EGE NVERSTES BLMSEL ARATIRMA

PROJE KESN RAPORU

EGE UNIVERSITY SCIENTIFIC
RESEARCH PROJECT REPORT

PROJE NO: 2007 EDB 003

(Aratrma Projesi)

Ayvalk Ve Midilli :
Bir Kltrel Turizm Blgesine Doru
PROJE YNETCS
Prof. Dr. Fsun BAYKAL

E.. Edebiyat Fakltesi Corafya Blm

Faculty of Letters
Department of Geography

Bornova-zmir
2010

Proje Grubu (Aratrmaclar):

Prof. Dr. Fsun BAYKAL
Do. Dr. Gzde EMEKL
Ar. Gr. lkay SDA
Dr. Theano TERKENL
Dr. Geogrios SIDIROPOLIS
Athina KEHAGLIA
Maria KEHAGLIA
Projede Grev Alan Corafya Blm rencileri (2007-2008):
Doukan Dou YAVALI (Yksek Lisans)
Meryem SNMEZ (Yksek Lisans)
Burak GN (Lisans)
Burak KEDERSZ (Lisans)
Fatih ASLAN (Lisans)
Yua YILDIZ (Lisans)
Nurseven DEMRL (Lisans)
Projeyi Destekleyen Kurum ve Kurulular:
Ayvalk Belediyesi
Ayvalk Turizm Danma Brosu
Ayvalk Ticaret Odas
Kkky Belediyesi
EKL

NSZ
Bu aratrma projesi, corafi mekan olarak Trkiye ve Yunanistan ortakl bir
projedir. Projenin ortaklar da Trk ve Yunan corafyaclardr.
Proje, Trk ve Yunan corafyaclar arasnda ortak bir alma yapmann tesinde,
seilen konu itibariyle de iki lke turizmine snrtesi ibirlii yaratma dncelerine
ve giriimlerine katk vermeyi amalamaktadr. Midilli-Ayvalk arasnda ibirlii
araylarna turizm corafyas penceresinden baklmakta, ortaklk olanaklarna k
tutulmaktadr.
Projede en byk bilimsel katk Prof. Dr. Zeki ARIKANa aittir. Ayvalk ve
Midillinin tarihsel gemilerini bizzat kaleme alarak, bizlere teslim etmitir.
Kendilerine bu yardmlarndan dolay minnettarlmz sonsuzdur. Projeye birok
kurum, kurulu ve onlarn yetkilileri destek vermilerdir. Alansal aratrmalarmz
yrttmz 2007-2009 yllar arasndaki dnemde konaklama konusundaki destekleri
ve dier yardmlar iin Ayvalk Belediye Bakan Hasan Blent TRKZEN ile
Kkky Belediye Bakan Nedim ZDEMRe teekkr bir bor biliyoruz. Ayvalk
Turizm Danma Brosu yetkilileri her zaman projemize olumlu bakm, bata Yasemin
GNGR ve Mustafa TEKN olmak zere tm alanlara katklarndan dolay ok
teekkr ediyoruz.
Proje aratrmac grubu dnda Corafya Blm aratrma grevlileri ve
rencilerimizin de projeye byk katklar olmutur. En bata, Ar. Gr. Beycan
Hocaoluna, Ayvalk seminer devi olarak ayrntl biimde aratran, anketlerin
uygulanmasnda grev alan rencilerimize, emeklerinden dolay teekkrlerimizi
sunuyoruz. Ayvalkl rencimiz Burak GN, her zaman iyi bir rehber, iyi bir iletiimci
ve veri salamadaki yardmcmz olarak bizlere byk katk vermitir, kendisine
sevgilerimizi ve teekkrlerimizi iletiyoruz.
Proje Yrtcs
Prof. Dr. Fsun BAYKAL

NDEKLER
NSZ..i
ZELGELER VE EKLLER LSTES...iv
FOTORAFLAR LSTESv
ZET...vi
ABSTRACT...vii
1. GR.. 1-9
2. LTERATR ZET.. 9-11
3. MATERYAL ve YNTEM...11-21
4. BULGULAR
I. KISIM: AYVALIK
BLM: 1- AYVALIKIN DOAL KAYNAKLARI VE TURZM.22-32
1.1. Corafi Konum ve Yer ekilleri
1.2. klim
1.3. Su Kaynaklar
1.4. Bitki rts ve Yaban Hayat
1.5. Doal Kaynaklara Dayal Turizm Trleri
BLM: 2- AYVALIKIN KLTREL KAYNAKLARI VE TURZM.32-75
2.1. Kltrel Kaynaklar ve Turizm: Kltrel Turizme Genel Bir Bak
2.2. Tarihsel Gemi, Alanlar ve Eserler
2.3. ada Dnem Ayvalk Kent Merkezi ve Gncel Kltr
2.4. Krsal Yerlemeler ve Geleneksel Kltr
2.5. Ekonomik Etkinlikler
2.6. Kltrel Kaynaklara Dayal Turizm Trleri
BLM: 3- AYVALIKTA TURZM HZMETLER75-81
3.1. Ulam
3.2. Konaklama
3.3. Yeme-me-Elence-Alveri-Rekreasyon
II. KISIM: MDLL
BLM: 1- MDLLNN DOAL KAYNAKLARI VE TURZM82-88
1.1. Corafi Konum ve Yer ekilleri
1.2. klim
1.3. Su Kaynaklar
1.4. Bitki rts ve Yaban Hayat
1.5. Doal Kaynaklara Dayal Turizm Trleri

ii

BLM: 2- MDLLNN KLTREL KAYNAKLARI VE TURZM.. 88-113

2.1. Tarihsel Sre, Alanlar ve Eserler
2.2. Mitilini Kent Merkezi: Gemi ve Gncel Kltr
2.3. Krsal Yerlemeler ve Geleneksel Kltr
2.4. Ekonomik Etkinlikler
2.5. Kltrel Kaynaklara Dayal Turizm Trleri
BLM: 3- MDLLDE TURZM HZMETLER..113-116
3.1. Ulam
3.2. Konaklama
3.3. Yeme-me-Elence-Alveri-Rekreasyon
III. KISIM :
AYVALIK ve MIDILLIDE KLTREL TURIZMI ORTAK
GELITIRME..117-158
1. Ayvalk ve Midillide Turizme Bak As117-149
1.1. Yerel Halka Uygulanan Anket Sonular
1.2. Yerli Turistlere Uygulanan Anket Sonular
1.3. Yabanc Turistlere Uygulanan Anket Sonular
1.4. Yerel Aktrlere Uygulanan Anket Sonular
2. Ayvalk ve Midillide Kltrel Turizmin Swot Analizi....149-150
3. Ayvalk ve Midillide Kltrel Turizmi Ortak Gelitirme Sonucunda
Elde Edilecek Kazanmlar (ktlar)..150-155
4. Ayvalk ve Midillide Kltrel Turizmi Ortak Uygulama
rnekleri...155-158
SONU ve NERLER...159-163
KAYNAKLAR..163-166
FOTORAFLAR.167-174

iii

ZELGELER LSTES
izelge : 1- Ayvalk ve evresinde Cemaatlere Gre Nfus (1894)
izelge : 2- Ayvalk Mslman ve Rum Nfusunun Cinsiyete Dal (1894)
izelge : 3- Ayvalk Krsal Yerlemelerinin Nfusu (ADNKS, 2009)
izelge : 4- Ayvalkta Arazi Kullanm
izelge : 5- Ayvalkta Kltr Arazisinde Ekili Alanlar
izelge : 6- Ayvalkta Turizm letme B. Konaklama Tesisleri
izelge : 7- Ayvalkta Belediye B. Konaklama Tesisleri
izelge : 8- Ayvalkta Dier Konaklama Tesisleri
izelge : 9- Ayvalkta Turizm letme Belgeli Tesislerin Alansal Dal
izelge : 10- Ayvalkta Turizm Yatrm Belgeli Tesislerin Alansal Dal
izelge : 11-Ayvalkta Belediye Belgeli Tesislerin Alansal Dal
izelge : 12- Ayvalkta Motellerin Alansal Dal
izelge : 13- Ayvalkta Pansiyonlarn Alansal Dal
izelge : 14- Ayvalkta Apart Otellerin Alansal Dal
izelge : 15- Ayvalkta zel Kamplarn Alansal Dal
izelge :16- Ayvalkta Kamu Kamplarnn Alansal Dal
izelge: 17- Midilli Sancann 1881-1893 Yllar Arasndaki Nfusu
izelge: 18- Midilli Sancann 1906/1907 Yllarndaki Nfusu
izelge: 19.1-19.15- Yerel Halka Uygulanan Anket Sonular
izelge: 20.1-20.20- Yerli Turistlere Uygulanan Anket Sonular
izelge: 21.1-21.16- Yabanc Turistlere Uygulanan Anket Sonular
izelge: 22.1-22.19- Turizm Aktrlerine Uygulanan Anket Sonular
EKLLER LSTES
ekil: 1- Fransa-spanya Arasndaki Snrtesi Blgesel Oluum
ekil: 2- Ayvalkn Balkesir line Gre Corafi Konumu
ekil: 3- Ayvalkn Ege Blgesi ve Ege Denizi Kylarna Gre Corafi Konumu
ekil: 4- Ayvalk Yakn evresinin Topografik Yaps
ekil: 5- Ayvalkta Kltrel Mekanlarn Dal
ekil: 6- Midilli Adasnn Kuzey Egeye Gre Corafi Konumu
ekil: 7- Midilli Adasnn Ayvalk ve Edremit Krfezine Gre Corafi Konumu
ekil: 8- Midilli Adasnn Topografik Yaps
ekil: 9- Midilli Adasnda Korunan Alanlar
ekil: 10- Piri Reis Haritasnda Midilli Adas ve Ege Kylar
ekil: 11- Mitilini Kentsel Donanmlar ve Turistik Hizmetler
ekil: 12-Midilli Adas Turizm Haritas

iv

FOTORAFLAR LSTES
Foto:1- Ayvalk Kent Merkezi, Lale Adas ve Alibey (Cunda) Adas
Foto:2- Ayvalk Kent Merkezi
Foto:3- Ayvalk Kent Merkezinde Geleneksel Sokaklar ve Ayvalk Evleri
Foto:4- Ayvalk Kent Merkezinde narl Camii (Ayos Yorgio Kilisesi)
Foto:5- Ayvalk Kent Merkezinde Hamidiye Camii
Foto:6- Alibey (Cunda) Adas
Foto:7- Alibey (Cunda) Adasnda Ta Kahve
Foto:8- Ayvalk Kent Merkezinde Taksiarhis Kilisesi
Foto:9- Cunda Adasndaki Ay Manastr
Foto:10- eytan Sofrasndan Ayvalk Kylar
Foto: 11- Ayvalk-Sarmsakl Plajlar
Foto:12- Ayvalk-Altnova Plaj
Foto:13- Ayvalkta Sualt Dal Noktalarndan Biri
Foto:14- Mitilini Kenti ve Kalesi
Foto:15- Mitilininin En Gzel Yaplarndan Biri: Loriet
Foto:16- Midilli Adasnn Gneyinde Plomari
Foto:17- Midilli Adasnn Kuzey Kylarnda Molivos (Molyvos / Mithymna)
Foto:18- Molyvos Kylar
Foto:19- Midilli Adasnn Kuzey Kylarnda Petra
Foto:20- Midilli Adas Batsnda Sigri Fosillemi Orman
Foto:21- Ayasos (Agiasos) Ky
Foto:22- Midillinin Geleneksel El Sanatlarndan Biri: Ahap Oymaclk
Foto:23- Midilli Olimpos Da ve Zeytinlikler (967 m)

ZET
Dnyada turizm planlamas ve pazarlamasndaki yeni eilimlerden biri de snr
tesi ibirlikleri dir. Ayvalk ilesi ve Midilli Adas, birbirine ok yakn konumda olup,
turizmde belli bir dzeye gelmilerdir. Ancak, her ikisinin de turizm arz potansiyelleri
yksek olmasna ramen rekabet gleri zayftr. Proje konusu, Ayvalk ve Midilli
arasnda kltrel turizm etrafnda btnlemenin olanaklarn aratrmaya dayaldr.
Gemiteki kltrel balarn yaratt ortak kltr mirastan hareketle, Ayvalk ve
Midillinin bir btn halinde kltrel turizm rn olabileceine, bylece rekabet
glerinin artacana dikkatleri ekmek, projenin amacn oluturmaktadr.
Projede nce Ayvalk ve Midillinin turizm potansiyelleri ortaya konulmutur. Her
iki tarafn turizm ekiciliklerinin banda doal ekicilikler gelmekte, onlar kltrel
ekicilikler tamamlamaktadr. Kltrel turizmde btnleme konusunda grleri
renmek zere Ayvalk ve Midillinin Mitilini kentinde yerel halka, turizm aktrlerine,
yerli ve yabanc turistlere anket uygulanmtr. Sonulara gre; Ayvalkllarn ortaklk
konusuna biraz daha scak bakt, Mitilini halknda ise gvence ve garanti isteme
eiliminin daha ar bast ortaya kmtr. Her iki tarafn yerel aktrleri; ortak turizm
politikalarnn izlenmesi ve vizenin kalkmas konusunda ayn dncede, yerli ve
yabanc turistlerin her iki taraf ziyaret etme konusundaki grlerinde ise
Ayvalktakilerin Midilliyi daha ok ziyaret etme isteklerinin arlk tad ortaya
kmtr. Ksacas; kltrel turizm ortakl hakknda iki tarafn da hibir olumsuz
gre sahip olmad kesindir. Bylece; ortak kltrel turizmi gelitirmek zere paket
turlar, festivaller, tantmlar, projeler vb. etrafnda ortaklklara gitmenin mmkn
olabileceini sylenebilir. Zaten son yllarda, Ayvalk-Midilli arasnda ticaret hacmi ok
artm, halklar birbirine ok daha yaknlamtr. Bu kapsamda Trk-Yunan Ekonomi
Zirveleri ve Ege Ticaret Odalar Toplantlar hep ibirliini gndemde tutmakta, eitli
konulardaki AB kaynakl ortak projeler, her yl dzenlenen Ayvalk-Midilli Gnleri
balantlar canl klmaktadr. Btn bu olumlu gelimeler, Ayvalk ve Midilli arasnda
turizm temelli ibirliklerinin uzak olmad mesajn vermektedir.
Anahtar Kelimeler: Kltrel Turizm, Btnletirme, Ayvalk, Midilli

vi

ABSTRACT
One of the most recent trends on tourism planning and marketing is cross-border
cooperation. Ayvalk and Lesvos, as neighbouring tourism destinations, have a
considerable tourism potential however they are weak in competition in tourism market.
This project is based on searching the opportunities to integrate Ayvalk and Lesvos
around cultural tourism. The project aims to attract attention that Ayvalk and Lesvos
can play a role as a cultural tourism region when the historical cultural bonds are
considered between the two destinations. The project, firstly, presents the tourism
potential of Ayvalk and Lesvos. In both destinations, predominance of natural
attractions is observed. The natural attractions are followed and completed by cultural
attractions.
A questionnaire survey was conducted in order to reveal the opinions of different
groups on a possible cultural tourism cooperation including local people, domestic
tourists, international tourists and tourism actors in both destinations. The results
indicate that Ayvalk sample is more tended to accept a tourism cooperation however
Lesvos sample tends to demand assurance. Tourism actors are agreeing in following
common policies and removing the visa restriction. Domestic and international tourists
in Ayvalk are intent to visit Lesvos while those in Lesvos have less interest with
Ayvalk. The results of the questionnaires, in general, indicate that there is no negative
opinion against cooperation between the two destinations.
In recent years, Ayvalk and Lesvos are getting more intense relations in aspects of
visits of the locals and the developing trade. Turkish Greek Summits on Economy,
meetings of Aegean Chambers of Commerce, some common EU projects and such
activities show the developing relationships between Ayvalk and Lesvos and this can
provide a base for further cooperation. The findings of the survey show that it is
possible to make cooperation between two destinations especially on cultural tourism
through common package tours, common promotion and festivals.
Keywords: Cultural tourism, integration, Ayvalk, Lesvos

