaydlar ki! Altnlarn, incilerin, deerli talarn
yerinde Noel aac sslemeleri, plastiin ve yaldzl tenekenin
s parlts vard. Her ey yine capcanlyd, ancak ucuzcu bir
maazann en dknt mallarla dolu tyler rpertici bodrumu
nun canllyla. Ve bu, diye dorulad mzik, Tm gl Tan
rnn durmakszn yarattdr - harcalem renliklerle tka basa
dolu bir evrensel Ucuzluk Merkezi. Bayaln irenlii ve
acnn irenlii, acmaszln, aptalln, kt niyetin irenlik
leri.
Evlerde yaayan o zararsz, kk kertenkelelerden deil
bu, dediini duydu Susila'nn. Dardan gelme hantal bir ya
banc, bir kancmici. Elbet, aslnda kan emdikleri falan yok.
Yalnzca boazlan krmzdr vc heyecanlandklarnda yzleri
mosmor kesilir. Bu sama ad bundan almlar. Bak! Yrmeye
balad!
Will bir kez daha yere bakt. Doast gereklikle kap
kara, bo bo bakan gzleriyle, yrtc azyla, yere l donuk
luunda uzanm gvdesi ve krk gibi inip kalkan kan krm
zs boazyla pullu ylg ayann on be santim kadar yaknn
dayd.

330

 A v n

grd,

dedi

Susla,

Soluna,

h a ln n

k e n a rn a

bak.
Will bakt.
Gongylus gongyloldes, diye srdrd Susila. Anmsa
dn m?
Evet, anmsaman. Yatann ayakucuna konan peygamber
devesi. Ama bu olay baka bir varolu dzleminde olmutu.
O zamanlar yalnzca acaip bir bcekti grd. imdiyse ift
lemekte olan, iki buuk santim boyunda bir ift tyler rpertici
canavar gryordu. Mavimtrak, solgun derilerinin altnda pembe
damarlar vard; rzgrda ieklerin tayapraklar gibi rpnp
duran kanatlar ulara doru moraryordu. iek gibiydiler. Yi
ne de bceksi yaplar belirgindi. Derken, ieksi renkleri de
bir deiim geirdi. Titreen, rpman kanatlar dknt dolu
bodrumda canl renklere boyanm iki aygtn uzantlar oluver
di, kendileriyse canl birer karabasan modeli, birer minyatr
iftleme makinas... Derken kaabasans makinalardan biri,
dii olan, uzun bir boynun ucunda sallanan patlak gzl, koca
azl yass kafasn dndrd ve (Aman Tanrm!) erkek nakinann kafasn yemeye balad. nce, patlak gzlerden birini
bir srta oyuverdi. Sonra da mavimtrak yzn yarsn. Kafa
dan arta kalanlar yere dt. Gzlerin ve koca enelerin ykn
den kurtulan uzun boyun lgnca sallanmaya balad. Dii makina kanayan boyuna atld, onu yakalad ve basz erkek hi
istifini bozmadan Afi od itin kollarnda Arcs roln srdrrken,
titizlikle ve dzenle inemeye balad.
Will gz ucuyla bir baka hareket daha sezdi, hzla ban
evirdi ve ayana doru srnen kerkenteleyi grd. Yaklayor,
yaklayordu. Dehet iinde gzlerini kard. Bir ey dedi
ayak parmaklarna, sonra ayann stn gdklad. Gdklanma
durdu; ancak ayann stnde bir arlk, kuru, pullu bir doku
vard. lk atmak istedi, sesi kmad; yerinden frlamak
istedi, kaslarna sz geiremedi.
Zaman dndan gelen mzik son blme, Prestoya gel-

