Photography Basic

TC.
ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 1929

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1010
TEMEL FOTORAFILIK
Yazar
Prof.Dr. Levend KILI
Editr
Prof.Dr. Levend KILI
ANADOLU NVERSTES
Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.

Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.
lgili kurulufltan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt
veya baflka flekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.
Copyright 2009 by Anadolu University
All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Genel Koordinatr
Prof.Dr. Levend Kl
Genel Koordinatr Yardmcs
Do.Dr. Mjgan Bozkaya
retim Tasarmcs
Arfl.Gr. rem Aydn
Grafik Tasarm Ynetmenleri
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
Kitap Koordinasyon Birimi
Yard.Do.Dr. Feyyaz Bodur
Uzm. Nermin zgr
Kapak Dzeni
Prof. Tevfik Fikret Uar
Dizgi
Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi
Temel Fotoraflk
ISBN
978-975-06-0617-5
1. Bask
Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 2000 adet baslmfltr.
ESKfiEHR, Temmuz 2009
iii
indekiler
indekiler
nsz ............................................................................................................
vi
Fotorafn Dnyas...................................................................
FOTORAF NEDR? ......................................................................................

FOTORAFIN BELRLEYC ZELLKLER .................................................
FOTORAFIN TEKNK SREC ...................................................................
zet ...............................................................................................................
Kendimizi Snayalm ....................................................................................
Okuma Paras ........................................................................................... ..
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................
Sra Sizde Yant Anahtar ..............................................................................
Baflvurulabilecek Kaynaklar .........................................................................
5
14
18
22
23
24
25
25
25
Iflkla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi................................ 26

IfiIK.................................................................................................................
YZEY ZERNDE GRNT....................................................................
FOTORAF MAKNES .................................................................................
35 mm. Fotoraf Makineleri ........................................................................
35 mm. Sabit Objektifli Fotoraf Makineleri .........................................
35 mm. Tek Objektifli Refleks Fotoraf Makineleri..............................
Telemetreli Fotoraf Makineleri .............................................................
Roll Film Fotoraf Makineleri ......................................................................
Yaprak Film Fotoraf Makineleri .................................................................
zet ...............................................................................................................
Okuma Paras ........................................................................................... ..
Seilmifl Fotoraflar .......................................................................................
2. NTE
27
30
34
38
38
38
40
44
44
46
47
48
49
55
55
55
Pozlama..................................................................................... 56
POZLAMA KAVRAMI ....................................................................................
DYAFRAM SSTEM......................................................................................
RTC SSTEM .........................................................................................
DYAFRAM-RTC LfiKS......................................................................
POZLAMA N IfiIK LM ....................................................................
zet ...............................................................................................................
Okuma Paras ........................................................................................... ..
1. NTE
57
61
64
69
72
75
76
77
78
80
80
80
3. NTE
iv
indekiler
4. NTE
Objektifler................................................................................. 82
OPTK YOLUYLA YZEY ZERNDE GRNT ..................................... 83
OBJEKTFN TASARIMI VE YAPISI.............................................................. 87
NORMAL OBJEKTFLER................................................................................ 90
GENfi AILI OBJEKTFLER.......................................................................... 93
TELE OBJEKTFLER....................................................................................... 94
ZOOM OBJEKTFLER.................................................................................... 96
zet ............................................................................................................... 98
Kendimizi Snayalm ..................... ............................................................... 100
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 100
Seilmifl Fotoraflar ....................................................................................... 101
5. NTE
Kontrol Sistemleri.................................................................... 106

NETLEME SSTEM ........................................................................................
Refleks Netleme Sistemi................................................................................
Telemetre Netleme Sistemi ...........................................................................
Otomatik Netleme Sistemi ............................................................................
ALAN DERNL ..........................................................................................
RTC HIZI VE NETLK ...........................................................................
zet ...............................................................................................................
Kendimizi Snayalm .......... ..........................................................................
Okuma Paras ........................................................................................... ..
6. NTE
107
109
110
111
112
115
119
120
121
122
127
127
Fotoraf Filmleri.......................................................................128
IfiIA DUYARLI YZEY ...............................................................................
FLM HIZI VE FLM KONTRASTLII ...........................................................
SYAH-BEYAZ FLMLER................................................................................
Boyutlarna Gre Filmler ..............................................................................
Hzlarna Gre Filmler ..................................................................................
Renk Duyarllklarna Gre Filmler ..............................................................
RENKL FOTORAFILIK ............................................................................
Renk ...............................................................................................................
Renk Iss ......................................................................................................
RENKL FLMLER ...........................................................................................
Renkli Negatif Filmler ...................................................................................
Renkli Saydam Filmler ..................................................................................
zet ...............................................................................................................
Kendimizi Snayalm......................................................................................
Yararlanlan Kaynaklar..................................................................................
129
131
134
135
137
138
139
139
140
141
142
144
146
147
147
147
148
indekiler
Siyah-Beyaz Fotoraflkta Karanlk Oda alflmalar.... ... 152

SYAH-BEYAZ NEGATF FLM BANYOSU..................................................
SYAH-BEYAZ FOTORAF KAIDINA BASKI...........................................
Agrandisr......................................................................................................
Siyah-Beyaz Fotoraf Katlar......................................................................
Kontak Bask .................................................................................................
zet ...............................................................................................................
Grnt Estetii................................................................... ... 174

GRNTY KONTROL ETMEK ...............................................................
Teknik Sre ................................................................................................
IfiIK VE AYDINLATMA .................................................................................
Aydnlatma Teknikleri...................................................................................
GRMEK........................................................................................................
KONU.............................................................................................................
zet ...............................................................................................................
Okuma Paras ........................................................................................... ..
8. NTE
175
176
177
180
184
190
191
192
192
193
194
Filtreler, Yardmc Malzemeler, Genel Uyarlar................. 200

FLTRELER......................................................................................................
Siyah-Beyaz Fotoraflkta Kullanlan Filtreler...........................................
Younluk Filtreleri ........................................................................................
Polarize Filtreler ............................................................................................
Filtre Faktrleri ..............................................................................................
Renkli Fotoraflkta Kullanlan Filtreler ....................................................
YARDIMCI MALZEMELER.............................................................................
Makro ekim Malzemeleri............................................................................
Objektif Glgelikleri......................................................................................
Netleme Camlar ve Baka Pencereleri........................................................
ayaklar .......................................................................................................
Taflma antalar ............................................................................................
GENEL UYARILAR.........................................................................................
Fotoraf Makinesi Nasl Tutulur ...................................................................
Film Seimi ....................................................................................................
Son Bir Uyar .................................................................................................
zet ...............................................................................................................
7. NTE
153
157
159
160
161
164
165
165
166
201
203
205
205
205
206
207
207
208
209
209
210
211
211
213
215
216
217
217
218
Szlk ................................................................................... 224

Dizin ...................................................................................... 233
9. NTE
vi
nsz
nsz
Fotoraf, gnmz insannn toplumsal yaflam iinde vazgeemeyecei olgulardan biridir. Geliflen teknolojisiyle birlikte, fotoraf hem ekim hem yzey zerinde bir resim hem de adafl insan ynlendiren bir olgu olarak her yerde hemen
yanmzdadr. 1800l yllarn ortasndan itibaren fotoraf dnyada birka temel
alanda yaygnlaflmfltr. Bunlarn baflnda fotorafl meslek olarak seen kifliler
gelir. Onlar; insanlarn anlarn, mutlu gnlerini, portrelerini, belgelenmesi gereken olay ya da durumlar, doa olaylarn, savafllar, atflmalar, iyi insanlar, kt insanlar, nlleri, nszleri, piyasaya yeni kan rnleri, tantlmas gereken
fleyleri yani insann iinde olduu ve insann ilgili alanna giren her fleyin fotorafn ektiler.
Fotorafn tarihine bakldnda, farkl alanlarda fotorafn yayld grlr.
Bu durum gnmzde de devam etmektedir. ster bir gazetede foto muhabiri
olun, reklam fotorafs ya da belgesel fotoraf olun deiflmeyen temel olgu bu
kiflilerin fotoraf olduudur. Evet, fotoraflk XX. yzyln baflndan beri kendine zel bir meslektir. Her meslekte olduu gibi bu meslei renip, uygulayabilmek iin temel teknik ilkeleri bilmek gerekir.
Temel Fotoraflk ders kitabnn ama fotorafl meslek olarak semek isteyenlere uzaktan eitim tekniiyle retmektir. Fotorafn kendine zg bir teknik sreci vardr. Bu sre fizik ve kimya bilimleriyle ilgilidir. Optik yoluyla yzey zerinde grntnn oluflturulmas fizik bilimiyle ve film yzeyine kaydedilen grntnn karanlk oda sreciyle karta dnfltrlmesi de kimya bilimiyle ilgilidir. Bu satrlarn ardndan akla flu soru geliyor: Gnmzde film, karanlk oda
gibi fleyler kald m? Yani cep telefonlaryla fotoraf ekildii gnlerde neden film
ve neden karanlk oda?
ler teknolojileri gerektii gibi kullanabilmek iin, ilgili teknolojinin temel ilkelerini bilmek gerekir. Modern bir mutfakta ileri teknolojilerle alflan bir aflnn
bafllang noktas, dorudan el teknolojisidir. Bu konuyla ilgili birok rnek vermek mmkndr. Biz de bu Temel Fotoraflk kitabnda fotorafn temel ilkelerini teknik sreci iinde aklamaya alfltk. Gnmzde yaygn olarak kullanlan
saysal fotoraflk da bu temel bilgiler zerine yaplandrlmfltr.
Uzaktan eitim tekniine gre hazrlanmfl olan bu kitap iinde yer alan teknik bilgiler detayl flekiller ve rnek fotoraflarla desteklenmifltir. Kitap iinde yer
alan fotoraf iki flekilde kullanlmfltr. Metin iinde yer alan fotoraflar, fotoraf
alt aklamalarla desteklenmifltir. nite sonunda yer alan Seilmifl Fotoraflar ise
lkemizdeki fotoraf sanatlarnn alflmalarndan oluflmaktadr. Bu fotoraflar,
sanatmzla birlikte yer almaktadr. Seilmifl Fotoraflar, sizlerin bu kitaptan reneceiniz bilgiler ve genel kltrnz dorultusunda deerlendirmenizi umuyoruz. rendiiniz teknik ve grsel estetik bilgilerinizi bu fotoraf zerinde aramanz ummaktayz.
nsz
Okumu Paralar, fotoraf konusunda metin retilmifl arafltrmalarn baflvuru

kayna niteliindeki alflmalarndan alnmfltr. Bu flekilde sizleri bu temel kaynaklarla kitap iinde tanfltrmay amaladk. Bireysel renme ilkelerine gre hazrlanmfl olan bu ders kitab iindeki dier dzenlemeler; amalar, anahtar kavramlar, sra sizde sorular, kendimizi snayalm sorular, yana kma bilgileri sizin
fotoraf konusunu kolaylkla renmenizi salamaya ynelik dzenlemelerdir.
Her kitap gibi Temel Fotoraflk kitab da yazaryla birlikte birok kiflinin katklaryla hazrlanmfltr. Bu kitabn ortaya kmasnda retimleriyle katk salayanlar anmak isterim. Filiz Tuna metinleri titizlikle bilgisayar ortamna aktard, Burhan Bilgi yaratc ve didaktik olarak flekilleri izdi, Abdlkadir Candemir ve Grkem Iflk titiz bir flekilde dzeltmeleri yaptlar, Glsen Meri ham metinleri uzaktan eitim tasarmna gre uyarlad, lkay elik sayfa tasarmlarndaki dzeltmeleri yapt, Cemalettin Yldz basm srecindeki teknik ve grsel dzenlemeleri yapt, Muhtar zkaptan ve ekibi basm gereklefltirdi. Emei geen bu kiflilere teflekkr ederim.
zel teflekkr:
Temel Fotoraflk kitab iinde fotoraflarn
kullanmamz salayan fotoraf sanatlarn zel
olarak anmak isterim:
Gltekin izgen, Kemal Cengizkan, Merter Oral,

Merih Akoul, Levend Kl, Haluk obanolu,
Kerim Bora, Cemil Aackolu, Dora Gnel,
zcan Yurdalan, Melih Zafer Arcan, Cenk
Gendifl, Hseyin Erylmaz, Glbin zdamar
Akaray, Osman Cavit Turun.
Fotoraflk teknik ve grsel estetik sreler ierir. Fotorafn teknik ve grsel estetik srelerini doru ve anlafllmas kolay bir yaklaflmla renmeye bafllanldnda, fotorafn byl dnyasnda hzla yol alnacana inanyorum. Temel
Fotoraflk kitabnn bu dflncemi destekleyeceini umuyorum.
Eskiflehir, Haziran 2009

Prof.Dr. Levend Kl
vii
TEMEL FOTORAFILIK
Amalarmz
toplumsal yaflam iindeki yerini ayrt etmek.

N Fotorafn
Fotorafn
olduunu tanmlamak.
N Fotorafn ne
zelliklerini saptamak.
N Fotorafn belirleyici
teknik
srecini
aklamak.
N
Anahtar Kavramlar
Grnt
Ortam
Resmetmek
oaltm Teknolojisi
Fotoraf Karesi
Gizli Grnt
Analog
Saysal
erik Haritas
Temel Fotoraflk
Fotorafn
Dnyas
Fotorafn Yaflamdaki Yeri

Fotoraf Nedir?
Fotorafn Belirleyici zellikleri
Fotorafn Teknik Sreci
Fotorafn Dnyas
N
A M A
Fotorafn toplumsal yaflam iindeki yerini ayrt etmek.
Gnmz insannn toplumsal yaflam iinde vazgeemeyecei olgulardan bir tanesi fotoraftr. Bu an insan doduu gnden bafllayarak fotorafla i iedir.
Fotoraf bilmeyen, tanmayan bir insana rastlamak neredeyse imkanszdr. Fotoraf denildiinde, anlafllan fley ikiboyutlu bir kat zerindeki resimlerdir. amzn insan gnlk yaflamnda uyank kald zaman diliminde, her gn onlarca fotoraf grmektedir. Bir deyifle gre, amz insan fotoraflarla kuflatlmfl bir yaflam srmektedir.
Fotorafn insan yaflamna kuflatacak flekilde girmifl olmasnn baz nedenleri
vardr. Fotorafn fotoraf makinesi gibi kolay kullanlabilir bir aygtla retilir olmas ok nemlidir. Fotoraf makinesini kullanan her insan fotoraf retebilmektedir. Bu aygt kullanabilmek iin ileri dzeyde bir eitime ihtiya yoktur. Neredeyse her yafl grubundaki insan bu aygt kullanarak retim yapabilir. Bu nedenle,
fotoraf bulunuflundan beri insanlarn ilgisini ekmifltir.
Fotoraf makinesiyle insanlar, grdkleri ve yafladklar olaylar, durumlar belgelemeye ynelmifllerdir. Fotoraf makinesinin evremizde grdklerimizi sanki
gzlerimizle gryormufl gibi kaydetmesi de, fotoraf insan gznn bir uzants
flekline getirmifltir. nsanlar grdkleri olaylar ve durumlar baflka insanlara fotoraf yoluyla iletmeye ynelmifllerdir. Fotorafn yalboya resim gibi tek olmamas,
seri ve kolay bir flekilde oaltlabilmesi insanlar, fotoraf bir kitle iletiflim arac olarak kullanmaya yneltmifltir. te yandan fotorafn kendine zg resmetme
tekniini keflfedenler de fotoraf sanatn ortamnda kullanmaya ynelmifllerdir.
Gnmz insan iin fotoraf denildiinde; belgelemek anlafllr, insan gznn uzants flekline gelmifl bir kitle iletiflim arac anlafllr ve fotoraf sanat ad
altnda bir sanat alan anlafllr. Bir vesikalk fotoraf, mutlu bir nn; bir evlenme
trenin fotoraf, ilkokula baflladmz ilk gn gsteren bir fotoraf, 19 Austos depreminde ekilmifl bir fotoraf, podyumda yryen bir mankenin fotoraf, Amazon ormanlarnda aa katliamn gsteren bir fotoraf v.b. Bu fotoraflarn hepsi belgedir. Konular, ekim amalar farkl olabilir, ancak ortak zellikleri belge olmalardr. Her fotoraf, ekildii durum ve olayla ilgili bir belgedir.
Fotoraf teknolojisinin deiflip geliflmesine ramen fotorafn belge olma zellii deiflmemifltir.
Kitle letiflim Arac: Kitlesel

iletiflim yapmak iin
kullanlan iletiflim aralar.
Televizyon, radyo, gazete,
sinema, duvar panolar gibi.
Temel Fotoraflk
Fotoraf, teknolojisi gerei insan gznn bir tr uzants gibi davranr. Baflka
bir deyiflle, fotoraf grme organmzn fiziksel olarak ulaflamad yerlere ulaflr,
bu nedenle grme organmzn uzants gibidir. Kilometrelerce uzamzda duran
bir dan zirvesindeki bir dacy, fotoraf makinesiyle sanki ok yaknnda gryormufl gibi resmedebiliriz. Fiziksel olarak ok uzanda olduumuz durum ve
olaylar fotoraf yoluyla sanki yanndaymfl gibi resmedebiliriz.
LEVEND KILI. Siyah-beyaz fotorafta

grinin ton deerlerini grmek nemlidir.
Yirminci yzyldan bu yana insan yaflamna giren belirleyici olgulardan biri

de, insanlarn kendi yakn evresi dflndaki olay ve durumlar sanki kendi yaknndaymfl gibi alglar hale gelmesidir. 1700l yllarda Avrupada yaflayan bir kifli iin Asyadaki bir olayn etkisi, 2000 ylndaki insandan ok farkldr. Bunu etkileyen birok olgu vardr, ancak en belirleyici olan uzamzdaki olay ve durumlar fotoraf araclyla sanki gzmzn nndeymifl gibi alglamaktr. Fotoraf bylesi bir srecin temel belirleyicisi olmufltur. Hatta fotoraf bu tr olay
ve durumlar tek baflna ynlendirerek, toplumsal yaflama yn verir bir hale gelmifltir. Fotorafn bu durumu yazya benzer; yaz, iyi insanlarn elinde sevgiye ve
barfla hizmet ederken, kt amal insanlarn elinde savafla ve korkuya hizmet
eder durumdadr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
Fotorafn gnmz
insannn yaflamndaki yerini hangi bafllklar altnda toplayabiliriz?
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
1. nite - Fotorafn Dnyas
Tarihsel olarak bakldnda fotoraf szc ilk kez ngiliz Sir John F. W. Herschel
(1792-1871) tarafndan 1840 ylnda kullanlmfltr. Sir John, yakn arkadafl olan ngiliz bilim adam William Henry Fox Talbotun (1800-1877) uygulad yeni yntemle, yzey zerinde elde ettii grntye fotoraf adn vermifltir. Yunanca
photos flk ve graphos izmek szcklerinden oluflan Photography ngilizce
de fotoraf karfll olarak kullanlr. Yani fotoraf ngilizce bir szcktr, kkeni
ise Yunancadr.
Fotoraf fla duyarl bir yzey olan film zerine fotoraf makinesi araclyla
nesnelerin grntsn kaydetmektir. Basit bir byteci elinize aln, bilgisayar ekrannzn nne doru tutun ve bytecin arkasna ekrana paralel konumda bir
beyaz kat yerlefltirin. Srasyla nde bilgisayar ekran, byte ve arkasnda da
beyaz bir kat. fiimdi odanzn fln kapatn. Bilgisayar ekrannn yzeyine gelen
flk dalgalar mercekte toplandktan sonra, mercei geerek ilerler ve ilk karfllafltklar beyaz yzey yani kat zerinde ekrann bafl afla ve sa-sol ters grntsn oluflturur. Beyaz kat zerindeki bu fley bir tr resimdir; ancak izerek, boyayarak ya da bask yoluyla yaplan bir resim deildir. Bu flk ve optik yoluyla yzey zerinde ortaya kan resme grnt denir.
Fotoraf makinesinin yapt fley film yzeyi zerinde (film fla karfl duyarldr) grnt oluflturmaktr. Fotorafn bir resmetme teknii olarak bulunufluyla ilgili olarak iki temel tarihsel geliflme vardr. Birincisi, yzey zerinde hayali grntnn oluflturulmas. kincisi ise yzey zerinde gerek grntnn elde edilmesidir. nsanolu tarihin ilk gnlerinden beri yzey zerinde eflitli grntler grmfltr. rnein ukur iinde biriken suyun yzeyindeki yansmalar ya da cam,
parlak metal yzeyler zerindeki yansmalar. Bir dieri de glgelerdir. Elimizi fln geldii ynden beyaz bir duvarn zerine yneltirsek, elimizin glgesini duvarda grrz.
Yansmalar ve glgeler yzey zerinde ortaya kan bir tr resimdir. Bunlar yzey zerinde kalc deildir, geicidir yani hayalidir. Gzle grlr, ancak elle tutulamaz bu ynyle gerek deildirler. Yansmalarn ve glgelerin ortaya kabilmesi iin temel e gerekir: Nesne, yzey ve belirleyici olarak flk. Yani bir
SIRA SZDE
nesnenin bir yzey zerinde yansma ya da glgesinin oluflabilmesi
iin bir flk
kayna ve bir yzey gereklidir. Yansmalar ve glgeleri yzey zerinde bir tr resim olarak dflnrsek, bunlarn ortaya kfl geleneksel resmetme
D fi N tekniklerinden
ELM
farkldr. Yani yansmalar ve glgeler; izerek, boyayarak ya da kazyarak oluflturulmufl resimler deildir. Yansmalar ve glgeler flk yoluyla yzey zerinde elde
S O R U
edilen resimlerdir.
Fotoraf: Yunanca Photos

flk ve Graphos izmek
szcklerinin
birleflmesinden oluflan
terim. Optik ve kimyasal
sreleri kullanarak yzey
zerinde kalc grnt elde
etme. ngilizce Photography
szcnn karflldr.
FOTORAF NEDR?
A M A
Fotorafn ne olduunu tanmlamak.
nsanolu tarihin ilk gnlerinden bu yana yzey zerine resmetmifltir.

D K KBu
A T ifli yaparken
farkl teknikler uygulamfltr. Birincisi, izerek resmetmektir. kincisi boyayarak, ncs ise kazyarak resmetmektir. Bunlar geleneksel resmetme teknikleridir.
SIRA SZDE
Grnt: boyutlu
nesnelerin, flk yoluyla yzey
zerinde elde edilen
ikiboyutlu sureti.
N N
nsanolu doada keflfettii yansmalar ve glgeleri yzey zerinde kalc hale

getirmeye uraflmfltr. nsanolunun bu abalar iki temel dorultuda
geliflmifltir. lAMALARIMIZ
ki yzey zerinde flk yoluyla elde edilen grntlerin fizik bilimindeki geliflmeler
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
Temel Fotoraflk
SIRA SZDE
SIRA SZDE
N I C P H O R E
Le Grasda
D fi NNIPCE.
ELM
Pencereden Grnm. 1827. HelyogS O Rrafi.

U 20.3x16.5 cm.
lk fotoraf olarak
kabul edilen helyogD K Krafi.
AT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
ve optik kullanlarak
SIRA SZDE nitelikli hale getirilmesidir. kincisi ise optik araclyla elde
edilen grntleri kimya biliminin yardmyla yzey zerinde kalc hale getirilmesidir. Yaratc insanlarn yaptklar bu abalar ve gereklefltirdikleri bulufllar birbiri
ardna eklenerek
optik yoluyla yzey zerinde elde edilen grntlerin fla duyarAMALARIMIZ
l bir yzey zerine kaydedilmesini salamfltr. flte bu fotorafn bulunufludur.
N N
K T A P
TOrtam:
E L E VBilgi
Z Y OyaNda dflnceyi
taflyan ara. Kitle iletiflimi
iin kullanlan aralara
verilen ad; televizyon, radyo,
gazete, gibi. ngilizce
medium
N T E Rkarfll
N E T olarak
kullanlr, oulu media.
Fotorafn bulunufluyla
K T A P ilgili bir sreci detayl olarak bu program iinde yer alan Fotoraf
Tarihi kitabnzdan okuyunuz.
Yeniden
T E Lfotoraf
E V Z Y O Nnedir sorusuna dnelim. ster iletiflim arac isterse sanatn nesnesi olarak dflnelim; fotoraf bir ortamdr. Ortam ngilizcede medium karfll
olarak kullanlr. Tarihsel olarak fotorafn farkl ortamlar iin kez bulunuflu sz
konusudur. Birinci bulunuflu yzey zerinde resmetme teknii olarak bulunufludur.
N T E Rylnda
N E T Joseph Nicphore Nipce (1765-1833) tarafndan yaplmfltr.
Bu bulufl 1827
LOUIS JACQUES
MANDE DAGUERRE. Tapnak Bulvarndan Grnm. Paris. 1833
ya da 1839.
Dagerreyotip.
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
N N
1. AMALARIMIZ
nite - Fotorafn Dnyas
K olarak
T A Padlandrlan
Fotorafn resmetme teknii 1827ye tarihlenir, ancak Torino rts
kumafl rt zerindeki resim tartflmal bir konudur. Bu konuyla ilgili olarak Levend Kl,
Fotoraf ve Sinemann Toplumsal Tarihi, Dost Yaynlar, 2008, s. 73e baknz.
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
Resmetmek: Bir teknii

kullanarak yzey zerinde
nesnelerin resmini
oluflturmak.
Teknik: Bir sanat, bilim,
meslek dalnda kullanlan
yntemlerin hepsi.
SIRA SZDE
Yeni bir resmetme teknii olarak fotoraf denildiinde anlafllmas
gereken olgular
nelerdir?
D fi N E L M
Resmetme Teknii
Olarak Fotoraf
oaltma Teknolojisi
Olarak Fotoraf
(tartflmal).
resmetme tekniinin yeni bir

yntemi olan Dagerreyotipei
buldu.
D fi N E L M
Fotorafn Bulunuflu
S O R U
Sanatn Ortamnda
SIRA SZDE
buldu.
1837 L. J. Mande Daguerre, fotorafn
SIRA SZDE
Tablo 1.1
D Fotoraf
KKAT
1260 - 1390 Torino rts

1827 J. Nicphore Niepce, fotoraf
7
AMALARIMIZ
K T A P
Fotorafn ikinci kez bulunuflu ise bu resmetme tekniinin oaltma teknolojisi olarak bulunufludur. Negatif film yzeyine bir grntnn kaydedilmesi, yeni
bir bulufltur. Bu flekilde fotoraf artk kaydettii grnty oaltarak
bir or N T E R N Eyayan
T
tam olmufltur. Bu bulufl 1841 ylnda William Henry Fox Talbot (1800-1877) tarafndan yaplmfltr. Fotorafn nc bulunuflu ise sanat olarak, sanatn ortamnda
bulunufludur. Bu yeni resmetme ve oaltma tekniinin kendine zg zelliklerini kullanarak; David Octavius Hill (1802-1870), Robert Adamson (1821-1848),
G.F.T. Nadar (1820-1910), Oskar Gustave Rejlander (1813-1875), Julia Margaret
Cameron (1815-1879) gibi duyarl kifliler 1845 ylndan itibaren, fotoraf sanatn
ortamna sokmufllardr.
Szn z fludur: Fotoraf denildiinde flk ve optik yoluyla fla duyarl yzey
zerine grnt oluflturmaktan sz edilir. Bu bir tr resmetmedir; kalem, boya ya da
bask teknii kullanlmadan flk, optik ve duyarl yzey kullanlarak resmetmedir.
Bu anlamda fotoraf, yeni bir resmetme tekniidir. Fotoraf yeni bir teknik kullanarak yzey zerine resmeder. Bu noktada karfltrlmamas gereken nemli nokta
fludur: Fotoraf yeni bir resmetme tekniidir, ancak bu resmetme tekniinin farkl
yntemleri vardr. rnein; siyah-beyaz fotoraflk, renkli fotoraflk ve saysal
fotoraflk fotorafn resmetme tekniinin kullanld farkl yntemlerdir.
S O R U
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
1841W. H. Fox Talbot, negatif
DKKAT
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
grnty ve negatif oaltm

yapm yntemini buldu.
1845 Davis O. Hill ve Robert Adamson,
K T A P
K T A P
nitelikli portreler ektiler.
1855 Roger Fenton, Krm Savaflnda
belgesel fotoraf ilk rneklerini
verdi. Nadar, fotoraf farkl
T E L E V Z Y O N alanlarda kulland.
TELEVZYON
1857-58 Oskar G. Rejlander, Henry
P. Robinson, fotoraf sanatn
ortamna soktular.
1865
Julia M. Cameron, dramatik
NTERNET
NTERNET
portreler ekti.
Temel Fotoraflk
DAVID OCTAVIUS
HILL ve ROBERT
ADAMSON. Newhavenl Balk Kadnlar. 1845.
Kalotip Negatiften
Klorr Kapl Kda
Bask.
NADAR. Pierrot
Dinliyor, 1855.
Gmfl jelatin
bask.
OSKAR G. REJLANDER. Hayatn ki Yolu. 1857. Birlefltirilmifl albmin bask.
OSKAR G. REJLANDER. Hayatn ki Yolu.

1857. Birlefltirilmifl albmin bask.
10
Temel Fotoraflk
NADAR. Sarah
Bernhardt. y.
1864. Gmfl jelatin bask.
JULIA MARGARET
CAMERON. Esin Perisinin Fsldayfl.
1865. Platinum bask.
JULIA MARGARET CAMERON. arrsan Gelirim. 1867. Albmin bask.
11
12
Temel Fotoraflk
MATTEW BRADY. Ressam Miner Kilbourne Trk Kyafeti inde. 1846. Dagerreyotip.
EKEN BLNMYOR. Ayakkab Balayan Kz. y. 1850ler Dagerreyotip.
13
14
Temel Fotoraflk
FOTORAFIN BELRLEYC ZELLKLER

AM A
oaltm Teknolojisi: Asl

kopya ile ayn zellikleri
taflyan yeni bir kopyay tek
ifllemde oaltmay
salayan teknolojik sre.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Fotorafn belirleyici zelliklerini saptamak.
Fotoraf, ilk bulunduu gnden beri bir oaltm teknolojisidir. Bunun anlam
fludur: Fotoraf eken kifli, insanlarn ve nesnelerin grntlerini kat zerinde
yeniden reterek oaltr. Her fotoraf, o fotorafa konu olan nesnenin grntsnn yeniden retilerek oaltlmasdr. Fotorafn teknolojisi deiflmesine ve geliflmesine ramen oaltma arac olma zellii deiflmemifltir.
Fotorafn bir dier zellii de yaflam iinden bir an ekip alarak sonsuzlafltrmasdr. Fotoraf iin an ebedilefltirdii sylenir. Her fotoraf, yaflanlan bir an
yzey zerinde sonsuzlafltrr. Fotoraf eken her kifli, yzey zerine bir nesne ya
da insan kaydederken ayn zamanda o nesne ya da insann yzey zerine bir
ann kaydederek sonsuzlafltrr.
Bir fotorafta grdklerimiz, o fotoraf eken kiflinin setikleridir. Fotoraf eken kifli evremizde grdklerimiz iinden bir blmn seer, ayrr ve o setii
fleyin fotorafn eker. Her fotoraf yaflam iinde seilen detay temsil eder. Bu
anlamda her fotoraf eken kifli yaflam iinde belli bir detay seip ayrr. Akan giden yaflam iinden bir an, fotorafn tekniiyle, saniyenin ok kk bir diliminde sabitlefltirmek mmkndr. Mutlu bir arkadafl ortamnda, coflku annda ekilmifl bir fotoraf ya da youn bir trafik akflnda caddeden karflya gemeye alflan
iki insann fotoraf. Buna benzer onlarca fotoraf dflnebiliriz, hepsinin ortak
zellii, yaflamdan belli bir detay alarak bir an iinde kaydetmektir.
Fotoraf, mekan ve zaman farkllafltr. Bir nesnenin fotorafn eken kifli bilerek ya da bilmeyerek nesneyi farkl bir mekan boyutuyla sunar. rnein, arasnda ok uzaklk bulunan iki bina fotoraf ekildiinde, sanki yan yanaymfl gibi grlebilir. Bir fotoraf iinde yer alan her nesne, ok zel durumlar dflnda, fiziksel
gereinden farkl olarak grlr. Bir olay ya da durumun fotoraf ekildiinde o
olay ya da durum iindeki canl ve cansz nesneler fiziksel gereklerinden farkl
SIRA SZDE
olarak fotorafta ortaya kar. Fotoraf, mekan farkllafltrmakla birlikte zaman da
farkllafltrr. Bir fotorafa bakldnda hissedilen zaman, o fotorafn ekildii zaman deil,D fotoraf
fi N E L M ekenin hissettii zamandr. rnein hareket halindeki bir sokan len saatinde krmz filtre kullanlarak ekilen siyah-beyaz bir fotoraf, gece ay flnda ekilmifl gibi resmedilebilir. Fotorafn teknii saat zamann ynlenS O R U
dirmeye uygundur.
K Kgeerli
AT
Her fotoraf Diin
olan belirleyici zellikler flunlardr:
Asl nesnenin yzey zerinde yeniden retilerek oaltlmasdr.
Fotoraf SIRA
bir an
tesbit eder.
SZDE
Fotoraf yaflamdan seilen bir detaydr.
Fotoraf mekan ve zaman farkllafltrmaktr.
N N
AMALARIMIZ
Gnmz insan eflitli kayglarla fotoraf eker. Hangi amaca ynelik olarak
ekilirse ekilsin her fotoraf iin deiflmeyen yarg fludur: yi fotoraf ya da kt
K T A P
fotoraf. Bu
nedenle, her fotorafn ncelikle iyi fotoraf olmas gerekir. yi bir fotoraf elde edebilmek iin temel e vardr. Bunlar teknik, flk ve grmektir.
Bunlar bir genin kfleleri olarak grebiliriz. Kfleleri teknik, flk, grmek olan
TELEVZYON
genin ortasnda
ise konu yer alr.
NTERNET
fiekil 1.1
Her fotoraf eken kifli ilk nce tekTeknik
niklerle karfllaflr; nk fotoraf, bir ayFotoraf Ortaya
kartan Temel
gtla gereklefltirilir. Fotoraf ekmek ineler
san elinin deil, fotoraf makinesinin rndr. Fotoraf makinesiyle bafllayan
teknik sre, karanlk oda aralaryla birKonu
likte genifl ve detayl bir teknik sreci ierir. Fotoraf teknii birbirini izleyen ve
birbirinden etkilenen farkl sreleri ierir. Fotoraf ekerken, fotoraf makinesiIflk
Grmek
nin ekim dmesine basldnda karmaflk ve birbirini izleyen bir sre bafllar. Iflk objektiften makineye girer; diyafram aklnda ve rtcnn belirledii srede kontrol edilerek film pozlanr yani fotoraf ekilir. Film yzeyindeki grnt gzle grlmez, ancak film banyosu
ve karanlk oda srelerinden sonra kat bir yzey zerinde fotoraf olarak ortaya kar. Detayl bir flekilde incelendiinde fotorafn ok karmaflk bir teknik sreci olduu grlr. Bu karmaflk teknik sreci iki temel bafllk altnda toplamak
mmkndr. Birincisi, fotoraf makinesiyle doru pozlama yani konunun zerindeki fln doru younlukta lm ve diyafram-rtc sistemine uyarlanmasdr.
Bu flekilde doru pozlanmfl grnt elde edilir. kincisi ise bu grntnn yani
film yzeyindeki grntnn fotoraf kartna aktarlmas srecidir.
LOUIS-ADOLPHE HUMBER DE MOLARD. Tutuklu y. 1848. Dagerreyotip.
15
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
16
Temel Fotoraflk
S O R U
S O R U
D K K sreci
AT
Fotorafn teknik
tek tek halkalardan oluflan bir zincire benzer. Bu zincirin bir halkas oynatldnda dier halkalar da bu hareketten etkilenir.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
TELEVZYON
Dfl Iflk: Gnefl baflta olmak
zere fotoraf makinesinin
nndeki aydnlatma
kaynaklar.
NTERNET
Iflk: Fotoraf kadna

negatif grnty pozlayan
agrandisr aygtnn fl.
SIRA SZDE
Fotorafn flkla resmetmek olduunu sylemifltik. Iflk, fotorafn yapsal esidir. Fotorafn teknii flkla alflr. Iflk olmakszn fotoraf olamaz. Bir nesneAMALARIMIZ
nin fotorafn
ekebilmek iin o nesnenin zerinde flk olmas gerekir. Nesnenin
zerindeki flk, o nesnenin fotorafnn ekilmesini salar. Bu flk, doal flk yani gnefl fl ya da bir aydnlatma kaynandan gelen flk olabilir. Nasl ki, ev T A P grebilmek iin flk gerekli ise fotoraf ekebilmek iinde
remizdeki Knesneleri
flk gerekir.
Fotoraflkta iki tr flk sz konusudur. Birincisi nesneyi aydnlatan, nesnenin
L E V Z Y O N salayan, dfl flktr. Bir nesnenin fotorafnn ekilebilmesi
grlebilirT Eolmasn
iin de teknik olarak dfl flk gereklidir. Dfl flk yani gnefl fl ya da aydnlatma
kayna sadece nesnenin grlebilir olmasn salamaz. Ayn zamanda nesnenin
grsel olarak
alglanmasyla ilgili ipularn verir. Nesnenin yzeyinin parlak ya da
NTERNET
mat oluflu, renginin akl ya da koyuluu gibi birok grsel ipuunu dfl fln
salad aydnlatma verir. kinci flk tr ise i flktr. flk, negatif film zerindeki grntnn, fotoraf kadna dnfltrlmesi aflamasnda arandisr aygtnda kullanlan flktr. Bu flekilde, flk kullanlarak ekilen negatif film yeniden flk
dzenlemesiyle pozitif fotorafa dnflr. Bu sre iinde yeniden flk dzenlemesi, yani flk yoluyla yaplan bir dzenleme sz konusudur.
yi bir fotoraf elde edebilmek iin temel eden sz etmifltik. Teknik ve fl akladk. nc e ise grmektir. Kitabnzdan bu satrlar okurken, pence-
NADAR.
Fotorafnn Efli.
1853. Kolodyum
negatiften gmfl
jelatin bask.
17
renizden dflarya bakn; grdnz fleyleri zihninizde tutun. Aradan iki- saat
getikten sonra yeniden pencereden ayn manzaraya bakn. lk baktnzda grdnz belli nesnelerin ikinci buluflunuzda grsel olarak nasl bir deiflime uradn fark etmeye alfln. flte bu fark ettiiniz fley grmektir. nsanolu, gzleri
SIRA SZDE
ak kald sre iinde srekli bakar; ancak her bakt fleyi grr m? Evet, bakmak ile grmek arasnda byk fark vardr. Bu anlamda; bakmak deil, bakan bir
kiflinin ne grd nemlidir. Bakmak fiziksel bir eylemdir. Grmek
D fi N E L Mise kltrel
bir olgudur. Fiziksel olarak insanlar ayn gz yapsna sahip olsalar da, bir nesneye gzlerini evirdiklerinde grdkleri fleyler farkldr. Bu nedenle, yeniden vurguS O R U
lamak gerekirse, grmek kltrel bir olgudur.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
D K K A Tgrsel alglaIflk, fotorafn resmetme teknii iin temel belirleyici e olmasyla birlikte
may da ynlendirir.
SIRA SZDE
DKKAT
N N
Fotoraf eken kifli, fotorafn tekniini bilerek fl yourur. Yani nesnenin

iinde bulunduu fl, teknii kullanarak duyarl yzeye aktarr. Bunu yaparken,
AMALARIMIZ
neyi grd ok nemlidir. Fotoraf makinesini, sradan bir
insan gz sadece
bir konuya bakmak iin kullanabilir. Bu durumda ekilen fotoraf, sadece o durumu tesbit etmenin tesine geemez. Fotoraf makinesinin ynlendirdii olay ya da
K Tkez
A Pdenemesini
durumda kendine zg bir fleyi grebilmesi nemlidir. Birok
yapmfl olduum bir uygulamay sizlerle paylaflmak isterim. Bir stdyo ortamnda,
on farkl fotoraf, bunlarn fotoraf makineleri ve objektifleri ayndr. Konu ise
T E LOn
E V Zfotoraf;
YON
stdyo ortamnda aydnlatmas yaplmfl, bir vitrin mankenidir.
konu, objektif, ekim konumu ayn olmak flartyla yirmi adet fotoraf ekiyorlar.
Teknik, flk ve grmek nasl bir sre iinde birleflir?
SIRA
N T E RSZDE
NET
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
SIRA
N T E RSZDE
NET
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
ROGER FENTON.
lmn Vadideki Glgesi. 1855.
Klorr Kapl Kt
Bask. N T E R N E T
18
Temel Fotoraflk
SIRA SZDE
SIRA baslpta
SZDE
Fotoraflar
masa zerine konulduunda, yzlerce fotoraf iinde ayn
fotorafn bir benzeri ortaya kmyor. Birbirine yaklaflan fotoraflar olabiliyor, ancak aynsn bulmak neredeyse imkansz bir durumdur. Bunun nedeni fludur: BirD fi N E L M
ok fotoraf ayn optik dzenlemeye, belirli bir konuya bakmfl olsa da, her birinin grd dierinden farkldr. Fotoraf asndan bakmay ynlendiren, fotoS O R U
raf makinesinin optik sistemidir. Grmeyi ynlendiren ise fotorafnn kendisidir.
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
D K K A konusundan
T
Bakmak ve grmek
hareket ederek fotoraflkta ok sk karfltrlan bir durumu aklamak gerekir: Grfl as denildiinde, bir insann evresinde net olarak
grebildii a
Bakfl as denildiinde ise bir objektifin grebildii a anSIRAanlafllmaldr.
SZDE
lafllmaldr. Yani insan gz grr, objektif ise optik yolayla bakar.
N N
Fotoraf Karesi: Film

yzeyindeki ya da saysal
teknolojide sensr zerindeki
her bir grnt. Bir dier
K T A P
anlam, objektiften bakaca
yansyan grntnn alan.
TELEVZYON
AMALARIMIZ
Fotoraflk
asndan grmek denildiinde anlaml bir gz anlafllr. Yani bir
olay ya da duruma yneldiinde, optik yoluyla tasarlayabilen bir gz demektir. Fotoraf gzn grebilecek flekilde terbiye etmelidir. Fotoraf makinesiyle bir koK T A P
nuya ynelen kifli, her bir fotoraf karesini grd fleylerle doldurur. Bu ressamn bofl bir tuvale resim yapmasna benzer. Grmek, fiziksel bir sre sonucunda
ortaya kmasna karfln tamamen zihinsel bir sretir.
TELEVZYON
FOTORAFIN TEKNK SREC

NTERNET
AM A
NTERNET
Fotorafn teknik srecini aklamak.
Fotorafn teknik sreci denildiinde anlafllmas gereken fley; fotoraf makinesiyle bir konunun fotorafn ekilmesi, bu flekilde optik yoluyla grntsnn yzey
zerine kaydedilmesi, yzey zerine kaydedilen bu grntnn, gerek bir resim
olarak yzey zerinde ortaya kmasdr. Bu anlamda iki tane temel sre sz konusudur: lki fotoraf makinesi araclyla bir konunun fotorafnn ekimidir.
kincisi ise fotoraf makinesinde bir yzey zerine kaydedilen ve gzle grlemefiekil 1.2
Fotorafn Teknik
Sreci
KONU
FOTORAF MAKNASI
GZL GRNT
19
yen bu gizli grntnn gerek gzle grlebilir bir resim haline dnfltrlmesidir. Bu iki aflamal sre fotorafn temel srecidir. Bir konunun fotoraf makinesiyle ve optik yoluyla yzey zerine kaydedilmesi fizik bilimiyle ilgilidir. kinci aflama olan fotoraf makinesinde bir yzey (film) zerine kaydedilen hayali grntnn gerek grntye dnfltrlmesi ise kimya bilimiyle ilgili sreleri ierir.
Gnmzde yani XXI. yzylda fotoraf teknolojisinin ulaflt dzey dflnldnde, fotorafln temel teknolojisiyle ilgili ayrmlar da deiflmifltir. 1900l
yllarn son eyreinden itibaren film kullanarak ekim yapan fotoraf makineleri
ve karanlk oda sreciyle elde edilen fotoraflk srecinin yerine saysal fotoraflk geliflerek yaygnlaflmfltr. Saysal fotoraflkla birlikte, film ve karanlk
oda sreci ortadan kalkmfltr. Bu anlamda tarihsel olarak fotorafln teknik sreci denildiinde iki nemli dnemden sz etmek gerekir: Film dnemi ve saysal
(digital) dnem.
Fotoraflk dorudan teknoloji yoluyla bir resmetme tekniidir. Bu nedenle
teknolojik dzenlemeleri, teknolojilere bal olarak ortaya kan farkl sistemleri
ve bu sistemle zdeflleflen dnemleri ok iyi tanmlamak ve bilmek gerekir. Teknolojiye bal olarak sreler ve elde edilen sonular deiflir. Eer birbirinden farkSIRA SZDE
l iki teknolojik dnem sz konusu ise bunlarn aklkla tanmlanmfl
olmas gerekir. Baflka bir alandan bir rnek vermek gerekirse, el marifetiyle ocak stnde yemek yapmak ile ayn malzemeleri kullanarak ileri mutfak teknolojileriyle
yemek
D fi N E L M
yapmak ayrmndan sz ediyoruz. ki durumda da yemek elde edilir, ancak
uygulanan sistem tamamen birbirinden farkldr. Bu iki farkl sistem, kendine zg
S O R U
farkl teknolojileri de gerektirmektedir.
Kullanlan teknolojiye bal olarak, gnmzde iki farkl fotoraflk
Bu
D sz
K K Akonusudur.
T
anlamda fotorafln iki farkl dnemi vardr. Fotoraf makinelerinde duyarl yzey olarak filmin kullanld teknoloji ve bu teknolojinin gerektirdii srelerin
yer ald fotoSIRA SZDE
raflk, Film Dnemi olarak adlandrlr. Fotoraf makinelerinde duyarl yzey olarak saysal sensrlerin kullanld ve saysal teknolojinin gerektirdii srelerin yer ald foAMALARIMIZ
toraflk, Saysal Dnem olarak adlandrlr.
Gizli Grnt: Fotorafik

duyarkatta, pozlama
sonunda oluflan, ancak
gzle grlemeyen grnt.
Duyarkat (film) zerindeki
gizli grnt, gelifltirme
banyosunda gerek
grntye dnflr.
Saysal Fotoraf: Saysal

yani dijital teknoloji
kullanlarak yaplan
fotorafln genel ad.
Teknoloji: Belli bir teknik

alanda, bilimsel ilkelere
dayanan tutarl bilgi ve
uygulamalar.
Sistem: Deiflik
elerden
SIRA
SZDE
oluflan ve belli bir ifllevi
yerine getiren dzenek.
N N
FLM BANYOSU
KART BASKISI
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
SYAH-BEYAZ FOTORAF
20
Analog: Bir aygt ya da

sistemle iliflkili olarak
bilgilerin, verilerin fiziksel
temsilleriyle ilgilidir.
Kaynandaki biimiyle, yani
srekli ve kesintisiz olarak
kaydedilebilen, saklanabilen
ve iletilebilen bilgi ve veri.
Saysal: Verilerin saylarla
ayrlan sinyaller fleklinde
gsterilmesi. Iflk ya da ses
dalgalarnn saylarla basamaklanmfl veriler olarak
temsili. rnein; kaynandan kan bir sesin kesintisiz olarak ilerleyen verilerin,
ikili saylarla tanmlanarak
kaydedilmesi.
Pozlama: Ifla karfl duyarl

malzemenin flktan
etkilenmesi.
Temel Fotoraflk
Fotoraflk film teknolojisini kullanarak 1800l yllarn ortasndan itibaren geliflerek yaylmfltr. Fotoraf makinesiyle grnt film yzeyi zerine fizik bilimi
kurallarna gre kaydedilir. Daha sonra bu film karanlk oda srecinde kimyasal ifllemlerden geirilerek kat yzey zerinde gerek bir resim haline dnflr. Saysal fotoraflkta ise (1900l yllarn son eyreinde yaygnlaflmaya bafllamfltr)
fotoraf makinesi, film dneminde olduu gibi kullanlr, ancak film yoktur. Filmin
yerini saysal teknolojinin fla duyarl hcreleri almfltr. Karanlk oda sreci olduu gibi ortadan kalkmfltr.
Fotoraflkta film ve saysal fotoraflk denildiinde, aslnda iki farkl teknolojik sreten sz edilmektedir. nce fotorafn yeni teknolojisi olan saysaldan
bafllayalm. Saysal yani digital demek; verilerin, rnein fotoraf makinesine giren
fln; farkl bir sistemle ifllenmesi anlafllmaktadr. Bu noktada flunu sormak gerekir: Verileri rnein fotoraf makinesine giren fl, saysal sistem dflnda ifllemek
mmkn mdr? Bu anlamda Analog ve Saysal adyla bilinen iki farkl veri iflleme
sisteminden sz etmek gerekir.
Analog denildiinde; srekli ve kesintisiz olan, basamakl ve kesintili olmayan
veri anlafllr. rnein, doada hareket halinde olan flk ve ses dalgalar srekli ve
kesintisizdir. Yani flk ve ses dalgalarnn kaynandan kfl kfl biimiyle kesintisizdir. Saysal denildiinde ise; basamaklara ayrlabilen boy srasna sokulabilen
veri anlafllr. rnein, doada kaynandan kan flk ve ses dalgalarnn (0) - (1)
saylaryla ya da Evet-Hayr olarak basamaklara blerek temsil etmektir. Analog ve
saysal ayrmn basit bir rnek zerinde grelim. Karflmzdaki bir nesnenin flnn lmn dflnelim. Analog flk lmnde nesneden gelen flnlar bir sreklilik iinde flklere ulaflr ve flnlar flklerde geldii flekliyle ifllenir. Saysal
flk lmnde ise nesneden gelen flnlarn kaynandan kt flekliyle deil, rakamlara dnfltrlerek ifllenir. Analog sistemde flnlar nitelik, saysal sistemde nicelik olarak yaplandrlr.
Sonu olarak belirtmek gerekirse, fotoraflkta filmden yola kan sistem ve
teknolojik srecin hakim olduu bir dnem sz konusudur. Bunun ardndan gelen de saysal sisteme zg teknolojik srelerin hakim olduu dnemdir. Bu iki
farkl teknolojik sistemden yola karak fotoraflk, analog ve saysal fotoraflk olarak dnemlere ayrlmaktadr. te yandan grntnn zerine kaydedildii
malzeme asndan bakldnda da filmi temel alarak fotorafl dnemlere
ayrmak mmkndr. Biz fotorafl Film Dnemi ve Saysal Dnem olarak
ele alarak inceleyeceiz. Bu ayrmdan yola karak, rnein film fotoraf makineleri ve saysal fotoraf makineleri diye snflama yapacaz.
Temel fotoraflk denildiinde de anlafllmas gereken, film teknolojisiyle ilgili srelerdir. Bu kitapta da film sisteminin kullanld fotoraflk ele alnacaktr.
Temel fotorafln teknik sreci; fotoraf ekimi ve ekimi yaplan filmin karanlk oda srecinde kat yzey zerinde fotoraf olarak ortaya kartlmasndan oluflur. Bu sre fiekil 1.2de grlmektedir. Fotoraf ekilecek konunun zerinden
gelen flk dalgalar, fotoraf makinesinin objektifinde toplanr. Objektiften fotoraf
makinesinin iine giren flk dalgalar hem netlik hem de pozlama asndan kontrol edilir. Yani netleme ve pozlama sistemleriyle film yzeyi zerindeki grntnn netlii ve ton deerleri dzenlenir. Bu flekilde ekim ifllemi sonucunda, fotoraf makinesinin iinde yer alan film yzeyi zerinde fotoraf ekilecek konunun
grnts kaydedilir. ekim ifllemi sonucunda, film yzeyine grnt kaydedilir.
Bu gzle grlemeyen gizli grntdr.
21
ekim sonrasndaki iki aflama, karanlk oda sreci diye adlandrlan film banyosu ve fotoraf kartna bask aflamasdr. ekimi yaplmfl olan filmdeki gizli grntnn, gerek grntye dnfltrlmesi film banyosu srecinde gerekleflir.
Bundan dolay film yzeyi zerinde gerek grntnn (bu negatif bir grntdr) fotoraf kadna pozitif olarak baslmas sreci olan, fotoraf kadna bask
aflamas yer alr. Bu sre sonunda iki tane temel kt sz konusudur. Birincisi negatif film, ikincisi son kt olarak fotoraf kadna basm yaplmfl fotoraftr.
leri teknik sre iyi fotoraf elde etmenin yolu mudur?
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
ALBERT SOUTHWORTH ve JOSIAH HAWES. y. 1850. Dagerreyotip.
22
Temel Fotoraflk
zet
N
A M A
N
AM A
Fotorafn toplumsal yaflam iindeki yerini ayrt

etmek.
Fotoraf gnmz insannn yaflamndaki vazgeemeyecei temel elerden biridir. nsanlar fotoraf makinesiyle grdklerini, yafladklarn sadece kendileri iin deil baflkalar iin de belgeler. Fotoraf belgeleme zelliini hep korumufltur. Fotoraf denildiinde belgelemek anlafllr.
Fotoraf grme organmzn uzants gibidir. nsan gznn ulaflamad yerler, fotoraf makinesi optik teknolojisiyle ulaflr. Bu nedenle, fotorafn anda yaflayan insanlar, fotoraf makinesi yoluyla dnyann her yerini hatta uzay bile
grebilen insanlardr. Fotoraf bir teknoloji olarak insan yaflamn dorudan etkilemifltir. Fotorafla birlikte insanolu ok uzandaki durum ve
olaylar sanki yanndaymfl gibi alglamaktadr.
Fotorafn ne olduunu tanmlamak.
Fotoraf, szcn ilk kez Sir John F. W. Herschel kullanmfltr. Fotoraf, Yunanca photos flk
ve graphos izmek szcklerinin birleflmesinden oluflan Photography (ngilizce) karflldr.
Fotoraf, yeni bir resmetme teknii olarak ortaya
kmfltr. Fotorafn resmetme teknii; izerek,
boyayarak ve kazyarak resmetme tekniklerinden farkldr. Fotoraf, flk yoluyla resmetmedir.
Fotorafn bulunufluyla ilgili iki temel geliflme
sz konusudur: lki fizik bilimiyle ilgili olarak
optik kullanlarak yzey zerinde nesnelerin grntlerini elde etmektir. kincisi ise yzey zerinde optik kullanlarak elde edilen grnty,
kimya biliminin katklaryla fla karfl duyarl
yzeyler zerine kaydederek kalc olmasn salamaktr. Fotorafn bulunuflu srecini belirgin dneme ayrmak gerekir. lki fotorafn yeni
bir resmetme teknii olarak bulunmufltur. J.M.Niepcenin 1827 ve L.J.M.Dagmerrein 1837 ylndaki bulufllardr. kincisi ise 1841de W.H.Talbotun bulunufluyla oaltma teknoloji olarak yeniden bulunufludur. ncs ise 1845den bafllayarak sanat kiflilerin fotoraf sanatn ortamna sokmalardr.
N
A M A
N
AM A
Fotorafn belirleyici zelliklerini saptamak.

Hangi amaca ynelik olarak ekilmifl olursa olsun her fotoraf iin geerli olan belirleyici zellikler vardr. Her fotoraf, asl nesnenin yzey
zerindeki yeniden retimidir. Bir an tespit eder.
Yaflamdan seilen bir detaydr. Mekan ve zaman farkllafltrr. yi bir fotoraf elde edebilmek
iin temel e sz konusudur: Teknik, flk ve
grmek. Teknik fotorafn btn teknik srecidir. Iflk ise nesneyi aydnlatan ve ekim aflamasndan sonra kullanlan flktr. ekim aflamasnda fotoraf makinesinin nnde kullanlan fla
dfl flk, karanlk oda srecinde kart bask aflamasnda kullanlan fla ise i flk denir. Grmek
ise bakmaktan farkl olarak anlaml bir gzdr.
Grmek demek fotorafn teknik srecini, dfl fln olanaklaryla konuya ynelen fotorafnn
gzdr. Demek ki iyi bir fotoraf iin teknik
srecin doru ifllemesi gerekir. Bunun yannda
fl kullanmak ve anlaml bir gz gerekir.
Fotorafn teknik srecini aklamak.
Fotorafn teknik sreci, fotoraf makinesiyle
bafllar ve karanlk oda sreciyle son bulur. Fotorafn teknik sreci bir zincirin halkalar gibi
birbirine baldr. Tarihsel olarak bakldnda
fotorafn teknik sreci iki dneme ayrlr. Bunlar, analog ve saysal dnemdir. Analog demek
verilerin kesintisiz, kaynandan kt flekliyle
ifllenmesidir. Saysal ise verilerin basamaklanarak ifllenmesidir. Bu anlamda, film karfll (ou
yerde) analog kavram kullanlr. Film dnemi,
fotoraf makinesinde film yzeyine kaydedilen
grntnn yine film teknolojisi sreciyle ortaya
kmasdr. Saysal dnem ise, fotoraflkta saysal teknolojilerin kullanlmasyla bafllayan dnemdir. Saysal dnemle birlikte fotoraflkta
da veriler saysal olarak ifllenmeye bafllamfltr.
Fotorafl analog ve saysal yerine film ve saysal olarak ayrmak daha dorudur.
23
Kendimizi Snayalm
1. Fotoraf, kilometrelerce uzakta olan bir aacn
zerindeki kuflun fotorafn ekti. Fotoraf bunu yaparken, onlarca metre uzunluundaki aaca kmad.
Bulunduu konuma gre zel bir objektif kullanarak
bu fotoraf ekti.
Yukarda verilen durum ile ilgili, afladakilerden hangisi sylenebilir?
a. Fotoraf bir drbndr.
b. Fotoraf insan gznn uzantsdr.
c. Fotoraf uzaktan bir konuya bakmaktr.
d. Fotoraf uzaktaki nesneleri resmeder.
e. Fotoraf uzaktaki fleyleri yaklafltrr.
2. Afladakilerden hangisi fotorafn temel zelliklerinden biridir?
a. Belgelemek
b. Resmetmek
c. izmek
d. Grntlemek
e. Pozlamak
3. Afladakilerden hangisi fotoraf szcnn kkenindeki szcklerden biridir?
a. izmek
b. Boyamak
c. Kazmak
d. Resmetmek
e. Optik
4. Iflk ve optik yoluyla yzey zerinde ortaya kan
resme ne ad verilir?
a. Gizli grnt
b. Resim
c. mge
d. Grnt
e. Iflk-izgi
5. Afladakilerden hangisi fotorafn bulunmasna katk salayan bilim adamlarndan biridir?
a. Nadar
b. Dawid D. Hill
c. J. Nicphore Nipce
d. Cameron
e. Sir J.F.W. Herschel
6. Afladaki cmlelerden hangisi fotoraf iin sylenebilir?

a. Fotoraf yeni bir resmetme tekniidir.
b. Fotoraf izerek resmetmedir.
c. Fotoraf boyayarak resmetmedir.
d. Fotoraf flkla boyamaktr.
e. Fotoraf flkla bask tekniidir.
7. Afladakilerden hangisi her fotoraf iin geerli olan
belirleyici zellikleriden biri deildir?
a. An tesbit eder.
b. Sonsuzluk salar.
c. Belgedir.
d. Mekan farkllafltrr.
e. Zaman farkllafltrr.
8. Iflk kayna olarak gnefl flna ne ad verilir?
a. Dfl flk
b. flk
c. Iflk kayna
d. Ifln
e. Yaylan flk
9. Afladakilerden hangisi saysal teknolojinin zelliklerinden biridir?
a. Verileri blmek
b. Verileri datmak
c. Verileri depolamak
d. Verileri basamaklamak
e. Verileri oaltmak
10. Bir veriyi kaynandan geldii biimiyle kaydetmeye ne ad verilir?
a. Saysal kayt
b. Digital kayt
c. Dz kayt
d. Aral kayt
e. Analog kayt
24
Temel Fotoraflk
Okuma Paras
Fotorafn erken dnemiyle ilgili en nemli olgu da, insanlarn sadece kulaktan iflittii ya da yazl metinlerde
okuduu olaylarn, nesnelerin, kiflilerin fotoraflarn
grmesidir. Bylece, insanolu kendisinden corafi olarak ok uzaktaki bir fabrikay, bir yangn, nl bir kifliyi, ac eken ya da glen bir insan, esir dflen kiflileri, bir aktrisi, bir sporcuyu, yani insann hayatnda olan
iyi-kt her fleyin fotorafn grerek hayat grsel olarak farkl bir flekilde alglamaya bafllamfltr. Bylece,
fotorafn sunduu grsel anlayfl hayatn iine girmifltir. Fotorafn sunduu grsel anlayfln bir dier zellii olan oaltma, oaltarak yaygnlafltrma kitlelere
ulaflma asndan ok nemlidir. Fotorafn resmettii
fleylerin oaltlmas ve kitlelere yaylmas ayn zamanda resmedilen fleyi bir meta durumuna da getirmifltir.
Bylece, fotoraflanan fleyler dolaflm deeri kazanmfltr. Genifl kitleler tarafndan alnp satlan bir meta haline gelmeye bafllamfltr. Fotorafn bu mekanik oaltma teknolojisi boyutu, birey asndan, dnemin dier
teknolojilerine benzer. rnein, demiryolu ve telefon
sadece insann kendisini ya da sesini uzaklara taflmamfltr. Bu teknolojiler insan akln da uzaklara taflmfltr. Fotoraf, insan, doa ve nesnelerin grntlerini
oaltarak yaygnlafltrmann yannda, insan aklnda yeni boyutlar amfltr. Yaflam bir belge niteliine dnfltrerek bireyin iinde yaflad an ve gemifl zerinde
dflnmesini salarken, te yandan, insan aklnn dflnebildii her alana girerek insanla hem belge salamfl hem de bilimsel yaklaflmna destek olarak ilerlemesi iin ona yol amfltr.
Fotorafn hayatn iine bu kadar girmifl olmas, sonu
olarak, insan etkilemifltir. Fotoraf andaki insan, geleneksel resmetme tekniklerinin eserleriyle dnyay alglayan insandan ok farkldr. Yeni dnemin insan,
yeni grsellefltirme aralaryla, gndelik yaflam ve dnyay kendinden ncekilerden ok farkl alglamaktadr.
Bu fark, Sanayi Devriminin getirdii toplumsal yapy
deifltiren dzenleyicilerle birlikte oaltma teknolojilerinin sunduklaryla da ilgilidir. Fotoraf, mekanik bir
oaltma teknolojisi olarak, insann kendi dflndaki
dnyaya almasn salamfltr. Fotorafn insanlar, konular, nesneleri kaydederek belgelemesi, yani belgeci
slubu, insanlara dfl dnyadaki yenilikleri sunarken,
onlarn farkl kltrlerle de tanflmasn salamfltr. nsanlar artk kendilerinden nceki insanlar gibi corafi
olarak uzaklardaki fleyleri, szle ya da yazyla, bir anlamda masalms bir anlatmn eleriyle deil, fotora-
fn sunduu gzle alglanabilen gereki flekliyle alglamaya bafllamfllardr. Bu alglama biimi, insann grme
uzvuna dayanan yeni bir anlayfltr. inde yaflad dnyay gzleriyle, fotorafn sunduu flekliyle grerek alglamaya bafllayan insan iin artk iinde yaflad dnya ulafllamaz bir fley deil; aksine gidilmesi, ulafllmas,
keflfedilmesi gereken bir alandr. Fotoraf, bu flekilde,
insanlar, bir anlamda, hayal etmenin, hayal ederek tasarlamann yerine, grmeye, yani grdn tasarlamaya yneltmeye bafllamfltr. Bylece, fotoraf, insanlar iin yeni hayatlar ve eylem biimlerinin ortamn
oluflturmufltur.
Kaynak: Levend Kl, Fotoraf ve Sinemann Toplumsal Tarihi, Ankara: Dost Kitapevi Yaynlar, 2008,
s. 120.
25
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

1. b
2. a
3. a
4. d
5. c
6. a
7. b
8. a
9. d
10. e
Sra Sizde Yant Anahtar

Sra Sizde 1
Toplumsal yaflam iinde fotorafn temel ifllevi hala belgelemektir. Fotoraf farkl amalara ynelik olarak belgeleme kaygsyla kullanlr. Fotorafn belgeledii grntleri oaltarak yaymasnda nemli bir ifllevini ortaya koyar. Gnmz insan fotorafn bu belirleyici
zellii ile i ie yaflar. Her fotoraf karesi birinin benzeri olan binlerce kopya fleklinde oaltlabilir. Belgeleme ve oaltma zellii fotoraf kendine zg bir kitle iletiflim arac haline getirmifltir. Yine gazete, dergi, televizyon, bilgisayar gibi ortamlarn iinde yaygn olarak
kullanlmaktadr. Bir gn iinde fotoraf makineleriyle
ka kez belgeniyorsunuz. te yandan bir gn iinde
ka tane fotoraf gryorsunuz, kitle iletiflim aralar
yoluyla grlen her fotoraf bir belge ve bu belgelemenin oaltarak yaylmasdr. Ayrca fotoraf kendine zg anlatm biimiyle bir sanat alan olarak da amz
insannn yaflam iindedir.
Sra Sizde 2
Fotoraf 1800l yllarda bulunmufltur. Bu yllar Avrupada Sanayi Devriminin yafland yllardr. Yani fotoraf yeni bir insanlk dneminin resmetme tekniidir. ncelikle toplumsal olarak ortaya kt dnem
farkldr. Geleneksel resmetme teknikleri olan izmek,
boyamak ve bask teknikleri, Sanayi Devrimi ncesi
dnemine aittir. Geleneksel resmetme tekniklerinde
insan eli dorudan iflin iindedir, oysa fotoraf aygt
marifetiyle resmetmeyi bafllatmfltr. Bu aygtta optik temellidir. Fotoraf insan eli dorudan iflin iine girmeden; optik, makine sreciyle gerekleflen bir resmetme
tekniidir. Ksaca belirtmek gerekirse, fotoraf denildiinde flk yoluyla ve makineyle resmetmek anlafllr.
Sra Sizde 3
Fotorafn resmetme tekniinin makine yoluyla uygulandn sylemifltik. Bu makinenin alflmas ve retim
yapmasn salayan teknik sre, fotorafnn bilmesi
gereken teknik sretir. Fotoraf bu sreci fotorafn
resmetme tekniini salayan flkla yapmak zorundadr.
Demek ki flk, fotorafn tekniinin hem bir zorunluluudur hem de ifade oluflturmasnn yoludur. Fotorafta oluflturulacak her fley iin flk ve bu fln tekni-
e uyarlanmas gerekir. Fotorafn resmetme teknii

optik yoluyla gerekleflir, optik demek insan gz demektir. Btn bu anlatlanlar yani teknii ve fl anlaml bir gzn ynlendirmesi gerekir. fiimdi konuyu
tersinden alarak sorumuzu yantlayalm: Fotorafnn
anlaml bir gzle grmesi, teknii ortamn fl ile birlefltirmesi gerekir.
Sra Sizde 4
Sorunun yant ok basittir. Aile albmnz anz ve
ailenizin en eski fotoraflarna bakn. Ebeveynlerinizin
ya da onlarn ncesindeki byklerin fotoraflarn ve
bir de sizin 2000 yllarda ektirmifl olduunuz fotoraflar yan yana getirin. Bu fotoraflarn hangisi teknik,
ierik ve ifade olarak daha iyidir. Bunu deerlendirebilmek iin konunun uzman olmaya gerek yoktur. Gnmzde ileri teknolojiler ou kere uzman kiflilerin elinde olmad iin sonucu sradan oluyor. Basit gibi grlen teknolojiler konunun uzman tarafndan baflarl sonu almak iin kullanlabiliyor. Belirleyici olan tek baflna teknoloji deildir; teknolojiye kullanan kiflinin hem
alanyla ilgili hem de teknolojiyle ilgili bilgi ve becerisi
nemlidir. Sonucu belirleyen bu sretir.
Baflvurulabilecek Kaynaklar
Kl, Levend (2007). Fotorafa Bafllarken. nc
basm. Ankara: Dost Kitabevi Yaynlar.
Kl, Levend (2008). Fotoraf ve Sinemann Toplumsal Tarihi, Ankara: Dost Kitabevi Yaynlar.
TEMEL FOTORAFILIK
2
Amalarmz
fiziksel zelliklerini tanmlamak.

N Ifln
Yzey
flk yoluyla grnt oluflumunu saptamak.
N Karanlkzerinde
kutuyu
ortaya kfl srecini belirlemek.
N Karanlk kutununveverdii
grntnn niteliini belirlemek.
N Fotoraf makinesinin bulunuflunu
aklamak.
N Fotoraf makinesinin temel elemanlarn
belirlemek.
N Fotoraflkta kullanlan fotoraf makinelerini
snflandrmak.
N
Anahtar Kavramlar
Ifln
Ifln Yansmas
Ifln Yaylmas
Ifln Krlmas
Grnt
Karanlk Kutu (Camera Obscura)

Baka
Refleks Sistem
SLR
Telemetre
erik Haritas
Temel Fotoraflk
Iflkla Resmetmek
ve Fotoraf Makinesi
Iflk
Yzey zerinde Grnt
Fotoraf Makinesi
Iflkla Resmetmek ve
Fotoraf Makinesi
N
IfiIK
A M A
Ifln fiziksel zelliklerini tanmlamak.
nsanolunun yaradlflndan bafllayarak doada i ie olduu temel yap tafllar;

toprak, su, hava ve flktr. Toprak, su ve hava gibi insanolu flkla da hep ilgilenmifltir. nceleri flktan korkmufl, giderek fl tandka fl ynlendirmeye ynelmifltir. nsann grme duyusu, yaflamn srdrmesi iin ok nemlidir. Grme duyusu, flkla birlikte var. Iflk, grmeyle ilgili konularn temelini oluflturur. En basit
flekliyle, flk varsa grme vardr; flk yoksa grme de yoktur.
Grme duyu organmzn alflmasn salayan flk, ses gibi bir kaynaktan dalga fleklinde yaylan enerjidir. Bir kaynaktan, rnein gneflten, kan flk, fln ad
verilen doru izgiler zerinde yol alr. Iflk ile fln karfltrmamak gerekir. Ifln, fln yaylma durumudur. Daha basit bir flekilde aklamak gerekirse, hareket eden
yani ilerleyerek yaylan flk dalgalarna, flk fln ya da fln denilmektedir.
Iflk iin elektromanyetik flnm demifltik. Elektromanyetik flnm, dalga fleklinde yaylan bir enerjidir. Bu dalgalarn, dalga boyu fln niteliini ortaya kartr.
Dalga boyunun l birimi nanometre (nm) dir. nsanlarn grd flk elektromanyetik tayf iinde beyaz flk olarak adlandrlan bir blmdr. Oysa flk ok genifl bir elektromanyetik tayf ierir. Beyaz flk elektromanyetik tayfa 400 nm (mor)
ile 700 nm (krmz) arasndaki blmdr.
Elektromanyetik tayf iinde; gamma, x, mortesi (ultraviolet), kzltesi (infrared) gibi
insan gzyle grlemeyen farkl dalga boylarnda flklar da vardr.
Iflk konusuyla ilgili olarak fln, dalga
boyu, eletromanyetik tayf gibi genel bilgiler
fln fiziksel yapsyla ilgili bilgilerdir.
Fotoraflkta, yani flkla resmetmek de bu
bilgiler zerine yaplandrlr.
Dalga Boyu
Ifln: Hareket halindeki flk.