vii

1. GR
Gnmzde turizm sektrnn her alannda ve dnyann tm destinasyonlar
arasnda inanlmaz bir rekabet vardr. Bu yzden turizm pastasndan daha fazla pay
alabilmek ve turizmi srdrlebilir klmak isteyen lkeler, turizmin rekabet ortamna
saysz yeniliklerle kmaktadrlar. nk lkelerin rekabet anslarnn yksek
olabilmesi iin, turizm pazarnda gl ve ayrcalkl olmalar arttr. Dier taraftan son
yllarda, komu lkeler arasnda, turizm planlamasndan turizm pazarlamasna kadar
birok konuda ibirliklerinin doduuna tank olunmaktadr. zellikle de ayn denizi,
ayn dalar, hatta ayn kltr paylaan lkelerin komu blgeleri ya da kentleri
turizmde ortakla gitmektedirler. Hatta bir adm tesinde, ortak turizm mekanlarn
ortak koruma anlamalarna da imza atmaktadrlar. Bir program, proje ya da salt bir
anlama erevesinde yrtlen bu tr almalara dnyann pek ok lkesinde
rastlanmaktadr.
Trkiyenin snr komularna baktmzda, onlarla ayn denizleri, dalar, ovalar ve
akarsular ortak kullandmz grmekteyiz. lkemizin corafi konumunun bir sonucu
olan ok komululuk beraberinde bu tr paylamlar getirmektedir. Konuya Trkiye
ve Yunanistan asndan deinildiinde; Meri Nehri ve Ege Denizi n plana
kmaktadr. Dolaysyla Yunanistann bir Ege adas olan Midilli ile Trkiyenin Ege
Denizi kylarndaki Ayvalk ilesinin karlkl konumlarndan hareketle, turizm
ekseninde btnlemelerinin salanabilecei daha ilk bakta mmkn grlmektedir.
Burada btnlemeden kastedilen, turizm temelli her trl kurumsal, sektrel, mekansal
ve yerel vb ibirlii giriimleridir. Nitekim Trkiyenin Ege kylarndaki ok saydaki
yerlemesinin (Ayvalk, Dikili, Foa, eme, Karaburun, Kuadas, Didim, Bodrum,
Marmaris vb) belediyeleri, kaymakamlklar ve ticaret odalar, Yunanistan adalar
(Midilli, Sakz, Sisam, Rodos vb) ile karlkl ticaret ve turizm ibirlikleri yaratma
araylarn srdrmektedirler.
Turizmde Btnleme/Btnletirme
Bugn turizm sektrne girmi en gncel kavramlardan ve yaklamlardan olan
entegre / entegrasyon, bu projenin de temelinde yer almaktadr. Dnyada, entegre
(btnleik) planlama, btnleik ynetim, btnleik pazarlama gibi balklar altnda
saysz uygulama, aratrma vd. yaplmaktadr.

Turizm etrafnda kmelenen saysz btnleme yollar ve rnekleri bulunmaktadr.

Turizm aktrleri, yerel ynetimler, turizm iletmecileri, sivil toplum kurulular vd.
eitli platformalarda bir araya gelmekte, ortaklklara imza atmaktadrlar. Bu
bulumalarn gerekeleri ve nedenleri ok eitli olmakla birlikte u rnekler verilebilir:

Corafi zelliklerin mekansal btnlemeyi kolaylatrmas ve gerekli klmas

Turizm ortaklklarnn (partnership) ihtiya haline gelmesi, yeniliklere yant vermesi ve

gndemde olmas,

birlii-gbirlii (cooperation, collaboration), antlama-birlemenin (alliance) getirdii

kazanmlar (istihdam, gelir, istikrar, tasarruf, optimum kullanma, koruma, rekabet vd)

Btn bu nedenlere bal olarak yaratlan giriimlerden u rnekler verilebilir:

Ortak yatrmlar ve ortak iletmeler

Ortak STKlar,

Ortak paket turlar,

Ortak organizasyonlar,

Ortak ynetim,

Ortak tantm ve pazarlama vd.

Bu giriimlerin bir ksm dorudan turizmle ilgili kurum ve kurulular ilgilendiriyor

gibi gzkse de, her birinin yer ald farkl mekanlar birbirine balanmakta, mekansal
etkilenmeler ortaya kmakta, sonular mekana yansmaktadr. Hatta dnya genelinde
dzenlenen baz organizasyonlarn konusu turizm olmad halde, turizm darda
kalmamakta ve farkl mekanlar ve onlarn insanlar bulumaktadr. Szgelimi her yl
BM tarafndan bir temaya bal olarak ilan edilen Yer Yl, Dalar Yl, Su Yl gibi
dnya apndaki organizasyonlar ve kutlamalar, bunlardan birkadr.
ada pazarlamada hedef pazarlara ynelik hizmet sunulmas ve her hedef pazar
iin farkl bir pazarlama karmasnn hazrlanmas (8 P: rn, fiyat, datm, promosyon,
paketleme, program, insan ve ortaklk) nem kazanm bulunmaktadr. Bu balamda en
yeni konulardan biri ortaklk karmas dr (z vd., 2002). Gerek finansal ve
ekonomik nedenlerden (maliyeti drmek iin), gerek etkinlii arttrmak ve gerekse
yeni pazarlara hitap edebilmek iin iletmeler / blgeler / hatta lkeler;

ortak pazarlama yaklamlarnda bulunmakta,

stratejik ortaklklar gelitirmekte,

ortak marka gibi pazarlama politikalar uygulamakta,

sunulan hizmetleri eitlendirmektedirler.

Mantkl bir turizm geliimi, birbirine yakn blgeler ve topluluklar arasnda

rekabeti deil, ibirliini oluturmay gerektirmektedir. Yakn evrelerin ekicilikleri,
olanaklar ve hizmetleri ile balantlar kuran ve bundan olduka fazla yarar elde eden
turizm alanlar vardr. Bu balant kmelenme olarak da nitelendirilmektedir (z
vd., 2002).
Turizmde blgesel ibirlii, etkin turizm geliiminin n koulu kabul edilmektedir.
Blgesel ibirlikleri, blgelerin ekim gcn arttrarak, daha fazla turist gelmesini ve
daha uzun konaklama yapmalarn salamaktadr. te yandan byk kent-kk kent
ilikisi kurularak blge ii ballk yaratlmaktadr. Bunun sonucunda da yerleim
birimleri arasnda olumsuz rekabete girmek yerine, birlikte hareket etmek daha byk
faydalar salayacandan turizmin olumlu etkileri de o denli artmaktadr. Blge ii ortak
almalara; turizmle ilgili etkinliklerin ortak planlanmas, turizm brorleri iin ortak
bte ayrlmas, ortak reklamlarn verilmesi ve apraz sat gerekletirilmesi, fikir
alverii ve uzmanln paylam rnek verilebilir. phesiz btn bunlarn
yaplabilmesi iin de blgesel turizm rgtlenmesi arttr (z vd., 2002).
Turizmde mekan dorudan ilgilendiren btnleme/btnletirme giriimlerinin
temelinde; ortak rekabet, korumaclk, tamamlayclk, srdrlebilirlik ilkeleri
yatmaktadr. Mekansal btnleme ayn zamanda, turistik mekansal planlama,
destinasyon ynetimi ve pazarlamas ile de dorudan ilikilidir.
Grld gibi mekansal btnleme bir gereksinim, turizmi bir politika ve bir
plana bal olarak iyi ynetme ve gelitirme hedefidir. Baz destinasyonlar arasnda ise
dorudan karlkl yarar ilikileri temeline dayanan, bireysel ilikilerle yrtlen,
dolaysyla uzun mrl olmayan mekansal btnlemeler grlmektedir.

Turizmde Btnleme Yollar: Giriimler ve Uygulama rnekleri

1. Turizmde Destinasyonlararas Btnleme:

Turizmde ksaca var noktas ya da turistin yaad yerden ayrlp, tatil, i
gezisi vb. iin gidecei yer olarak tanmladmz destinasyonlar, turizmde
btnlemeye yol aan ok eitli ortaklklara gitmektedirler.
Aslnda daha ilk bata destinasyonun kendisi, turist denilen tketici gruba
(mterilere) btnletirilmi hizmetler (rnler) sunmas ve sunduu corafi mekann

da ilikiler btn olmas nedeniyle btnlemeyi temsil etmektedir. nk turizm

blgeleri, turizm rnlerinin karm niteliinde olup, mterilere btnleik bir
deneyim sunarlar (Bahar ve Kozak, 2005).
Kentler arasndaki karde kent, ikiz kent uygulamalarnda grld zere
destinasyonlar arasnda da eitli ortaklklara imzalar atlmaktadr. Bu ortaklklarn
temelinde; turizmin rekabet ortamnda birlikte hareket etmek; olanaklar ekonomik
kullanm ilkesine uygun biimde ortaklaa deerlendirmek yatmaktadr. Mekan
kullanmnda tekrarlar nleyerek iletmelerde atl blmleri ortadan kaldrmak, gelir
getirici kullanmlara daha ok yer vermek, ortak ihtiyalar bu amala yaplm
tesislerde karlamak sz konusudur. Bu ekilde, yeni turizm yatrm alanlar
planlamasnda toplant, elence, al-veri gibi hizmet olanaklarn otellerde daha snrl
tutup, yakn yerleimlerde ortak amal iletmeler kurmak hedeflenmektedir. Bu yeni
anlay; destinasyonlarn birbirleri ile rekabet etmeleri yerine, birbirlerini destekleyerek
gelimelerini zendirmektedir. Kitle turizmi ve 3S odakl uygulamalarn eskimeye
balad gnmzde, talebe hzla cevap verebilmek asndan destinasyonlararas
btnleme bir zm olarak seilmektedir (Aydn, 2009).
Dnyada birbirine komu pek ok kent/destinasyon arasnda ibirlii almalar
yrtlmektedir. rnek vermek gerekirse; Edinburg-Glasgow, Milano-Torino,
Vancouver-Seattle, San Diego-Tijuana vd (Clark, 2006).
Trkiyede de bu konuda eitli olanaklarn olduu ileri srlmektedir:

Nemrut Da iin Malatya ve Adyamann btnlemesi,

Kruvaziyerlerle limanlarmza gelen yolcularn havayoluyla ayn gn iinde Kapadokya, orum

ve Dou Anadolu turlarna katlmasnn salanmasyla ky ve i ksmlarn btnlemesi,

2010 Avrupa Kltr Bakenti stanbulun Osmanl'nn Bakenti adl btnleik bir projede
yer almas gibi (Aydn, 2009).

2. Turizmde lkeleraras (Snrtesi) Btnleme:

Snr komuluu yapan lkeler arasnda ayn corafi blgeyi paylaan ya da
birbirinin devam olan blgeler/lkeler arasnda ortak projeler yaplmaktadr. Bu tip
snrtesi turizm projelerinin iki kategoriye ayrld grlmektedir:

Birincisi; mevcut turistik arz snrtesi lekte yeniden ele almak (turistik arz btnletirme,
ortak promosyonlar ve ortak pazarlama, a kurma),

kincisi; ilk defa snrtesi boyutta orijinal

yeni projeler retmek

(www.espaces-

transfrontaliers.org/indexsite.php).

Avrupa Komisyonunun snrtesi ibirliklerini gelitirmeye ynelik Interreg

Program erevesinde turizm projelerinin genel hedefi; turizm alannda snrtesi
kimlii ortaya koymaya frsat veren blgeler arasnda eylemler balatmaktr. Bylece
snrtesi turizmin gelimesi unlarn yerine getirilmesiyle gerekleecektir:

Ortak yntemler ve aralar yaratma,

Yerel aktrlerin bir araya gelmesiyle turistik yerleri ve alanlar birlikte planlama

Tantm ve pazarlamay ortak organize etme

Bilgi toplumundan yararlanma

Yerel aktrlerin eitimi iin etkinlikler ve yeni turistik rnler yaratma.

Ortak turistik eylemlere ait baz rnekler u ekilde sralanmaktadr :

Turistik yerlere ortak ulaabilirlii salama (anlamal blgelerde geerli biletler ve mze
girileri iin pass lar),

Snrtesi turistik haritalar ve rehber kitaplar yaymlama (rnein, Leman Gl Konseyi ve

Snrsz Leman Derneinin ortak yayn olarak Leman Gl evresindeki Fransa ve svireye
ait 142 turistik yerin bir rehber kitapta toplanmas),

nternet ve medyadan yararlanma; elektronik turizm enformasyon a yaratma, ortak web siteleri
kurma, ehirleraras ortak alma gruplar oluturma (Kltr ve turizm gibi), internet zerinden
ortak rezervasyon sistemi kurma,

Snrtesi yry yollar, keif gezileri, bisiklet ve atl gezi turlar dzenleme,

Turizm sektrnde alanlar iin turizm ofisleri tarafndan ortak eitimler organize etme,

Yerel halk bilinlendirmek iin snrtesi ortak almalar yapma (rnein doal parklardaki
bitki ve hayvanlar hakknda genleri duyarl klma),

Ortak sergiler, gezici sergiler dzenleme (rnein Fransa, Almanya ve Lksemburg arasnda
Snrsz Baheler ann kurulmas),

Kltrel alanlar bir a halinde ortak deerlendirme ve ynetme (Akdenizde Roma Yollar gibi).
(www.espaces-transfrontaliers.org/indexsite.php).

Komu lkeler arasnda bazen ayn corafi birimin (gl, deniz, akarsu, da, vb)
paylalmas, aralarnda turizm ortaklnn da domasna yol amaktadr. Szgelimi
Leman (Cenevre) Gl, Fransa ve svire nin ortak gldr, o nedenle 1995 ylnda
12 Fransz ve svireli, Snrsz Leman Dernei ni kurmular, ortak says 1999 da 27
yeye ykselmi ve bugn 40 ortaa ulamtr. Dernein baarya ulamas, bir
konseptinin ve ynetmeliinin olmasna, ok sayda ortak faaliyet yrtmelerine
balanmaktadr. Dernein amac, Leman blgesinin, komu Alplerin ve Gruyre

yresinin miras zenginliklerini mteri deiimi yaparak dinamik bir yaklamla

deerlendirmektir (www.leman-sans frontiere.org).
Avrupada bir baka corafi mekan, u sloganla turizmde btnlemeye vurgu
yapmaktadr : l Ren Blgesi: Avrupann Kalbinde lke Tek Destinasyon.
Bu lke; Fransa, Almanya ve svire dir ve Ren Nehri etrafnda bir ortak blge
oluturmulardr. l Ren Blgesi, temelde bir ekonomik blge, uluslu bir yaam
alandr. Bu topraklar, yzyllardan beri kltr, mimarlk ve ayn dilin tanklk ettii
ortak tarihe sahip, bugn 2.3 milyon nfuslu bir kavak blgesidir. Ama; bu uluslu
mekanda turizmi birlikte gelitirmektir (www.tourismtrirhena.com).
Snrtesi ibirliklerine, ayn zamanda mekansal btnlemeye en gncel ve en
baarl rneklerden birisi LEspace Mont-Blanc/Mont-Blanc Blgesi olup, Alp
Dalarn paylaan Fransa-svire-talya nn birbirine yakn blgeleri arasndaki
giriimdir. Alp Dalarnn bu lke tarafndan paylalm olmasna ramen doal ve
kltrel kaynaklarn snrtesi tek marka halinde korunmas ve deerlendirilmesine
karar verilmitir. Doal ve kltrel miras ynetmek iin 1986 ylndan itibaren nce
ortak politikalar tespit edilmi, ardndan ortak alma yntemleri, snrtesi bir a ve
denetim yaps gelitirilmitir. Aratrmalar 1992de balam ve pilot projeler yaplm,
1995de snrtesi GIS (Corafi Bilgi Sistemi) yaratlm, 1998de srdrlebilir
kalknma tasla hazrlanm ve 2007den itibaren de uygulamaya konulmutur. Bu
giriimin drt temel hedefi arasnda doal ve kltrel kaynaklarn korunmasna
uyum gsteren btnlemi turizmi tevik etmek yer almaktadr. Ayrca gelecekle
ilgili on temel stratejiden biri olan sosyal ball-ortakl glendirmek iin
snrtesi giriimleri tevik etmek, turizmde ok ynl ibirliklerinin nn
amaktadr. Alpler iin btnleik turizm kapsamnda gerekletirilen almalar;
mekana ait dzenlemeler, sosyo-kltrel etkinlikler ve doa yry gzergahlar ad
altnda grupta toplanmtr (www.espace-mont-blanc.com).
Alpleri iine alan bir baka ortaklk; Fransa, svire ve talya snr blgeleri
arasndadr. Bat Alpler Topluluu, 1982 ylnda bir protokol imzalanarak
yaratlm, topluluk 2006 ylndan itibaren, Akdeniz Alpleri Avrupa Blgesi
oluumuna katlmtr. Bu oluumun birbirine komu be blge arasnda balantlar
glendirme amalar ve be ncelikli alma konusu iinde kltr ve turizm de yer

almaktadr. Turizmi ortak gelitirme adna yaplacaklarn banda; turizmi mevsimlere

yaymak, yakn evre turizmini gelitirmek, baarl deneyimleri paylamak vd.
gelmektedir (www.euroregion-alpes-mediterranee.eu).
Mekansal ortakla ait bir dier giriim de Fransa ve spanya arasnda 2004 ylnda
Akdeniz-Pireneler Avrupa Blgesi ad altnda yaratlm, toplam 13 milyon nfusa
sahip blgeyi (Balear Adalar da dahil) iine almtr (ekil: 1). Bu snrtesi
blgesel oluumun nemli alt stratejik hareket noktas arasnda turizm ve miras yer
almaktadr (www.midipyrenees.fr).

ekil: 1- Fransa-spanya Arasndaki Snrtesi Blgesel Oluum

(Kaynak: http://www.midipyrenees.fr).