331

miti. Hzla yrye geen ylg, ssl psl karnaval giysi

leriyle dans aan ylg.
Ayann stnde, atp duran boaz dnda l gibi
yatan pullu ylg donuk gzlerini avma dikmiti. Canl karaba
san modelleri birbirine kilitlenmi, rzgrda savrulan iekler
gibi titreiyorlar, ezamanl lm ve iftleme straplaryla tit
reme nbetine tutlmuasna sarslyorlard. Sresiz bir yzyl
geti; canl lm dans notadan notaya akp duruyordu. WH
anszn derisinde kk penelerin trmalaym duydu. Kancmici yere inmiti. Uzun bir mr boyu yerde ylece, hareketsiz
yatt. Derken inanlmaz bir hzla tahtalarn zerinden halya
atld. Yark gibi azn almasyla kapanmas bir oldu. Gl
enelerin arasndan dar sarkan mor br kanat ucu esintide bir
orkide yapra gibi rpnyordu; bir ift bacak bir an lgnca
tepindi, derken gzden kayboldu.
Will rpererek gzlerini yumdu; ama kanlmaz ylg alg
lananlarla anmsananlar ve dlenenler arasndaki snr am,
ardndan geliyordu. indeki ktan satlan renk renk klarn
aydnlnda bitmez tkenmez yaldzl teneke bcekler ve prl
tl srngenler bir karabasan kaynandan karak soldan saa*
yanlamasna sra sra geiyorlard. Milyarlarca gongylus gongyloides, saysz kanemiciler. Avlayarak vc avlanarak
sonsuza
dek. Dier yandan Drdnc Brandenburgun biti Prestosu ke
manlarla, fltlerle, harpsikordla, hoplaya zplaya zamanszlk
iinde ilerliyordu. Ne de neeli bir rokoko lm mar! Sol, sa;
sol, sa; sol, sa... Acaba alt bacakllarn yry komutu na
sld? Derken, birden yryenler alt bacakl olmaktan kt
lar; ift bacakl oluverdiler. Bceklerin sonsuz saflar bir anda
sonsuz asker sralarna dnmt. Savatan bir yl nce Ber
lin'de grd Naziler gibi uygunadm yryorlard. Binlerces
ellerinde bayraklar, cehennemsi kta, zerine projektr tutul
mu dklar gibi parlayan niformalaryla geiyorlard. Bcek
ler denli sayszdlar ve her biri bir makina kadar amaz, bir
gsteri kpei denli uysal, yryordu. Ya yzleri, ya yzlerri

332

Alman haber fi timlerinde yakn ekimlerini grd yzler ger

ek, capcanl ve boyutlu olarak simdi yine karsndaydlar.
Hitlerin koca azl, lk la yrtman yz. Vc dinleyici
lerin trl eitli yzleri. Her eyi yutmaya hazr aptallarn ablak,
bn suratlar. Falta gibi alm gzlerle uyurgezer suratlar.
Kuzeyli meleklerin sonsuz mutluluk dleriyle kendinden gemi
yzleri. Barok ermilerinin esrik yzleri. Orgazmn eiinde sev
gililerin yzleri. Tek Halk, Tek Yurt, Tek nder. Kaynaan bir
bcek ouluyla btnleme. Samaln ve iblisliin bilgi d bo
yutta kavranmas. Derken filim kameras saf saf askerlere, gama
l halara, bandolara, krsde haykran ipnotizmacya evril
miti. Vc imdi, bir kez daha i nn aydnlnda kahverengi,
bceksi askerler rokoko ylg mzii eliinde sonsuza dek geit
yapmaktaydlar. leri, Nazi askerleri; ileri, Hristiyan askerler; ileri
Marksistler ve Mslmanlar, ileri her trl seilmi insanlar;
Hallar, Kutsal Savalar. Yoksunlua, acmaszla, lme do
ru, Mar! Vc birden Will, nnden uygu nadim geip gidenlerin
hedeflerine vardklarnda ne olacaklarn grd Kore amur
larnda binlerce ceset, Afrika llerine yaylm p ynlar.
Derken, (grnt, beklenmedik, sersemlctici bir abuklukla dur
madan deiiyordu) derken, yalnzca birka ay nce Cezayirde
bir iftlik evinin avlusunda grd boazlar kesilmi, koku
mu, zerlerine sinek m, srtst yatan be ceset geldi
gznn nne. Ve imdi, yirmi yllk bir gemiten bir baka
ceset, St. John ormannda, yalancmermer bir evin molozlar
arasnda rlplak ve l bir yal kadn belirdi. imdi dc,
kendi gri-san yatakodas, dolap kapandaki aynada iki soluk
bedenin, Mollynin cenaze treninin anlaryla Stuttgart radyo
sunda alnan Wagncr mziinin eliinde delicesine iftleen
kendisinin ve Babsn yansmalar.
Grnt yine deiti ve Mary halann yaldzl yldzlarla,
ss fenerleriyle donanm yz bir an neeyle glmsedi, derken,
gzlerinin nnde, pe dnmesinden nceki o son korkun
haftalarda halasnn yerini ala kt huylu, szldanp duran ya

