Univerzitet u Banjoj Luci

Prirodno Matematiki Fakultet

Odsjek: Fizika

Marko Vukadinovi
Broj indeksa: 112/13
12.10.2015.

Odreivanje elektrohemijskog ekvivalenta bakra

Bodovi: _________________

Teorijski uvod:
Destilovana voda se ne ponaa kao provodnik, ali ako se u njoj rastvori neka
koliina soli, ili doda nekoliko kapi kiseline ili baze, voda postaje provodnik.
Prema tome, rastvori neorganskih soli, baza i kiselina u vodi ponaaju se kao
provodnici i nazivaju se elektroliti. To je zato to su molekuli soli, baza i kiselina
elektrino neutralni, ali ako se rastvore u vodi, dolazi do razlaganja molekula,
odnosno razdvajanja suprotno naelektrisanih dijelova molekula - atoma ili
atomskih grupa.
Ovi naelektrisani dijelovi nazivaju se joni, a proces razlaganja elektrolitika
disocijacija.
Primjer:
Razlaganje (disocijacija) molekula hlorovodonine kiseline HCl

+ +Cl
HCl H
U ovom sluaju, svaki nastali jon nosi po jedno elementarno naelektrisanje,
odnosno naelektrisanje elektrona. Pozitivni joni su naelektrisani atomi ili
atomske grupe koje mogu da prime elektrone, jer imaju manjak elektrona, a
negativni joni su oni koji mogu da otpuste elektrone, jer imaju viak elektrona. U
primjeru disocijacije molekula bakar sulfata CuSO4 u vodi, naelektrisanja se
razdvajaju prema sledeoj relaciji:

+++ SO 4
CuS O 4 Cu
U ovom primjeru, svaki jon nosi po dva elementarna nelektrisanja. Broj
elementarnih naelektrisanja koja joni nose odgovara hemijskoj valenci. Dakle,
voda postaje provodna supstanca kada su u njoj rastvorene soli, baze ili kiseline,
a nosioci naelektrisanja su joni. Ovakav tip provoenja, odnosno odravanja
elektrine struje kretanjem obe vrste jona kroz elektrolit pod dejstvom
spoljanjeg polja naziva se provoenje konvekcijom.
Da bi se u elektrolitu obrazovalo strujno kolo, potrebno je na izvjesnom
rastojanju postaviti dvije elektrode potopljene u elektrolit, zatim se one
spoljanjim provodnicima poveu u kolo kao na sledeoj slici.

Elektroda vezana za pozitivni pol izvora naziva se anoda A, a elektroda vezana

za negativni pol katoda K.
Zatvaranjem spoljanjeg kola, izmeu elektroda se uspostavlja elektrino polje
koje djeluje na jone, zbog ega se oni kreu. Pozitivni joni se kreu u smjeru
polja prema katodi i nazivaju se katjoni, a negativni suprotno smjeru polja,
prema anodi i nazivaju se anjoni.
Katjone obrazuju atomi metala, vodonika i grupe NH4, a anjone kiselinski ostaci i
OH grupe.
Pozitivni joni u dodiru sa katodom, a negativni u dodiru sa anodom, postaju
elektrino neutralni atomi ili atomske grupe i na ovaj se nain (istovremenim
kretanjem obe vrste jona) uspostavlja struja kroz elektrolit.
ELEKTROLIZA
Kada se atomi ili atomske grupe neutraliu, mogu nastati razliiti hemijki procesi
sa elektrodama ili elektrolitom, a metali se taloe na katodi. Razlaganje sloenih
jedinjena na elemente ili hemijski procesi koji su posljedica proticanja struje kroz
elektrolit, nazivaju se elektroliza.
Ako se kroz element koji ine bakarne elektrode i rastvor bakar sulfata u vodi
kao elektrolit uspostavi struja, odvija se elektroliza. Pozitivni joni bakra odlaze
na katodu, neutraliu se i kao metalni bakar taloe na katodi , odnosno
Cu

