html
CO RAF B LG S STEM
ANAB L M DALI
MODELLENMES : TRABZON-DE
OCAK 2000
TRABZON
CO RAF B LG S STEM
ANAB L M DALI
MODELLENMES : TRABZON-DE
: 17.01.2000
: 08.02.2000
Jri yesi
Jri yesi
Trabzon 2000
NSZ
Konusu, Trabzon-De irmendere Vadisi ile ilgili evresel verilerin Co rafi Bilgi
Sistemi ile modellenmesi olan bu yksek lisans tezi, Karadeniz Teknik niversitesince
1998 ylnda ba latlan DEVAED (Trabzon-De irmendere Vadisi evre Dzenleme
Projesi) Projesine altlk olacak ekilde hazrlanm tr. Bu al ma ierisinde, De irmendere
Vadisinin do al evreye ynelik bilgilerinin sakland ve ynetildi i bir co rafi veri
tabannn nasl olmas gerekti i sorusuna yant aranm ve de byle uzun vadeli bir
al mann ilk admlar atlm tr. Son olarak toplanan co rafi verilere dayanarak, evreye
ynelik de i ik sorgulamalar, analizler ve sunumlar hazrlanm tr.
Dan manl m stlenerek, al malarmn her a amasnda bana destek veren
de erli hocam sayn Do.Dr. Tahsin YOMRALIO LUna sonsuz te ekkrlerimi sunarm.
Destekleriyle al malarmda ok byk etkileri olan, mdrm Harita Mh.
Ylmaz SARALa, mesai arkada larm Harita Mh. Kemal KURTa ve Harita Mh. Hasan
AVCIya, tezimin uygulama ve yazm ksmnda bana byk deste i olan; dostum Ar .Gr.
Hasan Tahsin BOSTANCIya ve sayn hocam Ar .Gr. Osman DEM Re yardmlarndan
dolay te ekkr ederim.
II
NDEK LER
Sayfa No
NSZ
II
NDEK LER
III
ZET
VI
SUMMARY
VII
EK LLER D Z N
VIII
TABLOLAR D Z N
SEMBOLLER D Z N
XI
1.
GENEL B LG LER
1.1.
GR
1.1.1.
Problemin Tanm
1.1.2.
al mann Amac
1.1.3.
Metodoloji
1.2.
CO RAF B LG S STEMLER
1.2.1.
Bilgi Sistemleri
1.2.2.
1.2.3.
11
1.2.4.
13
1.2.4.1.
Veri
13
1.2.4.1.1.
Veri Modeli
16
1.2.4.1.1.1.
16
1.2.4.1.1.2.
19
1.2.4.1.2.
21
1.2.4.1.2.1.
22
1.2.4.1.2.2.
30
1.2.4.2.
Teknoloji
35
1.2.4.2.1.
Yazlm
35
1.2.4.2.2.
39
1.2.4.3.
Altyap
43
III
1.2.4.3.1.
Personel
43
1.2.4.3.2.
rgtsel Dzenlemeler
44
1.2.4.3.3.
Kurumsal Destek
45
1.2.5.
45
1.2.6.
50
1.2.7.
52
1.3.
54
1.4.
57
1.4.1.
Yzey Temsili
57
1.4.2.
57
1.4.2.1.
58
1.4.2.2.
60
1.4.3.
61
2.
63
2.1.
DEVAED Projesi
63
2.2.
al ma Alannn Tantlmas
65
2.3.
Gereksinim Analizi
65
2.4.
68
2.5.
69
2.6.
72
2.7.
76
2.8.
80
2.9.
85
2.10.
87
2.11.
88
2.12.
91
2.13.
96
2.14.
Yzey Analizleri
97
2.15.
101
2.16.
103
3.
BULGULAR ve TARTI MA
108
4.
SONULAR
109
5.
NER LER
110
IV
6.
KAYNAKLAR
112
7.
EKLER
116
8.
ZGEM
146
ZET
1998 ylnda, Karadeniz Teknik niversitesi nderli inde ve Trabzon Valili inin
deste i ile, Trabzon-De irmendere Vadisini daha ya anlabilir klmak iin, Bu Vadide bir
evre Dzenleme Projesi (DEVAED) ba latlm tr. Projenin amac; sz konusu vadinin
mevcut fiziki, sosyo-ekonomik, arazi kullanm, teknik altyap, mlkiyet ve imar
planlamasnn incelenmesi, elde edilen her trl verilerin co rafi veri tabanna aktarlmas,
gerekirse vadinin uydu grntlerinin sa lanmas, bu co rafi verilere dayanarak do al ve
yapay kirlilik kaynaklarnn tespit edilmesi, gerekli co rafi analizlerin ardndan ya anlan
do al evreye ili kin baz saptamalarn ve tahminlerin yaplmas ve de sonu olarak krsal
ve kentsel alanlarn yeniden dzenlenmesidir.
Bu Yksek Lisans Tezi, DEVAED Projesi kapsamnda hazrlanm tr. Bu
al mada, yukarda proje amalarnda da belirtildi i gibi Arc/Info Co rafi Bilgi Sistemi
yazlm kullanlarak yrenin co rafi veri taban olu turulmu , bu verilerden yararlanlarak
yrenin do al-yapay kirlilik kaynaklarna ve potansiyel erozyon sahalarna ynelik iki ayr
saptama yaplm tr.
Anahtar Kelimeler : Co rafi Bilgi Sistemleri, Uzaktan Alglama, Saysal Arazi
Modeli, Co rafi Veri Taban, Arc/Info
VI
SUMMARY
Modelling Environmental Data Using Geographical Information System : Case Study
of Trabzon-De irmendere Valley
In 1998, with leadership of Karadeniz Technical University and with supporting of
Governorship of Trabzon, Environment Arrangement Project of De irmendere Valley was
started for making Trabzon-De irmendere Valley more liveable. The aim of the Project is
to investigate present physical, socio-economic, land use, technical infrastructure, property
and planning conditions of the area, to collect these geographical data, to form a
geographical database, if necessary to acquire satellite images of the area, to determine
artificial and natural pollution resources, to make necessary geographical analyses, as a
result, to re-arrange rural and urban areas.
This thesis was prepared at extend of DEVAED Project. In this study,
geographical database of the area was formed with ARC/INFO geographical information
system software. Two determination that one of them is detecting artificial-natural
pollution sources and other of them is to determine the potential erosion areas was made
with supporting of the geographical database.
Keywords: Geographical Information Systems, Remote Sensing, Digital Elevation
Model, Geographical Database, Arc/Info.
VII
EK LLER D Z N
Sayfa No
ekil 1.
ekil 2.
10
ekil 3.
11
ekil 4.
12
ekil 5.
13
ekil 6.
14
ekil 7.
17
ekil 8.
Varlk- li ki Modeli
18
ekil 9.
20
ekil 10.
22
ekil 11.
23
ekil 12.
24
ekil 13.
26
ekil 14.
27
ekil 15.
29
ekil 16.
Zincir kodlar
31
ekil 17.
Blok kodlar
32
ekil 18.
Drtl a a yaps
33
ekil 19.
Pentium II (Deschutes)
41
ekil 20.
41
ekil 21.
44
ekil 22.
46
ekil 23.
47
ekil 24.
48
ekil 25.
49
ekil 26.
53
ekil 27.
58
ekil 28.
61
ekil 29.
al ma alan
66
ekil 30.
67
ekil 31.
73
VIII
ekil 32.
76
ekil 33.
81
ekil 34.
83
ekil 35.
84
ekil 36.
86
ekil 37.
87
ekil 38.
88
ekil 39.
89
ekil 40.
90
ekil 41.
92
ekil 42.
Hillshade rne i
93
ekil 43.
94
ekil 44.
95
ekil 45.
96
ekil 46.
98
ekil 47.
99
ekil 48.
100
ekil 49.
102
ekil 50.
103
ekil 51.
104
107
Ek ekil 1.
117
Ek ekil 2.
124
Ek ekil 3.
126
Ek ekil 4.
TINin yaps
126
Ek ekil 5.
127
Ek ekil 6.
133
Ek ekil 7.
133
Ek ekil 8.
Register i lemi
145
ekil 52.
IX
TABLOLAR D Z N
Sayfa No
Tablo 1.
42
Tablo 2.
50
Tablo 3.
CBSde maliyet
52
Tablo 4.
59
Ek Tablo 1.
121
Ek Tablo 2.
123
Ek Tablo 3.
124
Ek Tablo 4.
128
Ek Tablo 5.
130
Ek Tablo 6.
131
Ek Tablo 7.
Debi bilgileri
139
Ek Tablo 8.
140
Ek Tablo 9.
Kirletici tesisler
143
SEMBOLLER D Z N
GIS
XI
1. GENEL B LG LER
1.1. G R
inde ya ad mz do al evrenin kirlenmesini nlemek ve bunun iin nlemler
almak, devletin ve bireylerin ku kusuz en nemli grevlerinden birisidir. Ancak gzlenen
odur ki; toplumlarn tarm toplumundan sanayi toplumuna gei srecinde verdikleri en
nemli taviz, ierisinde ya adklar do al evreyi ilgilendiren unsurlardr. HAB TAT
sayesinde ismini ska duymaya ba lad mz srdrlebilir kalknma kavram, tarm
toplumu-sanayi toplumu eli kisine en iyi zm gibi grlmektedir [1]. Srdrlebilir
kalknma, gnn gereksinimlerini, gelecek ku aklarn kendi gereksinimlerini kar lamas
olanaklarn azaltmadan, kar layan kalknma eklinde tanmlanmaktadr [2].
Co rafi Bilgi Sistemleri (CBS), son yllarda, klasik ar ivleme yntemlerinin
yeti emeyece i kadar ok ve de i ik trdeki verilerin ynetilmesinde kullanlan nemli bir
aratr. Bunun yannda Co rafi Bilgi Sistemlerinin en nemli yararlarndan birisi de
co rafi varlklara ili kin olaylar zerine do ru kararlarn verilebilmesine yardmc
olmasdr. ok de i ik uygulama alanlar bulunan Co rafi Bilgi Sistemleri, do al evre ile
ilgili verilerin toplanmasnda, ynetilmesinde, sorgulanmasnda ve analizinde ayrca
evreyle ili kili olaylar zerine do ru kararlar vermede kullanlan etkili teknolojik bir
aratr [1].
Co rafi Bilgi Sistemlerinin en nemli bile eni veridir. CBSler, byk hacimli
verilerin verimli bir ekilde ynetilebilmesi ve bu verilere dayanarak amaca ynelik belirli
sonularn elde edilmesi iin kurulur. Bu ba lamda al mann amac ile verilerin niteli i
arasnda nemli bir ba lant vardr. Co rafi veri tabanlarnn geleneksel veri kaynaklar
unlardr:
yazl metinler,
fotogrametrik ller,
uydu jeodezisi ,
Yukarda saylan veri kaynaklar arasnda zellikle uzaktan alglama, evresel bilgi
sistemlerinin en nemli veri kayna dr. Bu teknik sayesinde, gnmzde, yeterli
duyarllk ve do rulukta, ok geni alanlar hakknda veri toplanabilmektedir. Elde edilen
raster yapdaki veriler kolaylkla co rafi veri tabanna aktarlabilmekte, vektrel verilerle
beraber kullanlabilmekte veya do rudan vektrel yapya dn trlebilmektedir.
2000li yllara girdi imiz u gnlerde a mza; bilgi a veya bili im a ad
verilmektedir.
dndrc geli melerin etkisi byktr. Sanayi ve teknolojideki ok hzl geli melerle hzl
bir kirlenme srecine giren evremizi, daha ya anlabilir klmak iin bilgi teknolojisine
dayal aralar kullanmak kanlmazdr. evre ile ilgili ne kadar ok veri toplarsak ve bu
verileri ne kadar iyi ynetirsek, evresel kirlenmeyi o kadar kontrol altna alabiliriz.
1.1.1. Problemin Tanm
Trabzon-De irmendere Vadisinin varl , tarihi Trabzon kentinin kurulmasnn esas
sebebidir. Zira, Do u Karadeniz Blgesinin ky kesiminde bulunan btn kentler,
akarsularn denize kavu tuklar yerlere yakn kurulmu tur. Bu tercihin yaplmasnda,
vadilerin i ksmlara ula madaki neminin de rol vardr. De irmendere Vadisi de,
yzyllar ncesinden beri Asyadan Karadenize tarihi pek Yolu (Silk Road)nun
izlencesi olmu tur. Trabzon kenti ve kyleri sakinlerinin, ula m gzergah olmasndan
ba ka, temiz su temini, i su rnleri avcl , mesire ve dinlenme yeri, de irmen
i letmeleri gibi birok alanda De irmendere Vadisinden yararland bilinmektedir.
De irmenderenin bundan 30 yl nce, bugnk Arde en-Frtna Deresi benzeri temizlik ve
do al gzellikte oldu u bir gerekti.
Gnmzde De irmendere Vadisi ise, yer yer slah ad altnda daraltlm yata yla
adeta bir kat ve sv atk kanal grnmn alm tr. Dere yata , adeta bir antiye
grnmndedir. Her e it evre kirleticisi atk brakan retim ve hizmet tesisleriyle,
bozuk bir karayolu gzergahyla, plansz ve korkusuz bir yapla ma ile, kum, akl ve ta
ocaklaryla, adeta vadi boyunca kurulu yerle im yerlerinin pl ve atk su kanal
olmu tur. stelik bu vadiden, halen Trabzon kenti ve niversitenin temiz su ad verilen
su ihtiyac da kar lanmaktadr [3].
De irmendere Vadisini kirleten, do al ve estetik adan bozan do al ve yapay
yaplar belirlenmedi i srece, bir sre sonra vadinin bu gnk halinin bile aranaca
aktr. Kirlili in kontrol altna alnabilmesi iin, vadiyle ilgili tm co rafi ve evresel
verilerin hzla toplanmas, nitel ve nicel olarak yorumlanmas, planlamada ncelikli
alanlarn belirlenmesi ve ileriye dnk olarak kentsel ve krsal alanlarn dzenlenmesi
gerekmektedir.