Hareket eden, yani
ilerleyerek yaylan flk
dalgalar.
Dalga Boyu: Hareket halinde

yaylan fln iki tepe
noktas arasndaki uzaklk.
fiekil 2.1
Dalga Boyu
Dalga fleklinde yaylan fln bu hareketi srasnda iki
tepe noktas arasndaki uzakla
dalga boyu denir.
28
Temel Fotoraflk
fiekil 2.2
Grlebilir Beyaz
Iflk Tayf
Beyaz gnefl fl
cam prizmadan
geirildiinde krmzdan bafllayarak mora kadar
renkler srasyla
grlr.
krmz
beyaz flk
turuncu
sar
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
prizma
yeflil
ivit mavi
mor
D grd
KKAT
nsan gznn
beyaz flk krld zaman eflitli renklere ayrlr. Gnefl fl karanlk bir odada prizmadan geirildiinde, prizmadan geen beyaz flk; mor, ivit mavi,
yeflil, sar, turuncu
ve krmz renkli flnlara ayrlr. flte bu renkli fln demetine tayf ad
SIRA SZDE
verilir. Bu deneyi ilk kez 1666 ylnda Isaac Newton (1643-1727) yapmfltr.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
evremizi
kuflatmfl olan flk dalgalar, bofllukta dz olarak ilerler. Bir nesneye
AMALARIMIZ
arpan flk dalgalar, nesnenin yapsna bal olarak ilerleyiflini yansyarak, yaylarak ve krlarak srdrr. Iflk bir nesneye arptnda o nesneyi geemez ise yn
deiflerek ilerler.
K T AYani
P flk nesneye arpar ve nesnenin yzeyinden yansyarak yoluna devam eder. Buna fln yansmas denir. evremizdeki nesnelerin yzeyleri
farkl farkldr. Bazlar parlak, bazlar da mattr. Farkl yzey yaplar ve ton deerleri nedeniyle
stne dflen fl farkl miktarlarda yanstr. rnein, bir
T E L E Vnesneler,
ZYON
vitrin cam stne dflen fl parlatarak yanstr. Yar parlak bir yzeye dflen flk
ve yansyan flk ayndr. Koyu renkli ve mat bir duvara dflen flk, azalarak yansr.
Yani nesnenin stne dflen fln yansmas dorudan nesnenin yzeyi ile ilgiliNTERNET
dir.
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Nesnenin zerinde
bulunan flk, fotoraflk asndan ne flekilde deerlendirilir?
SIRA SZDE
Iflk dalgalar, yar fleffaf malzemelerden geince btn ynlere yaylarak ilerler.
D fi denir.
N E L M Iflk dalgalar, cam ya da su gibi yar geirgen bir yzeyle karBuna yaylma
fllafltnda, yzeyi geen flk dalgalar dorultusunu deifltirerek ilerler. Buna krlma denir. SHareket
O R U halindeki fln bir yzeyi getikten sonra ynn deifltirmesine krlma denir. Ifln krlmas konusuyla ilgili en bilinen rnek; yarm su dolu
bardaa doldurulmufl su ile havann snrn oluflturduu yzey de bir kafln krlDKKAT
mfl gibi grlmesidir.
Ifln temel nitelikleriyle ilgili bilgileri flu bafllklar altnda zetleyebiliriz:
SIRAkaynaktan
SZDE
Iflk bir
yaylan enerjidir.
Iflk hareket halindedir.
Iflk dalgalar dz olarak hareket eder.
AMALARIMIZ
Hareket
halindeki flk karfllaflt yzeye bal olarak; yansyarak, yaylarak
ya da krlarak ilerler.
N N
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
2. nite - Iflkla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi
29
MERH AKOUL. Fotorafn tekniiyle hareketli bir nesne resmedilmifl. Yzeyin zerindeki flk belirleyici bir e olarak fotorafa hakim durumdadr.
Fotoraf ekerken nesnenin ya da konunun zerindeki flk nemlidir. Unutmayn, bir nesnenin zerine dflen flkla yansyan fln miktar farkl olabilir. Mat bir nesne fl
emerken parlak yzeyli bir nesne ise glendirerek yanstabilir.
evremizdeki farkl farkl nesneleri dflnelim. Gnefl flklar pencere camndan odamza girer. Ayn cam yerine buzlu cam olduunda ise gnefl flnn az bir
blm odamza ulaflr. Buzlu cam gnefl flnn byk bir blmn yanstarak
yayar. Bir su birikintisine dflen gnefl flnn ok az bir blm su iinde ilerler
bir blm ise yansr. Koyu bir duvarn zerine dflen fln byk blm duvar
tarafndan emilir. Duvardan hi flk yansmaz. Bu konu, koyu renk kadife bir yzey iin de ayndr. Kadife gelen fl neredeyse olduu gibi emer ve fln yansmas sz konusu deildir.
Iflk sadece nesnelerin fiziksel olarak alglamalarn salamaz, rengin kayna
da flktr. nsan gznn grd beyaz flk, farkl renkteki flklarn birleflmesinden oluflur. Beyaz flk prizmadan geirildiinde bir tarafta krmz dier tarafta ise
mavi-mor yer alr. Beyaz fln iindeki uzun dalga boyundaki fl krmz olarak,
ksa dalga boyundaki fl mavi-mor olarak alglarz. Renkli bir nesne, zerine dflen beyaz fln kendi rengini ieren dalga boyundaki fl yanstr dierlerini
30
Temel Fotoraflk
LEVEND KILI. Nesnenin zerine dflen flk sadece nesneyi aydnlatma, fln oluflturduu glge de ok nemlidir.
Bu anlamda iki tr glgeden sz edilir nesnenin zerindeki bal glge ve nesnenin baflka yzeyler zerindeki atSIRAglgesi.
SZDE
SIRA SZDE
lan
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
emer. rnein, krmz bir elma ya da yeflil bir bitkinin varolan renkleriyle grlD fi N E L M
mesinin nedeni; elmann zerine dflen gnefl fl iindeki krmz renkli fl, bitkinin ise yeflil renkli fl yanstp dier renkleri emmesidir. Bu nedenle, elmay krO R Ugrrz.
mz, bitkiyiSyeflil
Renk denildiinde
D K K A iki
T farkl durum anlafllr: Birincisi flk olarak renktir. Fotoraflkta
renk denildiinde, flk olarak renk anlafllr. kincisi ise boya olarak renktir. Resim sanatnda renk denildiinde ise boya olarak renk anlafllr.
N N
N
SIRA SZDE
YZEY ZERNDE GRNT
AMALARIMIZ
AM A
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
AMALARIMIZ
Yzey zerinde flk yoluyla grnt oluflumunu saptamak

K T A P
nsanolu tarihin ilk gnlerinden beri yzey zerine resmetmeyle uraflmfltr. Maara duvarlarndaki resimler bunlarn ilk rnekleridir. Bunu yaparken, insanolu
hep yaflad doay gzlemlemifltir. Bu gzlemlerinden yola karak yzey zerinTELEVZYON
de resmetme konusuyla ilgili olarak da eflitli geliflmeler sz konusudur. rnein,
bir su birikintisinin yzeyinde insann kendi resmini grmesi nemli bir gzlemdir. Yani su yzeyindeki yansmalar insan iin nemlidir. Bir nesnenin glgesinin
baflka bir yzey
oluflmas da nemlidir. Yzey zerinde ortaya kan gl N T E R Nzerinde
ET
SIRA veSZDE
2. nite - Iflkla Resmetmek
Fotoraf Makinesi
SIRA SZDE
31
geler de yansmalar gibi her zaman insanolunun dikkatini ekmifltir.

Evet, yansD fi N E L M
malar ve glgeler; bunlar yzey zerindeki bir tr resimler deil midir? Yansmalarn ve glgenin yzey zerinde ortaya kflyla ilgili olarak, yazl kaynaklara baS O R U
kldnda Smerlerle ilgili metinlerde flk konusuyla karfllafllr.
Yansmalar ve glgeler flk yoluyla yzey zerinde ortaya kan resimlerdir.
D K K A TYansmalar ve
glgelerin belirleyici zellii yzey zerinde kalc olmamalardr. Bunlar izerek, boyayarak ya da bask tekniiyle yaplan resimler gibi yzey zerinde kalc
deildir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
Yansmalar ve glgelerle ilgili olarak zerinde durulmas gereken nemli bir

e de izdflm, projeksiyon yoluyla yzey zerinde grntAMALARIMIZ
oluflturma dflncesidir. Yansmalar ve glgeler bir izdflm olarak yzey zerinde ortaya kar.
Bir nesne arkadan aydnlatldnda, nesnenin izdflm yzey zerinde gK T hareket
A P
rnt olarak ortaya kar. Belirli bir kaynaktan kan flk dalgalar
ederek
ilerlerken flk geirmeyen bir nesneyle karfllafltnda bu nesneyi geemez, nesnenin dflndaki flk dalgalar ilerleyerek yollarna devam ederler ve ilk karfllafltklar
T E L E V Zyzeyi
Y O N flk geyzeye arparak nesnenin izdflmn oluflturur. Nesnenin btn
irmez ise, izdflm bir glge fleklinde, yani karanlk olarak oluflur. Nesnenin yzeyinde yar geirgen blgeler var ise, bu kez izdflm karanlk bir glge deildir.
Farkl tonlardan oluflur. Nesnenin izdflmnn bykl ya da kkl ise
NTERNET
flk kayna, nesne ve yzey arasndaki uzaklkla ilgidir.
Yzey zerinde ortaya kan izdflmler ikiboyutludur. Oysa doadaki btn
nesneler boyutludur. Yzey zerindeki ikiboyutlu izdflmlerden yola karak
Glge Oyunu gelifltirilmifltir. Glge oyunu da dier izdflmler gibi flk kayna,
asl nesne ve izdflmn ortaya kartld yzeyden oluflur. Unutulmamas gereken konu fludur: Yzey zerinde izdflmleri ortaya kartan temel belirleyici hareket eden flk dalgalardr. Peki, hareket halindeki flktan yola karak, yansmalar ve glgeler dflnda yzey zerinde grnt oluflturmak mmkn deil midir?
N
A M A
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
zdflm: Bir flk

kaynandan kan flkla bir
nesne ya da konunun
K yzey
T A P
grntsn bir
zerine yanstmak.
Projeksiyon olarak da
adlandrlr.
TELEVZYON
NTERNET
Karanlk kutuyu tanmlamak ve ortaya kfl srecini belirlemek.
Yansmalar ve glgeler doann kendi dzeni iinde ortaya kan fleylerdir; ancak
insanolu bunlarn benzerlerini kendisi de yapmaya ynelmifltir. Dikdrtgen kp
fleklinde, drt taraf kapal ve i yzeyi mat siyah bir kutu dflnn. Bu kutunun
kk kenarn oluflturan yzeyinin tam ortasna ine ile bir delik aalm. Kutunun
ine delii olan yz, aydnlatlmfl bir nesneye evrildiinde nesneden yansyarak
gelen flnlar ine deliinde toplanarak kutunun iine girer ve kutunun karfl yznde nesnenin grnts oluflturur. Basit aygt karanlk kutu (Camera Obscura)
olarak adlandrlr.
Karanlk kutu yoluyla yzey zerinde elde edilen grnt, bir nesnenin yzey
zerindeki gerek olmayan hayali grntsdr. Bu grnt yansmalar ve glgeler gibidir. Kalc deildir, geicidir. Karanlk kutunun, alflma sistemi ok basittir. Daha nce aklamfltk, nesneden yansyan flk dz olarak ilerler. Karanlk kutuya nesneden gelen flnlar, ine deliinde toplanr ve kutunun iine girer. Kutunun karfl yzne arpt yerde nesnenin alt-st ve sa-sol ters grnts oluflur.
Bu grnt, zayftr, keskin deildir, nk ine delii nesneden yansyan fln
ok az bir blmn toplayarak kutunun iine alr.
Karanlk Kutu: Latince

Camera Obscura. Fotoraf
makinesinin ok eskilere
uzanan bir tr. Drt taraf
kapal bir karanlk odann,
bir duvarnn tam ortasna
bir delik aldnda;
delikten giren gnefl fl,
deliin karflsndaki duvara
yansr bylece deliin
nndeki nesnelerin
grnts, sa-sol ve altst ters olarak duvara
yansr. Karanlk kutu diye
adlandrlan bu basit aygt,
on birinci yzylda Arap
astronomi bilginlerince,
gnefl ve ay tutulmalarn
izlemek iin kullanlmfltr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
32
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
SIRA SZDE
NTERNET
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
N T E SZDE
RNET
SIRA
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Temel Fotoraflk
S O R U
Karanlk kutuyu
yzey zerinde grnt elde edilir. Drt kflesi kapal iine
D K Kkullanarak
AT
flk szdrmayan bu aygt, flk yoluyla yzey zerinde grnt oluflturmay salamfltr.
N N
SIRA SZDE
Sizde bir karanlk kutu yapabilirsiniz. Drt taraf kapal bir kutu alnz. Uzun kenar 10-15
cm. olabilir. Kutunun bir yzne tam orta noktasnda gelecek flekilde ineyle bir delik an.
Deliin tamAMALARIMIZ
karfl yzne ise delii ortalayacak flekilde bir pencere an. Bu pencereyi de aydnger kad ile kaplayn. Kutuya delikten giren flk dalgalar, kutu iinde yol alarak aydnger yzeyine ulaflr. flte basit karanlk kutunuz hazrdr. Bu kutuyu, zellikle gece oda
K T A P
karanlnda televizyon ekrann yneltin ve bir sre bekleyin. Bakalm ne greceksiniz?
Karanlk kutuda grntnn oluflmasn salayan, kutunun zerindeki kk
TELEVZYON
deliktir. Deliin ap bydnde doal olarak daha ok flk kutunun iine girer,
ancak bu flekilde grntnn niteliini arttrmak mmkn deildir. Tersine deliin
ap kldke
grntnn kalitesi artar. Bu basit aygtta elde edilen grntnn
SIRA SZDE
N
T
E
R
N
niteliini arttrmakE Tiin deliin apnn mmkn olduu kadar kk olmas ve delikten giren fln ok olmas gerekir. Basit ine deliinin nesnenin zerinden geD fi N E L M
len btn flnlar toplamas mmkn deildir; ancak delik yerine fl toplayan basit bir sistem olursa kutunun iine giren fln miktar artar bylece elde edilen gS O R U olur. Bunu salayan sistem mercektir.
rnt daha nitelikli
Mercek, nesneler
gelen flklar, dz bir yzey zerinde net olarak bir noktada
D K K zerinden
AT
toplar. Nesnenin, st ve altndan, sa ve solundan gelen flk mercei getikten sonra yzey
zerine tamamen
ters olarak ulaflr. Bylece, mercein nndeki nesnenin alt-st ve saSIRA SZDE
sol olarak tamamen ters olarak grnts oluflur.
N N
AMALARIMIZ teknolojik geliflmelerin tarih iinde yeni kullanmlar iin birFarkl alanlardaki
lefltirildii grlr. Karanlk kutunun, mercekle birlefltirilmesi de byle olmufltur.
Bu amaca ynelik alflmalar 1700l yllarn baflnda sonulanarak, karanlk kutu
K T A P
mercek sistemiyle birlefltirilmifltir. Yzey zerinde grnt elde etmeyi salayan bu
aygtn, belirleyici temel eleri nedir? Bu e flktr. Iflk, kontrol edilerek, ynlendirilerek, yorularak yzey zerinde grnt elde edilir. Karanlk kutu, fla zg
TELEVZYON
bir resmetme teknolojisidir. Ifln doal ortamnda dalga fleklinde ilerleyerek yaylmasnn fark edilmesi, bu aygtn gelifltirilmesinde nemli rol oynamfltr.
Karanlk kutuyla birlikte ortaya kan anlayfl, mercekle (optik yoluyla) evreye
Bunun
N T E RSZDE
N E Tanlam fludur: Tarihin ilk gnlerinden beri yzey zerine resmebakmaktr.SIRA
den kifliler kendi gzyle grdn zihin srecinden geirerek, ellerini kullanarak yzeye resmetmifltir. Karanlk kutuyla birlikte, optiin verdii grntden yoD fi N E L M
la karak resmetmek bafllamfltr. Karanlk kutuyla yzey zerine bir konuyu resmeden kifli, sadece gznn gsterdiini deil, gznn nndeki optikten grS O R U kiflidir.
dn resmeden
Karanlk kutunun
asndan nemi fotoraf makinesinin geliflmesini salaD K K Afotoraflk
T
yan sreci bafllatmasdr. Karanlk kutu iin fotoraf makinesinin ilk aflamas demek
dorudur. SIRA SZDE
N N
AMALARIMIZ
K T A P
N
A M A
33
Karanlk kutunun verdii grntnn niteliini belirlemek.
Karanlk kutuyla birlikte, geleneksel resmetme anlayfl da yapsal olarak deiflmifltir. Gelenekselden farkl olarak karanlk kutunun rettii grntnn belirleyici eleri flyledir:
Grnt optik yoluyla elde edilir.
Grnt yzey zerinde insan eliyle deil alet marifetiyle oluflur.
Yzey zerinde gerein tpa tp benzeri grnt olarak retilir.
nsann gzleriyle grd fleyleri yatay ve dikey bir ereve iinde snrlandrmasyla ortaya kan bir grnt sz konusudur.
Elde edilen grntde boyutlu nesneler, ikiboyutlu yzey zerinde optik
yoluyla kltlmfltr.
Elde edilen grnt yzey zerinde kalc deil hayalidir. Gerein yzey
zerindeki yanlsamas olarak adlandrlr.
Grnt, asl nesne ya da durumun fizik ortamn olduu gibi temsil eder.
Grntnn ortaya kma srecindeki sre, flk hzdr. Nesnenin zerinden
karanlk kutuya gelen flk dalgalar resmetme sresini belirler. Bu sre tarihin en hzl resmetme sresidir.
Grntnn kendisi olufltuu yzey zerinde kalc deildir. Kalc olan grntnn kat zerine izilen resmidir.
Karanlk kutu XVIII. yzylda yzey zerinde elde edilen grntden kopya
yaparak oaltlmas iin kullanlmfltr. Fotorafn ortaya kfl asndan konuya
SZDE
bakldnda 1700l yllarn sonunda karanlk kutu araclylaSIRA
yzey
zerinde optik yoluyla grnt elde etme srec tamamlanmfltr. Fizik biliminin salad bilgilerle; mercek sistemi yani objektif, diyafram akl kullanlabilir
duruma gelmiflD fi N E L M
tir. Fotorafn bulunuflunun gerekleflebilmesi iin karanlk kutunun salad grntnn bir yzey zerine kaydedilerek sabitlenmesi gerekmektedir. Bu geliflmeS O R U
leri de kimya bilimi salamfltr.
Yanlsama: Bir fleyin aygt

yoluyla retilerek gerek
sanlmasn salayan alg
yanlmas. Bir grnfln
gerek sanlmasna neden
olan alg yanlmas.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Kitabmzn ierik dzenlemesinin bu aflamasnda Yzey zerinde Grnt

altnda
D K K A bafll
T
fotoraf makinesinin ortaya kfl srecini grdk. Bu srecin devam olarak Fotoraf Makineleri, Objektifler, Kontrol Sistemleri ve Pozlamay greceiz. Bu konular fotoraf makineSIRA SZDE
si kullanarak film yzeyi zerinde grnt elde etmeye ynelik teknik sreci iermektedir.
Daha sonra 6. nitede grntnn kaydedildii yzeyi yani Filmleri greceiz.
AMALARIMIZ
DKKAT
N N
Bu nitenin sonunda Seilmifl Fotoraf iinde sayfa .....yer alan iki

fotoraf
SIRAfotoraf,
SZDE
K T A P
teknii asndan nasl deerlendirmek gerekir?
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
K T A P
D fi N E L M
D fi N E L M
TELEVZYON
TELEVZYON
S O R U
S O R U
NDT EKRKNAETT
NDT EKRKNAE TT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
34
Temel Fotoraflk
FOTORAF MAKNES
AM A
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
SIRA SZDE
NTERNET
D fi SZDE
NELM
SIRA
S O R U
D fi N E L M
SD OK RK AU T
SIRA SZDE
DKKAT
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TKE L E VT ZA Y PO N
Fotoraf makinesinin bulunuflunu aklamak.
Fotoraf makinesi, fotorafn resmetme aygtdr. Bafltan beri szn ediyoruz, fotoraf aygt marifetiyle resmetme tekniidir. Bu ynyle bakldnda fotorafn
dorudan teknolojiyle ilgili olduu kolaylkla anlafllabilir. Fotoraf makinesi de bu
teknolojik srecin bafllang aflamasn oluflturur. Her makine gibi fotoraf makineSIRAgereklefltirilmesini
SZDE
si de bir iflin
salayan bir aygttr. Yeni bir makinenin ortaya
kmasnda, bir taraftan evrim ve bilimsel geliflmeler te yandan da bir ihtiyacn ortaya kmas
nemlidir. rnein, fotoraf makinesi, yerin altndan su karlmas
D fi N E L M
gibi temel bir ihtiyacn karfllanmasn salamaz. Fotoraf makinesi, teknolojik ve
bilimsel geliflmeler, sosyo-ekonomik ve kltrel gler yannda, insann srekli
S O R U
sorgulayan hayal
gcnn rndr.
Fotoraf makinesinin
D K K A T flekillenmesinde temel etken rol oynamfltr. Birincisi, iine flk
szdrmayan drt taraf kapal kutu yani gvde. kincisi, gvdenin iinde optik yoluyla gelen fl ideal
grnty salayacak flekilde kontrol eden pozlama ve netleme sistemleri.
SIRA SZDE
ncs ise, optikten gelen fln oluflturduu grnty kaydetmeyi salayan fla duyarl yzey.
N N
AMALARIMIZ
Fotoraf makinesi, birbiriyle iliflkisiz gibi grnen optik ve fla duyarl yzeyi
(kimyasal yap) bir aygt zerinde birlefltirir. Bu aygtta dier makineler gibi akl alK beceriklidir.
T A P
maz dzeyde
Birden ok mekanik sre, birbiriyle iliflkili olarak harekete geer ve alflr. Bir nesnenin zerinden yansyan fln, karanlk kutunun
merceinden ieriye girerek, grnty yzey zerinde oluflturmas insan gzT E L biimine
E V Z Y O N benzemektedir.
nn alflma
nsan gz, yanlar ve arkas flk geirmeyen, n duvar saydam olan kre biSZDE nsan gzne gelen flk, gzn n duvarndaki kornea ad
iminde birSIRA
organdr.
verilen saydam blmde krlarak gze girer. Kornea blmnden geen flk, iris
NTERNET
ile gz bebeine ulaflr. ris nesneden gelen fln gzn iine girmesi gereken
DSIRA
fi NSZDE
ELM
miktarda girmesini
dzenlemektir. Diyafram bu ifli, insan gzndeki iris gibi dairesel olarak byyen, klen aklkla salar. Objektiften giren flk diyaframdan
S O R U
geerek, fotoraf
arka duvarndaki fla karfl duyarl film yzeyine
D fi N E L makinesinin
M
ulaflr. Ifln, film yzeyi zerine ulaflt noktada (odakland noktada) nesnenin
grnts ortaya
Bu grnt, gzn atabakasnda oluflan grntye benD K K A kar.
T
S O R U
zer; hem alt-st hem de sa-sol olarak terstir.
N N
N N
SIRA SZDE
Fotoraf makinesinin
D K K A T alflma sistemi bulunuflundan beri deiflmemifltir. Bir fotoraf makinesi sistemi iinde yer alan temel blmler flunlardr: Karanlk kutu (gvde), mercek
sistemi (objektif),
flk kontrol sistemi (diyafram ve rtc), baka ve grntnn olufltuAMALARIMIZ
SIRA SZDE
u yzey (filmin yer ald yzey).
AMALARIMIZ
Karanlk kutunun
ve kullanm alanlaryla ilgili olarak baknz; Levend Kl, FoK T Ageliflimi
P
toraf ve Sinemann Toplumsal Tarihi, Dost Kitabevi Yaynlar, 2008, s. 52-62. Jonathan
Crary, Gzlemcinin Teknikleri: On Dokuzuncu Yzylda Grme ve Modernite zerine
(ev. Elif Daldeniz),
Yaynlar, stanbul, 2004, s. 38-80.
T KE L E VT ZAY OPMetis
N
TELEVZYON
NTERNET
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
NTERNET
N
A MA
Fotoraf makinesinin temel elemanlarn belirlemek.
Fotoraf makinesi kullanmak iin uzmanlk bilgisine ihtiya duyulmayan bir

aygttr. Her yaflta insan bu aygt kullanabilir. Ayrca fotoraf ekmek iin ok geliflmifl makinelere ihtiya da yoktur. En basit fotoraf makinesiyle bile fotoraf ekilebilir. Fotoraf makinelerinin bykl, teknolojisi, tasarm biimi birbirinden
farkl olabilir, ancak daha nce belirtildii gibi btn fotoraf makineleri deiflmeyen temel elemandan oluflur:
1. eri flk szdrmayan karanlk kutu yani gvde
2. Net grnt elde edebilmek iin objektif
3. Grntnn ortaya kt ve zerine filmin yerlefltirildii blm.
Bu temel elemanlarla birlikte her makinede deiflmeyen temel kontrol sistemi vardr:
1. Baka
2. Netleme
3. Pozlama
Ayn amac gereklefltirmeyi salayan makinelerin farkl biimlerde retilmesi
mmkn. Bu konu piyasa flartlarnn durumuna bal olarak retilir. Fotoraf makinesi satan bir dkkann vitrininde de ayn amaca ynelik farkl boyutlarda ve
SIRAGenifl
SZDEretim yelfarkl kalitede tasarlanmfl saysz makine grmek mmkndr.
pazesi iinde yine de fotoraf makinelerini snflandrmak mmkndr. Baka,
netleme ve pozlama sistemlerine gre; dflk, standart ve yksek
kalite olarak reD fi N E L M
tim niteliine gre; sadece makinelerin boyutlarna gre snflandrma yaplabilir.
En aklc ve fotoraf dnyasnda en yaygn olan fotoraf makinelerinin kulland
S O R U
film boyutuna gre snflandrlmasdr.
Fotoraf makineleri snflandrlrken sadece film kullanan makinelerD sz
olmuflK K Akonusu
T
tur. Temel Fotoraflk kitabnda saysal fotoraf makineleri bu snflamann dflnda tutulmufltur. Saysal fotoraf makineleri Saysal Fotorafa Girifl kitabnda ele alnacaktr.
N
A M A
35
SIRA SZDE
N N
Fotoraflkta kullanlan fotoraf makinelerini snflandrmak.

AMALARIMIZ
Fotoraf makineleri kulland film boyutuna gre temel grupta toplanr:

1. 35 mm. film kullanan makineler
K T A P
2. Roll film kullanan makineler
3. Yaprak film kullanan makineler
Fotoraf, makine marifetiyle yapld iin fotoraf ekmek
nce
T E L Eisteyenlerin
VZYON
bir fotoraf makinesini belirlemesi gerekir. Onlarca farkl makine iinden bir modeli semek kolay deildir. Teknik, estetik ve satn alma bedeli asndan 35mm.
film kullanan fotoraf makineleri hem yeni bafllayanlar iin hem de ileri dzeyde
N T Epozlama
RNET
fotorafla uraflanlar iin doru bir seimdir. Baka, netleme ve
sistemini renmek ve uygulamak asndan bu makineler en kullanfll olandr. Fotoraflar da yaygn olarak 35 mm. fotoraf makinesini tercih ederler.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
36
Temel Fotoraflk
fiekil 2.3
Karanlk Kutudan Fotoraf Makinesine Yzey zerinde Grntnn Ortaya kmas
nsan Gz. Yanlar ve arkas flk geirmeyen n duvar saydam olan kre biiminde bir organdr. Kornea blmnde yani mercekten giren flk dalgalar iristen geerek atabakas zerinde grnty oluflturur. Nesnenin
alt ve st noktalarndan gelen flklar atabakas (retina) zerinde bafl afla ve sa-sol ters olarak nesnenin grntsn oluflturur.
Karanlk Kutu ve ne Delii Kutu. ine flk szdrmayan drt taraf kapal bir kutunun n yzndeki ine deliinden
giren flk dalgalar kutunun iinde grnt oluflturur. Bu grnt, sreci ve sonucu itibariyle insan gznn retina
zerindeki grntsne benzer. Bu basit aygttan V. yzylda inli Filozof MO T (470-391) sz eder. MO T bu
aygt, fln topland ine delii nedeniyle Toplanma Yeri ya da Kapal Deerli Oda adn vermifltir.
Karanlk Kutu. Arap bilimi adam bnl-Heysem (S Karanlk Kutu. 1544 ylnda Karanlk kutuyla igili yay965-1039/40) Karanlk kutunun alflmasn aklad gnlaflmfl bir izim. Karanlk kutunun gnefl tutulmadeneyini X. yzylda gereklefltirmifltir. Ifln dorusal sn gsteren bir izimi.
olarak hareket ettiini kantlamaya ynelik yapt deneyle ilgili izim. (Topdemir, 2002, s. 70den uyarlayarak izen F. Uar.)
37
Karanlk Kutu. Mercek sistemiyle birlefltirilmifl bir karanlk kutu (1781). Elle taflnabilen bu aygt, izerek kopya
yapmak iin kullanlmfltr.
Mercek ve Grnt. nce kenarl bir mercek beyaz bir yzeyin nne tutulduunda; mercein karflsndaki nesneden gelen flk dalgalar mercei geer ve beyaz yzey
zerinde nesnenin grntsn oluflturur.
5
3
Basit Fotoraf Makinesi. Fotoraf makinesi iine flk szdrmayan kutu (1) gvdeden oluflur. (2) Ifl toplayan
mercek sistemi yani objektif. (3) Ifl miktar asndan
kontrol eden diyafram. (4) Ifl sre asndan kontrol
eden rtc sistemi. (5) Grntnn olufltuu yzey de
yer alan fla duyarl film. (6) Fotoraf ekilecek konuyu grmeyi salayan baka sistem.
35 mm. Fotoraf Makinesi. Fotoraf makinesi insan gznn daha kaba halidir. Makinenin flk szdrmayan
gvdesinde optik sistem (objektif) yer alr. Nesneden gelen flk dalgalar objektif iinde yer alan diyafram sisteminden ve gvde zerindeki rtc sisteminden geerek
film yzeyine ulaflr. Film yzeyinde nesnenin sa-sol ve
alt-st ters olarak grnts oluflur.
38
Temel Fotoraflk
35 mm. Fotoraf Makineleri

Fotoraflar
arasnda
SIRA
SZDE onlarca yldan beri en yaygn olarak 35 mm. makineler kullanlr olmufltur. Bunun belirleyici nedeni bu makinelerin taflma kolayl ve yardmc aralarnn eflitliliidir. 35 mm. film kullanld iin film boyutu makinenin
ad haline Dgelmifltir.
fi N E L M Bu makinelerin grnt boyutu 24x36 mm. dir. Sz konusu
oran, grnt dzenleme asndan ok uygun bir orandr. 35 mm. filmin her bir
kaseti iinde 36 kare yer alr. Bu konu da maliyet asndan uygun bir durum orS O R U
taya kartr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
D K Kmakinelerinin
AT
35 mm. fotoraf
farkl modeli vardr: (1) Sabit objektifli, (2) Refleks
fotoraf makineleri ve (3) Telemetreli fotoraf makineleri.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
35 mm. Sabit Objektifli Fotoraf Makineleri
zelikle 1960 ve 1970li yllarda yaygn olarak kullanlan, gnmzde kompakt makineler diye
adlandrlan modellerdir. Bunlar kontrol sistemleri otomatik olarak aAMALARIMIZ
lflan makinelerdir. Netleme sistemi de genellikle otomatik ya da belirli uzaklklara
gre iflaretlenmifl netleme bileziiyle yaplr. Bu makinelerin bir dier belirleyici
zellii de Kbaka
ilgilidir. Bu basit makinelerde konu dorudan bakatan
T Asistemiyle
P
grlr. Yani fotoraf ekerken, fotoraf konuyu bakatan grr; grnt ise objektif yoluyla oluflur. Yani fotorafnn gzyle objektif ayn fleyi grmez.
TELEVZYON
35 mm. Tek Objektifli Refleks Fotoraf Makineleri

Bu fotoraf makineleri fotoraf dnyasnda ngilizce adnn ksaltlmas olan SLR
(Single Lens Reflex-tek objektifli refleks) olarak adlandrlr. SLR yaygn olarak kulN T E Rbilinen
NET
lanlan ve ok
bir fotoraf makinesi modelidir. Uzun ve karmaflk gibi g-
fiekil 2.4
Pentaprizma
Gvde
35 mm. Tek Objektifli Refleks Fotoraf Makinesi Kesiti
Objektif
ekilmifl
Film
rtc
Mekanizmas Flafl
Yuvas
Hareketli
Ayna
Diyafram
Sistemi
ekilmemifl
Film
39
fiekil 2.5
35 mm. Tek Objektifli Refleks Fotoraf Makinesinin alflmas
1. Ayna objektifin arkasnda 45 derecelik

bir ayla asl olarak durur. Makinenin
bu normal durumudur. Diyafram tamamen aktr. Bu flekilde konu bakatan
grlerek netleme yaplr.
2. ekim dmesine basldnda ayna asl olduu yerde yukarya doru hareket
eder ayn anda diyafram belirlenen akla rnein f5.6 konuma gelir.
3. Diyafram belirlenen akla geldikten

sonra bakatan belirlenen konunun grntsnn film yzeyine dflmesi iin
rtc alr. rnein 1/125 rtc hznda rtc alarak filmin pozlanmasn salar. Bu durumda ayna tamamen
yukarya kalkt iin fotoraf eken bakatan hibir fley gremez. rtc hz
olan 1/125 sresinde baka tamamen kapal kalr.
4. rtc pozlama sresini tamamladktan

sonra yeniden kapanr. Diyafram deeri
hala belirlenen aklktadr.
5. Sonuta ayna ve diyafram yeniden eski

konumlarna geri dner. Bu flekilde yeniden bakatan netleme ifllemi ve grnt
dzenlemesi yaplabilir.
40
Refleks Sistem: Bakatan

grlerek netlemesi yaplan
grnty, sabit ya da
hareketli aynayla, netleme
camna ve ayn zamanda
film yzeyine yanstan
sistem. Refleks fotoraf
makinesine adn veren
sistem.
Temel Fotoraflk
rnen ad fotoraflkta belli bir sistemi tanmlar. Bu makinelerde, objektiften giren flk, bir ayna sisteminden yansyarak fotoraf ekenin gzne yani bakaca ulaflr. Bu sistemin yer ald makinelere, refleks fotoraf makineleri denir. Bu makineler, tek objektiflidir; nk tek objektif hem bakatan konuyu grmeyi hem de
fotoraf ekmeyi salar. Refleks sistem, fotoraf makinelerinde yaygn olarak
kullanlr. Sistemin temel eleman vardr: Hareketli bir ayna, buzlu netleme cam ya da ekran ve befl kfleli cam prizma ya da pentaprizma.
35 mm. tek objektifli refleks fotoraf makinelerinin ou deiflebilir objektiflidir. Objektif, makinenin gvdesine zel bir sistemle balanr, bu sisteme bayonet
ad verilir. Bu makinelerde netleme objektifin stnden, objektifin iindeki merceklerin film yzeyine doru ileri geri kaymasyla yaplr. Btn objektiflerde diyafram sistemi vardr. Bakata netlemenin kolay yaplabilmesi iin (fiekil 2.4/1 konumu) diyafram en ak (en yksek flkllk) konumundadr. Bu makinelerin hemen hemen hepsinde odak dzeyli rtc (perde rtc) sistemi kullanlr. Fotoraf ekme aflamasnda rtc, diyafram ve ayna sral olarak birlikte alflr. Iflk lm ise bu makinelerde ounlukla dorudan objektiften giren ve netleme camna ulaflan flk zerinden yaplr. Bu flekilde, fotoraf eken objektife giren yani
film zerine dflen fl lme olanan bulur.
Telemetreli Fotoraf Makineleri

35 mm. tek objektifli refleks fotoraf makinelerin gnmzde ok yaygn olduunu belirtmifltik. Buna ramen baz fotoraflar refleks makineleri tercih etmezler.
Telemetreli makineler de bakatan bakldnda, konu objektifin iinden deil
dorudan baka sistemi yoluyla grlr. Ayn zamanda konunun makineye olan
uzakl da dorudan bakatan belirlenir.
Bu makinelerin baka sistemi insan gznn alflmasna benzer. Bir konuyu
gzlerimizle iki farkl noktadan grrz, bu iki grfl as bir genin kfleleri olarak dflnlrse, konu nc kflede yer alr. Bir nesneyi iki gzmzle farkl
alardan grmemize ramen bu iki grfl bir noktada birleflir ayn zamanda her
bir gz bize nesnenin uzakl hakknda bilgi verir. Telemetreli makinelerde netleme gzlerimizi gibi alflr; ifte bakfl asndan konunun elde edilen iki grnts bakaca ulaflr. Netleme yapmak iin objektifin netleme bilezii evrildiinde iki
bakfl noktasndaki prizmalar dner ve iki bakfl asndan gelen ift grnt st ste akflarak tek bir grnt haline gelir. Bu sistemde konunun uzakl iki farkl
bakfl asndan llr. Bu netliin doru olmas asndan baflarl bir sistemdir.
SLR fotoraf makinelerinde konunun pentaprizma ve ayna yoluyla objektifin
iinden grlmesi, bir tr dolayl bir bakfl salar. Yani bakatan bakan gz, konuyu makine iindeki yanstc yzeyler yoluyla grr. Ayrca pozlama srasnda yani ayna kapandnda, fotoraf konuyu gremez. Oysa telemetreli sistem, fotorafya dorudan bir bakfl as salar. Bakatan bakan gz hibir arac sistem olmadan dorudan konuyu grr. Baz usta fotoraflar, telemetreli makinelerin
dorudan bakfl sisteminin konuyla ok daha scak iliflki kurma olana saladna inanmaktadrlar. Sz konusu olan bu etki birok usta fotorafnn alflmasnda grlr.
Telemetreli 35 mm. fotoraf makinelerinde zellikle genifl al objektif kullanldnda, bu makinelerle netlik yapmak, refleks makinelere gre daha kolaydr.
te yandan dflk flk koflullarnda telemetreli makinelerle netlik yapmak refleks
makineler kadar kolay deildir.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M

S O R U
K K A T mi, telemet35 mm. fotoraf makineleriyle ilgili olarak sk sorulan soru fludur: DRefleks
reli mi, hangi makineyi tercih etmek gerekir? Netleme sistemi asndan telemetreli makineler karmaflk olmasna ramen stnl vardr. Pozlama asndan
yine telemetreli
SIRA SZDE
makineler srekli bakatan grnt salar ve ayna sistemi olmad iin sessiz alflr.
te yandan telemetreli makineler refleks makinelere gre ok hafiftir. Btn bu olumlu
AMALARIMIZ
zelliklerine ramen 35 mm. makinelerde yaygn kullanmda olan
ise refleks fotoraf
makineleridir.
N N
S O R U
41
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
MELIH ARICAN. Roll film kullanan orta boy fotoraf makinesiyle ekilmifl bir fotoraf 35 mm. fotoraf makinelerine
gre daha ar olan bur makinelerin belirleyici zellii grnt alannn byk olmasdr.
42
Temel Fotoraflk
Pentaprizma
Hareketli ayna
Film
rtc
Objektif
35 mm. Tek Objektifli Refleks Fotoraf Makinesi
En yaygn kullanlan fotoraf makinesidir. Deiflebilir objektif zellii bu makinelerin farkl

alanlarda kullanlmasna frsat vermektedir. Otomatik pozlama ve netleme zellikleri bu makinelerin kullanmn kolaylafltrmaktadr. 35 mm. fotoraf makineleri iin normal objektif 50 mm.
dir. Bunun altndaki rnein 35 mm. ya da 28 mm. genifl al objektif; 80mm, 135 mm. ya da
200 mm. objektifler ise tele objektiftir.
Baka
Film
Objektif
35 mm. Telemetreli Fotoraf Makineleri
Kullanlan film boyutu 35 mm. olduu iin film boyutuyla ilgili zellikleri refleks fotoraf makineleriyle ayndr. Belirleyici zellii netleme sistemidir. Usta fotoraflar bu makineyi iki nedenden tercih ettiklerini sylemektedirler: lki fotoraf ekilen konuyla daha scak iliflki kurmay
salamas. kincisi ise refleks makinelere gre daha hafif, sessiz alflmas ve kullanfll olmasdr.
Bu makineler de deiflebilir objektiflidir ve farkl pozlama seenekleri vermektedir.
43
Baka
Film Taflyc
Gvde
Objektif
Netleme
Roll Film Fotoraf Makineleri
Orta boy fotoraf makinelerinin kullanm amac roll filmin salad olanaklar nedeniyledir.
Bu filmlerinin 6x4,5 cm.den bafllayarak 6x6 cm. ve 6x7 cm. boyutlarnda grnt salamas
ok nemlidir. Ayrca bu makinelerin ou elde taflnabilir. Yani salad yararlaryla birlikte ar olmayan makinelerdir. Roll film fotoraf makinelerinde 6x4,5 cm. ve 6x6 cm. makineler iin 75 ya da 80 mm. 6x7 cm. makineler iin ise 90 mm. normal objektiftir. Objektiflerin
en byk diyafram akl 35 mm. objektiflere gre iki diyafram daha kktr.
Krk
Objektif
Film
Taflyc
Netleme
Yaprak Film Fotoraf Makineleri
Yzey zerinde en byk boyutlu grnt salayan bu makineleri ayak stnde kullanmak
gerekir. Netleme sistemi gvdenin hareketiyle salanr. Netlii en yksek grnt bu makinelerle elde edilir. Bu makinelerin kullanlmas iin teknik bilgi yannda uygulama becerisi de
gerekir.
44
Temel Fotoraflk
Roll Film Fotoraf Makineleri

35 mm. fotoraf makineleri ok yaygn olmasna ramen, birok fotoraf 35 mm.
den byk film boyutunu tercih eder. 35 mm. fotoraf makinelerinde elde edilen
grntnn boyutu 24x36 mm.dir. Roll filmler ise 6x4,5 cm., 6x6 cm. ve 6x7 cm.
boyutlarnda grnt salar. Bunun anlam fludur: Roll film, 35 mm.ye gre -befl
kez byk grnt salar. Doal olarak da grnt kalitesi ok yksektir. Roll film
kullanan makineler, orta format fotoraf makineler olarak da bilinir.
Roll film boyutu standarttr. Filmin 6 cm. olan eni kullanlarak, bu makinelerde
farkl boyut elde edilir. Bunlar, 6x4,5 cm., 6x6 cm. ve 6x7 cm. dir. Standart roll
film (120 film diye adlandrlr) 6x4,5 cm. kullanldnda 15 kare, 6x6 cm. olarak
12 kare, 6x7 cm. olarak ise 10 kare grnt elde edilir.
Bu makineler flu temel elemanlardan oluflur: (1) Gvde, genellikle kutu fleklindedir, (2) deifltirilebilir baka sistemi, (3) deifltirilebilir objektifler ve (4) gvdeye film taklmasn salayan film taflyclar. Gvde zerinde refleks sistem baz modellerde de rtc sistemi yer alr. Objektif, baka ve film taflyc gvde zerine
eklenir. Bu nedenle gvde ok farkl amalara uygun olarak tasarlanmfltr. Orta
boy fotoraf makinelerinin belirleyici bir fark da baka sistemindedir. Eer baka
SZDE
sistemindeSIRA
pentaprizma
yoksa bakataki grnt terstir ve makine saa evrildiinde bakataki grnt sola dner. Fotoraf ekimi srasnda ise ayna kalktnda baka tamamen
D fi N E L Mkaranlkta kalr.
Bu makinelerin kendisine zg bir dier zellii de kulland film boyutuyla
ilgilidir. Ayn gvde zerine farkl film taflyclar taklarak 6x4,5 cm., 6x6 cm. ve
S O R U
6x7 cm. boyutlarnda grnt elde etmek mmkndr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Orta boy fotoraf

rtc sistemi genellikle objektif zerinde yer alr. YaD K K makinelerindeki
AT
ni bu makinelerin objektiflerinde 35 mm. objektiflerinden farkl olarak rtc sistemi
vardr. Diyafram
sistemi fleklinde alp kapanan bu rtc sistemine yaprak rtc denir.
SIRA SZDE
Bu nedenle orta boy fotoraf makinelerinin objektiflerinin piyasa deeri dier objektiflere gre daha yksektir.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
35 mm. ve roll film kullanan makinelerden ayr olan bu tr iinde yer alan makine T fotoraf
A P
lere bykKboy
makineleri denir. Bu makinelerde tek tek plaka fleklindeki
yaprak filmler kullanlr. Doal olarak yaprak filmin zellii nedeniyle; elde edilen
grntnn boyutu byktr, nitelii yksektir. Bu makinelerin sistemi karanlk kuT E L Eobscura)
V Z Y O N benzeyen ok basit bir sistemden oluflur. Kutu fleklinde basit
tuya (camera
bir gvdenin, nnde krk sistemi ve ona bal objektif arkasnda ise film taflyc
sistemi yer alr. Krk ve gvde sistemi bir ray zerinde hareket eder. Baz modellerde gvde, sadece krk sistemi ileri-geri hareket ederken baz modellerde de
NTERNET
hem krk hem de gvde hareketlidir. rtc sistemi ise objektif zerindedir.
Bu makineler belirli bir amaca ynelik olarak kullanlr. Tercih edilmesinin temel belirleyici nedeni, kullanlan filmin boyutudur. Yaprak film ile hem teknik
hem de estetik olarak ok nitelikli grnt elde edilir. Ayrca, perspektif konusunun ne kt alflmalarda bu makineler bir zorunluluktur. Gvde ve krn
hareketiyle istenilen perspektif etkisi elde edilebilir.
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Yaprak Film Fotoraf Makineleri
Grld gibi
mm. den bafllayarak eflitli fotoraf makineleri vardr. Merakl bir kiSIRA35
SZDE
flinin makine seerken yapmas gereken nedir?
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
LEVEND KILI. Portre. ne delii fotoraf makinesi

ekimi.
45
LEVEND KILI. Portre. 35 mm. fotoraf makinesi ekimi.
Yukarda grlen iki fotoraf, kitabn yazar tarafndan ekilmifltir. Bu iki portreye dikkatli bakldnda yapsal bir farkllk grlr. Bunun kayna kullanlan
fotoraf makinesiyle ilgilidir. Soldaki fotoraf ine delii fotoraf makinesiyle ekilmifltir. 35 mm. bir fotoraf makinesini objektifi kartlmfl ve objektif yerine, objektif yuvas flk geirmeyen bir siyah kartonla kapatlmfltr. Bu karton kenarlarndan flk szdrmayacak flekilde, objektif yuvasna siyah elektrik bandyla svanmfltr. Bu flekilde makinenin gvdesi bir kartonla kapatlarak drt taraf kapal bir kutu flekline dnflmfltr. Objektifin yerini alan kartonun tam orta noktasna ince
ulu bir ine ile tek seferde bir delik almfltr. Bu flekilde elde edilen ine delii
fotoraf makinesiyle, 400 ISO film ve 15 saniye sreyle pozlama yaplmfltr. Fotoraf gl flk kaynaklarnn yer ald bir televizyon stdyosunda ekilmifltir.
Sadaki portre ise soldaki fotorafn flk ortamnda 35 mm. refleks fotoraf makinesiyle ekilmifltir. 400 ISO film, 50 mm. objektif, pozlama deeri rtc hz
125, f16dr. Makine marifetiyle elde edilmifl olan bu iki fotorafa bakarak, fln
teknik sre iinde yzlendirilmesiyle ilgili ok fley sylenebilir. Bu anlamda temel
belirleyici e optik sistem yani objektif yoluyla fln yorulmasdr.
46
Temel Fotoraflk
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Ifln fiziksel zelliklerini tanmlamak.

Iflk grmeyle ilgili konularn temelini oluflturur.
Iflk, elektromanyetik flnmdr. Hareket eden flk
dalgasna fln ad verilir. Elektromanyetik tayf
iinde insan gzyle sadece beyaz flk grlebilir. Bu beyaz flk prizmadan geirildiinde ise srasyla; mor, ivit mavi, yeflil, sar, turuncu ve krmz renkli flklar ayrlr. Hareket halindeki flk,
karfllaflt yzeye bal olarak; yansyarak, yaylarak ya da krlarak ilerler. Renkli bir nesne, zerine dflen beyaz fln kendi rengini ieren dalga boyundaki fl yanstr dier renkleri emer.
Yzey zerinde flk yoluyla grnt oluflumunu
saptamak.
Yansmalar ve glgeler yzey zerindeki grntlerdir. Yansmalar ve glgeler flk yoluyla yzey
zerinde ortaya kar. Karanlk Kutu (camera obscura) yzey zerinde grnt retmeyi salayan
ilk aygttr. Karanlk kutu, iine flk szdrmayan ve
bir yznde bir delik bulunan basit bir aygttr. Delikten ieriye giren flk, kutu iinde nesnenin sasol ve alt-st ters olarak grntsn oluflturur.
Karanlk kutu yoluyla elde edilen grnt, gerek
deildir. Elle tutulamaz. Teknolojik geliflmelerle
birlikte karanlk kutuyla nitelikli grnt elde etmek iin mercekler karanlk kutuyla birlefltirilmifltir. Karanlk kutuyla birlikte ortaya yeni bir anlayfl
kmfltr: Bu anlayfl mercekle (optik yoluyla) evreye bakmaktr. Karanlk kutuyla birlikte, resmeden kifli artk optiin verdii grntden yola karak resmetmeye bafllamfltr. Karanlk kutu, optik yoluyla resmetmeyi bafllatmfltr.
N
A M A
N
A M A
N
AM A
Karanlk kutuyu tanmlamak ve ortaya kfl srecini belirlemek.

Yeni bir resmetme anlayflnn ilk aygt olan Karanlk kutunun verdii grnt optik yoluyla elde
edilir. Grnt yzey zerinde insan eliyle deil
alet marifetiyle retilmifltir. boyutlu nesnelerin,
iki boyutlu yzey zerinde optik yoluyla kltlmesidir. Bu grnt yzey zerinde kalc deildir. Yatay ve dikey olarak snrlandrlmfl bir ereve iinde oluflan grnt gerein tpa tp benzeridir. Grnt, asl nesneyi temsil eder.
Karanlk kutunun verdii grntnn niteliini
belirlemek.
Karanlk kutuyla birlikte, geleneksel resmetme anlayfl da yapsal olarak deiflmifltir. Karanlk kutuyla elde edilen grnt kendisine zgdr. Aygt yoluyla elde edilen bu grnt geree tpa tp
benzer. Bu grntnn oluflmas flk hzyla olur.
Bu grntnn en belirleyici zelliklerinden biri
de yzey zerinde kalc olmamasdr.Karanlk kutu XVIII. yzylda yzey zerinde elde edilen grntnn kopya yaparak oaltlmas iin kullanlmfltr. Fotorafn bulunuflunun gerekleflebilmesi iin karanlk kutunun salad grntnn
bir yzey zerine kaydedilerek sabitlenmesi gerekmektedir. Bu geliflmeleri de kimya bilimi salamfltr.
Fotoraf makinesinin bulunuflunu aklamak.
Fotoraf makinesi, karanlk kutunun gelifltirilmesiyle ortaya kmfltr. Fotoraf makinesi, birbiriyle iliflkisiz gibi grnen optik ve fln duyarl yzeyini bir aygt zerinde birlefltirmifltir. Fotoraf
makinesinin flekillenmesinde temel etken rol
oynamfltr. (1) ine flk szdrmayan drt taraf
kapal kutu. (2) Gvdenin iine optik yoluyla gelen fl kontrol eden pozlama ve netleme sistemleri. (3) Optikten gelen fln oluflturduu grnty kaydetmeyi salayan fla duyarl yzey.
Fotoraf makinesinin temel elemanlarn belirlemek.
Btn fotoraf makineleri deiflmeyen temel
elemandan oluflur: Bunlar (1) eri flk szdrmayan karanlk kutu yani gvde, (2) Net grnt
elde edebilmek iin objektif ve (3) Grntnn
ortaya kt ve zerine filmin yerlefltirildii blm. Bu temel elemanlarla birlikte her fotoraf
makinesinde; baka, netleme ve pozlama iin
kontrol sistemleri vardr.
Fotoraflkta kullanlan fotoraf makinelerini
snflandrmak.
Fotoraf Makinelerini farkl flekillerde snflandrmak mmkndr. Her fotoraf makinesinde gvde, objektif ve film yzeyi temel eleman olarak
yer almasna ramen piyasada birbirinden farkl
fotoraf makineleri vardr. Fotoraf dnyasnda
en yaygn olan snflandrma, fotoraf makinelerinin kulland film boyutuna gre yaplandrmadr. Buna gre film boyutuna gre temel
grup sz konusudur: (1) 35 mm. film kullanlan
makineler (2) roll film kullanlan makineler ve
(3) yaprak film kullanlan makineler. 35 mm. fotoraf makineleri iinde en uygun olan refleks
makinelerdir. Bu grup iinde yer alan telemetreli makinelerde baka sistemi nedeniyle tercih edilir. Roll film kullanan fotoraf makineleri 35 mm.
filme gre daha byk grnt boyutu salar.
Ayn flekilde yaprak film kullanan fotoraf makineleri de byk boyutlu grnt salar. Ayrca
retim kalitesine gre dflk, standart ve yksek
kaliteli olarak 35 mm. ve orta format fotoraf
makineleri retilmektedir.
47
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi beyaz flk iinde yer alan
renklerden biri deildir?
a. Mor
b. ivit
c. Mavi
d. Kahverengi
e. Sar
6. Afladakilerden hangisi karnlk kutunun verdii grntnn zelliklerinden biri deildir?

a. Gerei temsil eder
b. Yanlsamadr
c. Kalcdr
d. kiboyutludur
e. Hayalidir
2. Hareket eden fla ne ad verilir?

a. Ifln
b. Iflma
c. Iflnma
d. Iflks
e. Yansma
7. Karanlk kutunun gelifltirilmesiyle, film yzeyi zerinde grnt salamaya yarayan makineye ne ad verilir?
a. Fotoraf makinesi
b. Optik sistem
c. Diyorama
d. Projeksiyon makinesi
e. Tepegz
3. Afladakilerden hangisi flk yoluyla yzey zerinde

ortaya kan resimlerden biridir?
a. Kaya yosunlar
b. Yamur izleri
c. imenin renk deifltirmesi
d. Yansmalar
e. fiimflek
4. Afladakilerden hangisi Camera Obscura aygtnn
Trke karflldr?
a. Karanlk kutu
b. Karanlk aygt
c. Iflk kutusu
d. Panorama
e. Diyorama
5. Afladakilerden hangisi karanlk kutu aygtnda yzey zerinde grnt oluflumunu salayan edir?
a. Yansyan flk
b. Karanlk kutuya giren flk
c. Karanlk kutuya yaylan flk
d. Krln flk dalgalar
e. Hareket eden flk
8. Afladakilerden hangisi bir fotoraf makinesinde

yer alan temel elemanlardan biri deildir?
a. Gvde
b. Objektif
c. ris
d. Diyafram
e. rtc
9. Fotoraf makinelerinde, bakatan bakldnda objektif yoluyla grmeyi salayan sisteme ne ad verilir?
a. Telemetreli sistem
b. Objektiften grmek
c. Baka sistemi
d. Refleks sistemi
e. Pentaprizma sistem
10. Afladakilerden hangisi Roll film fotoraf makinelerinin belirleyici zelliklerinden biri deildir?
a. Deiflebilir objektif
b. Film taflyc
c. Roll film kullanma
d. 6x9 cm. film boyutu
e. 6x4,5 cm. film boyutu
48
Temel Fotoraflk
Okuma Paras
FOTOGRAFA AMATRCE YAKLAfiIMIN UFUKLARI
Profesyonel-Amatr
Szckleri kavramsal karfllklaryla, anlamlaryla dflnrz. Profesyonelin anlamn Bir ifli kazan salamak
zere meslek edinen kimse olarak biliriz. Amatr ise
Bir ifli para kazanmak iin deil, yalnz zevki iin yapan (kimse), zengen, zenci, profesyonel karflt. diye anlarz. Szlkler byle yazyor.
Fotografn iki ayak stnde ykseldiini belirtelim, bir
ayak fotografn Sanatsal Sylemi dir, dieri ise Meslek Uygulamalar dr. Meslek deyince de, profesyonellik akla gelir. Amatrlerin o tarakta bezleri yoktur. Szn tam burasnda, bu klasik kavramlarn yannda baflka baz fleylere de eilmek lazm. Temel kavramlarda
elbette ayrm kazan noktasnda. Ancak fotograf syleminin Fotograf Eseri haline dnflmesi, sergilenmesi, deerlenmesi de bir anlamda profesyonel bir eylemdir. Bu ortamn doru yaplanmas iinde Koleksiyoner denen bizde Zmrt- Anka Kuflu gibi tek bir
rnei bulunan henz oalp, kurumlaflmamfl bir kifli
veya kurum vardr. Bizdeki tek profesyonel koleksiyoncunun ad, Nejat Trkmendir.
Profesyoneller bizde, genelde meslek uygulamalar iinde ve fotograf sanat balamnda ok fazla deerlendirmeyen, kabullenmeyen, temelde vergi mkellefi olarak
kalan bir kitledir. Elbette istisnalar var ama geneli stdyo, teknik fotograflk, basn-yayn, serbest fotograflk flemsiyesi altnda da; tantm fotograf, moda, sanayi,
mimari, mhendislik ve audiovisual gibi alanlarn kadrolardr. Elbette onlarn yapp etmelerinde, rnlerinde
de sanatsal deerler vardr ve de olmaldr. Ancak bizim
sanatsal sylem deyince altn izdiimiz kavram, Dorudan Fotograf n bir rn olarak kabul ve deerlendirilmesidir.
Fotografa gnl verenler
flte bu iflin bana gre amatr, profesyoneli olmuyor.
Eer fotografn sanat sylemi iinde Fotografa y keflfeden kim varsa o artk bir fotoraf eridir ve onu fotograftan skp karmak mmkn deildir. Gnl gzyle dnyay izleyen ve bunu fotografa rnlefltiren kiflilerin cemaati tektir.
Elbette hi kimse doufltan fotograf, sanat olarak
dnyaya gelmiyor. O kiflinin doru ifller, gzel ifller retebilmesi iin bir bilgi yoluyla Fotografa ya ulaflmas
gerekiyor.
Fotografa
Peki bu Fotografa denen fley neyin nesi? Fotografa
aynen Trke, ngilizce, ince gibi bir Dil. Sanatta
Fotografn Dili. Fotorafta biimin dili, her grsel sanattaki temel deerlerin, ifllevlerin yrdn anlatan
Biim Dnyas. Fotorafn, ok retken bir alan olduunu biliyoruz. Her yl, hele artk telefonlara bile yerlefltirilen saysal fotograf, temelde anonim olan bu alan tarifsiz bir yaygnla ulafltrd. fiimdi tm bu grnt
dnyasnn hepsinin sanatsal deeri olduunu dflnebilir miyiz? Kuflkusuz hayr.
nce genel kabul, sanat sanatlarn yaptdr. Hibir
fley kendinden sanat olmaz. 1839da fotograf sadece
teknik olarak icat edildi. Onu sanatl bir ifl haline getirenler bu teknik arac, fizii ve kimyay sanat bilgisiyle,
sanat kimliiyle yourup rnlefltiren, sanatlafltranlardr.
Benim lm flu; tm grselliklerin iinden yani resim,
grafik, video ve bilgisayar ekranlarnda nmze gelen
yzey dnyasnn rnleri iinde, fotorafn tm deerleriyle varolduu, becerilmifl, zmlenmifl alana Fotografa diyorum. Bundan muradm yalnz bir takm
kompozisyon deerleri deil. Fotoraftan baflka flekilde
anlatlmayacak deerler yuma.
Kaynak: Gltekin izgen, Fotorafn Kaln Sesi,
Fototerk Yaynlar, stanbul, 2009, s. 49-51.
Seilmifl Fotoraflar
MERTER ORAL.
49
50
Temel Fotoraflk
GLTEKN ZGEN.
KEMAL CENGZKAN.
51
52
HALUK OBANOLU.
Temel Fotoraflk
LEVEND KILI.
53
54
Temel Fotoraflk
MERH AKOUL.

1. d
2. a
3. d
4. a
5. b
6. c
7. a
8. c
9. d
10. d

Sra Sizde 1
Nesneler bir flk ortam iinde bulunurlar. Iflk bir kaynaktan nesneye gelir ve daha sonra nesnenin yzeyinden yansr. Yani flk nesneye ulaflr, nesneyi aydnlatr
ve nesnenin yzeyinden yansr. Bu nedenle iki tr flktan sz edilir: Dflen flk ve yansyan flk. Dflen flk,
bir flk kaynandan nesneye gelen flktr. Yansyan
flk ise nesnenin zerinden geri dnen flktr. Fotoraflk asndan daha ok yansyan flk nemlidir. Dflen
flk nesnenin iinde bulunduu ortam temsil ederken,
yansyan flk ise fotoraf ekilen nesneye zgdr.
Sra Sizde 2
Bunlarn ikisi de yzey zerine fotorafn tekniiyle
resmetmedir. Birinci fotorafta kullanlan aygt bir tr
karanlk kutudur. ne deliinden kutuya giren flk dalgalar kontrol edilemedii iin flk doal haliyle yzey
zerinde grnt oluflturmufltur. Grnt keskin deildir ve zellikle sa ve alt tarafa doru giderek kararmfltr. Bu da bize grntnn saf halini gstermektedir.
Dier fotorafta optik sz konusudur; flk kontrol edilerek grnt oluflmufltur. Objektif nesnenin her noktasndan gelen fl grnt oluflturmak zere film yzeyine ilettii iin portrede flk dalm belli younluktadr. Bu fotoraflar iin flunu syleyebiliriz: lki fl saf
haliyle resmetme, ikincisi fl geliflmifl optik sistemler
yardmyla resmetmedir.
Sra Sizde 3
Fotoraf makinesi ncelikle kullanm amacna ynelik
olarak seilmelidir. Fotoraf makinelerinin farkl boyutlarda retilmesinin en nemli nedeni kullanm amacdr.
Hzl ekim yapma durumunda olan bir basn fotorafs iin orta boy fotoraf makinesi amacna uygun deildir. Doa fotoraf eken bir fotorafnn da orta boy
fotoraf makinesi kullanmas gerekir. htiflaml bir tapnak fotoraf ekerken perspektifi doru resmedebilmek iin de yaprak film kullanan makineler gerekir. Fotoraf makinesi bydke elde edilen film grntsnn boyutu da byr. Bu konu da ok nemlidir.
55
Topdemir, Hseyin Gazi (2002). Modern Optiin
Kurucusu: bnl Heysem: Hayat Eserleri ve
Teorileri: Atatrk Kltr Merkezi Baflkanl
Yaynlar.
TEMEL FOTORAFILIK
yoluyla grntnn oluflumunu aklamak.