333

bancnn yzne dnt- Il l sevgi ve iyilik derken bir

perde ekilir, bir pancur kapatlr, kitte bir anahtar dner
ve olanlar olur. Mary hala mezarndadr, Willse hcre hapsine
vc sabahn birinde lme mahkum, zel hcresinde... Dkn
tler arasnda strap. Noel aac sslemeleri arasnda armha
gerili. Darda ya da ierde, bakarken ya da kapal gzlerle,
hibir ka yoktu. Kurtulu yok, diye fsldad vc szler
inancn durmadan yaylan, giderek dibe batan, ktln, ba
yaln derinliklerinden anlamsz aclarn cehennemine doru
alan korkun bir geree dntrd.
stelik bu strap yalnzca nedensiz ve anlamsz olmakla
kalmyordu, (bu gerek, bir anlama gcyle dodu iine);
stste birikiyor, sonsuzca srdryordu varln. Kesin ve r
ktc bir gerek vard karsnda; ayn Mollyye, Mary halaya
ve herkese geldii gibi ona da gelecekti lm. Evet o da le
cekti, ama iini bulandran bu tiksinti, bu korku, pimanln
vc kendinden nefretin yaralan hi bitmeyecekti. Ac ve strap,
anlamszlmca lmsz, sonsuza dok srp gidecekti. nsan her
bakmdan acnas, glnesi biimde lmlyd. Ancak, ektii
aclar bakmndan lmszd. nsann Ben dedii u kck
pht sonsuza dek ac ekecek, lmden sonra bile aclan srp
gidecekti. Yaamn ektirdikleri, lmn ektirdikleri, dknt
ler bodrumunun olaan straplar vc en sonunda, teneke ve plas
tik cehenneminde armha gerili. Tm bu aclar yanklana, yan
sya, durmadan byyerek sonsuza dek varolacaklard. stelik
aclarnz kimselere iletemezdiniz, onlarla babaa, yapayalnz
dnz. Varoluun bilincine varmak, aym zamanda^ srekli yal
nzln bilincinde olmak demekti. nsan Babsm misk kokulu
ak deinde de, kulak arsyla, krlan kolunun acsyla, son
ldrc kanseriyle, dahas, acnn bitimine ulatn sand
anda, onun lmszlyle karlamann dehetiyle yapayalnz
olduu denli yalnzd.
Birden mzikte yeni bir gelimenin ayrdma vard. Tempo
deimiti. yice yavalamt. Rallentando. Son. Herkes iin

334

her eyin sonu. Kvrak lm dans yryenleri uurumun eiine

dek getirmiti. imdi en uta sendeliyorlard. Rallentando, rallcntando. lm d, lme d. Derken, amaz bir za
manlamayla kanlmaz bir biimde, beklenen iki akort - sonun
habercisi beklentili dominant ve dn olmayan sonun yksek
tnl net vurgusu - duyuldu. Sonra bir czrt, sert bir krt ve
sessizlik. Ak pencereden uzaktan uzaa kurbaalar, bceklerin
tiz, tekdze, sinir trpleyen seslerini duyuyordu. Yine de, an
lalmaz bir biimde, mutlak sessizlik hkm sryordu odada.
Sesler, bir kehribar kitlesinin iine hapsolmu sinekler gibi,
deitiremedikleri, yokcdemedikleri, tmyle yabanc kaldklar
bir sessizliin iine gmlmlerdi. Sessizlik sresiz uzad, yo
unlat, koyuldu. Pusuda sessizlik, kendinden nce gelen ty
ler rpertici kvrak lm dansndan ok daha uursuz, rktc,
sinsi, avn gzleyen sessizlik. Mziin onu eiine srkledii
uurum buydu ite. Uurumun eiine gelmi, imdiyse bu kor
kun ve sonsuz sessizlie yuvarlanmt.
Bitmez tkenmez strap, diye fsldad. stelik ne
derdini anlatabilirsin, ne de haykrabilirsin.
Bir iskemle gcrdad, ipek hrdad, yznn nnde
hareketin esintisini, bir insann varln duydu. Kapal gzleri
nin ardnda Susilann nnde diz ktn sezdi. Bir an
sonra, kadnn ellerini hissetti yznde yanaklarnda avular,
akaklarnda parmak ularn.
Mutfakta saat prr etti, derken almaya balad. Darda,
bahede serin bir esinti zaman zaman fsldamaktayd yapraklar
arasnda. Bir horoz tt, bir an sonra uzaklardan onu yantlayan
bir t duyuldu. Hemen ardndan bir t, ve bir t daha.
Sonra bu yantlara yantlar ve onlar da yantlayan baka t
ler... Diklenmeye kar diklcniin, gzpeklie kar gzpekliin kontrapuan. Derken deiik bir ses katld koroya. Konuabi
len, ancak insan olmayan bir ses. Dikkat. diye bard, horoz
tleri, bcek vzltlar arasnda. Dikkat. Dikkat. Dikkat.
Dikkat, dedi Susila; ve parmaklar VViUin alnna yksel