Turizmde lkeleraras btnlemeye bir dier rnek Danimarka ve sve arasnda

grlmektedir. ki lke-tek destinasyon sloganyla yola klarak, Kopenhag ve
Malm arasndaki denizar Oresund Blgesinin ortak pazarlanmasn amalayan bir
proje hazrlanmtr (Trsab, 2005).
Turizmde dorudan snrtesi ibirlikleri dnda, geni kapsaml ve birtakm
sorunlardan yola klarak yaratlan genel ereveli snrtesi ibirlikleri bulunmakta,
turizm de kimi zaman bunlarn iinde yer almaktadr. Avrupa Birliinin de kurulu
hedefinde varolan bu ibirlikleri, birok programla desteklenmekte, ikili veya oklu
anlamalara imzalar atlmaktadr. Szgelimi; AB ne yeni katlan ve aday lkeler

arasnda snrtesi ilikileri glendirmek ve sorunlara ortak zmler bulmak amacyla

hazrlanan programlar ierisinde turizm projeleri yrtlmektedir. Bunlardan biri,
Avrupa Komisyonu tarafndan 2008 ylnda onaylanan IPA Program (Katlm ncesi
Mali Yardm, 2007-2013 dnemi) kapsamnda, Marcaristan-Hrvatistan Snrtesi
birlii Projesidir. Projenin turizmle ilgili ksmnda; Tuna Nehrinin her iki
kysndaki blgelerin krsal kimliine bal olarak doal ve kltrel mirasa dayal,
srdrlebilir turizm ilkelerinin uyguland ekoturizm ve krsal turizmin gelitirilmesi,
birinci ncelikli hedef seilmitir. Her eyden nce, akarsu ekosistemine uyumlu bir
evre

altyapsnn

iyiletirilmesi

iin

planlanlama

yaplmas

nglmtr

(http://europa.eu/rapid/).
Bir baka rnek; 2004-2006 yllar arasnda uygulanan Trkiye-Bulgaristan Snr
tesi birlii Program (PHARE) dr. Program, Bulgaristan'n Haskova, Yambol ve
Burgas, Trkiye'nin Edirne ve Krklareli illerini kapsamaktadr. Programn amac, snr
blgesinde ibirlii alar oluturarak ekonomik sorunlarn stesinden gelmeye
yardmc olmak, snrdaki ilikileri younlatrmak, evre sorunlarn ve nfusun hayat
standartlarn

iyiletirmek

yoluyla

snr

blgesinin

dengeli

ve

srdrlebilir

kalknmasna katkda bulunmak ve izolasyonu azaltmaktr. Ortak Programlama

Belgesine gre 3 ncelik alan bulunmakta ve bunlardan nsandan nsana Faaliyetler
iinde turizme yer verilmektedir. Planlanan ortak faaliyetler unlardr: snr blgesindeki
ortak kltrel, mimari, sanatsal, tarihi, doal ve turistik kaynaklarn korunmas, onarm
ve tantm ile ilgili ortak projelerin hazrlanmas ve uygulanmas; ortak mirasn turistik
gelere dntrlmesi ve kltrel ve tarihi merkezlerin turizm merkezleri haline
getirilmesi; alternatif turizm trlerinin gelitirilmesi ve sezona bamll azaltmaya
ynelik ortak projelerin hazrlanmas; snr tesi ortak tatil paketleri sunma olaslnn
aratrlmas; turizme ynelik ortak pazarlama ve tantm faaliyetlerinin yrtlmesi;
snrtesi elence faaliyetlerinin kolaylatrlmasna dnk giriimlerin gelitirilmesi ve
tesislerin yenilenmesi hizmet kalitesi ve eidinin modern turizm endstrisinin
standartlar ve artlarna yaklatrlmas.
3. Turizm Trlerinde Btnleme/Btnletirme
Bu tarz btnleme, ayn zamanda destinasyonlar ya da corafi birimler arasnda
btnleme anlamna geldii iin, mekansal btnlemeye yol amaktadr. Nitekim ky

turizmi ile i ksmlardaki kltrel turizm eitli organizasyonlar etrafnda

btnletirildikleri taktirde bu turizm trlerinin uyguland destinasyonlar da
btnlemektedir.
Szgelimi; 1995den bu yana UNESCO Dnya Kltrel Miras Listesi'nde yer alan
talyann Po Deltas kysndaki tarihi Commachio kasabas ile ondan 48 km ierdeki
tarihi Ferrara kenti (korunan doal alan statsndeki Po Deltas ile birlikte); blge
yneticileri tarafndan, bir btn olarak ele alnm, ky turizmi, kltrel turizm ve doa
turizmi btnletirilerek bir paket rn haline getirilmitir (ekl, 2005).
Turizmde btnleme konusu, anlamalar, planlar ve projeler yannda, eitli
toplantlarda da ilenmektedir. Szgelimi; Fransada her yl dzenlenen Krsal
Turizm Yaz Okulu nun 2008 yl konusu; kentleri-krlar, dalar-denizleri, kylarardlkesini btnletirmeyi ele almtr. Bu birbirine zt ortamlarn turizmde ortakla
gittikleri taktirde, corafi birimler arasndaki farkl iklimlerin, farkl doal ve kltrel
ekiciliklerin, farkl yerel aktrlerin o yerin gl ynlerini arttrarak eitli frsatlar
yarataca, yaz okulunun tm oturumlarnda

ve sonu toplantsnda nemle

vurgulanmtr (Source, 2008).

3. AMA ve YNTEM
Proje, turizm corafyas alannda yeni ve aratrlmam bir konudur. Bu nedenle
Midilli Adasndaki Ege niversitesinin Corafya Blm ile Ege niversitesinin
Corafya Blmnn proje alanlar, konunun snrlarn ve aratrma yntemini
ortak belirlemilerdir. Projede karlalan en byk sorun, Midilli ekibinin almalar
iin denecek bir btenin olmamasdr. zellikle de projenin gerei olarak sk sk bir
araya

gelip

gr

alveriinde

bulunulmasnn

art

olmasna

karn

bte

olanakszlklar sorun yaratm, ayrca anket almas iin de bir btenin olmas
gerekirken Yunanl meslektalarmz bu ileri gnlllk esasna dayal olarak
yrtmlerdir. Bu maddi skntlar proje sresinin uzamasnda rol oynamtr.
Projeyi Oluturma Sreci ve Ama:
Yunanl meslektamz Dr. Theano Terkenli ile ortak proje yapma fikrinin douu,
2005 ylna inmektedir. Yunanistann Selanik kentinde 22-24 Eyll 2005 tarihleri
arasnda dzenlenen Vth Medterranean Conference: Tourism Beyond the Coastline:
New Trends in Tourism and the Social Organisation of Space adl konferans srasnda

tantmz Dr. Terkenli ile daha sonraki yllarda iletiimimiz kopmam, nihayetinde
adm adm bu projeye ulalmtr.
Projenin yazm format, iki tarafn da kendi alma alanlarn proje planna uygun
biimde ve ayn ierikte aratrmalar, yalnzca son blm ortak yazmalar eklindedir.
Dolaysyla Ayvalk ve Midilli, proje metninde arka arkaya yer almakta, nc
ksmda ise amaca uygun karlatrmalar yaplarak senteze gidilmektedir. Projenin
yazm dili, Dr. Terkenli ve ekibi ile ilk grmelerimiz srasnda Ayvalk ksmnn
Trke, Midilli ksmnn ngilizce yazlmas eklinde kararlatrlm, ancak Trke
olarak tmyle tarafmzdan yazlmtr. Ayrca projenin, 3. ksm ortak yazlmas
gerekirken, kar tarafn ilerinin younluunu mazeret gstermesi nedeniyle yine bizler
tarafndan yazlmtr.
Bu proje, bir aratrma projesidir. Dolaysyla proje konusu aratrmaya dayaldr.
Seilen konu, turizm corafyasyla ilikilidir, ancak kltrel corafyadan da uzak
deildir. Projenin yapl amac, dier ifadeyle gerekesi, birok nedene balanabilir. En
temel neden; Trkiyenin Ege kylarna ok yakn konumda yer alan Yunan adalar ile
Ege ky destinasyonlarmz arasnda karlatrmal bir aratrma yapma isteimizdir.
Bizi bu istee iten nedenler ise; turizm corafyasnda sk sk benzer konularn ilenmesi
ve tekrarlara gidilmesi, te yandan Midilli, Sakz, Sisam, Rodos gibi adalarda corafya
ve turizmle ilgili niversiter dzeyde blmlerin bulunmasna karlk, karlatrmal
aratrmalarn olmamas, ayrca Yunanl meslektalarmz ile ibirlii yapma
dncesidir. te bu grlerimiz, 2005 ylnda Selanikte yaplan uluslar aras turizm
konferansna bildirili sunum yapmak zere katldmz srada tantmz Dr. Theano
Terkenliye iletilmi ve

son derece olumlu karlanmtr. Ortak alma yapma

teklifimize scak bakan Dr. Terkenli, davetimiz zerine 2006 yl Aralk aynda
blmmze gelmi ve E.. Edebiyat Fakltesi Konferans Salonunda bir sunum
yapmtr. Grmelerimiz srasnda u andaki projenin temelleri oluturulmutur. Dr.
Terkenli, Yunanistandaki Ege niversitesinin Midilli Adasndaki Corafya Blm
(University of Aegean, Department of Geography)nde almas nedeniyle, aratrma
alannn bir taraf olarak Midillinin seilmesini nermi ve nihayetinde bu ada ile
Ayvalk arasnda bir karlatrmal etd yaplabilecei karar alnmtr. Proje ekibinin
kimlerden oluaca, hangi kurum aracl ve hangi fondan yrtlecei konusunda ise,
teklifi bizim gtrmemiz nedeniyle, en ksa yol olarak (ayrca ksa srede bir model

10

alma yapma istei dorultusunda) Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Bilimsel

Aratrma Projesi fonundan yararlanlmas uygun bulunmutur.
Trk-Yunan corafyaclar ortaklnda yrtlmesine karar verilen ve ilk admda
anahtar kelimeleri Ayvalk, Midilli, turizm corafyas, karlatrma olan projenin
ieriini oluturmaya gelince; Dr. Terkenli, salt karlatrmalar yapmak yerine dnyada
rneklerini son yllarda oka grmeye baladmz snrtesi turizm ibirlikleri,
btnleik turizm planlamas ve pazarlamas gibi uygulamalara rnek olacak bir
yaklam ierisinde Midilli ve Ayvalk da bu kapsamda ele almay nermitir.
Kendisinin turizm corafyas yannda kltrel corafyada da uzman olmas, konuyu
ayn zamanda kltrel yaylma, kltrel ekoloji, kltrel btnleme, kltrel
landscape kavramlaryla da i ie klmtr.
Sonu olarak ortaya kan proje; Ayvalk ve Midillinin kltrel turizm balamnda,
ayr ayr potansiyellerinin aratrlmasnn tesinde, kltrel turizmde nasl bir btn
oluturabileceklerini sorgulayan bir ierie sahip olmutur. Bylece projenin amac da
ekillenmitir: Ayvalk ve Midillinin kltrel turizm potansiyellerini ve bugn bu
potansiyelleri nasl kullandklarn ortaya koyarak, bugnden sonra bu potansiyelleri
ortak deerlendirebilme olanaklarn saptamak. phesiz bu amacn erimek istedii bir
de hedef vardr: gemiteki kltrel balarn yaratt ortak kltr kaynaklarndan
hareketle, Ayvalk ve Midilliyi bir btn halinde dnya turizm pazarna kltrel turizm
rn olarak sunabilmek. Burada bir parantez amak gerekirse; aramzdaki
ortaklklar/benzerlikler yannda, kltrel turizmi besleyebilecek/tamamlayabilecek
farkllklarn da olduu bir gerektir. Ancak bu bir eksi deil artdr. nk, ortak
turizm paketi iindekiler ne kadar ok zengin olursa, paketin pazarlanabilme gc de o
denli artmaktadr.
Projenin amac, her ne kadar Ayvalk ve Midilli arasnda kltrel turizm etrafnda
btnlemenin olanaklarn aratrmak ise de, zellikle Ayvalk ksmnda doal
kaynaklar blmne olduka geni yer verilmitir. Bunun gerekesi ise, daha nce
tarafmzdan bu ynde bir almann yaplmam olmas, ayrca kltrel kaynaklara
gemeden nce onlarn bulunduu corafi mekan tanmann yararl olacadr. Bylece
kltrn yerletii mekann doal kaynaklarn ve onlara bal olarak gelimi turizm
trlerini tanmak, Ayvalk ilesi turizmini de tanmak anlamna gelmektedir. Ksacas

11

doa ve kltrn birbirlerinden ayrlmamas gerektii inancyla, bu yaklam

gelitirilmitir.
Grld gibi ele alnan konu, bir taraftan mekansal planlama, dier taraftan da
destinasyon ynetimi ve pazarlamas ile rtmektedir. Bylece turizm corafyas
ieriine sahip bu alma, ad geen disiplinler iin de aratrlmas gereken bir konuya
parmak basmakta, gndeme tamaktadr. Ayrca Ayvalk ve Midillinin turizmde
birbirlerine rakip olmalar yerine, birbirlerini tamamlamalar gerektii, ancak bu ekilde
turizmin rekabet ortamnda daha gl olabileceklerinin alt izilmekte, dolaysyla
konunun baka yerlere uygulanabilirlii de ortaya kmaktadr. Btn bu zellikleri
projenin nemine dikkatleri ekmektedir.
Aratrma Alannn Yeri ve Snrlar:
Proje, iki farkl corafi mekana dayal bir aratrmay iine almaktadr. Proje, iki
lkenin turizm corafyaclar arasnda ortak bir alma yapma fikrinden doduu iin,
proje konusunun Turizmde btnleme (entegrasyon) olmas karar alnm, o
nedenle de aratrma alan seilirken; mekanlarn (destinasyon) birbirini btnleyebilme
gcne dikkat edilmitir.
Midillide Corafya Blmnn olmas ve Dr. Theano Terkenlinin de burada
almas nedeniyle yaptmz ziyaret sonucunda, Midilli Adas aratrma alannn ilk
tarafn oluturmutur. Btnletirmeye konu olacak mekann seiminde ise, Midilli ile
kar karya konumlanm, Midilli-Trkiye ilikilerinin gemiten bugne en youn
yaand yer olmas asndan Ayvalk seilmitir.
Bu iki mekan tesbit edildikten sonra snrlarn tayini gerekmitir. Ancak daha ilk
bata iki tarafn farkl ynetim statlerine sahip olmas, bu tayini olduka g klm,
ayrca snrlarn belirlenmesinde birok faktr devreye girmitir :

Proje sresinin on sekiz ay gibi ok ksa olmas nedeniyle alan ok geni

tutmama gereklilii,

Midillinin bir ada olarak 1631 km lik geni bir yzlmnn olmasna
karlk, Ayvalkn bir ile olarak 265 km lik kk bir yzlmne sahip
olmas,

Ynetim statleri bakmndan Midillinin valilik, Ayvalkn kaymakamlk

olmas,

12

Midilli Adasnn 90 bin, adann ynetim merkezi durumundaki Mitilini ilinin 30

bin kii; Ayvalk ile nfusunun 62 bin kii ve ile merkezi nfusunun 36 bin
kii olmas.