N Pozlama
deerlerini belirleyen bir e olarak diyafram sistemini tanmlamak.
N Pozlama
Pozlama
deerlerini belirleyen bir e olarak rtc sistemini tanmlamak.
N Diyafram-rtc
iliflkiyi aklamak.
N Pozlama iin flk arasndaki
ls
sistemini
tanmlamak.
N
Amalarmz
Anahtar Kavramlar
Pozlama
rtc
Dflen flk
Iflk lm
Yansyan flk
Diyafram
erik Haritas
Temel Fotoraflk
Pozlama
Pozlama Kavrama
Diyafram Sistemi
rtc Sistemi
Diyafram-rtc liflkisi
Pozlama in Iflk lm
Pozlama
N
POZLAMA KAVRAMI
A MA
Pozlama yoluyla grntnn oluflumunu aklamak.
Fotoraf flk yoluyla resmetmedir. Fotoraf makinesinde grntnn oluflabilmesi ve bunun film yzeyine kaydedilebilmesi iin flk gereklidir. Nesnelerin zerinden yansyarak gelen flk belirleyici edir. Bir nceki nitede szn etmifltik,
evremizdeki btn nesneleri flk araclyla grebiliriz. Nesnelerin zerinden
gzmze yansyan flk, retina tabakas (a tabakas) zerinde grnty oluflturur ve bunun sonucunda da grme gerekleflir. nsann grme sisteminin alflmas karmaflk bir konudur, ancak bu noktada zerinde durulmas gereken konu retina zerinde grntnn oluflumudur. Retina zerinde grmeyle ilgili iki farkl
hcre vardr. Bunlar, koniler ve noktalardr. Ifla duyarl olan bu hcreler zerinde grnt oluflur. Retina tabakas, fotoraf makinesinde film yzeyidir. Retina tabakasndaki, koniler ve noktalarn karfll olarak film yzeyinde fla duyarl gmfl bromr tanecikleri yer alr. Grnt film yzeyinde fla duyarl bu tabakada
oluflur.
Konunun zerinden yansyan flk dalgalar, fotoraf makinesinin objektifinden
geerek, fla karfl duyarl film yzeyine ulaflr, bylece fotoraf ekme ifllemi
SZDE
gerekleflir. Bu sre iinde zerinde durulmas gereken iki SIRA
durum
sz konusudur: Birinci film yzeyi zerinde grntnn oluflmas, ikincisi ise film yzeyindeki fla duyarl tabakann flktan etkilenerek grnty kaydetmesidir. FotorafD fi N E L M
lkta, fla duyarl bir malzemenin flktan etkilenmesine pozlama denir. Film yzeyinde, duyarl tabaka zerinde grntnn oluflmas ifllemi de pozlama sreS O R U
ciyle gerekleflir.
D K K A T ekim dPozlama sreci; fotoraf makinesinde, fotoraf ekme ifllemiyle gerekleflir.
mesine basldnda, objektiften giren flk filmi pozlayarak (yani flktan etkilenmesini
salayarak) grnty film yzeyinde oluflturur. Karanlk oda srecinde
ise negatif film
SIRA SZDE
zerindeki grnt agrandisr aygt yardmyla fotoraf kartna (fla duyarl yzeyine)
pozlanr.
AMALARIMIZ
SIRA
Pozlama: Ifla
karflSZDE
duyarl
malzemenin flktan
etkilenmesi. Fotoraf
makinesinde film,
D fi N E L M
agrandisr de fotoraf
kadna flk verilerek
grntnn oluflmas.
S O R U
N N
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
58
Temel Fotoraflk
Dflen Iflk: Bir yzeyin

zerine flk kaynandan
gelen flk. Yzeyden
yansyan flk deildir.
Yansyan Iflk: Bir nesne
zerine dflen ve nesne
tarafndan emildikten sonra
yansyan flk.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
rtc: Pozlama srasnda

filme dflen fl, sre
asndan kontrol eden
mekanik sistem.
NTERNET
Fotoraf ekilen
iinde bulunduu flk ortamna gre pozlama deerleri belirD K Knesnelerin
AT
lenir. Bunun anlam fludur: Pozlama fotoraf ekilen konunun flkllyla ilgilidir. Deniz
kenarnda yksek
flkl bir ortamda ve lofl flkl bir dkkn iinde fotoraf ekilebilir.
SIRA SZDE
Yaplmas gereken ortamn flna gre pozlama deerlerini ayarlamaktr.
N N
Diyafram: Objektif iinde yer

alan ve dairesel olarak
byyp klen delik.
TELEVZYON
Ifla duyarl yzeyler olan film ve fotoraf kartlar her hangi bir flekilde flkla
karfllafltnda, halk arasnda film ya da kart yand denir. flte film ya da fotoraf
kartnn flktan etkilenerek yanmas pozlama ifllemiyle gerekleflir.
Pozlamann gerekleflebilmesi iin ncelikle fla duyarl bir madde olmas gerekir. Bu malzeme duyarl olduu flkla karfllafltnda pozlama gerekleflir. rnein; siyah-beyaz fotoraf kartlar beyaz fln iindeki krmz renkli fla duyarl
deildir. Bu durumda, fotoraf kartn krmz flk vererek pozlamak mmkn deildir. Demek ki, fotoraf kartn pozlamak iin krmz renk flk dflndaki flklar
yani mavi, yeflil gibi flklar ve onlarn karflm gerekir. Yaygn olarak kullanlan siyah-beyaz negatif filmler beyaz fln iindeki btn renklerden etkilenir. Bu durumda, fotoraf kartn etkilemeyen krmz flk, filmi etkiler.
Pozlamay nesnenin zerinde fotoraf makinesine yansyan flk belirler. Tabii
ki bir nesnenin zerinden flk dalgalarnn yaylabilmesi iin ncelikle fln nesneye dflmesi gerekir. Yani gnefl flklar nesnelerin zerine ulaflr, nesneleri grlebilir klar. Daha sonra bu flk dalgalar nesnenin zerinde gzlerimize fotoraf
ekerken ise makinemizin objektifine ulaflr. Bu anlamda, fotoraf ekilecek konuyla ilgili iki tr flktan sz etmek gerekir. Birincisi dflen flk, nesnelerin varln ortaya kartan nesneleri grlebilir hale getiren flktr. Dflen flk, bir flk
kaynandan bir nesneye gelen flktr. kincisi yansyan flk ise bir nesnenin zerine dflen fln, nesneden yansmasdr. Nesnenin fiziksel yapsna bal olarak
yansyan fln fliddeti dflen flktan farkl olabilir. Film yzeyine ulaflarak grnty oluflturan ve pozlamay salayan yansyan flktr.
SIRAbelirleyen
SZDE
Pozlamay
fley fotoraf ekilen konum zerindeki flktr. Ayn konunun; bir len gneflinde bir de glgeli bir havadaki durumunu dflnn. Nesneler fiziksel olarak ayn yapya sahip olsalar bile farkl flk ortamlarnda ortaya kflD fi N E L M
lar yani grsel yaplar deiflir. Bu durum pozlama iin de ayndr. Ayn nesnenin
bir iki farkl flk ortamnda fotorafn ekerken farkl pozlama durumlar uygulamak gerekir.S O R U
AMALARIMIZ
Fotoraf
ekilen nesnenin zerinden yansyarak fotoraf makinesine gelen
flk, objektiften geerek film yzeyine rasgele kontrolsz bir flekilde ulaflmaz. Fotoraf ekerken fl miktar ve sre olarak kontrol etmek gerekir. Iflk, miktar
K T A P
olarak diyafram, sre olarak ise rtc sistemiyle kontrol edilir. yi ve doru bir
fotoraf elde etmenin birinci koflulu doru pozlama yapmaktr. Yani konudan fotoraf makinesine gelen fln miktar ve sresini, diyafram ve rtc sistemiyle
TELEVZYON
dzenlemektir. Diyafram ve rtc sistemleri her trl fotoraf makinesinde yer
alr. Fotoraf makinesiyle fotoraf ekmek demek; diyafram ve rtc sistemleriyle pozlama yapmak demektir.
NTERNET
3. nite - Pozlama
59
DORA GNEL. Karanlk bir zemin nnde anne ve ocuu. Fotoraf belli ki flkl alandan lm yaparak bu fotoraf ekmifl, bu flekilde arka alan tamamen kararmfl.
GLBN ZDAMAR AKARAY. Doru pozlama deerleriyle aydnlk bir zemin nndeki ocuun yz zeminle karflmamfl.
60
Temel Fotoraflk
MELH Z. ARICAN. Nesnenin zerinki flk diyafram ve rtc deeri olarak doru bir flekilde uygulanmfl. Doru pozlama yapmakszn bylesi detay elde edilemez.
KERM BORA. Iflkl ve karanlk alanlar ieren bir konunun fotorafn ekerken pozlama
deerinin hangi alana gre yaplaca nemlidir. Bu fotorafta flkl ve karanlk alanlarn ortalamas alnmfl.
61
3. nite - Pozlama
DYAFRAM SSTEM
A M A
Pozlama deerlerini belirleyen bir e olarak diyafram sistemini

tanmlamak.
Fotoraf makinelerinde objektif iinde yer alan diyafram sistemini anlayabilmek

SIRA SZDE
iin insan gzn hatrlamak gerekir. Diyafram, insan gzndeki
gz bebeine
benzer. Gz bebei, insan gznn alflmas srasnda dairesel olarak alp, kapanr. Az flkl bir konuya bakldnda, retinaya daha fazla flk
dflmesini salaD fi N E L M
mak iin gz bebei dairesel olarak alr. ok flkl bir konuya bakldnda ise,
retinaya daha az flk dflmesi iin dairesel olarak kslr. Pozlama srasnda, diyafS O R U
ram sistemi de ayn ifllemi yerine getirir.
Diyafram sistemin yeri: Diyafram objektif iinde yer alr. Objektiflerin
D Kiinde
K A T birden ok
mercek vardr, merceklerden geerek film yzeyine ulaflan flk dalgalar mercekler arasndaki diyaframdan geer.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Diyaframn Yaps: Dairesel olarak byyp, klen akl salayan
sistem; iris fleklinde alp kapanan yapraklardan oluflur. Objektif zerinde yer alan bir bilezik yoluyla kontrol edilir.
K T A P
Diyafram sistemi en basit flekliyle, objektif iinde yer alan deiflebilir deliklerdir. Iflk, belirlenen deliin apna gre, objektiften geerek filme ulaflr. Bu anTELEVZYON
lamda diyaframn ifllevi; bir eflmeden akan suya benzer, eflme sonuna kadar
aldnda en ok su akar, eflme en ksk duruma getirildiinde ise en az su
akar. Diyafram deliinin ap bydnde ok flk, deliin ap kldnde
ise az flk geer. Diyaframn pozlamay salamak iin objektiften
N T E Rgiren
N E T fl miktar asndan kontrol ettiini syledik. Belirlenen her diyafram aklnn ikinci
bir ifllevi de alan derinliini salamaktr. Bu konu kitabmzda kontrol sistemi nitesinde ele alnmfltr.
Fotoraflkta, diyafram sistemi alflrken oluflan dairesel akla, diyafram
akl ad verilir. Diyaframn oluflturduu dairesel aklklar, uluslararas kabul
edilmifl belli rakamlarla gsterilir. Birbirinin katlar olarak byyp klen diyafram deerleri (tam deerler) srasyla flyledir:
1.4
2.8
5.6
11
16
22
32
Diyafram deerleri flu flekilde hesaplanr; objektifin odak uzaklna bal olarak en kk diyafram akl belirlenir ve bu akla, bantl aklk olarak, 1
denirse bir sonraki aklk onun iki kat olan 2 bir sonraki yine iki kat 4 ve ayn
flekilde aklklar byterek katlar olan rakamlar elde edilir. Bu rakamlar srasyla; 1den bafllayarak 512ye kadar aflada gsterilmifltir. Bu sralama iindeki her
bir rakamn kare kk ise alt srada grlmektedir. flte bu karekk olarak elde
edilen rakamlar, diyafram deerleridir.
1
1.000
2
1.414
4
2
8
2.828
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
Diyaframn Grevi: Ifl miktar asndan kontrol etmektir.
SIRA SZDE
16
32
64
128
256
5.657
11.314 16
512 .....
22.627...
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Diyafram akl: Diyafram

sisteminde f saylarna gre
ayarlanmfl olan dairesel
aklklar.
Diyafram deeri: Her bir
diyafram aklna verilen
ad. f deeri ya da sadece
diyafram olarak da
adlandrlr.
62
Temel Fotoraflk
fiekil 3.1
Diyafram Sistemi
Diyafram bir bilezik fleklindeki yzey zerinde yer
alan yaprak iris
fleklinde alp kapanr. Fotoraf makinesinde diyafram
sistemi objektifte yer
alr. Alt sada en
byk ve en kk
diyafram akl
grlmektedir.
Bu rakamlarn
her
biri yani 1, 1.4, 2, 2.8, 4, 5.6, 8, 11, 16, 22 tam diyafram deeri olarak
SIRA
SZDE
adlandrlr. Bu diyafram deerleri f/stop, f/says, f/dura olarak adlandrlr ve (f) harfiyle gsterilir. Fotoraflkta kk (f) harfi grldnde diyafram deeri anlafllr. DiD fi N E L M
yafram deerleri
f1, f2.8, f11 fleklinde gsterilir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O SZDE
R U
SIRA
D D fi K NKEALT M
SIRA
S O SZDE
R U
AMALARIMIZ
DKKAT
SIRA SZDE
K T A P
AMALARIMIZ
TELEVZYON
K T A P
NTERNET
TELEVZYON
NTERNET
S Obir
RSZDE
Udiyafram akl bymesi ve klmesinin hangi temel sonular
Belirlenen her
SIRA
vardr?
DKKAT
D fi N E L M
2, 2.8, 4,
5.6 gibi tam diyafram deerleri dflnda 1.2, 1.8, 3.5 gibi ara deerlerde vardr. Bunlar kullanlan objektifin yapsal zelliklerine gre deiflebilir. DiyafSIRA
S O objektif
RSZDE
U
ram deerleri,
zerindeki bilezikte srayla yer alr. Bilezik evrildiinde,
objektifin iindeki iris biimindeki yapraklar dairesel olarak alp kapanarak istenilen diyafram
deerini salar.
AMALARIMIZ
DKKAT
Bu noktada diyaframn pozlama konusuyla, yani fotoraf ekimi aflamasndaki
temel ifllevini unutmamak gerekir. Diyafram deerleri rakam olarak kldnde
SIRA SZDE rakam olarak bydnde ise aklk olarak klr. rneaklk olarak
K byr,
T A P
in, f1 en byk aklk salarken f22 ise en kk aklktr. Iflk geirme asndan dflnldnde
ise f1 en ok fl, f22 ise en az fl geirir. Gnmzde kulAMALARIMIZ
lanlan fotoraf
makinelerinde
diyafram sistemini grerek alglayabilmek gtr;
TELEVZYON
ancak unutulmamas gereken fley fludur: 2.8, 4, 5.6, 11 deerleri objektif zerinde
yer alyorsaK bu
en byk akl f2.8 iken en ksk akl ise f22tir. Bu
Tobjektifin
A P
makineyle en ok flk f2.8 kadar en az flk f22 deeri kadar objektiften geer.
N Tsistemiyle
ERNET
Diyafram
ilgili ilk bakflta karmaflk gibi grlen bir durumu da belirtmek gerekir:
Diyafram
deerleri birbirinin katlar olarak byr ve klr. Her
TELEVZYON
diyafram deeri kendisinden nceki deerin yars kadar kendisinden sonraki de-
N N
N N
NTERNET
SIRA SZDE
SIRA SZDE
3. nite - Pozlama
D fi N E L M
D fi N E L M
erin iki misli flk geirir. Bu durumda, f5.6 deeri kullanldnda, f8e gre obS O R U
jektiften iki misli fazla, f4e gre iki misli az flk film yzeyine dflecektir.
Fotoraflkta kullanlan her trl objektifin kalitesi, birok zellikle
temel olaD Kbirlikte
KAT
rak, objektifin flk geirme deeriyle llr. En yksek flk geirme deeri, objektifin sahip olduu en byk diyafram akldr. Yani en byk diyafram akl,
objektifin flk
SIRA SZDE
alma gcn yani hzn gsterir.
N N
ki tane farkl objektif dflnelim. Bunlarn ikisi de 50 mm.

olsun. Biri 50 mm.
AMALARIMIZ
f1.8 dieri 50 mm. f2. Bu iki objektif arasndaki tek fark diyafram akldr. Bu
aklk da sadece bir deeri kadardr. Bunun anlam fludur: 50 mm f1.8 objektif 50
T Aolarak
P
mm. f2ye gre daha hzl bir objektiftir. Dflk flk ortamndaKdoal
f1.8 deerli objektif seilir. Bunun yannda f1.8 deeri bir objektife salamak iin, doal
olarak objektifin mercek sistemi de farkllk gsterir. Bu objektif flk geirme zelT E L E V de
Z Y Otaflr.
N
liiyle birlikte nitelikli grnt salamakla ilgili baflka zellikleri
Bir objektifte nitelik sz konusu ise temel belirleyici olan fley en kk f deeridir. 35
mm. fotoraf makinelerinde kullanlan objektiflerde diyafram akl f1.8 ya da
f1.4 baz objektiflerde ise f1.2dir.
NTERNET
63
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
CEML AACIKOLU. Doru pozlama soncunda fotorafta konunun btn detay grlmekte. Belirlenen ak diyafram deeri nedeniyle fotorafn belli blm netsiz grlyor.
64
Temel Fotoraflk
fiekil 3.2
Diyafram Akl
Bu fotoraf iin doru diyafram deeri f5.6dr.
diyafram aldnda daha ok ksldnda ise
daha az flk geer, bu da grntnn flkl ya da
flksz karanlk olmasna neden olur.
RTC SSTEM
N
AM A
Pozlama deerlerini belirleyen bir e olarak rtc sistemini tanmlamak.
Yeniden fotoraf makinesinin temel yapsn hatrlayalm. Fotoraf makineleri iine flk szdrmayan bir gvdeye sahiptir. Bu gvdenin n yznde objektif, arka
yznde (gvdenin iinde) film yer alr. Objektiften giren flk belirlenen diyafram
aklndan geerek filme ulaflr. Bu flekliyle fotoraf makinesinin alflmas insan
gzne benzer; ancak insan gzne gz bebeinden giren flk retinada grnty oluflturduktan sonrada gzn iine girmeye devam eder. Oysa fotoraf makinesinde pozlamay salayan flk, diyafram aklyla belli bir miktar olarak film yzeyine ulafltnda bu fln belli bir sre iinde filmi pozlamas gerekir.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
3. nite - Pozlama
S O R U
S O R U
Pozlamann gerekleflebilmesi, bir nesnenin fotorafnn ekilebilmesi

D Kiin
K A T fln miktar
ve sre asndan kontrol edilmesi gerekir.
SIRA SZDE
1
1/500
1/2
1/4
1/8
1/1000
1/2000
1/4000
1/15
1/30
1/60
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
rtc deeri: Pozlama

srasnda filme dflen fl
sre olarak belirleyen rakam
deerleri. rtc hz olarak
da bilinir.
1/125
fiekil 3.3
rtc Hzlar
Her bir rtc deeri saniyenin ondalk, yzdelik ve
bindelik deerleriyle belirlenir.
125
60
10
125
250
0
50
00
12
5.6
1000
500
250
60
30
15
8
4
2
1
250
B
1
2
500
50
100
8
15
30
60
1/250
DKKAT
N N
Pozlama srecinde, fotoraf makinesine giren flk miktar olarak diyafram sistemiyle kontrol edilirken sre olarak ise rts sistemiyle kontrol edilir. rtc
sistemi, sanki bir kepenk gibi alp kapanarak filmin bir sre
iinde flktan etkiAMALARIMIZ
lenmesini salar. rtc aldnda, filmin her noktas ayn oranda pozlanr. rtc normal konumunda kapal bir kepenk gibi durur, fotoraf ekim ifllemi baflK srasnda,
T A P
layana kadar filmi tamamen karanlk bir ortamda tutar. Pozlama
kepenk
belli bir sre ak kalarak filmi pozlar ve yeniden kapanarak filmi yine karanlk
bir ortamda tutar. rtcnn alp kapanma arasndaki sre, rtcnn salaT E Lpozlama
E V Z Y O N srasnda
d pozlama sresidir. rtcnn iki temel ifllevi vardr: lki
fl sre asndan kontrol etmektir. kincisi ise hareketli nesnelerin dondurularak net kmasn salamaktr. Bu konu kitabn kontrol sistemleri nitesinde ele
alnacaktr.
NTERNET
Film yzeyinde pozlama sreciyle grnt filmin fla duyarl yznde oluflur.
Filmin fla duyarll da pozlama srecinde nemlidir. Filmin duyarll arttka
daha az sre iinde flktan etkilenir. Bunun anlam fludur: lk fotoraf makinelerinde fla karfl duyarll ok yavafl filmler kullanlyordu bu nedenle, filmin pozlama sresi ok nemli deildi. Yllar sonra fla karfl ok hassas film ve objektiflerin bulunmasyla birlikte, fotoraf makinelerinde rtcnn nemi artt. Pozlama
sresi, saat ya da dakika olarak deil bir saniyenin dilimlerine kadar azald. Gnmzde 1/4000, 1/8000 rtc hzlar olan fotoraf makineleri vardr.
rtc deeri ya da rtc hz olarak adlandrlan birimler, diyafram deeri
gibi uluslararas kabul edilmifl rakamlarla gsterilir. rtc deeri, rtcnn ak
kalma sreci saniyenin ondalk, yzdelik ve bindelik birimleriyle belirlenmifltir.
rtc hzlar, diyafram deerleri gibi birbirinin katlar olarak byr ve klr.
rtc deerleri ya da rtc hzlar srasyla flyledir:
65
30
15
250
P 5.6
66
Temel Fotoraflk
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
rtc deeri ya da rtc hznda 1 tam saniye olarak ilk deer belirlenmifltir. 1/2 ise saniyenin yars, 1/125te saniyenin 125te biridir. rtc hz milisaniye
SZDE (ms) saniyenin binde biridir. rnein ara deer olan 1/50 rile llr. SIRA
Milisaniye
tc hz 20 ms, 1/1000 ise 1 msdir. Sralamalarda rtc hzlar 1 tam saniye ile
bafllar; ancak makinelerde bunun ncesinde tam saniye olarak 1, 2, 3, 4 diye artan
D fi N E L M
uzun pozlama deerleri de yer alr. rtc sisteminin pozlamadaki ifllevini anlamak iin rakam olarak rtc hzlarnn anlamn iyi bilmek gerekir. rtc hz raO R U
kam olarak Sbydnde
, rtc, sre olarak daha az ak kalr.
rtc sisteminin
D K K A Tyeri: rtc 35 mm. film kullanan fotoraf makinelerinde gvde zerinde, roll film kullanan ve yaprak film kullanan fotoraf makinelerinde ise objektif zerinde yer alr.
N N
SIRA SZDE
rtcnn grevi: rtc pozlama srasnda fl sre asndan kontrol eder.
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
rtcnnAMALARIMIZ
yaps: Makinenin gvdesi zerinde yer alan rtcler odak dzeyli, perdeli
rtcdr. Objektif zerinde yer alanlar ise yaprak rtc fleklindedir.
K T A P
Bir fotoraf makinesinin zerinde flu flekilde rtc deerleri yer alabilir. B T 8
42 1 1/2 1/4 1/8 1/15 1/30 1/60 1/125 1/500 1/1000 1/2000. Bu deerlerin anlam
flyledir: B ve T deerleri uzun pozlama iin kullanlr. B (bulb) konumunda eTELEVZYON
kim dmesine basld sre rtc ak kalr. Bu deer ile ekim dmesine rnein 5 saniye baslarak rtcnn 5 saniye sreyle pozlama yapmas salanr. T
(time) konumunda ise ekim dmesine basldnda rtc alr ve yeniden d1
meye baslana
N T E Rkadar
N E T rtc ak kalr. /60tan az rtc hzlarnda, rtcnn
SIRA
SZDE
ak kalma sresi giderek uzar ve bu sre iinde fotoraf makinesi titremeden elde tutulamaz. Bu nedenle, zel kullanmlar dflnda, 1/60 rtc hznn altnda makinenin ayak stnde durmas gerekir. 1/125 ve stndeki hzlarda makine raD fi N E L M
hatlkla elde titretmeden tutulabilir. Gnmzde fotoraf makinelerinde, zellikle
de 35 mm. makinelerde odak dzeyli rtclerin en st hz 1/1000, 1/2000, 1/4000,
S O R U
1/8000 ve 1/16000dir.
1/60dan
az rtc
fotoraf makinesi elde tutulamaz, ayak kullanmak gerekir.
D K K A hznda
T
Flafl kullanmnda ise flafln tam akt anda, rtcnn tamamen ak olarak film karesinin tamamn grmesi gerekir. 1/250 ve daha yukarsndaki rtc hzlarnda bu genellikSIRA SZDE
le mmkn deildir. Bunun iin 1/60 ya da baz makinelerde 1/125 ya da daha farkl hzlar kullanlabilir.
N N
AMALARIMIZ
Pozlama yaparken diyaframn nasl alfltn anlamak ok kolay olmasna ramen rtcnn alflma sistemini anlamak o kadar kolay deildir. Basit fotoraf
K T Artc
P
makinelerindeki
sistemi bu konuyu anlamak iin iyi bir rnektir. nce bir
metalden yaplmfl olan yuvarlak bir disk dflnn. Disk, tam orta noktasndan tutturularak kendi ekseni etrafnda dnmektedir. Diskin, kenarna yakn olarak, zerine bir pencere
T E L E V Zalr.
Y O N Orta noktasndan bal olduu yerde disk pervane gibi dnebilmektedir. Bu diskin gznzn tam nnde dndn dflnn. Diskin
zerindeki pencere, gznzn nne geldiinde fl greceksiniz, disk bir tur
daha atarak pencere yeniden gelene kadar gznz karanlkta kalacaktr. Bu disk,
NTERNET
makinenin iinde filmin nnde durur. Objektiften gelen flk, disk zerine ulaflr,
ancak diski geerek filme ulaflamaz. Disk kendi ekseni etrafnda dnp pencere
67
3. nite - Pozlama
filmin nne geldiinde, ayn gzmzle baktmzda olduuSIRA

gibiSZDE
film fl grr
yani objektiften gelen flk filme ulaflr. Disk yavafl dnerse pencere filmin nnde
uzun kalr, pozlama sresi artar. Disk hzl dnerse pencere filmin
nnde ksa kaD fi N E L M
lr, pozlama sresi azalr. Bu tr basit sistemlerde sreyi ayarlamak iin disk zerindeki pencerenin bykl de deifltirilebilir. Genellikle bu tr basit rtcler,
S O R U
1/40 hznda sabit alflrlar.
D fi N E L M
Fotoraf makinelerinde iki farkl flekilde rtc sistemi kullanlr. Birincisi

D K K A TYaprak rtclerdir. kincisi ise Odak Dzeyli rtclerdir.
DKKAT
SIRA SZDE
N N
SIRA SZDE
S O R U
SIRA SZDE
Yaprak rtcler fotoraf makinefiekil 3.4

lerinde ok eskiden beri kullanlr. Bu
Yaprak rtc
rtcler objektif zerinde yer alr.
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
Diyafram sistemine benzer flekilde yapraklardan oluflan sistem, pozObjektifin iinde yer alan bu rtc
lama srasnda tamamen alr ve kapanr. Yaprak rtc objektidiyaframa benzer alflma flekli diyaffin iinde yer alr.
ram gibi iris fleklinde alp kapanaK T A P
K T A P
rak rtc hzn verir. Yaprak rtclere diyafram tipi rtc de denir.
Gnmzdeki makinelerde bu sisteTELEVZYON
TELEVZYON
min elektronik olarak alflanlar gelifltirilmifltir. Yaprak rtc sistemi, 35
mm. refleks fotoraf makinelerinde
NTERNET
NTERNET
kullanlmaz. Hatta sabit objektifli basit
35 mm. fotoraf makineleri dflnda kullanlmaz. Yaprak rtcler, orta boy ve byk boy stdyo tipi fotoraf makinelerinde kullanlr. Yaprak rtc sistemi olan objektifin doal olarak maliyeti fazladr. Yaprak rtclerin en nemli zellii, her rtc hznda efl zamanl olarak elektronik flafl ile kullanlabilmesidir. Dier rtc
sisteminde bu mmkn deildir. Bu sistemde en yksek rtc hz 1/500dr.
Fotoraflkta yaygn olarak kullanlan rtc tipi fotoraf makinesinin gvdesi
zerinde yer alan, odak dzeyli rtcdr. 35 mm. tek objektifli refleks fotoraf makinelerinde bu tip rtc sistemi kullanlr. Odak dzeyli rtc, perdeli rtc olarak da adlandrlr. Bu rtc fotoraf
makinesinin gvdesinde, film dzlefiekil 3.5
minin nnde yer alr. Bu sistem, film
Odak Dzeyli rtc
yzeyine mmkn olduu kadar yaMakinenin gvdesinde filmin hemen nnde yer alr. rtc deerknda yer alan metal ya da bezden
leri makinenin zerinden kontrol edilir.
oluflan bir perdedir. Gnmzde ok
yaygn olarak kullanlan 35 mm. tek
SIRA SZDE
SIRA SZDE
objektifli refleks fotoraf makinelerinde, rtc sistemine elektronik
olarak kumanda edilir. rtc, yatay
D fi N E L M
D fi N E L M
ya da dikey olarak alp kapanan ve
metal, plastik ya da titanyum folyeS O R U
S O R U
den oluflan bir perde sistemidir.
Refleks makinelerde, fotoraf ekmek iin film sarma kolu evrildiinde,
sistemi
D K K Artc
T
kurularak almaya hazr hale gelir. ekim dmesine basldnda rtc sistemindeki
perde alr, belirlenen sre ak kaldktan sonra yeniden kapanr. Perdelerin
SIRA SZDE ak kalma
sresince, film flktan etkilenerek pozlanr. Perdenin ak kalma sresi rtcnn hzdr.
1/30 deeri belirlendiinde rtc sistemi perdeyi bu kadar sre ak tutar.
AMALARIMIZ
K T A P
N N
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
68
Temel Fotoraflk
Perdeli rtc sistemi adndan da anlafllaca gibi bir perde sisteminden oluflur. Sistem ray zerinde hareket eden bir perdeden oluflur. Perde ise iki paradan
oluflur ve hareket halinde alarak pozlamay salar. rtc sistemindeki perde
ou makinelerde yatay olarak hareket eder. Yukardan aflaya doru, dikey hareket eden modelleri de vardr. Bunlarn perdeleri metaldir. 35 mm. filmin grnt alan (24x36 mm.) dikey olarak daha ksa olduu iin dikey perde hareketiyle
grnt alan yatay harekete gre daha abuk taranr. Flaflla fotoraf ekerken, yatay hareketli perde sisteminde en yksek hz 1/60 kullanlrken, dikey hareketli
perde sisteminde 1/125 hz kullanlabilir. rtc deerleri, makinenin gvdesi
zerindeki bir sistemden kontrol edilir.
SIRA SZDE
Farkl rtcSIRA
sisteminin
SZDE pozlamaya etkisi olur mu?
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
DORA GNEL. mekanda dflk flk koflulunda ekilmifl bir fotoraf. Diyafram ve rtc
deerleri ortamn flk koflullarna gre belirlenir. Belli ki, fotoraf yeterli alan derinlii
salayarak bir diyafram deeri ve konunun titrek grlmesini nleyecek rtc deeri
kullanarak pozlama yapmfl.
69
3. nite - Pozlama
DYAFRAM - RTC LfiKS

A M A
Diyafram - rtc arasndaki iliflkiyi aklamak.
SIRA SZDE
Fotorafn tekniiyle ilgili olarak en temel konulardan biri pozlamadr.
Yani filmin
objektiften giren flktan etkilenerek grntnn oluflturulmas srecidir. Bu sre
pozlama olarak adlandrlr. Diyafram ve rtc sistemleri birlikte
pozlaD fi Nalflarak
ELM
ma gerekleflir. Filmin pozlamas iin, bir diyafram deeri ve bir rtc hzn belirlemek gerekir. Objektiften geerek film zerine dflen fl; diyafram akl
S O R U
miktar, rtc hz ise sre olarak kontrol eder.
Pozlama iin seilen diyafram ve rtc deerleri fl kontrol etmeD dflnda

K K A T da grnt
zerinde etkileri vardr. Her diyafram akl belli miktar fl geirirken ayn zamanda
belli bir alan derinlii salar. Ayn flekilde, her rtc hz da belli bir sre flk geirirken
SIRA SZDE
fotoraf ekilen konunun, hareketinin saptanmasn (dondurulmasn) salar.
N N
Diyafram deerini ya da rtc hzn tek baflna kullanarak

pozlama yapmak
AMALARIMIZ
yani fotoraf ekmek teknik olarak mmkn deildir. Fotoraf makinesi teknolojisinin gerei olarak diyafram ve rtc sistemlerinin birlikte alflmas gerekir. Her
fotoraf ekimi iin belli miktar fln belli bir sre iinde filme
gerekir.
K ulaflmas
T A P
Diyafram ve rtc deerleri birbiriyle iliflkili olarak belirlenir. Fotoraf eken kiflinin teknik olarak amac, film yzeyinde net ve doru flk younluunda grnt
elde etmektir. Grntnn doru flk younluunda olmas pozlamayla
T E L E V Z Y O N ilgilidir.
Fotoraf ekerken konunun zerinden gelen flk, filmin zerine gerei kadar
dflmesi gerekir. Yani hem miktar hem de sre asndan belirlenen fln sonu
olarak belli bir younlukta olas gerekir. Gereinden az olursa film az flk almfl
N T E R N ak
E T olur. Iflk
olur buna az pozlama denir. Bu durumda filmdeki tonlar gereinden
gereinden fazla olursa, film ok flk almfl olur ve buna ok pozlama denir. Bu
durumda da filmdeki tonlar gereinden koyu olur. Bu nedenle, pozlama srasnda
hangi diyafram aklyla, hangi rtc hznn kullanlacan belirlemek ok
nemlidir; nk doru pozlama bu flekilde belirlenir.
Diyafram akl ve rtc hz birlikte belirli bir toplam fl filme ulafltrr.
Pozlama iin gerekli olan bu toplam fln ne kadar diyaframdan ne kadar rtcden gelecektir? flte bu nedenle, diyafram ve rtc arasndaki karfllkl iliflkiyi
ok iyi bilmek gerekir. Diyafram akl ve rtc hznn pozlama srasnda karfllkl olarak birbiriyle iliflkili olduunu syledik. Bu iliflkiyi basit bir rnek vardr.
Temel fotoraflkla ilgili ou kaynakta pozlama asndan diyafram rtc iliflkisi iki farkl eflmeden ayn kovaya su doldurma rneiyle aklanr. Bu klasik rnei (fiekil 3.6) bir kez de biz kullanalm: Biri tam, dieri yarm ak iki eflme dflnelim. Her eflmenin altnda dolmas iin birer kk kap vardr. Tam olarak
ak olan eflmenin altndaki kap 5 saniyede doluyorsa, yarm ak olan eflmenin
altndaki kap ise iki misli srede yani 10 saniyede dolar. Her iki kapta elde edilen
toplam su miktar ayndr. Biri daha ksa dieri ise daha uzun srede dolar, nk
her eflmenin boru ap farkldr. Bu rnei pozlama asndan dflnrsek: Borularn ap diyafram akl, suyun geifl sresi de rtc hzdr. Kovaya dolan toplam su miktar ise film yzeyine ulaflan toplam flktr. Hzl bir rtc deeri ve genifl bir diyafram aklnda (rnein; 1/500, f2.8) film yzeyine ulaflan toplam flk
ile dflk bir rtc deeri ve kk bir diyafram aklnda (rnein; 1/30, f11)
film yzeyine ulaflan toplam flk nicelik olarak ayndr (bkz. fiekil 3.6).
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
70
Temel Fotoraflk
S O R U
S O R U
tane farkl Dpozlama

K K A T deeri dflnelim. Yani tane farkl diyafram ve rtc hz belirleyelim: (1) 1/500 f2.8, (2) 1/125 f5.6, (3) 1/15 f16. Bu pozlama deeri sonu olarak ayn fl geirir, nk miktar azalrken sre artmfltr. Yani birinciden nc duruma diSIRA SZDE
yafram kslrken rtc hz artmfltr.
DKKAT
SIRA SZDE
N N
AMALARIMIZ
fiekil 3.6
Diyafram ve rtcnn Karfllkl liflkisi
AMALARIMIZ
f 2.8
K T A P
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
f8
f 11
f 16
TELEVZYON
NTERNET
1/500
D fi N E L M
f 5.6
K T A P
Diyafram aklk olarak bydnde,

rtcnn ak kalT Ema
L E Vsresi
Z Y O Nazalr. rtcnn sresi azaldnda, yani perde
daha ok ak kaldaknda;
N T E R Ndiyafram
ET
l kslr, miktar olarak daha az flk geer; ancak sonu olarak film yzeyine dflen flk hep ayndr.
SIRA SZDE
f4
1/250
1/125
1/60
1/30
1/15
8 sn.
4 sn.
Pozlama konusuyla ilgili olarak belirtilmesi gereken bir konu da fludur: rnein; 1/500 f2.8 pozlama deerleri ile 1/30 f/11in ayn olduunu syledik, ancak bu
iki pozlama durumunda flk nicelik olarak ayndr. Bu iki pozlamann salad fln nitelikleri ise ok farkldr. Bunun fotoraflk asndan anlam fludur: ki farkl pozlama durumunda elde edilen flk younluu nicelik olarak ayndr. Nicelik
olarak ayn olan bu iki pozlama durumu sonucunda elde edilen grntler birbiSIRAolarak
SZDE farkldr; nk diyafram ve rtc deerlerinin deiflmesi
rinden nitelik
grntnn niteliini dorudan etkiler. rnein, hareketli bir konunun fotoraf
ekiliyorsa 1/500 hznda konu donuk olarak 1/30 hznda titrek yani netsiz olarak
D fi N E L M
kacaktr. Diyafram asndan ise diyaframn ikinci ifllevi olan alan derinlii farkl
olacaktr; f/11nn kullanld fotorafta daha genifl alan derinlii salanrken,
S O Rolacaktr.
U
f2.8de ok dar
Birbiriyle karfllkl
D K K A Tiliflkili olan diyafram ve rtc deerleri belirlerken gz nnde tutulmas gereken etkenler vardr:
Aydnlatma yani fotoraf ekilen konunun iinde bulunduu flklandrma kofluludur.
SIRA SZDE
Aydnlatma kaynaklarnn konuya yaknl, uzakl ve sert flk, yumuflak flk tr konunun aydnlatmasn etkiler.
FotorafAMALARIMIZ
ekilen konunun yaps yani konunun dokusu ve ton deerine bal olarak
zerine dflen fl yanstmas mat ve parlak dokulu, ak ve koyu renkli nesnelerin fl yumuflatmas farkldr.
T A fla
P
KullanlanK filmin
karfl duyarll yani kullanlan filmin IS0 ya da ASA deeridir.
Fotoraf ekilen konu zerindeki aflr flk farkll yani konunun belli blmnn
ok aydnlk dier yerlerinin glgeli olmasdr.
N N
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
71
3. nite - Pozlama
Fotoraf ekerken belirlenen her diyafram deeri ve rtc hznn SIRA

fl dzenleme
dflnSZDE
da grnt zerinde nasl etkileri olur?
D fi N E L M
Pozlamay belirleyen etkenleri grdk, flimdi de bu etkenlerden hareket ederek bir konunun fotorafn ekerken diyafram deeri ve rtc hznn nasl belirlendiini grelim:
R U duyarlkl bir
Yryen bir kiflinin leden sonra gneflli bir havada fotorafnS Oorta
filmle ekileceini dflnelim. Konu hareketli olduu iin rtc hz 1/125in stnde
olmas gerekir. rtc hz olarak 1/125, diyafram deeri f5.6 olsun.
DKKAT
Kullandmz pozlama deeri 1/125, f5.6dr.
Ayn pozlamay salayan dier deerler flyledir: f/says 2 2.8 4 5.6 8 11 16
SIRA SZDE
rtc Hz 1/1000 1/500 1/250 1/125 1/60 1/30 1/15
1/125, f5.6 yerine yukarda grlen karfllkl deerlerin hangisi istenirse o deerler
kullanlabilir. 1/30, f11 ya da 1/1000, f2 pozlamadaki fln nicelii
asndan farkl
AMALARIMIZ
deildir.
N N
Ayn flk koflulunda pozlama yaplrken deiflik diyafram akl

K T A ve
P rtc hz iliflkisi salanabilir. Bu iliflkiler sonucunda elde edilen her pozlama dorudur.
Diyafram akl ve rtc hzlaryla oynamak ayn zamanda fotoraf ekilen koSIRA SZDE ynyle
nunun yorumlanmasn da salar. Seilen diyafram deeri, alan
T E L Ederinlii
VZYON
konunun belirli blgelerinin net ya da netsiz olmasn etkiler. rtc hz, harekete bal olarak, konunun net ya da netsiz olmasn etkiler. Bu Danlamda
fi N E L M unutulmamas gereken konu diyafram ve rtc deerlerinin pozlamay salama dflnda gNTERNET
rntnn niteliini ynlendirici etkileridir. Bu etkiler optik ve fotorafa zg tekS O R U
nik sreler nedeniyle oluflur.
Pozlama konusuyla ilgili olarak unutulmamas gereken konu fludur: DPozlama
K K A T yapmak diyafram ve rtc deerleri belileyerek filmi pozlandrmaktr. Hangi tr fotoraf makinesi
olursa olsun, diyafram ve rtc sistemi her fotoraf makinesinde yer
alr.
SIRA SZDE
N N
Fotoraf ekerken ama film yzeyi zerinde pozlamas doru yaplmfl grnt elde etmektir. Dier teknik ve grsel estetik eler tabi ki AMALARIMIZ
nemlidir; ancak grntnn ncelikle doru pozlandrlmfl olmas gerekir. Doru pozlama iin fotoraf ekilen konunun flk durumunun doru llmesi gerekir. Konudan fotoK T olduunun
A P
raf makinesine ulaflan fln diyafram ve rtc deerlerinin neler
belirlenmesi gerekir. Gnmzde kullanlan geliflmifl makinelerde flk lm sistemi
yer alr. Bu sistem fotoraf ekilen konudan filme ulaflan fln gcn ler. Bu
E L E Vortaya
Z Y O N kar. Bu
lme gre kullanlmas gereken diyafram deeri ve rtcThz
lmlere gre kullanlmas gereken diyafram deeri ve rtc hzn sistem otomatik olarak belirler.
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
SIRA SZDE
TELEVZYON
D fi N E L M
NTERNET
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
72
Temel Fotoraflk
POZLAMA N IfiIK LM
Pozlama iin flk lm sistemini tanmlamak.
AM A
Diyafram deerleri ve rtc hzlarn belirlerken doru pozlama yapmann nemini vurgulayarak ayn flk durumu iin farkl diyafram ve rtc deerlerinin kullanlabileceini belirttik. Fotorafln temelini oluflturan bu konuya ynelik olarak gemifl yllarda mekanik aygtlar kullanlmfltr. Hatta siyah-beyaz film kullanan
fotoraflar uzun yllar gz karar pozlama deerlerini belirleme yntemini srdrmfllerdir. Ifla karfl duyarll dflk olan filmlerin kullanld dnemlerde
SIRA
SZDE
fotoraflar
gz
karar deerleri uygulayarak pozlama yapyorlard. zellikle siyah-beyaz filmlerin yaygn olduu dnemlerde, bu filmlerin yanlfl pozlamaya uyumunun yksek
olmas nedeniyle de, pozlama deerleri gz karar verilmifltir. RenkD fi N E L M
li filmler yaygn olarak kullanlmaya bafllanlmasyla birlikte doru pozlama nem
kazanmfl; nk renkli filmler iin pozlama deerinin doru tespit edilmesi teknik
S O R U
bir zorunluluk
olarak ortaya kmfltr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Doru pozlama
iin diyafram ve rtc deerlerinin konunun flk durumuna
D K yapabilmek
KAT
uygun olarak belirlenmesi gerekir. Fotoraf ekmek iin bir ya da birka belirli flk durumu olmad
iin bu deerleri doru olarak belirlemenin yolu nedir? Bu amaca ynelik
SIRA SZDE
olarak fotoraflkta belli aygtlar kullanlr. Iflk ler ad verilen bu aygtlar fotoraf
makinelerinin iinde yer alr. Iflklerler, fla karfl duyarl bir hcrenin flktan etkilenmesi sistemine
gre alflr. Iflklerler pozometre olarak da adlandrlr. Iflktan etkiAMALARIMIZ
lenen hcre, kullanlan filmin duyarllna gre (ISO deeri) llen flk durumunda diyafram akl ve rtc hz olarak pozlama deerlerini verir.
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
K T A P
Iflk lmek iin kullanlan aygtlara flkler denir. Gnmzde kullanlan btn fotoraf makinelerinde zellikle 35 mm. makinelerde ok geliflmifl flk lme
E L E V Z YPozlamayla
ON
sistemleriTvardr.
ilgili olarak yukarda verdiimiz bilgileri gnmz fotoraf makineleri kolaylkla yerine getirir. Doru pozlama iin diyafram ve rtc
deerlerini seenekli olarak sunar. Iflk lm kullanlan filmin duyarllna yani
ISO (ASA) deerine gre yaplr. Fotoraf makinesi ya da el flklerine kullanlan
NTERNET
filmin ISO deeriyle ilgili bilgi verilir, aygt, ortamn fln ler ve farkl diyafram
ve rtc deerlerini karfllkl olarak verir. Fotoraf amacna uygun olan deeri
seer. rnein 100 ISO deerli film ile 1/500 f2, 1/125 f4, 1/60 f5.6, 1/30 f8 ve 1/15
fiekil 3.7
Doru Pozlama
f 5.6
125
100 ISO
4
8
15
30
125
B
1
50
50
0
100
0
60
125
250
10
Doru pozlama konun flk durumuna

gre belirlenir. Kullanlan filme gre
diyafram deeri ve
rtc hz belirlenir.
rtc
Diyafram
Film
Fotoraf makinesi
3. nite - Pozlama
f11 deerleri karfllkl olarak verir. Bu durumda 1/500 rtc hz seilirse diyafram ok ak konumdadr; bylece alan derinlii azalar. 11/15 rtc hz seilirse
makine elde tutularak kullanlamaz, makinenin sabit bir yerde durmas gerekir; ancak bu pozlamada f11 diyafram deeriyle genifl bir alan derinlii elde edilir.
Daha nce belirtmifltik, pozlama asndan dflen ve yansyan flktan sz etmifltik, flk lm sisteminde de iki tr flk llr: Dflen flk lm ve yansyan
flk lm. Aydnlatma kaynandan konuya gelen fln lm dflen flk lmdr. Konudan fotoraf makinesine yansyan fln lm de yansyan flk lmdr. Fotoraflar zel durumlar dflnda yansyan flk lm yaparlar. Fotoraf iin bakfl as yani objektifin grfl alan iindeki konunun fl nemlidir.
Fotoraflarn ok yaygn olarak kulland refleks fotoraf makinelerinin iinde flkler sistemi yer alr. Bylece objektifin iinden geerek filmi pozlayacak flk llr. Makinelerin iinde yer alan flklerle, konudan yansyan fl farkl flekillerde lebilirler:
Ortalama lm: Bu flekilde, yksek ve az flkl alanlarn bir ortalamas olarak llr.
Merkez arlkl lm: Bakatan grlen konunun merkezine gelen alan arlkl olarak lmdr.
Noktasal lm: Bakata grlen konunun belli bir alan noktasal olarak da llr.
Baz durumlar bakfl as iinde renk ve doku asndan birbirine zt olan nesneler bir
araya gelir. Ortaya kan flk durum ok farkl olabilir. ok dar bir alann fln lmek gerekir. 35 mm. fotoraf makinelerinin birou bu zellie sahiptir.
fiekil 3.8
Otomatik Iflklm
Fotoraf makinelerinde farkl
otomatik lm yer alr:
Program lm, diyafram ve rtc deerleri birlikte ler.
rtc
Diyafram
250
5.6
rtc
250
f 5.6
1000
500
250
125
60
30
15
8
4
2
1
Diyafram
1.7
2.8
4
5.6
8
11
16
rtc ncelikli lm, rtc

hz belirlenir bu deere gre diyafram deerini otomatik olarak
ler.
Diyafram ncelikli lm, diyafram deeri belirlenir bu deere

gre rtc hzn otomatik olarak ler.
73
74
Temel Fotoraflk
fiekil 3.9
Iflkler
Geliflmifl 35 mm.
makinelerdeki flkler sistemi. Objektiften giren flk
hem bakaca hem
de flk lm
iin duyarl hcrelere ulaflr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
SIRA
S O RSZDE
U
D D fi K NK EALT M
SIRA
S O SZDE
R U
DKKAT
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
K T A P
AMALARIMIZ
TELEVZYON
K T A P
Gnmz makinelerinde yer alan

mikro ifllemciler yardmyla bakaca
ulaflan grntnn eflitli alanlarn
birbiriyle karfllafltrarak ya da ne kartarak lm yapmak mmkndr.
Baz durumlarda konunun belli bir
alanndaki fln llmesi gerekir.
Bunun iin noktasal flk lm yapan flklerler gerekir. Makineden
ayr olarak elde kullanlan bu tr flk
lerler 1 ya da 2 derecelik dar ayla konunun fln ler. Bir konu
iinde farkl flk alan var ise (az,
orta ve glgeli) ortalama bir lm yapldnda farkl alandaki nesnelerin tonlar neredeyse ayn ton deerleri olarak kar. Byle bir fotorafta; flkl alan ne
kartlmak isteniyorsa flkl alandan, glgeli alan ne kartlmak isteniyorsa glgeli alandan
noktasal
SIRA
SZDE flk lm yaplr. Baz durumlarda da konunun zerine
dflen fln lm gerekir. Dflen flk lm, konudan fotoraf makinesine
doru yaplr. Bylece konu zerine aydnlatma kaynandan gelen flk llerek
D fi N E L M farkl ton deerleri elde etmek mmkn olur.
konunun zerindeki
Iflk lmnn
daha sonra dzeltmek mmkn mdr?
SIRA
S O hatalarn
RSZDE
U
Fotoraf makinesinde
ya da el flkleri kullanrken unutulmamas gereken nokta fludur:
D D fi K NK EALT M
Btn flklerler doru pozlamay veren farkl diyafram deerleri ve rtc hzlarn
karfllkl olarak verir. Hatta diyafram ncelikli ya da rtc ncelikli pozlama deerleriSIRA
S O SZDE
R U
ni verir. Fotoraf
eken bu pozlama deerleri iinden dilediini seer.
N N
Iflk lmyle
D K K A T ilgili olarak zerinde durulmas gereken bir konu da renklere
AMALARIMIZ
gre yaplan flk lmdr. Mavi bir gkyz, beyaz bulutlar ve nnde krmz
ieklerdenSIRA
oluflan
bir alan. Byle bir konunun fotorafn ekerken mavi, beyaz
SZDE
ve krmz renkler
iinde yer alan belirleyici renklerdir. Beyaz renge gre
K T A ereve
P
flk lm yaplrsa mavi ve krmz renkler ak tonda kar. Krmz renge gre
lm yaplrsa,
beyaz ve mavi renkler koyulaflr. Maviye gre flk lm yaplAMALARIMIZ
dnda ise
nnde beyaz bulutlar ve krmz iekler resmedilir. Bu
T E mavi
L E V Z Yzemin
ON
durum her renk iin geerlidir. Bu anlamda basit kural fludur: ereve iinde be T A P istenilen renge gre flk lm yaplmaldr.
lirgin, etkinK grlmesi
N N
NTERNET
NTERNET
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
3. nite - Pozlama
75
zet
N
A M A
N
AM A
N
A M A
Pozlama yoluyla grntnn oluflumunu aklamak.

nsan gznn retina tabakas, fotoraf makinesinde film yzeyidir. Retina tabakasndaki koniler ve noktalarn karfll olarak film yzeyinde
fla duyarl gmfl bromr tanecikleri yer alr.
Grnt, film yzeyinde fla duyarl bu tabakada oluflur. Film yzeyinde grnty oluflturan
fley nesnenin zerinden gelen flktr. Nesneden
gelen fln filmi etkilemesi pozlamadr. Pozlama
fla duyarl bir maddenin flktan etkilenmesidir.
Fotoraf ekilen nesnenin zerinden yansyarak
fotoraf makinesine gelen flk, objektiften geerek film yzeyine rasgele kontrolsz bir flekilde
ulaflmaz. Iflk, miktar olarak diyafram, sre olarak ise rtc sistemiyle kontrol edilir. yi ve
doru bir fotoraf elde etmenin birinci koflulu
doru pozlama yapmaktr. Yani konuda fotoraf
makinesine gelen fln miktar ve sresini, diyafram ve rtc sistemiyle dzenlemektir.
Pozlama deerlerini belirleyen bir e olarak diyafram sistemini tanmlamak.
Diyafram sistemi en basit flekliyle, objektif iinde
yer alan deiflebilir deliklerdir. Iflk, belirlenen
deliin apna gre, objektiften geerek filme
ulaflr. Fotoraflkta, diyafram sistemi alflrken
oluflan dairesel akla, diyafram akl ya da
diyafram deeri ad verilir. Uluslararas kabul
edilmifl olan diyafram deerleri flyledir: 1- 1.4 2 - 2.8 - 4 - 5.6 - 8 - 11 - 16 - 22 - 32. Diyafram
sistemiyle ilgili ilk bakflta karmaflk gibi grlen
bir durumu da belirtmek gerekir: Diyafram deerleri birbirinin katlar olarak byr ve klr.
Her diyafram deeri kendisinden nceki deerin
yars kadar, kendisinden sonraki deerin iki misli flk geirir. Bu durumda, f5.6 deeri kullanldnda, f8e gre objektiften iki misli fazla, f4e
gre iki misli az flk film yzeyine dflecektir.
Pozlama deerlerini belirleyen bir e olarak rtc sistemini tanmlamak.
Pozlamann gerekleflebilmesi, bir nesnenin fotorafnn ekilebilmesi iin fln miktar ve sre
asndan kontrol edilmesi gerekir. Pozlama srecinde, fotoraf makinesine giren flk miktar
olarak diyafram sistemiyle kontrol edilirken sre
olarak ise rts sistemiyle kontrol edilir. rtc
sistemi, sanki bir kepenk gibi alp kapanarak
filmin bir sre iinde flktan etkilenmesini salar.
rtc deeri ya da rtc hz olarak adlandrlan birimler, diyafram deeri gibi uluslararas kabul edilmifl rakamlarla gsterilir. rtc deeri,
rtcnn ak kalma sreci saniyenin ondalk,
yzdelik ve bindelik birimleriyle belirlenmifltir.
N
A M A
N
A M A
rtc hzlar, diyafram deerleri gibi birbirinin

katlar olarak byr ve klr. rtc deerleri ya da rtc hzlar srasyla flyledir: B - T - 1
- 1/2 - 1/4 - 1/8 - 1/15 - 1/30 - 1/60 - 1/125 - 1/250
- 1/500 - 1/1000 - 1/2000 - 1/4000. rtc sistemi
fotoraf makinelerinde iki flekilde yer alr: Yaprak rtcler objektifte yeralr ve alflmas diyafram sistemine benzer. Dieri ise perdeli rtcdr ve makinenin gvdesi zerinde yer alr.
Diyafram - rtc arasndaki iliflkiyi aklamak.
Fotoraf ekerken, diyafram ve rtc sistemleri
birlikte alflarak pozlama gerekleflir. Filmin pozlanmas iin, bir diyafram deeri ve bir rtc hzn belirlemek gerekir. Objektiften geerek film
zerine dflen fl; diyafram akl miktar, rtc hz ise sre olarak kontrol eder. Diyafram
ve rtc deerleri birbiriyle iliflkili olarak belirlenir. Fotoraf eken kiflinin teknik olarak amac, film yzeyinde net ve doru flk younluunda grnt elde etmektir. Grntnn doru flk
younluunda olmas pozlamayla ilgilidir. Diyafram akl ve rtc hz birlikte belirli bir toplam fl filme ulafltrr. Pozlama iin gerekli olan
bu toplam fln ne kadar diyaframdan ne kadar rtcden gelecektir? flte bu nedenle, diyafram ve rtc arasndaki karfllkl iliflkiyi ok iyi
bilmek gerekir. Diyafram aklk olarak bydnde, rtcnn ak kalma sresi azalr. rtcnn sresi azaldnda, yani perde daha ok
ak kaldnda; diyafram akl kslr miktar
olarak daha az flk geer; ancak sonu olarak
film yzeyine dflen flk hep ayndr. 1/500 f2.8
pozlama deerleri ile 1/30 f/11 ayndr.
Pozlama iin flk lm sistemini tanmlamak.
Doru pozlama yapabilmek iin diyafram ve rtc deerlerinin konunun flk durumuna uygun
olarak belirlenmesi gerekir. Fotoraf ekmek iin
bir ya da birka belirli flk durumu olmad iin
bu deerleri doru olarak belirlemenin yolu nedir?
Bu amaca ynelik olarak fotoraflkta belli aygtlar kullanlr. Iflkler ad verilen bu aygtlar fotoraf makinelerinin iinde yer alr. Iflk lmek iin
kullanlan aygtlara flkler denir. Gnmzde
kullanlan btn fotoraf makinelerinde zellikle
35 mm. makinelerde ok geliflmifl flk lme sistemleri vardr. Doru pozlama iin diyafram deeri ve rtc hz kullanlacak filme gre belirlenir.
Btn flklerler doru pozlamay veren farkl diyafram deerleri ve rtc hzlarn karfllkl olarak verir. Fotoraf makinelerinde farkl otomatik lm yer alr. Bunlar; program lm, diyafram ncelikli lm ve rtc ncelikli lmdr.
76
Temel Fotoraflk
Kendimizi Snayalm
1. Bir yzeyin zerine her hangi bir flk kaynandan
gelen fla ne ad verilir?
a. Yansyan flk
b. Dflen flk
c. Krlan flk
d. Yaylan flk
e. Emilen flk
7. Odak dzeyli rtcler hangi tip fotoraf makinelerinde yer alr?

a. Orta boy makinelerde
b. Roll film kullanan makinelerde
c. Byk boy makinelerde
d. Telemetreli makinelerde
e. Refleks makinelerde
2. Afladakilerden hangisi pozlamay belirleyen temel

elerden biridir?
a. Konunun dokusu
b. Kullanlan film tipi
c. Konunun fl
d. Konunun flk yanstmas
e. Kullanlan objektif
8. Diyafram aklk olarak bydnde, rtcnn

ak kalma sresi azalr. rtcnn sresi azaldnda,
yani perde daha ok ak kaldnda; diyafram akl
kslr miktar olarak daha az flk geer; ancak sonu
olarak film yzeyine dflen flk hep ayndr.
Buna gre afladakilerden hangisi sylenebilir?
a. Diyaframn ncelikli alflma sistemi
b. Doru pozlamann yaplmas
c. Diyafram ve rtcnn karfllkl iliflkisi
d. Diyafram ve rtcnn uyumlu alflmas
e. Diyaframin rtcye etkisi
3. Afladakilerden hangisi diyafram sistemiyle ilgili

elerden biri deildir?
a. 1/500
b. f deeri
c. f stop
d. f5.6
e. f11
4. Afladaki diyafram deerlerinden en ok flk geireni hangisidir?
a. f22
b. f5.6
c. f4
d. f1.8
e. f1
5. Afladakilerden hangisi rtc sisteminin pozlama
srasndaki grevidir?
a. Ifl sre asndan kontrol etmek
b. Ifln hzn kontrol etmek
c. Ifln miktarn kontrol etmek
d. Diyafram dzenlemek
e. Pozlamay dzenlemek
6. Objektif zerinde yer alan rtc sistemine ne ad
verilir?
a. Perdeli rtc
b. Refleks sistem
c. Yaprak rtc
d. Alan rtc
e. Otomatik rtc
9. Pozlama uygulamak iin fotoraf ekilen konunun

flk ortamn belirlemeye ne ad verilir?
a. Iflk lm
b. Pozlama
c. rtc belirleme
d. Doru pozlama
e. Fazla pozlama
10. Fotoraf ekerken, konunun flk ortamna gre film,
diyafram ve rtc deeri belirlemeye ne ad verilir?
a. Pozlama
b. Iflk lm
c. Az pozlama
d. Fazla pozlama
e. Doru pozlama
3. nite - Pozlama
77
Okuma Paras
Grnmler
Fotorafn Belirsizlii
(...)
Fotoraf makineleri grnmleri taflma aygtlardr. Fotoraf makinesinin alflma ilkesi ilk icat edildii gnden bu yana deiflmemifltir. Fotoraf ekilen nesneden
gelen flk, bir delikten geer ve bir fotoraf kliflesinin
ya da filmin zerine dfler. Bu klifle ya da film, kimyasal zellikleri nedeniyle flk izlerini korur. Biraz daha
karmaflk eflitli kimyasal ifllemler sonucu bu izlerden
bask yaplr. Yafladmz yzyln standartlarna gre,
bu ifllem teknik adan basittir. Tpk fotoraflkla tarihsel adan kyaslanabilecek bask tekniinin kendi
zamannda basit olmas gibi. Hl basit olmayan fley,
fotoraf makinesinin tafld grnmlerin doasn
kavrayabilmektir.
Fotoraf makinesinin tafld grnmler bir infla, insan yaps kltrel bir rn mdr, yoksa kumdaki ayak
izi gibi, gemifl bir fleyin doal olarak brakt bir iz midir? Yant, her ikisidir.
Fotoraf, fotorafn ektii olay seer. Bu seime
kltrel bir infla gzyle baklabilir. Bu inflann uzam
da, fotorafnn fotoraflamay semedii fleyleri reddedifliyle belirlenmifltir. Bu infla, onun, gzlerinin nndeki olay okuyufludur. Fotorafnn fotoraflanacak
an seimini belirleyen, genellikle sezgisel ve hzl olan
bu okuyufltur.
Ayn flekilde, bir olayn fotoraflanmfl imgesi, fotoraf
olarak gsterildiinde kltrel inflann bir paras olur.
Belli bir toplumsal duruma, fotorafnn hayatna, bir
nermeye, bir deneyime, dnyay aklamann bir yoluna, bir kitaba, bir gazeteye, bir sergiye aittir.
Gene de imgeyle temsil ettii fley arasndaki maddi iliflki (bask kadnn zerindeki iflaretlerle bu iflaretlerin
temsil ettii aa arasndaki) anlk ve infla edilmemifl
bir iliflkidir ayn zamanda. Gerekten de bir iz gibidir.
Fotoraf aac, istedii grnty, filmin eflidini, oda, filtreyi, poz sresini, bask solsyonunun kuvvetini,
baslacak kadn cinsini, basknn akln ya da koyuluunu, basknn erevesini ve buna benzer baflka
fleyleri seer. Ancak karflmad ve fotorafn temel niteliini deifltirmeden karflmayaca nokta, aatan gelen fln mercekten geifliyle bunun filmin zerinde
brakt izdir.
izimle fotoraf arasndaki fark sorgularsak, izle kastettiimizin ne olduu daha ak ortaya kacaktr. izim bir eviridir. Yani kat zerindeki her iflaret, yal-
nzca gerek ya da hayali modelle deil, katta bafltan beri bulunan iflaret ve uzamla da bilinli olarak balantldr. Bu nedenle izilmifl ya da boyanmfl imge saysz yargnn enerjisiyle (ya da eer izim ktyse, bitkinliiyle) rlmfltr. Bir izimde ne zaman bir figrasyon yaplsa, ona iliflkin her fleye, sezgisel ya da sistematik olarak, bilin araclk etmifltir. Bir izimde elma
yuvarlak ve kresel olarak yaplmfltr; fotorafta elmann yuvarlakl, flk ve glgesi verili olarak alglanr.
Yapmayla alglama arasndaki bu fark, zaman ile olduka farkl bir iliflkiyi de ima eder. izim kendi yapm
zamann ierir; bunun anlam da gsterdiinin yaflama
zamanndan bamsz olarak, kendi zamanna sahip olmasdr. Bunun aksine fotoraf, neredeyse ansal olarak
btn genellikle insan gznn alglayamayaca bir
hzda alglar. Fotorafn ierdii tek an, gsterdii fleyin
yaltlmfl andr.
Bu iki tr imgenin ierdikleri zaman arasnda bir baflka
nemli fark daha vardr. izimde varolan zaman, tekdze deildir. Ressam, nemli bulduu fleylere daha
fazla zaman verir. Bir yz, muhtemelen zerindeki gkyznden daha fazla zaman ierecektir. izimdeki zaman, insan deerlerine gre gerekleflir. Fotorafta zaman tekdzedir: imgenin her paras tekdze sremli
bir kimyasal iflleme tbi tutulmufltur. Ortaya kma srecinde btn paralar eflit olmufltur. (...)
Kaynak: John Berger, O Ana Adanmfl, (ev. Yurdanur Salman ve Mge Grsoy), Metis Yaynlar, 1986, s.
94-95.
78
Temel Fotoraflk
Seilmifl Fotoraflar
GLTEKN ZGEN.
MERH AKOUL
3. nite - Pozlama
DORA GNEL.
CENK ERLEVENT.
79
80
Temel Fotoraflk
Kendimizi Snayalm Yantlar

1. b
2. c
3. a
4. e
5. a
6. c
7. e
8. c
9. a
10. e

Sra Sizde 1
Daha nce de szn etmifltik, diyafram akl insan
gznde yer alan irise benzer. Gzmzn irisi az flk
ortamnda alr, ok flkl bir ortam da ise kslr. Diyafram akl da ayn sisteme gre alflr. Fotoraf makineleri hangi sistemle yaplmfl olursa olusun, diyaframn
bu zellii deiflmez. te yandan her belirlenen diyafram akl ayn zamanda fizik kurallarna gre netlemesi yaplan konunun nnde ve arkasnda belirli bir
alann daha net olarak grlmesini salar. Bunu belirleyen temel elerden biri de pozlamada kullanlan diyafram akldr.
Sra Sizde 2
rtc sisteminin farkl olmas pozlamay etkilemez.
rtc hangi sistemle yaplmfl olursa olsun fl sre
asndan kontrol etmesi farkllaflmaz. Bu anlamda zerinde durulmas gereken konu fludur: Yaprak rtcler
objektif zerinde yer ald iin bu tr objektiflerin nitelikleri farkllaflr. Orta boy ve byk boy yaprak film
kullanan fotoraf makinelerinde kullanlan yaprak rtcl objektifler sadece retildii makineyle kullanlabilir. Objektifin iinde byle bir sistemin yer almas hem
arln hem de fiyatn arttrr. Odak dzeyli yan perdeli rtcler ise makine zerinde yer alr ve film takarken elle dokunmak mmkndr. Bu nedenle zenli
davranmak gerekir. Perdeli rtc sistemi olan makinelerle kullanlan objektifler hafif ve kullanm daha kolaydr. Hatta kimi durumlarda ayn objektifin farkl makinelerle kullanlmas da sz konusudur.
Sra Sizde 3
Diyafram aklnn birinci grevi pozlama iin fl
miktar asndan kontrol etmektir. Belirlenen her diyafram akl ayrca alan derinliini dzenler. Yani ayn
fotoraf f2 ve f11 ile ekildiinde ortaya kan grntdeki nesnelerin oluflturduu derinliin net grlmesi
farkl olur. Ayn flekilde belirlenen her rtc hznn
birinci grevi pozlama asndan fln sresini kontrol
etmektir. Belirlenen her rtc hz ayrca fotoraf e-
kilen nesnenin donuk ya da titrek grnmesini salar.

Koflan bir kifli 1/15 ve 1/125 rtc hzlarnda ekildiinde koflan kiflinin net grlmesi iin 1/125 rtc hz hareketin dondurularak net grlmesi salar. Pozlamayla ilgili bu konu Kontrol Sistemleri nitesinde yeniden ele alnmfltr.
Sra Sizde 4
Fotoraf ekilen nesnenin doru pozlama deerinin
100 ISO deerli bir film iin 1/125 f11 olduunu dflnelim. Bu lm 1/125 f5.6 uygularsak diyafram deeri 2 durak kslacak ve 4 misli daha az flkla film pozlanacaktr. Bu durumda bu eksik olan fln tamamlanmas gerekir. Kullanlan siyah-beyaz ve renkli negatif
filmlerin 1, 1.5 bazen 2 durak diyafram deeri az pozlamaya uyumu olabilir. Yani az flk nedeniyle film yzeyinde etkilenmeyen blgelerde yine de ton elde edilir. Ayn durum fazla pozlama iin de geerlidir. Fazla
pozlama iin ise az pozlamann tersini dflnmek gerekir. Bu anlamda belirleyici kural fludur: Kullanlan
filmin flk duyarlln iyi bilmek gerekir. Filmin az ve
fazla pozlamaya karfl uyumunun nasl olduu bilinmelidir. Bu flekilde flk lmyle ilgili bilgiler kolaylkla
uygulanabilir.
TEMEL FOTORAFILIK
yoluyla yzey zerinde grnt oluflturmann srecini belirlemek.

N Optik
Objektiflerin
teknik zelliklerini aklamak.
N Normal objektiflerin
zelliklerini ayrt etmek.
N Genifl al objektiflerin
zelliklerini ayrt etmek.
N Tele objektiflerin zelliklerini
etmek.
N Zoom objektiflerin zellikleriniayrt
ayrt
etmek.
N
Amalarmz
Anahtar Kavramlar
Odak noktas
Objektif
Grfl as
Genifl al objektif
Odak uzakl
Mercek bozulmalar
Bakfl as
Tele objektif
Asal eksen
Kaplama alan
Normal objektif
Zoom objektif
erik Haritas
Temel Fotoraflk
Objektifler
Optik Yoluyla Yzey

zerinde Grnt
Objektifin Tasarm ve Yaps
Normal Objektifler
Genifl Al Objektifler
Tele Objektifler
Zoom Objektifler
Objektifler
OPTK YOLUYLA YZEY ZERNDE GRNT
N
A MA
Optik yoluyla yzey zerinde grnt oluflturmann srecini belirlemek.
Fotoraf flkla resmetme anlamna gelir. Fotorafn resmetme teknii denildii zaman da anlafllmas gereken fla duyarl yzey zerine flkla resmetmektir. Bu sre iinde belirleyici olan temel e fotoraf ekilen nesneden gelen flk dalgalarnn en yksek oranda film yzeyine ulaflmasdr. Bunu salayan fley de optiktir.
Fotoraf makinesinde grnty oluflturan ve nitelii etkileyen objektiftir. Bu nedenle, objektif fotoraf makinelerinin kalbidir. Nasl ki kalbi rahatsz bir vcudun
hayat srdrmesi gleflirse, niteliksiz bir objektifin verdii grnty makinenin
dier zelliklerinin dzeltmesi mmkn deildir. evremizde grdmz btn
nesneler boyutludur. Bunlarn fotorafn ektiimizde bu nesneleri film yzeyine ikiboyutlu olarak kaydederiz. boyutlu nesneleri yzey zerinde ikiboyutlu
olarak ortaya kartan fotoraf makinesinin objektifidir.
Objektif denildiinde fotoraf makinelerinde grnt retmeye yarayan mercekler sistemi anlafllr. Genellikle objektifler birden ok mercein birleflmesinden
oluflur; ancak sistemin alflma prensibini anlamak iin tek bir mercekten bafllamak
gerekir. Yeniden karanlk kutu yani camera obscurann alflma sistemini hatrlayalm. Drt taraf kapal iine flk szdrmayan bir kutu ve n yznde bir ine delii yer alr. Nesneden gelen flk bu ine deliinde toplanarak kutunun iine girer.
SIRA SZDE
ne deliinden giren flk, sa-sol ve alt-st ters olarak grnt
oluflturduunu
aklamfltk. Iflk dalgalar nesnenin farkl noktalarndan gelerek ine deliine ulaflr ve delii getikten sonra apraz olarak ilerler. Yani nesnenin
altndan gelen flk
D fi N E L M
ste, stnden gelen alta, sandan gelen sola, solundan gelen saa gider. flte bu
nedenle grnt ters olarak oluflur. ne deliinden geen flk ok zayf olduu
S O R U
iin oluflan grntnn netlii ve keskinlii zayftr.
Yzey zerindeki delik ne kadar kk olursa, delikten geen fln Denerjisi
K K A T o kadar ok
olur. Bunun sonucu olarak, ine delii ne kadar kk olursa grntnn kalitesi o kadar
artar. ne delii yerine mercek konulduunda grntnn keskinlii
artar, nk mercek
SIRA SZDE
ok daha fazla flk toplar.
AMALARIMIZ
K T A P
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
84
Temel Fotoraflk
fiekil 4.1
Iflk Dalgalarnn Sapp Krlmas
Nesnelerin zerinde gelen flk dalgalar yaylarak ilerlerken stnde delik olan ve fleffaf olmayan bir yzeyle
karfllafltnda, flk dalgalar delikte toplanr ve delii getikten sonra yaylarak ilerler. Bu yzey, drt taraf kapal bir kutu flekline getirildiinde ise ine delii fotoraf makinesi ortaya kar.
Mercein grnt oluflturma biimi ine deliinden farkldr. Mercek, camdan

yaplan geirgen bir cisimdir. Iflk dalgalar bu cisme ulaflr ve geirgen yzeyi geerek grnty oluflturur. Mercein grnt oluflturmasn anlayabilmek iin flk
dalgalarnn bir yzeyle karfllafltnda fln yzeyi geerek nasl ilerledii zerinde durmak gerekir. Bu anlamda flk ve mercek konularyla ilgili olarak; fln kSIRA noktas
SZDE
rlmas, odak
ve asal eksen gibi kavramlar aklamak gerekir. Iflk dalgalar; cam, su ya da mercek gibi yar geirgen bir yzeyle karfllafltnda bu yzeyi geen hareket halindeki flklar, ynn deifltirerek ilerler. Hareket halindeD fi N E L M
ki fln bir yzeyi getikten sonra ynnn deifltirerek ilerlemesine krlma denir. Yani tek bir mercekten geen flk dalgalar bu mercei getikten sonra krlarak ilerler. S O R U
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
Fotoraf makinelerinde
kullanlan objektifler birden ok mercein birleflmesinden
DKKAT
oluflur.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
Odak: Bir mercei getikten

sonra
doru
K Tasal
A eksene
P
yaklaflarak ilerleyen flnlarn
asal eksen zerinde
birlefltikleri nokta. Odak
noktas.
TELEVZYON
Odak Uzakl: Bir mercein

odak noktas ile mercein
orta noktas arasndaki
uzaklk.
NTERNET
Asal Eksen: Bir mercein

merkezinden geen ve
zerinde odak noktasnn yer
ald eksen.
SIRA SZDE
Tek bir mercein nasl alfltn grdk. fiimdi de st ste yerlefltirilmifl

prizmalar dflnelim: Konunun zerinden gelen hareket halindeki flklar her
bir prizmay
geer ve krlarak ilerler. st ste konulmufl olan prizmalarn krlAMALARIMIZ
ma alar birbirinden farkl olur. Yani fiekil 4.2de sa stte grld gibi st
ste konulmufl prizmalardan oluflan bir mercek dflnelim. stteki prizmalar
T A P ise dar ayla krlr. Sonu olarak ortaya kan fludur: Her
daha genifl,K alttakiler
prizmadan geerek krlan hareket halindeki flklar, krlma alar nedeniyle bir
noktada birleflir. Baflka bir deyiflle, hareket halindeki flklar prizmalar getikten
T E L E V Zyaklaflarak
YON
sonra birbirine
ilerler ve bir noktada birleflir. flte bu noktaya, odak
ya da odak noktas denir. Bu noktann mercee olan uzaklna da odak uzakl denir. Mercein merkezinden geen ve zerinde odak noktasnn olufltuu
eksene de Nasal
(optik eksen) denir. Fotoraf makinelerinde kullanlan
T E R Neksen
ET
objektifler bu dflnceden hareket ederek gelifltirilmifltir. Fotoraflk asndan
ortaya kan kural fludur: Hareket halindeki flklarn, yaknsak (ince kenarl) bir
mercei getikten sonra birlefltikleri odak noktasnda konunun net ve aydnlk
grnts oluflur.
85
4. nite - Objektifler
ki adet kk mumu yan yana koyarak yaknz. Elinize basit bir byte aln ve mumlar
ne gelecek flekilde byteci tutunuz. Bytecin arkasna da bir beyaz kat tutunuz. Arkadan ne doru; beyaz kat, byte ve mumlar sralanmfl durumda iken byteci hareket
ettirerek mumlarn grntsn beyaz kat zerinde grmeye alfln. Kat zerinde iki
mumu ayr ayr greceksiniz; nk her nesneden hareket halinde kendine zg flk dalgalar gelir. Bu flk dalgalar grnty oluflturur. Grntnn net olarak ortaya kt
yer fln odakland noktadr; bu nokta odak noktasdr. Odak noktasnn bytece olan
uzakl da odak uzakldr.
fiekil 4.2
Ifln Krlmas
1. Hareket halindeki flk camla karfllafltnda camn iine girdikten sonra eilerek ilerler.
2. Cam prizmaya giren flk hem prizmaya girdikten sonra hem de ktktan sonra krlarak ilerler.
3. Prizmalardan oluflan bir mercee gelen flklar

prizmann kenarndan ortasna doru yaklaflarak krlr ve mercei getikten sonra bir noktada birleflir.
4. Bir mercei geerek krlan flklarn birlefltii

noktaya odak noktas ve bu noktann mercee
olan uzaklna odak uzakl denir.
86
Temel Fotoraflk
fiekil 4.3
Ifln Odaklanmas
Bytme mercei yani yaknsak mercek, stne gelen gnefl flnlarn kt stne bir noktada
toplar. Kt stndeki bu nokta ile mercein orta noktas arasndaki uzaklk odak uzakldr.
Odak uzakl artnca kt stndeki grnt boyutu byr.
Mercek kullanlarak elde edilen grntnn niteliinin grerek anlafllmas kolay deildir. Merceklerde net grnt elde etmeyi engelleyen baz konular vardr.
Iflk dalgalar bir mercee girdikten sonra krlmalar farkl olur. Mercein asal eksenine yakn olanlaryla uzak olanlarn krlmalar farkldr. Bu anlamda iki temel
mercek kusuru ya da bozulmadan sz etmek gerekir: Bunlar kresel ve renklerin
bozulmasdr. Kresel bozulma, bir mercei geen hareket halindeki flklarn farkl odak noktalarna dflmesi nedeniyle net bir grnt elde edilememesidir. Beyaz
flk farkl dalga boyundaki flklardan oluflur, beyaz flk prizmadan geirildiinde
renk tayfn oluflturan farkl renklerdeki flklar grrz. Hareket halindeki flklar
mercekten geerek ve krlarak grnty olufltururken, bir ucundaki mavi flk ile
dier ucundaki krmz fln krlmas ayn (olmaz ve bu farkl renklerdeki flklar)
asal ekseni farkl odak noktalarnda keser. Renklerin bozulmas, olarak aklanan
bu konu nedeniyle ortaya net olmayan bir grnt ortaya kar.
87
Kresel bozulma ve renklerin bozulmas yannda, tek bir mercein net grnt vermesini engelleyen grntnn bklmesi ve astigmatlk hatalar da sz konusudur. Tek bir mercek kullanarak net ve keskin bir grnt elde etmek ok gtr. Bu nedenle fotoraf makinelerinde kullanlan objektifler birden ok mercekten oluflur. Bu flekilde, kresel bozulma ve renklerin bozulmas sorunlar ortadan
kaldrlmaya alfllr. Objektif iinde yer alan her bir mercee eleman denir. Baz
zoom objektifler, 16 elemandan oluflur. Bu kadar ok mercein bir arada kullanlmasnn nedeni objektifle net, keskin ve yatay-dikey eksenleri bozuk olmayan grnt elde etmektir.
OBJEKTFN TASARIMI VE YAPISI

A M A
Objektiflerin teknik zelliklerini aklamak.