1.1.2. al mann Amac
Trabzon kentinin ime suyunu sa layan ve Anadoluya almasn sa layan
De irmendere Havzas sratle kirlenmekte, do al ve estetik olarak bozulmaktadr. Bu
bozulmay azaltabilmek iin Karadeniz Teknik niversitesi, 1998 ylnda; Trabzon Valili i
ile birlikte Trabzon-De irmendere Vadisi evre Dzenleme Projesini (DEVAED)
ba latm tr.
Projenin amac:
ok amal bir evre dzenlemesi olarak, topyekn krsal dzenleme esasna ynelik
planlanan bu proje, Trabzon-De irmendere Vadisinin Maka-Karadeniz arasnda kalan
30 kmlik ksmnn uygun grlen geni likte ele alnarak ula m, temiz su ve atk isale
tesisleri yapm, akarsu yata kullanm, evre, mlkiyet yaps, imar ve yerle me asndan
incelenmesi ve yeniden dzenlenmesi, do al gzelliklerin ve kpr, de irmen, e me vb..
tarihi yaplarn korunmas planlarnn hazrlanmas, bylece, evre halknn do al
ortamdan sa lkl bir ekilde yararlanmasn sa layarak, olmas gereken kamu yararn
tesis etme amacna yneliktir[3].
De irmendere Vadisinin Maka-Karadeniz arasndaki ksm, yo un bir ekilde
iskan, sanayi ve ticaret amacyla kullanlmakta, olu an kat ve sv, evsel ve sanayi atklar
dereye de arj edilmektedir. DEVAED kapsamnda yaplan bu al mann amac,
De irmendereyi hangi kirlilik kaynaklarnn ne oranda kirletti inin saptanmasdr. Bunun
iin ilk nce vadinin halihazr durumunun bilgisayar ortamnda grntlenebilmesi iin,
topo rafya, idari snr, nfus, yerle im alanlar, dereler, yollar ve nemli yapay tesisler ile
ilgili harita ve metin bilgileri de i ik kaynaklardan edinilerek saysalla trlp, bilgisayar
ortamnda depolanacaktr. Bu temel altl n zerine kirletici tesisler, vadinin orman varl ,
derelerin debi bilgileri eklenecek ve olu turulan bu co rafi veri tabann zenginle tirmesi
amacyla blgeyi kapsayan uydu grntleri kullanlacaktr.
Olu turulan bu co rafi veri taban kullanlarak, vadideki evsel atklar, sanayi atklar
ve nfus yo unlu u ili kisi incelenecektir. Ayrca uydu grntleri ve vektrel bilgiler
Trabzon l evre Mdrl nden vadinin kirlilik durumu ile ilgili metin ve
harita bilgilerinin edinilmesi ve saysalla trlmas
Nfus Mdrl nden, yerle im alan baznda, 1997 Yl Genel Nfus Saym
sonularnn edinilmesi
Trabzon Orman Blge Mdrl nden vadinin orman varl ve orman i letme
efliklerinin snrlarnn harita olarak edinilmesi ve saysalla trlmas
Devlet Su
Evsel atk ve sanayi at merkezleri ile nfus merkezleri arasndaki ili kinin
co rafi analizlerle saptanmas
Konumsal olmayan bilgi sistemleri, adndan da anla labilece i gibi, konum bilgisi
iermeyen bilgilerle ilgilenir. Sistemin ilgilendi i bilgiler, varl n co rafi konumu
d ndaki znitelik bilgileridir. rne in, bu tr sistemlerde bir parselin k e koordinatlar,
ekli ve konumu de il de; sahibi, alan, ada ve parsel numaras, sahibinin adresi, zerindeki
mlkiyetten gayri ayni haklar, vb. tr bilgiler depolanr. Bu tr bilgi sistemlerinde veri
taban, bir Veri Taban Ynetim Sistemi (VTYS) ile ynetilir. Gnmzde kullanlan
VTYSlere rnek olarak; Dbase, Sysbase, Oracle, Access verilebilir.
Konumsal bilgi sistemlerinin konusu, varl n znitelik bilgileri ile grafik (konum)
bilgilerinin etkile imli ve bir btn olarak saklanmas ve ynetilmesidir.
Co rafi bilginin genelde, iki temel karakteristi e sahip oldu u d nlr: (a)
gerek fenomen ya da zellik, rne in de i kenin ismi, snf, de eri, ad, vb.; (b) konum
bilgisi (varl n co rafi uzayda kaplad alan). Bunlarn yannda CBS sistemleri ile ilgili
olarak bir nc karakteristik daha vardr ki; o da zamandr ( ekil 1) [7].
Bilgi sistemleri, yrtlen al mann amacna gre de snflandrlabilir:
Ticari i lem sistemlerinde, ama; mevcut i lem ile ilgili bilgilerin kaydedilmesi ve
gerekti inde de i tirilmesidir: bankaclk ve havayolu rezervasyonu sistemleri buna rnek
olarak verilebilir.
6
C O
R A F
V E R
ZAMANSAL
BOYUT
KONUMSAL VER
Topolojik Konum
de i ken
snf
de eri
ad
( li ki)
nokta
izgi
poligon
grid
toprak
kum
(network)
.
1.1
1.2
1.3
ekil 1: Co rafi temelli bir bilgi sisteminin 3 kavramsal bile eni [7].
Bilgi sistemlerinin baz genel zellikleri vardr. Sistem iindeki bilgi, arand nda
kolayca bulunabilmesi iin organize edilmelidir; sistem ierisinde bilgiye eri im dikkatli
bir ekilde tanmlanmal ve ynetilmelidir; sistem ya ad srece, bilgi ve teknoloji,
bakm ve deste i srdrlmelidir; personel ve kullanclarn desteklenmesine ve
e itilmesine ihtiya vardr [5].
1.2.2 Co rafi (Konumsal) Bilgi Sistemleri
Konumsal bilgi sistemlerine (KBS) ili kin ilk al malar 1960n sonlar ve 1970li
yllarn ba nda ba lam tr. Ba langta bilgisayar destekli izim ve tasarm (CAD)
eklinde geli en KBS teknolojisinin ilk uyguland yerlerin ba nda, Harvard niversitesi
Grafik Labaratuvar; Coloroda Kamu Servisleri
irketi;
temel haritalarn;
effaf harita
i lemlerini yerine getiren bir CAD rndr. Veri Taban Ynetim Sistemleri (DBMSDatabase Management Systems) olarak da bilinen DBASE sistemleri, tablo formundaki
yazl bilgileri (Tabular data), depolayan ve i leyen sistemlerdir [4]. Gnmzdeki CBSler
ilerinde btnle ik olarak DBMS ve AM/FM sistemlerini barndrrlar.
CBS iin yaplan baz tanmlar unlardr;
CBS, belirli bir gaye ile yeryzne ait verilerin toplanmas, depolanmas,
sorgulanmas, transferi ve grntlenmesi i levlerini yerine getiren aralarn tmdr [8].
CBS, genel harita bilgilerini grntlemeye yarayan bilgi ynetimi sisteminin bir
eklidir [42].
CBS, co rafik bilgileri bir bilgisayar ortamnda depolayan ve analiz eden bir
aratr [43].
CBS, konumsal veya co rafik koordinatlar referans alan ve bu veriler ile
al may dizayn eden bir bilgi sistemidir [44].
CBS, yeryz referansl verileri toplayan, depolayan, kontrol eden, i leyen, analiz
eden ve grntleyen bir sistemdir [45].
CBS, konuma dayal gzlem ve lmeler neticesinde elde edilen grafik ve grafikolmayan verileri bir btn ierisinde i leyerek, do ru karar vermeye yardmc olan
teknolojik bir aratr [4].
Konumsal Bilgi Sistemi (KBS), planlama ve ynetimin kullanm iin tasarlanan
ve yeryzndeki konumu belirli verilerin modellenmesi, i lenmesi, analizi ve kullanm
amacna gre sunulmas, ksaca ynetimini kapsayan donanm, yazlm ve yntemlerin
btndr [9].
Baz ynetsel istekler iin bilgi retmek amacyla dzenlenmi prosedrlerin
btnl iinde, insan ve teknik kaynaklarn bir kombinasyonu...[ynetim anlamnda
d nld nde]...kesin olarak alglanan objelerin deste inde karar verme bilimi ve
sanat [6].
Bir CBS seimi, basit bir donanm-yazlm satn alma sorunu de ildir...CBS
yakla m bilgi hakknda yeni bir d nme yntemi gerektirir [11].
CBSyi di er bilgi sistemlerinden ayrmak ve tanmlamak iin 4 temel yakla m
oldu u ileri srlmektedir [5];
Uygulama (aplikasyon)
Toolbox (teknoloji)
Veri taban
leme ynelim yakla mnda, nemli olan CBSnin veri elde etme ve i leme
yetene idir. Uygulama yakla m, bilgi sistemlerini, problemi olu turan-ara trma yaplan
konulara gre snflandrmaktadr (rne in; sa lk, bankaclk ve ta maclk bilgi
sistemleri gibi). Toolbox yakla m, CBSnin jenerik (geleneksel) yzdr. Bu yakla m,
phesiz ki, pazar paylarn maximize etmeye al an CBS satclar tarafndan
kullanlmaktadr. Veri taban yakla m, muhtemelen, CBS zerinde veri taban teorisi ve
prati inin etkisinin ok olmasndan dolay en ok kullanlan ve bilinendir. Btn bu 4
yakla ma ek olarak, bir ok yazar CBSnin bir karar-destek sistemi oldu una i aret
etmektedir [5]. Genel anlamda CBS, evremizdeki fenomenlere ynelik verece imiz
kararlarda, do rulu u arttrr ( ekil 2).
B LG
NSAN
ARAZ
DAHA
B LG
ETK L
YNET M
KARAR
TEKNOLOJ
ekil 2: Arazi Bilgi Ynetimi Dngs [10].
CBS teknolojisi, gnmzde, ziraat faaliyetlerinde, kentsel ve krsal alanlarn
planlanmasnda, ormanclkta, yabani hayatn korunmasnda, arkeolojide, jeolojide, yerel
idarelerin kentsel aktivitelerinde, ekolojik ve atmosferik olaylarn incelenmesinde,
kadastral hizmetlerin yerine getirilmesinde ve sayamayaca mz kadar bir ok i kolunda
kullanlmaktadr. Burada gzlenen CBSnin tek bir mesleki disipline ait olmayp, multidisipliner bir kavram oldu udur. Ancak gzden karlmamas gereken bir di er nokta ise;
adndan da anla labilece i gibi co rafi verilerin bu teknolojinin temel ta oldu u ve de
co rafi (konumsal) verilerin toplanmas ve di er disiplinlere sunumu i inin haritaclk i
kolunun temel grevi oldu udur.
10
uzaktan alglama
sonuta;
disiplinler aras bir teknik ortaya km tr. Ancak, bu sistemlerin hi birinde olmayp da
yalnz CBSde olan bir zellik vardr ki; o da co rafi analiz yetene idir. Bahsedilen
sistemlerle, CBS arasndaki ili ki ekil 3de daha iyi anla lmaktadr.
Bilgisayar
destekli
karto rafya
Uzaktan
alglama
Veri
taban
ynetim
sistemleri
CBS
Bilgisayar
destekli tasarm
ekil 3: CBS, bilgisayar destekli tasarm, bilgisayar destekli karto rafya, veri taban
ynetim sistemleri ve uzaktan alglama bilgi sistemleri arasndaki ili ki [5].
Bu sistemlerin hepsinin CBS ile bir ok ortak zelli i vardr, nk, CBS, bu
sistemlerin evrimlerini tamamlamalaryla ortaya km tr ve bir ok ynyle bu
sistemlerden esinlenmi tir. Yine de, CBS, bahsedilen bu sistemlerde olmayan bir ok
11
CBS
ZAMAN
ME
ekil 4: CBS, bir ok ayr konumsal veri i leme disiplinlerinin ortak geli iminin
birle iminin sonucudur [8].
12
CBS
veri
konum verisi
znitelik verisi
topolojik veri
zamansal veri
teknoloji
yazlm
donanm
yan rnler
alt yap
personel
rgtsel dzenlemeler
kurumsal destek
13
eklidir. Bilgi ve veri arasnda ok sk bir ba vardr ( ekil 6). Bir mesleki disiplince veri
olarak alglanan eyler, ba ka bir mesleki disiplince bilgi olarak alglanabilir.
B LG
i lem
veriler
yorum
= B LG S STEM
S STEM
Varlk nerededir?
Varlk nedir?
a) Konum Verisi
Co rafi bilgi sistemlerinin en nemli verisidir. Konum verisi, fenomenin, seilen
global veya lokal bir koordinat sistemine gre dnya zerinde nerede oldu unun
belirlenmesidir. CBSde, genellikle, konum bilgisi; seilen uluslar aras bir datumda
(elipsoid) ve bir projeksiyon sisteminde 3 boyutlu olarak tarif edilir. Bir ok CBS yazlm,
uluslar aras tm datum ve projeksiyonlar desteklemektedir. Konum bilgisi, CBS
yazlmlarnda, bilgisayar destekli izim modlleri ile i lenirler.
b) znitelik Verisi
znitelik verisine zaman zaman; konumsal olmayan veri veya szel veri de
denmektedir. znitelik verisi, varl n konum bilgisi d ndaki bilgileridir ve varl n
gerek dnyadaki grntsnn tarifidir. rne in; bir parselin maliklerinin kim oldu u,
14
vasfnn ne oldu u, zerindeki irtifak haklar, ada/parsel numaras, vb. CBSlerde znitelik
verileri, bir veri taban ynetim sistemi ile ynetilirler.
c) Konumsal li ki (Topoloji) Verisi
Varlklarn birbiri ile olan kom uluk, sa nda-solunda olma durumlar, yaknlklar
gibi metrik olmayan ili kileri; analiz ve sorgulamalarda byk nem ta r. nsan haritaya
bakt nda; buradaki bir derenin hangi kylerin iinden geti ini kolayca anlayabilir.