335

di. Yumuak bir dokunula kalarndan salarna, akaklarn

dan alnnm ortasna doru devinmeye baladlar. Yukar, aa,
ileri geri, zihnindeki kaslmalar yattrarak, aknlk ve ac k
rklarn dzelterek. Buna dikkat. Ve yanaklarnda avu
larn, kulaklarnn stnde parmaklarn basnc artt. Buna*
diye yineledi. Bu ana. Ellerimin arasnda yzne. Basn
azald, parmaklar yeniden alnn okamaya baladlar.
Dikkat. Horoz tlerinin kontrapuanlar arasnda uyar
srarla yineleniyordu. Dikkat. Dikkat. Dikkat. Dik... insanlk
d ses, szcn orta yerinde susuverdi.
Susilann elleri arasndaki yzne mi dikkat? Yoksa iinde
alev alev yanan cehenneme, stne en yaldz ve plastik
seline, bayalklarn saldrs arasndan grnen, bir zamanlarn
Mollysi p ynna, u genelev aynasna, amurlara, tozlara,
molozlara bulanm saysz llere mi dikkat? te yine bura
dayd milyonlarca kertenkele ve Gorgytus gongytoides ve yine
uygunadm gemekteydi Kuzeyin Melekleri, esrik, dikkat kesil
mi yzleriyle.
Dikkat, diye barmaya balad evin karsnda bir yer
lerde bir papaan. Dikkat.
Will ban sallad. Peki, neye dikkat?
Buna. Ve Susila trnaklarn batrd alnna. Buna. Bu
raya ve bu ana. Hem, bu ac ve strap denli romantik bir
ey deil. Yalnzca trnaklarn bat. Daha ktii bir ey ol
sayd bile, hi deilse sonsuz, srekli olmayacakt. Hibir ey
sonsuz ve snrsz srekli deildir. Belki, yalnzca Buda Zihni.
Eller kmldad, artk trnaklar deil, yalnzca parmaklar
deiyordu alnna. Parmak ular kalarnn stnden aa ine
rek gzkapaklarmn stnde durdular. Will bir an iin lmcl
bir korkuya kapld. Yoksa kadn gzlerini mi oyacakt? lk
kukulu harekette ban arkaya atarak ayaa frlamaya hazr,
gerilerek bekledi. Ama hi bir ey olmad. Yava yava korkusu
yatt; bu scak, beklenmedik, tehlikeli armlar uyandran
dokunua tmyle uyank, sessizce oturdu. Bilinci yle keskin

336

ve gzleri kolayca incinebileccinden, dikkati yle youndu ki*

iindeki , ya da onun ortaya kartt irenlikleri grecek
hali kalmamt.
Dikkat et, diye fsldad Susila.
Dikkat etmemek zaten olanakszd. Yumuaklklarna, sa
knganlklarna karn kadnn parmaklar bilincinin en duyarl
noktalarna dek ilemilerdi. Ve bu parmaklar yle hayat doluy
dular! yle garip, i gcklayc bir s yayyorlard ki!
Ayn elektrik akm gibi! dedi aknlkla Will.
Neyse ki, dedi Susila, teller bir mesaj iletmiyor. n
san birine dokunur, bu dokunutan kendisi de etkilenir, duygula
nr. Tam bir iletiim vardr, ama iletilen yoktur. Yalnzca bir
insandan dierine akan yaam gc, hepsi budur. Bir an du
raksad. Will, bilmem farknda msn ama, burada oturduu
muz bunca saat boyunca, - senin andan, bunca yzyl, bunca
sonsuzluk boyunca - bana bir kez olsun bakmadn. Bir kerecik
bile. Greceklerinden mi korkuyorsun?
Will soruyu kafasnda yle bir tartt ve sonunda ban
edi. Belki de neden bu dur, dedi. Belki beni balayacak, ey
lemlere, kararlara itecek bir eyler grmekten ekinmiimdir.
Onun iin de Bach'a, kr resimlerine, Boluun parlak
na sarldn.
Evet ya, doyasya izlememe engel olduun Parlak Ia,
diye yaknd Will.
nk, Gongylus gongyloides'ten ve (bazan ok daha
zor olmasna karn) insanlardan yansdn grmedikten sonra
Boluun Parlak I hibir ie yaramaz, dedi Susila.
nsanlardan yansdn grmek daha m zor? Saf saf di
zilmi askerleri, aynada yansyan plak bedenleri, amura bat
m lleri dnerek ban sallad. Zor deil, olanaksz!
Yo, hayr, olanaksz deildir, diye diretti Susila. Boluk
demek Karuna demektir. Evet, Boluk aydnlktr, ama ayn za
manda sevecenliktir. Agzl meditasyoncular sevecenlie bo
verip yalnzca aydnln peinde koarlar. Yalnzca iyi olan n