SIRA SZDE
SIRA SZDE
Teknolojik geliflmelere bal olarak fotoraf alannda birok geliflme olmasna ramen fotoraf makinelerinin baz temel nitelikleri deiflmemifltir.
baflnda
D fiBunlarn
NELM
da objektifler gelir. Objektifler hl belli optik kurallara gre alflmaktadr. Optik
ve flk konusundaki kurallar objektifler iin temel belirleyici elerdir. Bir objektiS O R U
fin nitelii tek bir olgu ile belirlenir. Nitelikli grnt reten objektif iyi objektiftir.
Objektifin tasarm yaplrken bir objektifin temel zelliklerinin gz nnde
D K K A T tutulmas gerekir. Bu zellikler flunlardr:
Odak uzakl,
SIRA SZDE
Diyafram akl,
Bakfl as,
Seme gc,
AMALARIMIZ
En yakn netleme uzakl,
Bykl ve dier zellikleri.
N N
K T A P
Objektifin niteliini belirleyen bu zellikleri salayan fley, merceklerdir. Bir objektifin mercek kalitesi ne kadar iyi olursa elde edilen grntnn nitelii de o kaL E V Zedebilirsiziniz;
YON
dar artar. yi bir mercek sisteminden yanlfllkla kt grntT Eelde
ancak kt bir mercek sisteminden yanlfllkla iyi bir grnt elde edemezsiniz.
Fotoraf makinesinin kalbini oluflturan objektiflerin tasarm ve retimi; karmaflk hesaplamalar ve ifllemleri ierir. Bu amaca ynelik olarak gnmzde ileri bilNTERNET
gisayar teknolojileri kullanlmaktadr. Yukarda sylemifltik, tek bir mercekle elde
edilen grnt birok hatay ierir. Bu nedenle de objektiflerde birden ok mercek kullanlr ve iyi bir objektifin mercek sistemi nedeniyle ortaya kacak hatann
en az, grnt kalitesinin ise en fazla olmas gerekir. Bir objektifin zellikleri belirlendikten sonra istenilen zelliklere uygun bir objektifin iinde ka tane mercek
kullanlaca ve bunlarn hangisinin ibkey ve dflbkey olaca belirlenir. Kullanlacak olan merceklerin flk krlma oran, objektifin niteliiyle ilgili en nemli konudur. Krlma oran, mercein flk geirme gcn gsterir. Bunun iin mercekler, krlma ve ayrma gc yksek ya da dflk olan camdan yaplr. Merceklerle
ilgili olarak merceklerin aplar, kalnlklar ve yzey eimleri objektif tasarmnn
en nemli konularndandr. Mercekler objektif iinde arka arkaya sralanmfl olarak
dururlar. Bu sralanmayla ilgili olarak diyafram aklnn ve grntnn bozulmasna neden olan hatalarn en aza indirilmesi gerekir.
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
88
Temel Fotoraflk
fiekil 4.4
Objektifiler
22
16
4 8
16
8 4
J apa n
22
1130697
10
30
.4
1:1
Uzaklk Bilezii
10
3
16 22
4 8
Diyafram Bilezii
4
2.8
22 16 11 8 5.6 4 2.8
Balant Bilezii
105 mm
5 x 4 in
105 mm
6 x 7 cm
35 mm
50 m
m
50 mm
22 16 8 4
12
30
10
5.6
f1
m
35 4 5.6 8
11
Netleme Bilezii
1 1.2 1.5
o-S
22 16 11 8 5.6 4
A it
16
22
ik
Farkl amalara
ynelik olarak eflitli objektifler vardr. Objektiflerin
beyirleyici zellii
odak uzakldr.
Arka arkaya sralanmfl merceklerin dz bir eksen zerinde olmas ok nemlidir. Objektifin hem kk, hem hafif hem de belli bir piyasa deerinde olacak flekilde tasarlanarak retilmesi gerekir. Objektifin zelliine bal olarak kullanlan
mercek says farkllk gsterir. rnein 50 mm. f2 diyafram deerindeki bir objektif alt mercekten oluflurken ayn objektif f1.4 diyafram deerinde olduunda mercek says artar ve sekiz mercek gerekir. Merceklerin arka arkaya sralanmas nitelikli grnt elde etmeye yneliktir. Objektif, fotoraf ekilen konuyu mmkn olduu kadar aslna uygun bir grnt olarak ortaya kartmaldr. Bunun iin de kullanlan her bir mercein nitelii nemlidir.
Btn objektiflerin oluflturduu grnt yuvarlaktr ve grntnn en net blgesi ortasdr. Kenarlara doru grnt zayflar ve netsizleflir.
89
Bir objektifin ortaya kard grntnn en net blgesinin apna, objektifin kaplama alan denir. yi bir grnt elde edebilmek iin bu alann,
film grnt alann kaplamas gerekir.
rnein; 35 mm. filmin grnt alan
24x36 mm.dir. Bu alann diyagonal
uzunluu ise 43 mm. dir. 35 mm. filmle kullanlan bir objektifin kaplama alannn ap en az 43 mm. olmas gerekir, nk 43 mm. apl bir grnt
24x36 mm.lik bir alan kaplayabilir. 6x6
cm. ya da 6x7 cm. filmlerde bu alan
daha fazladr. flte bu nedenle, 35 mm.
makineler iin retilmifl olan objektifler, orta ya da byk boyutlu makinelerle kullanlamaz. Objektiflerin yaplaryla ilgili bir konu da, odak uzakldr. ok uzaktaki, sonsuzdaki bir nesneye (rnein gnefle) netleme yapldnda, objektif ile film yzeyindeki
grnt arasndaki uzakla odak uzakl denir.
fiekil 4.5
Mercek Bozulmalar
Basit Mercek. Basit bir bytme merceiyle elde edilen grnt birok hatay
ierir. Bu hatalar dzeltmek iin birden ok mercek kullanmak gerekir.
Kresel Bozulma. Mercein asal eksenine yakn gelen flnlar ile uzak gelen
flnlarn krlmas farkldr. Bunun sonucunda net
olmayan bir grnt oluflur.
SIRA SZDE
D fi N E L M
Renklerin Bozulmas. Mercee yaknlna gre maSIRA renk

SZDE
vi, yeflil ve krmz
flklar farkl odak noktalar oluflturur. Bunun sonucunda net olamayan
D fi N EgLM
rnt oluflur.
S O R U
S O R U
Objektifin odak uzakl, fotoraf ekilen konu ile grnt arasndaki

iliflkiyi
D K karfllkl
KAT
iki nemli noktada etkiler. Birincisi; odak uzakl film yzeyindeki grntnn bykln; ikinci olarak da ynlendirir. kinci olarak fotoraf ekilen konuya
hangi ayla baSIRA SZDE
klacan yani objektifin asn belirler.
N N
Fotorafn resmetme tekniinin optik yoluyla resmetme olduunu

belirtmifltik.
AMALARIMIZ
Yani fotoraf eken kifli evresine optik yoluyla bakandr. plak gzle evremizi
grmemizle optik yoluyla grmek birbirinden ok farkldr. Bu noktada bir konuK T A P gerekir. Bir
ya, gz ve objektifle bakarken ortaya kan nemli farkll belirtmek
insann evresinde net olarak grebildii a, grfl asdr. Bir objektifin grebildii a ise bakfl asdr. Grfl as denildiinde, 10, 50, 100 vb. derecelik snrT E L E V ann
Z Y O N derecesi
lar kesin belli bir a sz konusu deildir. Yani grfl asndaki,
kesin olarak belli deildir. Objektifin bakfl asnda ise, objektifin odak uzaklna
gre ann derecesi kesin olarak bellidir. Bakfl as denildiinde, objektifin odak
uzaklna gre 5, 10, 50 vb. derece gibi kesin alar sz konusudur. Daha basit bir
NTERNET
anlatmla bu konu grmek ve bakmak kavramlar arasndaki farka benzer. nsan
gz grr, objektif ise bakar. Grfl alan ise grfl as ve bakfl asnn kapsad alandr. Bu alan, kullanlan objektifin odak uzaklna gre genifller ya da daralr. 50 mm. uzaklktan bir otomobilin iki fotorafn ekelim. Birinci fotoraf 50
mm. odak uzaklkl objektifle, ikinci fotoraf 200 mm. odak uzaklkl objektifle ekelim. Bu iki fotorafta otomobilin byklk olarak grnts farkl olacaktr. Bunun nedeni, uzun odak uzaklkl objektiflerin daha byk, ksa odak uzaklkl objektiflerin ise daha kk grnt oluflturmasdr.
Objektiflerin rettii grntnn bykl de nemli bir konudur. Ayn konuya ynelmifl olan iki objektifin rettii grntnn bykl farkl olabilir. e-
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
90
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Temel Fotoraflk
kim flartlar ve uzaklk deiflmeksizin elde edilen grntnn boyutu deiflir. BuSZDE odak uzakldr. Odak uzakl arttnda, objektifin salanun nedeniSIRA
objektifin
d grntdeki nesnelerin boyutu byr, nk bakfl as daralr. Tersi durumda ise grntdeki nesnelerin boyutu klr, nk bakfl as daralr. Bu duD fi N E L M
rumda objektifin; odak uzakl arttnda bakfl as daralr, odak uzakl ksaldnda ise bakfl as genifller. Bakfl as objektifin odak uzaklyla birlikte, film
S O R U
yzeyinin boyutuyla
da ilgilidir.
ObjektiflerinDsnflandrmas
da odak uzaklna gre (yani bakfl asna gre) yaplr: (1)
KKAT
Normal objektifler, (2) genifl al -ksa odak uzaklkl- objektifler, (3) tele objektif -uzun
odak uzaklkl(4) zoom -deiflebilir odak uzaklkl- objektifler.
SIRA objektifler,
SZDE
N N
Deiflebilir objektifli fotoraf makinelerinde (35 mm. roll ve yaprak film kulAMALARIMIZ
lanan makineler
iin geerli) farkl objektifler kullanmak mmkndr. Ayn
gvde farkl objektifle kullanlabilir. Bu flekilde ayn makineyle farkl bakfl alar elde edilir. Yani normal ya da genifl al, tele ya da zoom objektif kullanK T A P
labilir. Normal, genifl, dar al ve zoom objektiflerin kendine zg zellikleri,
yararl durumlar ve sakncalar vardr. Unutulmamas gereken kural fludur: Film
yzeyi bofl bir tuval gibidir. Bu bofl yzeye; tek bir insan yz, btn vcuduyTELEVZYON
la tek bir insan, grup halinde bir insan topluluu, trafik akfl iindeki insanlar,
engin bir doada yryen tek bir insann fotoraf grntlenebilir. Farkl odak
uzaklkl objektifler, fotoraf ekene aynen bir ressam gibi sonsuz sayda bakfl
NTERNET
as salar.
NORMAL OBJEKTFLER
AM A
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Normal objektiflerin zelliklerini ayrt etmek.
SIRA kullanlan
SZDE
Fotoraflkta
objektifler, o objektifle birlikte kullanlan filmin boyutuyla iliflkilidir. lk bakflta karmaflk gibi grlen bu konunun anlafllmas ok basittir.
Objektifin odak uzakl, kullanlan filmin diyagonal kfle uzaklna yaklaflk
D fi N E L M
olarak eflitse, objektif o film boyutu iin normal objektiftir. rnein, 35 mm. filmin
boyutu 24x36 mm. ve kflegen uzunluu 43 mm. dir. Bu durumda, 50 mm. bir obS Omakineler
R U
jektif 35 mm.
iin normal objektiftir.
Genel bir anlayfl

normal objektiflerin bakfl asnn insan gznn grfl asna
D K Kolarak
AT
yakn olduu kabul edilir; ancak bu teknik olarak doru deildir, insan gz 120 derecelik bir ayla, normal objektifler ise 50 derecelik bir ayla grr. Normal objektifle ekiSIRA SZDE
len bir negatif grnt, bytldnde ortaya kan fotorafn bakfl as insan gznn
grfl asna yakndr. Bu nedenle normal objektifler, fotoraflkta bir standart olarak
kabul edilirAMALARIMIZ
ve dier objektif eflitleri bu standarda gre belirlenir.
N N
Yukarda belirttiimiz gibi bu standard belirleyen ise kullanlan filmin kflegen

K Fotoraflar
T A P
uzunluudur.
ounlukla normal objektif kullanrlar. Bu objektifler
teknik olarak iyi ayarlanmfl; grntleri keskin ve nettir, en yksek diyafram akl ve fl salar, ek bir gere kullanmadan ok yakn netleyebilir ve fiyatlar dier objektiflere
T E L E V gre
Z Y O Nucuzdur. Normal objektifler, en ucuz fiyatla en nitelikli grn-
NTERNET
LEVEND KILI. Bu fotoraf, 35 mm. fotoraf makinesiyle 21 mm. genifl al bir objektifle ekilmifltir. Portresi ekilen kifli iinde bulunduu mekanla grlmektedir. Bu objektif konuya bakan konumu yaratmaktadr.
LEVEND KILI. Bu fotoraf bir nceki fotorafn 45 mm. objektif kullanlarak ekilmifl fleklidir. Grld gibi objektifin odak uzaklnn deiflmesiyle fotorafn konusu olan kifli
iinde bulunduu mekandan ayrlarak fotoraf karesi iinde yer almaktadr.
91
92
Temel Fotoraflk
ty salar. Bu objektifler, fotorafln hemen hemen btn alanlarnda kullanlabilir. Portre ekimleri ve durgun konular iin normal objektifler doru seimdir.
Genifl al ve tele objektifler gibi perspektifi bozan etkileri yoktur.
Farkl boyutlarda film kullanan fotoraf makinelerine gre normal objektifler
flyledir:
35 mm. fotoraf makineleri iin normal objektif, 50 mm. odak uzaklkl objektiftir.
Orta boyut makinelerin normal objektifi 6x6 cm. (roll film makineleri) 80
mm. ya da 100 mm. odak uzaklkl objektiftir.
6x9 cm. film kullanan makineler iin 105 mm. odak uzaklkl objektiftir.
Byk boyut makinelerde, 10x15 cm. film boyutu iin 150 mm. odak uzaklkl objektifler.
GLBN ZDAMAR
KARAAY. 35 mm.
iin portre ekimlerinde en uygun objektifler 50 mm. ve 105
mm.li objektiflerdir.
Bu objektiflerde perspektif deiflimi en azdr. Ayrca konuyla
iliflki kurma asndan ideal uzakl
salar. Bu objektiflerle, genifl alarda olduu gibi ne konuya
ok yaklaflarak ne de
tele objektiflerde olduu gibi konudan ok
uzaklaflarak fotoraf
ekilir.
93
GENfi AILI OBJEKTFLER

A M A
Genifl al objektiflerin zelliklerini ayrt etmek.
Genifl al objektifler, odak uzakl, kullanlan film boyutunun kflegen uzunluundan az olan objektiflerdir. Bu objektifler, normal objektiften daha genifl bir
ayla konuya bakar ve bir film karesine normal objektiften ok daha fazla fley sdrrlar. rnein ak bir alanda voleybol oynayanlarn fotorafn normal objektif
kullanarak bir film karesine sdrmak iin konudan uzaklaflmak gerekir. Oysa ayn fotoraf genifl al bir objektifle ok daha yakndan ekilebilir; nk genifl al objektifler, normal objektiflere gre daha genifl bir bakfl as salar. Genifl al
objektifler, normal objektife gre daha ksa odak uzaklkl objektiflerdir.
Farkl boyutlarda film kullanan fotoraf makinelerine gre genifl al objektifler flyledir:
35 mm. fotoraf makineleri iin, odak uzaklkl 50 mmden az olan objektiflerdir. 35 mm., 28 mm. ya da 21 mm. gibi.
Orta boyut makinelerin iin 6x6 cm. (roll film makineleri) odak uzaklkl
80 mmden az olan objektiflerdir.
6x9 cm. film kullanan makineler iin odak uzaklkl 105 mmden az olan
objektiflerdir.
Byk boyut makinelerde, 10x15 cm. film boyutu iin odak uzaklkl 150
mmden az olan objektiflerdir.
Bu objektiflerin temel belirleyici zellii, ksa odak uzaklkl olmas ve genifl
bakfl as salamasdr. Bu nedenle genifl al objektifle, konunun fazla uzana
gitmeden byk bir bakfl as salamak mmkndr. Genifl al objektifler grnt bozulmalarna neden olabilir; ortaya kan grnt bozulmalarndan biri,
dz izgilerin grnt alan iinde dfla doru eilmesidir. Dikey olarak yukarya
SIRA SZDE
doru ykselen bir ktleye, rnein bir binaya genifl al objektifle bakldnda,
binann objektife yakn blm olduundan daha byk ve binann ykselen blmleri olduundan daha uzakta ve giderek klen bir flekilde
Ayn
D figrlecektir.
NELM
bozulmalar, genifl ayla ok yakndan ekilen portrelerde de ortaya kar. Kiflinin
objektife yakn olan elleri ya da burnu ok byk, objektiften uzak olan kulaklar
S O R U
ok kk olarak grlecektir.
K K A olarak
T
Bu objektiflerin temel zellii, genifl bir bakfl as iinde nesneleri Dboyut
kltmesidir. Ayrca alan derinlii bu objektiflerde ok yksektir. Objektifin hemen nndeki
nesneyle sonsuzdaki nesne fotorafta nettir. Ancak bu objektiflerin optik
zellii nedeniySIRA SZDE
le ortaya kan grnt bozulmalar, fotoraflar asndan zerinde durulmas gereken
en nemli konulardan biridir.
AMALARIMIZ
N N
nsan gz, genifl al objektiflerin ortaya kard hatalar grme sistemi iinde zmler. Oysa objektiflerde, odak uzaklnn ksalmas ve bakfl asnn genifl Tobjektifler
A P
lemesi nedeniyle bu optik hatalarn nne geilememektedir. KBu
kullanlrken grnt bozulmalarn en aza indirmek iin dikkat edilmesi gereken noktalar vardr. Balk gz objektif diye adlandrlan 8 mm. ya da 15 mm. genifl al obE L E35
V Zmm.
Y O N genifl ajektiflerde izgisel bozulmalarn nne geilemez. 28 mm. ya Tda
l objektifler kullanlrken, izgilerin grntnn kenarna gelmeleri engellenmelidir; nk bozulma daha ok grntnn kenarna oluflur. Dikey olarak yksek
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
94
Temel Fotoraflk
kitlelerde ortaya kan perspektif bozukluunu engellemek iin konuya fazla yaklaflmamak gerekir. Mmknse film dzleminin konuyu dz grmesini salamak
iin yksek bir yerden konunun fotorafn ekmek gerekir. Byk boy fotoraf
makinelerinde bu ifllemi, film dzlemini hareket ettirerek yapmak mmkndr.
Genifl al objektifler daha ok film karesinin kenarlarnda bozulmaya neden
olduu iin, konuyu, mmkn olduu kadar film karesinin ortasna yerlefltirmek
en dorusudur. Portre ekimlerinde ise zel bir etki yaratlmak istenmedii takdirde, kifliye yaklaflmak doru deildir. Fotoraf makinesiyle portresi ekilen kifliye en ok 2 metre yaklaflmaldr. Genifl al objektifler bilinli bir flekilde kullanldnda baflarl sonular elde edilir. Bu objektif konuya gerektii kadar yaknlaflmay salad iin zellikle basn fotoraflar iin vazgeilemez bir objektiftir.
Fotoraflar yaygn olarak 35 mm. fotoraf makineleri kullanrlar, bu makineleri genifl
al objektiflerle kullanrken dikkat edilmesi gereken temel konular flyledir:
35 mm. fotoraf makinelerinde genifl al objektifler, 35 mm. odak uzaklndan bafllar. 28 mm. ise ok yaygn olarak kullanlan genifl adr. 28 mm. objektifin hem bakfl
as hem salad alan derinlii ok idealdir, hem de grnt bozulmada azdr.
24 mm. genifl al objektif de ok kullanlr; ancak 28 mm.ye gre perspektif bozulmas ve dier grnt hatalar asndan dikkatle kullanlmas gerekir.
Odak uzakl ksaldka bakfl as artar. 15 mm., 13 mm. ya da 8 mm. genifl al objektifler ayr bir snf olarak deerlendirilir. Bunlara balk gz objektifler denilmektedir.
Normal objektiflerin verdii grntnn bakfl as ynnden insan gzne benzediini sylemifltik. Odak uzakl kldke grntnn boyutu deiflmeye bafllar ve nesnelerde dorusal olarak bozulmalar ortaya kar. zellikle 180 ya da 220 derece bakfl
as salayan balk gz objektiflerde grntsel bozukluklar ok fazladr.
TELE OBJEKTFLER
AM A
Tele objektiflerin zelliklerini ayrt etmek.
Tele objektifler uzun odak uzaklkl objektiflerdir. Odak uzaklnn uzun olmas
nedeniyle rettii grnt byktr ve dar bakfl as salar. Tele objektifler yani
dar al objektifler, odak uzakl kullanlan film boyutunun kflegen uzunluundan fazla olan objektiflerdir. 35 mm. fotoraf makineleri iin 85 mm.den bafllayarak 2000 mm.ye kadar tele objektifler vardr. 35 mm. film kullanan makinelerin en
nemli sorunlarndan biri, filmin grnt alannn kk olmasdr. 24x36 mm.lik
grnt alan iinde normal objektifle ekilen bir nesnenin grnts ok kk
olarak ortaya kar. Roll filmlerin gelifltirilmesindeki temel neden budur.
Snr belli olan grnt alan iinde byk grnt elde etmek iin uzun odak
uzaklkl objektif kullanmak gerekir. Normal objektif kullanarak, film karesini dolduran bir portre ekmek iin makineyle konuya 60-70 cm. yaklaflmak gerekir. Oysa, uzun odaklkl bir objektifle (rnein 105 mm.) ayn byklkteki bir fotoraf
1-5 m. uzaktan ekilebilir. 200 mm.lik bir tele objektifle ise daha uzaktan ekilebilir. Tele objektiflerin grntde ortaya kard etki, genifl al objektiflerin tersidir. Tele objektifin verdii grnt, film karesini doldururken konunun arka plann belirgin olmaz yani alan derinlii en aza indirgenir. Ayn flekilde konunun perspektifi bastrlmfl yani alan ksaltlmfl olarak grlr.
95
fiekil 4.6
Objektif Bakfl As
Objektifin odak uzakl objektifin bakfl asn belirler. Odak uzakl azaldka bakfl as genifller, odak
uzakl bydke ise bakfl as daralr. st sol 15 mm., st sa 35 mm., orta sol 50 mm., orta sa 75 mm.,
alt sol 200 mm., alt sa 600 mm. objektiflerle ekilmifl fotoraflar gstermektedir.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
96
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Temel Fotoraflk
S O R U
D K K A T tele objektif takldnda, bakatan bakan gz sanki drbnle evreFotoraf makinesine

sine bakyormufl gibi hisseder. Bu nedenle spor karfllaflmalar, vahfli doa vb. yanna yaklafllmas gSIRA
olan
konularn fotorafn ekerken tele objektifler kullanlr.
SZDE
N N
Tele objektifleri fotoraflar farkl amalara ynelik olarak ok kullanrlar. Bu objektifAMALARIMIZ

lere ilgili temel
zellikler flyledir:
Tele objektiflerin en yaygn olanlar (35 mm. iin) 85 mm. ile 200 mm. arasdr. zellikle 135 mm. tele objektifler en ok kullanlandr. Her amaca uygun olan bu objektif,
K T A gre
P
normal objektife
yaklaflk iki kez byk grnt salar.
135 mm.nin salad grnt bykl, negatifin bytlmesi asndan en uygun
orandr.
T E L E V Z Y O N (85 mm. gibi) ok kullanlr.
Portre ekimlerinde
135 mm. ya da 200 mm. tele objektifler, fotorafnn konuyu ok yaklaflmadan kontrol
etmesine olanak salar.
85 mm. ile
N T200
E R N mm.
E T aras tele objektifler, fotoraf makinesiyle birlikte kolaylkla elde
taflnabilir.
400 mm., 600 mm., 1000 mm. ve 2000 mm. tele objektifleri hem elde taflmak gtr
hem de bu objektiflerin salad en ak diyafram akl ou zaman yeterli olmaz. Bu
tr tele objektifler fotoraf makinesini arlafltrr ve elle taflndnda makinenin dengesini bozar, bu nedenle kullanrken zel aygtlar gerekir.
ZOOM OBJEKTFLER
N
AM A
Zoom objektiflerin zelliklerini ayrt etmek.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Normal, genifl al ve tele objektifler sabit odak uzaklkl objektiflerdir. Fotoraf

makinesinde normal objektif takl iken daha genifl bir bakfl as ya da daha dar
SIRA istenildiinde
SZDE
bir bakfl as
objektifin deifltirilmesi gerekir. Peki, tek bir objektif
zerinde farkl odak uzaklklar salanabilir mi? Bunun iin objektifin odak uzaklnn deiflebilir
olmas gerekir. flte zoom objektifler bu nitelii sahip objektiflerD fi N E L M
dir. Zoom objektif demek deiflebilir odak uzaklkl objektif demektir. Objektif
zerindeki bilezik hareket ettirildiinde odak uzakl deiflir ve bylece farkl baS O R U
kfl alar salanr.
D K K Abirden
T
Zoom objektifler,
ok objektifin tek bir objektife yerlefltirilmifl fleklidir. Zoom objektifler, farkl odak uzaklklar ieren flekillerde retilmektedir. Zoom objektifler daha
ok 35 mm.SIRA
fotoraf
makineleri iin retilir, ancak ok az olmakla birlikte orta boy makiSZDE
nelerde de kullanlr. Byk boy makinelerde zoom objektifi kullanlmaz.
N N
35 mm.AMALARIMIZ
makineler iin retilen zoom objektileri birka grup altnda toplamak
mmkndr:
Tele zoom objektifler, 70 mm. ile 600 mm. hatta 1200 mm. odak uzakl
K T A P
arasnda
deiflen objektiflerdir. Yaygn olarak kullanlan tele zoom objektifler flunlardr: 50-135 mm., 90-200 mm., 70-200 mm., 135-600 mm. gibi genifl
bir alan kapsar. Hatta 360-1200 mm. tele zoom objektifler vardr. 35 mm.
TELEVZYON
makineler iin en yaygn olan zoom objektif 80-200 mm.dir.
NTERNET
97
Genifl al zoom objektifler, 21 mm. ile 35 mm. odak uzakl arasnda deiflen objektiflerdir. Bunlarn yaygn olarak kullanlanlar 24-35 mm., 28-50
mm. odak uzaklkl zoom objektiflerdir.
Orta boy zoom objektifler, genifl a, normal objektif ve tele objektifi ieren
zoom objektiflerdir. 35-70 mm., 40-80mm., 28-80 mm., ya da 35- 105 mm.
odak uzaklkl objektifler bu grubun en yaygn olanlardr.
Zoom objektif kullanldnda birden ok objektif taflmaya gerek yoktur. Tek
bir objektif kullanarak konuya farkl bakfl alaryla ynelmek, fotoraf ekene saysz kolaylklar salar. Fotoraflarn zoom objektifi tercih etmelerinin temel nedeni, ekim yaparken makineyle ileri-geri hareket etmeye gerek duymamaktr. Konuyla makine arasndaki uzakl deifltirmeden hem genifl bakfl as hem de dar
bir bakfl as salamak mmkndr. Basit odak uzaklkl bir objektif kullanrken,
erevede oluflan boflluklar kontrol etmek her zaman mmkn olmaz. Oysa zoom objektifle farkl bakfl alar salayarak erevelemedeki gereksiz boflluklar
kolaylkla dzenlenebilir. Zoom objektiflerin bir dier nemli zellii, bir kez netSIRA SZDE
leme yapldnda odak uzakl deiflse bile netlemenin deiflmemesidir.
Objektifi dar al konuma getirerek konunun netlemesi yapldktan sonra objektif genifl
al konuma getirildiinde netleme bozulmaz. Ayrca gnmzde
D fi N Ekullanlmakta
LM
olan birok zoom objektifin makro objektif zellii de vardr. Zoom objektiflerin
yukarda belirtilen eflitli kullanm kolaylklarna karfln birok fotoraf tarafndan
S O R U
neden hl sabit odak uzaklkl objektifler tercih edilmektedir?
Bir zoom objektifin 50 mm. odak uzakl konumunda verdii grntnn
50
D K K A kalitesiyle,
T
mm. sabit odak uzaklkl objektifin verdii grntnn kalitesi ayn deildir. Sabit odak
uzaklkl objektifin kalitesi her flk koflulunda daha yksektir. Bu konu,
SIRA btn
SZDE odak uzaklklar iin geerlidir. Ayrca zoom objektifler sabit odak uzaklkl objektiflerin salad
diyafram akln salayamamaktadr.
AMALARIMIZ
N N
Zoom objektiflerin tek bir objektifle birden ok objektifin grevini grmesi bu objektifleri yaygnlafltrmfltr. Bu objektiflere ilgili temel zellikler flyledir:
T Asayda
P
* Zoom objektifler, sabit odak uzaklkl bir objektife gre ok dahaK fazla
elemandan yani mercekten oluflur. Bu nedenle, zoom objektife giren fln, kayba ve bozulmaya
uramadan, sabit objektif niteliinde grnt oluflturmas gtr.
V Z Y O N durulma* Zoom objektiflerin ar olmas ve makinelerin dengesini bozmasT EdaL Ezerinde
s gereken bir konudur.
* Gnmzde kullanlan zoom objektifler, hafiftir ve ideal diyafram akln salar. Zoom objektiflerle ilgili olarak karar verecek olan fotoraf eken kiflinin kendisidir. Eer
NTERNET
yanna yaklafllmas g olan bir konunun fotoraf ekiliyorsa, tele zoom objektifler en
uygun seimdir.
* Genifl al zoom objektifler konuya yaklaflarak fotoraf ekmek iin ok uygundur.
* Orta boy zoom objektifler en gerekli odak uzaklklarn ierdii iin ok genifl bir kullanm alanna sahiptir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
98
Temel Fotoraflk
zet
N
AM A
N
A M A
Optik yoluyla yzey zerinde grnt oluflturmann srecini belirlemek.

evremizde grdmz btn nesneler boyutludur. Bunlarn fotorafn ektiimizde bu
nesneleri film yzeyine ikiboyutlu olarak kaydederiz. boyutlu nesneleri yzey zerinde ikiboyutlu olarak ortaya kartan fotoraf makinesinin
objektifidir. Objektif denildiinde fotoraf makinelerinde grnt retmeye yarayan mercekler
sistemi anlafllr. Genellikle objektifler birden ok
mercein birleflmesinden oluflur; ancak sistemin
alflma prensibini anlamak iin tek bir mercekten bafllamak gerekir. Mercek, camdan yaplan
geirgen bir cisimdir. Iflk dalgalar bu cisme ulaflr ve geirgen yzeyi geerek grnty oluflturur. Mercein grnt oluflturmasn anlayabilmek iin flk dalgalarnn bir yzeyle karfllafltnda fln yzeyi geerek nasl ilerledii zerinde durmak gerekir. Bu anlamda flk ve mercek
konularyla ilgili olarak; fln krlmas, odak
noktas ve asal eksen gibi kavramlar aklamak
gerekir. Bir mercei getikten sonra asal eksene
doru yaklaflarak ilerleyen flnlarn asal eksen
zerinde birlefltikleri noktaya odak noktas denir.
Bir mercein odak noktas ile mercein orta noktas arasndaki uzakla odak uzakl ve bir mercein merkezinden geen ve zerinde odak noktasnn yer ald eksene asal eksen denir.
Bir objektifin ne olduunu aklamak.
Objektifin tasarm yaplrken bir objektifin temel
zellikleri gz nnde tutulmas gerekir. Bu zellikler flunlardr: Odak uzakl, diyafram akl,
bakfl as, seme gc, en yakn netleme uzakl, bykl ve dier zellikleri. Bir objektifin
zellikleri belirlendikten sonra istenilen zelliklere uygun bir objektifin iinde ka tane mercek
kullanlaca ve bunlarn hangisinin ibkey ve
dflbkey olaca belirlenir. Kullanlacak olan
merceklerin flk krlma oran, objektifin niteliiyle ilgili en nemli konudur. Krlma oran, mercein flk geirme gcn gsterir. Bunun iin
mercekler, krlma ve ayrma gc yksek ya da
dflk olan camdan yaplr. Objektiflerin snflandrmas da odak uzaklna gre (yani bakfl
N
AM A
N
AM A
asna gre) yaplr: Normal objektifler, genifl

al -ksa odak uzaklkl- objektifler, tele objektif
uzun odak uzaklkl- objektifler, zoom -deiflebilir odak uzaklkl- objektifler.
Normal objektiflerin zelliklerini ayrt etmek.
Objektifin odak uzakl, kullanlan filmin diyagonal kfle uzaklna eflitse, objektif o film boyutu iin normal objektiftir. Normal objektiflerin
bakfl asnn insan gznn grfl asna yakn
olduu kabul edilir. Bu objektifler teknik olarak
iyi ayarlanmfl; grntleri keskin ve nettir, en
yksek diyafram akl ve fl salar. Fotorafln hemen hemen btn alanlarnda kullanlabilir. Portre ekimleri ve durgun konular iin
normal objektifler doru seimdir. Genifl al ve
tele objektifler gibi perspektifi bozan etkileri yoktur. 35 mm. fotoraf makineleri iin normal objektif, 50 mm; orta boyut makineleri iin 6x6 cm.
80 mm. ya da 100 mm; 6x9 cm. film kullanan
makineler iin 105 mm; byk boyut makinelerde 10x15 cm. film boyutu iin 150 mm. odak
uzaklkl objektiflerdir.
Genifl al objektiflerin zelliklerini ayrt etmek.
Genifl al objektifler, odak uzakl, kullanlan
film boyutunun kflegen uzunluundan az olan
objektiflerdir. Bu objektifler, normal objektiften
daha genifl bir ayla konuya bakar ve bir film
karesine normal objektiften ok daha fazla fley
sdrrlar. 35 mm. fotoraf makineleri iin odak
uzaklkl 50 mmden. az olan objektiflerdir. 35
mm., 28 mm. ya da 21 mm. gibi. Orta boyut makinelerde 6x6 cm. film boyutu iin odak uzaklkl 80 mmden. az olan objektiflerdir. 6x9 cm.
film kullanan makineler iin odak uzaklkl 105
mmden. az olan objektiflerdir. Byk boyut makinelerde, 10x15 cm. film boyutu iin odak uzaklkl 150 mmden. az olan objektiflerdir. Genifl
al objektifler daha ok film karesinin kenarlarnda bozulmaya neden olduu iin, konuyu,
mmkn olduu kadar film karesinin ortasna
yerlefltirmek en dorusudur.
N
A M A
Tele objektiflerin zelliklerini ayrt etmek.

Tele objektifler uzun odak uzaklkl objektiflerdir. 35 mm. fotoraf makineleri iin 85 mm.den
bafllayarak 2000 mm.ye kadar tele objektifler
vardr. Tele objektiflerin grntde ortaya kard etki, genifl al objektiflerin tersidir. Tele
objektifin verdii grnt, film karesini doldururken konunun arka plann belirgin olmaz yani alan derinliini en aza indirir. Ayn flekilde
konunun perspektifi bastrlmfl yani alan ksaltlmfl olarak grlr. Tele objektiflerin en yaygn olanlar (35 mm. iin) 85 mm. ile 200 mm.
arasdr. zellikle 135 mm. tele objektifler en
ok kullanlandr. Her amaca uygun olan bu objektif, normal objektife gre yaklaflk iki kez byk grnt salar. Portre ekimlerinde (85 mm.
gibi) ok kullanlanlardr. 85 mm. ile 200 mm.
aras tele objektifler, fotoraf makinesiyle birlikte kolaylkla elde taflnabilir.
N
A M A
99
Zoom objektiflerin zelliklerini ayrt etmek.

Zoom objektif demek deiflebilir odak uzaklkl
objektif demektir. Objektif zerindeki bilezik hareket ettirildiinde odak uzakl deiflir ve bylece farkl bakfl alar salanr. Zoom objektifler, birden ok objektifin tek bir objektife yerlefltirilmifl fleklidir. Zoom objektifler, farkl odak
uzaklklar ieren flekillerde retilmektedir. 35
mm. makineler iin retilen zoom objektileri birka grup altnda toplamak mmkndr: Tele zoom objektifler, 50-135 mm., 90-200 mm., 70-200
mm., 135-600 mm. Genifl al zoom objektifler,
24-35 mm., 28-50 mm. Orta boy zoom objektifler, 35-70 mm., 40-80mm., 28-80 mm., ya da 35105 mm. odak uzaklkl objektifler bu grubun en
yaygn olanlardr. Zoom objektifler, sabit odak
uzaklkl bir objektife gre ok daha fazla sayda
elemandan yani mercekten oluflur. Bu nedenle,
zoom objektife giren fln, kayba ve bozulmaya
uramadan, sabit bir objektif niteliinde grnt
oluflturmas gtr.
100
Temel Fotoraflk
Kendimizi Snayalm
1. Nesnelerin zerinden gelen flk dalgalar yaylarak
ilerlerken stnde delik olan ve fleffaf olmayan bir yzeyle karfllafltnda, flk dalgalar delikte toplanr ve
delii getikten sonra yaylarak ilerler.
Buna gre afladaki ifadelerden hangisi sylenebilir?
a. Bir delikten geen flk krlarak ilerler.
b. Karanlk kutu bu temel prensibe gre alflr.
c. Yzey zerindeki glgeler bu temel prensibe
gre oluflur.
d. Delik kapandnda flk dalgalar krlr.
e. Bu flekilde flk dalgalar yansmaz.
2. Bir mercei getikten sonra asal eksene doru yaklaflarak ilerleyen flnlarn asal eksen zerinde birlefltikleri noktaya ne ad verilir?
a. Asal eksen noktas
b. Diyafram noktas
c. Birleflme noktas
d. Odak noktas
e. Kesiflme noktas
3. Afladakilerden hangisi mercek kusurlarndan biridir?
a. Kresel bozulma
b. bkeylik
c. Renk deiflimi
d. Renklerin almas
e. Iflk krlmas
4. Afladakilerde hangisi bir objektifin grebildii aya verilen addr?
a. Bakfl as
b. Grfl alan
c. Grfl as
d. Bakfl alan
e. Optik a
5. Afladakilerden hangisi 35 mm. film kullanan fotoraf makineleri iin normal objektiftir?
a. 105 mm.
b. 21 mm.
c. 50 mm.
d. 80 mm.
e. 18 mm.
6. Afladakilerden hangisi genifl al objektiflerin zelliklerinden biri deildir?

a. Ksa odak uzaklkl
b. Genifl bakfl as salar
c. Grnt bozulmalarna neden olabilir
d. Deiflebilir odak uzaklkl
e. Uzun odak uzaklkl
7. Afladakilerden hangisi 35 mm. film kullanan fotoraf makineleri iin genifl al objektiftir?
a. 105 mm.
b. 50 mm.
c. 135 mm.
d. 55 mm.
e. 18 mm.
8. Afladakilerden hangisi iin odak uzakl kldke grntnn boyutu deiflmeye bafllar ifadesi
sylenebilir?
a. Genifl al objektifler iin
b. Tele objektifler iin
c. Ksk diyafram deerleri iin
d. Normal objektifler iin
e. f5.6 deeri iin
9. Afladaki hangisi drbnden bakyormufl etkisini
veren objektiftir?
a. Normal objektifler
b. Genifl al objektifler
c. Zoom objektifler
d. Kk f deeri olan objektifler
e. Tele objektifler
10. Afladakilerden hangisi zoom objektiflerin belirleyici zelliklerinden biridir?
a. Deiflebilir odak uzakl
b. Kk f deeri
c. Yksek flk toplama g
d. Ksa odak uzakl
e. Uzun odak uzakl

1. b
2. d
3. a
4. a
5. c
6. e
7. e
8. a
9. e
10. a
Seilmifl Fotoraflar
CENK ERLEVENT.
101
102
Temel Fotoraflk
CENK GENDfi.
GLTEKN ZGEN.
KEMAL CENGZKAN.
ZCAN YURDALAN.
103
104
Temel Fotoraflk
KERM BORA.
KERM BORA.
TEMEL FOTORAFILIK
Amalarmz
makinelerinde netleme sisteminin alflmasn aklamak ve ayrt

N Fotoraf
etmek.
derinliini tanmlamak ve kontrol deiflkenlerini belirlemek.
N Alan
rtc
hz ile fotorafn net kmas arasndaki iliflkiyi aklamak.
N
Anahtar Kavramlar
Netleme
Alan derinlii
Refleks sistem
Hareketi dondurmak
Telemetre
Otomatik netleme
erik Haritas
Temel Fotoraflk
Kontrol Sistemleri
Netleme Sistemleri
Alan Derinlii
rtc Hz ve Netlik
Kontrol Sistemleri
NETLEME SSTEM
N
A MA
Fotoraf makinelerinde netleme sisteminin alflmasn aklamak

ve ayrt etmek.
Fotoraf denildiinde anlafllmas gereken fley, kat bir yzey zerindeki grntdr. Kat yzey zerindeki bu grntnn belli teknik zellikleri olmas gerekir.
Bunlarn baflnda da fotoraf ekilen konunun gzle alglanabilmesi iin net olmas gerekir. Fotorafnn resmetmek istedii her nesne ve konu boyutludur. Yani evremizdeki nesnelerin eni, boyu ve derinlii vardr. Oysa bu nesnelerin fotoraf ekildiinde nesneleri ikiboyutlu olarak grrz. Fotorafn ikiboyutlu olmasnn nedeni; tabii ki fotoraf makinesinin rettii grntyle ilgilidir. Bu ikiboyutlu
yani eni ve boyu olan grntnn net grlebilmesi fotoraf makinesinin optik
sistemiyle salanr. evremizde gzmz ynelttiimiz her alan net olarak grrz. Nesnelerin hangi uzaklkta olduu grme sistemimiz iin nemli deildir.
Fotoraf makilerinin bir nesneyi net olarak grebilmesi optikle ilgili bir konudur. Bu anlamda flu basit uygulamay hatrlayalm: Basit bir mercei (dfl bkey mercek) gneflin geldii ynde bir kat zerine tutunuz. Gneflten gelen flklar mercekten geerek kat zerine ulaflr. Kadn zerinde daire fleklinde bir flk halesi grlr. Mercei, kadn stnde, afla-yukar hareket ettirdiinizde yuvarlak halenin byp kldn greceksiniz. Gneflin kat zerindeki bu halesinden bir sre duman kacan greceksiniz. Bu
uygulama fiekil 4.3de grlebilir.
Kat zerinde ortaya kan hale gneflin grntsdr. Kat ile mercek arasndaki uzaklk kullanlan mercein odak uzakldr. Bu denemeyi bir baflka mercekle yaptmzda, net grntnn baflka bir uzaklkta salandn grrz, bunun nedeni mercein odak uzaklnn farkl olmasdr.
Mercek kullanarak grnt elde etmenin kural fludur: Her mercek, kendi odak
uzakl noktasnda net grnt oluflturur. Bu, boyutlu nesnelerin ikiboyutlu grntsdr. Ayrca mercee yakn olan nesnelerin grnts byk, uzak olan
nesnenin ise kk oluflur. Net grnt elde etme asndan dflnldnde
deiflkenin zerinde durmak gerekir: Fotoraf ekilen nesne, mercek (objektif) ve
grntnn olufltuu yzey (film yzeyi). Bu deiflkenlerden her biri, ileri-geri ha-
108
Temel Fotoraflk
reket ederek grntnn net olmas salanr. fiyle ki; (1) film yzeyi ve objektif
arasndaki uzaklk sabit, nesne objektifin nnde ileri-geri hareket ederek net gSZDE (2) Nesne ile objektif arasndaki uzaklk sabittir, film yzeyi
rnt elde SIRA
edilebilir.
ileri-geri hareket ederek net grnt elde edilebilir. (3) Film yzeyi ve nesne sabittir, objektif
ileri-geri hareket ederek net grnt elde edilebilir. Yukarda verdiD fi N E L M
imiz basit rnei hatrlayalm, gneflin grntsn kat zerinde net elde edebilmek iin kad, mercei ve (imknsz ama) gnefli ileri-geri hareket ettirerek
S O R U
salayabiliriz.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Yzey zerinde
D Knet
K A Tbir grnt elde edebilmek iin; konu ile objektif arasndaki uzaklk
ile objektif ile grnt yzeyi arasndaki uzaklk karfllkl olarak iliflkilidir. Unutulmamas gereken temel
bilgi fludur: Netleme yaplrken nesne, objektif ve film yzeyi aralarndaSIRA SZDE
ki uzaklk nemlidir.
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Fotoraf
makinelerinde net grnt elde etmek iin gelifltirilmifl zel bir konAMALARIMIZ
trol sistemi vardr. Makinelerin temel zelliklerinden biri olan bu kontrol sistemine netlik sistemi denir. En basitinden en geliflmifline btn fotoraf makinelerinde
K vardr.
T A P Fotoraf makinesinde, net bir grnt elde edebilmek iin
netlik sistemi
konu ile objektif arasndaki uzakla gre, objektif ile film yzeyi arasndaki uzakln ayarlanmas gerekir.
T E L Een
V Zbasit
Y O N olarak makinelerde iki flekilde salanr:
Netleme,
Birincisi, film ve objektif arasndaki uzakl deifltirerek yaplr.
kincisi ise objektifin iindeki elemanlar ileri-geri hareket ettirerek.
Birinci teknikte, makinenin yapsna bal olarak film yzeyi ya da objektif ileNTERNET
ri-geri hareket ettirilerek netleme yaplr. Baz orta boy ve byk boy makinelerde
netleme bu flekilde yaplr. Objektifle film yzeyi arasnda bir krk sistemi vardr.
Kre bal olarak objektif ya da film yzeyi (gvde) ileri-geri hareket ettirilerek
netleme salanr. kinci teknik ise yaygn olarak kullanlan, objektifin iindeki elemanlar (mercekleri) hareket ettirerek netleme yapmaktr. Makinenin gvdesi zerinde film yzeyi ve objektif sabittir, objektifin iindeki elemanlar kendi ekseni etrafnda saa-sola evrilerek netleme salanr.
fiekil 5.1
Netleme Kontrolu
Netleme ou makinelerde objektif zerinden yaplr. Objektifin en nndeki eni genifl bilezik
netlemeyi kontrol etmek iin kullanlr.
Bu bilezik evrildiinde baka iinde
konu net olarak grlr.
rr
rr
qv qq x
qv qq
unv t
t
rnx
rnx
109
5. nite - Kontrol Sistemleri
Fotoraf makinesinin alflmasn insan gzne benzeterek aklamfltk. nsan iki metre
nndeki nesneye bakarken birden sonsuzdaki bir baflka nesneye baktnda hibir netlik sorunuyla karfllaflmaz. nsan gz otomatik olarak yakndaki ve uzaktaki nesneyi netler. Oysa fotoraf makinesinin her bakt
farkl uzaklktaki nesneyi netlemesi gerekir.
Yani objektif ile konu arasndaki uzakln
ayarlanmas gerekir. Gnmz fotoraf makinelerinde yaygn olarak kullanlan netlik
sistemi, optik olarak alflan refleks netleme
ve telemetre netleme sistemlerdir.
Refleks Netleme Sistemi

Fotorafln ilk yllarnda retilen makinelerde, netleme grntnn olufltuu buzlu
cam zerinden yaplyordu. Makinenin gvdesine bir krk sistemiyle bal olan objektif, ileri-geri hareket ettirilerek buzlu cam zerinde grntnn net grlmesiyle, konu ile
makine arasndaki uzaklk belirlenmifl oluyordu. Buzlu cam kaldrlarak yerine konulan
film zerine de pozlama yaplyordu. Bu flekilde objektiften gelen grnt dorudan film
yzeyinin zerinde grlerek netleme yaplyordu. Netlemenin yapld yzey ayn zamanda filmin pozland yzey idi. fiunu da belirtmek gerekir ki bu zaman
alan bir netleme fleklidir. Bu fotoraf makinelerinde baka ile grntnn olufltuu yzey ayndr.
Netleme yaparken, fotoraf ekilen konunun yatay ya da dikey izgilerinden yararlanabiliriz. Konunun iinde yer alan her hangi bir dz izgiyi bakacn ortasna getiriniz bu izgiyi
net olarak grdkten sonra baka iinde ereveyi dzenleyin.
Netlemenin daha kolay yaplabilmesi iin bu sistemde baz gelifltirmeler yaplmfltr. lk nce objektiften gelen grntnn zerine dflt buzlu camn yeri deifltirilmifltir. Buzlu cam, makinenin arkasndan alnarak makinenin stne konulmufl, objektiften gelen grnt 45 derecelik bir ayna araclyla buzlu cama yanstlmfltr. Bu refleks netleme sistemidir. Fotoraf makinelerinin ilk dnemlerinden
itibaren kullanlmaya bafllanan refleks netleme sistemi gnmzde tek objektifli
refleks makinelerde kullanlan netleme sistemidir.
Refleks sistem, objektiften grerek netleme yapmaktr. Bu sistemin fotoraf makinelerinde eflitli biimlerde uygulamas vardr. Yaygn olarak kullanlan, 35 mm.
tek objektifli refleks fotoraf makinelerindeki sistemdir. Bu makinelerin temel alflma biimini daha nce fotoraf makineleri blmnde aklamfltk. Objektiften
giren flk, objektifin hemen arkasnda 45 derecelik bir ayla asl olan aynadan
yansyarak pentaprizmaya ve oradan da bakaca ulaflr. Bu makinelerde objektif,
netleme yaplrken otomatik diyafram sistemi araclyla en ak diyafram konumunu salar. Bylece her flk koflulunda, diyafram en ak konumda olduu iin
fiekil 5.2
Farkl Fotoraf
Makinelerinin
Netleme Sistemi
Fotoraf Makinelerinde kullanlan
farkl netleme
sistemi birlikte grlmekte. stte refleks sistem, ortada
stdyo makinelerindeki doruda
netleme ve altta telemetreli netleme
sistemigrlyor.
110
Temel Fotoraflk
ereveleme Oran:
Kullanlan filmin ya da
fotorafn eni ve boyu
arasndaki oran.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
kolaylkla konu bakatan grlr. Netleme ifllemi tamamlanp ekim dmesine

basldnda, ayna asl olduu yerde yukar kalkarak pozlamay salar ve netleme
yaplabilmesi iin yeniden ilk durumuna dner.
lk refleks makinelerde aynadan gelen grnt, buzlu cam zerinde sa-sol
ters olarak grlyordu ve bakaca da ayn flekilde ters olarak yansyordu. Buzlu
cam zerindeki ters grntnn bakata dz olarak grlebilmesi iin pentaprizma sisteminden yararlanld. Makinelerde aynann hemen stne yerlefltirilen bir
pentaprizmayla bakaca ulaflan grntnn dz olmas saland. Bylece bakatan
bakldnda, fotoraf ekilecek olan konu, objektifin iinden dz olarak grlerek kolayca netleme yapma olana saland. Bakatan bakan gz, pentaprizma ve
ayna araclyla objektifin iinden konuyu grr ve netlik yaplabilmesi iin de bakatan konunun net grlene kadar objektifin netleme bilezii evrilmesi yeterlidir. Bakata konu net grldnde, konu ile objektif arasndaki uzaklk doru
olarak belirlenmifl demektir. Bakatan gzn grdn film de ayn netlikte grr. ereveleme oran asndan, bakatan grlen grntyle filme ulaflan arasnda fark yoktur. Bu nedenle, refleks netleme sisteminde paralaks hatas olmaz.
Ancak bu sistemde de pozlama srasnda ayna hareket ederek yukar kalkt iin
pozlama annda baka karanlkta kalr ve konu grlemez.
ou refleks makinenin bakacndaki netleme camndaki iki kk prizma yardmyla, bakan tam ortasnda konu netsiz iken krk olarak grlr ve netleme bilezii evrilerek konu netlefltiinde bu krk grnt de dzelir.
Refleks netleme
bakatan bakan gz asndan deerlendiriniz?
SIRA sistemini,
SZDE
Telemetre Netleme Sistemi
D fi N E L M
Refleks sistem
fotoraf makinelerinde bakatan bakldnda dorudan objektifin
iinden grlr. Yani baka iinde yaplan ereveleme ile film yzeyine dflen gR U
rnt ayndr.S OTelemetreli
fotoraf makinelerinde ise durum farkldr. Bu makinelerdeki baka sistemi objektiften ayr alflr. Yani baka sadece ereveleme, objektif de
sadece film Dyzeyinde
grnt oluflumunu salar. Telemetre sisteminde bakatan
KKAT
bakldnda konu st ste bindirilmifl iki grnt olarak grlr, objektifi ileri-geri
hareket ettirerek konu tek bir grnt olarak grldnde netleme ifllemi tamamSIRA SZDE
lanr. Bakataki grntnn birbirinden ayr iki grnt olarak grlmesi, konuyla
fotoraf makinesi arasndaki uzakln doru olmadn gsterir. Objektifi hareket ettirerek konunun
fotoraf makinesine olan uzakl doru belirlendiinde, bakataki
AMALARIMIZ
konunun grnts st ste bindirilmifl tek bir
grnt olarak yani net grlr.
K T A P
Daha nce telemetreli fotoraf makinelerini anlatrken sz etmifltik, bu tr makinelerde netleme sisteminin alflmas insan gzTELEVZYON
ne benzer. Gzlerimizle bir konuyu birbirinden uzak iki farkl noktadan grrz ve bu
iki grfl noktas bir genin kfleleri gibi
dflnldnde nc kflede konu yer
NTERNET
alr. Bir nesneye iki gzmzle farkl alardan grmemize ramen bu iki grfl bir noktada birleflir.
N N
fiekil 5.3
K T A P
Refleks Netleme
Sistemi.
konu
T EBu
L E V Sistemde
ZYON
baka iinde netleme camnda net
olarak grldnde, film yzeyine de
Nnet
T E olarak
R N E T pozlanr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
111

S O R U
S O R U
Telemetre sistemi konuya iki farkl noktadan bakar ve her iki bakflD asndan
konunun
KKAT
makineye olan uzakl llr. Bu iki farkl bakfl, baka iinde birleflir. Bylece konunun
makineye olan uzakl iki farkl noktadan llmektedir. Bu da doal
SIRAolarak
SZDE netlik sisteminin daha doru alflmasn salar. Ayrca elde edilen grntnn keskinlii artar.
DKKAT
N N
AMALARIMIZ
Telemetre sistemi, birbirinden ayr iki prizmadan oluflur. Bakatan bakan gz bu iki
prizmadan geerek konuyu grr. Her prizK T A P
ma ayr bir grnt verdiinden bakata iki
farkl grnt oluflur. Netleme bilezii dndrldnde prizmalar da dndrlerek gTELEVZYON
rntlerin akflmas salanr. Bu sistemde
film konuyu objektiften grrken, fotoraf
eken kifli ise konuyu bir dier optik sistemden grr. Bu da ou kere bakata netlenen
NTERNET
konunun ereveleme oranyla, film yzeyine objektiften dflen (ekilen) grntnn ereveleme orannn ayn olmamasna
neden olur. ki grnt arasnda ereveleme oran asndan ortaya kan bu farklla paralaks hatas denilmektedir. Telemetre sisteminde netlik abuk yaplr ve
konunun net olup olmad bakata kolaylkla grlr. Ancak netlenen konunun
nnde ve arkasndaki netsiz alan bakata net olarak grlrken bu alanlar film
yzeyine netsiz olarak belirir. Yani netleme yapldnda filmin netsiz olarak grd, konunun nndeki ve arkasndaki alanlar bakata net olarak grlr.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
fiekil
5.4
Telemetreli Netleme
Sistemi
K T A P
Dorudan fotoraf
makinesindeki baka yoluyla yaplan
TELEVZYON
netleme sistemi.
NTERNET
Otomatik Netleme Sistemi

Refleks ve telemetreli netleme sistemleri elle ynlendirilerek yaplr. Fotoraf makinesiyle, fotoraf ekilen nesne arasndaki uzaklk, bir anlamda objektif zerinden elle ynlendirilerek belirlenir. Hatta bakatan bakmadan nesne fotoraf makinesinden 2 m. uzaklkta ise objektifin netleme bilezii 2 m. iflaretine getirildiinde
SIRA
SZDE
grnt net olarak film yzeyi zerinde ortaya kar. Bu ifllem
gnmz
fotoraf
makinelerinde elle ynlendirilmeden otomatik olarak gerekleflir. Yani otomatik
olarak alflan bir netleme sistemi sz konusudur. Otomatik netleme sistemi (ngiD fi N E L M
lizce, Auto Focusing kavramnn ksaltmas AF sistem olarak adlandrlr), kk
cep makinelerinde yaygn olarak kullanlrken, gnmzde refleks makinelerde de
S Okullanlmaktadr.
R U
yaygnlaflmfltr. zellikle 35 mm. makinelerde ok yaygn olarak
ki farkl otomatik netleme sistemi vardr: Pasif sistemler ve aktif sistemler.
DKKAT
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
Pasif sistemler, telemetre netleme sistemine benzer. Aralarndaki fark, bakaca yerSIRA SZDE
lefltirilmifl olan iki tane fla duyarl hcredir (photocell). ki baka penceresinden
gelen konunun grnts fla duyarl hcrelere yansr, konu eer netsiz ise farkl
bir sinyal ortaya kar. Objektifin netleme motoru hcrelerden ald
bilgiyle, makine
AMALARIMIZ
ile konu arasndaki uzakl ayarlar ve grnt iki hcrede de ayn olduunda makine konunun net olduunu anlar. Sistem pasiftir, nk makineden konuya hibir sinyal gitmez, konudan makineye gelen flkla sistem alflr. Pasif sistemler,
K T A P yksek flk
ortamlarnda baflarl sonu verirken dflk flk ortamlarnda yanltc olabilir.
Aktif sistemler, eflitli elektronik aralarda kullanlan uzaktan kumanda sistemine
benzer flekilde kzltesi (infrared) verici ve alcsndan oluflur.T ESistem
baL E V Z Ytelemetre
ON
N N
NTERNET
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
112
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Temel Fotoraflk
ka sistemine gre alflr. Fotoraf ekilecek konuya bakacn iindeki vericiden kzltesi sinyal gnderilir, netlenmesi amalanan nesneye arpan sinyal bakaca geri
SIRA SZDE
dner bylece
elektronik sistem, makine ve konu arasndaki uzakl objektifin netleme motorunun ayarlanmasn salar. Sistem aktiftir nk makineden konuya sinyal gider ve
Aktif sistemlerin, flafl gibi yanstc flkla ve sonar ses dalgaD geri
fi N Edner.
LM
laryla alflanlar da vardr. Aktif sistemler, dflk flk ortamlarnda hatta karanlkta
bile netleme yapan en etkin otomatik netleme sistemidir. Bu sistemler sadece yansS O R U
tc yzeylerde
yanltc sonu verir, bu tr yzeylerde netleme sonsuzu gsterir.
Gnmzde Dkullanlan
fotoraf makinelerinin otomatik netleme sistemi vardr. ekim
KKAT
dmesine ilk dokunuflta netleme sistemi devreye girer. Bu makinelerde; fotoraf makinesine en yakn nesneye, en uzak nesneye gre ya da erevenin tam ortasndaki nesneye gSIRA SZDE
re netleme yaplabilir. Baz makinelerde farkl seenekler de vardr. Kullanlan makinenin
bu zelliini iyi tanmak ve uygulama yapmak gerekir.
N N
N
AM A
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
AMALARIMIZ
ALAN DERNL
K derinliini
T A P
Alan
tanmlamak ve kontrol deiflkenlerini belirlemek.
Deniz kenarnda oturuyorsunuz, kumsaldan ufuk izgisine kadar genifl bir grfl
T E L E V Z Y Obakyorsunuz.
N
asyla evrenize
Kumsalda gnefllenen insanlar, kyya yakn yzenler, denizde yz-yz elli metre ilerde yelkenliler ve ufukta bir gemi. nsan gz, kumsaldan ufuktaki gemiye kadar her fleyi net olarak grr. Ayn grfl asnn fotorafn ekelim, kullanacamz diyafram aklna gre bakfl as iindeNTERNET
ki nesnelerin net olarak ortaya kmas farkl olacaktr. Ak bir diyafram deeri rnein f2.8 ve 50 mm.lik objektif yzen insanlara netlendiinde; yzen insanlar net,
n tarafta kumsaldaki insanlar, arka tarafta yelkenliler ve ufuktaki gemi fotorafta
netsiz grlecektir. Ayn bakfl as ve yine ayn noktaya netleme yaparak bu kez
f22 diyafram deeriyle yani ksk bir diyafram aklyla ektiimizde ise yzen insanlarla birlikte n tarafta kumsal, arka tarafta yelkenliler ve ufuktaki gemi net olaSIRA SZDE
rak grlecektir. Netlemeyi ayn yere yapmamza ramen bu iki fotorafta net olarak grlen alanlar farkl olacaktr. Fotoraf ekilen konuya netleme yapldnda,
bu konunun
D finnde
N E L M ve arkasnda belli bir alan da fotorafta net olarak kar, iflte
fotorafta net olarak ortaya kan bu alana alan derinlii denir. Fotoraf ekmeye
yeni bafllayanlar, genellikle fotorafn ektii konunun iindeki her fleyin net gS O R U
rlmesini ister,
ancak bu her zaman mmkn deildir.
Alan derinliini
deiflkenler flunlardr:
D K belirleyen
KAT
Diyafram akl,
netlemenin yapld konunun makineye olan uzakl,
SIRA SZDE
kullanlan objektifin odak uzakl ve
bask aflamasnda fotorafn bytlme oran.
N N
AMALARIMIZ
Diyafram deerinden daha nce sz etmifltik; fotoraf ekilen konunun az ya

da ok flkl olmasna bal olarak, diyafram akl byr ya da klr. Yukardaki rnekte
gibi diyafram akl deifltiinde, alan derinlii de deiflK grld
T A P
mektedir. Diyafram deeri, rakam olarak bydnde alan derinlii artar; rakam
olarak kldnde ise alan derinlii azalr. Yani kk diyafram akl fazla
alan derinlii,
T E L E Vbyk
Z Y O N diyafram akl ise az alan derinlii salar. Fotoraf ekilen
konunun makineye olan uzakl da alan derinliini etkiler. Konu makineden
NTERNET
113
fiekil 5.5
Alan Derinlii
netle
m ya
plan
Fotoraf ekilen
konuya netlik ayar
yapldnda bu konunun nnde ve
arkasnda belirli bir
alan da net olarak
kar, bu alana
alan derinlii denir. Alan derinlii
netleme yaplan konunun nnde 1/3,
arkasnda ise 2/3
oranndadr.
uzakl
Genifl Alan Derinlii

(ksk diyafram)
netsiz
alan
alan d
erinlig
i
netle
m ya
plan
uzak
lk
nets
iz ala
n
Dar Alan Derinligi

(ak diyafram)
uzaklafltka alan derinlii artar, konu yaknlafltka ise azalr. Bu anlamda yukardaki rneimize dnelim: rnein f5.6 diyafram aklyla iki fotoraf ekelim, birinci fotorafn netlemesini makineye yakn olan nesnelere, kumsaldaki insanlara
yaparak ekelim. kinci fotoraf da makineye uzak olan yelkenleri netleyerek ekelim. Diyafram deeri ayn olmasna ramen bu iki fotorafn alan derinlii farkl olacaktr. Makine ile nesne arasndaki uzakln daha fazla olduu ikinci fotorafn alan derinlii fazla olacaktr.
Kullanlan objektifin odak uzakl da alan derinliini etkiler. Ksa odak uzaklkl objektifler yani genifl al objektifler daha ok alan derinlii, uzun odak uzaklkl objektifler yani dar al objektifler az alan derinlii salar. Filmdeki negatif grntnn fotoraf kdna bytlerek baslmas da alan derinliini etkiler. Negatif grntnn bire bir basld kontak baskda, olduka net grlen bir alan, bytlerek basldnda
netsiz olarak grlebilir yani bytme oranna bal olarak alan derinlii azalr.
SIRA SZDE ekeceiniz
Genifl bir aalk alan, 50 mm. objektifi olan 35 mm. bir fotoraf makinesiyle
bir fotorafta sadece n sradaki aalarn net olarak grlmesi nasl salanr?
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
114
Temel Fotoraflk
fiekil 5.6
Alan Derinlii
Diyafram aklnn alan derinliine etkisi drt fotorafta grlmektedir. Netleme ortadaki horoza yaplmfltr.
st sol f2.8, st sa 5.6, alt sol f16 ve altsa f22 diyafram deeriyle ekilmifltir.
OSMAN CAHT TURUN. Tipik bir alan derinlii fotoraf. 70m. odak uzaklkl bir
tele objektifiyle ekilmifl. Diyafram deeri f5.6 ve tele objektifin katks ile alan
derinlii azaltlmfl.
115
RTC HIZI VE NETLK

A M A
rtc hz ile fotorafn net kmas arasndaki iliflkiyi aklamak.