Aratrma

blgesinin

snrlarn

saptamada

bu

kadar

ayrntya

inilip,

karlatrmalarn yaplmasnn gerekesi ise; Midilli ve Ayvalk turizm ekseninde

btnletirme araylar iin yaplacak almalarda; nerelerin aratrlaca ve
karlatrlaca, nerelerde, kimlere, ne kadar, anket uygulanaca sorularna
yant bulmak iindir. O nedenle, bu sorulara en iyi yant verecek ekilde snrlar yle
izilmitir:

Ayvalk: Ayvalk ile merkezi, Cunda Adas ve Sarmsakl. Bu paral

mekan, en fazla 20 km apl bir daire iinde birbirine bal, btnlemi bir
yerleme dokusunu ifade etmektedir. lenin Altnova ve Kkky beldeleri
ise, zaman zaman projeye dahil edilmitir.

Midilli: Mitilini kenti, kent yaknlarnda ky boyunca uzanan ve kentle

btnlemi turistik yerlemeler (Ano Chakilias, Aklidiou, Vareia, Neapoli).
Mitilini dnda, projenin baz baz balklar altnda adann tmne de yer
verilmitir.

Bylece; proje balnda da yer ald zere temel amacn kltr ierikli olmas,
iki alandaki doal corafi mekanlarn detayl aratrlmasn snr d brakmtr. Bu
saptamaya ek olarak, aratrma alannn snrlar hakknda unutulmamas ve aklanmas
gereken baz hususlar vardr ki onlar yle sralayabiliriz:
1. Projenin temel amac her ne kadar kltr kavram ile zdeleiyorsa da, her
eyden nce aratrma alanlarnn doal corafi zellikleri ni de tanmak arttr. Bu
nedenle doal kaynaklara z biimde yer verilmi ve turizmle ilikisi kurulmutur.
2. Proje, dorudan Ayvalk ve Mitilini kent merkezlerini kapsyor ise de, bu kentler
dndaki krsal yerlemelere de zaman zaman projede yer verilmitir. nk, kltr
kentsel ve krsal olarak bu almada ayrmann yeri yoktur, o nedenle krsal kltre ait
zellikler de konu edilmitir. Ancak, proje sresi gz nne alndnda krsal kltrn
ok ayrntl ele alnamayaca bir gerektir. Yine ekonomik etkinlikler kr-kent ayrm
yaplmadan bir btn halinde verilmitir.

13

3. Projede Ayvalk ve Midilli ksmlarnn 2. Blmlerinde yer alan tarihsel gemi,

antlar, yaplar vb. gibi tarihle ilgili konularda kr-kent ayrm yaplmam, ancak
arlk kent merkezlerine verilmitir.
4. Projede Ayvalk ve Midilli ksmlarnn 3. Blmlerinde konu edinilen turizm
hizmetlerinde nce Ayvalk ilesi ve Midilli Adas toplam rakamlar verilmi, ancak
sz edilen snrlar iinde kalanlar ayrntl aklanmtr (Mitilini hakknda yeterli veri
olmad iin yalnzca ada toplam verilmitir).
5. Projede yer alan anket almas, kent merkezleri ve onlarla birinci dereceden
ilikili yakn evrelerindeki turistik alanlarda uygulanmtr.
Sonu olarak denilebilir ki; projenin aratrma alanlar Ayvalk ve Mitilini kentsel
merkezlerini ve yakn evrelerini iine ald gibi, baz konularda bu snrlarn dna da
klmtr.
Projede zlenen Yntem:
Aratrma deiik aamalardan oluan bir sretir. Fikir retme ya da sorun saptama
ile balayan ilk admlar, aratrlacak konunun tanmlanmas, amacn belirlenmesi ve
hipotezlerin kurulmas, yntemin saptanmas, veri toplama aracnn gelitirilmesi ve
uygulanmas, verilerin sistematik olarak analiz edilmesi ve yorumlanmas, aratrma
sonularnn raporlandrlarak hedef kitlelere ulatrlmas eklinde bir dizi aamalardan
geerek tamamlanr (Yksel ve Yksel, 2004).
Bu aratrma projesinde de nce Trk ve Yunan corafyaclar konu seimi iin
ortak fikirler retmi, sorunu belirlemi, konunun erevesini izmiler, dolaysyla
amac ortaya koymulardr. Ardndan, bu amaca ulatracak hipotezler belirlenmi,
verilerin nasl toplanaca konusunda yntem saptanm bu yntem uygulanarak
sonular elde edilmi ve rapor haline getirilmitir.
Bir aratrmann konusuna, amacna ve aratrma alanna gre en uygun yntemi
semek ok nemlidir. Aratrma raporlarnda yer alan yntem blm, neyin, nasl
yapldnn anlatld blmdr. Bu dorultuda aada projenin yntemi hakknda
bilgi verilmektedir.
Proje, sosyal bilimlerin nitel ve nicel aratrma yntemi erevesinde
hazrlanmtr. Dier deyimle, birden fazla deiik veri toplama yntemi kullanld

14

iin oklu aratrma yntemi olarak da ifade edilebilir. Ayrca proje konusu,
corafya biliminin kltrel corafya ve turizm corafyas alanlarna ait olduundan
ilgili aratrma yntemleri uygulanmtr.
Aratrmalar, kuramsal ve uygulamaya ynelik olarak iki ana grupta toplanmaktadr.
Proje, bir alan aratrmas dr. Bu nedenle uygulamal alma zellii
tamaktadr.
Aratrmalar ayrca, amalarna gre betimleyici ve aklayc olmak zere
ikiye

ayrlrlar.

Betimleyici

almalarda

incelenen

konuya

ilikin

olgular

betimlenmekte (hipotezleri snamaya gerek duyulmamakta), aklayc almalarda ise,

ne olduuna deil, neden ve nasl olduuna odaklanlmakta, ilikiler kurulmakta,
hipotezler snanmaktadr. Bu aratrma projesinin amacna uygun olarak aklayc
yntem kullanlm, ancak ilgili konularda yer yer betimleyici yaklama da yer
verilmitir.
Projenin veri kaynaklarn birincil ve ikincil olmak zere iki ana gruba ayrmak
mmkndr. Bu ekildeki ayrm, verilerin nem derecesi anlamnda deil, yaplacak
ilerin sralamasna gre girdi salayacak veriler olarak alglanmaldr.
Birincil veriler; iki ana tekniin uygulanmas sonucunda elde edilmilerdir:
1. Yerel halk, yerli ve yabanc turisler, yerel aktrler iin yaplandrlm anket
teknii,
2. Alansal aratrma teknii.
Aratrmalarda sonularn inandrcl, gvenilirlii ve geerlilii ok nemlidir. O
nedenle bu iki teknik iin, proje takviminde nemli bir zaman dilimi ayrlm, dorudan
kiisel abalarla, kendi giriimlerimizle veriler elde edilmitir. nk sosyal bilimlerde
kesin lmeler yaplamad iin, gvenilirlik nemli bir sorundur. Sorunun yanl
sorulmas, veri toplama ynteminin uygun olmamas, aratrma modelinin yetersizlii
verilere kar gvensizlie ve geersizlie neden olabilmektedir (Yksel ve Yksel
2004). Bu bilinle, projede anket sorularnn hazrlanmasndan uygulanmasna kadar
ok zen gsterilmi, alansal gzlemlerin objektif yaplmas salanmtr.
kincil veriler; almann tabann oluturmak ve birincil verilere kaynak
(dayanak) tekil etmek amacyla, yazl literatr ve web sitelerinin taranmas sonucunda

15

toplanan verilerdir. Bylece proje balangcnda konu ile ilgili kuramsal almalar
(kitap, makale, bildiri, tez vd) bulunmu, Ayvalkla ilgili yaynlarn bir ksm Ayvalk
ziyaretleri srasnda temin edilmi, dierleri ktphane, internet aratrmalar ve kiisel
giriimlerle salanmtr.
Hipotez: Aratrmay sonuca gtren ok nemli bir yol gstericidir. Hipotez,
aratrlan konu ile ilgili olarak ne srlen doruluu ve yanll henz belirlenmemi
bir ifadedir. Hipotez zel olmal ve ynlendirici ifadeler iermelidir. Hipotez ile
varsaym birbirinden farkldr. Aradaki fark, hipotezler denenebilir, varsaymlarn ise
deneme maliyetlerinin, getirecei faydadan daha fazla olmas nedeniyle denenmez
(Karasar 1999a gre, Yksel ve Yksel, 2004) olmasdr. Hipotezler, ilikiyi
savunduu gibi (aratrma hipotezi), ilikisizlii de savunurlar (farkszlk hipotezi).
Bu aratrma projesinin hipotezleri unlardr:
1. Ayvalk ve Midilli, ayn corafi konumda (blgede) bulunurlar ve o nedenle
doal corafi zellikleri birbirine ok benzer.
2. Ayvalk ve Midilli yaknlk faktrnden dolay tarihsel dnemlerde bir btn
olarak gelime gstermiler ve tarihten gelen gl ilikiler ve de kltrel yaylma
sonucunda benzer kltr zelliklere sahip olmulardr.
3. Ayvalk ve Midilli, tarih, doal ve kltrel corafya benzerliklerinin dnda
farkl ve zel kimliklere de sahiptirler.
4. Ayvalk ve Midilli, benzer ve farkl turizm ekiciliklerinden hareketle, turizmde
eitli ortaklklara gitme potansiyeline sahiptir.
5. Ayvalk ve Midillinin turizmde ortaklklar kurmalarna her iki tarafn yerel halk,
turistler ve turizm aktrleri scak bakmaktadrlar.
6. Ayvalk ve Midilli, zellikle kltrel turizm etrafnda ibirliine gittikleri
taktirde, her iki taraf iin toplumsal ve ekonomik yaknlamalar artacak, pazarlama ve
rekabet edebilmede byk kolaylklar kazanacaklar ve turizm yoluyla sosyo-ekonomik
gelime salayacaklardr.
Aratrma projesinin amacna ve ynteme uygun bir alma takvimi belirlenmitir.
Bu takvime gre yaplanlar aada ana hatlaryla sralanmaktadr.
Projenin Aamalar:
1. Literatr taramas, yayn temini, alansal aratrmalar vd. almalar:

16

Proje konusuyla ilgili yaynlara ulamak zere Ege niversitesi Ktphanesi ve

kiisel kitaplklar taranm, baz yaynlar elde edilmi, web siteleri yoluyla da pdf
ortamnda yaynlar indirilmitir. Ayrca Midilli ve Ayvalkla ilgili turizm ortakl
konusunda gncel medya haberleri takip edilmi ve derlenmitir.
Proje srecinde, 4 kez Ayvalka, 2 kez Midilliye gidilmitir. Dr. Terkenli ile
Midilli (2), Ayvalk (1) ve zmirde (1) 4 kez grme olana yaratlmtr.
Ayvalka ilk kez 2007 yl Aralk aynda gidilerek, Ayvalk Ticaret Odas Toplant
Salonunda ile kaymakam ve belediye bakannn da katld, halkn ve basn
mensuplarnn izledii bir toplant dzenlenmitir. Bu toplantda Prof. Dr. Baykal,
Do.Dr. Emekli ve Ar. Gr. Sda, proje hakknda bilgi vermilerdir.
Ayvalka ikinci kez gidildiinde Dr. Terkenli ile buluulmu, daha nce belirlenen
anket sorularlarna Trke ve ngilizce son ekli verilmitir.
Ayvalka nc kez gidildiinde anket uygulanm, Ayvalk ve Kkky
belediye bakanlar ile grlmtr.
Ayvalka drdnc ve son gidi, son anket almalar iin olmu, ayrca ile
Turizm Brosu yetkilileri bata olmak zere birok tesis ve kurulu sahibi ile
grmeler yaplm, fotoraflar ekilmi ve dokmanlar temin edilmitir.
Midilliye ilk kez 2007 Kasm aynda, ikinci kez ise 2009 Haziran aynda
gidilerek Dr. Terkenli ile grmelerde bulunulmu, adann nemli yerleri ziyaret
edilmitir.
zmirde Dr. Terkenli ile buluma 2008 Kasm aynda gereklemi, proje zerinde
almalar yaplmtr.
2. Kiisel grmeler (mlakat):
Proje sresince, Ayvalk ve Kkky belediye bakanlar ile 2 er kez
grlmtr. Midilli ziyareti srasnda vali ve ticaret odas bakan ile grme
talebinde bulunulmu, ancak kendilerinden kaynaklanan nedenle grlememitir.
Proje, dorudan grmeye dayal veri toplama olmadndan geni katlml
grmeler yaplmamtr.
3. Anket:

17

Projede uygulanan ankette kavramsal erevede yer alan faktrlerden yola klarak
ak ve kapal ulu sorular sorulmutur. Uygulama, hedef kitlenin (evrenin) ok byk
olmasndan dolay rnekleme yoluyla yaplmtr. Elde edilen bulgular, izelge haline
getirilmi, yorumlarda bulunulmutur.
Ayvalkta

anket

almas

yapmak

zere;

anketr

grevini

stlenen

rencilerimizle birlikte 2 kez Ayvalka gidilmi ve Ayvalk kent merkezi, Sarmsakl

ve Cunda Adasnda rastgele rneklem yoluyla toplam 415 adet anket uygulanmtr.
2008 yl ubat ayndaki ilk gidiimiz srasnda, yerel halk (251 anket) ve turizm
aktrleri (30 anket), 2009 Temmuz ayndaki ikinci gidiimiz srasnda yerli turistler (45
anket) ve yabanc turistler (89 anket) rneklem grubunu oluturmulardr.
Mitilini kenti ve evresi ile Midilli Havaalanndaki anket almas; Dr.Terkenli
ve ekibi tarafndan gerekletirilmi, 2008 ve 2009 yllarnda Ayvalktaki anketlerle e
zamanl olarak yrtlmtr. Bu almada yerel halka (192 kii), yerli turistlere (40
kii), yabanc turistlere (79 kii) ve turizm aktrlerine (14 kii) toplam 325 anket
uygulanmtr. Bylece toplamda 740 ankete ulalmtr.
Anketlerin baarl ekilde uygulanmasnda Ar. Gr. lkay Sda, Ar. Gr. Beycan
Hocaolu ve o tarihte yksek lisans rencimiz olan Doukan Dou Yaval zveriyle
almlardr. Anketlerin bilgisayara yklenmesi, SPSS programyla deerlendirilmesi,
sonularn izelge ve grafiklere dntrlmesi gibi konularda Ar. Gr. lkay Sda
byk emek vermi, ayrca Dr. Terkenlinin ekibini de bu konuda ynlendirmitir.
4. Proje yazm:
Toplanan veriler 2009 Ekim ayndan itibaren proje ieriine uygun biimde bir
araya getirilerek yazm aamasna geilmitir.