+++2 e

Cu

Negativni joni

SO 4

kreu se prema anodi i nakon neutralizacije nastaje

hemijska reakcija sa bakarnom anodom, gdje se ponovo stvara bakar sulfat, koji
odlazi u rastvoj, kada se ponovo javlja disocijacija. Upravo se na taj nain
obavlja transport bakra sa anode na katodu, jer se anoda troi, a masa katode
raste, dok je koncentracija bakar sulfata CuSO4 ostala nepromijenjena.
FARADEJEVI ZAKONI ELEKTROLIZE
Prvi Faradejev zakon se odnosi na masu izdvojene supstance i glasi:
Masa m izdvojene supstance na jednoj elektrodi, srazmjerna je proteklom
naelektrisanju q, odnosno:
m=kq
Gdje je k koeficijent proporcionalnosti, odnosno elektrohemijski ekvivalent, koji
zavisi od vrste supstance koja se izdvaja na elektrodi. Znajui da je q=It, gdje je
I jaina struje, a t vrijeme proticanja struje t, prethodnu relaciju moemo zapisati
kao:

k=

m
It

Dakle, elektrohemijski ekvivalent neke supstance je brojno jednak masi

pomenute supstance koja se procesom elektrolize izdvoji na elektrodi
proticanjem struje jaine 1A u jedinici vremena 1s.
Vrijednost elektrohemijskog ekvivalenta bakra je k=0.3294 mg/C.
Drugi Faradejev zakon odreuje odnos koliina izdvojenih supstanci za razliite
elektrolite, odnosno blie odreuje elektrohemijski ekvivalent. Ukoliko se trai
koja koliina naelektrisanja izdvaja 1 mol supstance iz rastvora, u sluaju
jednovalentnog elementa, dobija se
Q=N a e
Gdje je:
N a=6.023 1023

1
mol

e=1.602 1019 C

= Avogadrov broj

= elementarno naelektrisanje (naelektrisanje elektrona)

Iz pretodne relacije dobija se da je Q = 96488.46 C = 96500 C. Ova koliina

naelektrisanja koja izdvoji 1 mol nekog jednovalentnog elementa naziva se
Faradejeva konstanta.
Kako je

k=

m
q , u ovom sluaju se moe napisati

k=

A
Q , gdje je A atomska

masa elementa,
a Q Faradejeva konstana. Izdvojena masa nekog dvovalentnog elementa je
dvostruko manja, odnosno A/2, jer jon dvovalentnog elementa nosi dva
elementarna naelektrisanja, zbog ega se jednaka koliina naelektrisanja
prenese polovinom broja jona.
Ako sa z oznaimo valencu elementa, tada naelektrisanje Q izdvoji A/z kg
supstance. Dakle
k=

A
zQ

Veliina A/z naziva se hemijski ekvivalent, konstantna je veliina i zavisi od vrste

supstance.

Postupak pri radu:

U stakleni sud koji sadri 15%-rastvor bakar sulfata postave se bakarne
elektrode, kao na slici. Prije stavljanja u sud, katoda se opere destilovanom
vodom, a zatim osui. Izmjerimo masu katode m1 , a zatim je potopimo u rastvor.
Prekidaem P zatvara se strujno kolo i pomou reostata R podesi jaina struje na
takvu vrijednost da gustina struje ne prekorai vrijednost od 200 A/m2 uronjene
povrine katode. Ako je data odreena vrijednost jaine struje za date uslove,

onda se ona podeava preko reostata, a jainu struje I emo mjeriti

ampermetrom. Zatvaranjem prekidaa, istovremeno se poinjemo da mjerimo
vrijeme na hronometru (toperici). Nakon proteklih 10 minuta, kolo se iskljuuje,
odvezuje se katoda, a zatim osui i izmjeri joj se masa m2. Razlika masa m2-m1
odreuje masu bakra m, odnosno masu nataloenu na katodi. Na osnovu
poznatih podataka m(m), I i t, preko relacije
k=

m
It

izraunava se elektrohemijski ekvivalent bakra k. Nakon to smo izmjerili masu

katode m2, katoda se ponovo potapa u elektrolit, prekida zatvara i ponavljamo
postupak.
Prilikom rada sa katodom, ne smijemo da je istimo, niti nataloene povrine
hvatamo rukom.
Ovaj se postupak izvodi 5 puta, pri konstantnoj jaini struje I.
Nakon zavrenog mjerenja i obrade rezultata, podatke unosimo u tablicu.