337/22

sanlarsa sevecen olmaya alrlar, ama aydnlanmaya bo ve

rirler. Her zamanki gibi btn i her iki dnyay en iyi biimde
birletirmektir. Artk, diye ekledi, gzlerini a ta bir insann
gerekte neye benzediini gr.
Parmak ulan gzkapaklarndan alnna ktlar, oradan
akaklarna, yanaklarna, enesinin iki yanna doru kaydlar.
Bir an sonra Will kadnn parmaklarn kendi ellerinde duydu;
Susila iki elini avularnn arasna almt.
WiII gzlerini at ve moka ilacn aldndan beri ilk kez
dosdoru yzne bakt kadnn.
Aman Tanrm! diye fsldad sonunda.
Susila gld. ok mu berbat? diye sordu.
Ama ortada glnecek bir ey yoktu. Will sabrszca bam
sallad ve kadna bakmay srdrd. Elmack kemiine vuran
incecik bir k ayas dnda yzn sa yan ve gz ukurlar
glgeli ve gizemliydi. Yzn sol yanysa canl, altlns, scack
ldyordu- ne somut, doatcsi parlak karanln baya, tyler
rpertici kor kzl, ne de uzaklarda kalan sonsuzluun o ilk
afanda kapal gzlerinin ardnda beliren ve daha sonra gz
lerini atnda mcevhere dnm kitaplarda, gizemci Kbistin resimlerinde, geree dnen peyzaj resminde grd co
turucu akkordu bu yzn . u anda grd, kartlarn
ayrmaz btnl, karanlktan salan k, n yreinde
karanlkt.
Gne deil, dedi en sonunda. Gzelim renkli camla
ryla Chartres Katedrali de deil. Ne de o cchennemsi dkn
t bodrumu. Hepsinin karm. Sen yine de sensin, bense be
nim ve sylemesi gereksiz, ikimiz de tmyle farklyz ayn za
manda. ^embrandm elinden kma sen ve ben, hem de be
bin kere Rembrand. Bir an sustu, sonra az nce syledikleri
ni onaylarcasma ban eerek, Evet, yle, diye srdrd.
Gne, Chartres Katedraline, katedralin renkli camlar da d
knt dolu bodruma dnr. Bu bodrum hem ikence odas,
hem toplama kamp, hem dc yaldzl aa sslemeleriyle dolu
338

bir tabutluktur. Derken, dkntler bodrumu gerisin geri d

ner, Chartres ve bir dilim gne n toplar yolda ve buna
dnr - Rembradn elinden kma sana ve bana. Sen bundan
bir ey anladn m?
Elbette, bence ok anlaml.
Ancak Will kadnn szlerini dinlemiyordu bile, onun y
zn incelemeye dalmt. ylesine inanlmaz bir gzelliin var
ki, dedi sonunda. nanlmaz lde irkin olsaydn bile bir
ey farketmezdi aslnda; nk# yine de be bin kere Rembradn
elinden kma olurdun. Gzelsin, olaanst gzel, diye yine
ledi. Ama seninle sevimek istemiyorum. Yo, doru deil bu.
Seni istiyorum, hem de ok. Ama hi sevimesek bile bir ey
deimez. Yine severim seni
hem de gerek bir Hristiyan
gibi. Sevgi, dedi, sevgi... Bir aza alnmaz szck daha.
Sevmek, Sevimek bunlar tamam. Ama yaln sevgi
bu bir trl kendime yediremediim pis szcklerdendi. Oysa
imdi, imdi... Glmsedi, yavaa ban sallad. ster inan,
ister inanma, artk "Tanr Sevgidir* deyiinin ne anlama geldiini
biliyorum. Deli samas! Ama yine de doru. Bu arada, bir
de senin u olaanst, nefis yzn var. Daha yakndan ince
lemek iin ne eildi. Bir kristal kreye bakar gibiyim, dedi
inanmazlkla. Her an deiiyor. Neye benzediini dnyada bi
lemezsin.
Oysa, Susila biliyordu. Unutma, dedi, ben de yaadm
bu deneyi.
insanlarn yzlerine de baktn m?
Kadn ban edi. Aynada kendi yzme baktm. Ve el
bet, Dugaldn yzne. Son kez birlikte moka ilac aldmzda
bizi grmeliydin! Dugaid nce olmayacak bir mitolojinin kah
ramanna benzediydi- zlandada bir Kzlderili, ya da Tibette
bir Viking kahramanna. Derken, durup dururken Maitreya Bu
da* oluverdi. Hem de ak, seik, su gtrmez biimde Maitreya Buda. O ne grkemdi! Hl gzlerimin nnde...
<*) Maitreya Buda: ilerde gelecei mjdelenen kurtarc Buda.

339

Susila birden sustu ve Will, yreinde yedi haner, ete

kemie brnm Yoksunluk Acsn buldu karsnda. Kara
gzlerde, dolgun dudakl azn kelerinde acnn izlerini grd
ve yrei burkularak, kadnn yrek yarasnn neredeyse lm
cl olduunu ve hl ak, hl kanamakta olduunu anlad.
Ellerini smsk tuttu. u anda hibir ey avutamazd kadn, ne
szckler, ne beylik felsefe yalnz, paylalan dokunuun gi
zemi, yalnz elden ele iletilen sonsuzluk.
Gemie dnveriyor insan, dedi Susila sonunda. yle
kolay, yle sk dahveriyorki gemiine. Derin bir soluk ald
ve omuzlarn dikletirdi.
Wiirin gzlerinin nnde kadnn yz, tm bedeni bir
kez daha deiti. Bu ufack tefecik insan her tr acya kafa tu
tabilecek bir i gle doluydu; yazgnn yreinde aabilecei
tm haner yaralarna kar direnecek bir iradeyle. Soukkanll
yla, kararllyla insann gzn korkutan bir kt tanra,
Circe almt yerini Gz Yal Meryem Anamzn. Kar konul
maz bir tatllkla kuulardan, Katedralden, bulutlardan ve dur
gun sulardan sz eden yumuak sesin anlar t Wjirin
bilincine. Ve bunlar anmsadka, nndeki yz, yengi gururuyla
parlamaya balad sanki. G, ikin g - bu gcn davuru
munu grd, sindirici varln sezdi ve korktu.
Sen kimsin? diye fsldad.
Kadn WilFe bir an sessizce bakt; sonra neeyle glmse
yerek, O kadar korkmana gerek yok, dedi, dii peygamber
devesi deilim.
Will de ona glmsedi - pcklere baylan ve onlar da
vet edecek denli akyrekli, cvl cvl bir kzd glmsedi
inde.
Tanrya kr! dedi ve korkunun etkisiyle bir keye si
nen sevgi, bir mutluluk seli olarak geri dnp doldu gnlne.
Neden krediyorsun ki Tanrya?
Sana cinsel duyarlk armaan ettii iin.
Kadn glmsedi. Sonunda kardn baklay azndan.