Ancak, ayn haritay saysalla trd mzda, bu harita iindeki varlklarn topolojik
bilgilerini de bilgisayara retmemiz gerekir. Aksi takdirde yapaca mz al ma,
bilgisayar destekli karto rafya uygulamasndan ileri gidemez. Bu ba lamda topolojinin,
CBSde nemli bir yeri vardr.
Soka n k esinde durup haritaya bakarak, birbirleriyle kesi en sokaklar ve
birbirleriyle kom u olan parselleri belirlemek olduka kolaydr. Bilgisayar bu ili kilileri,
topoloji aracl yla grr. Topoloji, konumsal ili kileri kesin bir ekilde tanmlar.
Uygulamadaki prensipler aslnda ok basittir; konumsal ili kiler bir liste halinde saklanr
(rne in; bir poligonu olu turan izgilerin listesi olarak tanmlanr). Topolojik ili kileri
olu turup, saklamak bir ok yarar sa lar. Veri, verimli bir ekilde depolanr, ok byk
veri kitleleri bile hzl bir
15
d) Zamansal Veri
Co rafi bilgi, zamandaki veya belirli bir zaman dilimindeki bir noktaya gre
tanmlanabilir. Co rafi verinin toplanma zamann bilinmesi, bu verinin kullanlma
srecinde ok nemli olabilir. Bir arazinin zerinde a alarn oldu unu d nelim, ba ka
bir yl bu a alarn hepsi kesilmi olabilir. Bir kentsel alan, 20 yldr, konut alan olarak
kullanla gelirken ticari alana evrilebilir. Zirai rnler, belirli zamanlarda yeti irler.
Dnyann baz blgelerinde, farkl rnler, ayn alanlarda, farkl zamanlarda
yeti tirilmektedirler. Bu rneklerden de anla labilece i gibi, rnlerle ilgili verilerin
topland zamann bilinmesi nemlidir.
Tarihi bilgi, CBS veri tabannn nemli bir bile enidir. Co rafi bir konumun, daha
nceki durumunun bilinmesi, ok kullan l olabilir. Bir CBSde zamann ifade edilmesi,
karma k ve zordur [14].
1.2.4.1.1. Veri Modeli
Veri Modeli gere in bir algs, onun bir modelidir. Bir veri taban tasarmnda,
veri tabannn konusunu olu turan fenomenin byle bir modelinin tanmlanmasnda veri
modellerinden yararlanlr [15]. Elmasri ve Navathe, 1989 ylnda veri modelinin tanmn
yle yapm lardr; veri taban yapsn tanmlamada kullanlan kavramlar ve kurallar
btn.
Veri modeli kavram, aslnda ok geni tir, bir ok mesleki disipline al ma konusu
olmu tur. Veri modelleri, haritaclk mesle ine konumsal veri modelleri olarak girmi tir.
Bu blmde nce genel amal veri modelleri, ksaca anlatlacak, daha sonra da konumsal
veri modelleri konusu ele alnacaktr.
1.2.4.1.1.1. Genel Amal Veri Modelleri
Bir veri modeli gere in belirli bir perspektifte soyutlanarak alglanmasnn
yaplmas ve bu alglamann tek anlaml olarak tanmlanmas iin birtakm kavram ve
kurallar sa lar [16]. Geleneksel veri taban tasarm, kavramsal dzeyden fiziksel dzeye
do rudur [46] ( ekil 7). Kavramsal tasarmda, gereksinimlere gre kavramsal
belirlenir. Kavramsal
ema
16
kullanlabilir [16]. Kavramsal tasarm, veri tabannn olu turulaca platformdan (yazlm
veya donanm) ba mszdr.
Bu ba lamda; geleneksel bir veri taban tasarmnda 3 i lem adm vardr:
a) Kavramsal Veri Taban (conceptual model) Tasarm
b) Gerekle tirim Veri Taban (logical model) Tasarm
c) Fiziksel Veri Taban (physical model) Tasarm
GEREK
KAVRAMSAL TASARIM
Kavramsal ema
(Yksek dzey bir veri modelinde
VTYSden ba msz
VER MODEL DN M
VTYSye ba ml
Kavramsal ema
(Belirli bir VTYSnin veri modelinde
F Z KSEL TASARIM
EMA
17
eklinde
znitelik
znitelik
znitelik
znitelik
varlk
ili ki
1:1
1:m
n:m
varlk
znitelik
znitelik
Bir veri taban tasarmnda yaplmas gereken ilk i ; herhangi bir kavramsal veri
modeline gre, kavramsal bir emann hazrlanmas i idir.
18
19
modelleri zerine yeni bir takm kavramlar ekleyerek onlar anlamca daha zengin bir
duruma getirirler. Konumsal veri modelleri kullandklar genel amal veri modellerine
ba l olarak, kayt tabanl ve nesne tabanl olmak zere iki ayr gurupta d nlebilir [16].
Nesne Tabanl
Kayt Tabanl
Varlk- li ki VM
Semantik VM
Nesneye Dayal VM
Fonksiyonel VM
Hiyerar ik VM
A VM
li kisel VM
verilmi tir. Son yllarda en ok gze arpan nesne tabanl modeller; varlk-ili ki veri
modeli ve nesneye dayal veri modelidir.
Kayt tabanl modellerde, nesne tabanl modellerde tanmland
ekliyle bir
nesne kavram mevcut de ildir. Onun yerine gerek dnya sfr, bir ve iki boyutlu temel
geometrik elemanlar (nokta, izgi, poligon) yardmyla modellenir. Bu geometrik
elemanlarn birbirleriyle olan konumsal ili kileri topolojik olarak tanmlanr. Ayrca, bu
geometrik elemanlar veri tabannda, gerekte neyi temsil ettiklerine dair znitelik bilgileri
ile ili kilendirilirler. Genellikle veri taban, znitelik bilgilerine gre dzenlenmi
katmanlar halinde organize edilir [15]. Bu yzden bazen, kayt tabanl veri modellerine
katman-tabanl da denilmektedir. Gnmzde en ok kullanlan kayt tabanl veri
modeli; ili kisel veri modelidir.
Konumsal veri taban tasarmnda o u zaman; nesne tabanl ve kayt tabanl veri
modelleri birlikte kullanlr. ncelikle, yksek dzeyli kavramsal bir tasarm yapmak iin
nesne tabanl bir veri modeli kullanlr. Bundan sonra kayt tabanl bir veri modeli tasarm
yaplr.
1.2.4.1.2. Konumsal Veri Yaplar
Konumsal veri yaplar kavram, konumsal veri tabannn fiziksel tasarm ile ilgili
bir kavramdr. Yani hangi konumsal veri yaplarnn kullanlaca na karar verme i lemi,
fiziksel veri taban tasarm esnasnda yaplmaktadr.
Konumsal veri yaps, bir co rafi varl n, veri tabanndaki, fiziksel saklama ve
gsterim tekni idir. Ksaca, varl n, veri tabanndaki rneklenme tekni idir de denilebilir.
Aslnda, konumsal veri yaps, bilgisayarda,
yakla mdr.
Geleneksel olarak 2 de i ik tr konumsal veri yaps vardr; raster ve vektr veri
yaplar ( ekil 10).
Vektrel veri yaps trlerine, bazen TIN (Triangulation irregular network) veri
yaps da eklenmektedir. nk TIN, yzey verilerinin temsilinde kullanlan, vektr
tabanl topolojik bir veri modelidir [14]. Bu blmde TIN, bu ba lamda ele alnacaktr.
21
22
23
63
64
Veri Yaps
detay
numaras
Yeri
nokta
XY (tek nokta)
izgi
23
poligon
63
64
23
b
a
Topolojinin temelinde, bir matematik teorisi olan; graph theorysi (grafik teorisi)
vardr. Grafik teorisine gre, detaylar 2 setin birle iminden olu ur; d m noktalar seti ve
izgiler seti. D m noktalar seti snrl sayda eleman ierir ve bo olamaz yani en az bir
elemana sahip olmas gerekir. izgiler seti ise snrsz sayda elemana sahip olabilir ve de
bo olabilir yani hi eleman olmayabilir. Ancak izgiler seti e er bir elemana sahip ise bu
eleman, d m noktalar setinin 2 elemanndan meydana gelmektedir [20].
ekil 12yi
24
yle
(a) Daha hzl veri seebilmek zere ili kilerin (ak klk, kom uluk vb.) kolayca
tanmlanmasna yardm eder.
(b) ak klk (detay tanmlarnda ayn kenar veya ayn d mn yer almas) bir kez
tanmland nda ortak izginin bir yerde depolanmas suretiyle fazla veriyi en aza
indirir.
(c) Geometrik veri boyunca navigasyona yardmc olur.
(d) Geometrik verinin kendi iinde tutarl kalmasn sa lar [19].
Bir CBS yazlmnda topolojiye gereksinimin en byk nedeni, topoloji sayesinde
kom uluk, do rultu, kapsama vb. analizlerin koordinat bilgisine ihtiya duyulmadan
yaplabilmesidir. Bu sebeplerden dolay, gnmzde, topolojisi olmayan bir CBS yazlm
yoktur. Bilinen ilk topolojik veri yaps DIMEdir. Daha sonra de i ik topolojik veri
yaplar ortaya km tr.
Burada, bilinen baz topolojik veri yaplarn ayrntl bir ekilde gstermede yarar var.
DIME (Dual Independent Map Encoding), CARIS (Computer Aided Resources
Information System) ve ARC/INFOnun topolojik yaplarnn ayrntlarna girilecek ancak
ARC/INFOnun topolojik veri yaps blm 7.1.3.de anlatlacaktr.
DIMEnin topolojik yapsnda; poligon snrlar, bir noktadan ba layp, di erinde biten
do ru izgi paralaryla tanmlanr. E ri izgiler, do ru izgi paralaryla temsil edilir. Bir
snrn sa
25
12
1
a
P3
i
7
2
P2
P1
3
c
10
11
P4
izgi paras
lk nokta
Son nokta
Sol poligon
Sa poligon
P1
P2
P1
P2
P1
P2
P3
P2
26
P3
P2
P1
vana
2
P4
Nokta
izgi paras
Vana
izgi
lk
Son
Ba ta
Sonda
paras
nokta
nokta
sa daki
soldaki
ilk izgi
ilk izgi
paras
paras
Sol
Sa
Nokta
poligon poligon
P1
P2
Vana
-B
P3
P2
-D
P4
P2
-A
-C
P4
P1
Poligon
izgi paras
ye adadr
P1
P2
P3
P2
yaps,
yapsnn baz
28
6
1
A
K
11
C
8
2
10
E
F
X-Y koordinatlar
Node#
Koord.
Kenarlar
D m noktalar
in kom ular
D m noktas #
X1,y1
B,K
1,6,7
X2,y2
A,C,L
1,7,8
X3,y3
B,D
1,2,8
C,E
2,3,8
D,F,L
3,8,9
x11,y11
E,G
3,4,9
F,H,M
4,9,10
G,I
4,5,10
Z_de eri
H,J,N
5,10,11
z1
I,K
5,6,11
z2
A,J,N
6,7,11
z3
B,E,M
7,8,9
G,L,N
7,9,10
I,K,M
7,10,11
11
Z koordinatlar
Node#
11
z11
ekil 15: TINin yaps ekilde grlmektedir. TIN, topolojik bir veri modelidir. Veriler,
yukarda da grld gibi, koordinat de erleri ve bunlara ek olarak gen
yzlerinin her birinin konumsal ili kilerinin sakland tablolar eklinde saklanr
[14].
29
Kutucuklar, ayn boyutta olup, farkl renkte olabildikleri gibi, birbirini izleyen ayn renk
tonlar eklide de olabilir. Raster gsterim, foto raf zelli ine sahip bir gsterim ekli
olup, piksel (pixel) veya hcre (cell) ad verilen seri haldeki grid noktalarndan meydana
gelir. zellikle, foto raflarn bilgisayarda gsterimi iin raster veri modeli kullanlr [18].
Raster gsterimde bilgi ta yan en temel yap pikseldir, daha do rusu piksellerin
renk de erleridir. Varlklar, yansttklar renk de erlerine gre veya bilgi tiplerine gre;
renk skalasndaki de erlere atanrlar. Bu renk skalasna grnt derinli i (image depth)
denir. Buradaki gsterimin bir di er boyutu da piksellerin boyutlardr ki buna znrlk
(resolution) denir. Piksellerin boyutu, bilgisayardaki veya foto raf zerindeki boyutu
(mikron biriminde llr) ve bunun gerekteki boyutudur (metre veya santimetre
biriminde llebilir). Piksellerin gerekteki boyutuna yersel znrlk de denmektedir.