18

19

20

III. KISIM : AYVALIK VE MDLLDE KLTREL TURZM ORTAK

GELTRME
Projenin amalar ve ierii dorultusunda I. ve II. ksmlar Ayvalk ve Midilliyi
turizm asndan tanmaya ayrlm, III. ksmda ise kltrel turizmi ortak gelitirme,
dier ifadeyle ortak kltrel turizm blgesi yaratma potansiyelinin olup olmadnn
sorgulanmas yaplmtr. Bu ksmda nce, grleri renmek zere her iki tarafta
uygulanan anket sonular sunulmakta, arkasndan Ayvalk ve Midillinin kltrel
turizmdeki gl-zayf ynleri, frsatlar-riskleri Swot analizi ile ortaya konulmakta, son
olarak ortak kltrel turizmden eldilecek kazanmlar ve uygulama rnekleri
verilmektedir.
1. Ayvalk ve Midillide Turizme Bak As
Ayvalk ve Midillide hem genel anlamda turizme bak asn renmek, hem de
bu iki yerleme arasnda kltrel turizmi ortak gelitirme konusundaki grleri tesbit
etmek zere drt gruba anket uygulanmtr. Bu gruplar; yerel halk, yerli turistler,
yabanc turistler ve turizm aktrleri oluturmaktadr. Yerel halk, Ayvalk ve Mitilini
kent halk; yerli turistleri Trk ve Yunanl turistler; yabanc turistleri yabanc lkelerden
gelen turistler; turizm aktrlerini ise eitli turizm iletmeleri ve iyerlerinde (oteller,
restoranlar, hediyelik eya dkkanlar vb. gibi) alanlar meydana getirmektedir.
Anketler, 2008 ve 2009 yllarnda Ayvalk kent merkezi, Sarmsakl ve Alibey
(Cunda) Adasnda, Midillide ise Mitilini kenti ve yakn evresi ile Midilli
Havaalannda uygulanmtr. Anketler SPSS program ile deerlendirilmi, izelgeler
oluturulmu ve veriler analize hazr hale getirilmitir.
Ayvalkta rastgele rneklem yolu ile seilmi kiilerin (415 kii) dalm yledir:

Yerel halk: 251 kii (124 erkek, 127 kadn)

Yerli turist: 45 kii (23 erkek, 22 kadn)
Yabanc turist: 89 kii (44 erkek, 45 kadn)
Turizm aktr: 30 kii (20 erkek, 10 kadn)

Midillide rastgele rneklem yolu ile seilmi kiilerin (325 kii) dalm yledir:

Yerel halk: 192 kii (95 erkek, 97 kadn)

Yerli turist: 40 kii (19 erkek, 21 kadn)
Yabanc turist: 79 kii (36 erkek, 43 kadn)
Turizm aktr: 14 kii (12 erkek, 2 kadn)

21

Toplam 740 kiilik rneklem elde edilmitir.

Anket soru formunda ankete katlanlara ncelikle sosyo-demografik zellikleri
sorulmu, ardndan turizme ilikin tutumlar hakknda eitli sorular yneltilmi,
ayrca Ayvalk ve Mitilini arasnda ortak kltrel turizm gelitirme konusundaki
grleri renilmeye allmtr.
Anket bulgular, Ayvalk-Midilli karlatrmas yaplarak aada izelgeler halinde
verilmekte, ksa aklamalar yaplmakta, her grubun sonunda ara deerlendirmeye
gidilmektedir. Son olarak ise anketlerden elde edilen bulgular maddeler halinde
sralanmaktadr.

Yerel Halk Anket Sonularnn Yorumlanmas:

1. Ayvalk ve Mitilini kent halknn turizm konusunda yukardaki 15 soru

kapsamndaki grleri; bazlarnda pararellik tarken, bazlarnda farkllklar
gstermektedir.
2. Her iki tarafn kent halk yerlemelerinde turizmin en nemli zelliini doal
kaynaklarn zenginliine balamakta, tarihsel ve kltrel kaynaklar ikinci planda ve
ok daha az oranda dikkate almaktadrlar. Bu sonu, halkn tarihsel ve kltrel
deerlerini pek tanmadn ve turizm iin kullanlabileceinin pek farknda olmadn
gstermektedir.
3. Ayvalk ve Mitilini kent halknn potansiyel turistlerin kimler olmas hakkndaki
grlerinde kim gelirse gelsin dncesi hakim iken, birbirlerini turist olarak grme
konusunda Ayvalkllarn biraz daha fazla istekli olduklar anlalmtr.
4. Midilliden Ayvalka gelenler Ayvalkllar iin birinci srada alverie
gelenler anlamn tarken, Midillilliler Ayvalkllara turist ve komularmz gzyle
bakmaktadr. Bu olumlu yaklamlar, bugnk gerekleri gzler nne sermi olup,
aralarnda turizm ortaklna gidilebileceinin sinyallerini vermektedir.
5. Ayvalk ve Midilli arasnda turizm hareketinin nasl olmas konusunda,
Trkiyeye vizenin kalkmas isteini bir tarafa brakacak olursak, asl nemli olan;
her trl ortakla gidilmesi, Trk ve Yunan yetkililerin ibirlii yapmalar gibi
turizmde ortaklk taraf grlerin arlk tamasdr. Her iki tarafn halk arasnda bu
dncelerin var olmas sevindiricidir.

22

6. Ayvalkllar Midilli Adasna daha az gitmi (en nemli faktr vize alma
zorluudur), Mitilini halk ise Ayvalka daha ok gelmilerdir.
7. Ayvalk ve Mitilini kent halk; turizmin olumsuz sosyo-kltrel, ekonomik ve
evresel etkileri olduu grnde deildirler.
8. Ayvalk ve Midilli Adasnda turizmin daha fazla gelimesi konusunda neler
yaplmaldr sorusunda, her iki taraf da kendi yerlemeleri iin yaplmas gerekenleri n
plana karm, anketteki aralarnda ortak projeler yaplmas seeneine pek rabet
etmemilerdir. Burada, sorudan; birbirlerinden bamsz nelerin yaplabileceini
anladklarn dnmekteyiz. Zira, turizmin projeler etrafnda gelitirilmesine gerek
olmad, bu yzden de ortak projelere ihtiya duymadklar gibi bir dncenin
olduunu sanmamaktayz.

Yerli Turist Anket Sonularnn Yorumlanmas:

1. Ayvalk ve Mitiliniye gelen yerli turistlerin turizm konusundaki grleri; baz

yantlarda pararellik tarken, bazlarnda farkllklar grlmektedir.
2. Ayvalka gelen yerli turistlerin, Ayvalk yakn evresinde en ok grmeyi
istedikleri yer Midilli Adas, Mitiliniye gelenlerin ise kendi adalardr. Trkiyeye
gemek isteyenlerin orannn ise dk kald grlmektedir.
3. Ayvalk ve Midillinin tantm konusunda yerli turistler eitli yantlar verirken,
bunlar arasnda Ayvalk ve Midilli ortak tantlmal grn benimseyenlerin var
olmas sevindiricidir.
4. Ayvalk ve Midillide turizmin daha fazla gelimesi iin yaplmas gerekenler
sorusuna yerli turistler eitli yantlar verirken, bunlar arasnda Ayvalk ve Midilli
arasnda balantlarn arttrlmas grne de olumlu bakmalar sevindiricidir.
Ayvalka gelen yerli turistlerin bu konudaki grleri oransal olarak daha fazladr.

Yabanc Turist Anket Sonularnn Yorumlanmas:

1. Ayvalk ve Mitiliniye gelen yabanc turistlerin turizm konusunda grleri; baz

yantlarda pararellik tarken, bazlarnda farkllklar tamaktadr.
2. Ayvalka gelen yabanc turistlerin buray tercih etme nedenlerinde kltrel
ekicilikler nemli bir faktr olmutur. Bu durum, Ayvalk-Midilli arasnda ortak

23

kltrel turizm gelitirildii taktirde Midilli zerinden de nemli bir yabanc turist
grubunun Ayvalka geleceini gstermektedir.
3. Ayvalka gelen yabanc turistler, en ok geleneksel mimarinin korunamam
olmasn bir eksiklik olarak grrken, Mitilinideki yabanc turistler ise kentsel
dzenlemedeki yetersizlie dikkati ekmilerdir. Ayvalk ve Midilli arasnda ortak
kltrel turizm gelitirildii taktirde, bu yetersizliklerin tm iyiletirilmi olacaktr.
4. Yabanc turistler Ayvalk ve Mitilininin ortak tantlmas konusunda henz bilin
sahibi deildirler.
5. Yabanc turistlerin her iki tarafn halkn yksek oranda konuksever olarak
nitelendirmeleri, Ayvalk-Midilli arasnda kltrel turizmi ortak gelitirme dncesine
nemli bir katk vermektedir.
6. Ayvalk ve Midillide turizmin daha fazla gelimesi iin yaplmas gerekenler
sorusuna yabanc turistler eitli yantlar verirken, bunlar arasnda Ayvalk ve Midilli
arasnda ortak turizm projeleri ne oransal olarak pek yer vermemilerdir. Kendilerinin
takdir edecekleri bir konu olmad iin, bu seenei fazla iaretlemediklerini
dnmekteyiz.

Turizm Aktrleri Anket Sonularnn Yorumlanmas:

1. Ayvalk ve Mitilininin turizm aktrleri; Ayvalk ve Midillinin potansiyel

turistleri kimler olmaldr sorusuna byk oranda fark etmez yantn vermiler, kendi
halklarn karlkl turist grme bilincine henz ulamamlardr. Bu konuda Midillili
turizm aktrlerinden farkl olarak Ayvalkl turizm aktrlerinin az da olsa bir istei
bulunmaktadr. Bu gr, aynen kent halkna uygulanan ankette de ortaya kmtr.
2. Ayvalkl turizm aktrlerine gre; Midilliden Ayvalka gelenler ounlukla
alverie gelenler anlamn tarken, Mitilinideki turizm aktrleri ise Ayvalkllara
komularmz gzyle bakmaktadr. Her iki taraf da birbirlerini turist olarak henz
grmemektedir. ki tarafn kent halk da benzer gr paylamaktadr. Bu durumda
Ayvalk-Midilli arasnda kltrel turizmi ortak gelitirebilmek iin ncelikle, bu inancn
yerletirilmesi gerekecektir.
3. Ayvalk ve Midilli arasndaki turizm hareketinin nasl olmas konusunda, her iki
tarafn turizm aktrleri, Trkiyeye vizenin kalkmasn istemektedirler. Mitilini turizm

24

aktrlerinin byk ksm ortak turizm politikalar izlenmelidir grne sahip olup,
Trk ve Yunan yetkililerin ibirlii yapmalarnn istenmesi, gelecekte turizm etrafnda
ortaklklar kurulabileceine scak bakldn gstermektedir.
4. Turizm aktrlerine gre Ayvalk ve Midillide turizmin daha fazla gelimesi iin
ok sayda yaplmas gereken i bulunmaktadr. Bunlar arasnda ortak turizm projeleri
seenei pek rabet grmemitir. Bununla birlikte, bu sonucun ortak proje istenmedii
anlamna gelmedii bilinmelidir. nk ortakla atf yapan dier sorularda olumlu
yaklamlarn benimsendii grlmektedir. O halde seenekte ortak projeden ne
kastedildii anlalmamtr, denilebilir.

Anket Sonularnn Deerlendirilmesi:

Anket sonularnn Ayvalk-Midilli arasnda ortak kltrel turizm blgesi yaratma

ile ilgili ksmlarnn projeyi dorudan ilgilendirmesi nedeniyle, burada yerel halk, yerel
aktrler ve turist grlerinin karlatrmas yaplarak deerlendirmeye gidilecektir.
Turizm ortakl konusundaki olumlu grler:
1. Ayvalk ve Mitilini kent halk ve turizm aktrleri; vize kalkmal ve turizmde her
trl ortakla gidilmeli, Trk ve Yunan yetkilileri ibirlii yapmal eklindeki
grlere byk oranda katlmlardr.
2. Yerli turistler; Ayvalk ve Midillinin tantm konusunda Ayvalk ve Midilli
ortak tantlmal grne onay vermiler, her iki yerde turizmin daha fazla gelimesi
iin yaplmas gerekenler arasnda yer alan Ayvalk ve Midilli arasnda balantlarn
arttrlmas grn desteklemilerdir.
3. Yabanc turistlerin; Ayvalk ve Midilliyi tercih etme nedenlerinde kltrel
ekicilikleri nemli bulmalar, Ayvalk-Midilli arasnda ortak kltrel turizm
gelitirildii taktirde, ortak blgenin yabanc turistlere pazarlanabilecei sonucu ortaya
kmtr. Yine yabanc turistlerin her iki tarafn halkn konuksever bulmalar,
kltrel turizmin olmazsa olmazlarndan biri olan konukseverlik sayesinde ortak
kltrel turizmin geliebileceine katk vermektedir.
Turizm ortakl konusunda bilincin olumadn gsteren grler:
1. Yerel halk, yerli ve yabanc turistler ve turizm aktrleri; Ayvalk ve Midillide
turizmin daha fazla gelimesi iin yaplmas gerekenler konusunda Ayvalk ve Midilli

25

arasnda ortak turizm projeleri yaplmaldr seeneine fazla rabet etmemilerdir. Bu

sonu, sorunun yanl anlaldn gstermektedir.
2. Yabanc turistler Ayvalk ve Mitilininin ortak tantlmasna pek katlmamlardr.
Bu durum; her iki tarafn turizmde ortak hareket etmesi konusunda turistlerin henz
bilin sahibi olmadn gstermektedir.
3. Yerel halk ve turizm aktrleri Ayvalk ve Midillinin potansiyel turistleri kimler
olmaldr sorusuna byk oranda fark etmez, kim gelirse gelin yantn vermilerdir.
Bu sonu iki ekilde yorumlanabilir; birincisi, halklarn birbirlerini karlkl turist
grme bilincinin henz olumad, ikincisi ise, konukseverliin gstergesi olarak
herkese kapmz ak dncesinin hakimiyetir.
Sonu olarak Ayvalk-Midilli arasnda ortak kltrel turizm blgesi yaratma
konusunda grleri almak zere uygulanan anket sonularna gre; zellikle yerel halk
ve yerel turizm aktrleri asndan hi bir engel yoktur, grler son derece olumludur.
2. Ayvalk ve Mitilinide Kltrel Turizmin Swot Analizi
AYVALIKIN KLTREL TURZMDE
GL YNLER
1. Midilli Adasna yaknlk ve tarihsel
ballktan dolay Ayvalkn kltrel kaynaklar,
komularna gre farkldr.
2. Tarihsel ve kltrel kaynaklar kimlikli ve
zengindir.
3. Zeytin, zeytinya gibi geleneksel marka
rnler bulunmaktadr.
4. Ayvalk mutfa zengin ve yerel zelliklere
sahiptir.
5. Turiste hizmet verebilecek konaklama ve
yeme-ime tesisleri yeterli ve niteliklidir.
6. Kltrel turizmin gelitirilmesinde rol
alabilecek gl bir yerel ynetim ve sivil toplum
kurulular vardr.
7. Ayvalk ziyaret, karayolu, denizyolu ve
havayolu asndan kolaylklar sunmaktadr.
8. Ayvalk iinde kltrel kaynaklara ksa srede
ve kolaylkla erimek mmkndr.
9. Ayvalkta kltrel turizm kaynaklar hakknda
bilgi alnabilecek Turizm Danma Brosu
bulunmaktadr.
10. Ayvalkn iklim koullar yln on iki aynda
kltrel turizme katlma olana vermektedir.
11. Ayvalk hinterlandnda evrensel kltr
mirasna sahip Bergama bulunmaktadr.
12. Ayvalk halk scakkanl ve konukseverdir.

MTLNNN KLTREL TURZMDE

GL YNLER
1. Mitilininin yer ald Midilli Adasnn
Trkiye kylarna yakn konumu kltrel
kaynaklarn dier adalardan farkl klmtr.
2. Tarihsel ve kltrel kaynaklar zengin ve ou
korunmutur.
3. Zeytin, zeytinya, uzo gibi geleneksel marka
rnler bulunmaktadr.
4. Midilli mutfa zengin ve yerel zelliklere
sahiptir.
5. Midilli zgn mzik ve geleneksel el
sanatlarn korumutur.
6. Mitilininin Midilli Adasnn ynetim merkezi
olmas, kltrel etkinlikleri ve hizmetleri zengin
klmtr.
7. Turiste hizmet verebilecek konaklama ve
yeme-ime tesisleri yeterli ve niteliklidir.
8. Mitiliniye havayolu ve denizyolu ile ulam
kolay ve gvenliklidir.
9. Ada iinde kltrel kaynaklar ziyaret etmek
iin ulam olanaklar yeterlidir.
10. Midillide kltrel turizm kaynaklar
hakknda bilgi alnabilecek Mitilini Turizm
Danma Ofisi bulunmaktadr.
11. Midillinin iklim koullar yln on iki aynda
kltrel turizme katlma olana vermektedir.
12. Mitilini halk scakkanl ve konukseverdir.