SIRA SZDE
SIRA SZDE
nitenin baflnda belirtildii gibi bir fotorafn net olarak ortaya kmas ok nemlidir. Mercek ve kat rneinden yola karak net bir grntnn
D fi Nyzey
E L M zerinde
ortaya kmasn belirtmifltik. Bu rnei de fotoraf makinesinde netleme sisteminin alflmasyla iliflkilendirmifltik. Fotoraflar ou zaman hareketli nesnelerin
S O R U
fotorafn ekerler.
D fi N E L M
S O R U
D KdaK Afludur:
T
Hareketli bir nesnenin fotoraf net olarak nasl ekilebilir? Bir dier soru
Hareketli bir nesnenin fotoraf ekilirken hangi rtc hzn uygulamak gerekir? Yani belirlenen rtc hz konunun net olarak ortaya kmasyla, zellikle hareketli nesnelerde,
iliflkili midir?
SIRA SZDE
DKKAT
N N
Fotoraf ekilen konunun doru olarak netlenmesine ramen kimi zaman netsiz kar. Fotorafn net olarak kmas sadece netlik ayarnn
doru yaplmasyla
AMALARIMIZ
ilgili deildir. Atl karnca da dnen ocuklarn fotorafn ektiimizi dflnelim;
15m. uzaktan bu fotoraf ekeceiz, netleme bileziinden uzaklk ayarn yaptk,
bakatan net olarak atl karncadaki ocuklar gryoruz, ortada
var! KoK bir
T Asorun
P
nu hareketli, sabit deil. Peki, hareketli bir konunun sanki sabit duruyormufl gibi
fotoraf nasl ekilir? Bu konuyla ilgili bir dier soru da fludur: rtc hzyla ilgili deerlerden daha nce sz etmifltik. Sabit bir nesnenin rnein
fotoT E L E Vbir
Z Yaacn
ON
1
rafn ektiimizi dflnelim, /125 rtc hznda bir sorun olmaz ancak flk koflulu nedeniyle 1/15 rtc hzn kullanarak, netlemesi doru yaplsa bile hareketsiz nesne fotorafta netsiz olarak kar; nk 1/15 rtc hz uzun bir sredir, bu
N vermek
T E R N E T bile makipozlama sresinde makine fotorafnn elinde titrer, nefes alp
nenin titremesi iin yeterlidir. Bu titreme sonucunda film yzeyine pozlanan grnt de titrer. flte bu titreme grntnn netsiz olmasna neden olur.
Fotoraf ekilen bir konunun net olarak ortaya kmas iin netleme ayarnn
doru yaplmas dflnda; konunun hareketlilii ve makinenin titretilmeden, sabit
olarak tutulmas nemlidir. Bu iki konu dorudan rtc hzyla ilgilidir. Yukarda
verdiimiz rneklerden hareket ederek konuyu aklamadan nce, rtc hzyla
ilgili bilgilerimizi hatrlayalm. rtc hz deerleri flyledir: 1, 2, 4, 8, 1/15, 1/30,
1/60, 1/125, 1/250, 1/500, 1/1000, 1/2000 rtc deerleri rakam olarak bydnde ak kalma sresi ksalr ve rakam kldke bu sre daha da uzar.
1/125, 1/250, 1/500, 1/1000, 1/2000 gibi rtc hzlarnda ak kalma sresi azalr. Bu kadar ksa ak kalma sresinde, hareketli nesne saniyenin ok kk bir
diliminde pozlanarak, bir an donuk yani hareketsiz bir flekilde fotoraflanr. Makine elde tutulsa bile bu kadar ksa sre iinde titremez. Bu durum 1/125in altndaki rtc hzlar iin geerli deildir. rtc hz dfltke, ak kalma sresi artar
ve makinenin titremeden tutulmas gleflir ve hareketli grnt donuk olarak yakalanamaz. Burada birbirine karfltrlmamas gereken nemli bir konu vardr. Fotorafn netsiz olmas demek, netleme ayarnn doru yaplmamasdr. zerinde
durduumuz sorun ise netlemesi doru yaplmfl olan bir konunun, rtcnn ak
kalma sresinde titreme sonucunda ortaya kan netsiz grntdr. Daha dorusu
bu netsiz deil, titrek grntdr.
Hareketli bir konunun fotoafn ekerken dikkat edilmesi gerekenSIRA
eleri
sralaynz?
SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
116
Temel Fotoraflk
fiekil 5.7
rtc Hz ve Hareketli Konu
Ayn hzla dnen atl karncann 1/15 (st sol) 1/30 (st sa), 1/60 (alt sol) ve 1/500 (alt sa) rtc hzlaryla
ekilen fotoraflar grlmektedir. 1/15 rtc hznda hareket halindeki nesne belirsizdir. 1/30 deerinde, hareket halindeki nesne hala belirsizdir, karalt olarak grlmektedir. 1/60 deerinde ise hareket halindeki nesne
bellidir ve az da olsa detay grlmektedir. 1/500 deerinde ise hareket bir an dondurulmufltur. Hareketli nesne
net olarak grlmektedir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
fiimdi yeniden yukarda verdiimiz rneklere dnelim. Atl karnca rneinde,

konu hareketli olduu iin yksek bir rtc hzyla konunun bir an yakalanabilir. 1/125, 1/250 ve daha yksek rtc hzlarnn kullanlmas gerekir. Byle bir
SIRA SZDEekilirken pozlama deerleri asndan ilk belirlenecek olan rkonunun fotoraf
tc hz olmaldr. 1/125 ve yukarsndaki btn deerler kullanlabilir. 1/125 iin
1
f5.6 ise 1/250
f2.8 olur. Grld gibi rtc hz arttnda pozlama aD fi f4,
N E L /500
M
sndan diyafram akl bymektedir yani alan derinlii azalr. Bu iliflkileri, grerek pozlama deeri seilir. Yeniden hatrlatalm, hareketli bir konunun fotoraf
S O R U
ekilirken, ilk belirlenecek deer 1/125 ve zerindeki rtc hzdr.
D K K A T fotorafn ekerken hareketin dondurulabilmesi iin hangi rtc
Hareketli nesnelerin
hznn kullanlmas gerektiini grdk. Peki nesne sabitken ve fotoraf makinesini elle
tutarken nasl
pozlama durumu ortaya kar? Bylesi durumlarda nesnenin net olarak
SIRAbir
SZDE
kaydedilmesi iin yaplmas gereken yine belirlenecek rtc hzdr.
N N
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
fiekil 5.8
Sabit Konu ve Makinenin Titremesi
Fotoraf makinesi
elde tutularak konu
1/15 (sol) ve 1/125
(sa) rtc deerleriyle ekildiinde;
1/15 deerinde makinenin titremesi
nedeniyle fotoraf
titrek, 1/125 deerinde ise fotoraf net
olarak kar.
Sabit olarak durmakta olan aacn fotorafn ekerken kullanacamz rtc

hzn dflnelim. Pozlama deerinin yine 1/125 f5.6 olduunu dflnelim. Bu pozlama deerleriyle makine elde tutularak fotoraf rahatlkla ekilebilir. Ancak bu fotorafn alan derinliinin ok yksek olmas isteniyorsa, f5.6 yeterli bir diyafram
akl deildir. f11, f16 diyafram deerlerini kullanmak gerekir. 1/125 f5.6 olduunda, ayn pozlamay salayan dier deerler flyledir: 1/125 f5.6, 1/60 f8, 1/30
f11, 1/15 f16dr. Demek ki istenilen alan derinliini elde etmek iin 1/30 f11 ya da
1/15 f16 pozlama deerlerini kullanmak gerekir. 1/30 ve 1/15 rtc hzlarnda sre ok uzundur, makine elde tutulduunda titreyebilir, bu nedenle makinenin ayak ya da bir baflka sabit nesne zerinde durmas gerekir.
Bu balamda, zerinde durulmas gereken bir konu da kullanlan objektifin
odak uzakldr. Uzun odak uzaklkl (tele objektif) objektif kullanldnda, 35mm.
bir makinede bu objektifin verdii grnt ok byk olacaktr. Bu durumda, net
bir grnt elde edebilmek iin normalden daha hzl bir rtc hz kullanmak
gerekir. Kullanlan objektifin odak uzaklna bal olarak, titrek olmayan net bir
grnt elde edebilmek iin seilecek rtc hzn belirlerken flyle basit bir kural uygulanabilir: 1000 mm. objektif iin 1/1000, 200 mm. objektifle 1/250 deerleri en uygun rtc hzlardr. Bu anlamda normal objektifler iin ise 1/60 en uygun
rtc hzdr. Bu kurala gre ksa odak uzaklkl (genifl al) objektiflerle makinenin elde kullanlmas ok kolaydr. Dflk flk ortamlarnda, makineyi elde tutarak,
1/60 ya da 1/30 rtc hzlarnda net fotoraf elde etmek iin genifl al objektifler kullanlmaldr.
Hareketli nesnelerde, nesnenin hareketinin yn de nemlidir. Hareket halindeki bir otomobil 50 km/s hzla fotoraf makinesine doru geliyorsa; bu ok hzl
bir harekettir, hareketli nesnenin sabitlenebilmesi iin hareketin hzna efl bir rtc hz gerekir, rnein 1/60 gibi. Otomobil, bakfl as iinden ayn hzla apraz
olarak geerse, hz var olduundan ok hissedilir ve 1/500 ya da 1/1000 deerleri
uygundur. Otomobil ayn hzyla, bakfl as iinden apraz olarak, 5 metre ya da
100 metre ilerden geerse ortaya kan etki farkldr. Doal olarak hareketin fotoraf eken asndan etkisi yaknda iken fazla, uzakta iken ise daha azdr. Ayn otomobil bakfl as iinden daha genel olarak grldnde ise hareket etkisi artar,
117
118
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Temel Fotoraflk
1/250 ya da 1/500 deerlerini kullanmak gerekir. Bir nceki paragrafta szn etSIRA SZDE
tiimiz konuyu
bu rnekle ilgili olarak bir kez daha hatrlatalm. Hareket halindeki
otomobilin fotoraf tele objektif kullanlarak ekilirse, bu objektif hareketin etkisini artrr ve
D hareketli
fi N E L M nesnenin sabitlenmesi gleflir ve bu nedenle rtc hz
1/500, 1/1000 gibi ykseltmek gerekir. Genifl al objektiflerde ise hareket etkisi
azalr ve bu sorun kolaylkla zlr ve 1/125, hatta 1/60 gibi rtc deerleri kulS O R U
lanlabilir.
D netlikle
KKAT
rtc hz ve
ilgili olarak akla gelen temel soru fludur: Harekete bal olarak
hangi rtc hzlarn kullanmak gerekir? Hareket halindeki konu yryen bir insan ise
1/125 deeri uygundur. Hzla koflan bir ocuk ya da bir bisikletli iin 1/250 deeri yeterliSIRA SZDE
dir. Gnmzde kullanlan ou 35 mm. makinede 1/1000, 1/2000 hatta 1/4000 rtc hzlar vardr. Bu deerler araba ya da at yarfllarnda, spor karfllaflmalarnda ortaya kan
AMALARIMIZdonuk olarak yakalanabilmesi iin uygundur.
ok hzl hareketlerin
N N
zerinde durulmas gereken bir konu da uzun pozlamadr. Aydnlatma, koflul T A ya

P da zel kayglarla fotoraflar 1, 2, 4, 8, 1/15 gibi rtc hzlarna balKolarak
larn ya da ok uzun pozlama salayan B, T deerlerini kullanrlar. Bu deerleri
kullanrken fotorafn net olabilmesi iin hem konunun hem de makinenin sabit
T E L E V Konu
Z Y O N ya da makine hareket ettiinde netlik bozulur. Btn bu tekolmas gerekir.
nik aklamalardan sonra sonu olarak sylenmesi gereken fludur: Sz edilen durumlar denemek ve ortaya kan sonucu grmek gerekir. eflitli flekillerde ve hzlarda hareket
eden nesnelerin farkl rtc hzlarnda (1/30, 1/125 gibi) fotorafn
NTERNET
ekerek sonucu grmek gerekir.
119
zet
N
AM A
N
A M A
Fotoraf makinelerinde netleme sisteminin alflmasn aklamak ve ayrt etmek.

Fotoraf makinelerinde net grnt elde etmek
iin zel kontrol sistemleri vardr. Fotoraf ekilen nesne, bu nesnenin objektife olan uzakl,
objektifin film yzeyine olan uzakl. Bunlar birbiriyle karfllkl iliflkilidir. Net grnt bu iliflki
sonucunda ortaya kar. Fotoraf makinelerinde;
Refleks, Telemetreli ve Otomatik olmak zere
farkl netleme sistemi vardr. Gnmz fotoraf
makinelerinde yaygn olarak otomatik netleme
sistemi kullanlr. Refleks netleme sistemiyle konu baka iinde net olarak grldnde, film
yzeyinde de net olarak pozlanr. Refleks sistem
objektiften grerek netleme yapmay salar. ereveleme oran asndan, bakatan grlenle filme ulaflan arasnda fark yoktur. Telemetreli netleme sistemi ise dorudan fotoraf makinesindeki baka yoluyla yaplan netleme sistemidir. Bu
sistemde, ou kere, bakata netlenen konunun
ereve oranyla film yzeyinde objektif yoluyla
oluflan ereve oran ayn deildir. Otomatik netleme sistemi, ekim dmesine basldnda devreye giren bir sistem, fotoraf makinesine en yakn nesneye, en uzak nesneye gre otomatik olara netleme yapar.
Alan derinliini tanmlamak ve kontrol deiflkenlerini belirlemek.
Netleme konusuyla ilgili olarak bir dier nemli
konu da alan derinliidir. Fotoraf ekerken konunun iindeki bir nesneye netleme yapldnda, bu nesnenin nndeki ve arkasndaki alan
iinde yer alan nesneler de net olarak ortaya -
kar, iflte net olarak ortaya kan bu alana, alan

derinlii denir. Alan derinliini belirleyen deiflkenler; diyafram akl, konunun objektife olan
uzakl, kullanlan objektifin odak uzakl ve
bask aflamasnda fotorafn bytme oran. Diyafram deeri rakam olarak bydnde alan
derinlii artar, rakam olarak kldnde alan
derinlii azalr. Yani f22 ve f2.8 deerleri ele alndnda f22 fazla-f2.8 az alan derinlii salar. Konu fotoraf makinesinden uzaklafltka alan derinlii artar. Genifl al objektifler fazla tele objektifler ise az alan derinlii salar.
N
A M A
rtc hz ile fotorafn net kmas arasndaki

iliflkiyi aklamak.
Sabit ve hareketli konularn fotorafn ekerken
belirlenen rtc hz nemlidir. Hareketli bir
nesneyi, hareketi dondurarak yani net olarak ekebilmek iin 1/125 ve st 1/500, 1/1000 gibi
rtc hzlarn kullanmak gerekir. Bu durum fotoraf ekilen konunun doru netlenmifl olmasyla ilgili deildir. Her ekilen fotoraf bir annn
dondurulmasdr. Hareketli bir nesnenin bir ann
dondurulmas salanrken belirlenecek olan rtc hz teknik sre asndan belirleyici bir
neme sahiptir. Sabit nesnelerin fotorafn ekerken ise 1/60 altndaki yani 1/30, 1/15 gibi rtc hzlar kullanldnda, fotoraf makinesinin
titremesi nedeniyle sabit nesne titrek yani netsiz
olarak kar.
120
Temel Fotoraflk
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi iyi fotoraf iin belirleyici
elerden biri deildir?
a. Doru pozlama
b. Netlik
c. Titrek olmayan grnt
d. Netsizlik
e. Konunun seik grlmesi
6. Afladaki ifadelerden hangisi f11 diyafram akl

iin sylenebilir?
a. Kolay netlemeyi salar
b. Az alan derinlii salar
c. Ak diyafram akldr
d. Fazla alan derinlii salar
e. Titremeyi engeller
2. Afladakilerden hangisi fotoraf makinelerindeki

kontrol sistemlerinden biridir?
a. Netlik sistemi
b. ayak
c. ekim dmesi
d. Doru netleme
e. Film banyosu
7. Afladaki objektiflerden hangisi en az alan derinlii

salar?
a. 135 mm.
b. 50 mm.
c. 21 mm.
d. 80 mm.
e. 18 mm.
3. Fotoraf makinelerinde objektif iinden yaplan netleme sistemlerine ne ad verilir?

a. Telemetreli sistem
b- Refleks sistem
c. Pentaprizma
d. Aynal sistem
e. Prizmal netleme
8. Afladaki rtc hzlarndan hangisi uan bir kuflun

fotorafn ekerken kullanlr?
a. 1/30
b. 1/15
c. 1/500
d. 1/60
e. B
4. Afladakilerden hangisi telemetre netleme sisteminin belirleyici zelliidir?

a. Refleks sistem
b. Objektiften netleme
c- Bakatan yaplan netleme
d. Objektif hareketleriyle yaplan netleme
e. Elle yaplan netleme
9. Hareketli bir nesnenin fotorafta net olarak ortaya

kmasna ne ad verilir?
a. Hareketin dondurulmas
b. Hareketi kaydetmek
c. Hareketi pozlamak
d. Hareketi duraanlafltrmak
e. Doru pozlamak
5. Afladakilerden hangisi ksk diyafram aklnn

bir zelliidir?
a. Az alan derinlii
b- Fazla alan derinlii
c- Fazla odak uzakl
d. Netlik kontrol
e. Doru pozlama
10. Afladaki rtc deerlerinden hangisi uzun pozlama iin kullanlr?

a. 1/500
b. 1/125
c. 1/15
d. 1/60
e. B
121
Okuma Paras
Fotoraf makinas da tpk araba gibi, yrtc bir silah
olarak satlr - mmkn olduunca otomatik, frlamaya
hazr bir silah. Popler zevk kolay ve gze grnmeyen bir teknoloji ister. reticiler fotoraf ekmenin ne
yetenek, ne de uzman bilgisi gerektirmedii, makinann her fleyi bildii ve iradenin en hafif bir dokunufluna
tepki verecei konusunda mflterilerine gvence verirler. Bu, kontakt anahtarn evirmek ya da tetii ekmek kadar kolaydr.
Silahlar ve arabalar gibi fotoraf makinalar da kullanmlar bamllk yapan fantezi makinalardr. Ancak
sradan konuflma dili ve reklamlarn aflrlklarna ramen, ldrc deildirler. Arabalar silah gibi pazarlayan abartmada en azndan flu kadar gerek pay vardr:
savafl zamanlar dflnda arabalar silahlardan ok daha
fazla insan ldrmfltr. Silah olan fotoraf makinas
ldrmediine gre, bu uursuz metafor sanki yalnzca
bir blftr - tpk bir erkein bacaklar arasnda bir silah, bak ya da alet tafld fantezisi gibi. Ancak yine
de fotoraf ekme ediminde yrtc bir fleyler var. nsanlar fotoraflamak, onlar hibir zaman kendi gzleriyle
gremeyecekleri biimde grerek ve kendi haklarnda
asla edinemeyecekleri bilgileri elde ederek onlara saygszlk etmek demektir; fotoraflamak insanlar simgesel olarak sahip olunabilen nesnelere dnfltrr. Nasl
fotoraf makinas silahn toplum tarafndan zararsz hale getirilmifl haliyse, bir insan fotoraflamak da zararsz
hale getirilmifl bir cinayettir - hznl, korkulu bir zamana uygun dflen yumuflak bir cinayet.
Sonuta insanlar, daha da fazla grntye boulmufl
bir dnyada yaflama pahasna fliddetlerini silahtan ok
fotoraf makinalaryla dfla vurmay renebilirler. nsanlarn kurflunlar brakp film kullanmaya bafllad
yerlerden biri, silahl safarinin yerini fotografik safariye
brakmakta olduu Dou Afrikadr. Bu avclarn Winchesterleri deil, Hasselbladlar var; onlar ifteyi niflanlamak iin teleskopik niflangahtan bakmak yerine, fotoraf erevelemek iin vizrden bakyorlar. Yzyl
sonu Londrasnda Samuel Butter Gvdeye kimi indiriversem diye kkreyen aslanlar gibi, her alnn iinden
bir fotoraf kyor. diye yaknmfltr. Bugnse fotoraf, evresi kuflatlmfl ve ldrlemeyecek kadar ender rastlanan hayvanlar kovalyor. Ekoloji safarisi denen bu ciddi komedide silahlar baflkalaflmfl, birer fotoraf makinas olmufl. nk doa artk o eski doa insanlarn zararlarndan korunma gereksinmesi duyduklar doa - deil. Bugn doann - ehlilefltirilmifl,
tehlikeye sokulmufl ve lml olan doann - insanlar-
dan korunmas gerekiyor. Biz korktuumuz zaman atefl

ederiz. Nostalji duyduumuzdaysa fotoraf ekeriz.
fiu anda nostaljik bir dnemde yaflyoruz, fotoraflar da
bu nostaljiyi etkin bir biimde destekliyor. Fotoraf yasl bir sanat, bir alacakaranlk sanatdr. Fotoraflanan
konularn ou, yalnzca fotoraflanmfl olduklar iin
bir pathosa brnrler. irkin ya da grotesk bir konu,
fotorafnn ilgisiyle onurlandrldnda duygulandrc hale gelebilir. Gzel bir konu, eer eskimifl, bozulmufl ya da artk yokolmuflsa ackl duygularn nesnesi
olabilir. Tm fotoraflar birer memento moridir. Bir fotoraf ekmek demek, bir baflka kiflinin (ya da fleyin)
lmllne, incinebilirliine ve deiflebilirliine katlmak demektir. Bu an, szcn tam anlamyla dilimleyip donduran fotoraflar, zamann o amansz eritifline
tanklk ederler.
nsanolunun yaratt manzara tam bafldndrc bir
deiflim yaflamaya bafllamflken, fotoraflar da dnyay
kopyalamaya bafllamfllardr: Saysz biyolojik ve toplumsal yaflam ksa bir zaman aral iinde yokedilirken, yokolann kaydn tutacak bir ara bulunmaktadr.
Atget ve Brassainin duygulu incelikle dokunmufl Parisinin byk blm yokolup gitti. Tpk aile albmnde saklanan ve fotoraflardaki varlklaryla ortadan
kaybolmalarnn getirdii korku ve vicdan azabnn birazn savan lmfl yaknlar ve dostlar gibi, bugn harap durumdaki mahallelerin, irkinlefltirip ksrlafltrlmfl krsal alanlarn fotoraflar da gemiflle aramzda
cepte taflnabilen bir iliflki kurar.
Fotoraf hem yalanc bir hazr bulunma, hem de orada
olmamann bir gstergesidir. Bir odada yanan odun atefli gibi, fotoraflar - zellikle insanlarn uzaklardaki manzaralarn ve kentlerin, yokolup gitmifl gemiflin fotoraflar - hayal kurmaya kflkrtrlar insan. Fotoraflar tarafndan uyandrlan elde edilmezlik duygusu, tutkular
uzaklkla birlikte artan insanlarn erotik duygularn dorudan destekler. Evli bir kadnn antasnda taflnan sevgili fotoraf, bir gencin yatann zerine ast rock
yldz posteri, semenin yakasna inelenmifl olan rozetteki politikac portresi, taksi flofrnn ocuklarnn
gnefllie ilifltirilmifl flipflaklar - fotoraflarn tm bu tlsml kullanmlar hem ili, hem de gizliden byl bir
duygu anlatr: Bunlar bir baflka gereklikle iliflki kurma
ya da ona sahip kma giriflimleridir.
Kaynak: Susan Sontag, Fotoraf zerine, (ev. Reha
Akakaya), Alt krkbefl Yaynlar, stanbul, 1993, s. 28-31.
122
Temel Fotoraflk
Seilmifl Fotoraflar
CENK GENDfi.
CEML AACIKOLU.
HSEYN ERYILMAZ.
MELH AKOUL.
123
124
Temel Fotoraflk
HALUK OBANOLU.
CEML AACIKOLU.
125
126
Temel Fotoraflk
DORA GNEL.
Kendimizi Snayalm Yantlar

1. d
2. a
3. b
4. c
5. b
6. d
7. a
8. c
9. a
10. e

Sra Sizde 1
Bu anlamda deerlendirmek demek refleks netleme sisteminin fotoraf asndan olumlu ve olumsuz yzlerini belirlemektir. nce sistemin nasl alfltn hatrlayalm. Refleks sistem objektifin iinden konuyu grr
ve netleme objektiften gelen flk yoluyla yaplr. Film
yzeyi zerinde grnty oluflturan flk dalgalar bakaca ulaflarak netleme sistemini alfltrr. Bu sistemin
olumlu yn netlemenin ve objektifin ayn flk hatt
zerinde alflmasdr. Objektifin grdn bakacn
grmesi olumlu bir fleydir. Sistemin olumsuz yn ise
refleks sistemdeki aynann pozlama srasnda kapanmasyla bakan karanlk kalmasdr. Bu durum fotorafnn konuyla iliflkisini snrlamaktadr. Baz fotoraflarn nem verdii bu durum, refleks netleme sisteminin olumsuz bir zellii olarak grlr.
Sra Sizde 2
Bu alan derinliiyle ilgili bir konudur. Fotorafta belli
bir alann net ve dier alanlarn netsiz grlmesi gerekiyor. Bu durumda netliin n sradaki aalara yaplmas gerekir, ancak pozlama en ak diyafram deerine
gre dzenlenmelidir. Objektifin en ak diyafram deeri rnein; f28 belirlenir rtc hz bu diyafram deerine gre belirlenir. Bu flekilde ok az alan derinlii
oluflur ve n sradaki aalar net dierleri netsiz olarak
ortaya kar.
Sra Sizde 3
Hareketli bir konunun fotorafnn ncelikle net olmas gerekir. ncelikle konu ile fotoraf makinesi arasndaki uzakln doru belirlenmesi gerekir. Netlik ayarn doru yapmak yeterli deildir; nk hareketli konunun fotoraf makinesine uzaklnn belirlenmesiyle
birlikte pozlama iin belirleme rtc hzla hareketin
dondurulmas gerekir. Yani hareketli konunun hzna
uygun bir rtc hzna gre diyafram deeri seilmelidir. Byle bir ekimi genifl al ya da normal bir objektif ile yapyorsanz hareketli konuyu izlemek daha kolaydr, ancak tele objektif kullanldnda konuyu izlemek zorlaflr. Hatrlayacanz gibi tele objektiflerin bakfl as dardr bu nedenle hareketli bir konuyu izlemek zellikle genifl al objektiflere gre zordur.
127
TEMEL FOTORAFILIK
Amalarmz
duyarl yzeyin ne olduunu aklamak.

N Ifla
Fotoraf
N aklamak.filmlerinin fla duyarllnn l birimini ve film kontrastln
fotoraf filmlerini snflandrmak.
N Siyah-beyaz
Renkli
fotorafln
flk ve renkle ilgili elerini belirlemek.
N Renkli fotoraflkta kullanlan
filmleri snflandrmak.
N
Anahtar Kavramlar
Duyarkat
ASA-DIN-ISO deerleri
Emlsiyon
Ton deeri
Gizli grnt
Renk ss
Film hz
Kelvin
Film kontrastl
Renk dengesi
Gren
Gn fl filmi
Gri ton deeri
Yapay flk filmi
erik Haritas
Temel Fotoraflk
Fotoraf Filmleri
Ifla Duyarl Yzey

Diyafram Sistemi
rtc Sistemi
Diyafram-rtc liflkisi
Pozlama in Iflk lm
Fotoraf Filmleri
Fotorafn iki temel bilim alanyla iliflkili olduunu belirtmifltik. Grntnn yzey
zerinde oluflmas fizik bilimiyle, fla duyarl bir yzey zerine grntnn kaydedilerek gerek grntnn elde edilmesi ise kimya bilimiyle ilgilidir. Kitabmzda bu aflamaya kadar zerinde durduumuz konular, fotorafln fizik bilimiyle
ilgili blmleriydi. Ifla karfl duyarl malzemeler zerinde grntnn kayt edilerek sabitlefltirilmesi sreciyle birlikte, fotorafln kimya bilimiyle ilgili konular
zerinde durmaya bafllayacaz. Fotorafn tarihiyle ilgili blmde, optii kullanarak grnt oluflturmay, bu grntnn fla karfl duyarl bir yzey zerine kaydedilerek sabitlefltirilmesini ve bu sre iinde hangi aflamalardan geerek gnmzde kullanlmakta olan filmlere ulaflldn aklamfltk. Fotoraflkta iki tr
film kullanlr: Siyah-beyaz filmler ve renkli filmler. Siyah-beyaz ve renkli filmler,
negatif ve saydam (dia, slayt) olarak iki gruba ayrlr. Negatif filmler, ekildiinde negatif grnt veren filmlerdir. Saydam filmler ise ekildii zaman pozitif grnt veren filmlerdir. Siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan filmler ok zel durumlar dflnda negatif filmlerdir. zel olarak bir aklama yaplmad srece fotoraflkta film denildiinde de negatif filmden sz edilmektedir. Siyah-beyaz negatif filmlerde grnt negatif diye tanmlanan; siyahn beyaz, beyazn siyah olarak kt bir grntdr.
Negatif: Ters tonlar olan

fotorafik grnt. Negatif
grnt veren filmlerin
genel ad.
Saydam: Pozitif tonlar olan
fotorafik grnt. Pozitif
grnt veren filmlerin
genel ad.
IfiIA DUYARLI YZEY

A M A
Ifla duyarl yzeyin ne olduunu aklamak.
SIRA SZDEekilen koFotoraf makinesinde pozlama filme yaplr, baflka bir deyiflle fotoraf
nunun grnts film yzeyine saptanr. Filmlerin grnt saptanan yzeyleri fla karfl duyarl bir malzemeyle kaplanmfltr. Filmlerin fla karfl
D fi duyarl
N E L M yzeylerine duyarkat ya da emlsiyon denir. Duyarkatn en basit flekli siyah-beyaz fotoraflkta kullanlmaktadr. Baz kimyasal maddeler flktan etkilenir, yani bu madS O R U
deler flkla karfllafltnda kararmaya bafllar.
Duyarkat: IflaSIRA
karflSZDE
duyarl
olan katman.
Fotoraflkta kullanlan fla karfl duyarl kimyasal maddeler gmfln;

D K Kklor,
A T bromr ve
iyotla yapt birleflimlerden oluflur.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
N N
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
130
Temel Fotoraflk
Ifla duyarl bu kimyasal maddeye halojenler ve bunlarn gmfl ile meydana getirdikleri birleflime ise gmfl tuzlar (silver halides) denir. Bu tuz (halides)
iinde fla karfl en duyarl olan gmfl bromr ise duyarkatta bileflimi meydana
getiren en nemli maddedir.
Pozlanmamfl siyah-beyaz negatif filmin duyarkat zerindeki gmfl tuzlarnn
atomik yaps flyledir: Pozitif ykl olan gmfl, negatif ykl olan bromr iyonlar, serbest olarak hareket eden gmfl iyonlar ve nemli ifllevi olan duyarl zerrecikler. Makinenin objektifi, fotoraf ekilecek konuyu flk olarak filme yansttnda duyarkat pozlanr. Iflk dalgalarnn iinde kimyasal deiflime neden olan,
fiekil 6.1
Gmfl Taneleri
Mikroskopta yzlerce defa bytlmfl olarak film duyarkat grlmektedir. Sol baflta duyarkat zerindeki
eflitli boyutlardaki gmfl tuzu kristalleri, ortada ise bir gmfl tanecii evresinde geliflen gren grlmekte.
Sadaki fotorafta ise T-gren grlmektedir. T-grendeki kristallerin yaps klasik kristallerden farkldr.
Gizli Grnt: Fotorafik

duyarkatta, pozlama
sonunda oluflan, ancak
gzle grlemeyen grnt.
karartma ve aartma etkisi olan fotonlar (photons) duyarkat etkiler. Ifln gc

arttka fln foton etkisi de artar. Pozlamayla birlikte, duyarkatn zerine dflen
flk, gmfl tuzlarnn yapsn deifltirir ve gmfl tuzlar, metalik gmfle dnflr. Bu flekilde bir miktar gmfl (bunlar fla duyarll en yksek olan kristallerdir) yeni bir biime dnflr, yani fotoraf ekilen konunun flkl yerlerini oluflturmak iin kararr; ancak pozlamayla birlikte, duyarkatta ortaya kan bu geliflmeler gze grlemez.
Pozlama sonucunda duyarkat zerinde oluflan grnt, gzle grlmeyen gizli
bir grntdr. Fotoraflkta bu grntye gizli grnt (latent image) denir. Bu
grnt, filmin banyo edilmesinden sonra negatif grnt olarak grlebilir hale
dnflr. Film banyosu (gelifltirme banyosu) aflamasnda, gizli grntnn nasl gerek grntye dnfltn detayl olarak daha sonra greceiz (bkz., 7. nite).
fiimdi ksaca gerek grntnn nasl ortaya ktn grelim. Film banyosunun birinci aflamasnda kullanlan gelifltirme banyosu, bir oaltma ve gelifltirme srecidir.
Pozlama srasnda gmfl tuzlarnn sadece ok az miktar flktan etkilenir. Gelifltirme banyosu, en ok flktan etkilenen gmfl tuzlarndan bafllayarak en az etkilenene doru yavafl yavafl filmin yzeyi stndeki milyonlarca gmfl tuzlarn metalik
gmfle indirger. Ve bu aflama sonunda; flktan ok etkilenen gmfl tuzlar grinin
en koyu ton deeri olan siyah, flktan daha az etkilenen blgedeki gmfl tuzlar
ak gri, hi flk grmeyen gmfl tuzlar ise duyarkat yzeyindeki sklp alnr ve
bu blgeler fleffaf kalr. Bylece gizli grnt gerek grntye dnflr. Gerek
6. nite - Fotoraf Filmleri
131
fiekil 6.2
Siyah-Beyaz
Filmin Yaps
Filmin kalnl.
.125 mm. olmasna ramen farkl
amalara ynelik
eflitli katmanlardan oluflur.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
grntde; ok flkl blgeler koyu gri, az flkl blgeler ak gri ve flksz blgeler
fleffaf olarak grlr. Bu aflamalar sonunda film yzeyinde ortaya kan grnt neO R U
gatif bir grntdr, bunun pozitifi ise fotoraf kadnda ortayaSkar.
Film banyo ifllemi tamamlandktan sonra siyah-beyaz negatif filmlerleD elde
negatif
K K A edilen
T
grnt ak griden koyu griye doru grinin ton deerlerinden oluflur. Fotoraf ekilen
konunun flksz yani glgeli ya da karanlk yerleri filmde fleffaf olarak grlr.
SIRA SZDE
N N
Konunun az flkl, orta flkl ve yksek flkl blgelerinden gelen flklar sonucunda ise negatif grnt ak gri, orta gri ve koyu gri olarakAMALARIMIZ
grlr. Sonu olarak negatif grntye bakldnda, konunun flkl yerleri grinin ton deerleri olarak, karanlk yerler ise fleffaf olarak grlr.
FLM HIZI VE FLM KONTRASTLII
N
A M A
K T A P
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Fotoraf filmlerinin fla duyarllnn l birimini ve film konTELEVZYON

trastln aklamak.
SIRA SZDE
TELEVZYON
SIRA SZDE
Film teknolojisiyle fotoraf ekerken fotoraf makinesini belirledikten sonra yaplmasn gereken ikinci fley filmi belirlemektir. Fotoraf ekerken
belir N Tpozlamann
ERNET
leyiciliinden sz etmifltik ve pozlama iin ortamn flnn nemli
olduunu
syD fi N E L M
lemifltik. Ortamn flna gre pozlama deiflir. len gnefline, bulutlu bir havay, lofl bir oday, tek bir tavan ampulyle aydnlatlan bir oday dflnn. Her flk
S O R U
durumu iin ayr bir pozlama gerekir.
D fi N E L M
Deiflen flk koflularnda pozlamay belirleyen nemli etken kullanlan

D Kfilmin
K A T duyarlldr. Fotoraflkta kullanlan filmlerin fla karfl duyarll farkldr.
DKKAT
SIRA SZDE
N N
Bir filmi kullanrken, filmle ilgili en nemli zellik, filmin fla karfl olan duyarlldr. nk iyi bir fotoraf, doru pozlama yaplarak yani konunun stndeki
flkla filmin duyarllnn uyumu sonucunda elde edilir. Filmin
fla karfl duyarllAMALARIMIZ
na filmin hz denir. Filmin hz, duyarkat katmanndaki gmfl tuzu kristalleriyle
ilgilidir. Yavafl duyarkatlarda tuz kristalleri ok kktr ve neredeyse tek tip olarak ayn byklktedir. Hzl duyarkatlarda ise tuz kristalleri daha
ve farkK byktr
T A P
l byklklerdedir. Duyarkattaki kristaller bydke younluu artar ok az flk-
NTERNET
S O R U
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
132
Temel Fotoraflk
KEMAL CENGZKAN. Dflk flk ortamnda yksek hzl bir film kullanlmfl. Bunun sonucu olarak gri ton deeri
dflk, ancak bu ortam ve iindeki insanlar yanstmas asndan baflarl bir uygulama.
GLBN ZDAMAR KARAAY. Dflk flk ortam ve yksek hzl film. Fotoraf aydnlk alana gre pozlama yapmfl
ve tema kendiliinden ortaya kmfl. Yksek hzl bir film olmasna ramen grinin ton deeri derinlik oluflturmufl.
133
tan etkilenir ve bunlara hzl filmler denir. Duyarkattaki kristaller kldke younluu azalr, etkilenmesi iin ok flk gerekir ve bunlara da yavafl filmler denir.
Fotoraflkta, her bir gmfl tuzu kristaline gren ad verilir. Bu anlamda; hzSIRA SZDE
l filmlerin grenleri byk, yavafl filmlerin grenleri ise kktr. Filmin gren yaps, grntnn niteliini etkileyen ok nemli bir edir. Ayn konunun yavafl ve
yksek hzl bir filmle fotoraf ekildiinde, yavafl hzl filminD grnts
yksek
fi N E L M
hzldan daha keskin olur. Ancak filmin hz arttnda, dflk flk koflullarnda fotoraf ekebilme olana salar. Gnmzde retilen yksek hzl filmlerin bazlaS O R U
r ayn zamanda dflk grenlilik salamaktadr.
D K K DIN
A T ve ISO sisFilmlerin hz uluslararas l sistemleriyle belirlenmifltir. Bunlar ASA,
temleridir. ASA Amerika Birleflik Devletlerinin, DIN ise Almanyann gelifltirdii sistemlerdir. Gnmzde ise kullanlan Uluslararas Standartlar KurumununSIRA
(Internatianol
StanSZDE
darts Organisation) gelifltirdii ISO sistemidir.
Gren: Ifla karfl

duyarl herSIRA
bir SZDE
gmfl bromr
kristali.
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
AMALARIMIZ
Fotoraflkta kullanlan filmlerin hz ASA ve ISO sistemleri
dereceleme birimleri rakamla gsterilmektedir. ISO sistemi ASA ve DIN sistemleriyle birlikte gsterilmektedir. ISO 125/22 fleklindeki gsterimin ak yazlm 125 ISO, 125 ASA, 22
K T ISO
A P ve ASA deDIN. Bir anlamda ISO eski sistemdeki ASAnn yerini almfltr. Yani
recelendirmesi ayndr. Filmin hzn gsteren bu derecelendirme sistemi, filmin
kutusu ve kaseti stnde gsterilir. ISO ve ASA deerleri geometrik olarak artar.
T E L E V Z Y O Hzl
N
400 ISO/ASA bir film 200 ISO/ASA filme gre iki misli daha duyarldr.
filmin
pozlamas iin daha az flk gerekir. Iflk koflullar ve zel nedenler dflnda yaygn
olarak 125 ISO/ASA filmler kullanlr. Orta hzl olan bu filmler hem flk koflullar
hem de grenlilik asndan ideal hzdaki filmlerdir.
NTERNET
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Siyah-beyaz fotoraflkta 100-125 ASA/ISO deerli filmler yaygn olarak kullanlr. Bu

filmlerin gren yaps hem flk koflullar hem de kontraslk ve fotoraf kadna bytme
asndan uygundur.
Gnmzde retilen filmler olaanst duyarkat yapsna sahip olup, ok
farkl flk koflullarnda kullanlabilmektedir. Ancak yine de yksek nitelikli bir negatif grnt iin pozlama ve film banyo ifllemlerinin doru kontrol edilmesi gerekir. Film doru pozlanmadnda, yani eksik ya da aflr pozlandnda grntnn
younluu ve kontrastl normalden farkl olur. Ayn fley film banyosu iin de geerlidir. Kontrastlk, grinin ton deerleri arasndaki younluk farklldr. Gneflli
bir havada doadaki bir alana baktmz zaman aydnlktan karanla birok ton
deeri grlebilir. Ayn alan, kfln sisli bir havada ise grinin tek bir ton deeri olarak grlr. Fotoraf da ayn flekilde dflnebiliriz. Bir fotoraf aktan koyuya
grinin birok ton deerini ieriyor ise dflk kontrasttr. Dier bir fotoraf, sisli havadaki ortama benzer flekilde, grinin tek bir ton deerinden olufluyor ise bu da
yksek kontrasttr. Fotoraflkta kullanlan filmler, insan gz gibi ton deerlerini genifl bir lekte ayramaz. evremize baktmzda en az flkl alanlardan en
karanla kadar her flk farkn gzlerimizle ayrarak alglarz. Ayn fleyi filmden
bekleyemeyiz. Ancak yine de her filmin doru ton deerlerini verecek flekilde
pozlandrlmas ve film banyosu yaplmas gerekir.
Siyah-beyaz bir fotorafta renk yoktur, her renk grinin bir ton deeri olarak ortaya kar. rnein yeflil imen, beyaz ev ve nnde ak mavi giysili bir kifli dflnn. Yeflil imen koyu gri yani siyaha yakn bir ton, beyaz ev ak gri yani be-
Ton: Negatif ya da pozitif

fotorafta, karanlk ya da
flkl alanlardaki ayrt
edilebilen belli bir younluk.
Ton deeri: Tonu ifade
etmek iin kullanlan terim.
SIRA SZDE
134
SIRA SZDE
Temel Fotoraflk
yaz ve ak
mavi ise orta gri yani kirli beyaz ton olarak kar. Grld gibi griD fi N E L M
nin farkl tonlar olarak bu renkler siyah-beyaza dnflr. Bu anlamda siyah-beyaz
fotoraf denildiinde anlafllmas gereken grinin tonlardr. En ak gri tonu beyaz,
O R Uise siyahtr.
en koyu griStonu
D fi N E L M
S O R U
Baflarl bir siyah-beyaz

fotorafta en koyu ton deeri olarak siyah ve en ak ton deeri olaDKKAT
rak beyaz grmek gerekir. Beyaz ve siyah gri tonlarnn en ucunda yer alan deerlerdir.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
Kontrastlk: Ton deerleri
fark.
Karasndaki
T A younluk
P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
Siyah-beyaz fotoraflkta gri ton deerleri negatif film grnts ve pozitif

bask zerinde grlebilir. Negatif grntde tonlar ters olarak grlr. Grinin yani beyazdan
bafllayarak siyah tona doru, tonlar arasndaki younluk fark kontrasAMALARIMIZ
lk deerini gsterir. Siyah tondan bafllayarak beyaz tona kadar farkl gri ton deerlerinin yer ald filme dflk kontraslk film denir. Siyahtan beyaza doru ton
K T A Pyksek kontraslk sz konusudur.
deeri azaldnda
Filmin kontrastl dorudan filmin hzyla ilgilidir. Hzl filmler yksek kontrast
verir. Dflk hzl filmler ise dflk kontrast salar. Orta hzl olarak bilinen ve ok
T E L E Vkullanlan
ZYON
yaygn olarak
50-400 ISO (ASA) aras filmlerin kontrastlk dzeyleri yaklaflk olarak ayndr. Film kontrastln sadece film hz etkilemez, film banyosu da
kontrastl etkiler. Duyarkattaki gmfl tuzlar, konunun flkl blgelerinden gelen
flktan etkilenerek kararr. flte bu aflamayla birlikte grntnn kontrastl yani
NTERNET
ton deerleri arasndaki younluk fark belirlenmeye bafllar. Filmin hzna gre
doru pozlama yaplmas gerekir. Pozlanmfl olan filmin ise doru sre ve sda gelifltirme banyosu yaplmas gerekir. Btn bu ifllemlerin sonunda filmin duyarkatl
yapsna uygun kontrastlk elde edilebilir.
SYAH-BEYAZ FLMLER
AM A
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Siyah-beyaz fotoraf filmlerini snflandrmak.
Gnmz fotoraflnda farkl boyutlarda ve farkl amalara ynelik olarak siSZDE

yah-beyaz SIRA
filmler
retilmektedir. Siyah-beyaz filmleri iki temel tre ayrmak gerekir: Negatif filmler ve saydam filmler. Siyah-beyaz fotoraflkta zel durumlar dflnda saydam film kullanlmaz. Fotoraflkta film denildiinde negatif film anlaD fi N E L M
fllr. Siyah-beyaz negatif filmler farkl flekillerde piyasada bulunabilir. Filmin kendine zel bir kullanm amac vardr. Filmi kullanrken hangi amaca ynelik olarak
O R U
hazrlanmfl Solduunu
bilmek gerekir.
Siyah-beyaz negatif
D K K A Tfilmleri kullanlan fotoraf makinesinin grnt boyutuna gre, beyaz
fln iindeki renklere karfl duyarllna gre ve fla karfl duyarllna yani ISO/ASA
deerlerine gre temel tre ayrabiliriz. Bu ayrm flu flekilde belirtebiliriz; (1) boyutSIRA SZDE
larna, (2) renk duyarllklarna ve (3) hzlarna gre filmler.
N N
Siyah-beyaz
negatif filmleri temel tre ayrrken flu noktay da belirtmek geAMALARIMIZ
rekir. Bu temel gruplama iinde yer alan her film dier gruplar iinde de yer
alr. rnein; 100 ISO deerli film 35 mm. roll ve yaprak film olarak da vardr.
T A orthochromatic
P
Farkl ISO Kdeerli
filmler vardr.
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
135
KERM BORA. Roll film, ereveleme boyutu 6x6 cm. orta boy filmlerin kendine zg boyutu grsel anlatm da ynlendirir.
Boyutlarna Gre Filmler

Fotoraflkta kullanlan filmleri ncelikle kullanlan fotoraf makinelerine gre
dflnmek gerekir. Filmler farkl boyutlarda grnt veren fotoraf makinelerine
gre retilir. Bu anlamda filmler, kullanlan fotoraf makinesinin grnt boyutuna gre temel gruba ayrlr.
35 mm. filmler (kk boy filmler)
Roll filmler (orta boy filmler)
Yaprak filmler (byk boy filmler)
35 mm. filmler (kk boy filmler), fotoraflarn en ok kulland film boyutudur. Hem fotoraf makineleri ve yardmc gereleri hem de karanlk oda ara ve
gereleri asndan fotoraf dnyasnda en ok bu boyut kullanlr. Bu filmler zel
bir kaset iinde bulunur. Her kaset filmde, her biri 24x36 mm. boyutlarnda olan
136
Temel Fotoraflk
36 kare vardr. Pozlama baflna maliyeti en

dflk filmdir. Bu nedenle, konuyla ilgili
Boyutlarna gre filmler, 35 mm. filmler, roll filmler ve
hibir durumu karmadan birok kare foyaprak filmler
toraf ekilebilir, nk maliyeti ok d10 x 12.5 cm
flktr. Bir kasette 36 kare olmas da nemli bir zelliktir. Fotoraflkla ilgili olarak
retilen en ileri ve geliflmifl teknolojilerin
neredeyse hepsi 35 mm. film boyutu iindir. Bu boyutun sakncal ynleri ise flunlardr: 35 mm. filmin grnt boyutu kktr. zellikle detay, ok sayda birbirinden farkl ton deeri ve genifl alan derinliinin gerektii konularda yetersizdir.
6 x 7 cm
zellikle de bu boyut filmler bytmeye
uygun deildir.
6 x 6 cm
Roll filmler (orta boy filmler), 35 mm. filmin bir byk boyutudur. Eni 6 cm. olan
film kullanlan makineye gre 6x4.5, 6x6,
6x7, 6x9 cm. boyutlarnda grnt salar.
24 x 32 mm.
Roll filmler madeni bir makaraya ktla birlikte sarlmfl olarak retilir. Makara makinenin film taflma yuvasna yerlefltirildikten
sonra film sarma kolu evrilerek kt ilerler
ve daha sonra kda ilifltirilmifl olan film
gelir. Bu filmlere bir kategorilefltirme simgesi olarak 120 filmler ve 220 filmler denir. 120
roll film 6x6 boyutta 12 kare; 220 roll film ise
6x6 boyutta 24 kare ierir. Bu boyutun en byk zellii 35 mm.ye gre daha byk grnt salamasdr. 35 mm. de olduu gibi roll filmlerin de hem fotoraf makinesi ve objektifleri hem de karanlk oda aralar ok yaygndr. Roll film, byk
bir boyut olarak ayn kaset zerinde 8-12 arasnda farkl ekim olana sunar. Bu
filmlerin her bir karesindeki; netlik, keskinlik, tonlama deeri, alan derinlii ok
yksektir ve kontrastlk dflktr. Bu filmin grnts bytmeye ok uygundur.
Ancak bu filmlerin maliyeti 35 mm.ye gre yksektir. Kullanlan makine ve yardmc gereleri hem pahaldr hem de kullanm uzmanlk gerektirir. Bu nedenle de daha ok profesyonel fotoraflarn kulland bir boyuttur.
Yaprak filmler (byk boy filmler), byk boy fotoraf makineleri iin retilmifltir. Her bir kare plaka fleklindedir. Yaygn olarak in l sistemine gre iki boyutta retilir: 4x5 in ve 10x8 in (10x12.5 cm. ve 20x25 cm.). En pahal film boyutudur. Bu amaca ynelik olarak retilmifl zel makinelerde kullanlr. Film karanlk odada tek tek zel film taflyc magazine yerlefltirilir ve pozlama yapldktan
sonra yeniden karanlk odada magazinden kartlr. Btn bunlardan da anlafllaca gibi zel kullanm amacna ynelik bir filmdir. Byk boyutlu grnt bu film
boyutunun en byk zelliidir. Keskinlik, bytme oran, tonlama deeri ve
kompozisyon dzenleme gibi eler asndan en ideal film boyutudur. Ancak her
bir karenin maliyeti ok yksektir, makineleri ok karmaflk ve hantaldr.
fiekil 6.3
137
Hzlarna Gre Filmler

SZDE film hzlaFilmler fla karfl duyarllklarna gre de farkllk gsterirler. SIRA
Yukarda
rn anlatrken sz etmifltik, duyarkat katmanndaki gmfl tuzu kristallerinin bykl filmin fla karfl duyarllnn lsdr. Filmlerin hzlar farkl sisteD fi N E L M
me gre lldn de daha nce belirtmifltik, bunlar: ASA, DIN ve ISO sistemleridir. Hzlarna gre filmler gruba ayrlr:
S O R U
Hzl filmler, Orta hzl filmler, Yavafl filmler
Gnmzde yaygn olara ISO deeri kullanlr. Filmler retici firmalar

kabul
D K tarafndan
KAT
edilmifl belli deerlerde retilir. rnein; 64-100-400 ISO deeri gibi. Fotoraf makinelerindeki flk lm sistemleri ve flk lerler bu standart deerlere SIRA
gre SZDE
dzenlenmifltir.
N N
Hzl filmler, 400, 800, 1600, 3200 ISO (ASA) deerli filmlerdir. Bu filmler, fla
AMALARIMIZ
karfl duyarll ok yksek olan filmlerdir. Bu filmler ok dflk
flk koflullarnda
kullanlabilir. Dflk flk koflullarnda yksek yani ksk diyafram deeri salayarak, alan derinliini artrr. Ayn zamanda, dflk flk koflullarnda yksek rtc
K T de
A Pflyledir: Bu
deeriyle fotoraf ekmeyi salar. Hzl filmlerin olumsuz ynleri
filmlerin btn olumsuz ynleri gmfl tuzlarnn byklnden kaynaklanr.
Grenlemesi ok yksektir, ton deerlerini ayrmas zayftr; doal olarak kontrast
T E L E V bir
Z Y Osonucu
N
yksektir, detay ve kesinlii zayftr. Btn bu olumsuz ynlerinin
olarak hzl negatif filmlerin grntleri bytme ifllemine uygun deildir. Ancak son
yllarda retilen hzl filmlerde giderek gren sorunu zlmeye bafllanmfltr. Hzl
filmler, kapal meknlardaki doal aydnlatma ortamlarnda, Ngece
T E R Nekimlerinde,
ET
sahne flklar altnda gereklefltirilen etkinliklerin ekiminde, spor karfllaflmalar
ve ok hzl hareket eden konularn ekiminde kullanlr. 400-800 ISO (ASA) filmler hzl filmler, 1600-3200 ISO (ASA) filmler ise sper hzl filmler olarak kabul edilir. Gnmzde retilen ou hzl filmler farkl duyarlklarda kullanlabilir. rnein 400 ISO bir film 800 ISO olarak ya da 800 ISO bir film 1600 hatta 3200 ISO olarak kullanlabilir.
Orta hzl filmler, 100-125-160-200 ISO deerli filmlerdir. Bunlar normal gren
yapsna sahip filmlerdir. Yani gmfl tuzlar ne ok byktr ne de ok kktr. Fotoraflkta en ok ve en yaygn olarak kullanlan filmlerdir. Bir filmin grnt niteliiyle ilgili btn zellikleri bu filmlerde normaldir. Detay, ton deerlerini ayrmas, kontrastl ve keskinlii normal olarak ortaya karr. Verdii grnt bytmeye uygundur. Fotorafln her alannda rahatlkla kullanlan bir
film trdr.
Yavafl filmler, 25-32-50-64 ISO deerli filmler. Fotoraflkta ince grenli olarak
adlandrlan filmlerdir. Bu filmlerin gmfl tuzlar ok kktr ve boyut olarak
birbirinin ayn byklktedir. Bu nedenle ton deerlerini ayrmas ve detay ortaya karfl ok yksektir. Doal olarak bu filmlerin kontrast ok dflktr ve keskinlii yksektir. zellikle ksk diyafram aklnda ok yksek alan derinlii
salar. Yavafl filmlerin negatif grntleri belirtilen bu zellikleri nedeniyle bytmeye ok uygundur. Bu filmlerin gmfl tuzlar, ok kk olduu iin fla karfl duyarll azdr. Bu nedenle, dflk flk ortamlarnda kullanmak ayr bir beceriyi gerektirir. Daha ok yksek flk ortamlarnda kullanlmas gereken filmlerdir.
zellikle detay, keskinlik ve bytmenin nemli olduu durumlarda yavafl filmler
tercih edilir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
138
Temel Fotoraflk
fiekil 6.4
Film kutusunda gsterilen bilgiler
Filmin kutusu bir anlamda o filmin kimlik
kartdr. Filmle ilgili
btn bilgiler kutu ve
film kaseti stnde
gsterilir. Gnmzde zellikle 35 mm.
filmlerin kaseti stnde yer alan DX kodu
hem filmin ekimi aflamasnda fotoraf makinesi iin hem de film
banyo aflamasnda
banyo makinesi iin
filmle ilgili bilgileri ierir.
Renk Duyarllklarna Gre Filmler

Siyah-beyaz fotoraf filmleri, renkli nesneleri grinin ton deerleri olarak ortaya karr. Nesnenin renkli olarak sergiledii ton deerlerinin, siyah-beyaz filmde aynen ortaya kmas gerekir. rnein, drt farkl yeflil ton deerini ieren yapraklarn, drt farkl gri ton deeri olarak siyah-beyazda ortaya kmas gerekir. Ya da
mavi bir rt zerindeki sar limonlar dflnelim, siyah-beyaz fotorafta sar limonlarn ak gri, mavi rtnn ise koyu gri olarak kmas gerekir. Bunun nedeni fludur: Siyah-beyaz filmler, limondan gelen sar flk ile rtden gelen mavi fla
karfl farkl duyarllk gsterir. Bunun anlam fludur: Filmin duyarkat yani gmfl
tuzlar, fln rengine gre de farkl duyarllk gsterir. Bu anlamda, siyah-beyaz
filmleri drt gruba ayrmak mmkndr:
Mavi fla duyarl filmler
Orthochromatic filmler,
Kzltesi filmler ve
Panchromatic filmler
Mavi fla duyarl filmler, bu filmler beyaz flk iindeki sadece mavi fla karfl duyarldr. Dier renk flklar bu filmleri etkilemez. Bilimsel alflmalarda kullanlan zel bir film trdr.
Orthochromatic filmler, krmz flktan etkilenmeyen bir film trdr. Yeflil, sar, mavi flk bu filmleri etkiler. Siyah ve beyaz grnt veren, ara ton deerleri ol-
139
mayan bu filmler, matbaa ve grafik alflmalarnda kullanlr. Krmz flktan etkilenmedii iin de krmz flk kullanlarak gelifltirme banyosu yaplabilir.
Kzltesi filmler, insan gz tarafndan grlmeyen kzltesi (infrared) flna
karfl duyarl olan filmlerdir. Kzltesi flk kaynayla kullanlan bu filmler, bilimsel alflmalarda ve askeri amal kullanlmaktadr.
Panchromatic filmler, insan gznn grd beyaz fla yani btn renk
flklara karfl duyarl olan filmdir. Ayrca mortesi (ultraviolet) fla karfl da duyarldr. Siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan btn negatif filmler panchromatic filmlerdir. Bu filmler ksaca PAN Film olarak adlandrlr. Beyaz fln iindeki btn
renklere karfl duyarl olan bu filmlerin gelifltirme banyo ifllemleri tamamen karanlkta yaplr. Fotorafln her alannda ve her flk koflullarnda kullanlan bu filmlerin baz tipleri yeflil ve krmz fla karfl daha yksek duyarlktadr.
RENKL FOTORAFILIK
A M A
Renkli fotorafln flk ve renkle ilgili elerini belirlemek.
Gnmzde ou kifli fotorafla renkli fotorafla bafllar; nk renkli fotoraf,

teknolojik olarak hem de ucuzdur. Ayrca renkli fotorafla uraflanlarn artk karanlk oda alflmalar yapmalar da gerekmez. Renkli fotoraflkla uraflanlar genellikle karanlk oda alflmalar iin bu konularda uzmanlaflmfl laboratuvarlar tercih ederler. Bunun birok mantki nedeni vardr. Film banyosu sonucunda negatif
grntnn elde edilmesi ve bu negatifin fotoraf kdnda pozitife dnfltrlmesi karmaflk ve detayl bir sretir. te yandan, son yllarda bilgisayarlarla donatlmfl film banyo ve fotoraf kdna bask aralar, hem ifllemleri hzlandrmfl
hem de ekonomik olarak ucuzlatmfltr. Biz de, bu kitapta renkli fotorafln temel bilgileri zerinde durduk, siyah-beyaz fotoraflkta olduu gibi karanlk oda
alflmalarn detayl bir flekilde aklamadk.
Renk
On yedinci yzyla kadar rengin, nesnenin bir zellii olduu dflnlyordu ve
fln nesnelerin renkli grnmesindeki etkisi hesaba katlmyordu. Sir Isaac Newton (1642-1727) rengin gerek kaynann flk olduunu ortaya koydu. Newton,
gnefl fln belirli bir adan cam prizmadan geirerek renk tayfn ortaya kard. Renk tayfnda ortaya kan renkleri, ikinci bir prizmadan geirip toplayp yeniden beyaz gn fln elde etti. Bylece, ak bir flekilde rengin flktan ortaya kSZDE nk it anlaflld. imenlik bir alana baktmzda, imenleri yeflilSIRA
grrz;
menler, zerine dflen flk dalgalarnn sadece yeflil dalga boyunda olanlarn yanstr. imenleri krmz flkla aydnlatlmfl bir ortama soktuumuzda imenler yeflil
D fi N E L M
renkte grlmez, nk krmz flk yeflil rengi iermez ve imen siyah grlr.
evremizdeki nesnelerin renklerini alglamamz nesnelerin zerine dflen flk kayS O R U
nann verdii fln niteliine baldr.
D K K A T renkten sz
Fotoraflkta renk denildiinde flk olarak renkten yani fln oluflturduu
edilmektedir. Oysa, resim sanatnda boya olarak renkten sz edilir. Bu temel ayrm hi
unutmamak gerekir.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
140
Temel Fotoraflk
Temel Renk: Rengin kendisi.

Mavi, krmz, yeflil, sar gibi
renk leindeki deiflik
dalga boyu.
Doyma: Rengin saflk
derecesidir.
Parlaklk: Rengin yanstt
flk ya da rengin siyahbeyaz olarak ne kadar
aydnlk ve karanlk
grld.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Renkle ilgili konular anlayabilmek iin beyaz fl detayl olarak tanmak gerekir. Daha nce sz etmifltik (bkz., 2. nite), beyaz flk prizmadan geirilerek ayrldnda; srasyla mor, ivit mavi, yeflil, sar, portakal ve krmz renkli flklar ortaya kar. Renk tayfnn bir ucunda mor dier ucunda krmz renkler yer alr. Renk
tayfnn iki uundaki renkleri yani mor ve krmz renkleri bir ember fleklinde birlefltirirsek, renklerin birbiri ardna sreklilik izlediini grrz. Bir eksen zerinde
bu renk emberi evrildiinde renkler birbirine karflr ve beyaz renk grlr.
Renkle ilgili olarak zerinde durulmas gereken bir konu da rengin temel niteliidir. Bunlar; temel renk, doyma ve parlaklktr. Temel renk (hue), rengin
kendisidir. Mavi, krmz, yeflil ve sar gibi renk emberindeki her bir renktir. Doyma (saturasyon), rengin saflk derecesidir. Baz krmz ok koyu ve youndur.
Baflka bir krmz da solgundur. Renk emberindeki her bir renge beyaz eklendiinde (flk artrldnda) ya da siyah eklendiinde (flk azaltldnda) rengin doygunluu ile oynanr. Saf renge beyaz eklendiinde pastel ton deerleri, siyah ya da
gri eklendiinde ise koyu ton deerleri zenginleflir. Parlaklk ise renklerin flk yanstma boyutudur. Renkli fotoraflk asndan rengin doyma zellii nemlidir.
Renk emberi alana ayrlr; krmz, yeflil ve mavi. Bunlar ana flk renkleridir. Ana renklerin karflmasndan dier renkler elde edilir. Ana renklerin arasndaki alanlar ise tamamlayc renkleri oluflturur. Tamamlayc renkler; macenta (maSIRA sar
SZDEve siyan (yeflilimsi mavi). Her tamamlayc renk iki ana rengin
vimsi krmz),
birleflmesinden oluflur ve iki tamamlayc renk birlefltiinde bir ana renk ortaya kar. Renk emberine bakarak flu mant zmeye alflalm;
D fi N E L M
Siyan + macenta = mavi
Macenta + sar = krmz
S O R= Uyeflil
Siyan + sar
Bu matematiksel
flu anlafllyor; siyan (mavi ve yeflil) ve macenta (mavi ve krmD K Kifadeden
AT
z) birlefltiinde mavi elde edilir. Yeflil rengi elde etmek iin ise siyan ve sar gerekir. Tamamlayc veSIRA
anaSZDE
renkler arasndaki bu karfllkl iliflkiye karma ya da eksiltme denir.
Renk kuramyla ilgili olan bu konu, renkli fotoraflkta rengin ortaya kmas ve negatif
filmin fotoraf kdna baslmas srecindeki temel konulardan biridir.
N N
AMALARIMIZ
Renk Iss
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Beyaz flk, renk tayfndaki her biri farkl dalga boyundaki yani farkl renkteki flkK T A P
larn birleflmesinden oluflur. Eer bir flk kayna renk tayfndaki gibi beyaz flk
veriyorsa, bu flk kaynann verdii flk, krmzdan bafllayarak maviye kadar her
dalga boyundaki rengi ierir. Gnlk hayatta kullandmz flk kaynaklarnn ok
TELEVZYON
az teknik olarak beyaz flk verir; rnein, mum fl krmz rengi veren dalga boyundaki fl daha ok, mavi rengi veren dalga boyundaki fl daha az ierir. Bu
nedenle, mum fl krmzms scak bir renktir. Ak bir havada mavi gkyzn N T Egelen
R N E T flk ise mavi rengi veren dalga boyundaki fl daha ok ieden yaylarak
rir. Bu mavimsi bir flktr ve souk bir renktir. Her flk kayna rnein; floresan
ya da masa lambas, evlerimizdeki ampller, sokak lambalar farkl dalga boyundaki flklardan, dier bir deyiflle farkl renkleri veren dalga boyundaki flklardan
oluflur. Gn flnn da gnn saatlerine gre verdii renk deiflir. Iflk kaynaklarnn renkle ilgili bu niteliklerini insan gzyle alglamak gtr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
141

S O R U
K K A T l birimi
Iflk kaynaklarnn verdii renk, renk ss kavramyla belirlenir. RenkD ssnn
ise Kelvin (K)dir. Bir flk kaynann renk ss arttnda yani Kelvin ykseldiinde mavi
renk artar, krmz renk azalr. Renk ss dfltnde yani Kelvin dfltnde
SIRA SZDE ise krmz
renk artar mavi renk azalr. Yeniden yukarda verdiimiz rnee dnelim; mum fl 1800
Kdir yani renk ss dflktr ve krmznn hkim olduu bir flktr. Mavi gkyz 12 000
AMALARIMIZ
Kdir yani renk ss yksektir ve mavi renk hkimdir.
S O R U
DKKAT
N N
Renkli fotoraflkta kullanlan flk kaynaklar iki temel gruba ayrlr; gn fl

T AK Pve yapay fl(daylight) ve yapay flk (tungsten light). Gn flnn renk ssK5400
n renk ss ise 3400 K olarak belirlenmifltir. Fotorafta doru renkleri elde edebilmek iin kullanlan filmin gn fl ya da yapay flk Kelvin deerinin uygun olE L E V Z Y O N iin filmin
mas gerekir. Gn flnda yaplan ekimlerde gerek renkleriT alabilmek
de gn fl filmi olmas gerekir. Renkli negatif film kullanldnda renk ss nedeniyle ortaya kan renk bozulmalar, fotoraf kdna bask aflamasnda zmlenebilir. Bu iflleme renk dengesi denilir. Saydam film kullanldnda
ise renk ss
NTERNET
ok nemlidir. Bu nedenle, btn saydam filmler flk kaynaklarnn renk ssna gre iki trde retilir; gn fl -daylight- (5400 K) ve yapay flk -tungsten- (3400 K).
Yapay flk iin retilmifl film gn flnda, gn fl iin retilmifl film yapay flk
ortamnda kullanldnda, renkler bozuk olarak kar. Bu gibi durumlarda renk
dzeltme filtresi kullanmak gerekir. Yaygn olarak kullanlan renk dzeltme filtreleri 82 B (mavi renkli) ve 85 B (kehribar renkli). Gn fl (5400 K) filmini yapay
flkta (3400 K) kullanrken 82 B filtresi, yapay flk (3400 K) filmini gn flnda
(5400 K) kullanrken ise 85 B filtresi kullanlr. F.31 Yapay (tungsten) fla uyumlu film, gn flnda kullanldnda bylesi bir souk mavi etkisi ortaya kar.
RENKL FLMLER
A M A
Renkli fotoraflkta kullanlan filmleri snflandrmak.
Renkli fotoraflkta iki tr film kullanlr: Negatif filmler ve pozitif grnt veren
saydam (dia, slayt) filmler. Bu filmler, gn fl ve yapay flkta kullanlmak zere
farkl retilir. Fotoraf eken, seecei filme karar verirken hangi flk ortamnda
kullanacana da karar vermek zorundadr. Buna gre kullanaca filmin niteliini
belirler; gn fl iin retilmifl film ya da yapay flk iin retilmifl film. Renkli filmlerde grntnn ortaya kmas beyaz fln ana renkten yani mavi, yeflil ve
krmz renklerden oluflmas kuralna dayanmaktadr. Mavi, yeflil ve krmzy birlefltirerek ve kartarak her rengi elde etmek mmkndr. Bir nesnenin fotorafn ekerken belli miktarda mavi, yeflil ve krmz flk filme pozlandnda, nesnenin gerek rengi film yzeyinde elde edilir.
Renkli fotoraflkta, siyah-beyaz fotoraflkta olduu gibi yaygn olarak negatif film kullanlr. Renkli negatif grntnn pozitife dnfltrlmesi iin siyah-beyaz
negatif grnt de olduu gibi fotoraf kdna baslmas gerekir. Renkli negatif grntnn fotoraf kd zerinde pozitife dnflme sreci ok farkldr; nk renkli negatif grnt, siyah-beyaz negatif grntden farkldr. Renkli negatif filme bakldnda, iki fley negatif olarak grlr. Birincisi, flkl ve karanlk ton deerleri ters
yani negatif grlr. kincisi ise btn renkli nesneler, negatifte tamamlayclar olmadan karflt olarak grlr. Renk emberi zerinde belirtmifltik, ana renkler; mavi,
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
Renk Dengesi: Renkli

NTERNET
fotorafln herhangi bir
aflamasnda renklerin gri
leindeki ton deerlerine
gre ayarlanmas.
142
Temel Fotoraflk
fiekil 6.5
Negatif ve Saydam
Film
Negatif filmler adndan da anlafllaca gibi negatif grnt verir. Btn
renkli negatif filmler karakteristik olarak portakal rengidir. Negatif grnt
fotoraf kartna baslarak pozitife dnflr.
Saydam
filmler ise pozitif grnt verir. Her film
karesi ereveye taklarak projeksiyon
aracyla perdeye
SIRA
SZDE
yanstlabilir.
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
yeflil ve krmzdr. Bu ana renkler, kendi tamamlayc renkleriyle (sar, macenta, siyan) birleflerek btn renkleri olufltururlar: Mavi sarya, yeflil macentaya ve krmz
S O R U
siyana dnflr. Bu dnflm sreci iinde btn renkler ortaya kar.
Renkli fotoraflkta
D K K A T kullanlan filmler de, siyah-beyaz filmler gibi boyutlarna ve fla
duyarllna yani film hzna (ISO deeri) gre retilir. rnein 64-125-400-800 ISO deerli filmlerin hem renkli negatif hem de saydam retilir. Ayn zamanda bu filmler 35 mm.
SIRA SZDE
6x6 cm yani roll film ve yaprak film olarak retilir.
N N
Renkli Negatif
AMALARIMIZ Filmler
Renkli negatif filmler farkl duyarkat ve bir filtre katmanndan oluflur. En stte
mavi fla duyarl katman vardr. Onun altnda srasyla yeflil ve krmz fla duyarl katmanlar
K T yer
A Palr. En stteki katman, mavi fla ve mortesi (ultraviolet) fla duyarldr. kinci katman ise mavi ve yeflil fla duyarl olmasna ramen filmin
bu katman sadece yeflil fl kaydeder, nk birinci ve ikinci katman arasnda yer
alan sar filtre
mavi renkli fl emer ve sadece yeflil flk ikinci katmana
T E L E Vkatman
ZYON
ulaflr. En son nc katman, mavi fla ve krmz fla duyarldr. Biraz nce belirtildii gibi mavi flk, sar filtre katmannda emilir ve en alt katmana sadece krmz flk ulaflr ve bu katman krmz fl kaydeder.
N T E R pozlandktan
NET
Renkli film,
sonra gizli grnt bir ya da birden ok katmanda
oluflur. Nesnenin beyaz alanlar gizli grntde katmanda oluflur, nk her
katman da beyaz fla karfl duyarldr. Mavi alanlar birinci katmanda, krmz blmler ise filmin krmz katmannda oluflur, siyaha karfl ise hibir katman duyarl
deildir. evremizdeki nesnelerde sadece mavi, yeflil ve krmz renge ok nadiren
rastlarz. Nesnelerin renkleri ak mavi, pembe, mor gibi ana rengin karflmndan ortaya kan renklerden oluflur. Bu durumda, rnein portakal rengi bir nesnenin filmdeki gizli grnts, yeflil ve krmz katmanlarda oluflur. Renkli filmin
gizli grnts renkli deildir, siyah-beyazdr. Renk, film banyosu aflamasnda her
renk katmanna ait renk boyayc maddeler tarafndan eklenir. Renk boyayc maddelerin eklenmesi ok karmaflk bir sretir. Film banyosu aflamasnda, renk ekle-
143
fiekil 6.6
Renkli Negatif Filmin
Yaps ve Film Banyo
Sreci
Film, renge duyarl
katman ve bir filtre katmanndan oluflur. En
stte mavi fla karfl duyarl katman. Onun altnda mavi fln alttaki
katmanlara gemesini
engelleyen sar filtre katman ve daha sonra yeflil ve krmz fla duyarl katmanlar vardr.
Btn bu katmanlar bir
film taban stnde yer
alr.
me sreci organik kimyasal maddelerden oluflan renk balayclaryla dzenlenir.