340

yle glsn ki! dedi Will, yle hayranlk uyand

ran, korkun bir iraden var ki! eytann ta kendisi olabilirdin.
Atna allahtan, byiik bir ans eseri... Sa elini kaldrarak ia
ret parmann ucuyla kadnn dudaklarna dokundu. Tanr ver
gisi cinsel duyarlk - ruhunu kurtaran da bu olmu. Aslnda yar
kurtaran, diye dzeltti, pembe ak yuvasndaki sevgisiz kucak
lamalar anmsayarak, ruhunu kurtaran erdemlerden yalnzca
biri. nk bir de u var, zvarln tanma dediiniz ey.
Bir an sustu. Yreilden vurulmu Meryem ve Circe ve Ninon
de Lcnclos* ve derken - kim? Nonvichli** Juliana m, yoksa Cen oval Cath erine*** mi? Gerekten de bu insanlarn tm msn
sen?
Tm, art bir aptalm, dedi Susila. Art, olduka kay
gl ve beceriksiz bir anne. Art, bir nebze ukala ve hayalci
ocukluum. Art, gnn birinde dneceim, son kez ko
camla moka ilac aldmzda aynadan bana bakan o yal, l
mekte olan kadn. Dugald da bakmt aynaya ve krk yl sonra
neye benzeyeceini grmt. Bunun zerinden bir ay bile ge
meden ld...
nsan gemie ne kadar da kolay dnyor, ne kadar da
sk...
Yars gizemli karanlkta, yars altn ltlarla gizemle
parlayan yz bir kez daha bir strap maskesine dnmt.
Glgeli ukurlarnda gzleri kapalyd. Baka bir zamana baka
bir dnyaya ekilmi, kanayan yarasyla yapayalnzd. Darda
horozlar yeniden tmeye baladlar ve ikinci bir papaan, ilkin
den yarm ton daha yksek bir perdeden sevecenlie ard
herkesi.
(*) Ninen de Lenclos: XVII yzylda yaam, gzellii ve n
ce zekasyla tannm bir Fransz kadn.
(**) Norwichli Juliana: XIII yzylda yaam ngiliz gizemci,
bedensel ak yererken sa sevgisini, ruhsal ak vmtr.
(***) Cenoval Catherin: XV. yzylda yaam, kendini hastalara
ve fakirlere adam bir gizemci.

341

Karuna.
Dikkat. Dikkat.
Karuna.
Will yine parman gezdirdi Susilann dudaklarnda.
Kullar duyuyor musun?
Kadn uzun sre konumad. Sonra, elini kaldrarak adamn
parmam tuttu ve kuvvetlice alt dudana bastrd. Saol, dedi
ve gzlerini at.
Neden teekkr ediyorsun ki? Ne yaplacam sen rettin
bana.
imdi de sen retmenine retiyorsun.
Her biri kendi zel maneviyatlk markasnn rtkanl
n yapan kart grl iki din adam (guru) gibi, Karuna!
Dikkat. diye baryorlard kular; sonunda birbirine karan
haykrlarla birbirlerinin bilgeliklerini bastrdlar. Runadikkarukat. Komu bahede bir horoz, tm diilerin her zaman tam
iktidarl sahibi ve erkeklie soyunan tm dzmece kahramanlarn
amansz kart olduunu bildiren tiz bir tle Tanrln ilan
etti.
Istrap maskesinin iinden bir glmseyi dodu. Susila,
gnl yaralan ve anlar dnyasndan imdiye dnmt. Kukurikuuu, dedi glerek. yle baylyorum ki unlara. Bana,
iinerek herkese pazularn yoklatan Tom Krishnay anmsat
yorlar. Ya u anlamadklar szckleri bkp usanmadan yine-,
leyip duran aklalmaz papaanlar, onlar da benim horozlanma
merakls kk olum denli sevimli.
Ya dier ift bacakllar? diye sordu Will. Hi te sevim
li olmayanlar?
Yant olarak, kadn eildi, pereminden ekerek Wiirin
bam edi ve burnunun ucuna bir pck kondurdu. Haydi,
bu kadar tembellik yeter, dedi. Ayaa kalkarak WiHe elini
uzatt. Will bu ele tutunarak doruldu.
Olumsuzca horozlanmak, bilgeliin tam tersi szckleri