26

AYVALIKIN KLTREL TURZMDE

FIRSATLARI
1. Dnyada kltrel turizme ilgi giderek
artmaktadr.
2. Trkiye turizm stratejisinde kltrel turizm
artk nemli bir yer tutmaktadr.
3. Kltrel turizmle btnleebilecek gastronomi
turizmi, festival turizmi, inan turizmi vb. turizm
trlerini gelitirebilme frsat vardr.
4. Ulam kolaylklar d turizme alabilme ve
kltrel turizme yabanclar ekebilme frsat
vermektedir.
5. Midilli ile her yl ortak bir enliin
dzenlenmesi kltrel ilikilerin ve kltrel
turizmin gelimesine frsat vermektedir.
6. Bergamann Ayvalka yaknl aralarnda
kltrel turizmde btnleme frsat vermekte, bu
oluum, Midilli-Ayvalk ortak kltrel turizm
geliimini de glendirmektedir.
7. Ayvalkta yaam ve yaamakta olan yazar
ve sanatlardan kltrel turizmde yararlanabilme
frsat vardr.
AYVALIKIN KLTREL TURZMDE
ZAYIF YNLER
1. Tarihsel ve kltrel kaynaklarn bazlar
korunamam ya da zgnln yitirmitir.
2. Tarihsel ve kltrel kaynaklarn, kltrel
turizm iin tad nem henz anlalamamtr.
3. Tarihsel ve kltrel kaynaklarn ou turistik
rne evrilememitir.
4. Tarihsel ve kltrel kaynaklar kltrel turizme
kazandrmada yasal zorluklar vardr
5. Kltrel turizmin konaklama yaratma gc
zayftr.
6. Ayvalka gelen turistlerin ncelikli ilgi alan
ky turizmidir.
7. Kltrel turizm rnlerinden olan geleneksel el
sanatlar, yerel mzik ve halk oyunlar yoktur.
8. Ayvalk tantmnda kltrel turizmin ad
konmam yada yeterince yer verilmemektedir.
9. Ayvalka 40 km uzaklktaki Edremit
Havaalan uluslarararas seferlere ak deildir.
AYVALIKTA KLTREL TURZMN
TEHDTLER
1. Popler kltr giderek yerel ve otantik kltr
yok etmektedir.
2. Ayvalkn doal ekicilikleri turistler iin her
zaman n planda gelmektedir.
3. Ayvalkta korunamayan kltrel miras
unsurlar, kltrel turizmin nn kapamaktadr.
4. Hzl kentleme beraberinde grsel ve evresel
kirlilikleri getirmektedir.
5. Turizm beklentileri ile yanl restorasyon ve
alan dzenlemeleri yaplmaktadr.

MTLNNN KLTREL TURZMDE

FIRSATLARI
1. Dnyada kltrel turizme ilgi giderek
artmaktadr.
2. Kltrel turizmle btnleebilecek gastronomi
turizmi, festival turizmi, inan turizmi vb. turizm
trlerini gelitirebilme frsat vardr.
3. Havayolu ulam balantsnn oluu, yabanc
turistleri adaya ekebilme frsat vermektedir.
4. Ayvalk ile her yl ortak bir enliin
dzenlenmesi kltrel ilikilerin ve kltrel
turizmin gelimesine frsat vermektedir.
5. Midillide yaam ve yaamakta olan yazar ve
sanatlardan kltrel turizmde yararlanabilme
frsat vardr.
6. Yaknlk faktrnden dolay Trk turistleri
kltrel turizme ekebilme frsat vardr.
7. Midilliye kltr turistlerini ekebilmek iin
ksa srede Ayvalk zerinden dnyaca nl
Bergamaya ulalabileceini Midillinin
tantmnda kullanabilme frsat vardr.
MTLNNN KLTREL TURZMDE
ZAYIF YNLER
1. Tarihsel ve kltrel kaynaklarn bazlar
korunamam ya da zgnln yitirmitir.
2. Tarihsel ve kltrel kaynaklar, Yunanistan
karasndaki kadar eitli ve zengin deildir.
3. Tarihsel ve kltrel kaynaklarn ou turistik
rne evrilememitir.
4. Adaya kltr turistlerini on iki ay ekecek
gl bir motivasyon ve organizasyon yoktur.
5. Kltrel turizmin konaklama yaratma gc
zayftr.
6. Adaya gelen turistleri kltrel turizmle
paylaan ky turizmi baskn kmaktadr.
7. Adann kltrel turizm ekicilikleri yeterince
tantlmamaktadr.
8. Kltrel turizmle dorudan ilgili web siteleri
yoktur, var olan turizm web sitelerinde ise yeterli
ngilizce aklamalar yoktur, fotoraflar ve
haritalar zayftr.
MTLNDE KLTREL TURZMN
TEHDTLER
1. Popler kltr giderek yerel ve geleneksel
kltr yok etmektedir.
2. Ege Adalarna gelen turistlerin profili ky
turizmini talep edenlerden olumaktadr.
3. Deniz ve plajlar, kltrel turizmin gl bir
rakibidir.
4. Konaklama tesislerinin byk ksm kylarda
kum-gne-deniz iin yaplmlardr.

27

3. Ayvalk ve Mitilinide Kltrel Turizmi Ortak Gelitirme Sonucunda Elde

Edilecek Kazanmlar (ktlar)
Kltrel turizmin gelitii yrelerde ok sayda sosyo-ekonomik etkilere yol
at bilinmektedir (Richardsa 1994e gre, Hacolu, 2008). Bunlardan balcalar
unlardr:

lkelerin ortak mirasn renmede toplumlara frsat salamas,

Blgenin kltrel deerlerini ve yaamn tantma olana yaratarak, blgeye dardan

gelecek turistleri etkilemesi,

Uluslararas ibirliini desteklemesi,

Blgenin kltrel yapsnn gelitirilmesine katk vermesi,

Ekonomik faaliyetleri kstl blgelerde gelir ve istihdam yaratmas,

Turizm sezonunun uzatlmas ve turizm corafyasnn genilemesine yardmc olmas,

Kltrel kaynaklarn yer ald doal evrenin duyarl bir ekilde korunmasna destek

olmas.

Btn bu olumlu etkileri, dier ifadeyle yararlar olan kltrel turizmi

gelitirmek isteyen lkeler, u beklentilere de sahiptirler:

Dnya turizmindeki yeni gelimelere uyum salamak,

Turist saysn, turizm yatrmlarn, istihdam ve turizm gelirlerini arttrmak,

Turistin istek ve ihtiyalarn yant vermek

Kylardaki turistik basky azaltmak ve ky turizmine bamll krmak,

Turizmin corafi dalnda dengeyi salamak,

Turizmde mevsimlik younlamay azaltmak,

Turistik kaynaklarn daha iyi deerlendirilmesine frsat vermek,

Blgenin rekabet avantajn ykselterek pazar payn glendirmek,

Yerel dzeyde rekabet ortamlar yaratarak, hizmet kalitesinin artmasn salamak,

Blgenin sosyo-ekonomik kalknmasna destek vermek,

Blge turizmini canlandrmak ve gelitirmek.

Projenin III. ksm 1. alt blmnde, Ayvalk ve Midilli arasnda ortak kltrel
turizm blgesi oluturma konusunda hibir olumsuz grn olmad, 2. altblmdeki
Swot analizine gre de; Ayvalk ve Midillinin kltrel turizm kapsamnda gl
ynleri olduu ve onlar birletirebilecekleri, zayf ynleri olduu ve onlar da
iyiletirebilecekleri, ksacas kltrel turizm etrafnda birbirlerini tamamlayabilecekleri
sonucuna ulalmtr.

28

Bu sonular, projenin hipotezleri ile karlatrldnda u yorumlar

yaplabilir:
1. Ayvalk ve Midilli yaknlk faktrnden dolay tarihsel dnemlerde bir btn
olarak gelime gstermiler ve tarihten gelen gl ilikiler ve de kltrel yaylma
sonucunda benzer kltr zelliklere sahip olmulardr hipotezi, projenin I. ve II.
ksmlarnda dorulanmtr.
2. Ayvalk ve Midilli, tarih, doal ve kltrel corafya benzerliklerinin dnda
farkl ve zel kimliklere de sahiptirler hipotezi,

projenin I. ve II.

ksmlarnda

dorulanmtr.
3. Ayvalk ve Midillinin turizmde ortaklklar kurmalarna her iki tarafn yerel
halk, turistler ve turizm aktrleri scak bakmaktadrlar hipotezi,

projenin III.

ksmnda yer alan anket sonularna gre dorulanmtr.

4.Ayvalk ve Midilli, benzer ve farkl turizm ekiciliklerinden hareketle, turizmde
eitli ortaklklara gitme potansiyeline sahiptir hipotezi, projenin I. ve II. ksmlarnda
Ayvalk ve Midillinin ayr ayr incelenen turizm kaynaklarndan ve Swot analizinden
anlald zere; dorulanmtr.
5. Ayvalk ve Midilli, kltrel turizm etrafnda ibirliine gittikleri taktirde, her iki
taraf iin toplumsal ve ekonomik yaknlamalar artacak, pazarlama ve rekabet
edebilmede byk kolaylklar kazanacaklar ve turizm yoluyla sosyo-ekonomik gelime
salayacaklardr hipotezi hakknda u anda yorum yapmak mmkn olmasa da, yerel
halklarn

zaten

son

yllarda

ticari

ilikiler

erevesinde

dostluk

balarn

glendirdikleri grlmektedir. Bu scak ilikilerin ticari boyutu turizme tandnda

beklenen olumlu sonularn ksa srede gerekleebileceini syleyebiliriz.
Aada Ayvalk-Midilli arasnda oluturulacak ortak kltrel turizm blgesinin
beraberinde getirmesi beklenen potansiyel kazanmlar aklanmaktadr:
Ayvalk

ve

Midilli

Adasndaki

kltrel

kaynaklarn

korunmas

salanacaktr.
Dnyada doal ve kltrel miras bilincinin ykselmesi, kltrel eitlilie sayg
erevesinde
unsurlarnn

lkeler

arasnda

korunmasn

ibirliklerinin

gndemde

gelimesi,

tutmaktadr.

tanr-tanmaz

Ayvalkta

geleneksel

miras
Rum

29

mimarisinin zelliklerini tayan evler, ibadet yerleri ve dier binalar ile Midillideki
Osmanl dnemine ait ibadet yerleri, kaleler ve dier yaplar, ortak kltrel turizm
giriimi balatld zaman gerekli restorasyonlarla yenilecekler ve korunmalar
salanacaktr.
Ayvalk ve Midilli Adasndaki kltrel kaynaklar turistik rne evrilerek,
kltrel miras dnyaya tantlm olacaktr.
Her iki tarafta kltrel mirasn turizm amal kullanlabilmesi iin ncelikle
korunmas, ardndan da turistik rn ilevi kazandrlmas gerekmektedir. Bylece
yllardr harap durumda bekleyen, kaderine terkedilmi eserler kimliklerini yeniden
kazanarak turizm sayesinde dnyaya tantlm olacaklardr.
Gnbirliki turistler konaklamal turiste dnecek, konaklama yapan
turistlerin kal sresi artacaktr.
Kltrel turizmin en nemli handikaplarndan biri konaklama yaratamamas, daha
ok gnbirlik ziyaretlerden olumasdr. O nedenle birok kltrel turizm
destinasyonu, eitli etkinliklerle ekiciliklerini arttrmakta, yenilik ve yaratclk
giriimleri ile turisti uzun sre kalmaya tevik etmektedir. Bu giriimlerden biri de her
trl ortakla dayanan ibirlikleridir. Szgelimi, ky turizmi, termal turizm, krsal
turizm gibi turizm trlerinin mekanlar ve etkinliklerinden yararlanlmaktadr. Ayrca
kltrel turizmle ayn ierie sahip inan turizmi, festival turizmi, kent turizmi ve
kongre turizmine ait tipik rnler ve hizmetler ayn paketin iine konulmakta, bylece
turistlerin kal sreleri uzatlmaya allmaktadr.
Ayvalk ve Midillide henz balbana kltrel turizm gelimedii iin, zaten
dorudan bu turizm trne dayal konaklamalar yok gibidir. Oysa, ortak kltrel turizm
blgesi yaratld taktirde elde edilecek kazanmlarn en nemlilerinden biri, turistlerin
konaklamaya balayacaklar ve paket programn sresine gre en az ikier gn
konaklama yapacak olmalardr.

Kuzey Egenin rekabet ans artacaktr.

Ege Denizinin kuzeyi, Trkiyenin de Ege kylarnn kuzeyi, birok faktre bal
olarak, gney Ege ve dolaysyla da Akdenizdeki destinasyonlarla rekabet etme
konusunda baz dezavantajlara sahiptir. Bu faktrlerin banda corafi konum, iklim,

30

turistik tesislerin eitlilik, kalite ve yenilik asndan daha zayf olmas gelmektedir. O
halde Kuzey Egeyi verilen hizmetler bakmndan farkl klmak gerekecektir. te
yaplacak ilerden biri de Ayvalk-Midilli rneinde grlecei zere destinasyonlarn
btnletirilmesidir. Bu btnlemelerin beraberinde getirecei en byk kazanmlardan
biri rekabet ansnn artmasdr.

Gelen turist says ve turistik geliri artacaktr.

Ayvalk ve Midilliye ayr ayr gelen turistler, ortak paket turlar dzenlendii
taktirde her iki taraf da ziyaret edeceklerinden mevcut turist says ve gelir ikiye
katlanm olacaktr. Ayrca, u anda Ayvalk, Dikili ve Foa zerinden Midilliye ulaan
Trk turistler, vizenin tmyle kaldrlmas (2010 yaz aylarndan itibaren vize yalnzca
hususi pasaport sahiplerine kaldrlmtr) sonucunda ok daha fazla sayda adaya
gideceklerdir. Anketlerde de bu sonu ortaya kmtr. Midilli halk gnmzde
Ayvalka yalnzca alveri iin geliyorsalar da, ortak organizasyonlar (paket tur,
etkinlik vd) gerekletirildii taktirde yalnzca Ayvalk deil Bergamaya da geerek
kltrel turizm halkasn genileteceklerdir. Bu konuda, Bergama Ticaret Odas ve
Bergama Belediyesinin almalar mit vericidir Szgelimi 2010 ubat aynda
Midilliye yaplan bir i ziyaretinde Midilliyi tantan Trke brorlerin ilede
datlabilecei, Midilliye ait fotoraflarn, BERTOnun alacak yaam mzesinde
sergilenebilecei yetkililere iletilmitir (www.berto.org.tr)

Kltrel turizm, dostuk ilikilerini pekitirecek, bara katk verecektir.

Kltrel turizmin en nemli ilevrinden birisi de turizmin kendisi gibi bar elisi
olmasdr. Dnyada giderek daha ok yaygnlaan kltrel turizmin, toplumlar
arasndaki anlamay salamadaki gcnn sradan turizmden ok daha etkin olduu
bilinmektedir.
Ayvalkta son yllarda -turizm amal olmasa da- haftalk pazar gnleri (Perembe
ve Cumartesi) Midilli halkn ilede grmek gelenek haline gelmitir. Adadaki alveri
olanaklarnn pahal, rnlerin eit ve kalite asnda snrl olmas, ada halkn
Ayvalka alverie ynlendirmitir. Perembe gnleri byk pazara zmir, Balkesir,
Aydn ve Edremitten satclar gelmektedir. Ayvalkllar ve Midillilerin tarih iindeki
birliktelikleri, ayn ortamn insan olmalar kolay kaynamalarna araclk etmitir.
Pazarda konuulan dil, biraz Rumca ve biraz Trke karm ortak bir dildir. Bu pazar

31

bulumalar, bar ve dostluk havasnn en gzel gstergesidir. Bu temel zerine

gelitirilecek ortak kltrel turizm, dostluklar daha da pekitirecektir.
Ylda ortalama 40.000-45000 kii Midilliden Ayvalka gelmektedir. Midilliler
zellikle eyiz eyas ve mobilya almaktadrlar. Bunlarn yannda kltrel turizm iin
Ayvalka geenler de vardr. Bu kiilerin (yaklak 5000-7000 kii) daha ok Mitilini
Havalann kullanarak, ada zerinden Ayvalka getikleri, Troya ve Bergamadaki
ren yerlerini ziyaret ettikleri bilinmektedir.
4. Ayvalk ve Midillide Kltrel Turizmi Ortak Uygulama rnekleri

Ortak turizm planlar ve projeleri:

Gnmzde turizmin bir politika, plan, program ve projelerle yrtlmesi

kanlmaz hale gelmitir. Turizmi gelitirmek ve srdrlebilir klmak isteyen
destinasyonlar ksa ve uzun vadeli turizm strateji planlarn hazrlamakta, eylem planlar
ile uygulamaya koymaktadrlar.
Ayvalk ve Midilli arasnda ortak kltrel turizm blgesi ad altnda bir birlik
oluturulmas karar alndnda yaplacak ilk i, yasal prosedrler erevesinde bir
ortak plann hazrlanmasdr. Bu plan dorultusunda amaca ve i takvimine uygun
projeler yaplmas ise ikinci nemli itir. Projelere fonlar, ulusal ve yerel fonlardan
salanabilecei gibi ABden de alnabilir. Proje ortaklar, yerel ynetimler, sivil toplum
kurulular, niversiteler, iletmeler vb. leri olabilir. Proje konular, kltrel kaynaklar
koruma ve turistik rne evirme, ortak etkinlikler dzenleme, karlkl deneyim
paylama vb. olabilir.