Her renk katmannda, farkl bir renk balayc vardr.
Renkli negatif filmin, film banyosu aflamadan oluflur; gelifltirme, aartma ve
sabitleme banyolar.
Gelifltirme banyosu, duyarkattaki gmfl kristallerini ayn siyah-beyaz negatif film banyosunda olduu gibi etkiler, bu ifllem srasnda ikinci bir sre
daha vardr. Bu ikinci sre, renk balayclarn renk boyayc maddeleri et-
144
Temel Fotoraflk
kileyerek, renkli grnty oluflturmasdr. rnein, mavi duyarkat katmanndaki her yuvarlak gmfl kristali sar renk boyayc maddeden etkilenir
ve sar rengi oluflturur. Ayn sre dier renk katmanlarnda da olur. Yeflil
flk, yeflil renk katmanna ulafltnda macenta rengi oluflur. Krmz flk, krmz renk katmanna ulafltnda siyan (mavi-yeflil) rengi grntde oluflur.
Gelifltirme banyosu sonunda gmfl kristallerinde oluflan grnt, her renk
katmannda ortaya kar. Bu aflama sonunda renkli grnt grlmez, nk renkli grnt siyah ve gri tonlardan oluflan gmfln iinde sakldr.
Aartma Banyosu, her renk katmanndaki renkli grnty etkilemeden
gmfl bromr iindeki gmfl ortaya karr. Bu aflamada negatif grntnn ortaya kmas iin duyarkattaki siyah gmfln temizlenmesi gerekir,
ayn zamanda aartma banyosu sar filtre katmann ortaya kartr. Aartma
banyosundan sonra gmfl bromrn suda zlmesi iin negatif film sabitleme banyosuna konur.
Sabitleme banyosu, iindeki kimyasal maddeler renkli grnty etkilemez.
Bu aflamada negatif grnt sabitlenir. Sabitleme banyosundan sonra film
ykanr ve kurutulur. Aartma ve sabitleme banyolar blix ad altnda birlefltirilmifl tek bir banyo olarak da kullanlr.
Renkli Saydam Filmler

Renkli fotoraflkla uraflanlar iin negatif grnt eflitli nedenlerle yeterli olmayabilir. Fotoraflar, pozitif grnty film yzeyinde elde etmek isterler. Bask
aflamasna gerek kalmadan dorudan pozitif grnt veren bu filmlere renkli reversal film, renkli saydam film, renkli slayt film ya da renkli dia denilmektedir. Bu
filmlerin fotoraf makinesinde pozlandktan ve film banyosu aflamasndan sonra
dorudan pozitif grnt vermesi, elde edilen grntnn niteliini olumlu ynde etkiler. Negatif film kullanldnda, pozitif grnt elde etmek iin negatif grntnn fotoraf kdna baslmas gerekir. Bylece fotoraf makinesinde elde
edilen negatif grnt baflka srelerden geerek pozitif fotoraf haline gelir. Grntnn nitelii asndan dflnldnde, negatiften elde edilen fotoraf keskinlik asndan fotoraf kdna bask aflamasnda deer yitirir. Bu nedenle, grnt kalitesinin nemli olduu durumlarda saydam filmler tercih edilir. Saydam
filmlerin bir dier stnl duyarkatndaki grenlerin ayn nitelikteki bir negatif filme gre daha kk olmasdr. Bu nedenle, saydam filmlerin grnts her zaman negatife gre daha parlak ve keskindir.
Saydam filmlerin duyarkat yaps negatif filme benzer. Renkli negatif filmde olduu gibi alt alta renk katman ve filtre katmanndan oluflur. En stte mavi fla duyarl katman onun altnda sar filtre katman vardr. Filtre katmannn altnda
ise srasyla yeflil fla ve krmz fla duyarl katmanlar vardr. Sar filtre katman
negatif filmde olduu gibi mavi fln, yeflil ve krmz katmanlara ulaflmasn engeller. Saydam filmin renk katmannda renkli negatif film gibi sar, macenta ve
siyan renklerini reten renk balayclar vardr. Saydam filmlerde gizli grntnn
pozlanarak kaydedilmesi negatif filme benzer. Saydam filmde ortaya kan grnt negatiftir. Pozitif grntnn elde edilmesi ise film banyosu srecinde olur. Negatif grnty pozitife dnfltren banyoya reversal banyo ad verilir. Bu nedenle de saydam filmler, reversal film olarak da adlandrlr. Reversal film banyosu srecinde negatif grnt kimyasal ifllemlerle pozitife dnflr.
Renkli reversal film banyosunun sreci renkli negatif film banyosundan ok
farkldr. Renkli saydam filmlerin, film banyosu sreci flu aflamalardan oluflur: Ge-
lifltirme banyosu, yeniden pozlama, renk gelifltirme banyosu, aartma ve sabitleme

banyolar. Saydam filmlerin, renk katmanlarnn yaps negatif filmlerden farkldr.
Renk katmanlarndaki renk boyayc maddeler, saydam filmlerde renksizdir. Bu
nedenle, gelifltirme banyosu aflamasnda, renk katmanlarndaki renk boyayc maddelerden renk retilmez. Bunun yerine gelifltirme banyosu srasnda, her renk katmannda, negatif gmfl grnt yani gizli grnt oluflur. Mavi flk gizli grnty maviye duyarl katmanda, yeflil flk yeflile duyarl katmanda ve krmz flk krmzya duyarl katmanda filme kaydeder. Gelifltirme banyosu sonunda duyarkatta
negatif grnt oluflur.
Film banyosunun ikinci aflamasnda, film yeniden pozlanr ve bir nceki aflamada oluflan negatif grnt pozitife dner. Bu yeniden pozlama ifllemi, beyaz
flk verilerek ya da kimyasal olarak (reversal banyo) yaplr. Bu aflamada, filmin
her katmannda iki gizli grnt oluflur; rnein, filmin en st katmannda biri nesnenin mavi blmn oluflturan ve gelifltirme banyosu sonucunda oluflan negatif
gmfl grnt, dieri ise nesnenin mavi blmnn pozitif grntdr. kinci
aflama yani yeniden pozlama sonunda, filmin her renk katmannda pozitif gizli grnts oluflur. Bir sonraki aflama ise renk gelifltirme banyosudur. Bu aflamada, belirlenmifl olan gizli grntnn renkleri oluflur. Renkli negatif filmde olduu gibi
filmin mavi, yeflil ve krmz fla duyarl katmanlarnda sar, macenta ve siyan
renkleri oluflur. Bu aflama sonunda filmin her renk katmannda btn renkler ortaya kar.
Renk gelifltirme aflamas sonunda filmin zerinde btn renkler oluflmasna
ramen film fleffaf deil, donuktur; nk renkli grntnn stnde hl gmfl
vardr. Filmin zerindeki gmfl artk gereksizdir ve gmfl film yzeyinden temizlendiinde renkli grnt grlebilir. Bunu da bir sonraki banyo aflamas olan
aartma banyosu salar. Film aartma banyosuna konulduunda; her renk katmannda pozitif grnt oluflur. Film zerindeki gmfl tuzlarnn temizlenmesi iin
son aflama olarak film, sabitleme banyosuna konur. Bylece, filmin her renk katmanndaki renklerle birlikte renkli pozitif grnt ortaya kar. Film son olarak ykanr ve kurutulur.
145
146
Temel Fotoraflk
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Ifla duyarl yzeyin ne olduunu aklamak.

Fotoraflkta kullanlan filmlerin fla karfl duyarl yzeylerine duyarkat denir. Duyarkat fla
duyarl kimyasal maddelerden oluflur. Kimyasal
madde olarak gmfln klor, bromur ve iyotla
yapt birleflimler kullanlr. Pozlama sonucunda
duyarkat zerinde grnt oluflur. Ancak bu gzle grlemeyen gizli grntdr. Duyarkat zerindeki gizli grntnn geree dnflmesi film
banyosu srecinde gerekleflir. Duyarkat zerindeki flktan etkilenen kimyasal maddeler etkilenme durumuna gre kararr, flktan etkilenmeyen kimyasal maddeler ise duyarkat zerinden
temizlenir. Bu sre filmin banyo aflamasnda
gerekleflir. Duyarkatta flktan etkilenme durumuna gre, siyah-beyaz filmlerde, grinin tonlarn ieren negatif grnt ortaya kar.
Fotoraf filmlerinin fla duyarllnn l birimini ve film kontrastln aklamak.
Fotoraflkta kullanlan filmlerin hz ve kontrastl ok nemlidir. Film hz denildiinde, filmin fla karfl olan duyarll anlafllr. Filmlerin
hz uluslararas l sistemleriyle belirlenmifltir.
Bunlar ASA, DIN ve ISO sistemleridir. Gnmzde yaygn olarak ISO (International Standarts Organization) sistemi kullanlr. Bir filmin ISO deeri ykseldike fla duyarll artar, ISO deeri dfltnde ise fla duyarll azalr. Siyahbeyaz filmlerde grnt grinin tonlaryla ortaya
kar, ton deerleri arasndaki younluk farkna
kontrastlk ad verilir.
Siyah-beyaz fotoraf filmlerini snflandrmak.
Siyah-beyaz fotoraflkta farkl amalara ynelik filmler retilmektedir. Bu filmler negatif ve
saydam olarak iki temel gruba ayrlr; ancak fotoraflkta film denildiinde negatif filmler anlafllr. Siyah-beyaz negatif filmleri; (1) boyutlarna, (2) renk duyarllklarna ve (3) hzlarna gre
temel gruba ayrabiliriz. Boyutlarna gre filmler, 35 mm., roll ve yaprak filmler olarak retilir.
Hzlarna gre ise hzl, orta hzl ve yavafl filmler
olarak gruplamak mmkndr. Renk duyarllklarna gre ise yaygn olarak kullanlan siyah-beyaz filmler Panchromatic olarak bilinen beyaz
fln iindeki her renge karfl duyarl filmlerdir.
Bunun dflnda, mavi ve krmzya karfl duyarsz
ayrca sadece kzltesi fla duyarl filmler de
vardr.
N
A M A
N
A M A
Renkli fotorafln flk ve renkle ilgili elerini

belirlemek.
Renkli fotoraflkla ilgili olarak zerinde durulmas gereken konularn baflnda renk ve renk ss yer alr. Fotoraflkta flk olarak renk kullanlr. Iflk olarak renk denildiinde de anlafllmas gereken fley; ana tamamlayc renklerdir. Krmz, yeflil ve mavi ana renklerdir. Ana renklerin
karflmndan ise dier renkler elde edilir. Tamamlayc renkler ise macenta, sar ve siyahtr.
Renk ss ise flk kaynaklarnn verdii fln ierdii renk niteliiyle ilgilidir. Renk ssnn l
birimi Kelvindir. Fotoraflkta gn fl yani
5400 K ve yapay flk 3400 K olarak retilir.
Renkli fotoraflkta kullanlan filmleri snflandrmak.
Renkli fotoraflkta kullanlan filmler negatif ve
saydam olarak iki temel tre ayrlr. Bu filmler
farkl ISO ve ASA deerlerinde yani farkl film
hzlarnda ve farkl boyutlarda retilir. Renk temeline gre retilmifl olan bu filmlerin banyo ifllemleri de kendine zgdr. zellikle saydam
filmlerin banyolar pozitif grnt ortaya karmas nedeniyle, banyo aflamasnda negatif grntnn bir tr yeniden pozlama ifllemiyle pozitife dnflmesini salamfltr.
147
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi filmlerin fla karfl duyarl
yzeyine verilen addr?
a. Duyarl Katman
b. Emlsiyon
c. ASA
d. ISO
e. Gren tanecii
7. Afladakilerden hangisi dflk ISO deerli filmlerin

zelliklerinden biri deildir?
a. nce gren
b. Dflk ASA deeri
c. Dflk kontrast
d. Yksek kontrast
e. Uzun pozlama gerektirir
2. Pozlama ifllemi sonucunda duyarkat zerinde oluflan grntye ne ad verilir?

a. Gren
b. Gerek grnt
c. Gizli grnt
d. Duyarkat
e. Grenli grnt
8. Film kutular zerindeki yer alan ve filmle ilgili ISO

deeri ve dier bilgileri ieren kod iflaretine ne ad verilir?
a. AX kodu
b. ISO kodu
c. ISO sistemi
d. ISO deeri
e. DX kodu
3. Afladakilerden hangisi, her bir gmfl tuzu kristaline verilen addr?

a. Gren
b. Kristal
c. Gizli grnt
d. Gmfl tanecii
e. ASA
9. Afladakilerden hangisi renkli fotoraflkta, renk

denildiinde anlafllmas gereken kavramdr?
a. Gren deeri
b. Renk ss
c. Renk deeri
d. Boya rengi
e. Iflk rengi
4. Afladakilerden hangisi ISO ve ASA ksaltmalar iin

kullanlr?
a. Pozlama sistemi
b. lm sistemi
c. Iflk lm deerleri
d. Film hz l sistemi
e. Film boyutu l sistemi
10. ekim aflamasndan sonra dorudan pozitif grnt veren filme ne ad verilir?
a. Saydam
b. Negatif
c. 35 mm.
d. Roll film
e. Yaprak film
5. 35 mm. fotoraf makinelerinde kullanlan filmlere

ne ad verilir?
a. Roll film
b. Yaprak film
c. Ksa film
d. 35 mm. film
e. Orta boy film
6. 400-800 ISO deerli film ifadesi iin afladakilerden
hangisi sylenebilir?
a. Yksek hzl film
b. Duyarl film
c. Orta duyarl film
d. Dflk ASAl film
e. Az duyarl film

1. b
2. c
3. a
4. d
5. d
6. a
7. d
8. e
9. e
10. a
Yararlanlan Kaynaklar
148
Temel Fotoraflk
Seilmifl Fotoraflar
GLBN ZDAMAR KARAAY.
MELH AKOUL.
CEML AACIKOLU.
149
150
Temel Fotoraflk
CENK GENDfi.
MERTER ORAL.
151
TEMEL FOTORAFILIK
Amalarmz
negatif film banyosu srecinin aflamalarn sralamak.

N Siyah-beyaz
Siyah-beyaz
fotoraf kadnn bask srecinin aflamalarn sralamak.
N Siyah-beyaz negatif
N n aklamak. film grntsnn karanlk oda srecindeki uygulamas-
Anahtar Kavramlar
Film banyosu
Film banyo tank
Gelifltirme banyosu
Durdurma banyosu
Sabitleme banyosu
Fotoraf kad
Karanlk oda
Agrandisr
erik Haritas
Temel Fotoraflk
Siyah-Beyaz Fotoraflkta
Karanlk Oda alflmalar
Siyah-Beyaz Negatif
Film Banyosu
Siyah-Beyaz Fotoraf
Kadna Bask
Siyah-Beyaz Fotoraflkta
Karanlk Oda alflmalar
SYAH-BEYAZ NEGATF FLM BANYOSU
N
A M A
Siyah-beyaz negatif film banyosu srecinin aflamalarn sralamak.
Bir fotorafn nasl elde edildiini yani fotorafn ortaya kfl srecini yeniden hatrlayalm. Srecin ilk aflamas ekimdir. ekim sonucunda pozlanmfl film elde
SIRA olarak
SZDE kaydediledilir. Pozlanmfl filmde ekimi yaplmfl olan konu gizli grnt
mifltir. kinci aflama, filme kaydedilmifl olan gizli grntnn gerek grntye ve
fotoraf kadna baslmasdr. Kitabn baflndan itibaren ekimDaflamasyla
ilgili s fi N E L M
re iindeki elerden sz ettik. fiimdi sra ekimi yaplmfl filmin karanlk oda srecinde film banyosu yaplmas ve fotoraf kadna aktarlmas aflamasna geldi.
S O R U
Bu aflama fotoraflkta karanlk oda sreci olarak bilinir.
Karanlk oda srecini ikiye ayrabiliriz: Birincisi; film banyosu, pozlanan
D K K A Tfilmdeki gizli
grntnn kimyasal ifllemlerden geirilerek gerek negatif grntnn elde edilmesidir.
kincisi ise fotoraf kadna bask, negatif film grntsnn fotoraf
kadna aktarlSIRA SZDE
mas srecidir.
N N
Siyah-beyaz negatif film banyosu, fotorafln en basitAMALARIMIZ

ve zevkli srecidir.
Negatif film banyosu baz temel malzemeler kullanlarak yaplr, filmin karanlk bir
ortamda tanka konulmasndan sonra btn sre normal bir oda iinde yaplabiK Tzen
A P gstermek
lir. Kaliteli bir sonu elde edebilmek iin srecin her aflamasna
gerekir. Srecin bir aflamasndaki eksiklik negatif grntnn kalitesini etkiler.
Film banyosunun her aflamas iin karanlk odaya ihtiya yoktur; ancak siyahE L E V ok
Z Y O Nduyarl olbeyaz negatif filmler panchromatic nitelikli olduu iin fla Tkarfl
duunu unutmamak gerekir. Bu ifl iin gelifltirilmifl olan film banyo tanklar, banyo aflamasnda karanlk oday gerektirmemektedir. Film, flk geirmeyen banyo
tankna konulduktan (banyo aflamasnda filmin tamamen flksz bir ortamda olmaNTERNET
s gerekir) sonra film banyosuyla ilgili btn sre aydnlkta yaplabilir. Film banyosu iin kullanlan mekann tozdan arnmfl olmas gerekir, yine bu sre srasnda kullanlacak btn aralarn temizlenmifl olmas gerekir. Mekandaki ve aralardaki toz, film yzeyine yapflarak elde edilecek grntnn kalitesini bozar. Siyahbeyaz negatif film banyosunun aflamalar flyledir:
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
154
Temel Fotoraflk
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Filmin kasetten kartlmas

Filmin banyo tankna konulmas iin spirale sarlmas
Spirale sarlmfl filmin banyo tankna yerlefltirilmesi
Gelifltirme banyosu
Durdurma banyosu
Sabitleme banyosu
Ykama
Temizleme
Kurutma
fiekil 7.1
Filmin Kasetinden kartlmas
35 mm. Siyah-beyaz filmler makaraya sarlmfl olarak kaset iine yerlefltirilmifltir. Kasetin iki tarafndaki kapaklar hem kaset iindeki filmin flk almamasn hem de makarann kasetin iinde dnmesini salar. Film banyosu iin bu kapaklardan biri alarak makaraya sarlmfl film kaset iinden kartlr. Filmi banyo tankna
konulacak spirale sarmak iin filmin ucu flekilde grld gibi makasla kesilir.
fiekil 7.2
Film Banyo Tank
Film banyo tank,
karanlk bir ortamda film banyosu yaplmasn salar.
Genellikle sert plastik malzemeden yaplan tanklar, iine
sv girecek ancak
flk girmeyecek flekilde tasarlanmfltr.
Karanlk bir ortamda film spirale sarlarak tankn iine
konulduktan sonra
aydnlk bir ortamda gerekli banyolar
konularak banyo ifllemi yaplr.
7. nite - Siyah-Beyaz Fotoraflkta Karanlk Oda alflmalar
155
Filmin Spirale Sarlmas
1. Tamamen karanlk bir

ortamda film, kasetinden kartlr ve filmin
ucu makasla dz olarak kesilir. Bu ifllem yaplrken film kenarlarndan sol elinin iflaret
ve bafl parmayla tutulur. Film, kesinlikle duyarkat yzeyinden tutulmaz.
2. Filmin sarld spiral,
karfllkl kenarlarnn
i yzne kanal almfl bir makara fleklinde dflnlebilir. Bu
makarann kenar yzeyleri gbeinde yer
alan bir sistem yardmyla ileri-geri hareket
ederek, kanaln azna sokulan filmi ileri
iterek makarann iine sarlmasn salar.
Film kanal iinde ilerleyerek makara iinde
sarldnda boydan
boya filmin btn yzeyinin birbirine demeden durmasn salar. Bu ifllemi yaparken
film sa elle kenarndan, spiral ise sol elle
tutulur.
3. Filmin makasla kesilmifl olan ucu spiralin

girifl kanalndan sokulur ve kanal iinde ilk
hareketi salamak iin
on, onbefl santim itilir.
Genellikli spirallerin
kanal girifllerinde, her
iki yanda, yer alan kk bilyeler filmin ke4. Spiralin sa elle bir kenar, sol elle dier kenar tutulur. Sa elle sabit tutularak sol el- nar deliklerine oturale tutulan kenar ileri-geri evrildiinde, sistem ileri-geri hareket edecek flekilde tasar- rak filmin spiral kanallarnda ilerlemesini
lanmfltr, film kanal iinde ileri doru yol alr.
salar.
5. Filmin sonuna gelindiinde, makaraya bal olduu yerden kesilerek ayrlr.
6. Dikkatli bir flekilde gerekli paralarn iine yerlefltirilerek spiral tankn iine konulur
ve tankn kapa flk almamas iin kapanr. Banyo tanklarnn iki, drt, sekiz film
alabilecek flekilde farkl boyutlar vardr. Yukarda anlatlan ifllemler tamamen karanlk bir ortamda yaplr.
156
Temel Fotoraflk
3
sabitleme
2
durdurma
gelistirme
Siyah-Beyaz Film Banyosu
qp
x
w
1. Siyah-beyaz negatif film tanka yerlefltirildikten sonra banyolar hazrlanr. Kullanlan banyolar srasyla
(1) Gelifltirme, (2) Durdurma ve (3) Sabitleme banyolardr. Bu banyonun iinde olduu kaplar ayn
sda olmas iin iinde scak su olan genifl bir kap iinde tutulabilir. Siyah-beyaz negatif film banyolarnn belirlenmifl bir sda olmas gerekir. Bu scaklk da 20 derecedir.
2. Gelifltirme banyosu tanka dklerek gelifltirme banyosu sreci bafllar. Gelifltirme banyosu srasnda banyonun s ve sresinin kontrol edilmesi gerekir. Gelifltirme banyosunun zelliine uygun sre ve s kontrol
yaplr.
3. Gelifltirme banyosu tanktan taflana kadar doldurulur. Banyonun dolup taflmasyla banyo iindeki hava
kabarcklarnn yok olmas salanr. Eer banyo iinde hava kabarc kalrsa hava kabarc olan blgelerde film banyodan etkilenmez ve filmin o blgeleri banyo edilmemifl olur.
4. Gelifltirme banyosu sresince her yarm dakikada bir afla-yukar alkalanmas gerekir.
5. Banyo sresi tamamlandktan sonra tankn iindeki banyonun ss yeniden kontrol edilir. Banyo srasnda s dflmfl ya da ykselmifl olabilir bu da bir sonraki banyo iin nemlidir.
6. Gelifltirme banyosu boflaltldktan sonra tankn iindeki filmin yzeyinde hl gelifltirme banyosu kalr. Bu
banyonun film yzeyinden tamamen temizlenmesi gerekir. Bu aflamada durdurma banyosu tanka konur
ve bu banyo sresi tamamlandktan sonra tank akan bir musluk altnda bir dakika tutulur. Tankn azndan giren su tankn kenarlarndan dflar kar bylece su tankn iinde dolaflrken film de temizlenir.
7. nc banyo olarak tanka sabitleme banyosu konur. Bu banyo sresinin ilk dakikasnda alkalama ifllemi yaplr. Sabitleme banyosu sresi tamamlandktan sonra banyo tanktan boflaltlr.
8. Tankn iindeki film yarm saat akan souk su altnda tutulur. Bylece film yzeyindeki banyo temizlenir.
9. Tank iindeki film spiralden kartlarak kurumas iin tozsuz bir yerde mandala asarak kurutulur. Bu ifllem srasnda film flekilde grld gibi iki parmak arasnda bafltan sona doru silinerek yzeyindeki sular temizlenir.
157
fiekil 7.3
Film Banyosu Srecinde Grntnn Oluflmas
Negatif siyah-beyaz film makineden kartldktan sonra pozlanan grnt gzle grlmez; nk pozlama sonucunda belli
miktardaki gmfl tuzlar flktan etkilenmifltir. Gelifltirme banyosu flktan etkilenen gmfl tuzlarnn oalmasn salar. Gelifltirme banyosu iindeki kimyasal maddeler gmfl tuzlarn metalik
gmfle evirerek grntnn ortaya kmasn salar.
Gizli Grnt (1): Gelifltirme banyosu ncesinde negatif filmdeki
pozlanmfl grnt gzle grlmeyen gizli grntdr (latent
image).
Gelifltirme Banyosunun Etkisi (2): Aflamal olarak nce filmin
yksek flk alan yerleri daha sonra az flk alan yerleri kararr. Bu
kararma grinin tonlar olarak negatif filmde grlr. Konunun
ok flkl yerleri negatifte koyu gri yani siyah, fln azald yerlerde grinin ak tonlarna gre grnt oluflturur.
Gelifltirme Banyosu Sonu (3): Az, orta ve ok flk alan blgeler grinin tonlar olarak belirir. ok flk alan blgeler koyu gri, az flk
alan blgeler ak gri olur.
Durdurma Banyosu ve Ykama (3): Gelifltirme banyosunda gmfl tuzlar giderek kararr. Bu kararmann istenilen tona geldiinde durdurulmas gerekir. Film bu nedenle gelifltirme banyosunda belli bir sre kalr. Bu sre sonunda gelifltirme banyosunun
film yzeyindeki etkisini bitirmek iin durdurma banyosu kullanlr. Durdurma banyosunun amac gelifltirme banyosunun etkisini tamamen bitirmektir. Bu banyo kullanlmazsa film yzeyinde kalan gelifltirme banyosunun etkisi devam ederek film gerekenden fazla kararr. Durdurma banyosu sonrasnda film akan su
altnda ykanarak temizlenir.
Sabitleme (4): Sabitleme banyosundaki kimyasal maddeler filmin
pozlanmamfl yani flk almamfl blgelerindeki gmfl tuzlarnn
zlmesini yani film yzeyinden alnmasn salar. Bylece negatifin bu blgeleri fleffaf olarak kalr.
Negatif Grnt(4): Sonu olarak fla yneltilerek bakldnda
grlebilen negatif grnt ortaya kar.
SYAH-BEYAZ FOTORAF KAIDINA BASKI
N
A M A
Siyah-beyaz fotoraf kadnn bask srecinin aflamalarn sralamak.
Fotoraf ekmekten zevk alan kifli negatif grnty fotoraf kadna basarken
bu zevkini iki katna karr. Negatif grntnn fotoraf kadna baslmas sreci, fotoraflkta karanlk oda alflmas olarak da adlandrlr. Karanlk oda alflmas, fotorafya saysz yetenekler kazandrr. Karanlk oda alflmas adndan da anlafllaca gibi zel bir meknda, karanlk odada yaplr. Basit olarak bir
karanlk oda oluflturmak mmkndr. 3x2 m. Boyutlarndaki bir mekn karanlk
oda iin yeterlidir. Bu anlamda akla ilk gelen mekn banyodur. Banyoda su kullanmak kolaydr, zemini su geirmez ve kk penceresi idealdir. Iflk geirmeyen bir pencere (gerektiinde bu pencere havalandrma iin kullanlabilir) souk
su musluu, lavabo ve toprakl elektrik prizi karanlk odann temel alt yap gereleridir.
158
Temel Fotoraflk
fiekil 7.4
Karanlk Oda
Karanlk oda alflmalarnda kuru ve
slak blmleri birbirinden ayrmak
gerekir. Karanlk
odann btn mekannn ve kullanlan aralarn temiz, tozdan arnmfl olmas en
nemli kuraldr.
Kuru blm
Islak blm
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
KKAT
Karanlk odaDalflmalarn
karanlk oda iinde iki temel blgeye ayrmak gerekir: Birincisi agrandisrde negatif grntnn bytlerek fotoraf kadna basld kuru alflmalar blm, SIRA
ikincisi
ise agrandisrde pozlanan fotoraf kadnn banyosunun yapld sSZDE
lak alflmalar blmdr. Agrandisr, kontak bask aralar ve fotoraf katlar kuru blmde; kat banyolar, banyo kvetleri ve banyo srecinde kullanlan dier aralar da sAMALARIMIZ
lak blmde
yer alr.
N N
Siyah-beyaz karanlk oda alflmalar tamamen karanlk, yani flksz bir ortamK T A P
da yaplmaz. ou siyah-beyaz fotoraf katlar belli dalga boyundaki ya da belli
renk fla karfl duyarldr. Baflka bir deyiflle bu malzemeler belli renk flklardan etkilenmezler. Bu nedenle, karanlk oda alflmalar bu renk flk kullanlarak yaplaTELEVZYON
bilir. Karanlk
odalarda kullanlan bu tr flklara, gvenlik fl denir. Genellikle siyah-beyaz karanlk oda alflmalarnda gvenlik fl olarak; krmz, turuncu ya da
koyu sar renk flklar kullanlr. Bu renklerden birini ieren kk bir tek lamba
karanlk oda
Gvenlik flnn karanlk odadaki duyarl malzeme
N T Eiin
R N Eyeterlidir.
T
olan fotoraf kadna belli bir uzaklkta olmas gerekir.
Fotoraf ekilen konu, negatif filmde siyah-beyaz olarak grlr. Konunun
gerek renkleri beyazdan bafllayp siyahta biten grinin farkl ton deerleri olarak
ortaya kar. Negatifte konunun aydnlk yerleri siyah, konunun karanlk yerleri
ise beyazdr. Bu negatif grntden siyah-beyaz fotoraf elde edebilmek iin negatif grntnn fotoraf kadnda pozitife dnmesi gerekir. Karanlk oda alflmasnn temeli negatif film grntsnn fotoraf kad stnde pozitife dnfltrlmesidir. Negatif grntnn fotoraf kad stnde pozitife dnfltrlmesi fotoraf ekme ifllemine benzer. fllemi yapmak iin kullanlan aracn ad agrandisr yani negatif film bytme aygtdr. Bir tr gsterim aygt olan agrandisr, karanlk odann temel aracdr. ine konulan negatif filmi arkadan flkland-
159
rarak istenilen yzeye yanstr. Negatif film grnts arkadan fla tutulduunda filmin karanlk yerlerinde az, aydnlk yerlerinden ise ok flk geer. Agrandisr de bu basit sistemden hareket ederek negatif filmin grntsn fla karfl
duyarl fotoraf kad stne yanstarak kad pozlar.
Agrandisrde fotoraf kadna yaplan pozlama sonucunda, kadn duyarl
yzeyinde negatifin gizli grnts oluflur. Bu gizli grntnn film banyo srecine benzer flekilde, fotoraf kad banyosu srecinde gerek grnt dnflr. Siyah-beyaz fotoraf kadnn banyo srecinde farkl teknik ve banyolar kullanlr.
Kat banyosu sreci, film banyosu srecine benzer.
Agrandisrde pozlanan fotoraf kad, ilk nce gelifltirme banyosuna konur. Gelifltirme banyosu, fotoraf kadna agrandisrde pozlanan gizli grntnn ortaya kmasn salar. Bu banyonun etkisi film banyosunda gelifltirme banyosuna benzer.
Gelifltirme banyosundan sonra fotoraf kad suda ykanr ya da durdurma
banyosuna konur. Durdurma banyosu, fotoraf kad zerinde gelifltirme
banyosunun srecini durdurur. Fotoraf kad zerinde beliren grntnn daha ok kararmas durdurulur. Durdurma banyosu sonunda fotoraf
kad hl duyarldr ve gn flna ktnda kararr.
Son banyo ise sabitleme banyosudur. Sabitleme banyosu, durdurma banyosu sonucunda fotoraf kad zerinde ortaya kan grnty sabitlefltirir.
Sabitleme banyosu hem grnty sabitler hem de kadn duyarlln
durdurur ve fotoraf kad gn flndan etkilenmez bir hale gelir. Sabitleme banyosunda en az on dakika kalan fotoraf kad daha sonra akan su
altnda tutularak zerindeki banyolardan temizlenir. Film banyosunda olduu gibi fotoraf kadnn da uzun sre akan su altnda ykanmas gerekir.
Ykama iflleminden sonra kadn stndeki su silinerek fotoraf kad
kurutulur.
Agrandisr
Agrandisr yani negatif film bytme
aygt, karanlk odann temel aygtdr. Agrandisr, negatif filmi rnein;
24x35 mm. ya da 6x6 cm. boyutlarndaki her bir kareyi fotoraf kad
zerine istenilen dzeyde bytlerek baslmasn salar. Agrandisrn
alflma sistemini daha kolay anlayabilmek iin saydam (slayt) gstericilerini ya da tepegz aygtn dflnn. Saydam gsterici her bir fotoraf karesini istenilen dzeyde byterek perdeye yanstr. Tepegz de
flkl yzeyine yerlefltirilen bir izimi
defalarca byterek beyaz perdeye
yanstr. Agrandisr de ayn sisteme
gre alflr.
fiekil 7.5
Agrandisr
Siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan btn agrandisrler ayn sisteme
gre alflr. Aydnlatma kaynandan
gelen flk aynadan
yansr, kondansrden ve film flasesindeki negatiften geerek grnty fotoraf
kadna
ulafltrr.
160
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
Temel Fotoraflk
Siyah-beyaz karanlk oda alflmalarnda kullanlan agrandisrlerin temel paralar flunlardr:

1. Aydnlatma kayna,
2. Taflyc kol,
3. Negatif taflyc,
4. Objektif ve
5. Netleme sistemi.
Aydnlatma kayna olarak agrandisrlerde 75 watt ve 150 watt opal fotoraf
SIRA SZDE Aydnlatma kaynandan gelen flnlarn negatif karesinin sampulleri kullanlr.
tnde toplanmas gerekir. Bunun iin flk kaynann hemen nnde merceklerden
oluflan bir kondansr sistemi yer alr. Bu sistem flk kaynandan gelen flnlar topD fi N E L M
layarak film karesi stne ynlendirir. Agrandisrn kafa sistemi bir taflyc kola
baldr. Taflyc kol stnde agrandisr kafas afla yukar hareket edebildii gibi
S O Riin
U yere ve duvara grnt yanstrken yatay olarak da dner.
byk basklar
Negatif taflyc
D flase,
K K A T agrandisrn en nemli paralarndan birisidir. Negatif filmin bu flase iinde dz bir flekilde durur. Genellikle film flase iinde mentefle fleklindeki iki metal
plaka arasna yerlefltirilir. fiasenin mentefleli paras kapandnda film iki plaka arasnda
SIRA SZDE
dz bir flekilde kalr.
N N
Agrandisrlerin,
AMALARIMIZobjektifleri fotoraf makinesinin objektifi kadar nemlidir. Agrandisr objektifleri fotoraf makinesi objektiflerinden daha basittir. Bu objektiflerin diyafram sistemi ok basittir ve netleme sistemi objektifte deildir. 35 mm. neK T A P
T A P odak uzaklkl agrandisr objektifi 50 mm., roll filmler iin ise
gatifler iinK normal
80 mm.dir. Objektifler genellikle vida sistemiyle agrandisre balanr. Agrandisrn kafasnn afla-yukar hareketi
grntnn bykln belirler.
T E L E V fiekil
Z Y O N 7.6
TELEVZYON
Negatif Taflyc
Film flasesine krk sistemiyle
bal olan objektif bu krk sisteBu tr film taflyclara
miyle ileri-geri hareket ederek bflase de Nkitap
T E R Nbiiminde
ET
NTERNET
ykl belirlenmifl olan grntnir. ki plakann tam ortasndaki
dikdrtgen
nn netlenmesini salar.
pencere filmin boyutuna
Agrandisrde negatif grntgre deiflir. Bu pencere
nn kada pozlanmas, fotoraf
negatifin grnt boyutuna uygundur.
makinesinde filmin pozlanmasna
benzer. Pozlama, agrandisrn fl kontrol edilerek gerekleflir.
Iflk, miktar asndan objektifin diyaframyla, sre asndan ise fln ak kalma zamanyla kontrol
edilir. Ifl sre asndan kontrol
edebilmek iin zel olarak agrandisrler iin retilmifl zaman ayarlayc aygtlar
kullanlr.
AMALARIMIZ
Siyah-Beyaz Fotoraf Katlar

Siyah-beyaz fotoraf katlar; boyutlarna, yzeylerine, kalnlklarna ve renk eflitlerine gre eflitli trlere ayrlmaktadr. Hangi tr olursa olsun btn fotoraf katlarnn film gibi bir yz fla karfl duyarldr. Bu yzeye fla karfl duyarl gmfl
bileflimleri srlmfltr. Fotoraf katlarnn fla karfl duyarl filmlere gre daha
azdr. Filmler her renk fla karfl duyarl olmasna ramen fotoraf katlar krmz
ve turuncu fla karfl duyarszdr. Bu nedenle, karanlk oda alflmalar srasnda
gvenlik fl (krmz ya da turuncu) kullanlr. Ancak bu gvenlik fl ok kuvvetli olduunda kad pozlayabilir ve kadn stnde pus etkisi oluflur.
Fotoraf kadnn zerinde oluflan grntnn siyah-beyaz ztl (kontrastlk)
ya da gri tonlamas ok nemlidir. Btn siyah-beyaz fotoraf katlar, dflkten
yksek kontrasta doru, kontrastlna gre gruplandrlr. Bu gruplandrma ounlukla 0-5 aras bir rakamla gsterilir. Her marka kadn kendine zg sistemi
olmasna ramen genel olarak numara ykseldike kontrastlk artar. Dflk kontrastl katlara yumuflak, yksek kontrastl katlara sert denir.
Ktlarn kontrastlk derecesi negatif filmler iin dzenlenmifltir. Farkl kontrastlktaki katlar ayn negatiften deiflik tonlamalarda bask yaplmasn salar.
SIRA SZDE
Ayrca yksek kontrastl ya da fazla gelifltirme banyosunda tutulmufl
olan bir negatif, dflk kontrastl bir kada basldnda sonu daha iyi olur. Bunun tersi ise ok
zayf, dflk kontrastl ya da az gelifltirme banyosunda tutulmufl
D fi Nbir
E L Mnegatif iin
yksek kontrastl kat uygundur. Bylece negatifin yksek flkl ve karanlk blgelerinden de detay ortaya kar. Bu zel durumlar dflnda, karanlk oda alflmaS O R U
larnda ounlukla normal kontrastl katlar kullanlr.
Siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan fotoraf kad film gibi fla Dkarfl
Fo K K Aduyarldr.
T
toraf kadn bir yz fla karfl duyarldr. Fotoraf katlar krmz flktan etkilenmez, bu nedenle karanlk oda alflmalar srasnda krmz gvenlikSIRA
flSZDE
kullanlr. Siyahbeyaz fotoraflkta, plastik katlar ve kat tabanl katlar olarak iki tr fotoraf kad kullanlmaktadr.
Kontak Bask
N
A M A
AMALARIMIZ
N N
K oda
T A srecindeki
P
Siyah-beyaz negatif film grntsnn karanlk
uygulamasn aklamak.
T E L film
E V Z Ybanyosu
ON
Fotoraflar ayn konunun birden ok fotorafn ekerler ve
aflamasndan sonra ayn konuyla ilgili birden ok kare ortaya kar. 36 kareden oluflan bir 35 mm. negatif filmde bytlecek baskya uygun kareleri belirlemek
nemlidir. Bunun iin filmin btn karelerinin ayn anda fotoraf kadna basNTERNET
larak grlmesi gerekir. Bunun yolu kontak bask yapmaktr. Kontak bask, negatif filmin btn karelerinin, bire bir boyutunda fotoraf kadna baslmasdr.
Kontak bask, bytlerek yaplacak basklara gemeden nce birok konuda fotorafya bilgi salar. Filmin bytmeye en uygun kareleri grlr. Kullanlacak
olan fotoraf kad asndan kontrastlk belirlenir. Pozlama deerleri asndan
uygun kareler belirlenir. Grsel dzenleme asndan da uygun kareler kolaylkla grlr. Filmin kareleri arasndaki pozlama ve film banyosu farkllklar ortaya
kar. Ayn negatif filmi daha sonra kullanrken hangi konuyu ve kareleri ierdiini grmeyi salar.
Kontak bask yapmadan nce negatif filmin kesilerek paralara ayrlmas gerekir. 24x36 mm. filmler yaklaflk olarak 1.50 cm. uzunluundadr (bu uzunluk roll
filmlerde farkldr). Filmin btn olarak saklanmas doru deildir. Film altflar kare olarak kesildikten sonra alt eflit paraya blnerek saklanr. Yani kontak bask
iin elimizde bir negatif film olarak, her biri alt kareden oluflan alt para vardr.
Kontak bask, bu paralarn yan yana birlefltirilerek bir fotoraf kad stne ba-
161
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
162
Temel Fotoraflk
slmasdr. Roll filmlerde ise ayn ifllem, film her biri kareden oluflan drt paraya ayrlarak yaplr. Kontak basklar bu ifllem iin gelifltirilmifl ve kullanmas ok
kolay aralarla da yaplabilir.
Kontak basknn deerlendirilmesi de nemlidir. Kontak basknn btn kareleri bafltan sona koyu ton deerinde ise filmin pozlama deeri ya da gelifltirme
banyosu fazla demektir. Eer kontak bask bafltan sona ak ton deerinde ise filmin pozlama deeri ya da gelifltirme banyosu az demektir. Kontak baskda ilk nce, pozlama deeri ve gelifltirme banyosu doru olan kareleri belirlemek gerekir.
nk teknik olarak bytmeye en uygun kareler bunlardr. Pozlama deeri ve
gelifltirme banyosu asndan uygun olmayan kareler, kontak bask zerinde hemen belli olur. kinci olarak belirlenen bu kareler iinden, keskinlik ve grsel dzenleme asndan uygun olanlar belirlenir. Bylece bir kaset film iindeki karelerin hangilerinin bytlerek baslaca belirlenir.
Agrandisrde Bask
1. Agrandisr ve evresinin temiz ve tozdan arnmfl olmas gerekir. Karanlk odann slak blmnde
alfltktan sonra agrandisr kullanmadan nce ellerin havluyla kurulanmas gerekir.
2. Negatifleri tozdan korumak gerekir. Dikkatli bir flekilde zarfndan kartlan negatif agrandisrn negatif
taflyc blmne konur.
3. Karanlk odann aydnlatma flklar kapanarak gvenlik fl alr. nsan gznn gvenlik flna
alflmas iin bir sre beklemek gerekir. Agrandisrn fl aldnda negatifin grnts agrandisrn
tablasna dfler.
4. Agrandisrn kafas afla-yukar hareket ettirilerek grntnn bykl belirlendikten sonra objektif
stnden diyafram deeri en byk akla getirilerek netleme yaplr. Netleme iflleminden sonra istenilen
diyafram deeri yine objektif stnden belirlenir.
5. Agrandisrn fl ak ve negatifin grnts agrandisrn tablasna yansmaktadr. Pozlama yapmak
iin her fley hazrdr. Bu durumda fotoraf kadn fln dflt yere koyarsak kat flktan etkilenir.
Agrandisrn fln sndrmeden fln (objektifin) nne agrandisrn stnde olan krmz filtre
ekilir, bu durumda kadmz rahatlkla fln dflt yere koyabiliriz. nk fotoraf kad krmz
flktan etkilenmez.
6. Artk kadmz pozlama iin hazrdr. Seilen zaman diliminde rnein 10 saniye sreyle kat
agrandisrn fl altnda kalr. Doal olarak bu ifllem bafllarken agrandisrn krmz filtresi objektif
nnden ekilir.
163
Agradisrde kadn pozlamas karanlk odann kuru blmnde yaplrken

flimdi slak blmdeki ifllemler bafllamfltr. Agrandisrde pozlanmfl olan kattaki
gizli grntnn geree dnflmesi iin srasyla Gelifltirme, Durdurma ve Sabitleme banyolarndan gemesi gerekir. Bu banyolar belirlenmifl olan sda ve kvet
iinde yan yana durur.
Fotoraf katlar krmz flktan etkilenmedii iin bu alflmalar gvenlik fl
altnda aplr. Agrandisrde pozlanan kat nce gelifltirme banyosuna konur. Kadn btn yzeyinin banyodan etkilenecek flekilde konulmas gerekir.
Fotoraf Kad Banyosu
1. Kadn duyarl yzeyinde grntnn oluflmas tamamlandktan sonra
(bu sre plastik tabanl katlarda bir
dakika, elyaf tabanl katlarda ise
daha fazladr) kat gelifltirme banyosundan kartlr. Gelifltirme banyosunda kat giderek kararr, kadn
banyodan kartlma sresi doru
tonlamann elde edilmesiyle ilgilidir.
Kat gereinden fazla gelifltirme banyosunda kalrsa daha ok kararr. Gereinden az kalrsa tam tersi olur, fotoraf gri tonlama asndan ak
olur.
2. Gelifltirme banyosundan kartlan fo1
toraf kad, durdurma banyosuna
2
konur. Bu banyonun amac gelifltirme
3
banyosunun etkisini durdurmaktr.
Kadn durdurma banyosunda birka
4
saniye kalmas yeterlidir.
3. Durdurma banyosundan sonra sra
sabitleme banyosundadr. Bu banyo
grntnn katta sabitlenmesini
salar. Kullanlan banyonun markasna gre kadn sabitleme banyosunda kalma sresi -ortalama on
dakika belirlenir.
4. Sabitleme banyosu sonunda siyah-beyaz fotoraf hazrdr. Fotoraf kad daha sonra banyo srecindeki
kimyasal maddelerden arndrlmas iin akan su altnda ykanr ve kurutulur.
fiekil 7.7
Fotoraf Kadnn Kvette Banyo Yaplmas
Kadn btn duyarl yzeyinin ayn anda gelifltirme banyosuna sokulmas gerekir. Kat tamamen gelifltirme
banyosu iine girdikten sonra kvet flekilde grld gibi afla-yukar yavafla hareket ettirilerek, kvet
iindeki kadn svnn alkalanmas srasnda banyodan etkilenmesi salanr.
164
Temel Fotoraflk
zet
N
AM A
N
AM A
Siyah-beyaz negatif film banyosu srecinin aflamalarn sralamak.

Siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan negatif
filmler panchromatic niteliklidir. Bu filmler, beyaz fln iindeki btn renklerden etkilenir. Bu
nedenle siyah-beyaz negatif filmlerin karanlk
odada banyo yaplmas gerekir. Film banyosu bu
ifl iin gelifltirilmifl iine flk geirmeyen film banyo tanklar kullanlarak yaplr. Film tamamen
karanlk bir ortamda kasetten kartlarak tanka
konulduktan sonra btn sre aydnlk ortamda
yaplr. Siyah-beyaz film banyosunun aflamalar
flyledir: (1) Filmin kasetten karlmas (2) Filmin banyo tankna konulmas iin spirale sarlmas (3) Spirale sarlmfl filmin banyo tankna
yerlefltirilmesi (4) Gelifltirilme banyosu (5) Durdurma banyosu (6) Sabitleme banyosu (7) Ykama (8) Temizleme (9) Kurutma
Siyah-beyaz fotoraf kadnn bask srecinin
aflamalarn sralamak.
Negatif film grntsnn fotoraf kadna baslmas karanlk odada yaplr. Karanlk odalarda
iki temel blm yer alr. Agrandisrle negatif grntnn fotoraf kadna basld kuru blm
ve agrandisrde pozlanan fotoraf kadnn banyo ifllemlerinin yapld slak alflma blmdr. Karanlk odann temel aygt agrandisrdr, bir tr ine delii fotoraf makinesine benzer. Iflk ve mercek sistemi yoluyla negatif film
zerindeki grnt fotoraf kad yzeyine bytlerek yanstlr. Yani fla duyarl fotoraf
kad, negatif grnt yanstlarak, bir anlamda,
pozlanr. Kat banyosunun sreci flyledir: (1)
Gelifltirme banyosu (2) Durdurma banyosu (3)
Sabitleme banyosu (4) Ykama (5) Kurutma.
N
A M A
Siyah-beyaz negatif film grntsnn karanlk oda srecindeki uygulamasn aklamak.

Negatif siyah-beyaz film grnts agrandisr
kullanlarak fotoraf kadna baslrken, kontak
bask ve test bask yaplr. Kontak bask bir film
zerindeki btn karelerin tek bir fotoraf kadna baslmasdr. Bu flekilde film zerindeki btn kareler toplu olarak grlebilir. Agrandisr
basks yaplrken ise nce deneme amal test
bask yaplr. Bu flekilde pozlama sresi, kullanlacak fotoraf kad belirlenir. Agrandisrde bask yaparken ncelikle ortamn temiz ve tozdan
arnmfl olmas gerekir. Negatif film, agrandisre
yerlefltirildikten sonra pozlama sreci belirlenerek, negatif grnt fotoraf kadna pozlanr.
Bu pozlama aflamasnda, negatif grnt defalarca bytlerek fotoraf kadna pozlanr. Yine bu aflamada negatif grntnn koyu yani
ok flkl yerleri fazla pozlanarak, az flkl yerleri az pozlanarak yeniden bir dzenleme yaplr.
Yani negatif grnt bu aflamada pozitife dnfltrlrken yeniden ynlendirilebilir.
165
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi siyah-beyaz negatif film
banyosunun en nemli unsurudur?
a. Belirlenmifl sre
b. Karanlk odann kullanlmas
c. Film banyo tank
d. Film banyosu sresi
e. Gelifltirme banyosu
2. Afladakilerden hangisi siyah-beyaz negatif film
banyosunun srasn gsterir?
a. Durdurma banyosu-Sabitleme banyosu-Gelifltirme banyosu
b. Ykama banyosu-Gelifltirme banyosu
c. Gelifltirme banyosu-Sabitleme banyosu
d. Gelifltirme banyosu-Durdurma banyosu-Sabitleme banyosu
e. Gelifltirme banyosu-Temizleme-Ykama-Sabitleme banyosu
3. Negatif siyah-beyaz film fotoraf makinesinden karldktan sonra pozlanan grnt gzle grlmez.
Bu ifadeye gre afladakilerden hangisi sylenebilir?
a. Gelifltirme banyosu ncesinde negatif filmdeki
pozlanmfl grnt gzle grlemeyen gizli grntdr.
b. Gelifltirme banyosu ncesi aflamadaki grntye sakl grnt denir.
c. Pozlama grnt rtc sistemi nedeniyle gzle grlemez.
d. Pozlama grnt karanlk odada krmz flkta
grlebilir.
e. Gzle grlebilmesi iin karanlk odada incelemek gerekir.
4. Afladakilerden hangisi fotoraf kad bask aflamasnda kullanlan en nemli aygttr?
a. Kart banyosu kveti
b. Kart kurulma sistemi
c. Karanlk oda
d. Pozlama saati
e. Agrandisr
5. Afladakilerden hangi fotoraf kadna yaplan bask sonucunda ortaya kan grntnn belirleyici zelliidir?
a. Pozitif grnt
b. Negatif bask
c. Ters grnt
d. Gizli grnt
e. Gelifltirme banyosu
6. Afladakilerden hangisi kart basks aflamasndaki

gelifltirme banyosunun etkilerinden biri deildir?
a. Gizli grntnn geree dnflmesi
b. Negatif grntnn pozitif olmas
c. Pozitif grntnn belli bir sre iinde geliflmesi
d. Gelifltirme banyosunun krmz flk kullanlarak
yaplmas
e. Gelifltirme banyosunun sar flk kullanlarak
yaplmas.
7. Afladakilerden hangisi kontak basknn en nemli
unsurudur?
a. Film zerindeki btn kareleri toplu olarak
grmek
b. Test bask salamak
c. Deneme bask yapmak
d. Gelifltirme banyosunu denemek
e. Her film karesini bytlmfl olarak grmek
8. Afladakilerden hangisi kart banyosunun ilk aflamasnda kullanlan banyodur?
a. Durdurma
b. Sabitleme
c. Ykama
d. Gelifltirme
e. Bafllang banyosu
9. Gelifltirme banyosundan sonra fotoraf kadnn
konulduu banyoya ne ad verilir?
a. Durdurma banyosu
b. Tazeleme banyosu
c. Sabitleme banyosu
d. kinci banyo
e. Gelifltirme sonras
10. Afladakilerden hangisi agrandisrle yaplan bask
aflamasndaki en nemli pozlama zelliidir?
a. Diyafram ayar
b. Sre ayar
c. Ifln gc
d. Karanlk oda fl
e. Negatifin yeniden pozlanmas

1. e
2. d
3. a
4. e
5. a
6. e
7. a
8. d
9. a
10. e
166
Temel Fotoraflk
Seilmifl Fotoraflar
CEML AACIKOLU.
MERH AKOUL.
167
168
GLTEKN ZGEN.
Temel Fotoraflk
MELH ZAFER ARICAN.
169
170
KERM BORA.
Temel Fotoraflk
HSEYN ERYILMAZ.
171
172
LEVEND KILI.
Temel Fotoraflk
TEMEL FOTORAFILIK
Amalarmz
resmetme tekniiyle elde edilen grntnn grsel yapsn

N Fotorafn
aklamak.
estetik e olarak fl aklamak.
N Grsel
Fotoraf
ayrt edici zelliklerini saptamak.
N Grnt aydnlatmasnn
alan
iinde
grsel
elerin birlikte kullanmn deerlendirmek.
N Fotoraf ekilecek olay ve durumlar
konu olarak deerlendirmek.
N
Anahtar Kavramlar
Optik bakfl
Aydnlatma
Dfl flk
Glge
Rembrandt aydnlatmas
Cameo aydnlatmas
Siluet aydnlatmas
Grnt alan
ereveleme oran
Grsel g
erik Haritas
Temel Fotoraflk
Grnt Estetii
Grnty Kontrol Etmek

Iflk ve Aydnlatma
Grmek
Grnt Estetii
GRNTY KONTROL ETMEK
N
A M A
Fotorafn resmetme tekniiyle elde edilen grntnn grsel yapsn aklamak.
Fotoraf ekmek denildiinde anlafllmas gereken fley, optik yoluyla yzey zerine resmetmektir. Daha nce de szn etmifltik, fotorafla birlikte optikle bakmak
diye yeni bir durum ortaya kmfltr. Bir konuya plak gzle bakmak ve fotoraf
makinesiyle bakmak, birbirinden ok farkldr. Fotoraf makinesiyle bakfl optik
bakfltr. Fotoraf makinesiyle doada baklan btn nesneler boyutlu olmasna
ramen bu nesnelerin fotoraf ikiboyutludur. Bu ynyle dflnldnde fotoraf, boyutlu nesneleri ikiboyutlu bir yzey stnde grsel olarak dzenlemektir.
Fotoraf, insanlarn grme duyusuna yneliktir. Fotorafn dier duyu organlarmzla iliflkisi yoktur. Oysa evremize baktmzda sadece oradaki nesneleri grmeyiz, onlarn seslerini duyar, kokusunu ve ssn hissederiz. Fotoraf makinesinin optii teknik olarak bunlarn hibirini hissetmez. Fotoraf eken kifli, fotorafn ektii konunun sesini duyar, kokusunu hisseder, ancak fotoraf makinesinin
bunlar tespit etmesi teknik olarak imknszdr. Grdnz fotoraflar hatrlayn,
bu fotoraflardaki konunun kokusunu, scakln ve hatta sesini hissettiiniz olmuyor mu? Tabii ki oluyor. Bunlarn bir hissedifl olarak fotorafa yansmas ou
zaman, gereinden daha etkili ve kalc oluyor. Fotoraf sadece teknii ynlendiren bir kifli deildir, o btn duygularn filmin karesindeki grsel yapya yansSIRA SZDE
tabilir.
kiboyutlu kat bir yzey zerinde ortaya kan bu grsel yap, optik ve kimyasal srelerin tesinde, grnt estetiini anlama asndanD da
fi Nsaysz
E L M konuyu
ierir. Fotoraf balamnda grnt estetii, hem nesneleri fotorafn snrl erevesi iine sokan fotoraf hem de fotorafn yaratc srecini tanma asndan
S O R U
zerinde durulmas gereken bir konudur.
Grnt estetii, grntnn daha iyi alglanmas iin flk, renk, ton,D doku
K K A Tvb. grsel estetik elerin dzenlenmesiyle fotorafta ortaya kan bir alglama duygusudur. Bu alglama duygusunu fotorafta yaratrken kullanlan grsel estetik elerin
enerji
SIRAhissettirdii
SZDE
ise estetik enerjidir.
AMALARIMIZ
K T A P
Optik Bakfl: Bir konuya plak gzle deil optik araclyla bakmak. Fotoraf makinesiyle bir konuya bakmak.
Estetik Enerji: Iflk, renk, doku, hareket gibi estetik elerden hissettiimiz enerji.
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
176
Temel Fotoraflk
Fotoraf grntyle uraflr, negatif film ve fotoraf kad stndeki grntlerle. Fotorafnn grntlere duygularn katmas, bu grntlerin alglama ve
alglama duygusu asndan dflnlmesidir. Grnty bu flekilde dflnmek, fotorafy estetik kavramyla yani grntnn estetiiyle karfllafltrr. Fotoraflk
asndan grnt estetii denildiinde, grntnn daha iyi alglanmasn salayan grsel elerin dzenlenmesi ve bu dzenlemenin alglanmas anlafllmaldr.
Bu eler nelerdir? Yeniden en bafla dnerek, fotorafla ilgili szlerimizi hatrlayalm fotorafn temel esinden sz etmifltik; teknik, flk ve grmek. Fotoraf eken kifli, konuyu bu eyi kullanarak yourur. Baflka bir deyiflle; teknik, flk ve
grmek grnty kontrol etmeyi salayan sistemlerdir. Fotoraf ekme sreci ilk
nce konunun belirlenmesiyle bafllar, var olan yzlerce konu iinde bir konunun
seilmesiyle. Seilen konuya fotoraf optik bir bakflla ynelir. Bu aflamadan itibaren fotoraf teknik sreci kullanmaya bafllar. Teknik, konunun iinden bulunduu flk ortam ve aydnlatma koflullaryla ynlendirilir. Teknik ve flk srecindeki son nokta ise fotorafnn bakfl asdr. Grmek olarak kavramlafltrdmz bu
aflamayla birlikte; flk, renk, hareket gibi grsel estetik eler, bir enerji olarak fotorafn snrl erevesi iinde yorulur.
Teknik Sre
Teknii, fotoraflkta iki farkl boyutta dflnmek gerekir. Birincisi mekanik aralardr; fotoraf makinesi, objektifler, diyafram ve rtc sistemleri, filtreler, ayaklar, aydnlatma kaynaklar ve filmler. Bunlar grntnn oluflmasn salayan
mekanik aralardr. kincisi ise grntnn nasl ortaya kacan etkileyen kontrol sistemleridir. Netleme sistemi, alan derinlii, rtc hz ve hareket, pozlama,
film banyosu, fotoraf kadna bask. Mekanik aralar fotoraf eken tarafndan
seilir. Bu seim, bir ressamn elindeki onlarca fradan birini semesine benzer.
Birbirinin benzeri olan aralardan bir tanesini semek, zel bir etki oluflturmak iin
atlan ilk admdr. Her objektif, filmin zerine konunun grntsn dflrr; ancak normal objektif, genifl al ya da tele objektif arasnda seim yapmak, filmin
zerine dflen grnty ynlendirmek demektir. Her objektifin verdii grnt bir dierinden teknik olarak ok farkldr.
Seilen her teknik ara, fotorafn farkl bir flekilde ortaya kmasna neden
olur. Tekniin ikinci boyutu olan kontrol sistemleri ise grnty deiflik flekillerde etkileyerek ortaya kacak olan grntnn farkllaflmasna neden olur. Bir
ressam elindeki ayn renk boyalar karfltrarak farkl tonlar elde eder ya da frasn kullanfl tekniiyle ortaya farkl sonular kartr. Fotoraf da pozlama, alan
derinlii, film banyosu ya da fotoraf kadna bask srelerinde kullanaca
farkl tekniklerle ortaya kan grnty ynlendirir. Her fotoraf eken kifli fotorafn ekecei konuyla ilgili bir teknik kullanr, bu o fotorafnn bir seimidir; 35 mm. makine, 28 mm. objektif, ak sar filtre, gn fl, 125 ISO film, normal pozlama, genifl alan derinlii, normal film banyosu ve yumuflak kada bask
gibi. Fotorafnn bu seimi sonunda ortaya kan fotoraf, o fotorafya zg
bir fotoraftr. Unutulmamas gereken fley fludur: zgn fotoraf, kullanlan tekniin bir rndr.
8. nite - Grnt Estetii
177
MERH AKOUL. evremizdeki

her nesne sanatn konusu olabilecei gibi fotorafn da konusu
olabilir. Fotorafnn yapt fley
plak gzle grdn optik yoluyla bakarak yzey zerine
kaydetmektir.
IfiIK VE AYDINLATMA
A MA
Grsel estetik e olarak fl aklamak.
Fotorafn resmetme tekniinin belirleyici esi flktr. Teknik olarak flk olmakszn fotoraf ekilmesi mmkn deildir. Yani teknik sre asndan bakldnda
fotoraf ortaya kartan flktr. Iflk temel belirleyici olarak ynlendirildiinde, doal grntnn grsel yaps da bundan etkilenir. Bu anlamda flk denildiinde
anlafllmas gereken sadece teknik sreci ynlendiren bir olgu deil, ayn zamanda grsel estetik bir e de anlafllr.
Iflk, fotoraflkta iki flekilde kullanlr: Fotoraf makinesinin nndeki nesnelerin ve olayn aydnlatlmasn salayan dfl flk ve film zerindeki negatif grntnn fotoraf kadnda pozitif hale gelmesini salayan i flk. Dfl flk aydnlatma, i flk ise negatif filmin agrandisrde yeniden flklandrlarak fotoraf kadna baslmas sreci olarak dflnlmelidir. Hem dfl flk, hem de i flk kullanla-
178
Temel Fotoraflk
rak fotorafn grnts ynlendirilebilir. Dfl flk yani aydnlatma, grsel yapy
ortaya kartrken grnt alan iindeki nesneleri ynlendirir. Iflk konusuyla ilgili olarak aydnlatma denildiinde dfl flk kaynaklarn ynlendirerek nesneleri flk
yoluyla ortaya karmak akla gelir. Nesne ya da konu zerine flk kayna ynlendirildiinde aydnlatma sreci bafllar.
fiekil 8.1
Estetik Enerji Olarak Iflk
Farkl aydnlatma tekniklerinde fln estetik

enerjisi farkl bir flekilde ortaya kar.
Fotoraflarda ayn konunun drt farkl aydnlatmas grlmektedir. st solda dz, st sada Rembrandt, alt solda cameo ve alt sadaki siluet aydnlatmasdr.
Elinize bir fener aln ve fenerin fln, bst fleklindeki kk bir heykele yandan ve yukardan gelecek flekilde ynlendirin. Heykelin bir taraf flkl dier taraf ise glgeli olacaktr. Fenerin fln heykel zerinde yavafl yavafl dolafltrdnzda flkl ve glgeli alanlarn
deifltiini greceksiniz. Fenerin fln, heykelin belli bir blmne dikkatli bir flekilde
ynlendirdiinizde, flk nedeniyle heykelin zerinde grsel olarak alglanabilecek yeni
anlamlar ortaya kacaktr. rnein, dudaklar ve ene yaps, gzlerin bakfl yn, salarn
biimi dikkat ekici olarak ne kacaktr. flte bu, fln neden olduu grsel enerjidir.
Feneri sndrdnz zaman bu grsel enerji ortadan kalkar.
179
Fenerle bstn aydnlatlmas rneinden hareket ederek bir baflka rnek dflnelim. Masann stnde bir tenis topu dflnn, topu pencereden gelen flk yardmyla alglarken, elinizdeki fenerin fl topun yan yzne ynlendirir. Fenerin
fl hem topu hem de masann stn aydnlatacaktr. Feneri kprdatmadan tutun, feneri sndrn ve yeniden yakn; iflte pencereden gelen flkla fenerin flnn top ve evresinde oluflturduu etki hemen anlafllr. flte bu, aydnlatmann salad meknsal uyumdur. Ayrca topun nasl bir boyutu olduu ortaya kar. Iflk
tam nden ok gl verildiinde top yuvarlak bir tepsi gibi grlrken, flk biraz
yandan verildiinde topun kresel bir yapya sahip olduu ortaya kar.
Fener flnn topun zerinde oluflturduu bir dier etki de topun dokusuyla ilgilidir. Fener fl yardmyla topun dokusu ok daha detayl grlr, hatta topun
zerindeki przler ortaya kar. flte bu da aydnlatmann dokunma duyumuza
ynelik etkisidir. Bu etkinin daha gl olmas aydnlatma kaynann fln younlafltrlmasyla olur. Bylece dikkatiniz topun zerinde belli bir noktaya ynelir. Sonu olarak aydnlatma nesnenin dokusunu ortaya kartrken, bizim grflmz de belli bir noktaya yneltir.
Aydnlatma zaman uyumunu da salar. zellikle dfl meknlarda sadece aydnlatmann ortaya kard etkiyle konunun zaman anlafllabilir. Gndz, gece, gnn belli bir saati ve mevsimlerin etkisi aydnlatmayla verilebilir. rnein, gndz
aydnlatmas parlaktr, gecede ise parlaklk azalr. Bir nesnenin baflka bir yzey
zerinde ortaya kan glgesi (atlan glge) gndz ve gece farkldr. Aydnlatmayla ilgili olarak szn ettiimiz etkiler aydnlatlan konunun iinde bulunduu ortama yneliktir. Bu durum, bakan kifli asndan dflnldnde dfl evreyle ilgili bir ortam dzenlemesidir. Oysa aydnlatlan bir konu bakan kifliyi duygusal
olarak da etkiler. Bir konunun zerine dflen flk, konuyla ilgili bir atmosfer yaratr. Bir konunun dz ve parlak ya da aydnlk ve karanlk alanlar oluflturularak aydnlatlmasnn oluflturaca atmosfer ok farkldr.
Fotoraflkta aydnlatma denildiinde,
farkl alandan sz edilmektedir. Birincisi, doal
flk kayna yani gnefl fl kullanlarak yaplan
aydnlatmadr. kincisi yapay flk kayna yani
farkl ampul ya da stdyo flafl sistemlerinden
oluflan aydnlatma kaynaklar ile yaplan aydnlatmadr. ncs ise fotoraf makinesi flafl
kullanlarak yaplan aydnlatmadr. Doadaki en
gl flk kayna gnefltir. Gneflin hareketine
bal olarak verdii flk farkllk gsterir. Gnefl
fl; direkt olarak, yansyarak ya da bulutlardan
szlerek gelebilir. flte gnefl flnn bu farkl tr aydnlatma kaynaklarn snflandrmak
iin de kullanlr. tr flk kayna vardr: Direkt, yansyan ve yumuflak flk kaynaklar.
Direkt flk yani sert flk veren aydnlatma
kaynaklar, bunlar dorudan, dik olarak gelen
gnefl flna benzer. Bu tr aydnlatma kaynaklarnn fl hi yansmadan ve yumuflamadan
aynen dik gelen gnefl fl gibidir. Bu aydnlatma kaynaklar, nesneyi noktasal olarak aydnlatr ve keskin glgeler olufltur. kinci tr ise yan-
fiekil 8.2
Iflk ve Boyut
boyutlu bir kp
prizmann (st) sadece n yzne flk
dfltnde bu ikiboyutlu bir kare flekil olarak alglanr.
(Orta) Kpn yan
yzne de flk dfltnde kare fleklin
boyutlu bir form
olduu anlafllr.
(Alt) Kpn bir yz daha flklandrldnda bu nesnenin bir kp prizma olduu alglanr.
180
Temel Fotoraflk
syan flklardr. Bunlar yansyarak gelen gnefl flna benzer. Aydnlatma kaynann iindeki ampulden gelen flklar yanstc bir yzeye arparak fotoraf ekilen konuya ulaflr. nc tr ise yumuflak flklardr. nne bulut gelmifl gnefl
fl bu tip yumuflak flk veren bir aydnlatma kaynadr. nne bir yumuflatc filtre konulmufl flklar bu trn en iyi rneidir. Yumuflak flk aydnlatma kaynaklar dank ve yumuflak flk verirler. Yansyan ve yumuflak aydnlatma kaynaklar,
nesnenin flk alan yerlerini eflit bir flekilde aydnlatr. Bu nedenle glge ortaya kartmaz ya da ok yumuflak glgeler yaratr.
Aydnlatma Teknikleri
AM A
Fotoraf aydnlatmasnn ayrt edici zelliklerini saptamak.
Fotoraflk asndan en basit aydnlatma flekli, dz aydnlatmadr. Dz aydnlatma, nesnelerin grlebilmesi iin yaplan aydnlatmadr. Bu aydnlatmada estetik bir kayg yoktur, ama fotoraf ekilen konunun pozlamay salayacak flekilde aydnlatlmasdr. Gneflin evremizi aydnlatmas, oturma ve alflma meknlarnda yaplan aydnlatmalar gibi. Dz aydnlatmada, aydnlatma kaynaklar konuya belli bir ynden ynelmezler, btn alan eflit flekilde aydnlatlr seici bir
aydnlatmadan sz edilmez, aydnlk-karanlk alanlar arasndaki oran (kontrastlk)
ok dflktr.
Dz aydnlatmann karflt ise flkl ve glgeli, aydnlk-karanlk alanlar oluflturarak yaplan aydnlatmadr. Bir konuyu, aydnlk (flkl) ve karanlk (glgeli) alanlar oluflturarak aydnlatmak, resim sanatnda chiaroscuro teknii (flk-glge karflm teknii) olarak adlandrlr. Grnt alan iindeki konularn belli yerleri aydnlatlrken, dier yerler tam ya da yar karanlktr. Iflkl alanlarla, glgeli alanlar arasndaki geifller ok yumuflaktr. Iflk-glge karflm teknii fotorafla ok uygun bir aydnlatma tekniidir.
Fotoraflarn ynelmesi gereken aydnlatma, flk-glge karflm (chiaroscuro) aydnlatma tekniidir. Iflk-glge karflm aydnlatma tekniinde konunun belli yerleri aydnlatlr, dier yerleri ise greli olarak karanlktr. Bu aydnlatma bir
baflka deyiflle, seici bir aydnlatma biimidir. Grnt alan iindeki flkl yerler
temann nemini vurgular. Dikkati belli bir noktada toplar. Bu aydnlatma teknii,
aydnlk ve karanlk alanlar arasndaki ztln derecesine gre ana biime ayrlr. Bunlar; Rembrandt, cameo ve siluet aydnlatmasdr.
Rembrandt aydnlatmas (bkz., flekil 8.1 st sa), nokta flk veren aydnlatma
kaynaklaryla gereklefltirilen seici bir aydnlatmadr. nl Hollandal ressam
Rembrandt van Rijn (1606-1669) resimlerinde kulland bu aydnlatma biiminde
konunun belli yerleri aydnlatlrken, dier yerleri tam ya da yar karanlktr. Rembrandt aydnlatmasnn temel zellii, zayf bir aydnlatma flekli olmasdr. Iflkl
alanlardan glgelere geifl ok yumuflaktr. Grnt alan iindeki arka alan zel
bir nem kazanr. Bu alan iindeki nesneler temann ifllevini destekleme kaygsyla n alana gre greli olarak daha az aydnlatlr. Grnt alan iinde hem kompozisyon hem de ierik asndan temann anlatmn destekleyen alanlar flkldr.
Bu aydnlatma sonunda fotorafta ortaya kan, glgelerle bezenmifl flkl alanlar
ve karanlk alanlardr.
Cameo aydnlatmas (bkz., flekil 8.1 alt sol), grnt alan iinde dikkatin belli bir noktaya toplanmasna ynelik bir aydnlatmadr. Arka alan tamamen karan-
lktr, n alanda ise temann amacna uygun olarak sadece istenilen yerler aydnlktr. Bu etki, gl nokta flk veren aydnlatma kaynaklaryla yaratlr. Nesnenin
iinde bulunduu meknla iliflkisinden ok nesnenin yapsal, ie ynelik zellikleri ortaya kar. Glgeler sadece aydnlatlan nesnenin zerinde hissedilir. Grnt alan iindeki dier btn alanlar tamamen karanlktr. Bu ynyle aydnlk-karanlk ztl ok yksektir. Bu aydnlatma sonunda fotorafta ortaya kan, tamamen karanlk arka alan ve zerinde glgeleri olan flkl nesnedir.
Siluet aydnlatmas (bkz., flekil 8.1 alt sa), aydnlk-karanlk ztlnn en yksek olduu aydnlatma biimidir. Arka alan aydnlk, n alandaki nesne ise tamamen karanlktr. Nesne, aydnlk arka alan nnde karanlk bir leke olarak belirir.
Nesnenin dokusu ve tonlama deeri grlmedii iin, nesneyle ilgili olarak grntde duygusal bir etki ortaya kmaz. Bu aydnlatma sonunda fotorafta ortaya kan, tamamen aydnlk arka alan ve nnde kontur olarak beliren nesnedir. Fotoraf makinesinin nndeki flk kaynaklarn yani dfl fl dzenleyerek yaplan aydnlatma, film zerinde grntnn oluflmasna yneliktir. Kullanlan film saydam
ise ortaya kan sonu dorudan izleyene ulaflacak olan fotoraftr. Bu nedenle,
dfl flk dzenlemesinin ortaya kartt grntnn bir kez daha ynlendirilmesi
sz konusu deildir. Ancak negatif film kullanldnda dfl flk tarafndan oluflturulan negatif grnt, agrandisrde fotoraf kadna baslrken yeniden flklandrlr. Bu, film zerindeki grntnn fotoraf haline dnflmeden, bir kez daha
flk kullanlarak dzenlenmesi hatta, ynlendirilmesi demektir. Bu i flk dzenlemesidir. flk bir taraftan teknik olarak kat zerinde pozitif fotorafn ortaya
kmasn salarken, dier yandan da bir estetik enerji olarak ortaya kmaktadr.
Negatif film zerindeki grnt grinin belli ton deerlerinden oluflur. Agrandisrn fl negatif filmin zerinden geerken, negatif grnty, filmin ton deerlerine gre fotoraf kad zerine yanstr. Iflk, negatif film zerinden getikten
sonra fotoraf kadna ulaflmadan eflitli flekillerde yeniden ynlendirilir. flte bu
i flk ynlendirmesidir. rnein, bir portre ekiminde modelin yzne dflen flk,
onun btn fleklini bir glge olarak arkadaki duvara dflrmektedir. Negatif grntde, modelin portresi ve duvara dflen glgesi grlmektedir. Bu negatif film,
SZDE
agrandisrde fotoraf kadna baslrken, duvara dflen glgeSIRA
maskeleme
yaplarak yok edilebilir. Agrandisrde filmin o noktasndan gelen flklar maskeleme yaplarak engellenir. Fotorafta sadece modelin portresi grlr,Ddfl
kullanlarak
fi flk
NELM
oluflturulmufl olan glge, i flk dzenlemesiyle ortadan kalkmfltr. flk dzenlemesiyle ilgili verilen bu rnek, konunun anlafllabilmesi iin seilmifl en u dS O R U
zenleme fleklidir.
fl ynlendirerek, zellikle siyah-beyaz fotoraflkta negatif grnt
sayD K K A zerinde
T
sz dzenlemeler yaplabilir. Yaplan dzenlemelerin altndaki temel mantk, negatif grntnn ak ve koyu gri ton deerlerinin yani flkl ve glgeli alanlarn
i flk dzenleSIRA SZDE
mesiyle ynlendirmektir. stenilen yerler daha ok karartlr ya da aydnlatlr.
N N
Iflk konusuyla ilgili olarak rengi de grsel estetik bir e AMALARIMIZ

olarak dflnmek gerekir. Nesne ile onun rengi arasnda yapsal bir iliflki vardr. Bir nesnenin rengi,
grsel alg olarak iinde bulunduu meknn flkllna gre deiflse bile, nesneK T Arenksiz
P
nin renginin yapsal zellikleri deiflmez. Bu nedenle de nesneleri
olarak
dflnemeyiz. Fotoraflkta grsel estetik bir e olarak renk ele alndnda yapsal olarak iki farkl konu zerinde durmak gerekir. Birincisi siyah-beyaz fotorafE L E V Z Y ise
O N renkli folkta renklerin grinin ton deerleri olarak ortaya kmasdr.Tkincisi
NTERNET
181
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
182
Temel Fotoraflk
toraflkta rengin grsel enerjisinden yararlanmaktr. Bir renk insan cofltururken

bir dieri sakinlefltirir. Krmz scak, mavi ise souk olarak adlandrlr. Renk tayfnda krmzya doru giden uzun dalga boyundaki renkler scak, maviye doru giden ksa dalga boyundakiler de souk renkler olarak grlr. Krmzlar, turuncular ve krmzms sarlar scak renkler; maviler, yefliller ve yeflilimsi sarlar souk
renklerdir. Krmzlar ve turuncular bize atefli, kahverengiler topra arfltrd
iin scaktr. Bunun yannda buzu, denizleri, glleri, gkyzn arfltran maviler, yefliller ya da mavimsi yefliller souktur. Scak-souk renkler onlar iliflkilendirdiimiz olaylara ya da nesnelere bal olarak; uzaklk-yaknlk, genifllik-darlk ve
psikolojik zaman kavramn aklamak iin estetik bir e olarak kullanlrken, fotorafta nc boyutun yanlsama olarak ortaya kmasn salayan bir e olarak da fotorafnn emrindedir.
HALUK OBANOLU. Grsel

alglama konusunda flekil-zemin alglamas ok nemlidir.
Arabesk mzik sanats bu
fotorafta flekil konumunda,
flk noktasal olarak mavi zemin durumunda. Aydnlk zemin nnde karanlk flekil, fotorafn konusunu oluflturmakta; demek ki fotorafn
nesnesinin her zaman aydnlk olmas gerekmiyor.
DORA GNEY. Tipik dz aydnlatma rnei; flk kayna konuyu glge oluflturmayacak flekilda aydnlatyor. Fotorafnn yakalad an ylesine gl bir insan durumunu sergiliyor ki
fln yaratt glgelere gerek kalmamfl.
LEVEND KILI. Iflk sadece nesneleri grlebilir klmaz, ayn zamanda nesnenin zerinde
oluflturduu glgeler yoluyla temay glendirir, grsel anlatm pekifltirir.
183
184
Temel Fotoraflk
GRMEK
AM A
Grnt alan iinde grsel elerin birlikte kullanmn deerlendirmek.
Film fleridi ve fotoraf kad bofl bir yzeydir. Ayn bofl bir tuval gibi. Fotoraf eken, dflncelerini film yzeyine oradan da fotoraf kadna aktarmad srece
bu yzeylerin bir anlam yoktur. Fotoraf eken kiflinin kaygs da bu bofl yzeylere zihnindeki konuyu yerlefltirmektir. Bu kaygyla hareket eden kifli yani fotoraf makinesinin bakacndan bir konuya bakan, fotorafn ekecei konuyu yourmaya bafllar. Konuyu oluflturan nesneleri; byklklerine, flkllna, rengine, hareket ynne ve daha birok eye gre dzenleme srecine girer. Fotoraf eken kiflinin bilerek ya da bilmeyerek yapmak istedii fley, fotorafta estetik bir
enerji ortaya karmaktr.
nsan, yatay ve dikey snrlamas olan bir grfl asyla grr. Tek gzmzle ya
da iki gzmzle bakarken evremizi kuflatan sonsuz evreni, fiziksel olarak yatay ve
dikey eksenlerle snrlandrrz. Bu anlamda, bulunduumuz mekn iinde her farkl grfl as bir fiziksel snrlandrmadr. Bu snrlandrmann oluflturduu alann bykl ve kkl, bakan kifli tarafndan belirlenir ve bakan kiflinin bireysel tercihiyle ilgilidir. Ayn nesneye iki kilometre uzaktan baktmzda, yatay ve dikey olarak yaptmz snrlandrma, befl yz metre uzaklktan baktmzda ok farkl olacaktr. Fiziksel snrlandrmay yzey zerinde dflnelim. Bir ressam, resmini diledii byklkteki tuvale yapabilir. Resim sanats tuvalinin snrlarn kendisi belirler. Fotoraf iin ise durum biraz farkldr. Fotoraf iin, yatay ve dikey boyut snrlandrmas hem vardr, hem de yoktur. Kullanlan film asndan snrlandrma
vardr. Her film karesinin boyutu, fotoraf ekenin snrl bir erevesidir. flte bu snrlandrlmfl ereve, fotorafnn bakfl asdr. Kat zerindeki fotoraf dflnrsek, bir snrlandrma sz konusu deildir. Fotoraf teknik bir engel yok ise negatif grnty diledii kadar bytebilir. Daha nce sz etmifltik; insann evresinde net olarak grebildii a, grfl asdr. Bu ann snrlar kesin deildir. Bir objektiften grlen a ise bakfl asdr. Bakfl asnn snrlar kesindir.
fiekil 8.3
Yatay Ynelifl
nsan gz yatay ynelifle daha uyumludur.
Yatay ynelifl durgunluk ve sakinlik hissi
uyandrr. Bu rnekte
olduu gibi yatay ynelifl iinde dikey eler de yer alabilir.
8.SIRA
niteSZDE
- Grnt Estetii
185
SIRA SZDE
Yzeyin yatay ve dikey olarak snrlandrlmas, grntnn ortaya kt alan