342

papaan gibi yinelemek dedi Susila. ift bacakllarn bir

blm de bunlara merakldr.
Yeniden kusmaya balamayacama dair gvence vere
bilir misin? diye sordu Will, konuyu deitirerek.
Byk bir olaslkla kusacaksn, diye neeyle gvence
verdi Susila, Ama u ana yeniden dnmen de olas.
Ayaklarnn dibinde hzl bir hareket oldu.
Will gld. te benim zavall kk iblisim.
Kadn Wililin koluna girdi ve birlikte ak pencereye y
rdler. afan habercisi hafif bir esinti zaman zaman palmiye
dallarnda hrdyordu. Altlarnda nemli, eki kokulu toprakta
kk salm bir ingl - gecenin ve zerinde ykselen aala
rn ifte karanlndan odadaki bir lambadan szan kla syrl
m, parlak, cilal sk yaprakl, boru biiminde al iekli bir
ingl
grnyordu.
Olamaz! dedi Will, inanmazlkla. Yeniden On drt-Temmuz-Tantsyla birlikteydi.
Doru, olanaksz, diye ona katld Susila. Ama evren
deki her ey gibi, bu da somut bir gerek ite. Artk benim
varlm kabullendiine gre, Parlak Ia doya doya bakabi
lirsin.
Will ylece durup, gittike koyulan younluklar ve her
an daha derinleen anlamlar ardkl iinden iee bakt,
bakt. Yalar doldu gzlerine, derken yanaklarndan aa s
zlmeye baladlar. Mendilini kartarak gzlerini sildi.
Elimde deil, ne yapaym, diye zr diledi.
Alamamak elinde deildi, nk duyduu kran ifade
etmenin baka yolu yoktu. Yaad iin, bu tansa tank oldu
u, daha dorusu tanktan da te, ona ortak, onun bir esi
olduu iin kran duyuyordu. Il l coku, bilgi d kav
ray armaanlar iin. Kutsal, blnmez btDle btnletii
iin, ve ayn zamanda, lmller iinde bir lml olduu
iin.
Acaba insanlar kran duyduklarnda neden alarlar?

343

dedi, mendilini cebine sokarak. Kimbilir. Ama alyoruz ite!

Gemite okuduklarnn tortular arasndan bir an kabarc
frlad yzeye. kran duygusu Cennetin ta kendisidir, diye
alntlad. Deli samas! Ama imdi anlyorum ki, Blake ak
bir gerei dile getirmi. Gerekten de Cennetin ta kendisiy
mi.
stelik, gkte deil de yerde olduu iin ok daha ola
anst bir Cennet, dedi Susila.
Birdenbire, horoz tlerinin, kurbaa sesleriyle bcek v
zltlarnn, arasndan uzaktan uzaa patlamalar duyuldu'.
Bu da ne? diye aknlkla sordu Susila.
ocuklar donanma fiei atyorlardr. diyerek gld
Will.
Susila bam sallad. O tr oyunlar pek ho karlamayz.
Hem zaten burada o fieklerden bulunmaz ki.
Deneme Merkezi yerleim alannn duvarlar dndaki ana
yolda birinci viteste yoku trmanan ar vastalarn giderek
yaklaan homurtular duyuldu. Tat grltleri arasnda yk
sek, ancak czrtl bir ses bir hoparlrden anlalmaz szler hay
kryordu.
Kadife glgeden muhafazasnda inglnn yapraklar in
cecik yeim ve elmas krpntlarn andryor, yapraklarn elmas
prltl karmaas iinde yakutlar, aklalmaz gzellikte yontul
mu be keli yldzlar oluturuyorlard. ok kr, ok kr,
Willin gzleri yine doldu.
Blk prk tiz haykrlar yaklam, anlalr szcklere
dnmlerdi. Wili, elinde olmadan kulak kabartt.
Palallar diyordu ses; derken kulak trmalayc czrt
lar szleri bastrd. Czz, grr, czz ve sonunda, Racanz ko
nuuyor... sakin olun... Boazn tesinden gelen dostlarnz
selamlayn...
Birden durumu kavrad. Bu Murugan.
Hem de, Dipann ordusuyla birlikte.
Gelime,* diyordu gvnsiz, heyecanl ses. ada ya