Ortak paket turlar:

Ayvalk-Midilli arasnda ortak kltrel turizm blgesini hayata geirmenin ilk

admlarndan ve en kolay yollarndan biri ortak paket turlarn yaratlmasdr. Bu
dnce zaten vardr ve yalnzca bu iki yerleme iin deil, Trkiyenin Ege
kylarndaki turistik destinasyonlar ile karlarndaki Yunan adalarn da iine
almaktadr. Bu dncenin bugne kadar hayata geirilmemesindeki en byk engel
Trk tarafndan istenen vizedir. Nihayet 2010 yl yaz aylarnda, ksmi de olsa (yalnzca
hususi pasaportlulardan vize istenmemektedir) vizenin kalkmas, bundan sonra ortak
paket turlarn hazrlanabileceini tekrar gndeme getirmitir.

32

Midilli-Ayvalk iin ortak paket turlar, yalnzca burada yaayanlar iin deil, yerli
ve yabanc turistler iin de ok nemli bir frsat olacak ve beraberinde ok byk
kazanmlar yaratacaktr. lk akla gelenleri sralayacak olursak; turistlerin kal sresi ve
dviz girdisi artarak blge ekonomisi zenginleecek, Kuzey Egenin ekim gc
ykselerek Mitilini Havaalan, Mitilini Liman ile Ayvalk Liman ve Edremit
Havaalan (uluslar aras uulara almas zorunlu olacaktr)nn ilerlikleri artacak, Ege
ve Akdenizde dolaan kruvaziyer gemileri rotalarn kuzeye krabileceklerdir.
zellikle, Bergamann da bu ikili yapya dahil edilmesi, ortak turlar daha cazip
klacaktr.
Bir ortak paket tur organizasyonu, en az drt gn olmal ve on gne kadar
kabilmelidir.nk her iki tarafn gezilecek mekanlar ok saydadr.

Ortak tantm faaliyetleri (fuarlara ortak katlm, ortak yaynlar vb):

Son yllara destinasyon tantmlarnda, tek bir rn, tek bir yer deil, oklu-birarada
tantmlar grlmeye balanmtr. Szgelimi bir otel tantmn ister web ortamnda
ister basl yayn zerinden yapsn, yakn evresini de bu tantmn iine katmaktadr.
Ayrca komu destinasyonlar bir fuarda ayn standta yer alabilmektedirler.
Ayvalk-Midilli ortak kltrel turizm blgesinin tantmnda; Ayvalk ve Alibey
(Cunda) Adasna ait brorler ve web sitelerinde Midilliye yer verilmeli, ayn ekilde
Midilli brorleri ve web sitelerinde de Ayvalk yer almaldr. te yandan ortak
brorler, reklamlar, bilbordlar, afiler, CDler ve web siteleri hazrlanmaldr. Btn
tantm malzemeleri her iki tarafn resmi turizm danma brolarnda turistlere
sunulmaldr. Bylece, yerli ve yabanc turistler, tek elden iki yer hakknda ksa srede
bilgi sahibi olabileceklerdir.
Ayvalk ve Midilli, kendi mekanlarnda birbirlerini afiler, kl panolar ve
bilboardlar ve televizyonlar yoluyla tantmaldrlar.
Ayvalk ve Midilliye ait tm tantm malzemeleri, yerel rnler, hediyelik eyalar,
eitli turizm fuarlarnda ayn standta bir arada sergilenmeli, buralarda ortak paket turlar
sata sunulmaldr.
zmirde 2009 ylnda zmir Ticaret Odas, Yunanistann zmir Konsolosluu ve
Midilli Valiliinin katklaryla hazrlanan Lesvos Guide (Midilli Rehberi)n Trke

33

tantm yaplm ve byk ilgi grmtr. Midilli Valisi Pavlos Vogiatzis, "zmir'deki
ada dostlar, sadece turist olarak deil, davetli dostlarmz olarak Midilliyi ziyaret
etmeli" eklinde konukseverliklerini dile getirmitir.

Ortak turizm etkinlikleri (organizasyonlar):

Ayvalk ve Midillinin ayn denizi (Ege) paylayor olmalar ve birbirlerine ok

yakn konumda bulunmalar, Trkiye ve Yunanistan arasnda ticari ilikileri
glendirme toplantlarnda yer almalarn ve nemli rol oynamalarn salamaktadr.
Bu tr toplantlarda dostluk mesajlar verilmekte, ticret yannda turizmle ilgili kararlar
da alnmaktadr.
Trkiye Ege Kylar ve Yunanistan Ege Adalar Ekonomi Zirveleri il kez 1998
ylnda Midillide balam ve 9. cusu 16 ubat 2010 tarihinde Atinada gereklemitir.
Yorgos Papandreu 1998 ylndaki Midilli Zirvesine Ege Denizi bizi ayran deil
birletiren deniz olmal mesajn gndermitir.
2007 ylndaki 8. Trkiye Ege Kylar ve Yunanistan Ege Adalar Ekonomi
Zirvesinde, TRSAB Bakan Baaran Ulusoy, Trkiye ve Yunanistan' birbirine
balayan deerler olduuna dikkatleri ekerek, iki lkenin ortak fuarlar dzenlemesi
gerektiini vurgulamtr. Yunan-Trk Ticaret Odas Ynetim Kurulu Bakan
Panayotis Koutsikos ise, turizmin iki lke iin ok nemli olduunu, turizmde
lkelerarasnda ibirlii salanarak iki lkeyi ortak bir turizm merkezi haline
getirmenin mmkn olabileceini, bir turistin 15 gnlk tatili boyunca bir hafta
Trkiye'de bir hafta Yunanistan'da kalabileceini dile getirmi, ''bu iki lkeyi
birletirebilirsek, iki lke de dviz girdisi elde edecektir'' mesajn vermitir
(www.haberler.com).
2010 ylndaki 9. Zirveye Bakanlarn yan sra, Valiler, Belediye Bakanlar, Oda
Bakanlar, ok sayda brokrat ve 220 iadam katlmtr. Zirve, Trk-Yunan Dostluk
Filminin gsterimi ile balamtr. zmir Ticaret Odas Bakan Ekrem Demirta, 9.
Zirvede Gelin ibirlii yapalm ve ortak turizm paketlerimizle Ege'yi tm dnyaya
birlikte pazarlayalm. Zengin Uzakdou lkelerinin pazarlarna birlikte girelim. Mehur
Ege mutfann ortak mensn belirleyip, kurumsal kimliini yaratarak dnyada
ubeler aalm konumasyla, zirveye damgasn vurmutur. Yunanistan Ekonomi
Rekabet ve Denizcilik Bakan Louka Katseli ise, Trkiye ile ticari ve mali ibirliinde

34

bulunmak istediklerini kaydederek, "Turizm sektr, enerji ve ulamda hedef koyalm.

Bizim hedefimiz bu sektrlerin gelimesi ve iadamlarnn birlikte almasdr demi,
ayrca ki lke arasndaki yatrm alanndaki almalar rekabet dzeyinde deil,
birbirini tamamlayan ibirlikleri olarak ekillenmesi gerekir. Limanlarmz ve
kylardaki turizmi gelitirmek iin bir dinamizm olduuna inanyorum eklemesini
yapmtr (www.izto.org.tr).
Trkiye-Yunanistan temelli turizm ortaklna ait bu st dzey dnceler, birebir
Ayvalk-Midilli iin de geerlidir.
Ayvalk-Midilli arasnda turizm kprsn kurmak zere, her yl Ayvalk-Midilli
Gnleri ad altnda bir etkinlik dzenlenmeye balamtr. Bu etkinlikle; Ayvalk ve
Midillinin halk sanatlar, edebiyat, mzii, gsteri sanatlar ve ada gzel sanatlarn
sergileyerek,

ortak

kkl

kltrlerini

ortaya

kararak,

gelecee

tanmas

amalanmaktadr. 2008 ylndaki Midillide Ayvalk Gnleri nde Trk ve Ayvalk

kltr rnleri Midillide sergilenerek yzyllar boyu beraber yaam iki ulusun
heyecanl bulumas gereklemitir. nmzdeki yllarda da Egenin iki yakasn bir
araya getirmeye devam edilecek, barn ve kardeliin devam salanacaktr.
Ayvalk-Midilli arasndaki bu genel ierikli ortak kltr-turizm etkinlii dnda,
daha zel bir organizasyonla, belli bir temaya sahip etkinlikler de dzenlenmelidir.
Szgelimi, Trk-Rum kltrlerinin birlikteliiyle oluan zengin yerel mutfak iin bir
festival yaplabilir. Bu festival, hem mutfak kltrnn yaatlmasna hem de yeni
mteriler ekilmesine araclk edecektir. Yine Ayvalk ve Midillide yaam nemli
ahsiyetler iin ortak anma gnleri dzenlenerek, yazarlar, sanatlar, bilim adamlar bir
araya getirilebilir. Ayvalk veya Midillideki yerel, ulusal, uluslar aras konserlere, her
iki tarafn halknn katlm iin kolaylklar salanabilir. Nitekim, 2009 Temmuz aynda
Mitilini Kalesinde konser veren nl Hard Rock Grubu SCORPIONS iin Trkiye
tarafnda da bilet satlar yaplmtr
SONU ve NERLER
Son yllarda insanlarn birbirini daha iyi tanmasnda, ortak deerlerden oluan
kltrel mirasn korunmasnda nemli rol olacana inanlan kltrel turizm, birok
lkenin turizm stratejileri iinde yerini almtr. te yandan kltrler aras ilikiler, bar
ortamlarnn srekliliini salamakta, yerel kltrlerin kreselleme karsnda yok

35

olmasn engellemektedir. Bir lkenin kltrel eitlilii zenginlik olarak kabul

edilmekte, bunun korunmas iin kampanyalar almakta ve koruma bilinci
gelitirilmeye allmaktadr. Bu giriimlerin en byklerinden biri Avrupa
Konseyinin Viayanadaki 1993 yl toplantsnda Avrupann kltr zenginliinden
kaynaklanan ortak mirasa sahip olduu dncesinden hareketle 1997 deki toplantda
kltrel eitlilik zerinde younlalm ve en sonunda 1999 ylnda "Avrupa Bir Ortak
Miras" kampanyas balatlmtr.
Kltrel turizmin, dier turizm trlerinden ok farkl taraflar bulunmaktadr.
ncelikle kltrel turizmle birlikte, kltrn sahiplenilmesi, farkndaln domas,
bilin olumas balamaktadr ki, arkasndan koruma ve srdrlebilir klma gibi dier
nemli giriimler gelmektedir. Bu nedenle kltrel turizmin saysz olumlu sosyoekonmik etkileri bulunmaktadr. Bu projeyi de yakndan ilgilendiren en nemli etkileri
ve ilevlerinden biri, toplumlar kaynatrmas, yanl deer yarglarn ortadan
kaldrmas, dostluklar pekitirmesidir. Mze ziyaretleri, festivaller, konserler, alveri
iin buluulan pazarlar, dinsel amal ziyaretler, kutsal mekanlar ziyaretler, insanlar bir
araya getirmekte, din, dil, rk ve dmanlk duygular ortadan kalkmaktadr. zellikle
zamannda snr komuluklarnda yaanm sorunlarn izleri kltrel turizm yoluyla
silinebilmektedir.
Trkiye ve Yunanistan arasndaki turizm hareketleri yakn yllara kadar bir gelime
gstermemitir. Karlkl geli-gidiler; ticaret, akrabalar ziyaret ve alveriin tesine
pek gememitir. Bu konuda Trkiye tarafnda en ok Edirne, stanbul ve zmir,
Yunanistan tarafnda ise Bat Trakya, Atina, ksmen de Girit ve Rodos adalar ziyaret
edilmilerdir. Kltrel amal ortak organizasyonlar da snrl kalmtr. Bununla
birlikte, Trk-Yunan d politikalarnda yaanan gelimeler, lkelerin ekonomik dar
boazlar, deprem, yangn gibi olaanst olaylar, sanatlarn bar konserleri, her iki
toplumu son yllarda eskiye oranla daha ok yaknlatrmtr. te bu yaknlamalar
perinleyecek giriimlerden biri de turizm, daha zel ifadesiyle kltrel turizmdir.
Bilindii zere, Osmanl Devletinin bugnk Yunanistan topraklarnda uzun
yzyllara dayanan hakimiyeti, dier taraftan Anadolu ve Trakya topraklarnda da
Rumlarn mevcudiyeti, bu iki farkl kltrn bir arada yaamasndan dolay birbirlerine
benzemelerine, her kltrel unusu ortak paylamalarna neden olmutur. Mzikten

36

yemee, giysilerden halk oyunlarna, dilden geleneklere ve mimariye kadar kltrn

tm maddi ve maddi olmayan unsurlar bir potada btnlemitir. Cumhuriyetle birlikte
Trkiyenin yeni bir dneme girmesi, beraberinde karlkl gleri gndeme getirmi
eski ortaklklar sona ermi, yalnzca her iki tarafn kendi yerlemelerinde birer kltrel
miras olarak kalmlardr.
Bu gemi yzyllara dayanan kltrel ortakl turizm yoluyla canlandrmak,
nc lkelere tantmak mmkn mdr ? Bu tr snrtesi ortak turizm blgeleri
oluturulabiir mi ? gibi sorulara yant vermek ok kolaydr. nk, her iki sorunun da
yant evettir. Birok lke artk snr komularyla ortak blgelerini turizm yoluyla
deerlendirmektedir (bak. Giri, Turizmde Btnleme/Btnletirme). Trkiyenin de
turizm iin ortaklk kuraca snr komularnn banda Yunanistan ve zellikle Ege
Adalar gelmektedir. Zaten 1998 ylndan itibaren Trkiye Ege Kylar ve Yunanistan
Ege Adalar Ekonomi Zirveleri dzenlenmektedir ve 2010 ylnda 9. cusu yaplmtr.
Turizm iin de benzer zirvelerin yaplmas, ortak kararlarn alnmas, phesiz bu
projenin de konusunu oluturan Ayvalk-Midilli Kltrel Turizm Blgesi gibi
oluumlarn nn aacak ve gereklemesine hz kazandracaktr.
Ayvalk ve Midillinin kltrel kaynaklar, daha nce de deinildii zere birbirinin
devam gibidir. Din kkenli ayrlklar olsa da onlar ayr bir renk katmaktadrlar.
Kltrel miras unsurlarnn hepsi, kltrel turizm iin gl birer ekiciliktir ve
onlardan saysz frsatlar yaratlabilir. Dier taraftan, kltrel kaynaklarn baz zayf
ynleri vardr ve onlar da baz riskler tamaktadr (bak. III. Ksm, 2. alt blm). te
kltrel turizm yoluyla bu riskler ortadan kaldrlabilecektir.
Ayvalk ve Midillinin kltrel kaynaklarndan hareketle, ortak kltrel turizm
blgesi yaratlmas, politik kararlarla yakndan ilgili olduu kadar, yerel halklarn ve
turizmle uraanlarn bak alar da nemlidir. Hatta turistlerin grlerinin
renilmesi bile bir kazantr. O nedenle projenin en byk aratrmas, geni kapsaml
bir anket almasna ayrlmtr. Toplam 740 kiiye uygulanan anketin sonular,
projenin III. Ksm 1. alt blmnde ayrntl olarak izelgeler eliinde verilmi ve
anket sonularnn deerlendirilmesi yaplmtr. zetle ne kan grler unlardr;
Ayvalk ve Mitilini kent halk ile turizm aktrleri; Turizmde her trl ortakla
gidilmeli, Trk ve Yunan yetkililer ibirlii yapmal, yerli turistler; Ayvalk ve Midilli