D fi N E L M
belirleyen iki temel edir. Bu snrlandrma sonunda ortaya kan alana; grnt alan, fotoraflktaki adlandrlflyla, film karesi ya da ereve denir. Film kaS Odenir.
R U
resinin yatay ve dikey kenarlarn oranna ise ereveleme oran
Grnt Alan: Baka iinde

erevelenmiflD alan.
fi N E L M
Film karesinin iki temel kullanlfl biimi vardr: Bunlar yatay yneliflD ve
K Kdikey
A T ynelifltir.
Genifl bir doa grntsnn yatay olarak ereveye yerlefltirilmesi, yatay ynelifltir. Bir
kule ya da yksek bir yapnn dikey olarak ereveye yerlefltirilmesi ise dikey ynelifltir.
SIRA SZDE
Grme sistemimiz nedeniyle yatay yneliflli dzenlemelere karfl daha yatkn olmamza
ramen fotoraflkta dikey dzenlemeler de ok yaygn olarak kullanlr.
AMALARIMIZ
ereveleme: Bakacn
ikiboyutlu alan iine,
S O R U
amalanan konunun
yerlefltirilmesi.
DKKAT
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
fiekil 8.4
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
K T A P
Dikey Ynelifl
Dikey ynelifl yataya gre daha

dinaTELEVZYON
miktir. Fotoraftaki
dikey izgiler dinamiklik etkisini glendiriyor.
NTERNET
186
Grsel G: Fotoraf karesi

iindeki nesnelerin renk,
flk, doku vb. grsel eler
olarak oluflturduu alglama
duyusunun gc.
Denge: Grnt alan iindeki nesnelerin birbirlerini

tartacak flekilde deerlemesidir.
Temel Fotoraflk
Bu yatay ve dikey snrlln belirledii alann iine nesneleri yerlefltirirken,

zerinde durulmas gereken birok konu ve kural vardr. Bu anlamda belki de sze, kurallar yoktur, sadece yol gsterici ip ular vardr diyerek bafllamak daha
doru olacaktr. Film karesinde erevelenen bir konu, fotoraf kadna baslrken defalarca bytlerek baslr. Fotoraf karesi iinde bir konuyu dzenleyen
kifli, bu dzenlemesinin fotoraf kad zerinde ne kadar byyerek ortaya kacan dflnmesi gerekir. Nesnelerin erevede oluflturduklar byklk ok
nemlidir, ereveyi dolduran nesnelerin daha ok estetik enerjiye sahip olduu
dflnlr.
Yatay ve dikey eksenler, grntde yn oluflturmak iin de kullanlr. rnein,
hareket halindeki bir bisiklet yatay yn etkin hale getirirken, yatay olarak yerlefltirilmifl olan bir havuzun fskiyeleri dikey yn etkin hale getirir. Bylece karenin
enerjisi yataydan dikeye ynelir. Yatay ynelifl ya da dikey ynelifl gldr diye
bir kural sz konusu deildir. Ancak, yatay ve dikey dzenlemelerin ortaya kard etki de birbirinden ok farkldr. Film karesinin yatay genifllii iinde genifl bir
ova ya da denizin yatay olarak oluflturduu ktle; sakinlik-durgunluk ifadesi verirken, bir gkdelenin dinamik ifadesiyle oluflturduu dikey ynelifl grsel g asndan yatay dzenlemeden ok farkldr. Yatay ve dikey yneliflle birlikte ortaya
kan yn nemlidir. nsanlar genel olarak, hareketin ynn izleyerek anlam
arafltrmaya ve ilgi merkezine ulaflmaya alflrlar. Film karesinde de bir hareket sz
konusu ise gz bu hareketi izler ve hareket bir grsel g olarak ortaya kar. Bir
demiryolu, fabrika bacas ya da ilerleyen bir aracn bakflmz belli bir yne ynlendirmesi gibi.
Masamzn stndeki nesnelere bakarken bir nesneyi grfl amz iinde konumlandrdmz yer, o nesneye zayf ya da kuvvetli bir grsel g ykler. Nesneye yklenen bu grsel g, grfl as iinde nesnenin bulunduu yer ve nesnenin dier nesnelerle olan iliflkisi sonucunda ortaya kar. Grsel alglamayla ilgili
olan bu konuyu film karesi asndan rnekleyelim. Karenin tam ortasna yerlefltirilmifl bir ktle dflnn. Ktle grnt alannn tam merkezinde yer alarak bir g
oluflturur. Bu hkim g, bir tr mknats kutbu gibi grsel alglama asndan kare iindeki dier nesneleri kendine ekerek adeta yok eder. Ktleyi karenin bir kflesine yaklafltrrsak, nceki gcn etkisi yok olur. Ktle, kare iinde hareket ettii yere manyetik gcn taflr. Bu durumda karenin bofl kalan yerleri manyetik
gten uzak, rahatlamfl bir blge olarak ortaya kar. Grsel alglamayla ilgili bu
basit rnekten hareket ederek film karesinin gl noktalar ortaya kartlabilir.
Film karesinin kfleleri, yer ekimine uyum salayan blgeleri ve kflegen izgilerinin zerindeki yerlerin grsel g asndan nemli olduu dflnlr.
ereve iindeki ktleler yani nesneler birbirleriyle iliflkilendirilerek dzenlenir.
Nesneleri birbirleriyle iliflkili flekilde dzenlemek ise grsel sanatlardaki denge kavramn ortaya karr. Dengenin olufltuu bir dzenlemede ereve iindeki nesneler
hibir deifliklie olanak salamayacakmfl gibi grnrler. Kuflkusuz bir dzlenmenin dengede olmas demek, fiziksel olarak nesnelerin dengede olmas demek deildir. Fizik kurallarna gre dengesiz olan, grsel alglama asndan dengede olabilir.
Dengesiz bir dzenlemede rasgelelik, kaza eseri ortaya kmfl izlenimi vardr.
Bir erevenin iindeki blgeler ve nesnelerin ereve iinde oluflturduklar
birliktelik de nemlidir. erevenin sa ve solu da grsel gcn dalfl asndan
farkl etkilere sahiptir. zellikle fotorafn boyutu bydke karedeki sa ve sol
alanlarn gc artar. Nesnelerin birliktelii ise insanlarn alglama eilimleriyle ilgi-
187
LEVEND KILI. erevenin oluflturduu

yatay-dikey snrlandrma iinde fotoraf, ressamn tuvali karflsnda olduu
gibi zgrdr. Tafl,
sar iek ve kar fotorafnn karesi
iinde doal bir denge oluflturuyor.
li bir konudur. nsanlar grfl alar iindeki nesneleri birbirleriyle iliflkilendirerek

alglama eilimindedir. Buna alglamada rgtleyici eilimler denilmektedir. fiekilzemin iliflkisi ve gruplandrma bunun en nemlilerindendir. ereve iinde, arkaSZDE
daki nesne zemin, nndeki nesne ise flekildir. Mavi gkyz SIRA
zemin,
beyaz bulutlar flekildir. Beyaz bulutlar flekil olarak ne kartmak istersek, siyah-beyaz fotorafta sar filtre kullanrz. flte bu grsel alglama asndan, flekil-zemin
D fi N E L M iliflkisini
kullanmaktr. fiekillerin, lekelerin ve noktalarn igdsel olarak gruplandrlmas
da bir dier rgtleyici eilimdir. Bu eilimden hareket ederek, ereve iindeki
S O R U
nesneler; yaknlk, benzerlik ve sreklilik asndan gruplandrlabilir.
Film karesi iinde yaplan btn dzenlemeler, makineyi elinde tutan
D Kkiflinin
K A T kulland
objektifin bakfl asyla ilgilidir. Peki, btn bu dzenlemeleri yapan gzn konuya nereden ya da hangi seviyeden bakmas gerekir?
SIRA SZDE
N N
Fotorafnn yneldii konuyu hangi seviyeden bakmas gerektiini basit bir

AMALARIMIZ
rnek zerinden grelim. Mzedeki bir heykele; oturarak afladan
yukarya doru, heykelin gz seviyesinden ya da yukardan bir yerden aflaya doru farkl
konumdan bakabiliriz. flte bu, fotoraf eken kiflinin bir konuya bakabilecei
K Tykseklikten
A P
farkl bakfl asdr. Fotoraf eken kifli konusuna, konuyla ayn
yani gz seviyesinden bakabilir; konuya yukardan bir yerden st adan ve konuya
afladan yukarya doru alt adan bakabilir. Gz seviyesi, st ya da alt a fotoTELEVZYON
rafn grsel yapsnda eflitli elerin ne kmasna neden olur.
Gz seviyesi, makinenin yaflamda olduu gibi konuya insanlarn gz seviyesinden bakmasdr. Gz seviyesi, dramatik etkinin ok az olduu bir konumdur. st
a ise konuya yukardan bakmaktr. Estetik, teknik ve psikolojik olarak birok etNTERNET
ki yaratan bir konumdur. Konu klr ve gszleflir, fotorafa bakan kifli bir stnlk duygusu hisseder. Alt a konumu ise konuya afladan yukarya doru bakmaktr. Bylece ereve iindeki konu abartl flekilde byr, gl perspektif etkisi ortaya kar. Fotorafn nesnesi izleyene egemen bir konuma gelir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
188
Konuyu erevelemek
Fotorafnn ereveledii konu ou
kere kendi iinde birok konuyu barndrr. stteki fotorafn
iinde birok farkl
ereve yani tek baflna farkl fotoraflar
vardr. Bu sayfadaki
alttan iki ve karfl sayfadaki fotoraf bu
anlayfl yanstmaktadr. Fotoraf konuyu diledii gibi
ereveye sokar.
Temel Fotoraflk
189
190
Temel Fotoraflk
KONU
N
AM A
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Fotoraf ekilecek olay ve durumlar konu olarak deerlendirmek.
ok bilinen bir sz vardr; Herkesin hayat romandr. Evet herkesin hayat romandr, ancak yazabilirsen. Bu szn altndaki gerek her konunun roman olabileceidir. Ancak, evrenizdeki olaylara farkl bir gzle bakabilme, teknik ve estetik olarak kaleme alma becerisi de gerekir. Bu becerilere sahipseniz, ilk adm atabilirsiniz. Fotoraf iin de durum farkl deildir. Fotoraf ekmek iin konu aramaya, konu bulmak iin ilham gelmesini beklemeye gerek yoktur. yi bir fotoraf, her fleyin fotorafn ekebilir. Fotoraf ekilecek konunun ok gzel olmas
da gerekmez.
Fotoraf, belli bir olay ya da konunun fotorafn ekiyorsa, konu seimi asndan bir sorun yaflamaz. Fotorafnn, konusunu bulmas gerektii durum ise
farkldr. Bu durumda fotorafnn, evresindeki olaylar ve nesneleri hem tek tek
hem de iinde bulunduu ortam iinde grebilmesi gerekir. Sz edilen grmek,
sanki kullanaca objektifle bakyormufl gibi gzyle evresine bakmasdr. Bu anlamda, fotoraf gzn objektiften bakyormufl gibi terbiye etmelidir. Fotorafn ekecei konuyu btn iinden seip karmas gerekir.
Fotoraf eken bir anlamda konular ve nesneleri ayklayan, birini dierinden
seerek ayran kiflidir. Bu seimi yaparken, kullanaca teknik, konunun iinde bulunduu ortamn fl ve konunun zerindeki fln nasl bir dalm gsterdii
nemle dflnlmesi gereken konulardr. Konu, film karesinde bir ktle olarak nasl ortaya kacaktr? Konu, hangi ynyle film karesinde bir enerji oluflturacaktr?
Bu sorularn cevaplarn fotoraf zihninden hzla geirmelidir. Fotoraf konusunu ya da nesnesini birok fley iinden seip ayrrken; nce ortamn ve konunun
fiziksel flartlarn ve ona bal olarak fotorafn teknik, flk ve grmekle ilgili flartlarn deerlendirmelidir.
Bir ynyle bakldnda fotoraf ekmek ok kolay bir ifltir. Bu anlamda fotoraf yazya benzer, toplum iinde yaflayan herkes alfabeyi bilir ve dflncelerini kada yazyla aktarr. Peki her yaz yazmay bilen kifli, yazar olabilir mi? Tabii ki yazar olabilmek iin nce yaz yazmay bilmek gerekir, ancak bu teknik sre baflka
SIRA SZDE
elerle zenginlefltirilirse
kifli yazar olmaya aday olabilir. Bu sre iinde tabii ki
konu da nemlidir.
Fotorafn teknii kolaydr, hatta gnmzde akll fotoraf makineleriyle bu
D fi N E L M
teknik sre kolayca afllabilir. Geriye konuyu bulmak kalyor, eer fotoraf tekniini bir konuyu grsel estetik elerle birlikte yneltebilirse, iflte anlaml olan
S O R U
durum budur.
Her konununD fotoraf
K K A T ekilebilir. Bir konudan iyi bir fotoraf elde etmek iin teknik sre yeterli deildir. Fotorafnn yaklaflm yani grsel anlayfl ve kltr belirleyicidir.
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
191
zet
N
A M A
N
A M A
N
A M A
Fotorafn resmetme tekniiyle elde edilen grntnn grsel yapsn aklamak.

Fotoraf optik yoluyla resmetmektir. Fotoraf eken kifli boyutlu nesneleri, fotoraf olarak ikiboyuta uyarlar. kiboyutlu kat yzey zerinde
ortaya kan grsel yap, grnt estetiini anlama asndan saysz konuyu ierir. Grnt estetii, grntnn daha iyi alglanmas iin flk,
renk, ton, doku vb. grsel estetik elerin dzenlenmesiyle fotorafta ortaya kan bir alglama duygusudur. Grsel estetik eler nelerdir?
Hatrlanaca gibi fotorafn temel belirleyici
esinden sz etmifltik. Bunlar; teknik flk ve
grmektir. Teknik sre, iki boyutta ortaya kar;
mekanik aralar ve kontrol sistemleri. Fotoraf
makinesi, objektifler, diyafram vb. mekanik sreler. Netleme sistemi, alan derinlii, rtc hz vb ise kontrol sistemleridir.
Grsel estetik e olarak fl aklamak.
Iflk hem teknik sre hem de grsel estetik olarak nemlidir. Fotoraflkta iki tr flk vardr.
Dfl flk, fotoraf makinesinin nndeki gnefl
fl ve aydnlatma kaynaklardr. flk, agrandisrde kullanlan flktr. Iflk kaynaklarn belli bir
amaca ynelik olarak kullanmak aydnlatmadr.
Aydnlatma nesnenin dokusunu, boyutunu ortaya kartr. boyutlu bir nesne aydnlatma ile
ikiboyutlu alglanabilir. Fotoraflkta sert ve yumuflak flk veren aydnlatma kaynaklar kullanlr. Bu aydnlatma kaynaklar kullanlarak konunun hem boyutu, hem dokusu hem de ifade biimi ynlendirilir.
Fotoraf aydnlatmasnn ayrt edici zelliklerini
saptamak.
Fotoraflkta kullanlan en basit aydnlatma dz
aydnlatmadr. Bu nesnelerin grlebilir olmasn
salar. Estetik kayg yoktur. Dz aydnlatmann
karflt ise flkl ve glgeli, aydnlk-karanlk alanlar oluflturularak yaplan aydnlatmadr. Iflk-glge karflm olarak adlandrlan bu aydnlatma tekniiyle, konunun belli yerleri aydnlatlr dier
alanlar ise dereceli olarak karartlr. Iflk-glge
karflm seici bir aydnlatma biimidir. Konunun
flkl yerleri vurgulanmak iin belirginleflir. Ay-
dnlk ve karanlk alanlarn arasndaki ztlk derecesine gre flk-glge karflmnn biimi vardr: Rembrandt, Cameo ve Siluet aydnlatmas.
N
AM A
N
A M A
Grnt alan iinde grsel elerin birlikte kullanmn deerlendirmek.

Fotoraf film yzeyini bofl bir tuval gibi kullanr. Her bir film karesi yatay ve dikey eksenlerin
birleflmesinden oluflan bir erevedir. Grmek
denildiinde anlafllmas gereken fley, bu erevenin anlaml bir flekilde, fotorafya zg olarak doldurulmasdr. Fotoraf ereveyi yatay
ve dikey ynelifl olarak kullanabilir. ereve iindeki nesnelerin birbirini tartacak flekilde dzenlenmesi gerekir. Buna denge denir. Yine nesnelerin ereve iinde birbirleriyle flekil-zemin iliflkisi iinde dzenlenmesi sz konusudur. Fotoraf bunlar yaparken farkl bakfl as konumunda olabilir; bunlar gz seviyesi, st ve alt a
konumlardr.
Fotoraf ekilecek olay ve durumlar konu olarak deerlendirmek.
Her durum ve olay, fotoraf eken kifli iin ekilebilecek bir konudur. Bu anlamda bir konunun
gzel, irkin, byk, kk, yakn, uzak olmas
nemli deildir. nemli olan fotorafnn konuya ynelme biimidir. Fotoraf konular ve nesneleri ayklayan kiflidir. Bu ayklama ifllemini yaparken fotorafn tekniini ve grsel estetik eleri deerlendirir. Konunun fiziksel flartlaryla,
fotorafn teknik, flk ve grmekle ilgili sreleri iliflkilendirilir. Fotoraf bunu yaparken o konuyla ilgili kendi bakfl asn ortaya koyar.
192
Temel Fotoraflk
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi grnt estetii kavramn
aklar?
a. Alglamak
b. Grsel alg
c. Alg boyutu
d. Alglama duygusu
e. Optik bakfl
6. Ressam Renbrandt van Rijin resimlerinde kulland

aydnlatma biimine ne ad verilir?
a. Cameo aydnlatmas
b. Siluet aydnlatmas
c. Dz aydnlatma
d. Rembrandt aydnlatmas
e. Dorudan aydnlatma
2. Alglama duygusunu fotorafta yaratrken kullanlan grsel estetik elerin hissettirdii enerjiye ne ad
verilir?
a. Estetik enerji
b. Estetik yap
c. Grsel estetik
d. Estetik
e. Grsel eler
7. Siyah-beyaz negatif film zerinde yaplan flk dzenlemesine ne ad verilir?

a. Dfl flk dzenlemesi
b. Yumuflak flk dzenlemesi
c. flk dzenlemesi
d. Karanlk oda ifllemleri
e. Pozlama ifllemi
3. Fotorafn teknik olarak oluflmasn salayan fla

ne ad verilir?
a. flk
b. Sert flk
c. Gnefl fl
d. Dfl flk
e. Yumuflak flk
4. Afladakilerden hangisi aydnlatmann amalarndan biri deildir?
a. Boyut oluflturmak
b. Dokuyu ortaya karmak
c. rtc hzn belirlemek
d. Zaman uyumu salamak
e. Glge yaratmak
5. Iflkl alanlarn oluflturduu beyaz lekeler dengeli bir
flekilde dalrken fotorafn konusu da ne kmal.
fadesiyle ilgili olarak afladakilerden hangisi sylenebilir?
a. Iflk-glge karflm teknii
b. Dz aydnlatma
c. Sert flk kullanma teknii
d. Siluet aydnlatmas
e. Yksek hzla film kullanma.
8. Baka iinde erevelenmifl alana ne ad verilir?

a. Bakfl alan
b. Grfl alan
c. Grnt alan
d. Grsel alan
e. erevesel alan
9. Afladakilerden hangisi insan gznn sahip olduu ynelifl uyumudur?
a. Yatay ynelifl
b. Dikey ynelifl
c. Dik ynelifl
d. Denge ynelifl
e. Ztlk
10. Afladakilerden hangisi fotorafnn konuyla ilgili
olarak yapt temel eylemdir?
a. Pozlama ifllemi
b. Konum belirleme
c. Konular ve nesneleri ayklama
d. Konular ve nesneleri sralama
e. Konu ve nesneye yaklaflm

1. d
2. a
3. d
4. c
5. a
6. d
7. c
8. c
9. a
10. c
193
Okuma Paras
(...)
Bir fotoraf, fotoraf ekilen olayn iinde var olduu
zamann akfln durdurur. Btn fotoraflar gemifle
dairdir, yine de onlarda gemiflin bir kesitinin n yle
bir yakalanmfltr ki, canl bir gemiflten farkl olarak
onu flimdiki zamana taflmann da hibir yolu yoktur.
Her fotoraf bize iki mesaj taflr: fotoraf ekilen olayla ilgili bir mesaj ve bir sreksizlik flokunu yanstan baflka bir mesaj.
Kayda geirilen n ile fotorafa baklan flimdiki an arasnda bir uurum bulunur. Fotoraf gereine o kadar
alflmfl durumdayz ki, bu ikili mesajn ikincisini (zel
koflullar dflnda rnein, fotoraf ekilen kiflinin tandk biri olduu, flimdi ok uzaklarda yaflamakta ya da lmfl olduu haller dflnda) bilinli bir flekilde kaydetmez
olduk artk. Bylesi durumlarda fotoraf, ou hatradan
veya yadigrdan daha travmatik bir etki yapar, zira o
uurumun veya lmn dourduu sonraki sreksizlii
-khincesine- dorulayan bir yan vardr. Bir n iin eskiden o atn yanndaki adama flk olduunuzu ve onun
flimdi kayplara karflmfl biri olduunu hayal edin.
Yine de, eer o adam size tam bir yabancysa, akla sadece ilk mesaj gelecektir; fotoraf yle bir belirsizlikle
ykldr ki, olaydan da bir fley anlamazsnz. Fotorafn bize gsterdii, insann uydurmay tercih ettii bir
hikayeye yakfltrlabilir.
te yandan, bu fotorafn esrarnn pek de burada bitmedii sylenebilir. Burada getirilen hibir uydurulmufl
hikaye, hibir aklama, sz konusu fotorafn muhafaza ettii vasat grnmler kadar bile var olmayacaktr.
Dolaysyla, bu grntler bize muhtemelen ok az fley
anlatacaktr, ama bu anlatlanlarn su gtrmez derecede doru olduu da ayr bir vakadr.
lk fotoraflarn mucize saylmasnn sebebi, herhangi
bir grsel imge formundan ok daha dorudan bir flekilde, olmayan bir fleyin grntsn taflyor olmalaryd. fieylerin grnfln muhafaza ediyor ve bu grnfllerin uzaklara taflnmasna imkan salyorlard. Haliyle, buradaki mucize salt teknik boyutlu deildi.
Biz bu grnmlere ok derinden tepki veririz ve bu
tepkimiz igdsel ve atavistik eleri de kapsar. Szgelimi, grnmler tek bafllarna bilinli dflnceleri
hi devreye sokmadan- cinsel bir uyarclk salayabilir.
rnein, krmz renk ne kadar geici nitelikte kalsa
da- bir eylem drts, bir harekete geme itilimi uyandrabilir. Daha genifl bir kapsamda, dnyann grnfl
dnyann oradalnn mmkn olan en genifl flekilde-
ki dorulanfldr; bu yzden de dnyann grnfl srekli olarak bizim o Varlk duygumuzu besleyen ve pekifltiren bir etki douracaktr.
Atl adam gsteren fotoraf okumaya alflmadan nce, onu bir yere yerlefltirmeden ya da ona bir isim vermeden nce, basit bir edim olan ona bakmak bile -ne
kadar ksa sreli olursa olsun- dnyada olma, o dnyann insanlar, flapkalar, atlar, dizginleriyle bir arada
bulunma duygunuzu pekifltirmifltir.
Bir fotorafn belirsizliinin yatt yer, fotoraf ekilen
olayn yafland n deildir: Oradaki fotorafik kant,
herhangi bir grg flahidinin anlatmna kyasla daha az
belirsizlik taflr hatta. Bir yarfln fotofiniflinde kesin karar, kamerann neyi kaydettiine bakarak verilir. Belirsizlik, fotorafn ikili mesajnn ikincisinin zeminini hazrlayan sreksizlikten doar. (Kaydedilen n ile bakma
n arasndaki uurum).
Bir fotoraf zamann bir nn saklar ve onun baflka nlarn stne gelmesiyle silinmesini engeller. Bu bakmdan fotoraflar, bellekte saklanan imgelerle kyaslanabilir. Yine de arada temel bir farkllk bulunmaktadr:
Hatrlanan grntler sreklilik arz eden deneyimden
kalan fleyler olduu halde, bir fotoraf, kopuk bir nn
grnmlerini yaltlmfl bir flekilde yakalamfltr.
Hayatn iinde de, anlam bir anlk flekillenmez. Anlam,
bir fleyin baflka bir fleye baland kesiflme noktasnda
keflfedilir ve geliflmesiz var olmas mmkn deildir.
Bir hikaye olmadan, bir amlama olmadan anlam olmaz. Olgular, bilgi bunlar kendi baflna bir anlam oluflturmaz. Veriler bir bilgisayara yklenebilir ve bir hesaplaflmann faktr haline getirilebilirler. Ama bilgisayarlardan hibir anlam kmaz; zira, bir olaya anlam yklediimizde, o anlam yalnzca bilinen fleylere deil, bilinmeyen fleylere de bir karfllktr. Anlam ile gizem, birbirinden ayrlamaz, fakat zamann geifli olmadan ikisi
de var olamaz. Kesinlik, kendiliinden olabilir; flphe,
sre gerektirir; anlam, ikisinden doar. Fotoraflanmfl
bir n, anlam ancak, fotorafa bakan kifli onda kendinin tesinde geniflleyen bir sreyi okuyabildii zaman
yakalanabilir. Bir fotoraf anlaml bulduumuzda, ona
bir gemifl ve bir gelecek atfetmiflizdir.
(...)
Kaynak: John Berger ve Jean Mohor, Anlatmann Baflka Bir Biimi, (ev. Osman Aknhay), Agora Kitapl,
stanbul, 2007, s. 78-81.
194
Temel Fotoraflk
Seilmifl Fotoraflar
GLTEKN ZGEN.
HALUK OBANOLU.
195
196
Temel Fotoraflk
MERH AKOUL.
LEVEND KILI.
197
198
MERTER ORAL.
DORA GNEY.
Temel Fotoraflk
KEMAL CENGZKAN.
ZCAN YURDALAN.
199
TEMEL FOTORAFILIK
Amalarmz
ve renkli fotoraflkta kullanlan filtrelerin ayrt edici zellikleN Siyah-beyaz

rini saptamak.
kullanlan yardmc malzemeleri aklamak.
N Fotoraflkta
Fotoraf
ekimiyle
ilgili belirleyici eleri sralamak.
N
Anahtar Kavramlar
Kontrastlk filtresi
Renk ss
Younluk filtresi
Renk dzeltme filtresi
Polarize filtre
Uzatma tp
Filtre Faktr
Objektif glgelii
Netleme cam
ayak
Taflma antalar
erik Haritas
Temel Fotoraflk
Filtreler,
Yardmc Malzemeler,
Genel Uyarlar
Filtreler
Yardmc Malzemeler
Genel Uyarlar
Filtreler,
Yardmc Malzemeler,
Genel Uyarlar
FLTRELER
N
A M A
Siyah-beyaz ve renkli fotoraflkta kullanlan filtrelerin ayrt

edici zelliklerini saptamak.
Siyah-beyaz ve renkli fotoraf ortaya kartan, nesnelerden yansyan renkli flktr.

Siyah-beyaz fotorafta, grinin ton deerini ve renkli fotorafta renkleri belirleyen
nesneden yansyan fln renkleridir. Fotorafta istenilen etkiyi ortaya kartrken,
fln rengini kontrol etmek gerekir. Bu nedenle, renk ve fln renkle olan iliflkisini ve kullanlan filmlerin renklerden etkilenmelerini bilmek gerekir. Bu amaca
ynelik olarak fotoraflkta filtreler kullanlr. Filtreler, objektifin nnde yer alarak film yzeyine ulaflan fl, objektife girerken dzenler.
Filtre sisteminin alflmasn anlayabilmek iin, filmi pozlayan flk yani beyaz
flk zerinde durmak gerekir. Beyaz flk, renk tayfn meydana getiren renklerin
birleflmesinden oluflur. Rengi flk olarak dflnrsek beyaz flk; krmz, yeflil ve
mavi fln birleflmesinden oluflur. Beyaz flktan yeflil ve maviyi karrsak krmz
rengi, krmz ve yeflili karrsak mavi rengi, krmz ve maviyi karrsak yeflil rengi elde ederiz. Nesnelerin grdmz renkleri krmz, yeflil ve mavinin karflmndan oluflur. Ayrca nesnelerin renkleri, nesnenin dokusuyla da ilgilidir. Parlak yzeyli bir nesnenin
renginin ak, mat dokulu bir nesnenin renginin koyu grlmesi
gibi.
Siyah-beyaz filmler iin filtre
kullanldnda, grinin ton deerlerinin ortaya kfl kolaylkla
kontrol edilebilir. Renkli filmlerde ise flk kaynaklarnn verdii
fln renk nitelii kontrol edilebilir. Bunlar dflnda baflka amalara ynelik olarak da filtreler kullanlr.
fiekil 9.1
Filtreler
Fotoraflkta kullanlan filtreler objektifin nne taklacak flekilde camdan ya da plastik
alaflmdan retilmifltir. Objektiflerin
apna gre farkl
aplarda filtreler
vardr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
202
Temel Fotoraflk
S O R U
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Filtrelerin alflmasn
D K K A T anlayabilmek iin beyaz fl meydana getiren ana renklerin emilme ve yansmas zerinde durmak gerekir.
Konuyu nce krmz renk asndan dflnelim: Beyaz fln nne krmz filSIRA SZDE
tre konulduunda, filtreye gelen beyaz flk iindeki sadece krmz flk filtreden
geer, mavi ve yeflil flklar filtre tarafndan emilir. Ayn flekilde beyaz flk krmz
bir kadaAMALARIMIZ
arptnda kadn stnden sadece krmz flk yansr. Krmz kt
mavi ve yeflil flklar emer yanstmaz. Mavi ve yeflil flklar emildiinden her fley krmz renk olarak grlr. Renkli filtrenin hangi rengi emdii hangi rengi geirdii T A P
ni bilmek Ksiyah-beyaz
fotoraflkta kullanlan renkli filtrelerin temel mantn
renmek asndan nemlidir. Renkli filtre hangi rengi emerse, o renk siyah-beyaz negatif filmde ak ton olarak ve baskda koyu olarak kar. Yani emilen renk
T E L E gri
V Z Yolarak
ON
baskda koyu
kar. Afladaki izelge incelendiinde siyah beyaz fotoraflkta kullanlan renkli filtre mant kolaylkla anlafllr.
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
fiekil 9.2
Ifln Yansmas
ve letilmesi
Her renk filtre
kendi rengini geirir dier renkleri emer.
Filtre Rengi
NTERNET
Krmz
Mavi
Yeflil
Sar (krmz eksi yeflil)
Macenta (krmz eksi mavi)
Siyan (mavi eksi yeflil)
Siyah
Beyaz
Gri
Emilen Iflk Rengi

Mavi ve yeflil
Krmz ve yeflil
Krmz ve mavi
Mavi
Yeflil
Krmz
Krmz, yeflil ve mavi
Yok
Ayn oranda krmz, yeflil ve mavi
Sar filtre mavi fl emer, krmz ve yeflil renk

flklar yanstr. Siyah-beyaz fotoraflkta sar filtre, mavi bulutlu gkyz ieren fotoraflarda kullanlr. Filtre kullanmadan yaplan ekimde mavi
gkyz ak gri olarak karken beyaz bulutlarla
gkyz birbirinden glkle ayrlr. Sar filtre,
mavi fl emer ve mavi gkyz baskda koyu gri
yani kararmfl olarak belirir, bylece beyaz bulutlar kontrast olarak ortaya kar. Yeflil filtre krmz
ve mavi fl emer, yeflil fl yanstr. Yeflil yapraklar mavi ve krmznn farkl oranlarda karflmndan oluflur. Filtresiz ekimlerde siyah-beyaz
fotorafta yapraklar koyu gri olarak rlr. Sar ya
da sar-yeflil filtre kullanldnda istenmeyen mavi
ve krmz flklar emilir ve yapraklar ideal bir gri
ton deerinde pozlanr. Filtrenin emdii yani kard renk negatifte younluu daha az olarak yani
ak olarak kar, baskda ise bu koyu olarak kar. Bylece koyu yapraklar baskda
daha ak gri olarak kar.
203
9. nite - Filtreler, Yardmc Malzemeler, Genel Uyarlar
Siyah-Beyaz Fotoraflkta Kullanlan Filtreler

Siyah-beyaz fotoraflkta temel amala filtre kullanlr:
Dzeltme,
kontrastlk ve
pus filtreleri.
Siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan panchromatic (negatif) filmler beyaz flk
iindeki btn renklere karfl duyarldr. Ancak panchromatic filmler insan gz gibi renkler arasndaki flk farkn alglayamaz. rnein mavi ve mor renkler, insan
gznde yeflilden daha koyu grlrken, film bu renklere karfl daha duyarldr. Siyah-beyaz baskda mavi ve mor renkler yeflilden daha ak kar. Dzeltme filtresi kullanldnda belli renkler azaltlarak, renkler arasndaki flkllk oran insan
gzne uygun hale getirilir. Byle bir durumda, dzeltme filtresi olarak sar filtre
kullanmak yeterlidir. Sar filtre, mortesi (ultraviolet) ve bir miktar mavi fl emerek baskda gri ton deerleri arasndaki flkllk orann insan gznn grd
duruma getirir.
Bir masann stnde yeflil elmalar arasnda bir tane krmz elma dflnn, iki
farkl renklerdeki elmalar, siyah-beyaz fotorafta birbirine yakn grinin tonlar olarak grlr ve krmz elmay farkl olarak gremeyiz. Aralarndaki fark ortaya karmak iin renkler arasndaki kontrastl artrmak gerekir. Bunun iin kontrastlk
filtresi kullanmak gerekir. Krmz filtre kullanld zaman, krmz renkli filtre kendi rengini yani krmz elmann rengini geirir, dier renkleri yani yeflili emer. Sifiekil 9.3
Kontrastlk Filtreleri
Filtre kullanlmadan yaplan (orta sol) siyah-beyaz fotoraf ekiminde,
krmz ve yeflil elmalar ayn tonda gri olarak grlr. Krmz filtre kullanlarak yaplan (orta sa) ekimde, krmz filtre krmz elmann rengini geirir ve yeflil rengi emer. Bylece siyah-beyaz baskda krmz elma
ak gri yeflil elmalar koyu gri olarak farkl kontrastlkta kar. Yeflil filtre
kullanlarak yaplan (alt sol) ekimde, yeflil filtre krmzy emer, yeflili geirir. Bylece siyah-beyaz baskda krmz elma koyu gri, yeflil elmalar ise
ak gri olarak farkl kontrastlkta kar. Sar filtre kullanldnda (alt
sa) ise krmz ve yeflil arasnda normal bir kontrastlk ortaya kar.
204
Temel Fotoraflk
yah-beyaz baskda krmz elmalar grinin ak ton deeri, yeflil elmalar ise grinin
koyu ton deeri olarak kar. Bylece kontrastlk yaratlarak, koyu elmalar arasnda ak gri ton deerindeki elmalar daha belirgin olur. Bu filtre kullanm, sar ve
turuncu filtreler iin de geerlidir. Unutulmamas gereken temel kural fludur: Her
filtre kendi rengini geirir ve bu renk, siyah-beyaz baskda ak gri olarak kar.
Fitrenin emdii renkler ise baskda koyu gri olarak kar. Bu kurala gre; sar, turuncu, krmz ve yeflil filtreler siyah-beyaz fotoraflkta kontrastlk salamak iin
birok ortamda kullanlabilir.
fiekil 9.4
Gkyznn
Karartlmas
Filtresiz ekim (st
sol). Sar filtre ile
yaplan ekim (st
sa). Turuncu filtre
ile yaplan ekim
(alt sol). Krmz
filtre ile yaplan
ekim (alt sa).
Siyah-beyaz fotoraflkta en yaygn olarak gkyzn karartarak bulutlar

ne karmak iin kontrastlk filtresi kullanlr. Bylece koyu gri gkyz nnde
beyaz bulutlar ortaya kar. Ama, gkyz ve bulutlar arasndaki kontrastl artrmaktr. Sar filtre kullanldnda insan gz gibi grlr. Koyu sar filtre ile ise
gkyz koyulaflarak dramatik bir etki yaratlr. Krmz filtre kullanldnda bu etki artar koyu krmz filtreyle ise gkyz tamamen karartlarak gece etkisi yaratlr. Bu etkiyi farkl yerlerde de oluflturmak mmkndr. rnein, sar buday tarlas ve arkada mavi gkyz. Gkyz koyu gri olursa nde budaylar daha belirgin olur. Bunun iin orta sar filtre uygundur. Yukardaki izelgeye bakalm, sar renk maviyi emer yani fotorafta koyulafltrr, sar rengi ise yanstr yani ak ton
deeri olarak ortaya kartr.
Deniz seviyesinden ykseklerde ve genifl manzaralarn fotorafn ekerken hava ak olsa bile, gkyznde perde fleklinde bir pus oluflur. Pus, havann iindeki kk toz paracklar ve su buharndan meydana gelir. Pus insan gzyle grlmeyen mortesi flk yayar. Film mortesi fla ok duyarl olduu iin pus gzle grlenden ok daha youn olarak fotorafta ortaya kar. Siyah-beyaz fotorafta pusun ortaya kard mavi ve mortesi flklar, pus filtresi kullanarak azaltlabilir. Pus filtresi olarak, mortesi (UV) filtre, sar ve krmz filtreler kullanlabilir.
Younluk Filtreleri
Baz durumlarda, fotoraf ekilen konudan ok fazla flk fotoraf makinesine yansr ve pozlama deerleri (rtc ve diyafram deerleri) gelen flk iin yeterli olmaz.
Fotoraf makinesine gelen fln gcn azaltmak gerekir. ou kere de flk kaynann gcn azaltmak fotoraf ekenin elinde deildir. ok gl bir gnefl fl altnda fotoraf ekerken byle bir sorunla karfllafllabilir. Bu durumda, var olan
fln gcn azalmak iin younluk filtreleri kullanlr. Younluk filtreleri gri renklidir. Bu nitenin giriflinde grlecei gibi gri renk btn renkleri ayn oranda azaltr. Yani hibir rengi emmez ve sonu olarak da tonlama deerini deifltirmez. Younluk filtreleri fln gcn dflrmenin yannda kk diyafram aklyla pozlama yaplmas istendiinde de kullanlr. Gri renkli olan younluk filtreleri fotoraflkta ND filtreleri olarak adlandlr. Ifln gcn azaltmas younluk filtresinin
gri tonuyla ilgilidir. Grinin farkl tonlarnda olan bu filtreler ND-1, ND-2, ND-3, ND4 diye gsterilir. Younluk filtreleri, siyah-beyaz ve renkli filmlerde kullanlr.
Polarize Filtreler
Iflk bir titreflim iinde dz olarak ilerler. Iflk, cam ve su gibi bir yzeyle karfllafltnda bu yzeyler fln titreflimini engeller ve flk titreflmesini kaybederek yansr.
Buna fotoraflkta polarize olay denir. rnein bir vitrin cam nnden geerken belli bir adan baktnzda vitrin camnda yansmalar grrsnz. Grflmzn asn biraz deifltirdiimizde bu yansmalar kaybolur. Karflnzdaki kiflinin
gzlk camnda da yansmalar grrsnz, grfl amz deifltiinde bu yansma
da yok olur. Yansmalar sadece belli bir adan bakld zaman grlr; nk
yansmann ortaya kmas, flk kayna ile bakan gz arasndaki ayla ilgilidir.
Yansmann grld adan fotoraf ekilmek istendiinde, yansmay yok etmek iin polarize filtreler kullanmak gerekir. Polarize filtreler, cam ve su gibi yanstc yzeylerde ortaya kan yansmalar yok eder, ayrca bu filtreler gkyzndeki maviyi koyulafltrr. Polarize filtreler, tek bir camdan ya da biri ekseni etrafnda
dnen st ste iki camdan da oluflabilir. Dnerli polarize filtrelerde, ndeki hareketli cam dndrlerek yansmann ortadan kalkt bakatan grlr. Polarize filtreler siyah-beyaz ve renkli filmlerde kullanlr.
Filtre Faktrleri
Filtreler, objektifin nne taklr ve filtre rengine gre, belli bir miktar fln objektiften gemesini engeller. Yani filtre kullanldnda, pozlama asndan flk azalr.
rnein, ak sar renkli bir filtre ya da krmz filtre kullanldnda pozlama asndan azalan flk miktar farkl olacaktr. Filtrelerin flk dflrme miktarlarna filtre
faktr denir. Filtre faktrleri rakamla her filtrenin stnde gsterilir. Kullanlan filtrenin rengine bal olarak dflrd flk miktarnn ayn oranda artrlmas gerekir. rnein; filtre faktr iki ise, pozlamay rtc olarak ya da diyafram deeri
olarak iki misli artrmak gerekir. Pozlama deeri; rtc hz 1/125, diyafram deeri f16 ise; filtre faktr 2 olduunda doru pozlama iin 1/60 f16 ya da 1/125 f11
deerleri uygulanabilir. Grld gibi 2 faktr deeri, pozlama asndan 1 rtc ya da diyafram deeri klmeye eflittir. Gnmzde kullanlan fotoraf makinelerindeki otomatik flk lm sistemleriyle bu ifl kolaylkla yaplmaktadr. Objektifin nne taklan filtrenin flk kayp deerini makinenin flk lm sistemi hesaplar.
205
206
Temel Fotoraflk
Renkli Fotoraflkta Kullanlan Filtreler

Nesneleri aydnlatan flk kayna deifltii zaman nesnelerin renklerinin deifltiini gzmz fark etmez. rnein, bir meknn gn flyla aydnlatlmas ve floresan flyla aydnlatlmas sonucunda ortaya kan renk farkn biz fark etmeyiz.
nk insan gz, fln rengi nedeniyle ortaya kan bu fark dzenler. Renkli
fotoraflkta kullanlan filmler bu dzeltmeyi yapamaz ve aydnlatma kaynana
bal olarak renkler farkl olarak ortaya kar. Renkli bir fotoraf elde etmek iin
kullanlan renkli filmler, renk tayfndaki renklere karfl duyarldr. Fotoraf ekilen konunun renkli olarak grlmesini salayan ise konuyu aydnlatan flk kaynadr. Renklerin geree uygun olmas iin kullanlan renkli film ile flk kaynann verdii fln rengi arasnda uyum olmas gerekir. Renkli fotoraflkta kullanlan filtreler renkli filmle ortam aydnlatan flk kaynann verdii fln rengi
arasndaki uygunluu salamaya yneliktir. Bu konuyu, siyah-beyaz fotoraflkta kullanlan renkli filtrelerle karfltrmamak gerekir. Siyah-beyaz fotoraflkta
renkli filtre kullanarak fotorafta ortaya kacak olan gri ton deerleri dzenlenir.
Daha nce sz etttiimiz gibi, fotoraflkta kullanlan aydnlatma kaynaklar
iki gruba ayrlr: Gn fl ve yapay flk kaynaklar. Fotoraflkta, ngilizce karfll olarak daylight (gn fl) ve tungsten light (yapay flk) olarak kullanlr. Renk
ss (Kelvin deeri) olarak ise gn fl 5400 Kelvin, yapay flklar ise 3400 Kelvindir. Renkli fotoraflkta kullanlan btn negatif filmler gn flna uyumludur. Saydam filmler ise iki farkl flk kaynana gre retilir. Saydam filmlerin zerinde Daylight ya da 5400 K ifadesi filmin gn flna uyumlu olduunu, Tungsten
ya da 3400 K ifadesi filmin yapay fla uyumlu olduunu gsterir.
Fotoraf ekimi iin kullanlan film gn flna uyumlu yani 5400 K iken konuyu
aydnlatan flk kaynann yapay flk yani 3400 K olduu durumda, filmle kullanlan
flk kayna uyumlu olmaz. Kullanlan film, negatif ise filmdeki grntde ortaya kan renk uyumsuzluu fotoraf kadna bask aflamasnda dzenlenir. Kullanlan
film saydam ise ekimden sonra yaplacak bir fley yoktur. Renk uyumunun ekim
aflamasnda yaplmas gerekir. Bu durumda iki fley yaplr; birincisi 5400 K olan film,
3400 Ke uyumlu hale getirilir yani filmin renk ssnn flk kaynana uyumu salanr. kinci olarak ise 3400 K flk kayna 5400 Ke uyumlu hale getirilir yani flk kaynann renk ss, filmin renk snna uyumu salanr. Bu iki durum sonunda elde
edilen sonu ayndr, ancak her durum iin farkl filtre kullanlr. ki durum iin de
renk dzeltme filtresi kullanmak gerekir. Birinci durum iin makinenin objektifine
ikinci durum iin aydnlatma kaynann nne renk dzeltme filtresi konur.
Renk dzeltme filtreleri belirli bir seri numarasyla bilinir; 81A ya da 82C gibi.
Filtrelerin numaralandrmasyla iliflkili olan Wratten szc Kodak firmas tarafndan retilmifltir. Wratten numaralandrma sistemi genel olarak fotoraflkta kabul
edilmifl bir sistemdir. Byk harf A, B, C filtrenin younluunu ifade eder. rnein 81B portakal rengi filtre, 81Adan younluk olarak daha koyudur. Renkli fotoraflkta filtre kullanlmas gerekten karmaflk bir sretir ve baz geliflmifl aygtlar gerektirir. zellikle saydam filmler kullanlrken filmle ilgili teknik bilgileri renmek gerekir. ekim aflamasndan sonra renkli saydam filmle ilgili olarak yaplacak bir dzeltmenin olmadn unutmamak gerekir.
Konuyu baz temel kullanm durumlaryla zetlemek mmkndr. Yapay flk
kaynan (tungsten flk) gn flna uyumlamak iin 80B filtresi flk kaynann
nne konur. Bylece yapay flk 3400K+80B ile 5400K gn fl filmine uyumlu
hale gelir. Gn flna uyumlu filmi (5400K), yapay flkla (3400K) kullanmak iin
objektifin nne 82B filtresi konur. Bylece film 5400K+82B ile flk kaynana
3400K uyumlu hale gelir. Yapay fla uyumlu filmi (3400K) gn flnda (5400K)
kullanmak iin objektifin nne 85B filtresi konur. Bylece film 3400K+85B ile
5400K fla uyumlu hale gelir.
Renkli fotoraflkta renk dzeltme filtreleri dflnda siyah-beyaz fotoraflkta
kullanlan mortesi (ultraviolet), gkkufla (skylight), younluk ve polarize filtreler de kullanlr. Mortesi -ultraviolet- (UV) filtre, negatif ve saydam btn renkli
filmlerde kullanlr. Atmosferdeki mortesi fl azaltmaya yneliktir. ou fotoraf objektifine srekli olarak UV filtreyi takar, nk renk dzenleme asndan
hibir etkisi olmayan bu filtre ayn zamanda objektifi tozdan korur. Gkyzskylight- filtreler, zellikle gkyznn de iinde olduu ekimlerde, mavi gkyz etkisini ortaya kartmak iin kullanlr. Younluk ve polarize filtrelerin kullanm amac siyah-beyaz fotorafla ayndr.
YARDIMCI MALZEMELER
A M A
Fotoraflkta kullanlan yardmc malzemeleri aklamak.
Fotorafnn temel arac fotoraf makinesidir. Makineler farkl amalara ynelik

olarak birok deiflik yardmc malzemeyle birlikte kullanlr. Makinelerin tasarmlar da bu kullanma uygundur. 35 mm. refleks makineler, 50-60 farkl objektifle ve
yzlerce deiflik yardmc malzemeyle kullanlr. Fotorafln hemen hemen her
aflamasna ynelik olarak saysz yardmc malzeme vardr. ekim aflamasnda kullanlan yardmc malzemeleri drt grupta toplamak mmkndr:
1. Grntyle ilgili makro ekim malzemeleri ve objektif glgelikleri,
2. netlemeyle ilgili netleme camlar ve baka pencereleri,
3. fotoraf makinesinin desteklenmesiyle ilgili ayaklar ve
4. koruma ve taflmaya ynelik antalardr.
Yardmc malzemeleri semek ve kullanmak tamamen fotorafnn bir seimidir.
Baz fotoraflar iin bir makine ve bir objektif yeterli olurken, bazlar da her ortamn ve konunun gerektirdii yardmc malzemeyi kullanmaya eilimlidir.
Makro ekim Malzemeleri

Sabit odak uzaklkl objektiflerle genellikle 45-50 cm.den fazla konuya yaklaflmak
mmkn deildir. nk optik olarak objektiflerin tasarm buna uygun deildir.
Bir konunun fotoraf ok yakndan, rnein 10-15 cm. uzaklktan ekilmek istendiinde, zel objektifler ya da makro ekim iin retilmifl yardmc malzemeleri
kullanmak gerekir. Makro ekim yapmak iin farkl malzemeler kullanlabilir. Makro ekim yapmak iin retilmifl olan makro objektifler kullanlabilir. Normal odak
uzaklkl bir objektifin odak uzakln uzatarak da makro ekim yapmak mmkndr. Objektif makinenin gvdesine dorudan balanmaz, araya bir uzatma tp taklr. Bylece, odak uzakl deiflir ve objektifin verdii grnt byr. Uzatma tp yerine uzatma kr de kullanlr. Uzatma tpnn uzunluu sabittir,
uzatma krnn uzunluu ise kontrol edilebilir. Bylece farkl byklklerde
makro ekim yaplabilir.
Makro ekim yapmann bir dier yntemi de objektifin ters olarak makineye taklmasdr. Bir objektif ters taraftan yani filtre taklan n tarafndan gvdeye tutulduunda, objektifin makro ifllevi yapt kolaylkla grlr. Objektiflerin ters taklmasn salayan zel malzemeler vardr. Bunlar objektifin ters taklmasn salayan
207
208
Temel Fotoraflk
fiekil 9.5
Yardmc Malzemeler
Fotoraf makineleri
farkl amalara ynelik eflitli yardmc malzemeyle kullanlr
bileziklerdir. Objektifin nne filtre fleklinde bytme mercekleri taklarak da

makro ekimler yaplr. Bu amaca uygun olarak retilmifl olan bytme filtreleri
vardr. Bytme oranna uygun olarak belirlenen filtre objektifin nne taklarak
ekim yaplr.
Objektif Glgelikleri
Makinenin bakandan konuya bakldnda baz durumlarda, konudan gelen flklarn yansmaya neden olduu grlr. Bu istenmeyen flklar pozlamay etkiler ve
kontrastla neden olur. Daha da kts zellikle gnefl fl, filmin zerinde bir
flk hzmesi yaratr. ou objekfiekil 9.6
tifin tasarmnda istenmeyen flkObjektif Glgelikleri
lar yok etmek dflnlmfltr,
ancak tamamen yok etmek mmObjektiflere
gre
kn olmamaktadr. Bu nedenle,
farkl modelleri vardr. (1) Objektif zeobjektiflerin nne glgelik takrinde srekli takl
lr. Objektif glgelikleri, konudan
olan, genellikle tele
objektife gelen istenmeyen niteobjektiflerde kullalikteki flklarn objektife ulaflmanlr. (2) farkl odak
uzaklkl objektiflersn engeller. Objektifin her bakfl
de kullanlr. (3) ve
asnda ve her netlik durumun(4) belirli objektifda glgelik bu ifllevini yerine gelerde kullanlr. (5)
farkl objektiflerde
tirir. Bu nedenle btn objektiflekullanlabilen katrin ayrlmaz bir parasdr. Objeklanabilir plastik motif glgelikleri, objektifin nne
del.
taklan az ksm objektifin ap-
209
na gre biraz genifle olan drt befl santim boyunda bir borudur. Bu boru sert plastik ya da metalden yaplr, gelen fl emmesi iin ii ve dfl mat siyahtr. Objektiflerin odak uzaklklarna yani bakfl alarna gre kullanlan glgelikler deiflir.
Glgelik kullanlrken dikkat edilmesi gereken en nemli konu, glgeliin objektifin grfl alanna girmemesidir.
Netleme Camlar ve Baka Pencereleri

35 mm. refleks fotoraf makinelerindeki baka sisteminde genellikle sabit bir pentaprizma vardr. Ancak baka sisteminin blmleri rnein, netleme cam ve gzn
dayand pencere deiflebilir. Fotoraf ekilen konunun netlenmesi her zaman
kolay olmaz, netlemeyi kontrol etmek iin farkl netleme camlar vardr. Kullanlan
objektifin odak uzaklna bal olarak da farkl netleme camlar kullanlabilir.
Gzn bakaa dayand pencere genellikle kktr ve netleme camnn tamamn grmek kolay olmaz.
Netleme camn daha kolay
ve genifl bir pencereden grebilmek iin deiflik baka
pencereleri vardr. 35 mm.
makineler zellikle de roll
film makineleri iin farkl
amalara ynelik baka pencereleri retilmifltir. Netlemenin doru yaplabilmesi iin
gzn baka penceresine
tam dayanmas ve gzle pencere arasndan flk szmamas
gerekir. Ancak bunu baflarmak ok gtr, bunun iin retilmifl olan lastik bilezikler vardr. Lastik bilezikten bakaa bakan gz ok daha kolay netleme yapar.
ayaklar
Fotoraf makinesini her zaman elde tutarak ekim yapmak mmkn olmaz. Bu sadece kullanlan rtc hzyla ilgili deildir. Tabii ki 1/60 altndaki rtc hznda
makinenin elde tutulmas gtr. Gnmzde byk tele objektiflerle makinenin
elde tutulmas giderek gleflmektedir. Bu nedenle, makineler iin eflitli destekler
vardr. ayaklar bunlarn en yaygn kullanlanlardr. ayak, pozlama srasnda
makinenin titremeden durmasn salar. ayaklarn makinenin byklne, kullanlacak amaca gre eflitli flekilleri ve boyutlar vardr. ayaklar hem alalr-ykselir hem de yataydikey olarak hareket eder. ayak zerindeki makine ile her trl bakfl asn salamak mmkndr. ieklerin makro ekimleri iin de ayak
kullanlr, gkyzndeki yldzlarn ekimini yaparken de ayak kullanlabilir.
Adndan da anlafllaca gibi ayak, tane ayak zerinde durur. Bu ayaklar
birbirine girmifl paralardan oluflur, bu paralar uzatlarak istenilen ykseklik
ayarlanr. Her ayan uundaki kabara fleklindeki bafl, ayan oturduu yeri kavramasn salar. Bu ayaklarn hafif, esnek ve fotoraf makinesinin arln taflyabilecek nitelikte olmas gerekir. zerine konulan makineyi sallanmadan taflmas gerekir. Bu nedenle, farkl arlktaki makineleri taflyabilmek iin farkl ayaklar vardr. Sistemin ana yapsn oluflturan birbirinden ayr metal ayak, kafa sisteminde birleflir. Fotoraf makinesinin ayaa baland bu blme ayak kafas denir. Kafa hem yatay olarak kendi ekseni etrafnda dner, hem de dikey ola-
fiekil 9.7
Netleme cam
Orta boy (sol) ve 35
mm. (sa) fotoraf
makineleri iin
retilmifl olan netleme camlar.
210
Temel Fotoraflk
rak da afla-yukar hareket eder. stenilen durufl belirlendikten sonra sabitlenir.