344

am... Sonra, Sears ve Roebucktan Raniye vc Koot Hoomi1

yc geerek, Hakikat, diye ciyaklad, kutsal deerler... ger
ek maneviyat... petrol.
Bak, dedi Susila, uraya bak! Yerleim alanna giri
yorlar.
ki bambu als arasndan ardarda dizilhni tatlarn
farlar grnd, bir an nilfer havuzunun yanndaki ulu Buda
yontusunun sol yanan aydnlatt bir k ve geti, bir kez
daha zglleme umuduna vurdu klar ve geip gittiler.
Babamn tahtyla, diye avaz avaz baryordu sonuna dek
alm hoparlrden ykselen ses, birleen annemin atalarnn
tac, elele gelecee doru yryen iki karde ulus... Pala ve
Rendang Birleik Krall... Birleik Kralln ilk Babakan,
byk politik ve manev nderimiz Albay Dpa...
Iklar dizisi evlerin ardnda grnmez, tiz haykrlar
duyulmaz oldular. Derken farlar yeniden belirdi, szckler bir
kez daha' belirginletiler.
Kar devrimciler, diye fkeyle cyaklyordu imdi ses,
Srekli devrim ilkesinin ba dmanlar...
Susila dehet iinde fsldad, Dr. Robcrfin evinde dur
dular.
Ses son szn sylemi, farlar sndrlm, homurtulu
motorlar susturulmutu. Karanlk, gebe sessizlikte kurbaalar
ve bcekler us d monologlarn srdryor, papaanlar t
lerini bilinsizce yineliyorlard. Dikkat. Karuna. Will alev
alev yanan inglne bakt ve evrenin ve kendi Bylesiliinin
ayn zamanda, (ve artk su gtrmez biimde) sevecenlik olan
Parlak Ikla btnlemi, tutumu olduunu grd
o Par
lak Ik ki, herkes gibi o da bugne dek grmezden gelmiti;
o sevecenlik ki, dkntler arasnda ektii, ektirdii aclar,
sefil yalnzlklarn, en yaknlaryla, Babsle, lm deinde
Mollyyle, Joe Adelhyde gibi tanlaryla ve d dnyayla, nesnel
gler, durmadan byyen, yaylan toplu paranoyalar, rgtl
iblislikler dnyasyla kopukluklarn hep ona yelemiti. Her

345

zaman ve her yerde haykrarak, ya da sessizce hkm sren

ipnotizmaclar; her zaman ve her yerde onlarn yannda yer alan
soytarlar, rtkanlar, profesyonel yalanclar, sama sapan e
lencelerle halklar uyutup avutanlar olacakt. Ve onlarn, daha
beikten koullandrlm, srekli akllan elinmi, sistemli ola
rak uyutulmu, niformal kurbanlar byk bir uysallka bir o
yne, bir bu yne uygunadm srklenecekler, her zaman ve
her yerde, eitilmi ss kpekleri gibi kusursuz bir sz dinlerlikle
lecek, ldreceklerdi. Ancak, oluru yadsmay geerli klan
tm nedenlere karn, yine de her zaman ve her yetde apak,
deitirilmez bir gerek varolacakt - bir paranoyakta bile akll
davranabilme, eytana tapanlarda bile sevgi duyabilme yetene
inin bulunduu gerei; tm varoluun gizeminin tek bir i
ekte, bir insan yznde akland gerei; parlak n seve
cenlikle bir olduu gerei.
Tek bir patlama; derken bir otomatik tfein patrts...
Susila ellerini yzne kapatt. Zangr zangr titriyordu.
Will kadna smsk sarld.
Bir gecede yok edilen yzyllk emek... Ama, yine de or
tada dimdik duran bir gerek vard - ac ve strap denli somut,
ac ve strabn bitimi gerei.
Tatlarn marlar gcrdad; motorlar homurdanarak alt
lar. Farlar yakld, grltl manevralar yapld ve arabalar
geldikleri yoldan dne getiler.
Hoparlrden marla lhi karm bir ezginin - Will, bunun
Rendang ulusal mar olduunu farketti ilk notalar dkld.
Derken mar sustu, Murugann sesi duyuldu.
Racanz konuuyor,* diye kendini tantt heyecanl ses.
Gelime, Deerler, Petrol ve Gerek Maneviyat konumas batan
sona yinelendi. Az nceki gibi yine tat dizisi anszn gzden
kayboldu, ses duyulmaz oldu. Bir an sonra, Birleik Kralln
ilk Babakanna avaz avaz vgler dzen titrek kontr-tenorla
birlikte yine grnd.
Tatlar yava yava ilerlediler, ilk zrhl aracn klan,
346

bu kez sadan, Aydnlanma simgesinin dinginlik iinde glm

seyen yzne vurdu. Ksack bir an boyu, sonra k geip gitti.
Derken bir ikinci, nc, drdnc kez Buda Yontusu a bo
uldu. Son araba da uzaklat. Karanlklara karsa da, grmez
den gelinse de, Aydnlanma gerei dimdik duruyordu yerinde.
Motor homurtular azald, crlak laf salatas belirsiz bir mrl
tya dnt, tedirgin edici grltler dinince kurbaalar, b
ceklerin bastrlmaz vzltlar, papaanlar yeniden ortaya k
tlar.
Karuna. Karuna. Ve yarm ton peten, Dikkat.

347