37

arasnda balantlar arttrlmal, derken yabanc turistlerin; Ayvalk ve Midilliyi tercih

etme nedenlerinde kltrel ekicilikleri nemli bulmalar, ortak kltrel turizm
blgesi oluturmada grlerin ne denli olumlu olduunu kantlamaktadr. Buna
karlk, turizm ortakl konusunda henz bilincin olumadn gsteren grler de
dikkati ekmektedir. Szgelimi; her iki tarafn halk potansiyel turist konusunda
birbirlerini grmemiler, yabanc turistler Ayvalk ve Mitilininin ortak tantlmasna
pek ilgi gstermemilerdir.
Projenin bu sonu blmn tamamlamak zere nerilerde bulunulabilir. Ancak,
projenin III. Ksm 4. alt blmnde deinilen konular neriler anlam tad iin
onlara tekrar deinilmeyecek, daha genel yaklamlarla neriler sunulacaktr.
Trkiye Ege Kylar ve Yunanistan Ege Adalar Ekonomi Zirveleri nasl ki
belediyeleri, ticaret odalarn bir araya getiriyor ve her sene yaplyorsa, bu zirvenin bir
benzeri yalnzca turizm ierikli olarak yaplmal ve turizm aktrleri (yerel ynetimler,
resmi turizm ofislerinin sorumlular, turizmle ilgili sivil toplum kurulular, iletmeciler
vd) her yl bir araya gelmelidirler.
Trkiye kylarndaki destinasyonlar ile karlarndaki Yunanistan adalar
arasnda turizm ortaklklar kurulmal, onlarn ncs olarak da Ayvalk-Midilli
Kltrel Turizm Blgesi bir an nce devreye sokulmaldr. Ayrca eme-Sakz,
Kuadas-Sisam, Bodrum-stanky ve Marmaris-Rodos arasnda da bu tr giriimler
yaratlmaldr. Bugne kadar bu birliktelikler hakknda birok zeminde yksek sesle
konulmu, karlkl belediye bakanlar ziyaretler yapm, ortak paket turlar konusunda
istekliliklerini belirtmiler, ancak henz bir adm atlmamtr. Trkiyeye uygulanan
vizenin tamamen kaldrlmas, bu yolu aacaktr diyebiliriz.
Yunanistann Ege Adalar ve Trkiyenin Ege kylar arasnda ortak turizm
projeleri hazrlanmal ve uygulamaya konulmaldr. Bunun iin byk btelere ve uzun
yllara ihtiya yoktur. Pratik zmler getiren, uygulanmas kolay, karlkl
deneyimlerin paylalaca eitim projelerinden balanlabilir ve her iki tarafn turizm
iletmecilerini bir araya getiren zel projeler yaplabilir.
Yunanistann

Ege

Adalar

ve

Trkiyenin

Ege

kylarnda

bulunan

niversitelerin turizmle ilgili yksekokullar ve blmleri ortak kongreler ve seminerler

38

dzenlemeli ve turizmde ortaklk konusunu ilemelidirler. Bilimsel toplantlara ve

yaynlara her zaman ihtiya olduu bir gerektir.
Yunanistann Ege Adalar ve Trkiyenin Ege kylarndaki destinasyonlar
arasnda ortak enlikler, festivaller dzenlenmelidir. Ayvalk-Midilli Gnlerinin
benzerleri oaltlmaldr.
Yunanistann Ege Adalar ve Trkiyenin Ege kylarndaki destinasyonlar
arasnda tarihten gelen komuluk ilikileri ve kltrel balar, dnyadaki uluslar aras
platformlarda ve turizm organizasyonlarnda (ekonomi zirveleri, fuarlar, festivaller,
enlikler, kongreler vb) vurgulanmal ve tantlmaldr.
Projemizin benzeri almalar oalmal ve turizmde ortaklk gndemi hep scak
tutulmaldr.
Midillinin bir ada olmas, beraberinde Yunanistann gl denizyolu ulam
ann Midilliyi de iine almasna neden olmutur. Ayrca adada bir havaalannn
varl, bir dier ulam kolayl yaratmaktadr. Buna karlk adann corafi konum
olarak, Yunanistann dier adalarna gre kuzeyde yer almas, turizmde glgede
kalmasna neden olmaktadr. Gney Egenin birbirine yakn takmadalar turizm
pastasndan en byk dilimi alrken, Midilli, Limni, Sakz ve Sisam adalar arka planda
kalmaktadr. te Midillinin ekiciliini arttracak en nemli faktrlerden biri
Trkiyenin Ege kylar ile balantl bir turizm politikas yrtmesidir. AyvalkBergama-Dikili geni, Midilli ile ayn turizm paketi iine konulduu taktirde,
salanacak kolaylklar ve ucuzluk, turistleri Midilliye ekebilecektir. Gney Egede
dolaan kruvaziyer gemilerin kuzeye karak Midilliye uramalar, Bergamaya
yaplacak turlarla ilgi ekici hale getirilebilir (benzer balant, Kuadas Limanna
gelen kruvaziyer gemilerinin yolcular iin Efes-Meryemana turlar ile yaratlmtr).
hesiz bu uygulamadan ad geen ilelerimiz de yararlanacaklardr. nk onlar da tek
bana birer destinasyon olamamaktadr ve gney Ege ile yaramamaktadrlar. Onlarn
Midilli ile btnlemesi bu ada zerinden Yunan ve dier yabanc turistlerin Trkiyeye
gemelerini kolaylatracaktr.
Ksacas Ayvalk-Midilli Kltrel Turizm Blgesi; her iki tarafn eksikliklerini
kapamasna, birbirlerini tamamlamasna, kltrel miraslarn korumalarna byk destek

39

verecek, bir btn halinde tek destinasyon olarak rekabet ortamnda glenmelerini
salayacak olmas bakmndan bir an nce hayata geirilmelidir.
KAYNAKLAR
Ar, K. (1995). Byk Mbadele Trkiyeye Zorunlu G (1923-1925). Tarih Vakf,
stanbul.
Arkan, Z. (1988). 1821 Ayvalk syan. Belleten, 203, 571560.
Association of European Border Regions (AEBR) (200). Practical Guide to Crossborder Cooperation. http://www.aebr.net/publikationen/pdfs/lace_guide.en.pdf Third
Edition 2000. Eriim Tarihi: 14.02.2010
Aykr, D. (2004). Ayvalk Adalar Tabiat Parknda Doal Ortam-nsan likileri.
Balkesir niv. Sosyal Bil. Ens. Corafya Anabilim Dal YL Tezi.
Ayvalk Ticaret Odas (2010). Ayvalk.
Bahar, O. ve Kozak, M. (2005). Kreselleme Srecinde Uluslararas Turizm ve
Rekabet Edebilirlik. Detay Yaynclk, Ankara.
Babakanlk Osmanl Arivi (BOA) Cevdet (Askeri), 1342; BOA, BBH,209/9762;
BOA, C. DH,301/15026; BOA, Cevdet (Dhiliye), 1046; BOA, DH MKT 245/1; BOA,
DH MKT 245/5; BOA, DH MKT 245/5; BOA, DH MKT 428/105; BOA, DH MMI
106/7; BOA, DH MMI 106/17; BOA, DY MMI 76-1; BOA, HAT 532 26196 A; BOA,
. MVL 534/23957; BOA, . MVL 480/21744); BOA, rade Defter-i Hakani, 1322
Ra25, no:5; BOA, ura-y Devlet, 2341; BOA, ura-y Devlet, 2342/28; BOA, ura-y
Devlet, 2344/39; BOA, ura-y Devlet, 2368/15; BOA, Y.A. Res.1301.2.3;
Birkan, E. (1997). Sancl Yllar. zmir 19181922, 230-247.
Cevdet Paa Tarihi. stanbul. 1309, XI, 207.
Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti Salnamesi. 1303, 237.
Clark, G. (2006). City to City Cooperation in Tourism. Edinburgh-Glasgow Tourism
Co-operation Conference, February 28th 2006.
Clogg, R. (1972). Two accounti of the Academy of Ayvalk (Kydonies) in 18181819. Reune des Etudes du Sud-Est Europennes, X/4, 633-667.
Cuinet, V. (1894). La Turquie dAsie. Paris. III., 268, 269, 270.
EKL (2005). Avrupa'da Srdrlebilir Turizm Konulu Avrupa evre Brosu
Toplantsndan Notlar (12.05.2005).
http://www.cekulvakfi.org.tr Eriim tarihi: 12.01.2010.

40

Darkot, B. Ayvalk. slam Ansiklopedisi, II., 78.

Deschamps, G. (1894). Ville libre et florissante, dont les quinze mille habitants.
Sur les routes dAsie, Paris. 161.
Doan, A. (2006). Kentsel Doku, Geleneksel, Yerel Ve Kltrel zelliklerin Turizm
Mekanna Ve Trne Etkileri Ayvalk rnei. Yldz Teknik niversitesi YL Tezi.
Dolsar, F. (1960). Bursada pekilik. stanbul. 427431.
Emekli, G. (2002). Son yllarn parlayan yldz kltrel turizm ve zmir. Akdeniz
lkeleri I. Uluslararas Turizm Sempozyumu Bildiri Kitab, 196-205.
Erim, H. (1948). Ayvalk Tarihi. Ankara.
Gkdeniz, A., Din, Y., Ak, N., Mnger, L., Takr, H. (2009). Trkiyede
Turizm Kavram ve Turizmde nemli Bir Destinasyon Olan Ayvalkta Mteri Arz
ve Talebine Ynelik Ampirik Bir Aratrma Isnda Gelitirme Stratejileri. Balkesir
niv. Sosyal Bil. Dergisi (12), 22, 216-231.
Hacolu, N.- Avckurt, C., (2008). Turistik rn eitlendirmesi. Nobel
Kitabevi,
Hdavendigar Vilayeti Salnamesi. Burca, 1325, 68, 310, 319, 346, 584585.
z, O., Var, T., lhan, . (2002). Turizm Planlamas. Turhan Kitabevi, Ankara.
smail Hakk, Karesi Vilayeti Tarihesi. stanbul,1341, 63.
Karpat, K. H. (1985). Otoman Population 18301914. The Universty of Wisconsin
Pres. 112.
Kyak, A., (1997). Kent Biimsel ve Mekansal Kurgusunun zmlemesine Dair Bir
Yntem nerisi ve Ayvalk rnei. T, stanbul.
Kissling, H.J. (1966). Derse Atlas des Sejjid Nh. Munchen. 28.
Kurdolu, F., Alpagot, H. (yay.) (1935). Piri Reis, Kitab- Bahriye. stanbul. 134,
141-145.
Ktkolu, M. S. (1986). Yunan syan Srasnda Anadolu ve Rumlarn Tutumlar
ve Sonular. Tarih Boyunca Trk-Yunan likileri, Ankara. 133161.
LEspace Mont-Banc (France Italie Suisse: Ensemble Vers un Dveloppement
Durable). Tourisme Integre. http://www.espace-mont-blanc.com/, Eriim tarihi:
18.12.2009.

41

Nijkamp, P., Verdonkschot, S., (1995). Sustainable Tourism Development. A Case

Study

of

Lesbos.

Serie

Research

Memoranda.

Faculteit

der

Economische

Wetenschappen en Econometrie.
zbay, S. (2008). Doa Koruma Alanlarnda Planlama almalar ve Ayvalk
Adalar Tabiat Park Ynetim Plan nerisi. Yldz Teknik niversitesi Fen Bil. Ens.
Peyzaj Mimarl ABD YL Tezi.
zg, N. (1998). Turizm Corafyas. zellikler,

Blgeler. antay Kitabevi,

stanbul.
zkaya, Y. (1985). XVIII. Yzylda Osmanl Kurumlar ve Osmanl Toplum
Yaants. Ankara. 354.
Paulys Realencyclopadie, IX (2,2307).
Ratti, R. (2002). Examples of transfrontier initiatives / Rgions frontires, tourisme
et amnagement du territoire. Links between the sustainable development of tourism
and regional/spatial planning. European Regional Planning, No. 64, 113-121. Council
of Europe Publishing, Strasbourg.
Sakkari, (ev. Macit Uygur), (1920). Ayvalk Tarihi (Baslmamtr).
Samizade Tarihi. stanbul. 1291-1292, IV., 9
Saxena G., Clark G., Oliver, T., Ilbery, B. (2007). Conceptualizing Integrated
Rural Tourism. Tourism Geographies (9), 4, 347370.
Soykan, F. (2000). Turizm Corafyas ve Turizm Planlamas. Ege Corafya
Dergisi, (11), 39-55.
emsettin Sami, Kamusl Alam, I. 522.
Taczanowska, K. (2004). The Potentials for Developing Cross-border Tourism
between Poland and Slovakia in the Tatra Mountains. Working Papers of the Finnish
Forest Research Institute 2 http://www.metla.fi/julkaisut/workingpapers
Tansel, F. A. (1986). Namk Kemalin Mektuplar. TTK, Ankara. IV., 46-50, 79.
Tapu ve Kadastro Genel Mdrl Arivi. (Kayudukodime), Karesi mufassal
defteri, no 157 iinde bulunan risale.
Terziolu, A. Yeni Ufuklar (Midilli/Lesvos). hptt//www.izto.org Eriim tarihi:
12.11.2010).
Texier, C. (1862). LAsie Mineure. Paris. 206.
Timor, A. N. (2004). Ayvalk Bir Sayfiye Yerlemesinin Gelime Sreci. stanbul.

42

Timothy D. J. (1998). Cooperative Tourism Planning in a Developing Destination.

Journal of Sustainable Tourism, Volume 6, Issue 1 January 1998, 52-68.
Topkap Saray Mzesi Arivi, E.10907.
Unat, F. R. (1941). Ahmet 3. Devrinde yaplm Bir nasya Haritas. Tarih
Vesikalar, 160.
Usta, . (2001). Genel Turizm. Anadolu Matbaaclk, zmir,
Wang, Y. (2008). Collaborative Destination Marketing: Understanding the
Dynamic Process. Journal of Travel Research (47), 2, 151-166. Originally published
online Jun 30, 2008; DOI: 10.1177/0047287508321194.
Yaar, . (1996). Turizmin Gelitirilmesine Ynelik Ayvalk Yresinde Bir
Uygulama. Balkesir niversitesi Sosyal Bil. Ens. Turizm letmecilii ve Otelcilik
ABD YL Tezi.
Yldrm, O. (2006). Diplomasi ve G, Trk-Yunan Mbadelesinin teki Yz.
Bilgi niversitesi, stanbul. 151.
Yorulmaz, A. (2000 ve 2005). Ayvalk Gezerken. Dnya Yaynclk A.. stanbul.
Yksel, A., Yksel, F. (2004). Turizmde Bilimsel Aratrma Yntemleri. Ankara.
http://www.izto.org Eriim tarihi: 14.05.2010
http://www.ayvalik.gov.tr Eriim tarihi: 12.06.2010
http://www.midipyrenees.fr Eriim tarihi: 14.06.2010
http://www.tripadvisor.co.uk Eriim tarihi: 18.09.2010
http://www.lesvos.gr Eriim tarihi: 14.10.2010
http://www.nedimatilla.com Eriim tarihi: 28.10.2010
http://www.tatilyolu.net Eriim tarihi: 28.10.2010
http://www.euractiv.com.tr Eriim tarihi: 14.11.2010
http://en.lesvos-chamber.com/ Eriim tarihi: 14.11.2010

43