Piksellerin boyutu ne kadar kk ise varlklar, o kadar net grnr ve grnt derinli i ne
kadar fazla ise varlklar o kadar gere e yakn grnr. Gnmzde kullanlan en genel
grnt derinlikleri unlardr:
21 =1 bit
=2 renk
(siyah ve beyaz)
28 =8 bit
(gri tonlar)
28 =8 bit
(renkli)
16
(renkli)
24
(renkli)
(gerek renkler)
30
1
2
3
4
5
6
7
8
ekil 16: Zincir kodlar
ekil 16daki raster gsterimi 1 bit renk derinli inde zincir kodlar eklinde
saklayaca mz d nrsek, 2.satr ve 2. stundan ba layarak, yle kodlamamz gerekir:
02,3,02,32,0,3,25,13
b) E TaramaUzunlu u Kodlar (Run-Lenght Codes) Yntemi
E tarama uzunlu u ynteminde kodlanacak blge (harita birimi) satrlar halinde
ele alnr. Her bir satrda ayn de ere sahip (tarama sonunda ayn de eri yanstan)
pixellerin hangi stunda ba layp hangi stunda bittikleri kaydedilir [19].
ekil 16daki raster gsterimi 1 bit renk derinli inde e -tarama uzunlu u kodlar
eklinde saklayaca mz d nrsek, yle kodlamamz gerekir:
31
Satr 2
2,4
Satr 3
2,6
Satr 4
2,6
Satr 5
2,7
Satr 6
2,7
1
2
3
4
5
6
7
8
ekil 17: Blok kodlar
Stun,satr no: 2,2
eklinde
Kuzey-bat: 10
Kuzey-bat: 10
Kuzey-bat: 00
Kuzey-do u: 00
Gney-bat: 00
Gney-do u: 11
Kuzey-do u: 10
Kuzey-bat: 00
Kuzey-do u: 00
33
Gney-bat: 11
Gney-do u: 11
Gney-bat: 10
Kuzey-bat: 00
Kuzey-do u: 11
Gney-bat: 00
Gney-do u: 11
Gney-do u: 11
Kuzey-do u: 10
Kuzey-bat: 00
Kuzey-do u: 00
Guney-bat: 11
Guney-do u: 00
Guney-bat: 10
Kuzey-bat: 10
Kuzey-bat: 00
Kuzey-do u: 11
Gney-bat: 00
Gney-do u: 11
Kuzey-do u: 11
Gney-bat: 00
Gney-do u: 00
Gney-do u: 10
Kuzey-bat: 11
Kuzey-do u: 10
Kuzey-bat: 11
Kuzey-do u: 00
Gney-bat: 11
Gney-do u: 00
Gney-bat: 00
Gney-do u: 00
34
1.2.4.2. Teknoloji
Mevcut teknoloji tarafndan sunulan potansiyel kapasiteler, geleneksel arazi bilgi
sisteminin yeniden yaplanmas ve yenilerinin geli mesi iin bir odak olmu tur. Fakat bir
arazi bilgi sistemi, otomasyonun gereklili i anlamna gelmez ve de bilgisayar faaliyetleri
tek ba na bir arazi bilgi sistemi olu turmaz. Bir ok geleneksel arazi bilgi sisteminde,
rne in, teknik kaynaklar; bir telefon, daktilo belki de bir fotokopi makinesi ile
snrlandrlabilir. Daha geli mi sistemlerde, veri i leme ve veri ileti imi iin bir ok
teknolojik bile en olabilir. Teknoloji, arazi bilgi sisteminin sadece bir boyutudur [6].
Co rafi bilgi sistemleri, bu gn geldi i noktay teknolojiye borludur. Bilgisayar
teknolojisindeki de i im, zellikle 1990l yllardan sonraki ilerlemeler, bir anda co rafi
bilgi sistemlerini ilgi oda haline getirmi tir.
Teknoloji, co rafi bilgi sistemlerinin, en ilgi eken yndr. Hatta bazen, co rafi
bilgi sistemlerinin, yazlm ve donanmdan ibaret oldu u ne srlmektedir. zellikle,
CBS yazlm-donanm satclar, byle tanmlar yapmaktadr. rne in, ESRInin tanmna
gre: CBS, dnya zerindeki blgeleri tarif eden verileri saklayan ve kullanan bilgisayar
sistemidir [21]. Teknoloji, co rafi bilgi sistemleri iin ok nemli bir kavramdr, ancak,
teknoloji tek ba na, co rafi bilgi sistemleri terimine kar lk gelemez.
Co rafi bilgi sistemlerinde teknoloji denildi inde, akla; yazlm, donanm ve yan
rnler gelmektedir.
1.2.4.2.1. Yazlm
Kurulan bir co rafi bilgi siteminin analitik kapasitesi, do rudan kullanlan
yazlmla ilgidir. Yazlm, tasarlanan ya da gerekle tirilmi olan sistemin, gerek anlamda
snrlarn izer. Bu ba lamda, sistemin tasar a amasnda, do ru yazlmn seimi ok
nemlidir. Ancak burada hemen belirtmekte yarar vardr ki; kullanlacak olan yazlm
kadar, bu yazlmn zerinde ko aca i letim sistemi (operating system) de nemli bir
kavramdr.
a)
35
kontrol eden bir programlar toplulu udur. Belli szckler, birer komut olarak bilgisayarn
kullanlmas srasnda hizmet edecek ekilde hazrlanm lardr.
disket src, terminal v.b. gibi yan birimlerin i letilmesini de stlenmi lerdir. rnek
olarak bir sabit disk alnrsa, sabit diskin okuma kafalar sadece bilinen iz ve sektr
zerinde okuma yapabilir. Ancak uygulama programlar, ok e itli dosyalar zerinde
al rlar. Programn kulland dosyalar ile sabit disk zerindeki fiziksel bilgi depolama
i lemleri arasndaki ba lanty ve dzenlemeyi i letim sistemi sa lar [22].
letim sisteminin i levleri ksaca unlardr [24]:
dosya ynetimi
koruma sistemi
1981 ylnda ilk IBM PC piyasaya srld nde, bu gn bir yazlm devi olan
Microsoft da MS-DOS (ya da PC-DOS) i letim sistemini piyasaya srd. lk PClerde
sabit disk olmad iin, DOS, disketten yklenmek iin ve Intelin 8086 ve 8088
i lemcilerinde al mak iin tasarlanm tr. Bu i lemcilerin adresleyebilecekleri maximum
bellek, teorik olarak 1 MB idi. 8088e uyumlu olma zorunlulu undan dolay, uygulama
programlarnn teorik olarak maximum boyutu 640 MBdr. MS-DOSun en zayf yn
budur. DOS temel olarak bu sebebden dolay (geriye uyumluluk zorunlulu u), geli en
yazlm-donanm gereksinimi ile ba a kamam tr. DOS en son 6.xx srme kadar
geli tirilmi ve uzun yllar en ok kullanlan i letim sistemi olmu tur.
Microsoft, DOSun yetersizli ini a mak iin Windowsu piyasaya srd. Windows
ilk defa 1985te piyasaya srld. Windows 3.1 srmne kadar yeni bir i letim sistemi
de il de DOSun zenginle tirilmi bir ara yz eklindeydi. Teknik olarak Microsoft
Windows bir i letim sistemi de il DOSun bir uzantsdr (en azndan 3.1 srmne kadar
yledir). Bu nedenle Windows sistem alr almaz yklenmez, DOS bilgi istemi
satrndan WIN komutuyla ba latlr. Ancak Windows bir kere ba lad m bir i letim
sistemi gibi davranr [23].
Microsoft, en nemli atlmlarndan birini de Windows 95 srmn pazara sunarak
yapt. Windows 95, geli tirilmi bir arayze sahip, glendirilmi a deste i olan, nesneye
36
ynelimli (object oriented), tak ve al tr (plug and play) teknolojisine sahip, al mak iin
DOSa gerek duymayan, 32 bitlik bir i letim sistemidir. Windowsun bu srmn;
Windows 98 ve Windows 2000 takip etmi tir. Windowsun 9x serisi i letim sistemleri
kk uygulamalar ve ev kullanclarna ynelik olarak tasarlanm tr. Daha byk
uygulamalar, kurumsal al malar ve LAN (local area network) uygulamalar iin Windows
NT srmleri piyasaya srlm tr. Gnmzde bir ok CBS yazlmnn Windows 9x ve
Windows NT versiyonlar vardr.
IBMin
yeni
PS/2
ki isel
bilgisayar
serisi
PC
pazarna
srld nde,
geli tirilmesine Microsoftun da yardm etti i yeni i letim sistemi OS/2 de piyasaya
srld. Bu i letim sisteminin bir ok zelli i oldu u ve DOS ile kar la lan btn
problemleri zd sylenebilir [23]. OS/2nin en belirgin zellikleri; 1 GBlk sanal
belle i (virtual memory - ana belle in yetersiz kald durumlarda, sabit disk yzeyinin ana
bellek gibi kullanlmas), adresleyebiliyor olmas, ok grevli al abilme (multitasking),
ok kullancl (multi-user) al abilme ve DOS ile uyumluk idi. OS/2 1.0 srm bu kadar
ba arl bir i letim sistemi olmasna ra men; yanl pazarlama stratejisi, DOSdan pahal
olu u ve donanm olarak zamannn nnde olmas gibi nedenlerden dolay ok geni
kitlelere hitap edemedi ve pazar pay ok kk kald.
1968de (Ken Thompson ve Dennis Ritchie tarafndan Bell Labaratuvarlarnda)
yazlm olan UNIX en eski i letim sistemlerinden biridir. MS-DOSun ve OS/2nin o u
zellikleri aslnda UNIXden kopyalanm tr. Bunun en ak rne i bu i letim
sistemlerinin dizin (directory) sistemlerinde kullanlan a a biimli hiyerar idir. UNIXde
altnda farkl alt dizinleri barndran bir kk dizini (veya ana dizin) kullanlr [23].
1972li yllara gelindi inde Dennis Ritchie ve Brian Kernighan C programlama dili
zerindeki al malarn byk lde tamamladlar. 1973 ylnda UNIX, C programlama
dili ile yeniden yazld. Bylece bilgisayar tarihinin yksek seviyeli bir dil ile yazlm
olan ve donanmdan ba msz ilk i letim sistemi ortaya km oldu [25].
Geli en teknolojiyle birlikte gnmzde baz byk bili im firmalar kendi UNIX
trevlerini yaratm tr:
IBM
: AIX
: ULTRIX
HP (Hewlett-Packard)
: HPUX
SIEMENS
: SINIX
Sun Microsystems
37
ok kullancl bir i letim sistemidir. Kullanld bilgisayarn bir anda birden fazla
ki i tarafndan kullanlmasn, daha do rusu payla lmasn sa layabilmektedir.
ok i dzenini sa layan bir i letim sistemidir. Kullanclarn her birinin ayn anda
birden fazla i yapmalarna olanak sa lar.
Donanmdan
ba mszdr.
Hangi
bilgisayar
zerinde
kullanlrsa
kullanlsn,
Bir i letim sistemi standard olarak kabul edilmi tir. Bu sayede farkl marka ve model
bilgisayarlar birbirleriyle uyumlu klnabilmektedir. Son gnlerde ska sz edilen
Bilgi Sper Otoyolu (Information Super Highway: Internet) bu sayede olu abilmi tir.
Btn bunlarn yannda; can skc kullanc arayz, kullanlan donanmn pahal
olu u, uygulama programlarnn azl gibi nedenlerle UNIXin pazar pay, Windows kadar
yksek de ildir. Ancak profesyonel alanda UNIX hala en parlak gelece e sahiptir. Bu,
zellikle u anda piyasadaki tek evrensel (yani retici ve i lemciden ba msz) ok
kullancl i letim sistemi olmas nedeniyle do rudur [23]. Bu kadar gl bir i letim
sistemi olan UNIX, do al olarak, CBS pazarnda en ok kullanlan i letim sistemidir.
Yukarda saylan i letim sistemleri d nda, halen bilgisayar pazarnda kullanlan;
Linux (UNIXin PC versiyonu da denebilir), Novel, VMS gibi i letim sistemleri de vardr.
Ancak bu i letim sistemleri, CBS pazarnda Windows ve UNIX trevleri kadar yer
bulamam lardr.
b) Co rafi Bilgi Sistemi Yazlmlar
CBS pazarnda, en ok gelir getiren rn, phesiz ki; yazlmdr. Gnmzde,
CBS yazlm endstrisi, donanm teknolojisinin, nlerinde atklar yolda adeta
ko maktadr.
Topololojik yaps
38
Analitik kabiliyetleri
Makro dili
Kullanm kolayl
Dkmantasyon
Teknik destek
u anda CBS yazlmlar arasnda byk bir ticari mcadele vardr. GISWorld
(1990) ve di er periyodikler bu yazlmlarn bir o unun sofistike bir seviyeye eri tiklerini
belirtmektedir. Ba lca yazlm paketleri, yzlerce de i ik komuta ve ok de i ik
fonksiyonlara sahiptir. Her ne kadar CBS yazlmlarnn yaplanmalarnda ve
kabiliyetlerinde
de i iklikler
olsa
da
yazlm
konusunda
temel
tasarm
komut kmesine sahiptir. Bu karma k bir i lemci mimarisi gerektirmi tir. Kendinden
ncekiler gibi i486da bir CISCtir (Complex Instruction Set Computer Kompleks Komut
Kmeli Bilgisayar) ve geriye do ru uyumludur. Geriye do ru uyumluluk i486nn orijinal
8086 dahil kendinden nce kan i lemciler iin yazlm
tm uygulamalar
ekil 19da
gsterilmi tir.
Gnmzde Pentium veya AMD i lemcili, 300-550 Mhz saat frekans hzna sahip
32-64 MB bellekli, 4-6 GB sabit disk alan olan PCler (minumum konfigrasyon), ok
byk rahatlkla CBS yazlmlarn ko turabilmektedirler.
PClerdeki bu hzl geli meye ra men, i
stnlklerini korumaktadrlar.
(rne in; sabit disk, yedekleme nitesi, CD-ROM , vb..) PCniz arasnda anakart ve
donanmlar arasndaki veri yolu gibi ileti imi sa layan bir veri yoludur. Yani SCSI kartlar
alternatif bir veri yoludur [28].
40
Pentium II
(Deschutes)
350-450 MHz
L2 nbellek
512K
lemci
I/O veriyolu
100 MHz
Intel
440BX
yonga seti
66 MHz
AGP
Grafik
Ana Bellek
100 MHz
Sabit Disk
Ses
A kart
41
Hz/ lemci/Cache
Benchmarks
(SPECint95 / SPECfp95)
270 MHz / UltraSPARC-IIi / 256KB 9.1 / 10.6
333 MHz / UltraSPARC-IIi / 2 MB 14.1 / 18.3
BELLEK
Size
512 MB
Size/Speed
D SKLER
4.3-GB/5400-rpm veya
9-GB/7200-rpm
GRAF K
Frame Buffer
2D vectors/sec benchmark
Expansion Slots
I/O
PGX24 / PGX24
709K / 721K
3 tane 32-bit 33MHz PCI
LET M S STEM
42
1.2.4.3. Altyap
Kurulmu olan bir Co rafi Bilgi Sisteminin, kullanclara grnen yz; teknoloji
ve veri boyutudur. Ancak sistemin ya ayp-ya amayaca na, sistemin alt yaps karar
vermektedir. rne in, bir belediyenin imar ve fen i lerinde al an mhendisler, bir
belediye bilgi sistemi tasarlam ve veri tabann olu turmaya ba lam olsun. Sistem, bu
birimde al an tm personele retilip kabul ettirilmedike, belediye ba kan tarafndan
destek bulmadka ve bu konuda bir politika olu turulmadka, verimsiz saylr. nk bu
atlm yapan ki iler bu birimden ayrldktan sonra, bu sistemin ya amas ok zordur.