Ayrca kafada yer alan su terazisi yardmyla, ayan konulduu yerde dz durmas salanr.
ayaklarda bir de destek amal orta stun kolu vardr. Kafann bal olduu
bu stun kolu, belirlenen ykseklikte kafann ikinci bir ykselme hareketi yapmasn salar. ayak en son ykseklie kaldrldktan sonra bu kol da uzatlarak en
fazla ykseklik elde edilir. Bu kol, ayaklara destek olarak sallanty engeller. Farkl
amalara ynelik olarak birok boyutta ayak vardr. Bunlar; otomobil anteni fleklinde tek ayakl taflyclar, byk tele objektiflerle makineyi bir tfek gibi tutmay
salayan taflyclar, tek bir tutma kolu zerinde makinenin durmasn salayan ve
mengene fleklinde bir yzeye sabitlenerek zerine makinenin takld taflyclardr.
Taflma antalar
Fotoraflar ekime giderken genellikle tek bir makine ve objektifle gitmezler. ki
tane gvde, eflitli objektifler, onlarca film, filtreler, flk ler, flafl, temizlik malzemeleri ve daha birok fleyi yannda taflrlar. Btn bunlarn hem emniyetli bir flekilde taflnmas hem de arandnda kolaylkla bulunmas gerekir. flte bu nedenle,
fotoraflarn kullanmna ynelik zel antalar vardr. Fotoraflkta genel olarak
iki tr anta kullanlr; makinelerin konulduu yumuflak antalar ve byk sert
antalar. Yumuflak antalar sadece tek bir makine iindir. Makineyi tozdan ve kk arpmalardan korur.
Byk antalar birden ok makineyi, eflitli objektifleri, filmleri ve dier yardmc malzemeleri taflmak iin tasarlanmfltr. Her malzemenin antada konulaca zel bir blm vardr. Bu antalar hem gvenlidir hem de her yne alma zelliiyle kullanm ok kolaydr. Omuzda taflnabilen bu antalar fotoraflar tarafndan ok yaygn olarak kullanlr. Bu antalarn ou modeline ayak da balanabilir. Fotoraf kendisi iin gerekli olan btn aralar ve yardmc malzemeleri
tek bir antada taflr. Bu antalarn ayn amaca ynelik dfl alminyum kapl olan
daha byk bavul modelleri vardr. Alminyum antalar uzun seyahatlerde makinelerin ve yardmc malzemelerin gvenli bir flekilde taflnmasn salar.
antann grevi, makine ve dier yardmc malzemelerin korunmasn ve istendii zaman kolaylkla bulunmasn salamaktr. Bu nedenle, antalarn gereksiz flekilde arlafltrlmas, fotorafnn alflmasn glefltirir. antalarn mmkn olduu
kadar hafif malzemeden yaplmfl olanlar tercih edilmelidir. antaya gerekli olan
ara ve gereler ok dzenli bir flekilde yerlefltirilmelidir. Objektifler ve filmler bu
ama iin retilmifl olan keseler iinde taflnmaldr. Kural fludur: Gerekli olan btn
aralar, gerektii yerde ve gerektii zaman temiz ve alflr durumda hazr olmaldr.
Btn bunlarn yannda fotorafnn ok sk kulland baflka yardmc malzemeleri de vardr. Makinenin ayak zerine konulduu durumlarda, ekim dmesine kolaylkla basabilmek iin ekim uzatma kablosu kullanlr. Roll film makineleriyle alflrken ok sayda yedek film taflyclar gerekir. Filtrelerin kullanmn
salayan filtre taflyclar, fotoraf makinesi asklar, ayak balant vidalar, film
deifltirmek iin karanlk torba gibi yardmc malzemeleri de unutmamak gerekir.
Fotoraflkla dorudan ilgili olmayan; makas, pens, ak gibi basit aletlerle birlikte plastik bant, mandal, ip, temizlik fras, not defteri ve kalem gibi malzemeler de
fotorafnn yardmc malzemeleri arasnda yer alr.
211
GENEL UYARILAR
A M A
Fotoraf ekimiyle ilgili belirleyici eleri sralamak.
Fotoraf Makinesi Nasl Tutulur

yi bir fotorafn her fleyden nce net olarak grlmesi gerekir. Bir fotorafn net
SZDE
olmas sadece netlik ayarnn doru yaplmasyla ilgili deildir.SIRA
ekim
annda makinenin titremesi de fotorafn netsiz kmasna neden olur. nk makinenin titremesi demek, pozlanan grntnn film yzeyinde titremesiD demektir.
fi N E L M Bylece
ortaya kan titrek grnt, netsiz gibi grlr. Bu konu fotoraf makinesinin tutufluyla dorudan ilgilidir. Fotoraf makineleri sa elini kullananlara gre tasarlanS O R U
mfltr. Makine objektifin altndan gvdeyi kavrayacak flekilde sol elle tutulur.
D K K kolu
A T tarafndan
Makinenin btn arl sol elin zerindedir. Sa elle gvde, film sarma
tutulur. Sol elle hem makine sabitlenir hem de netleme ve diyafram ayarlar yaplr. Sa
elin bafl parmayla film sarma kolu evrilir, iflaret parmayla film SIRA
ekme
dmesine baSZDE
slr. Gerekirse rtc deerleri de sa elle ynlendirilir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
Makinenin sa ve sol elle sabitAMALARIMIZ

lenmesi yeterli deildir. Makineyi
taflyan, insann vcudu ve ayaklardr. Konunun durumuna uygun
K T A P
olarak, ayaklarn ve vcudun farkl flekiller almas gerekebilir. Vcudun ekim annda titrememesi
TELEVZYON
iin nefesin tutulmas gerekir. Bu
durum vcudun her durufl flekli
iin geerlidir. Ayaklar ise vcudu
NTERNET
tartacak flekilde durmaldr. Bunun
iin ayakta yaplan ekimlerde
ayaklar birbirine bitiflik deil, yaklaflk 30-40 cm. ak, bir ayak hafif
nde ve dizden krk olarak durmaldr. Bylece vcudun arl ayaklara dengeli bir flekilde dalr, bu da ekim annda makineyi sabitlefltirmeyi kolaylafltrr.
Makinenin sabitlenmesi iin en uygun durum, ayak kullanmaktr. Ancak fotoraf eken bazen yle ortamlarla karfllaflr ki, ayak kullanmak olanakszdr.
Ayrca fotoraflar, srekli olarak yanlarnda ayak taflmay da sevmezler. Fotoraf eken kiflilerin vcutlar bu amaca ynelik olarak eitilmifl olmaldr. Bu anlamda, fotoraf ekmek hassas bir ifl yapan kuyumcu ustasna ya da bir hedefe silahla
atefl eden atcya benzer. Vcudun herhangi bir kk hareketi sonucunda; kuyumcu ustasnn yapt iflte byk bir hata ortaya kar, atc ise hedefin ok tesine atfl yapar. nk vcudun ortaya kard milimetrelik hareketin, kuyumcu
ustasnn ifline, atcnn silahna yansmas ok byk olur. Ayn flekilde fotorafnn da film yzeyindeki grnts titreme sonucu netsizleflir ve sonu olarak fotoraf kadna bytlen grntde bu hata ok daha belirginleflerek ortaya kar.
ekim srasnda vcudun ald durufl dflnda makinenin gvdesinin sabitlenmesi gerekir. Elde yaplan ekimlerde her zaman elle yaplan destek yeterli olmaz.
Oturarak yaplan ekimlerde makine dizlere konularak ya da fotoraf makinesi
SIRA SZDE
fiekilAMALARIMIZ
9.7
Fotoraf Makinesi
Tutuluflu
K T A P
Makine sol elle objektifin

altndan
gvdeyi kavrayarak
T E L E V Zsol
YON
tutulur. Makine
elin iinde sabitlenerek tutulur. Sa
elle ise gvde, film
sarma kolu
N tarafnTERNET
dan tutulur.
212
Temel Fotoraflk
antasna konularak sabitlenebilir. Makinenin sabitlenmesi iin duvar, direk vb.

dz yzeyler de kullanlabilir. Makinenin sabitlenmesine ramen grntnn titrek olarak oluflmasna neden olan bir dier etken de makinelerin yapsal zelliiyle ilgilidir. Refleks fotoraf makinelerindeki hareketli ayna sistemi ve ekim dmesine basma flekli grntnn titremesine neden olur. Baz makinelerde ise aynann hareketi makinenin sarslmasna neden olur. Ayn flekilde ekim dmesine
hzl bir flekilde basmak da makinenin titremesine neden olur. ou makinelerde
bu nedenle yumuflak ekim dmeleri vardr.
fiekil 9.8
Fotoraf Makinesini Sabitleyerek Tutmak
Makineyi farkl ortamlarda eflitli flekillerde sabitlemek
mmkndr.
Film Seimi
SIRA SZDE
Fotoraf dnyasnda farkl amalara ynelik olarak eflitli filmler
vardr. Filmler
eflitli zelliklerine gre dallara ayrlarak retilir. Bu genifl sunufl iinde fotoraf
ekmek isteyen kifli neye yneleceini flaflrr. Filmler temel olarak
gruba ayrD fi N E L M
lr: Siyah-beyaz negatif, renkli negatif ve renkli saydam filmler. Negatif filmler, fotoraf kadna bask yaplmak iin kullanlr. Negatif filmlerde elde edilen grnS O R U
t negatiftir.
Negatif grnt fotoraf kadna baslarak pozitife dner. Renkli saydam

ise elD K Kfilmlerde
AT
de edilen grnt pozitiftir. Siyah-beyaz negatif, renkli negatif ya da renkli saydam, bu
filmden birini semek fotorafnn hangi amala fotoraf ektiine baldr.
SIRA SZDE
N N
Fotorafn siyah-beyaz olmas isteniyorsa seim bellidir. Ancak renkli fotoraf

iin iki film vardr; eer fotoraf kadna bask isteniyorsa negatif
film, film zeAMALARIMIZ
rinde pozitif grnt isteniyorsa saydam film kullanlr. Bu ilk aflamadaki seimden
sonra ikinci olarak belirlenen filmin, kullanlacak olan makineye uygun boyutu seK T A Pekilmek isilir. nc aflamada filmin duyarlln belirlemek gerekir. Fotoraf
tenilen konular farkl flk ortamlarndadr. Baz konular yksek flk ortamnda, bazlar da glgede olabilir. Ortamn flk durumuna uygun duyarllkta film kullanlmas gerekir. rnein yksek flk ortamnda yksek 800 ISOT deerli
E L E V Z Yfilm
O N kullanldnda teknik ve estetik adan birok sorun ortaya kar. Ancak 100 ISO deerli
bir film kullanldnda hem alan derinlii daha kolay kontrol edilir hem de grntnn detay zenginleflir.
NTERNET
Daha nce szn etmifltik, filmlerin fla karfl duyarll ISO, ASA ya da DIN
deerleriyle belirtilir. Filmler fla karfl duyarllna gre de gruba ayrlr: Yavafl, orta ve hzl duyarlkl filmler. Filmin fla karfl duyarlln belirleyen, duyarkat zerindeki gmfl bromr yani gren yapsdr. Gren yaps kldke duyarll azalr, gren yaps bydke duyarll artar. Duyarllna gre filmler seilirken, bu seimi belirleyen etkenler gren yapsnn grnt zerinde ortaya kard etkilerdir. Gren yaps iki konuyla dorudan ilgilidir: Birincisi flk koflulu dieri ise grntnn netlik,keskinlik,tonlama deeri ve kontrastlk asndan ortaya
kfldr. Demek ki duyarllna gre film seerken bu iki temel belirleyiciyi gz
nnde tutmak gerekir.
Yavafl filmler, 25-32-50-64 ISO deerli filmlerdir. Gren yaps ok kktr. Bu
nedenle pozlama iin yksek flk gerekir. Ortaya kan grntnn netlii, keskinlii ve tonlama deeri ok yksektir. Kontrastlk deeri ok dflktr. Gren yaps
kk olduu iin negatif filmlerin fotoraf kadna basmnda, saydamlarn ise
bytlmesinde ok iyi sonu verir. Bu filmler, flk ortama asndan yksek flkl ortamlarda kullanlr. Grnt netlii asndan ise netlik, keskinlik, yksek alan
derinlii, dflk kontrast elde edilmesi istenilen fotoraflarda kullanlr. Ayrca bytme ve kopya alflmalarna en uygun filmdir.
Hzl filmler, 400-800-1600-3200 ISO deerli filmlerdir. Gren yaps byktr.
Bu nedenle pozlama iin ok az flk yeterlidir. Ortaya kan grntnn netlii
keskinlii zayftr. Tonlama deeri az, kontrastlk deeri ise yksektir. Gren yaps
byk olduu iin negatif filmlerin fotoraf kadna bytlerek baslmasnda grnt zayflar. Ayn fley saydam filmler iin de geerlidir. Bu filmler, flk ortam asndan ok dflk flk ortamlarnda kullanlr. Filmin ISO deeri arttka netlik,
keskinlik zayflar. Tonlama deeri dfler ve kontrastlk artar. Ayrca bu filmlerle
alan derinliini kontrol etmek ok gtr.
213
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
214
Temel Fotoraflk
Hzl filmler, dflk flk koflullarnn hakim olduu ortamlarda rnein; gnefl
flnn ok az olduu yamurlu havalarda, gn douflu ve batflndaki az flk ortamlarnda, ok kk aydnlatma kaynaklaryla (mum, kandil gibi) yaratlan ortamlarda ve i mekanlarn doal flk ortamlarnda kullanlr. Sz edilen ortamlarda bu filmler kullanlrken pozlama deerini zorlamaya hi gerek kalmaz. Ayrca
bu filmler stdyolarda kullanlan aydnlatma kaynaklarnn verdii flk gcne ok
uygundur. Hzl filmlerin salad bir nemli kolaylk da, pozlama asndan yksek rtc hz kullanmaya olanak salamasdr. Normal flk ortamlarnda ok yksek 1/1000, 1/4000, gibi rtc hzlar ve f11 ya da f16 gibi diyafram deerleriyle
pozlama yaplmas isteniyorsa hzl filmleri semek gerekir.
Orta hzl filmler, 100-125-160-200 ISO deerinde olan bu filmler, dflk ve
yksek hzl filmlerin bir ortalamasdr. Bu filmler flk koflulu asndan ok yksek
ve ok az flk ortamlar dflndaki btn flk ortamlarnda kullanlr. Gren yaps, ne
ok kk ne de ok byk olduu iin grnt nitelii asndan; netlik, keskinlik, tonlama deeri ve kontrastlk deeri ideal dzeydedir. Ayrca, bu filmlerin yaps bytmeye ok uygundur. ok zel durumlar dflnda, grnt nitelii asndan her konu iin kullanlabilir. Bu nedenle, renkli ve siyah-beyaz olarak en ok
bu filmler kullanlr.
Fotoraflarn kulland farkl amalara ynelik btn filmler, yukarda belirttiimiz gibi temel gruba ayrlr; siyah-beyaz negatif filmler, renkli negatif filmler
ve saydam filmler. Siyah-beyaz negatif filmler, sadece ekim deil fotorafln
karanlk oda alflmalarna da ilgi duyan fotoraflara yneliktir. Renkli dnyay
grinin ton deerleri olarak ortaya kartan siyah-beyaz negatif filmler, film teknolojisinin btn geliflmesine karfln, fotoraf dnyasndaki yerini korumaktadr. Bu
filmin yaygn olarak kullanlmasnn bir dier nedeni de, film banyosu ve fotoraf
kadna bask srecinin herkes tarafndan yaplabilecek dzeyde kolay ve basit
olmasdr. Ayrca siyah-beyaz negatif filmlerin fiyatlar dier renkli filmlere gre
ok ucuzdur. Bu filmler, 25 ISO deerinden bafllayarak 32, 50, 64, 125, 160, 200,
400, 1600, 3200, 6400 ISO deerinde olanlar vardr. Yani her flk koflulu ve grnt niteliine uygun siyah-beyaz negatif film vardr. Renkli negatif filmler, gnmz
fotoraflnda en ok kullanlan filmlerdir. Fotoraflk alannda son yllardaki
teknolojik geliflmeler renkli negatif filmlerin hzl ve nitelikli bir flekilde film banyosu ve fotoraf kadna baslmasna yneliktir. Bu filmlerin hem fiyat hem de
fotoraf kadna baslmas ucuzdur. Bir negatif grntden onlarca pozitif kopya
dakikalarla saylacak bir sre iinde elde edilir. Elde edilen sonu renk ve grnt kalitesi asndan ok iyidir. Hatta negatif filmin az ya da ok pozlanarak ekilmifl olmas, bask aflamasnda, sonucu olumsuz olarak etkilemez. Bu filmlerin az
ve ok pozlamaya karfl duyarll ok iyi dzenlenmifltir. Renkli fotorafln her
alannda kullanlan bu filmler, 25 ISO deerinden bafllayarak 50, 100, 125, 160,
200, 400, 800, 1000, 1600, 3200 ISO deerinde olanlar vardr. Bu filmler de fotoraflara genifl bir seim olana sunar.
Renkli saydam (dia, slayt) filmler, negatif filmler kadar genifl bir fotoraf kitlesi tarafndan kullanlmaz. Renkli pozitif grnt elde etmek iin kullanlan bu
filmlerin birim maliyeti dier filmlere gre yksektir. Saydam filmlerin dorudan
pozitif renk grnt vermesi, bu filmlerin seimiyle ilgili olarak baz konular ne
karr. Btn filmlerin duyarkatlar belli temel konularda ayn olmasna karfl zellikle renkli filmlerde ortaya kan sonu renklerin ton deerleri, renklerin parlakl ve renklerin doygunluu asndan ok farkldr. Bu konu saydam filmlerde ok
nemlidir. Bir marka film, krmz, yeflil, mavi renkleri ok parlak olarak ne kar-
trken bir dieri bu renkleri pastel olarak verir. Bazlar scak renklere karfl bazlar da souk renklere karfl duyarll yksektir. Bu nedenle saydam film kullanan
fotoraflar, deneme ekimleri sonucunda kullanacaklar filmleri belirlerler. Bir
marka saydam filmin farkl flk koflullarndaki sonucunu belirledikten sonra hep
ayn nitelikteki filmi kullanrlar. Renkli saydam filmleri iin zel film banyosu kullanlr. Bu filmlerin 25 ISO deerinden bafllayarak 50, 64, 100, 200, 400, 1400, 1600,
3200 ISO deerinde olanlar vardr. Dier filmlerde olduu gibi saydam filmler de
fotoraflara genifl bir seim olana sunar.
Son Bir Uyar

Fotoraf eken her kifli, iyi fotoraf ekmek ister. Kullanlan teknoloji ne olursa olsun, sonuta btn fotoraflarn amac iyi fotoraf elde etmektir. Teknik olarak
iyi bir negatif grnt elde etmek, iyi bir pozitif fotoraf elde etmek iin ok
nemlidir. Bu kitap iinde detayl olarak zerinde durulan bilgiler flnda iyi bir
negatif grnt elde etmenin yollarn bir kez daha hatrlatalm. Fotoraf eken kifli konusunu gzyle belirler. Konuyu var olduu ortamn iinde seer ve ayrr.
Konuya bir bakfl as belirler, bu bakfl as, izleyenlerin fotoraf nasl greceini ortaya koyar. Daha sonra konuyu belirli bir byklk yani ktle olarak film karesine yerlefltirir. Konu kareyi tamamen doldurabilir ya da konu karede kk bir
ktle olarak yer alr ve belli boflluklar oluflur. Konuyla ilgili btn bu dzenlemeleri fotoraf, makinenin bakandan yapar. Konu artk bakata yerini almfltr. Sra flimdi bakataki bu dzenlemenin ekme dmesine baslarak, filmin duyarkatna kaydedilmesine gelmifltir. Refleks bir fotoraf makinesinde, objektiften giren
flk konunun grntsn iki farkl yere ulafltrr: Bakaa ve film yzeyine. Bakaca ulaflan grnt, netleme ve pozlama deerleri iin gereklidir. Bakatan bakan
gz, netleme cam zerinde konunun makineye olan uzakln ayarlar. Bu ayarlama objektifin netleme bileziiyle yaplr. Ayn zamanda makine iindeki flkler
sistemi baka iinden konunun pozlama deerlerini verir.
Pozlamann gerekleflmesi iin diyafram ve rtc deerlerini belirlemek gerekir. Iflkler sisteminin verdii pozlama deerlerini sadece flk geirme asndan
dflnmemek gerekir. Seilen bir diyafram deeri hem belli miktarda flk geirir
hem de alan derinliini oluflturur. Demek ki istenilen bir alan derinliine gre de
diyafram deeri belirlenebilir. rtc deerleri de sadece pozlama iin gerekli
olan fln sresini dzenlemez, ayn zamanda hareketli nesnelerin donuk yani hareketsiz gibi kmasn salar. Demek ki hareketli konuyla ekilen rtc deeri
arasnda iliflkisi vardr. Bakatan bakan gz tarafndan konu film erevesine yerlefltirilmifl ve bakfl as belirlenmifltir. Netleme sistemiyle konu ile makine arasnda uzaklk belirlenmifl ve film yzeyinde konunun net grnts oluflmufltur. Konunun zerinden objektife gelen fla gre konunun pozlama deerleri belirlenmifltir. fiimdi sra makinenin titretilmeden tutularak, yumuflak bir flekilde ekim
dmesine basmaya gelmifltir. Fotoraflar, ekim dmesinin kard sesten
hofllanrlar; nk ekim dmesinin kard ses, fotorafnn o konuyla ilgili
yeni bir bakfl asnn sesidir.
215
216
Temel Fotoraflk
zet
N
AM A
N
A M A
Siyah-beyaz ve renkli fotoraflkta kullanlan

filtrelerin ayrt edici zelliklerini saptamak.
Fotoraf ekerken konu zerinden gelen fl
pozlama sistemi iinde kontrol etmek dflnda,
fln filtre sistemiyle de kontrolu ve ynlendirilmesi sz konusudur. Beyaz fl oluflturan krmz, yeflil ve mavi renklerin emilmesi, fln younluunun dzenlenmesi filtrelerle yaplabilir.
Ayrca fln ortaya kard pus, yansmalar ve
ultroviolet flklar da filtrelerle dzenlenebilir. Filtreler objektife giren fl dzenleyen sistemlerdir. Siyah-beyaz fotoraflkta yaygn olarak grinin ton deeri arasndaki kontrastl dzenlemek iin filtre kullanr. Bu amaca ynelik olarak
sar ve krmz renkler filtreler kullanlr. Renkli
fotoraflkta ise fln renk ssn dzenlemek
ve kullanlan filmle varolan flk kaynann renk
ss uygunluunu salamaya ynelik olarak kullanlr. rnein, gn fl ortamnda, yapay fla
uyumlu film kullanrken bu tr filtrelere ihtiya
vardr. Hem siyah-beyaz hem de renkli fotoraflkta ortamda varolan fln gcn azaltmak
iin younluk filtreleri, yansmalar yok etmek
iin polarize filtre ve ultroviolet fl dzenlemek
iin UV filtreler kullanlr.
Fotoraflkta kullanlan yardmc malzemeleri
aklamak.
Fotoraf ekenin temel aygt fotoraf makinesidir. Makineler farkl amalara ynelik olarak birok deiflik yardmc malzemeyle birlikte kullanlr. ekim aflamasnda kullanlan malzemeleri
drt grupta toplamak mmkndr. Bunlar; Makro ekim malzemeleri ve objektif glgelikleri,
netleme camlar ve baka pencereleri, ayaklar,
taflma antalardr. Makro ekim malzemeleri yakn ekim yapmaya yneliktir. Bu anlamda zerinde durulmas gereken malzeme uzatma tpdr. Objektif glgelikleri, konudan gelen flklarn yansmaya neden olmadan objektife girmesini salar. Netleme camlar, baka sistemi iinde
yer alr ve farkl amalara ynelik netleme yapmak iin kullanlr. Fotoraf makinelerinde, bakatan grnty daha kolaylkla grebilmek
iin baka pencereleri kullanlr. Fotoraf makinelerinin titretilmeden sabit durabilmesi iin ise
ayaklar kullanlr. zellik 1/60 altndaki rtc hznda fotoraf makinesinin ayak zerinde
sabitlenmesi gerekir. Fotoraf makineleri ve dier yardmc malzemelerin korunmas ve kolaylkla taflnmas iin bu amaca ynelik taflma antalar kullanlr.
N
A M A
Fotoraf ekimiyle ilgili belirleyici eleri sralamak.

yi bir fotorafn her fleyden nce net olmas gerekir. Bu nedenle fotoraf makinesi kurallara uygun olarak tutulmaldr. ekim dmesine baslmas annda makinenin titrememesi gerekir. zerinde durulmas gereken bir konu da film seimidir. Siyah-beyaz ve renkli filmler kullanm
amacna gre seilir. Bu seimde belirleyici e
filmin fla duyarllk ls olan ISO ya da ASA
deerinin doru belirlenmesidir. Fotoraf ekimi
fotoraf makinesinin seiminden bafllayarak, bir
ynyle teknik, bir ynyle grsel estetik olgularn seilerek dzenlenmesidir. Fotoraf seip
ayklayan ve kendine uygun olanlar belirleyen
kiflidir. Bunu yaparken teknik ve kltrel bilgileri fotorafya yn gsterir.
217
Kendimizi Snayalm
1. Filtrelerin alflma sistemini anlayabilmek iin fl
oluflturan ana renklerin hangi zellii belirleyicidir?
a. Renklerin karflm
b. Renk uyumu
c. Emilme ve yansma
d. Yanstma gc
e. Kelvin deeri
2. Afladakilerden hangisi siyah-beyaz fotoraflkta
sar filtrenin kullanlmas en uygun olan durumdur?
a. Mavi gkyz ve bulutlar
b. Mavi gkyz
c. Krlk alanlar
d. nsan yz
e. Makro ekimler
3. Afladakilerden hangisi renkli fotoraflkta kullanlan filtrelerden biridir?
a. Sar filtre
b. Krmz filtre
c. Kontrastlk filtresi
d. Renk dzeltme filtreleri
e. Renk ayarlama filtreleri
4. Afladakilerden hangisi fotoraf makinesinin yardmc malzemelerinden biri deildir?
a. Filtreler
b. Uzatma tp
c. Diyafram bilezii
d. ayak
e. Sar filtre
5. Konudan gelen fln yansmaya neden olmadan objektife girmesini salayan malzemeye ne ad verilir?
a. Objektif glgelii
b. Objektif yanstcs
c. Objektif diyafram
d. Glgelik
e. Objektif kapa
6. Fotoraf makinelerinde bakatan daha kolay grmeyi salayan yardmc malzemeye ne ad verilir?
a. Netleme cam
b. Netleme prizmas
c. Penta prizma
d. Baka penceresi
e. Baka cam
7. Fotoraf makinesini her zaman elde tutarak ekim

yapmak mmkn deildir. Bu sadece rtc hzyla ilgili deildir. rnein; 1/15 rtc hznda elde fotoraf
makinesini tutarak ekim yaplamaz.
Buna gre afladakilerden hangisi sylenebilir?
a. Fotoraf makinesi ayak zerinde durmaldr.
b. Fotoraf makinesi sk tutulmaldr.
c. Fotoraf makinesi dikey tutulmaldr.
d. Yksek hzl film kullanlmaldr.
e. Fotoraf makinesi sol elin iine yerlefltirilmelidir.
8. Afladakilerden hangisi ayak kullanlarak ekimi
yaplmayacak pozlama durumudur?
a. 1/15, f 5.6
b. 1/4, f 2.8
c. 1/8. 1 5.6
d. 1/2000. f 22
e. 1/15. 1 2.8
9. Afladakilerden hangisi fotoraf makinesinin tutulmasyla ilgili olarak sylenebilir?
a. Sol elle objektifin altndan tutulur.
b. Sa elle objektif altndan tutulur.
c. Sol elle gvdenin arkasndan tutulur.
d. Sol elle objektiften tutulur.
e. ki elle alttan tutulur.
10. Fotoraf kadna baslarak pozitife dnflen film
trne ne ad verilir?
a. Pozitif film
b. Yksek hzl film
c. Negatif film
d. Saydam film
e. Dia

1. c
2. a
3. d
4. c
5. a
6. d
7. a
8. d
9. a
10. c
218
Temel Fotoraflk
Seilmifl Fotoraflar
OSMAN CAVT TURUN.
MELH ZAFER ARICAN.
219
220
CENK ERLEVENT.
Temel Fotoraflk
CEML AACIKOLU.
221
222
KEMAL CENGZKAN.
LEVEND KILI.
Temel Fotoraflk
ZCAN YURDALAN.
MERTER ORAL.
223
Szlk
225
Szlk
A
ASA ngilizce American Standards Association szcklerinin

ilk harflerinden oluflan ksaltma. Filmin fla karfl du-
A Bir objektifin grd alann dereceyle belirlenmesi.
yarln, aritmatiksel olarak ilerleyen, bir dereceleme ile
Adaptr Fotoraflkla ilgili iki paray birbirine tutturmak
gsteren l birimi. ASA deerleri fla karfl iki misli
iin kullanlan, farkl boy ve flekillerdeki metal tp, so-
duyarlkta ykselir; rnein 200 ASA film, 100 ASA filme
ket, priz, bilezik benzeri para.
gre iki misli duyarldr. ASAnn yerini gnmzde ISO
AE Otomatik pozlama ngilizce, Automatic Exposure Metering szcklerinin ilk harflerinden oluflan ksaltma. Otomatik pozlama sistemi.
deeri almfltr.
Asetat taban Filmin tabann oluflturan, sya karfl dayanakl
selloz asetat. Asetik asit Asit grubu iinde yer alan bir
AF Otomatik netleme ngilizce, Auto Focus szcklerinin ilk
madde. Sabitleme, durdurma ve fotorafla ilgili dier bi-
harflerinden oluflan ksaltma. Otomatik olarak netleme
leflimlerde kullanlr. Suda eriyebilen, kristal fleklinde bir
yapan sistem.
Agrandisr Negatif film grntsn, fotoraf kd zerine, net olarak byterek yanstan aygt.
madde. Sirke asidi.

Asit sabitleme banyosu Bkz., Sabitleme banyosu. Astigmatlk Basit objektiflerde ortaya kan bir tr mercek bozul-
Aartma banyosu Grntnn younluunu azaltmak ya da

soldurmak iin kullanlan kimyasal banyo.
Alan derinlii Konuya netlik ayar yapldnda, fotorafta,
mas.
Aflr gelifltirme Gelifltirme banyosunun normalden daha fazla etkileyici olmas. Gelifltirme banyosunun sresini uzat-
konunun nnde ve arkasnda net olarak kan alan.
mak ya da ssn ykseltmek ve alkalamay artrmak
Fotorafn en yakn ve en uzak net noktalar arasndaki
buna neden olur. Bunun sonucunda grntnn yo-
alan.
Alt a Fotoraf makinesinin, konuya gz seviyesinin altndan bakmas.
unluu ve kontrast artar, pus ve benek oluflur.

Aflr pozlama Ifla karfl duyarl malzemeye, aflr flk verme
sonunda ortaya kan sonu. Bylece younluk artar ve
Ana renkler Iflk olarak ana renkler; krmz, yeflil ve mavi.

Anahtar flk Konuyu aydnlatan ana flk kayna. Genellikle
noktasal flk veren sert flk kaynadr ve keskin glge
kontrastlk azalr.
Atlan glge Bir nesnenin baflka bir nesne ya da yzey zerinde oluflturduu glge. Atmosferik perspektif Hava
oluflturur.
perspektifi olarak da adlandrlr. Atmosferdeki pusun
AP Diyafram ncelii ngilizce Aperture Priority szcklerinin ilk harflerinden oluflan ksatma. Otomatik fotoraf
ortaya kard derinlik etkisi.

Aydnlatma evremizdeki nesneleri ortaya karmak ve yn-
makinelerinde, diyafram deerinin elle kumanda edile-
lendirmek kaygsyla flklandrmak.
rek belirlendii konum. Bu konumda, belirlenen diyaf-
Aydnlk kutu Mekanik olarak kt zerine resim yapmay
ram deerine gre makine otomatik olarak pozlamaya
salayan, bir sehpa ve sehpaya taklan prizmadan olu-
uygun olan rtc deerini belirler.

APS leri fotorafik sistem ngilizce Advanced Photografic
flan aygt. Latince ad camera lucida.

Az flk Fotorafa ton deeri olarak hkim olan karanlk alan.
System szcklerinin ilk harflerinden olaflan ksaltma.

Fotoraf makinesine kolaylkla yerlefltirilen, 35 filmden
% 30 daha kk kartuj film. Bu sistem; Canon, Fuji, Ko-
B Bir rtc konumu olan bulb iin kullanlan ksaltma. Bu
dak, Minolta ve Nikon firmalarnn oluflturduu bir or-
rtc konumunda, fotoraf ekim dmesi basl tutul-
taklk tarafndan planlanarak piyasaya sunuldu (1996).
duu sre boyunca rtc ak kalr. Pozlama ya da
Ara banyo Bkz., Durdurma banyosu.

Arka flk Fotoraf makinesine doru, konuya arkadan gelen
doal ya da yapay flk.
uzun pozlama olarak da bilinir.

B tipi film 3200 K renk ss olan, yapay fla ayarlanmfl
renkli film.
Arka netlik Objektifin en arka elamannn tepe noktasyla,
Bal glge Bir nesnenin kendi zerinde oluflturduu glge.
film dzlemi arasndaki uzaklk. Bu her zaman objekti-
Baka Fotoraf makinesinde, fotoraf ekilecek konunun
fin odak uzaklna eflit deildir. Arkadan gsterim Yar
grlmesini salayan, grnt alannn snrlarn gste-
geirgen bir perdeye arkadan saydam gsterim cihazy-
ren, optik sistem.
la grnt yanstmak. Bu yntem, izleyiciye saydam gs-
Bakfl as Objektifin bir konuyu grd a. Bakfl asnn
termek ve stdyo fotoraflnda yanlsama olarak ar-
derecesi objektifin odak uzaklna ve kullanlan filmin
ka alan oluflturmak iin kullanlr.
boyutuna gre deiflir. Snrlar kesin olarak belli bir a.
226
Temel Fotoraflk
Balk gz Aflr derecede genifl al objektif. Aflr derecede
Dfl flk Gnefl baflta olmak zere fotoraf makinesinin nn-
perspektif bozulmasna neden olur.

Bask Fotoraf kd zerindeki pozitif fotoraf. Basmak Negatif grntnn, fotoraf kdna basm ifllemi.
deki aydnlatma kaynaklar.

Dia pozitif Bkz., Saydam film.
Diyafram akl Objektifin iinde yer alan ve dairesel ola-
Bayonet Deiflebilir objektifli fotoraf makinelerinde, maki-
rak byyp klen delik. Ksaca diyafram olarak ad-
nenin gvdesine objektifin balanarak kilitlenmesini sa-
landrlr. f saylarna gre ayarlanmfl olan bu dairesel
layan sistem.
aklklar, objektiften geerek filme dflen fl miktar
Birinci banyo Bkz., Gelifltirme banyosu.

Byk boy fotoraf makineleri Plak filmin kullanld foto-
asndan kontrol eder.

Diyafram nizleme Refleks fotoraf makinelerinde pozlama
raf makineleri. Stdyo makineleri olarak da bilinir.
iin belirlenen diyafram aklndaki alan derinliini,
Byltme Filmdeki grnty fotoraf kdna kartma.
pozlama ncesinde, bakatan grmeyi salayan sistem.
Negatif film grntsn bylterek fotoraf kdnda
Diyafram rtc Bkz., Yaprak rtc.
pozitif olarak kartma.
Diyorama Iflk oyunlaryla gereklefltirilen, gerek ve hareket

izlenimi uyandran panoramik gsteri. Fotorafn nc-
C-
Cameo aydnlatmas Arka alannn tamamen karanlk olduu sadece n alandaki nesnenin istenilen yerlerinin aydnlatld bir tr chiaroscuro aydnlatmas.
Camera lucida Bkz., Aydnlk kutu.
lerinden Daguerrein gereklefltirdii sahne gsterisi.

Doku Yzeyin nitelii.
Doyma Rengin saflk derecesi.
Durdurma banyosu Gelifltirme banyosunun etkisini yok ederek, geliflmeyi durduran kimyasal banyo. Gelifltirme ban-
alkalama Film ya da fotoraf kdnn fla karfl duyarl
yosunun etkisinin sonraki banyo aflamalarna gemesini
yzeyinin, banyo srasnda, banyo ile daha dzgn temasn salayan yntem. Gelifltirme banyosu aflamasnda bu yntemi birka dakikada bir uygulamak ok
nemlidir.
ekim dmesi uzatma kablosu Fotoraf makinesinde, ekim dmesine vidalanarak taklan; bklebilen, farkl
uzunlukta, ekim dmesine makinenin dflnda kumanda etmeyi salayan yardmc malzeme. Genellikle B ve
T rtc konumunda, makine ayak stnde oldu-
nler.
Duyarkat Film ve fotoraf kdnn bir yzeyine srlmfl
gmfl tuzlarndan oluflan, fla karfl duyarl katman.
Duyarkat hz Duyarkatn fla karfl olan duyarll. Filmlerde ASA, DIN ve ISO deerleriyle belirlenir.
Dflen flk Bir yzeyin zerine flk kaynandan gelen flk.
Yzeyden yansyan flk deildir.
Dzeltme filtresi Renkler arasndaki flkllk orann insan
gzne uygun hale getirmek iin siyah-beyaz filmlerde
unda kullanlr.
ereveleme Bakacn ikiboyutlu alan iine, amalanan konunun yerlefltirilmesi.
kullanlan filtre.
DX kodu Film kaseti zerinde, filmle ilgili bilgileri (hz, poz
says v.s.) ieren kodlama sistemi. Bu, hem fotoraf ma-
ereveleme oran Kullanlan filmin ya da fotorafn eni ve
kinesi hem de film banyo aygtlarndaki alclar tarafn-
boyu arasndaki oran.
dan okunur.
karmal renk karflm Sar, siyan ve macenta filtrelerini beyaz flk altnda kullanarak elde edilen renkli grnt.
E
Eksik pozlama Fotoraf makinesinde ya da agrandisrde
Dagerreyotip lk fotoraf yntemlerinden biri. yot buharn-
normalden daha az pozlama yapmak. Eksik pozlama,
da duyarl hale getirilmifl gmfl levha, fotoraf makine-
grntnn younluunu ve kontrastln azaltr.
sinde yaklaflk yirmi dakika pozlandktan sonra cva bu-
Elektronik flash Elektrik devresiyle alflan, depolama kapa-
harnda gelifltirme salanr. Elde edilen grnt pozitiftir.
sitesi olan, depolad enerjiyi boflaltabilen, cam iinde-
Deiflebilir mercek sistemi Fotoraf makinelerinde farkl
ki gaz ya da kuartz tpten flk veren yapay aydnlatma
odak uzaklkl objektifleri kullanabilmek iin gelifltirilmifl
kayna. Verdii fln, renk ss gn fl karfll
bir sistem.
Deiflebilir odak uzaklkl objektif Bkz., Zoom objektif.
DIN Almanca Deutsche Industrie Normen szcklerinin ilk harfinden oluflan ksaltma. Film duyarkat hzn dereceleyen
Alman l birimi. DIN duyarkat derecelemesi logaritmiktir; DIN deeri 3 kat arttnda, filmin duyarll 2 kat artar.
5400K.
Elektronik rtc rtc mekanizmasnn alma ve kapanma arasndaki sreyi, elektronik bir zamanlama nitesiyle kontrol eden sistem.
En ak diyafram Rakam olarak en kk f saysnn verdii
diyafram akl.
Szlk
227
Gizli grnt Fotorafik duyarkatta, pozlama sonunda olu-
f / ya da f. says Bir objektifin diyafram aklklarn gsteren, uluslar aras kullanlan say dizini. f / dura olarak
da bilinir.
Fazla pozlama Fotoraf makinesinde ya da agrandisrde normalden daha fazla pozlama yapmak. Fazla pozlama, grntnn younluunu ve kontrastn ykseltir.
Film banyo tank Farkl boyutlardaki filmlerin banyo edilmesini salayan, iine flk szdrmayan ancak sv konulabilen, karanlkta zel bir flekilde iine konulan filmin
aydnlk ortamda banyo yaplmasn salayan kap.
Film dzlemi Fotoraf makinesinin iinde, objektifin arkasnda, grntnn net olarak olufltuu dzlem. Filmin
pozlanmak iin durduu yer. Odak dzlemi olarak da
bilinir.
Film hz Filmin fla karfl duyarlln gsteren deer. Gnmzde kullanlan deer ISO, gemiflte kullanlanlar
ASA ve DIN.
Film kaseti ine flk geirmeyen, makaraya sarl filmi iinde
koruyan ve hareketini salayan, metal ya da plastikten
yaplmfl film taflyc. Kaset iindeki film, normal flk koflullarnda saklanabilir ve makine iine konur.
Film taflyc ine film konulan, flk geirmeyen, filmin hareketini salayan ve fotoraf makinesine kolaylkla taklp kartlabilen kapal kutu sistemi. Orta boy (roll
film) fotoraf makinelerinde kullanlr. Magazin olarak
da bilinir.
Filtre Belli dalga boyundaki flklar emen ya da her dalga boyundaki fln younluunu azaltan optik aygt.
Filtre faktr Filtre kullanldnda, filtrenin objektiften giren
fl azaltmas nedeniyle, pozlamann artrlma miktar.
Flafl kza Fotoraf makinesine, elektronik flafl taklmasn
salayan yuva.
Format Fotoraf makinesinin verdii grntnn en ve boy
olarak uzunluu.
flan ancak gzle grlemeyen grnt. Duyarkat zerindeki gizli grnt, gelifltirme banyosunda gerek grntye dnflr.
Gkyz filtresi Gkyznn ortaya kard mavi renk etkisini koyulafltran filtre.
Glge Iflk geirmeyen bir nesnenin, zerine dflen fl engellemesi nedeniyle, kendi stnde ya da kendi dflnda
oluflturduu karanlk blge. Pozlama asndan konunun karanlk blgesi.
Grsel estetik Grntnn daha iyi alglanmasn salayan
grsel estetik elerin dzenlenmesinin ortaya kard
alglama duygusu.
Grnt boyutlu nesnelerin, flk kullanlarak, yzey zerinde elde edilen ikiboyutlu sureti.
Grnt alan Fotoraf makinesinin objektifinin bakfl asyla belirlenen alan. Baka iinde erevelenmifl alan.
Grnt boyutu kiboyutlu yzey film ya da fotoraf kd zerinde grsel estetik eleri kullanarak yaratlan
boyut. Genellikle ikiboyutlu yzey zerinde yanlsama
olarak boyutlu bir ortam yaratma abas.
Grnt dzlemi Nesnenin net olarak grntsnn ortaya
kt ikiboyutlu yzey. Fotoraf makinesindeki film
dzlemi.
Grfl as nsann, evresinde net olarak grebildii a. Bu
snrlar kesin olarak belirlenmemifl bir adr.
Grfl alan Grfl as ve bakfl asnn kapsad alan. Bu
alan, grfl as tek gzle ya da ift gzle grmekle ilgili olarak; bakfl as ise kullanlan objektifin odak uzaklna gre genifller ya da daralr.
Gz seviyesi Fotoraf makinesinin, konuya gz seviyesinden
bakmas.
Gren Ifla karfl duyarl her bir gmfl bromr kristali. Bunlar
pozlandrma ve gelifltirme srecinden sonra siyah metalik gmfl zerreciklerine dnflerek grnty ortaya karr. Grnty oluflturan en kk e.
Fotoraf Yunanca Photos: Iflk ve Grouphos: izmek szck-
Grenlilik Normal flk koflullarnda bir fotorafa bakldnda,
lerinin birleflmesinden oluflan terim. Optik ve kimyasal
gren tanecikleri tek tek deil kme halinde bir btn
sreleri kullanarak yzey zerinde kalc grnt elde

etme.
Foton Iflk dalgalarnn kimyasal deiflime, karartma ve almaya neden olan z. Ifln gc arttka foton etkisi
artar.
olarak grlmesinin ortaya kard znel izlenim.

Gri Beyaz ve siyah arasndaki renk. Bir flk renginin z olan
temel renk karldnda grlen renk. rnein, krmz
renkten krmz karldnda sadece gri renk grlr.
Gri lei En ak gri ton deeri olan beyazdan bafllayarak,
en koyu gri ton deeri olan siyaha kadar, farkl gri ton
deerlerini dereceli olarak gsteren lek. Genellikle,
Gelifltirme banyosu Film ve fotoraf kdna, pozlanan gizli grnty, gerek grntye dnfltren eriyik.
Genifl al objektif Bkz., Ksa odak uzaklkl objektif.
beyazdan siyaha kadar on farkl gri ton deerini ierir.

Gri ton deeri Gri tonu ifade etmek iin kullanlan terim.
228
Temel Fotoraflk
Karanlk kutu Latince Camera Obscura. Fotoraf makinesi-
Helyografi Nipcein fla duyarl yzey zerinde grnt elde etmek iin kulland yntem. Kurflun ya da kalay karflmndan oluflan levha, lavanta yayla karfltrlmfl yahuda bitm maddesiyle duyarl hale getirilerek pozlandrlyor.
I-
nin ok eskilere uzanan bir tr. Drt taraf kapal bir

karanlk odann, bir duvarnn tam ortasna bir delik aldnda; delikten giren gnefl fl, deliin karflsndaki
duvara yansr bylece deliin nndeki nesnelerin grnts, sa-sol ve alt-st ters olarak duvara yansr. Karanlk kutu diye adlandrlan bu basit aygt, onuncu yzylda Arap astronomi bilginlerince, gnefl ve ay tutulma-
ISO ngilizce International Standarts Organization szcklerinin ilk harflerinden oluflan ksaltma. ASA ve DIN yerine
geen, film hz standartn belirleyen yetkili sistem. ISO
deerleri ASA ve DINe uyumludur. rnein; ISO 400,
400 ASA ve 27 DINdr.
Ifln dalga boyu Bir flk dalgasnn tepe noktalar arasndaki uzaklk. Bu uzaklk renkleri belirler.
Ifln krlmas Hareket halindeki fln, yar geirgen bir
ortamdan farkl bir younluktaki bir baflka ortama getikten sonra, ynn deifltirerek ilerlemesi.
Iflk Elektromanyetik tayfn insan gzyle grlebilen blm. Enerji biimi. Belli bir dalga boyunu ierir, bunun
iinde mor renkten, bafllayarak koyu krmzya kadar
renk tayfn oluflturan renkler yer alr.
Iflkler Fotoraf ekilecek konudan yansyan fln ya da
konunun zerine dflen fln miktarn len aygt. Genellikle llen flk miktar, doru pozlamay elde edebilmek iin bir lek fleklinde rtc hzna ve diyafram
deerine evrilir.
ne delii fotoraf makinesi Drt taraf kapal iine flk
szdrmayan, objektif yerine ine delii olan fotoraf makinesi. ne deliinden giren flk kutu iinde deliin tam
karflsnda grnt oluflturur. Grntnn olufltuu yere
duyarl malzeme konularak fotoraf ekilir.
kinci banyo Bkz., Sabitleme banyosu.
ris diyafram Objektifin elemanlar arasnda yer alan, tek tek
yapraklardan oluflan, dairesel olarak alp kapanarak
objektifin iinden belli miktarda fln gemesini salayan sistem. ris fleklinde alp kapanarak istenilen diyafram akln salar.
s izlemek iin kullanlmfltr.

Kare Film zerindeki her bir grnt. Bir dier anlam, objektiften bakaca yansyan grntnn alan snr.
Katlama Filmin hzn ilerletmek ya da kontrastln artrmak
iin filmin normalden daha fazla gelifltirme banyosundan etkilenmesi.
Katmal renk karflm Renklerin flk olarak karflm. Genellikle ana renk olarak kabul edilen krmz, yeflil ve
mavinin flk olarak karflm. Bu karflm sonucunda beyaz renk ortaya kar.
Kelvin Termodinamik snn, bilim adam Lord Kelvin tarafndan belirlenen standart birimi. Ksaca (K) olarak gsterilir. Fotoraflkta renk ss lmnde kullanlr.
Kenar numaralar retim aflamasnda filmin kenarna pozlanan, kare numaralar ve filmle ilgili bilgiler. Bunlarn ton
ve keskinliine baklarak, film banyo ifllemi deerlendirilir.
Keskinlik Fotorafik bir grntnn netliinin nesnel yani fiziksel ls.
Krmz gz bebei etkisi Flafl flyla ekilen renkli fotoraflar da insanlarn gz bebeinin krmz grlmesi. Flafl
flnn, makinenin objektifiyle ayn eksende olmas durumunda ortaya kar. Fotoraf ekim annda objektife
baklmadnda bu etki yok olur.
Ksa odak uzaklkl objektif Odak uzakl, kullanlan filmin
grnt karesinin diyagonal kfle uzunluundan az olan
objektifler. Genifl al objektif olarak da bilinir.
Kontak bask Negatif filmdeki grntnn aynen fotoraf
kdna baslma reci.
Kontrast Negatif grnt ve pozitif fotorafta, ton deerleri
arasndaki younluk fark. En aydnlk ve en karanlk
alanlar arasndaki fark fazla olduunda kontrast yksek,
Kalotip Talbotun gelifltirdii, kt negatif olarak fotoraf elde etme yntemi. Talbottype olarak da adlandrlr.
Kamera as Fotoraf makinesinde kullanlan objektifin grfl alannn derecelenmifl as.
Kaplama alan Bir objektifin ortaya kard grntnn, en
net blgesinin ap.
bu fark az olduunda kontrast dflktr. Ztlk olarak da

bilinir.
Kontrast grnt Siyah, beyaz ve az sayda gri ton deerinden oluflan grnt.
Kk boy fotoraf makinesi 35 mm. filmin kullanld fotoraf makinelerinin
genel ad.
Szlk
229
er. ngilizce Through-The-Lens szcklerinin ilk harfle-
Macenta Krmz ve mavi fln birleflmesinden oluflan renk.

Mavimsi krmz renk. Yeflil rengin tamamlayc rengidir.
rinden oluflan TTL ksaltmasyla bilinir.

Odak dzeyli rtc Film dzlemi nnde duran iki perdeden oluflan rtc sistemi. Pozlama srasnda, iki perde-
Mercek Bir flk demetini krlmaya uratarak belli bir nokta-
nin aras belli bir aklkta aralanarak, film belli sre flk-
ya ynelten, camdan ya da plastikten yaplmfl optik ge-
tan etkilenir. ki perde arasndaki aklk pozlamayla be-
re. Fotoraflkta odak noktasnn zerinde grntnn elde edilmesi iin kullanlr. Fotoraflkta kullanlan objektifler birden ok mercein (elemann) birleflmesinden oluflur.
lirlenir.
Odak dzlemi Bkz., Film dzlemi.
Odak uzakl Objektif sonsuzdaki bir nesneye netlendiinde, objektifin merkeziyle odak dzlemi (film dzlemi)
Merkez arlkl flk lm Fotoraf ekilen konunun ortasndaki ton deerine gre lm yapan, refleks makinelerde kullanlan, standart yntem flk lm.
arasndaki uzaklk.
Optik bakfl Bir konuya, plak gzle deil optik araclyla
bakmak, rnein; fotoraf makinesinin objektifinden
Monochromatic Bkz., Tek renk.
bakmak.
Optik eksen Bir mercein ya da objektifin tam ekseninden
ND Filtre Bkz., Younluk filtresi.

Negatif Ters tonlar olan fotorafik grnt. Pozitif fotoraf
elde etmek iin kullanlr.
Net Flu olmayan, seik grnt.
Net grnt Bir konudan objektife gelen hareket halindeki
flklarn objektifi getikten sonra krlarak birlefltii nok-
geen izgi.
Orta boy fotoraf makineleri Roll filmin kullanld fotoraf makinelerinin genel ad.
Otomatik netleme Fotoraf makinesiyle fotoraf ekilecek
konu arasndaki uzakln otomatik olarak ayarlanmas.
Otomatik pozlama kontrol Fotoraf makinesinin iindeki
fla duyarl foto elektrik hcreleriyle, fotoraf ekile-
tada konunun elde edilen net ve keskin grnts.
cek olan konunun flnn llerek, pozlamaya uygun
Netleme cam Makine iinde yer alan, zerinde fotoraf e-
diyafram ve rtc deerlerinin otomatik olarak ayarlan-
kilen konunun grlerek netleme ifllemi yaplan cam.

Netleme Film dzleminde net bir grnt elde edebilmek
iin, makinenin arka noktasyla balantl olarak, objek-
mas.
rtc Pozlama srasnda filme dflen fl, sre asndan
kontrol eden mekanik sistem. Yaygn olarak iki farkl ti-
tifin hareket etme yntemi.

Netleme gstergesi Uzakln bir dizin fleklinde iflaretlendii, netleme sistemi gstergesi. Genellikle objektif zerin-
pi vardr: Diyafram rtc ve odak dzeyli rtc.

rtc ncelii Otomatik fotoraf makinelerinde, rtc deerinin elle kumanda edilerek belirlendii konum. Bu
de yer alr.
konumda belirlenen rtc deerine gre makine oto-
Nokta flkler Elde kullanlan, dar bir ayla konunun k-
matik olarak pozlamaya uygun olan diyafram deerini
k bir blm zerindeki fl len flkler.
belirler.
Normal grnt Siyah ve beyazn da yer ald, normal sayda gri ton deerinden oluflan grnt.
Normal objektif Odak uzakl, kullanlan filmin grnt
karesinin diyagonal kfle uzunluuna eflit olan objektifler. Standart objektif olarak da bilinir.
O-
Objektif Birden ok mercekten oluflan, odak noktas zerinde ikiboyutlu grnt oluflturmay salayan optik sistem. Fotoraf makinesi, agrandisr ve gsterim aygtlarnda kullanlr.
Objektif glgelii Objektife istenmeyen flklarn girmesini
engelleyen, flk geirmez malzemeden yaplmfl, objektifin nne taklan para.
Objektiften flkler Fotoraf makinelerinde, objektiften girerek, grnty oluflturan flktan lm yapan flkl-
P
P konumu Tam otomatik pozlama konumu. Diyafram ve rtc deerinin makinenin iindeki bir program tarafndan otomatik olarak belirlenmesi.
Pan film Beyaz flk iindeki btn renklere karfl duyarl olan
siyah-beyaz film.
Panoramik fotoraf makinesi Kendi ekseni etrafnda dnerek tarama yapan zel bir tr objektifi olan, yatay olarak
neredeyse iki kare uzunluunda grnt salayan fotoraf makinesi. Yatay perspektifli, ince uzun ve ok genifl
grfl al grnt salar.
Paralaks Bir konuya iki farkl noktadan bakldnda, ortaya
kan iki farkl grnt.
Refleks olmayan fotoraf makinelerinde, baka ve objektif
konuyu birbirine ok yakn iki farkl noktadan grr,
230
Temel Fotoraflk
bunun sonucunda filmdeki grnt bakata grlenden
Renk dengesi Renkli fotorafln herhangi bir aflamasnda
boyut asndan farkldr. Bu farklla paralaks hatas
renklerin gri leindeki ton deerine gre ayarlanmas.
denir.
Renkler arasnda karfllkl olarak, kontrastlk ve youn-
Parasoley Bkz., Objektif glgelii.
luk iliflkisi. Dier anlam, renkli negatif filmlerde renk
Parlaklk Rengin yanstt flk ya da rengin siyah-beyaz ola-
ss nedeniyle ortaya kan renk bozulmalarn, fotoraf
rak ne kadar aydnlk ve karanlk grld. Konunun
kdna bask aflamasnda filtre kullanarak yaplan dzeltme.
ya da grntnn aydnlk ve karanlk alanlar arasndaki tonlama orandr.
Renk duyarll Beyaz flk iindeki belirli renkten etkilenen

duyarkat.
Penta prizma Refleks fotoraf makinelerinde, netleme camndaki sa-sol ve alt-st olarak ters olan grnty
Renk dzeltme filtresi Renkli negatif filminden fotoraf k-
doru hale getirerek bakaa yanstan, befl kenarl cam
dna pozitif bask srecinde farkl renkleri ve doyma
prizma.
deerleri renk dengesini salamak iin dzenleyen filtreler. Bu filtreler, fotoraf makinesinde renk ssn ayar-
Perspektif boyutlu nesneleri, ikiboyutlu yzey zerinde
lamak iin kullanlr.
derinlik etkisi yaratacak flekilde gsterme sistemi.

Polarize filtre Polarize fln ortaya kard grnt hatas-
Renk ss Kelvin deeri cinsinden, flk kaynann verdii

rengi tanmlama sistemi. Renk ss derecelemesi asn-
n yok eden, gri renkli filtre.

Polarize flk Ifln her yne yapt salnm snrlandrmak.
dan yaklaflk olarak 5400K standart olarak kabul edilir,
Normal gn fl her yne salnm yaparak ilerler, baz
rnein 2000Kde fotoraf krmzlaflrken 6000Kde

mavileflir.
yanstc yzeyler fln her yne yapt salnm snrlandrr bylece bu tr yzeylerden yansyan flk tek y-
Renk kontrast Yan yana gelen iki renk arasndaki younluun hissedilifli.
ne salnm yaparak ilerler; bu fla polarize flk denir. Su

ve cam yzeylerde ok sk olarak karfllafllr.
Pozitif Konunun asl gibi ayn ton deerinde olan grnt.
Renk nitelii Rengin oluflturduu duygu, duyarlk.

Renkli negatif film Fotoraf kdna bask iin kullanlan
renkli film. Nesnelerin renkli negatif grnts, tamam-
Pozlama Ifla karfl duyarl malzemenin flktan etkilenmesi.
layc renklerin eklenmesiyle pozitife dnflr.
Fotoraf makinesinde film, agrandisrde fotoraf kdna flk verilerek grnt oluflturma.
Renkli saydam film Renkli pozitif grnt veren film. Renkli slayt ya da renkli dia olarak da bilinir.
Pozlama tolerans Ifla karfl duyarl malzemenin fazla ya da

eksik pozlandnda, hl kabul edilebilir sonu ortaya
Reversal banyo Negatif grnty pozitife dnfltren kimyasal eriyik. Renkli saydam filmlerin banyosunda kulla-
kartan pozlama deerleri.
nlr.
Prizma Grnty hi deifltirmeden farkl ynlere yanstan

optik aygt. Etki asndan aynaya benzer ancak grn-
Roll film Siyah bir ktla birlikte makaraya sarlmfl, orta boy
ty daha nitelikli yanstr. Beyaz fln krlarak renk
fotoraf makinelerinde 4,5x6 cm., 6x6 cm. ve 6x7 cm.
tayf elde edilmesinde kullanlr.
boyutlarnda kullanlan film. 120 ve 220 olarak iki farkl

boyutlar vardr.
Pus fitresi Mor tesi fl emen filtre.
Refleks fotoraf makinesi Bakatan grlerek netlemesi ya-
Sabit netlemeli makine Objektifi belli uzakla sabit olan,
plan grnty, sabit ya da hareketli aynayla, netleme
netleme ayar deiflmeyen, basit ve kk boy fotoraf
camna ayn zamanda film yzeyine yanstan sistemin

kullanld fotoraf makinesi.
Renk nsan gznn grebildii flk tayfnn belirli elektromanyetik dalga boyu.
Renk balayc Renkli film banyo srecinde kullanlan, rengi
gelifltiren kimyasal bileflim.
makinesi.
Sabitleme banyosu Negatif film ya da fotoraf kdna pozlanan grntnn, gelifltirme banyosu sonrasnda, pozlanmamfl gmfl tuzlarn temizlemek iin kullanlan
kimyasal eriyik. Gmfl grnty sabitleyen kimyasal
eriyik. Dier ad asit hipo.
Renk emberi Renk tayfnn bir ember zerinde gsterilme-
Sapma Mercekten geen flnlarn bir noktada toplanamama-
si. Ana renklere gre blmlenir, bu renkler krmz, ma-
s. Bunun sonucunda grntnn niteliinde bozulma-
vi ve yeflildir. Bu renklerin karfllarnda ise tamamlayc-
lar olur. Sapma sonucunda grntde kresel, renk, b-
lar yer alr.
klme ve astigmatlk bozulmalar olur.
Szlk
231
Saydam film Pozitif grnt veren film. Genellikle saydam
Telemetreli netleme sistemi Fotoraf makinesiyle konu ara-
filmler renkli olarak retilir. Slayt ya da dia olarak da
sndaki uzakl len optik aygt. Fotoraf ekilecek
bilinir.
olan konuya iki farkl noktadan bakarak netleme yapan

ve objektiften ayr alflan netleme sistemi.
Selloit Selloz, nitrat ve kafurundan yaplan; bklebilir, ince ve saydam, yanmaz film taban malzemesi.
Temel renk Rengin kendisi. Mavi, krmz, yeflil, sar gibi renk
leindeki deiflik dalga boylar.
Siluet Bir konunun, beyaz fon nnde tamamen zt siyah grnts. Aydnlk bir zemin zerinde karanlk flekilden
Test bask Agrandisrde negatif grnty fotoraf kdna

basarken, ayn fotoraf kd stne yan yana farkl
oluflan resim teknii.
pozlama srelerinde olan birden ok bask yapmak.
Siyah-beyaz Tek renkli (monochromatic) fotoraflk ya da

renkli bir nesnenin gri ton deerlerinde yeniden retimi
Titrek grnt Hareketin dondurulamamas ya da makinenin

titremesinden kaynaklanan netsizlik.
iin kullanlan terim.

Siyan Mavi ve yeflil bileflimiyle elde edilen renge verilen ad.
Ton Negatif ya da pozitif fotorafta, karanlk ya da flkl alanlardaki ayrt edilebilen belli bir younluk.
Siyan, krmz rengin tamamlaycsdr.

Slayt Karton ya da plasit ereveye taklarak projeksiyon aygtndan yanstlan pozitif film grnts. Saydam ve dia pozitifin dier ad.
Standart objektif Bkz., Normal objektif.
Ton deeri Tonu ifade etmek iin kullanlan terim.
U-
Uzun odakl objektif Odak uzakl, kullanlan filmin grnt karesinin diyagonal kfle uzunluundan byk olan
objektifler. Tele objektif ya da dar al olarak da bilinir.
T-gren Kodak firmas tarafndan gelifltirilen duyarkat kristalle-
Uzun pozlama rtcnn B ya da T ayar konumunda
re verilen ad. Klasik duyarkatlardaki gmfl kristallerinin
yaplan pozlama.
flekillerini deifltirerek duyarllnn artmasn salayan
ayak zerine vidalama sistemiyle kk ve orta boy foto-
sistem. Bu sistemde gren yaps deiflmeden filmin hz
raf makinesi balanan, ayarlanabilir ayakl makine

destei.
artar.
T Uzun pozlama iin kullanlan rtc ayar. rtc T du-
st a Fotoraf makinesinin konuya, konunun gz seviyesi-
rumuna getirildiinde, ekim dmesine basldnda

rtc alr ve ikinci bir kez baslana kadar ak kalr.
nin yukarsndan bakmas.

st ste pozlama Ayn film karesi ya da fotoraf kdna
birden fazla grntnn pozlanmas.
Uzun pozlama iin kullanlr.

Taban zerine, fotorafik duyarkat srlmfl plastik, kt ya
da cam malzeme.
Talbottype Bkz., Kalotip.
Tam otomatik diyafram Refleks makinelerdeki diyafram alflmas sistemi. Pozlama annda diyafram en ak ko-
Y
Yansyan flk Bir nesne zerine dflen ve nesne tarafndan
emildikten sonra yansyan flk.
Yansyan flk lm Konunun zerinden yansyan fln
numdadr bylece konunun netleme ayar kolaylkla ya-
lm. Makineden konuya doru yaplan flk lm.
plr, rtc sistemi ald zaman hareketli ayna ile ba-
Yapay flk Gnefl fl dflndaki her trl flk kayna. Std-
lantl olarak diyafram otomatik olarak belirlenen akl-
yolarda kullanlan aydnlatma kaynaklar, flash lambala-
a gelir.
Tam ton Bir negatif grntnn, kt zerindeki fotoraf gibi dereceli olarak tonlar iermesi.
Tamamlayc renk Uygun oranda karfltrldnda beyaz fl veren iki renk.
r, floresan lambalar vb. aydnlatma kaynaklar.

Yaprak film Tek tek kullanlan byk boyutlu film. Belirli
boyutlardaki bu filmler zel taflyc iinde makineye
konur.
Yaprak rtc Objektifin iinde mmkn olduu kadar di-
Tarama Pozlama yntemi. Belirlenen normal pozlama de-
yafram sistemine yakn yer alan, iris fleklinde yapraklar-
erlerini deifltirerek ayn konunun birden ok fotora-
dan oluflan rtc sistemi. Diyafram rts olarak da
fnn ekimi. Bu yntem kullanldnda genellikle ayn
bilinir.
konunun normal, yarm ve iki kat pozlama deerinde
Yarm ton Bir grntnn normal bir grfl uzaklnda tam
fotoraf ekilir. zellikle renkli saydam filmlerin kulla-
ton deerinde grlrken, gri ton deerinin zayflayarak
nld ekimlerde bu yntem uygulanr.
farkl byklkteki zayf noktalar oluflturmas. Bir dier
Tele objektif Bkz., Uzun odak uzaklkl objektif.
anlam orta ton deeri.
232
Temel Fotoraflk
Yafl kollodyum teknii Frederick Scott Archer tarafndan gelifltirilen fotoraf teknii. Duyarl malzeme olarak kullanlan kollodyum, levha zerine srldkten sonra, levha
kurumadan pozlama gereklefltiriliyor.
Younluk filtresi Ifln renk yapsn deifltirmeden sadece
fln gcn azaltan gri renkli filtre. ND filtre olarak
bilinir.
Z
Ztlk Bkz., Kontrast.
Zoom objektif Deiflebilir odak uzaklkl objektif. Odaklama
ve diyafram akln deifltirmeden farkl odak uzakl
salar. Objektifin iindeki elemanlarn kaydrlmasyla
farkl odak uzakl salanr.
Dizin
233
Dizin
A
Dflk Kontrast 133, 134, 161, 213
Agrandisr 16, 57, 158-160, 162-164, 177, 181, 191

Alan derinlii 61, 68-71, 73, 80, 93, 94, 99, 106, 112-114, 116,
117, 119, 136, 137, 176, 191, 213, 215
Analog 2, 20, 22
Duyarkat 19, 129-131, 133, 134, 138-146, 155, 213-215

Dz aydnlatma 180, 191
Dzeltme filtresi 141, 200, 203, 206
Asa 70, 72, 128, 133, 134, 137, 146, 213, 216
Asal eksen 82, 84, 86, 98
Emlsiyon 128, 129
Aydnlatma 16, 17, 70, 73, 74, 118, 137, 160, 174, 176-181,
Estetik enerji (estetik enerjiaros) 181, 186
191, 206, 214
F
Film banyosu 15, 21, 130, 133, 134, 139, 142-146, 152-154,
156, 157, 159, 161, 164, 176, 214, 215
Baka 26, 34, 35, 38-41, 44, 46, 73, 96, 108-111, 115, 119, 185,
205, 207-209, 215, 216
Film hz 128, 142, 146
Baka penceresi 111, 209
Film kontrastl 128, 131, 134, 146
Bakfl as 18, 40, 73, 82, 87, 89, 90, 93, 94, 96-98, 111, 112,
Filtre faktrleri 200, 205
117, 176, 184, 187, 191, 208, 209, 215
Fotoraf kad 16, 21, 131, 133, 152, 153, 157-159, 161-164,
176, 177, 181, 184, 186, 206, 211, 213, 214
Balk gz objektif 93, 94

Basit fotoraf makinesi 35, 37
Fotoraf kad banyosu 159, 163
Byk boy fotoraf makineleri 44, 94, 136
Fotoraf karesi 2, 18, 91, 159, 186
Bytme oran 113, 119, 136, 208
Fotoraf makinesi 3-5, 15, 16-20, 22, 26, 31-42, 45, 46, 57,
58, 62, 64-67, 69, 71-75, 83, 84, 87, 91, 94, 96, 98, 99,
Buzlu cam 29, 109, 110
107-113, 115-117, 119, 129, 131, 134-136, 144, 160, 164,
C-
Cameo aydnlatma 174, 180
175-177, 179, 181, 184, 191, 205, 207, 209-212, 215, 216
Cenk Erlevend 79, 220
ereveleme 97, 110, 111, 119, 174, 185
G.F.T. Nadar 7
ereveleme oran 110, 111, 119, 185
Gelifltirme banyosu 19, 130, 134, 139, 143-145, 152, 154,
oaltma teknolojisi 7
156, 157, 159, 161-164

Genifl al objektif 40, 42, 82, 93, 94, 98, 99, 113, 117, 118,
119, 127
Dalga boyu 27, 29, 46, 86, 139, 140, 158, 182
Gerek grnt 5, 19, 129, 130, 153, 159
David Octavius Hill 7, 8
Gizli grnt 2, 19- 21, 128, 130, 142, 144-146, 153, 157, 159,
Denge 96, 97, 186, 191, 211
163
Dikey ynelifl 185, 186, 191
Glge 5, 30, 31, 46, 179-181, 183, 191
Dn 133, 137, 146, 213
Grsel g 174, 186
Direkt flk 179
Grnt alan 68, 89, 93, 94, 174, 178, 180, 181, 184-186,
Dfl flk 16, 22, 174, 177, 178, 181, 191

Diyafram 15, 33, 34, 37, 39, 40, 43, 44, 56, 58, 61-75, 88, 98,
191
Grnt boyutu 38, 46, 86, 134, 135, 136, 160
109, 112-114, 117, 119, 137, 160, 162, 176, 191, 205, 214,
Grnt estetii 175, 176, 191
215
Grfl as 18, 40, 82, 89, 98, 112, 184, 186
Diyafram akl 15, 33, 43, 61-64, 69-72, 75, 87, 90, 96-98,
112-116, 117, 119, 137, 205
Diyafram rtc iliflkisi 69
Diyafram sistemi 37, 40, 44, 61, 62, 65, 75, 109, 160
Durdurma banyosu 154, 156, 159, 163, 164
Dflen flk 28, 30, 58, 73-75, 130, 139, 179, 181
Gren 130, 133, 137, 213

Gri ton deeri 128, 132, 138, 202, 204
Glbin zdamar Karaay 132, 148
Gmfl tuzlar 130, 134, 137, 138, 145, 157
234
Temel Fotoraflk
Netleme 20, 34, 35, 38, 40-43, 46, 87, 89, 97, 98, 106-113, 115,
Hzl filmler 133, 134, 137, 213, 214
I-
119, 160, 162, 176, 191, 207, 209, 211, 215, 216
Netleme cam 40, 110, 200, 209, 215
Netlik sistemi 108, 109, 111
Isaac Newton 28, 139

Ifln krlmas 26, 28
Iflk kontrol sistemi 34
Iflk ler 74, 137, 210
Iflk lm 40, 56, 72, 74
Ifln 26, 27
Iso 45, 72, 133, 134, 137, 142, 146, 176, 213-215
bnl-Heysem 36
flk 16, 22, 177, 181, 191
ne delii kutu 36
zdflm 31
Noktasal lm 73
Normal objektif 82, 90, 92-94, 96-99, 117, 176
O-
Objektif glgelii 200
Odak dzeyli rtc 40, 66, 67
Odak noktas 84, 85, 98
Odak uzakl 61, 82, 84, 85, 87, 89, 90, 93, 94, 96-99, 107,
112, 113, 117, 119, 207, 209
Optik bakfl 174, 175
Orta boy fotoraf makineleri 44
Orta hzl filmler 137, 214
Ortalama lm 73
John F. W. Herschel 5, 22
Jonathan Crary 34
Joseph Nicphore Nipce 6
Julia Margaret Cameron 7, 10, 11
Orthochromatic filmler 138

Oskar Gustave Rejlander 7, 9
Otomatik netleme sistemi 111, 112, 119
rtc 15, 34, 40, 44, 45, 56, 58, 65-75, 115-119, 137, 176,
191, 205, 209, 211, 214-216
rtc deeri 65, 66, 68, 69, 75, 137, 215
Kaplama alan 82, 89

Karanlk kutu 26, 31-37, 44, 46, 83
Karanlk oda 15, 19, 20-22, 31, 57, 135, 136, 139, 152, 153,
157-164, 214
Kelvin 141, 146, 206
Kerim Bora 60, 104, 135, 170
Kontak bask 113, 158, 161, 162, 164
Kontrastlk filtresi 200, 203, 204
Kresel bozulma 86, 87
rtc hz 45, 65-67, 69, 70-75, 106, 115-119, 176, 191, 205,
209, 214, 216
rtc sistem 15, 37, 44, 56, 58, 64-69, 71, 75, 176
P
Panchromatic filmler 138, 139, 203
Paralaks hatas 110, 111
Parlaklk 140, 179
Perspektif bozulmas 94
Polarize filtre 200, 205, 207, 216
Pozlama 15, 19, 20, 33-35, 39, 40-42, 45, 46, 56-58, 60-73, 75,
109, 110, 115-118, 129-133, 136, 145, 146, 157, 159-164,
Levend Kl 4, 7, 30, 34, 45, 91, 183, 187

Lous Jacques Mande Daguerre 6
176, 180, 205, 209, 213, 214, 216

Pozlama 15, 19, 20, 34, 35, 41, 42, 45, 46, 56-58, 60-62, 64-75,
109, 110, 115-118, 129-132, 136, 145, 146, 157, 159, 160-
Makro ekim 207- 209, 216

Melih Akoul 123, 148
Melih Z. Arcan 60
Merkez arlkl lm 73
Mortesi (UV) filtre 204
162, 164, 176, 205, 213-216

Pus filtresi 204
R
Refleks fotoraf makineleri 38, 40-42, 67, 73, 109, 209, 212
Refleks Netleme Sistemi 109, 110, 119
Refleks sistem 26, 40, 44, 109, 110, 119
Negatif 7, 16, 21, 57, 58, 90, 96, 113, 129-131, 133, 134, 137,
139-146, 152, 153, 156-162, 164, 176, 177, 181, 184, 202,
203, 206, 213- 215
Negatif taflyc 160, 162
Rembrandt aydnlatma 174, 180

Renk 7, 28, 29, 30, 46, 58, 70, 72-74, 86, 87, 89, 128, 129, 133,
134, 138-146, 158, 161, 164, 175, 176, 181, 182, 186, 191,
200-207, 213-217
Dizin
Renk dengesi 141
Younluk filtreleri 200, 205, 216
Renk dzeltme filtreleri 141, 206, 207
Yksek kontrast 133, 134, 161
Renk ss 141, 146, 206, 216
Yumuflak flk 70, 179, 180, 191
Renklerin bozulmas 86, 87

Renkli filmler 72, 129, 141, 201, 205-207, 214, 216
Renkli saydam filmler 144, 213
Zoom objektif 82, 87, 90, 96, 97, 99
235
Renkli saydam filmler 144, 213, 215

Resmetme teknii 3, 5-7, 17, 19, 22, 34, 83, 89, 174, 175, 177,
191
Robert Adamson 7, 8
Roger Fenton 17
Roll film fotoraf makineleri 43, 44
Roll filmler 44, 94, 135, 136, 160-162
S
Sabitleme banyosu 144, 145, 154, 156, 159, 163, 164
Saydam 34, 36, 129, 134, 141, 142, 144-146, 159, 181, 206,
207, 213-215
Scak renkler 182, 215
Siluet aydnlatma 174, 180, 181, 191
Siyah-beyaz filmler 72, 129, 134, 138, 142, 146, 154, 201
Souk renkler 182, 215
Spiral 154-156, 164
fi
fiekil-zemin 187
T
Tamamlayc renkler 140, 142, 146
Tele objektif 42, 82, 90, 92, 94, 96-99, 117-119, 176, 209, 210
Telemetreli fotoraf makineleri 38, 40, 42, 110
Telemetreli netleme sistemi 111, 119
Temel renk 140
Test bask 164
Tonlama deeri 136, 181, 205, 213, 214
U-
Uzun pozlama 66, 118
ayak 200
Y
Yanlsama 33, 182
Yansma 5, 30, 31, 46, 58, 175, 179, 202, 205, 208, 211, 216
Yansyan flk 28, 31, 56-58, 73, 179
Yaprak film fotoraf makineleri 43, 44
Yaprak filmler 44, 135, 136, 146
Yaprak rtc 44, 66, 67, 75
Yatay ynelifl 185, 186
Yavafl filmler 65, 133, 137, 146, 213
35 mm. filmler 135, 136, 138

35 mm. Fotoraf makineleri 38, 40, 41, 44, 46, 63, 67, 73,
92-94, 96, 98, 99

Photography Basic

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Photography Basic

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

TC.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 1929

Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.

UZAKTAN RETM TASARIM BRM

FOTORAF NEDR? ......................................................................................

Iflkla Resmetmek ve Fotoraf Makinesi................................ 26

Kontrol Sistemleri.................................................................... 106

Siyah-Beyaz Fotoraflkta Karanlk Oda alflmalar.... ... 152

Grnt Estetii................................................................... ... 174

Filtreler, Yardmc Malzemeler, Genel Uyarlar................. 200

Szlk ................................................................................... 224

Okumu Paralar, fotoraf konusunda metin retilmifl arafltrmalarn baflvuru

Gltekin izgen, Kemal Cengizkan, Merter Oral,

Eskiflehir, Haziran 2009

toplumsal yaflam iindeki yerini ayrt etmek.

Fotorafn Yaflamdaki Yeri

Fotorafn toplumsal yaflam iindeki yerini ayrt etmek.

Kitle letiflim Arac: Kitlesel

LEVEND KILI. Siyah-beyaz fotorafta

Yirminci yzyldan bu yana insan yaflamna giren belirleyici olgulardan biri

1. nite - Fotorafn Dnyas

Fotoraf: Yunanca Photos

Fotorafn ne olduunu tanmlamak.

nsanolu tarihin ilk gnlerinden bu yana yzey zerine resmetmifltir.

nsanolu doada keflfettii yansmalar ve glgeleri yzey zerinde kalc hale

Pencereden Grnm. 1827. HelyogS O Rrafi.

Resmetmek: Bir teknii

resmetme tekniinin yeni bir

1837 L. J. Mande Daguerre, fotorafn

1260 - 1390 Torino rts

1841W. H. Fox Talbot, negatif

grnty ve negatif oaltm

1. nite - Fotorafn Dnyas

OSKAR G. REJLANDER. Hayatn ki Yolu. 1857. Birlefltirilmifl albmin bask.

OSKAR G. REJLANDER. Hayatn ki Yolu.

1. nite - Fotorafn Dnyas

JULIA MARGARET CAMERON. arrsan Gelirim. 1867. Albmin bask.

1. nite - Fotorafn Dnyas

EKEN BLNMYOR. Ayakkab Balayan Kz. y. 1850ler Dagerreyotip.

FOTORAFIN BELRLEYC ZELLKLER

oaltm Teknolojisi: Asl

Fotorafn belirleyici zelliklerini saptamak.

1. nite - Fotorafn Dnyas

LOUIS-ADOLPHE HUMBER DE MOLARD. Tutuklu y. 1848. Dagerreyotip.

Iflk: Fotoraf kadna

1. nite - Fotorafn Dnyas

Fotoraf eken kifli, fotorafn tekniini bilerek fl yourur. Yani nesnenin

Fotoraf Karesi: Film

FOTORAFIN TEKNK SREC

Fotorafn teknik srecini aklamak.

1. nite - Fotorafn Dnyas

Gizli Grnt: Fotorafik

Saysal Fotoraf: Saysal

Teknoloji: Belli bir teknik

Analog: Bir aygt ya da

Pozlama: Ifla karfl duyarl

1. nite - Fotorafn Dnyas

ALBERT SOUTHWORTH ve JOSIAH HAWES. y. 1850. Dagerreyotip.

Fotorafn toplumsal yaflam iindeki yerini ayrt

Fotorafn belirleyici zelliklerini saptamak.

1. nite - Fotorafn Dnyas

6. Afladaki cmlelerden hangisi fotoraf iin sylenebilir?

1. nite - Fotorafn Dnyas