Co rafi Bilgi Sistemi projeleri, uzun vadeli yatrmlardr, ilk yatrm maliyetleri
yksektir ve beklenen faydalar uzun zaman sonra elde edilebilmektedir. Bu bakmdan
sistemin ya amasnda; personelin, rgtsel dzenlemelerin ve kurumsal deste in nemi
byktr.
1.2.4.3.1. Personel
CBSde ba arnn anahtar, uygulamann geli imine, i lemlerine ve kullanmna
ba ldr. yi e itilmi ve sisteme motive edilmi , sadece geleneksel bilgi teknolojisi
konusunda de il konumsal uygulamalar konusunda da becerileri/yetenekleri bulunan
personel, kanlmaz bir gerekliliktir. Personel konusunda baz beceri/yetenek/bilgi
dzeyleri vardr. Bunlar unlardr: d k dzey (veri giri i, teknik destek, sonu rn
tasarm), orta dzey (son kullanclar, bilgi sa layclar), yksek dzey (uygulama
uzmanlar, sistem yneticileri ve sistem analizcileri). Bir yerel idarenin yeterli dzeydeki
personeli edinmesinin iki yolu vardr: Birincisi, konusunda tecrbeli yeni personelin i e
alnmasdr. kincisi de mevcut personelin yeti tirilmesidir. kinci seenek daha iyi bir
seimdir, nk mevcut personel, al ma evresini daha iyi tanyor, kurumun al ma
alann/konusunu biliyor ve CBSnin i lerinde hz, kalite ve verimlilik asndan neler
getirece ini biliyor olacaktr. Buna kar lk maliyet gz nnde bulunduruldu unda, bu iki
yakla m birle tirilerek, full-time veya dan man olarak yeni personelin i e alnmas, CBS
stratejisini
ok
iyi
biliyor
olduklarndan
43
ve
orta-alt
dzeydeki
personeli
okuyacaktr. Buna ek olarak CBS, baz yeni i ler ortaya karacak, bazlarn yeniden
tanmlayacak ve bazlarn da ortadan kaldracaktr. Bu yzden, ba arl bir CBS
stratejisinin uygulanmas, do ru yazlm donanmn satn alnmasndan ok dikkatli
personel ynetimine dayanr.
Genel amal bir CBS uygulamasnda, yaplmas gereken rgtsel dzenlemeler unlar
olmaldr:
leti im ve i birli i
ekil 21de grld gibi, bir CBSde rgt ii i leyi ok nemlidir. Bu dng, ne
kadar prensiplere ve prosedrlere ba l yani ne kadar sistematik ise sistemin mr o kadar
uzun olacaktr.
YNET M
Ynetim iin
B LG
Ynetimin hedefleri
ve sorunlar
CO RAF B LG
S STEM
Veri Toplama
bir ok
gereksinimi kar lamak iin temel olu turur. Politika, sistemi kendi iinde koordinasyona
ve i birli ine zorlamayacaktr, fakat, iinde e itli guruplarn ve ajanslarn (kurumlarn
veya idarelerin) nceliklerini belirleyebilecekleri ve koordinasyonlu programlar ve
planlar geli tirebilecekleri bir at olu turur. Resmi olarak kabul edilmi bir politika,
uygulamann sresi yllar veya on yllar ald nda, hkmetteki de i ikliklerde ve
ekonomik durumun belirsizle ti i zamanlarda, gereken srekli kurumsal deste in
sa lanmasnda da sistemin idarecilerine yardm edecektir [6].
1.2.5. Co rafi Bilgi Sistemlerinin Snflandrlmas
Bilgi sistemlerinin snflandrlmas konusunda ok de i ik ltler vardr.
Buradaki ana tema genellikle yaplan al malarn konusu zerine kurulmu tur. Bu
blmde literatrde kar la lan baz snflama rnekleri verilecektir.
ekil 22de bilgi sistemleri iin bir taxonomi rne i grlmektedir [6], [10].
Burada yaplan snflandrmann temeli parseldir. Bu yzden bu snflandrmaya parsel
temelli bir snflandrma da denebilir. Veri kaynaklarna gre yaplan di er bir
snflandrma rne i ekil 23de grlmektedir.
45
B LG
S STEMLER
KONUMSAL OLMAYAN
B LG S STEMLER
(rn; muhasebe)
KONUMSAL
B LG S STEMLER
CO RAF
B LG
S STEMLER
(CBS)
ER CO RAF
B LG
S STEMLER
(rn; sosyo-ekonomik)
ER KONUMSAL
B LG
S STEMLER
(rn; CADCAM)
X,Y,Z
ARAZ
B LG
S STEMLER
(ABS)
,,h
Nfus saym blgesi
PARSEL TEMELL
ARAZ B LG
S STEMLER
ER ARAZ
B LG
S STEMLER
(rn; orman belirleme)
X,Y,Z / Orman
Ynetim blgesi
KADASTRO
(rn; ok amal)
Parsel etiketi (PID)
46
ALTYAPI
B LG LER
KADASTRAL
B LG LER
Toprak
Jeoloji
Akarsular
bitki rts
yabani hayat
kamu hizmetleri
binalar
mlkiyet
de erlendirme
arazi kullanm
kontrol
ula m-ileti im
sistemleri
SOSYOEKONOM K
B LG LER
sa lk
sosyal hizmetlerin
organizasyonu
nfus da lm
YE YNEL K
ARAZ YE YNEL K
PARSEL REFERANSLI
ekil 23: Arazi ili kili bilgilerin referanslarnn snflamas ve tipleri [48].
47
ekil 23 gz nne alnd nda, Co rafi Bilgi sistemleri iin a a daki gibi bir
snflandrma yaplabilir:
1) evresel (environmental) Bilgi Sistemi
2) Atyap-Mhendislik (infrastructure) Bilgi Sistemi
3) Kadastral (cadastral) Bilgi Sistemi
4) Sosya-Ekonomik (socio-economic) Bilgi Sistemi
Arazi Bilgi Sistemleri, tek bir fonksiyonu yerine getirmek zere tasarlanabilecekleri
gibi birden fazla fonksiyonu yerine getirmek iin de tasarlanabilirler. Bazlar, stratejik
planlamaya destek olacak
STRATEJ K
PLANLAMA
MAKRO
LEK
(Eyalet,
Blge)
YNET M
KONTROL
OPERASYONEL
KONTROL
EVRESEL
S STEMLER
RNEKLER
CBS
Ormanclk Envanteri
Blge Planlar
KURUMSAL
S STEMLER
M KRO
LEK
(Parsel,
Ada)
RNEKLER
ABS
Tapu ve Kadastro
Arazi De erlendirilmesi
48
ekil
25de verilmi tir. Bu snflandrmada yer alan konumsal bilgi sistemleri, parsel bilgilerini
de i ik oranlarda kullanrlar. Tapu ve Kadastro Bilgi Sisteminde kurumun grevleri gere i,
yo unluk parsele dayal al malar zerinedir. Arazi Dzenleme Bilgi sisteminde ise,
al ma blgesi iindeki parsel bilgilerine ihtiya duyulmakla birlikte, asl ama zirai
retime uygun dzenli parsellerin olu turulmasndan sonra, retim alanlarna ula m,
toprak kalitesi, sulama miktar, rn rekoltesi ve bunlarn izlenmesidir. Kent Bilgi Sistemi,
Orman Bilgi Sistemi de benzer farkllklar gsterir. Bu yzden baz kaynaklarda ifade
edilenin aksine, Arazi Bilgi Sistemi (LIS Land Information System) o u CBSnin
kapsam iinde d nlm ve bu snflamaya dahil edilmemi tir [9].
B LG S STEMLER
Konumsal
Konumsal Olmayan
B LG S STEMLER
B LG S STEMLER
KTPHANE, BANKACILIK,
CO RAF
CAD/CAM
B LG
S STEMLER
REZERVASYON vd B LG S STEMLER
S STEMLER
EVRESEL ZLEME
TAPU-KADASTRO
EMN YET
KENT
B LG S STEM
B LG S STEM
B LG S STEM
B LG S STEM
TOPRAK
METEOROLOJ
ORMAN
AM/FM
B LG S STEM
B LG S STEM
B LG S STEM
B LG S STEM
ULA IM
ARAZ DZENLEME
KAYNAK YNET M
B LG S STEM
B LG S STEM
B LG S STEM
ER
B LG S STEMLER
ekil 25: Co rafi Bilgi Sistemlerinin bilgi sistemleri arasndaki yeri [9].
49
CBS, baz ara trmaclara gre konumsal bilgi sistemlerinin tmn ieren bir
kavram, bazlarna gre konumsal bilgi sistemi ierisinde zel amala kullanlan bir sistem
olarak yorumlanmaktadr. Dolaysyla, bilgi sistemlerinin snflandrlmasnda, CBSnin
yeri konusundaki tart malar hala devam etmektedir. Ancak u bir gerek ki, CBS
genellikle uygulama ekline gre de i ik isimler ile ifade edilmektedir. Bunlardan bazlar
Tablo 2de listelenmi tir [4].
lem Admlar
Bir CBS kurulumunda, a a daki i lem admlar (al mann amacna gre gerekirse
ekleme-karma yaplarak) takip edilebilir.
1) F Z B L TE ETD
2) S STEM ANAL Z
2.1) Sistem i lemlerinin ve mevcut sorunlarn analizi
a) analizin ba latlmas
b) sistem genel ak nn ara trlmas
c) sistem veri yapsnn ara trlmas
d) sorun/gereksinim listesinin hazrlanmas
e) sistem ara trma sonularnn kullanc ile gzden geirilmesi
50
51
srerken
gncelleme
veri toplama
pahal
ucuz/orta
ucuz
veri giri i
ucuz/orta
ucuz
ucuz
veri i leme
orta/pahal
ucuz
orta/pahal
veri k
pahal
ucuz
pahal
e itim
orta/pahal
ucuz
orta/ucuz
malzeme
pahal
ucuz
orta/pahal
52
Bakm-onarm
%6
%4
di er
%13
Teknik destek
saysalla trma
%15
%46
Yazlm-donanm
%16
Bro kurulu u
53
yllara
girerken,
batl
lkeler
tarafndan,
konumsal
bilgilerin
ynetilmesinde ve bu bilgilerin deste inde e itli sosyal, ekonomik, evresel ve alt yap
hizmetlerine ynelik kararlar vermede, CBS bir ara olarak kullanlmaya ba land. Bugn,
CBS, yakla k 10 milyar $lk bir pazar olarak, bir ok mesleki disiplinin kesi ti i bir
noktada durmaktadr. CBSnin bu kadar hzl geli mesinin ve bu kadar popler olmasnn
sebebi neydi?
CBSnin bu noktaya gelmesinin arkasndaki ncelikli itici g; bilgisayar ve evre
birimlerinin maliyetinin hzla d mesiyle beraber donanm endstrisinin hzl geli imidir.
Donanm endstrisinin hzl geli imi, yazlm teknolojisinin de hzl geli mesinde etkili
olmu tur. Gnmz yazlmlar, kullanm kolaylklar ve geli tirilmi
arayzleri ile
LEM
derlenmi tir.
ARC/INFO Yazlmnn Genel zellikleri:
ARC/INFO, ESRI tarafndan dnyada ilk olarak geli tirilmi veri taban temelli
gl ve esnek yapya sahip Co rafi Bilgi Sistemi yazlmdr. Sistemin sunumu gerek
uygulamalar iinde yer alan veri ynetiminde ve saysal karto rafyada bir devrim
yaratm tr.
54
ARC/INFO'
yu benzerlerinden ayran en byk zellik, saysal harita sistemlerinin
geleneksel kartografik yaplarn ili kisel veri taban ynetim sistemleri etrafnda kurulmu
olan gl analiz sistemleri ile entegre edebilmesidir. Bu sistemler bir arada, mekansal
verilerin giri i, analizi, ynetimi ve grntlenmesine olanak sa lamaktadr.
ARC/INFO yazlm haritalar ve tablosal verileri ortak bir co rafi veri tabannda
btnler. Bu verilerden, kullanm kolay yazlm dilini renirken ksa zamanda yksek
karto rafik nitelikli haritalar, karma k analizler, ve sorgulama yaplabilir. ARC/INFO,
zgn uygulamalardaki kullanm amacna uygun harita ve tablolarn retimi iin
kullanlabilir. Ak mimari yapsndan dolay mekansal ve tablosal verileri kullanc
arabirimleri ile btnle tirmek mmkndr. ARC/INFO co rafi olgular arasndaki
ili kilerin daha iyi anla lmasn sa lam tr.
ESRI tasarm filozojisi esnek, btnl sa lanm , modler, kullanc dostu,
kolayca ta nabilir, donanm ba msz ve iyi dokmante edilmi programlar yaratmay
amalamaktadr. ESRI kullanclarn ihtiyacn kar layacak en iyi bilgisayar sistemini
almasn amalamaktadr. ARC/INFO, NT, Data General, DEC, HP, IBM, Intergraph,
NEC, Silicon Graphics, SUN ve Prime marka bilgisayarlarda al abilen donanm ba msz
bir Co rafi Bilgi Sistemi yazlmdr. Bu yazlm ayn zamanda PC, workstation, mini ve
main-frame bilgisayarlarda al abilme avantajlarn da ta r. Yazlm yaps tm bu
platformlar iin veri transferi olana n ta r [40].
ARC/INFO, Co rafi bilginin; otomasyon, co rafi veri ynetimi, veri ynetimi ve
giri i, mekansal analiz, grntleme, kt, kartografi, Makro Programlama, Grafik
Sorgulama, Hardcopy (ARCPLOT), Grafik/nongrafik veri giri i, veri gncelleme
(ARCEDIT), Harita ak trma (OVERLAY), Veri Dn m (DATA CONVERSION),
li kisel Veri Taban Ynetim Sistemi Arabirimi ve raster grntleme gibi tm temel
i levlerini gerekle tirir.
ARC/INFO yazlm her trl;
Harita otomasyonu
Veri dn m
Harita ak trma
Mekansal analiz
Network analizi
i lemlerinde etkin zmler sunmaktadr. Bu nedenle, belediye alt yap ynetimi, imar
plan yapm ve uygulamas, kadastral veri tabanlar olu turma, ula m planlamas,
madencilik, ormanclk, yerel ve merkezi hkmet uygulamalar, e itim, pazarlama, in aat
mhendisli i, savunma, fabrika ynetimi gibi yzlerce uygulamada etkin olarak
kullanlmaktadr [40].
Arc/Info yazlm hakkndaki daha detayl bilgiler tezin 7.Ekler ksmnda
verilmi tir.
56
57
veya dzensiz genler eklinde ifade ederler. Saysal Ykseklik Modellerinin zerine
di er arazi bilgileri eklendi inde, Saysal Arazi Modeli (Digital Terrain Model) elde edilir.
Bilgisayar destekli yzey temsilinde gnmzde 2 yntem kullanlmaktadr.
Bunlar;
Dzenli grid
Grid k e noktas
Enterpolasyona
dahil edilen,
yksekli i bilinen
nokta
Enterpolasyona
dahil edilmeyen,
yksekli i bilinen
nokta
Terimlerin
Tanm
derecesi
Zi=a0
+a1x+a2y
+a3x2+a4y2+a5xy
4
2 2
+a15x +....
59
says
Sfrnc
Planar
Birinci
Linear
Quadratic
nc
Cubic
Drdnc
Quartic
Be inci
Quintic
kinci
+a6x3+a7y3+a8x2y+a9xy2
Terimlerin
edilmesidir.
lk a amada, 3 boyutlu koordinatlar bilinen noktalar yardmyla, polinomun ai
katsaylar hesaplanr. Bundan sonra verilen herhangi bir XY koordinat iin Z de eri,
polinom kullanlarak hesaplanr.
c) Patchwise (Para Para)Yntemi
Patchwise ynteminde, tm alan, ncelikle, ayn ekildeki yamalara (alt blme)
blnr. Yamalar, kare veya dikdrtgen eklinde olabilir. Her yamann ierisine d en
koordinat bilinen noktalar yardmyla, matematiksel fonksiyonlar tanmlanr ve sonuta
her yamaya bir yzey uydurulur. Bylece, her yama ierisindeki grid k e noktalarnn
ykseklik de erleri hesaplanabilir.
1.4.2.2. Triangulated Irregular Network
TIN (Triangulated Irregular Network), dzensiz genlerin olu turdu u bir saysal
ykseklik modelidir. Gnmzdeki yazlmlarda, en ok kullanlan yntemdir. Tm veri
kmesini, i leme dahil etmesi en byk stnlklerinden birisidir. boyutlu koordinatlar
bilinen noktalar, arazide e imin de i ti i uygun yerlerden lldyse, saysal ykseklik
modeli, orijinal yzeyi, gere e en yakn ekliyle rnekleyecektir.
TIN olu turulmasndaki en temel sorun, bir genin hangi l noktasndan
olu turulaca sorunudur. genleri belirleme algoritmas, her defasnda ayn sonucu
vermek zorundadr. genlerin olu turulmasnda, ba lca iki yntem vardr:
a) Delaunay genleme yntemi (The Delaunay Triangulation Method)
b) Radyal tarama algoritmas (The Radial Sweep Algorithm)
a) Delaunay genleme Yntemi
Bu yntemde, ncelikle, veri kmesinin etrafna yapay ereve noktalar
yerle tirilir. Bu noktalar keyfi olarak tanmlanr ve veri setine dahil edilir. Alann sol alt
k esindeki iki snr noktas, genlemeye ba lang yeridir. Bu iki snr noktasndan, ap
bu iki nokta arasndaki mesafe olacak ekilde, bir daire geirilir ve saat istikameti ynnde,
dairenin iine d en nokta olup olmad ara trlr. E er bu daire iine d en nokta
saptanamazsa, dairenin alan belirli bir oranda arttrlr. Bu dairenin ierisine, saat ynnde
60
d en ilk nokta, ilk genin nc noktas olarak belirlenir. Bu i lem saat ynnde, ta ki
ba langca gelene kadar srdrlr ( ekil 28).
A
A
62
63
64
ierisindeki alann 1013 km si Trabzon, 90 km2si Gm hane illerine aittir. Trabzon ili
ynetimi snrlar iinde kalan kesimde 1 ile (Maka), 5 belde (a layan, Esiro lu,
ahinkaya, Akoluk, ukurayr) ve 66 adet ky yerle mesi bulunmaktadr. Havza alannn
tmnde geici olarak yerle ilen 223 yayla, 126 mezra, 11 adet de gzle mevcuttur ( ekil
29 ve 30).
Bu yksek lisans al masnda, DEVAED proje sahasnn tamam yerine, al ma
alan, gneyde Maka ilesi Co andere ky ile snrlandrld. De irmendere Vadisi
boyunca gneyden kuzeye yakla k 30 km uzunlu unda, 15 km geni li inde ve 438 km2
geni li indedir. Co rafi koordinatlarla yakla k yeri; 400 45 - 410 0 (N) ve 390 32 390
50 (W) dir. Blgede ilk tesis kadastrosunun tamamlanma oran %70dir. al ma
alanndaki akarsularn toplam uzunlu u 384 km olup, Trabzon ehrinin su ihtiyacn
kar layan Esiro lu Su Artma Tesislerinin bulundu u noktada derenin yllk ortalama
debisi 16.44 m3/saniyedir. al ma alannn %30u ormandr, kalan alan iskan, ziraat ve
di er amalar iin kullanlmaktadr, ekonomik olarak tarm yaplabilecek alan, blgenin
%16s kadardr. al ma alannda nfus 278417 ki idir ve nfus De irmendere akarsuyu
kenarnda yo unla maktadr.
2.3. Gereksinim Analizi
Bir co rafi veri taban olu turulurken yaplmas gereken ilk i ; gereksinim
analizidir. Gereksinim analizinde mevcut durum gzden geirilir ve ula lmak istenen
hedeflerle kar la trlr. Bu ba lamda, hangi formatta ve ne tr veriye ihtiya duyuldu u
saptanr. Son olarak da; belirlenen bu verilerin hangi kaynaklardan toplanabilece i
belirlenir.
65
ekil 30
evresel bilgi sistemi kurma amacyla yola klan bir al mada, arazinin
topo rafyasna ili kin bilgilerin olmamas mmkn de ildir. al ma alannn mevcut
durumu, gerek dnyadan, rneklenerek ve soyutlanarak, bilgisayar ortamnda
modellenmelidir. Bu yzden al ma alanndaki do al ve yapay yaplara (dereler, yollar,
nemli bina ve tesisler, vb..) ve arazinin topo rafik bilgilerine ihtiya duyulmaktadr. Bu
mevcut durumun zerine; vadinin orman varl n gsteren bilgiler, yerle im alanlar, idari
snrlar, nfus ve vadiyi kirletti i tespit edilen yaplarla ilgili bilgilerin eklenmesine gerek
duyuldu u belirlendi. Ayrca, veri tabann zenginle tirmek ve analizlerde kullanlmak
zere, uydu grntlerinin edinilmesine karar verildi. Sonu olarak veri tabannn
a a daki bilgileri iermesi gerekti i belirlendi:
66
67
letme
68
IBM PC:
Intel Celeron 400Mhz CISC i lemci, 256KB cache, 64MB SDRAM
letim sistemi: Windows 98 Second Edition
zerinde ko an CBS&haritaclk yazlmlar:
ArcView 3.1
ArcView Spatial Analyst 1.0
ArcView Network Analyst 1.0
ArcView 3D Analyst 1.0
AutoCAD R14
Calcomp saysalla trc: Drawing Board
, 3200 serisi
alannn
geni
olmas
sebebiyle,
zellikle
halihazr
haritalarn
edinilmesinde byk zorluklarla kar la ld. Bunun sebebi de, tm vadinin ayn standartta
tek bir haritasnn olmamasyd. Bu sebeple de i ik lekte ve koordinat sistemindeki
halihazr haritalar dn mler yardmyla birle tirilmeye al ld.
Gereksinim analizleriyle, veri tabannda olmasna karar verilen bilgiler, Trabzon
ilindeki de i ik resmi kurumlardan edinildi.
ncelikle, vadinin halihazr haritalar ara trld.
Mdrl nden, De irmendere Vadisinin Trabzon giri inin 1/1000 lekten 1/5000
le e kltlm halihazr haritalar edinildi. Maka Belediyesinden, Maka ehir
merkezinin 1/1000 lekli halihazr haritalar alnd. Edinilen bu haritalarn hepsi, yerel
koordinat sisteminde ve yerel pafta indeksinde idiler. Vadinin kalan alanlarnn halihazr
bilgileri; Harita Genel Komutanl tarafndan fotogrametrik yntemle retilen 1/25000
lekli askeri haritalardan alnd ve bu haritalar KTU Jeodezi ve Fotogrametri
Mhendisli i Blmnde mevcut oldu undan kolaylkla edinildi. al mada u 1/25000
lekli haritalardan yararlanld:
TRABZON F43.d.3
TRABZON G43.a.2
TRABZON G43.a.3
TRABZON G43.a.4
TRABZON G43.b.1
69
l evre
70
letme
bulunmaktadr.
Vadideki akarsularla ilgili bilgi edinmek iin, Devlet Su
leri 22.Blge
71
321 ve LANDSAT-5 TM 754 bantlarn ierir, 01.08.1985 tarihli iki adet multi-band
(trb123.tif ve trb457.tif dosya isimli) grnt edinildi. Bu grntlerden; trb123.tif, truecolor ve trb457.tif, false-colordur. Sonuta ekil 31de verilen 3 adet uydu grnts
elde edildi:
Trabzon.tif
Trb123.tif
Trb457.tif
2.6. Kavramsal Veri Taban Tasarm
Bir veri taban tasarlanrken, daha nce blm 1.2.4.1.1.1.de de bahsedildi i gibi,
ilk yaplmas gereken, gereksinim analizleri do rultusunda veri tabannda bulunmasna
karar verilen varlklar, kavramsal dzeyde tasarlanr. Bu tasarm, kullanlacak olan yazlm
ve donanmdan ba msz ve yksek dzeyli olacaktr. De i ik kavramsal veri taban
modelleri mevcuttur. Gnmzde en ok Varlk- li ki (V ) modeli kullanlmaktadr.
Varlk- li ki Modelinde; veri tabanna dahil edilecek varlklar, bu varlklarn
znitelikleri ve varlklar arasndaki ili kileri gsteren kavramsal bir diagram hazrlanr. V
modelindeki VT (veri taban) tanm standart sembollerle ifade edilir ve V diyagram
olarak anlr. Dolaysyla V diyagram, veri tabannda hangi varlklarn bulundu unun,
bunlarn zelliklerinin ve aralarndaki ili kilerin standart bir dilde ifadesidir [17].
Burada yaplan al ma, vadideki kirlilik kaynaklarna ynelik bir veri modeli
tasarm oldu undan, varlklar arasnda net ili kiler kurulamam tr. rne in; mlkiyete
ili kin veri modeli tasarmnda (parsel, malik, bina, imar durumu, vb..), bu ili kiler daha
net bir
72
Trabzon.tif
Trb123.tif
Landsat5 TM 321, 50X25 km
30X30 m yersel znrlk
Trb457.tif
Landsat5 TM 754, 50X25 km
30X30 m yersel znrlk
73
li kisel Veri Modelinde temel kavram tablodur. Bir tablo satr ve stunlardan
olu ur. li kisel bir veri tabannda varlklar, znitelikler ve ili kilere ait btn veriler
tablolarda bulunur. Tablo stunlarnda varlk ve ili ki tipi znitelikleri yer alr. Her bir
varl a ait veri ise tablonun ayr bir satrn olu turur. Bir varl a ait veri birden ok tabloda
bulunabilir. Veri tekrarnn nlenmesi, veri fazlal nn kontrol ve veri kazanmnn hzl
olabilmesi iin, tablolarn, Normal Formlar olarak bilinen, belirli formlara uymas
gerekir. li kisel VT tasarmnda, bu formlar belirleyen kurallara gre bir Normlandrma
yaplarak VT de bulunmas gereken tablolar ve ierikleri (znitelikler) belirlenir [17].
ekil 32de, veri tabannda bulunacak tablolar grlmektedir. Tablolarda alt izili
stun isimleri anahtar (key) olarak adlandrlrlar. Bu anahtar de erleri sayesinde,
birbirinden fiziksel olarak ba msz olan tablolar arasnda gei sa lanr. li kisel veri
tabanlarnda anahtar de erlerinin nemi byktr.
E YKSEKL K
E ykseklik no
Ykseklik
DERE
Dere ekseni numaras
Dere ad
YOL
Yol numaras
Yol ad
Cinsi
Katsays
Bina tipi
Geni lik
B NA
Bina no
Bina ad
TEPELER
Tepe numaras
Tepe ad
Ykseklik
Debi numaras
stasyon ad
stasyon no
DEB
74
DEB .TAB
stasyon
Ekim
Kasm
Aralk
Ocak
ubat
Mart
Nisan
no
ortalama
ortalama
ortalama
ortalama
ortalama
ortalama
ortalama
debi
debi
debi
debi
debi
debi
debi
Mays
Haziran
Temmuz
A ustos
Eyll
Yllk
Yllk
Havza
ortalama
ortalama
ortalama
ortalama
ortalama
ortalama
toplam
verimi
debi
debi
debi
debi
debi
debi
akm
DAR SINIR
dari snr
le ad
Belde ad
Ky/mahalle
no
Nfus
ad
Kadastro
Ky veya
var/yok
mahalle
mi?
ME CERE
Me cere numaras
ORMAN
LETME
letme mdrl ad
N RENG
Nirengi
Numaras
no
Tesis
Tesis
Durumu
cinsi
eden
(mevcut/
kurum
tahrip)
Ekbilgi
no
N RENG .LUT
Ekbilgi no
Ekbilgi
K RLET C
Kirletici no
No
Katsays
K RLET C .TAB
No
Tesis ad
Personel
Sanayi at
says
75
Evsel atk
Toplam atk
ATIK.TAB
No
Kapasite
De arj
Atk su
Ya
Gress
Boya
ekli
(var/yok)
(var/yok)
(var/yok)
(var/yok)
Evsel atk
Kmr
Mermer
imento
Tuz
(var/yok)
tozu
tozu
tozu
(var/yok)
(var/yok)
(var/yok)
(var/yok)
halihazr haritalar da saysalla trld. Bu haritalardan her ikisinin, hem le i hem pafta
indeksi hem de koordinat sistemi birbirlerinden farkldr. zellikle koordinat sistemleri,
yerel (lokal)dir. Bu iki blgenin de; lkemizde mhendislik uygulamalarnda en ok
kullanlan projeksiyon olan 30 lik UTM projeksiyonuna dn m parametrelerinin mevcut
olup olmad ara trld. Her iki blge iin de ayr ayr olmak zere helmert (benzerlik)
dn m parametreleri; kayklk (X0,Y0), dnklk ( ) ve lek (k), edinildi.
Saysalla trma sonunda elde edilen bu iki AutoCAD dosyas, eldeki bu dn m
parametrelerinin yardmyla, AutoCAD yazlmnn rotate komutuyla, 30 lik UTM
projeksiyonuna dn trld. al ma alannn 1/1000 veya 1/5000 lekli halihazr
haritas olmayan di er alanlar, HGK tarafndan fotogrametrik olarak retilen, 1983 ylnda
revize
edilen
60
lik
UTM
projeksiyonundaki
1/25000
lekli
haritalardan
76
azaltlmaya al lm
kalnm tr.
1/1000 ve 1/5000 lekli halihazr haritalardan saysalla trlarak, 30 lik UTM
projeksiyonuna koordinat dn m ile dn trlen izim dosyalar DXF (Drawing
Exchange Format) formatna dn trlerek, yerel a zerinden, FTP (File Transmission
Protocol) yardmyla, Sun Ultra5 i istasyonuna aktarlm tr. Bu aktarmda, bir ftp yazlm
olan; Ws_ftp32 program kullanlm tr. Bu yazlm, PC tabanl bilgisayarlarla, UNIX
tabanl i istasyonlar arasnda dosya al -veri ini mmkn klan bir programdr.
istasyonuna aktarlan bu iki DXF dosya, ARC/INFOnun dxfarc komutuyla
ARC/INFO kapsam (coverage) haline getirildiler ve clean, build komutlaryla
topolojileri kuruldu. Kapsamlarn topolojik hatalar a a daki komutlarla ara trld:
Arc: NODEERRORS <cover> {ALL|DANGLES|PSEUDOS}
Arc: LABELERRORS <cover>
Arc: INTERSECTERR <cover>
Hatalarn bulundu u tespit edildi inde, Arcedit modlnde gerekli dzeltme (edit)
i lemleri yapld ve yeniden topoloji kuruldu.
Veri tabannn btnl asndan, tm katmanlarn standart bir datumda ve
projeksiyon sisteminde bulunmas gerekmektedir. Aksi takdirde; katmanlar ste
getirilemez ve gerekli analizler yaplamaz. Bu al mada datum olarak; International
(Hayford) 1909 elipsodi ve projeksiyon olarak da; 60 dilim geni likli UTM (Universal
Transverse Mercator) projeksiyonu seildi. Yani, veri tabanndaki tm katmanlarn bu
datum ve projeksiyon sisteminde olmas sa land.
Bu ba lamda, 1/1000 ve 1/5000 lekli haritalardan saysalla trlarak ARC/INFO
yazlmna aktarlan, topolojileri kurulmu olan bu iki kapsam, 30 dilim geni likli UTM
projeksiyonunda olduklarndan, 60 dilim geni likli UTM projeksiyonuna dn trlmeleri
gerekmektedir. Bu dn m ARC/INFO yazlmnn project komutuyla gerekle tirildi.
Bu i lem iin kullanlan komut ve alt komutlar a a da verilmi tir:
77
78
79
debi
istasyonlarnn
lm
de erleri
ve
lenmesi
80
Katmanlar
zellik snf
kapsam ismi
E ykseklik
e rileri
izgi
esyukseklik
Dereler
izgi
dere_ekseni
Yollar
izgi
yol_ekseni
Binalar
poligon
bina
Tepeler
nokta
tepeler
Debi istasyonlar
nokta
debi
dari snrlar
poligon
idari_sinir
Me cere
poligon
mescere
Orman i letme
eflikleri snrlar
poligon
orman_isletme
Yer kontrol
noktalar (nirengi)
nokta
nirengi
poligon
kirletici
81
normaldir aksi takdirde sadece konum telemesi yeterli olurdu. ekildeki bu bozukluklar
rnekleme (resampling) i lemi ile giderilir [1].
ARC/INFO, bahsedilen geometrik dzeltme i lemlerini; REGISTER ve RECTIFY
komutlaryla gerekle tirir. Register komutu, grntye, bir vektrel katmana gre veya
en az 3 ortak nokta yardmyla affin dn m uygular. Buradaki uygulamada, ierisinde
sadece derelerin ve ky izgisinin oldu u bir kapsam (bu kapsamn veri tabanndaki ismi;
ztoplamdr) zerinden ortak noktalar, hem bu katman hem de grnt zerinden interaktif
olarak seilmi
gerekle tirilmi tir ve iyi da lm en az 5 ortak nokta kullanlm tr. rne in; trb123.tif
grnts iyi da lm 5 ortak nokta ile 16.8 m karesel ortalama hata ile ve trb457.tif
grnts iyi da lm
82
83
84
grlmektedir:
Arc: RELATE ADD {<relate> <table> <database> <info_item> <relate_column>
<LINEAR|ORDERED|LINK|TABLE|FIRST> <RW|RO|AUTO>}
Di er kapsamlarn znitelik bilgileri, blm 2.6.da anlatlan tasarm do rultusunda
veri tabanna aktarld.
85
RELATES dosyas
KIRLETIC
kirletici.tab
info
NO
no
LINEAR
AUTO
0
0
DEBILER
debi.tab
info
ISTASYON-NO
istasyon-no
LINEAR
AUTO
0
0
ATIK
atik.tab
info
NO
no
LINEAR
AUTO
0
0
NIRENGI
nirengi.lut
info
EKBILGI
sirano
LINEAR
AUTO
0
0
86
87
Maka
Esiro lu
a layan
88
Maka
Esiro lu
a layan
Karlk Tepe
89
ekil 40: Arazinin 100 mde bir geen e ykseklik e risi haritas.
90
eklinde
91
92
93
darca
akaabat
s tl
trabzon
yalncak
u urlu
yomra
arsin
esiro lu
soldoy yaylas
figanoy yaylas
zdil
sincankaya tepe
maka
cuma tepe
goflagol yaylas
hamsiky
smela manastr
kranbey tepe
94
Liman
Havaalan
Hacmehmet
Akoluk
a layan
Esiro lu
Matarac
ATASU Baraj
ekil 44: Veri tabannn (izgisel nitelikler) uydu grntleriyle zenginle tirilmesi.
95
ekil 45de
verilmi tir.
ekil 45: Vadiye 20000 litre/gn den daha ok atk de arj eden tesisler.
ArcView yazlm, grafik veriden szel veriye ve szel veriden grafik veriye
etkile imli sorgu yapma imkann da vermektedir.
96
97
98
99
100
101
102
parlaklk (%)
50
40
30
parlaklk
20
10
0.
90
0.
80
0.
70
0.
60
0.
50
0.
40
m dalga boylu
blgeye near-infrared (yakn kzltesi) denir. ekile dikkat edilirse; bitkilerin, grnr
blgede en fazla yansmay grnr-ye il bantta yaptklar, daha sonra gelen grnr
krmzda ise yanstma de erlerinde d
103
104
E imi %10u geen alanlarda ziraat yaplmaz, bu alanlar ok e imli arazi kabul
edilir ve bu tr alanlarda erozyon tehlikesi vardr.
alanlar ve alan 50000 m2 den az olan alanlar atld. Sonuta, potansiyel erozyon sahalar
tespit edildi. Bu al mada, KT evre Kolu tarafndan halen a alandrma al malar
devam eden Esiro lu Erozyonla Mcadele Sahas da potansiyel erozyon sahas olarak
tespit edilmi tir.
A a da bu al mada kullanlan ARC/INFO komutlarnn kullanl verilmi tir:
Arc: IMAGEGRID <in_image> <out_image> {out_colormap_file} {in_band}
{NEAREST|BILINEAR|CUBIC|DEFAULT|NODATA}
Arcplot: CELLVALUE <grid> <xy | *> {item...item}
Grid: <out_grid> = RECLASS (<grid>, <remap_table>, {DATA|NODATA},
{in_item}, {out_item})
Grid: <out_grid> = RESAMPLE (<grid>, {cellsize},
{NEAREST|BILINEAR|CUBIC|SEARCH})
Grid: <out_cover> = GRIDPOLY (<in_grid>, {weed_tolerance})
ekil 52de krmz renkte grnen poligonlar, uzaktan alglama ve Co rafi Bilgi
Sistemleri tekniklerinin beraber kullanlmas sonucunda belirlenen, De irmendere
Vadisindeki potansiyel erozyon sahalardr.
(KT evre Kolu Erozyonla Mcadele Sahas), erozyon tehlikesi oldu undan, halen, KT
evre Kolu, burada, erozyonla mcadele al mas yapmaktadr. Halen erozyon
tehlikesinin oldu u bilinen geni bir alan, bu al mada, erozyon tehlikesi olan alan olarak
belirlenmi tir. Bu da, yaplan saptamann do rulu unun yksek oldu unu gstermektedir.
106
Trabzon
Havaalan
Be irli
Pelitli
Hacmehmet
Karlk Tepe
Akoluk
KT evre Kolu
Erozyonla Mcadele Sahas
a layan
Esiro lu
Matarac
ATASU Baraj
107
3. BULGULAR ve TARTI MA
Gnmzde, do al evreye ynelik al malarda, byk lekli al malara oranla
duyarl az, do rulu u yksek, geni kapsaml alan bilgilerine ihtiya vardr. evre
hakknda daha sa lkl bilgi sahibi olmak ve evre dzenlemesine ili kin daha do ru
kararlar verebilmek ancak szkonusu evrenin tm zellikleriyle bilinmesine ba ldr. Bu
anlamda, evreye ait verilerin ncelikle toplanmas, saysal ortamda depolanmas ve
konumsal analizlere olanak sa layacak
tesisler
ile
ilgili
grafik
bilgiler
saysalla trlm
ve
szel
bilgilerle
ili kilendirilmi tir. Olu turulan veri taban ile, De irmendere Vadisi, bilgisayar ortamnda
modellenmeye al lm tr. Bu kadar ok ve byk hacimli bilgilerin ynetilmesinde ve
analizlerin yaplmasnda; Co rafi Bilgi Sistemlerinin gcnden faydalanlm tr. Ayrca,
geni alanlar kapsayan, elektromanyetik spektrumun de i ik bantlarn ieren bilgiler,
Uzaktan Alglama sayesinde edinilmi tir. Sonuta, De irmendere Vadisinin evresel
Bilgi Sistemi iin gerekli altlk olu turulmu tur.
Gnmzde, evresel Bilgi Sistemi kurulmas al malarnda, Uzaktan Alglama
ve Co rafi Bilgi Sistemlerinin entegrasyonundan yararlanlmaktadr. Co rafyaya ynelik
tm uygulamalarda, Co rafi Bilgi Sistemi+Uzaktan Alglama entegrasyonu, olduka
ba arl sonular vermektedir. Nitekim yaplan al ma ile bu bir kez daha kantlanm tr.
Bundan sonra yaplmas gereken verilerin gncellenmesi i lemidir. Bununla birlikte, evre
konusunda u ra
108
4. SONULAR
De irmendere Vadisi, Trabzon ehrinden gney blgelere ula mn sa land tek
gzergahdr. Kentin temiz su ihtiyac, bu havzadaki derelerden ka land gibi, bir ok
sanayi, orman ve tarm alanlar da bu blgede bulunur. Vadi ierisinde, dereye yakn
alanlarda, nfus ve yapla ma yo undur. Blge iin bu kadar nemli olan De irmendere
Vadisi, son yllarda sratle kirlenmektedir.
Bu al mada, ncelikle, bu vadi zerinde al ma yapacak di er meslek
disiplinlerine ve gelecekte yaplacak uygulamalara altlk olu turmak zere, De irmendere
Vadisinin evresel Bilgi Sistemi kurulmu tur. Bu co rafi veri taban, ileride ortaya
kacak ihtiyalar do rultusunda geni letilebilir.
CBS tekni i ile olu turulan model ile blgeye ait birok veri toplanm ve bu
verilerin analizlerinden de bir takm sonular elde edilmi tir. ncelikle nfus yo unlu u ve
kirlilik yo unlu u arasndaki ili ki incelenmi tir. Vadide, nfusun en yo un oldu u
Maka, Esiro lu, a layan ve Akoluk ehir merkezlerinin, vadiyi en ok kirleten kirlilik
merkezleri oldu u grlm tr. Eldeki verilere gre, di er kirlilik kaynaklarnn dereye
de arj etti i atklarn hacmi, bu yerle im alanlarnnkine oranla ok azdr. Bu da gsteriyor
ki evsel atklar, dereyi, sanayi atklarna gre ok daha fazla kirletmektedir. Bunun da en
byk nedeni, bu yerle im alanlarnda evsel atklarn, szdrmal fosseptik veya artma
i lemine tabi tutulmadan do rudan dereye verilmesidir. De irmenderenin kirlili inin
nlenmesi amacyla yaplacak bir al mada, ilk nce, bu yerle me alanlarnn bir
kanalizasyon sistemine kavu turulmas zerine odaklanlmas gerekmektedir.
CBS ve Uzaktan Alglama tekniklerinin kombinasyonu ile, tespit edilen kriterlere
ba l olarak, De irmendere Vadisindeki olas erozyon sahalar belirlenmi tir. Bu al ma
sonrasnda, byk bir ksm, Trabzon-Gm hane Karayoluna ok yakn, toplam alan
yakla k 544 hektar (5.4 km2) olan 22 adet, erozyon tehlikesi ile kar kar ya olan blge
tespit edilmi tir. Bu alanlarn, devlet karayoluna ve yerle im alanlarna ok yakn olmas
dikkat ekicidir. Bu alanlarda sratle erozyonla mcadele al mas yaplmas
gerekmektedir.
DEVAED
Projesi
kapsamnda
bu
ve
benzeri
analizlerin
sonular
109
5. NER LER
Trkiyede, Co rafi Bilgi Sistemi kurma al malarnda kar la lan en nemli
sorunlardan bir tanesi, yeterli lekte ve do rulukta haritalarn bulunmay dr. Bu
al mada, alann yakla k %98inin grafik bilgileri, 1/25000 lekli haritalardan
saysalla trlm tr. Tm lkeyi kaplayan standart lekteki tek topo rafik harita, Harita
Genel Komutanl tarafndan retilen 1/25000 lekli ve gizlilik derecesi hizmete zel
olan haritalardr. o u CBS uygulamasnda, bu lek yetersiz kalmaktadr. Trkiyenin,
tm lkeyi kaplayan, standart topo rafik byk lekli haritalara ihtiyac vardr. Bu
haritalar iin en ideal lek, 1/5000 olarak d nlmektedir. Dnyada, tm lkeyi
kaplayan standart topo rafik haritalar sratle retilmektedir.
rne in, ngilterede, Millennium Mapping Company Limited isimli bir irket,
Milenyum Haritas (Millennium MapTM) adl bir proje srdrmektedir. 1999 yl ierisinde,
ngilterenin %80ninin 1/10 000 lekli renkli foto raflar ekilmi ve 24 bit renk
derinli inde, 1200 dpi znrlkte taranm tr. Bu foto raflar, 25 cm yersel znrlkle
ve 1/2000 le e kadar bytlebilecek
sunulmu tur. 2000 yl Ocak ayndan itibaren bu grntlere, internet zerinden de sahip
olunabilecek. Bu grntler, orto-rectify edildi inden, harita do rulu unu sa lamaktadr,
tek fark vektrel format yerine raster formatta olmasdr. Tm ngilterenin grntlerinin,
2001 yl sonuna kadar i lenmesi planlanmaktadr. Benzeri bir al ma, gizlilik prosedrleri
ile ilgili yasal dzenlemeler yapld takdirde, Trkiyede de yaplabilir. Byle bir al ma
zel sektr tarafndan yaplabilece i gibi, Trkiyede fotogrametrik al malarda ciddi
deneyimlere sahip iki kurulu olan Tapu ve Kadastro Genel Mdrl veya Harita Genel
Komutanl nca da yaplabilir. Bylece, hem ciddi bir lke ihtiyac kar lanm olacak
hem de nemli bir gelir sa lanacaktr.
Analizler sonrasnda anla lm tr ki; Maka, Esiro lu, a layan ve Akoluk
konutlarnn, De irmendereye de arj ettikleri atklarn hacmi, dereyi kirleten di er tm
tesislerin de arj etti i atklarn hacminden fazladr. Bunun nedeni; bahsedilen yerle me
alanlarnda, kanalizasyon alt yapsnn bulunmamasdr. 1999 yl sonunda, Makann
kanalizasyon
ebekesi,
110
111
6. KAYNAKLAR
1. Yomralo lu, T., Aka, M. D., evresel Bilgi Sistemleri iin Model Altlk Tasarm:
Trabzon-De irmendere Havzas rne i, Yerel Ynetimlerde Kent Bilgi Sistemi
Uygulamalar Sempozyumu, 13-15 Ekim 1999, Trabzon, Bildiriler Kitab, 297-306.
2. TMMOB HKMO, HABITAT II Trkiye Ulusal Raporu: ncelikli Konular, stanbul,
1996.
3. Karadeniz Teknik niversitesi, Trabzon-De irmendere Vadisi evre Dzenleme
Projesi, Trabzon, 1998.
4. Yomralo lu, T., elik, K., GIS?, 1. Ulusal Co rafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, 1820 Ekim 1994, Trabzon, Bildiriler Kitab, 21-32.
5. Maguire, D. J., An Overview and Definition of GIS, In Maguire D.J., Goodchild M,
Rhind D (eds), Geographical Information Systems: Principles and Applications, Vol.1,
Longman, London, 1991.
6. McLaughlin, J.D., Nichols, S.E., Parcel-Based Land Information Systems, Department
of Surveying Engineering Publication, UNB, 1986.
7. Dangermond, J., A Classification of Software Components Commonly Used In
Geographic Information Systems, In Proceedings of the US-Australia Workshop on Design
and Implementation of Computer-Based Geographic Information Systems, 1982,
Honolulu, Hawaii, 70-91.
8. Burrough, P.A., Principles of Geographical Information Systems for Land Resources
Assessment, Clarendon Press, Oxford, 1986.
9. Banger, G., Yomralo lu, T., Cmert, ., Demir, O., elik, K., Bilgi Sistemlerine Genel
Bir Bak ve Karadeniz Teknik niversitesi Bilgi Sistemi, 1. Ulusal Co rafi Bilgi
Sistemleri Sempozyumu, 18-20 Ekim 1994, Trabzon, Bildidiler Kitab, 1-10.
10. McLaughlin, J.D., Dale, P.F., Land Information Management, Oxford University Press,
London, 1987.
112
11. Heywood, I., System Selection for Local Authorities: Criteria, Guidelines and
Timetabling, Department of Geography, University of Salford, UK, ?.
12. ESRI, ARC/INFO Data Management, ESRI Inc., Redlands, USA, 1994.
13. Masry, S.E., Lee, Y.C., An Introduction to Digital Mapping, Department of Surveying
Engineering Publication, UNB, Canada, 1988.
14. Aronoff, S., Geographic Information Systems: A Management Perspective, WDL
Publication, Ottawa, Canada, 1989.
15. Cmert, ., Konumsal Veri De i imi; Trkiye in Bir Durum De erlendirmesi, 1.
Ulusal Co rafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, 18-20 Ekim 1994, Trabzon, Bildiriler
Kitab, 65-79.
16. Cmert, ., Co rafi Bilgi Sistemleri (CBS)nin Temelleri: Veri Modelleri ve Veri
Yaplar, KT Jeodezi ve Fotogrametri Mhendisli i Blm Ara trma Raporlar, Faklte
Yayn No:1997/1, 1997, Trabzon.
17. Cmert, ., Bostanc, H.T., Kentsel Geli tirme Projeleri iin Co rafi Bilgi
Sistemlerinin nemi: Trabzon Za nos Dere Havzas rne i, Yerel Ynetimlerde Kent
Bilgi Sistemi Uygulamalar Sempozyumu, 13-15 Ekim 1999, Trabzon, Bildiriler Kitab,
273-285.
18. Yomralo lu, T., Co rafi Bilgi Sistemleri, Yksek Lisans Ders Notlar, KT Fen
Bilimleri Enstits.
19. Sarbano lu, H., Co rafi Veri Yaplar, Harita Dergisi, 105, 1990, 1-44.
20. Lee, Y.C., Lecture Notes on Geographic Information Systems, Department of
Surveying Engineering Publication, UNB, Canada, 1991.
21.
113
114
41. Yomralo lu, T., Demir, O., Kentsel Bir Co rafi Bilgi Sistemi Modelleme, 1. Ulusal
Co rafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, 18-20 Ekim 1994, Trabzon, Bildiriler Kitab, 276290.
42. Devine, H., Field, R., The gist of GIS, Journel of Forest, August, 1986, 17-22.
43. ESRI, Arc/Info Programmers Manual, Vol.1, ESRI Inc., Redlands, USA, 1987.
44. Star, J., Estes, J., Geographical Information Systems: An Introduction, Prentice Hall,
New Jersey, 1990.
45. AGI, GIS Dictionary, Ver.1.1, Association for Geographical Information Standards
Commitee Publication, UK, 1991.
46. Elmasri, R., Navathe, S.B., Fundamentals of Database Systems, Benjamin/Cummings,
California, 1989.
47. Peuquet, D., A Conceptual Framework and Comparison of Spatial Data Models,
Cartographica, 21 (4), 1984, 66-113.
48. Palmer, D., A Land Information Network for New Brunswick, Technical Report
No.111, Department of Surveying Engineering, University of New Brunswick,
Fredericton, N.B., 1984.
49. Petrie, G., Kennie, T.J.M., Terrain Modelling in Surveying and Civil Engineering,
CAD, Vol.19, No.4, Butterworth&Co Ltd., ?, 1987.
50. Trabzon Valili i l evre Mdrl , De irmendere Havzas evre Sorunlar
Envanteri, Trabzon, 1995.
51. rkl, E., Uzaktan Alglama, T Matbaas, stanbul, 1987.
52. Toy, I.J., Introduction to The Erosion Process, In Erosion Research Techniques and
Sediment Delivery, GEO Books, Norwich, 1977.
115
7. EKLER
7.1. ARC/INFO Yazlm
7.1.1. ARC/INFO Yazlmnn Mimarisi
ARC/INFO, katman tabanl bir mimariye sahiptir; yazlm, co rafi veri tabanna
eri en ve yneten bir veri taban motoru zerine kurulmu tur. Bir sonraki dzeyde,
ARC/INFO, destekledi i de i ik veri kaynaklar zerinde ok geli mi konumsal veri
i leme yapabilen, gl ve esnek bir komut diline sahiptir. Komutlar; veri editleme, harita
retimi, analiz, tablo i lemleri ve veri ynetimi fonksiyonlarna gre, bir programlar serisi
eklinde organize edilmi lerdir. AML (Arc Macro Language), geli mi makro prosedrlerin
otomatikle tirildi i bir evre arabirimi sa lar ve kullanc arayzlerinin (user interface)
olu turulmasn sa lar. Bir AML men sistemi olan ArcTools, ARC/INFO yazlmnn,
temel kullanc arayzdr. Kullanclar, AML ile, kendi al ma konular ile ilgili,
a lacak kadar de i ik uygulamalar geli tirebilirler. Her uygulama arayz, ARC/INFO
iindeki fonksiyonlara, kullanc eri imini mmkn klar. ARC/INFOya eri menin nc
bir yolu ise, uygulamalar aras ileti imin (IAC Inter-application Communication)
kullanlmasdr. AML ierisinde bulunan Uygulamalar Aras leti im, di er uygulama
yazlmlarnn, ARC/INFOdaki komutlar al trabilmelerini sa lamaktadr. Bylece
ARC/INFO, bir CBS veri ve i lem sunucusu (server) olarak kullanlabilir [34].
ARC/INFO, ana program modlleri ve yardmc program modllerinden olu ur.
Ana program modlleri, standarttr yani seimlik de ildir. Ancak yardmc program
modlleri seimliktir. Ana program modlleri al rken, komut satrnn solunda daima
belirtilirler. Ana program modlleri unlardr:
ARC : Ana modldr. al ma alannn ynetilmesinde, veri dn mnde (export ve
import i lemleri) ve konumsal analizlerde kullanlr.
ARCEDIT : nteraktif saysalla trma ve veri editleme modldr.
ARCPLOT : Harita gsterimi-sunumu, sorgulama i lemlerinin yannda; gzergah
belirleme, dinamik segmentasyon, yzey analizi ve konumsal yer seimi gibi bir
ok geli mi konumsal operasyonlar yapabilen bir modldr.
116
INFO ve TABLES : Tablosal veri ktklerinin ve varlk znitelik tablolarnn i lendi i iki
ayr modldr. li kisel veri taban ynetim sistemidir. DBASE, ORACLE,
INGRES, SYBASE ve INFORMIX gibi VTYSleri destekler.
kullanclar
Kullanc
arayz ve zel
uygulamalar
ArcToo
ls
Uygulama
geli tirme
malzemeleri
Programlar
Tapu
Uygulamalar
skan
Uygulamalar
Di er
Uygulamal
ar
Arc
Arcplot
Co rafi
veri taban
Arcedit
Info
Di er
yazl
m
IAC
Tables
Grid
Kapsamlar
Tablolar
Resimler
Gridler
Tinler
Ek cret denerek satn alnmas gereken yardmc modller ise unlardr [39], [40]:
GRID
ARC/INFO yazlm ile entegre edilmi , raster veriye dayal
co rafi i lem modldr. Bu modl arazi kullanm planlamas,
pazar ara trmalar, uygunluk analizleri, koridor ve yol
analizleri, da lm ve hidrolojik modelleme gibi co rafi bazda
gerek dnya sorunlarn zmek iin kullanlan bir modldr.
117
ARCSTORM
Client/Server mimarisi
NETWORK
etki
alanlar
hesaplamalarnda,
aralarn
rotalarnn
118
ARCSCAN
ARCEXPRESS
Unix Workstations larda yo un co rafi verilerin hzl
grntlenmesini sa layan ARC/INFO yazlmnn bir
modldr.
ARCPRESS
HP RTL
HP PCL
Epson (ESC7PC)
Calcomp (CCRF)
PC Paintbrush (PCX)
119
120
Yap
Vektr,
Arc-node,
Topolojik,
Konumsal ili kili,
Konumsal
varlklar
Etiket noktalar,
izgi paralar,
D m
noktalar,
Poligonlar
Semboller,
routes,
sections,
tics,
znitelik
tablolar
PAT,
AAT,
NAT,
PAT,
TAT,
RAT,
SEC,
TIC,
Kulanm alanlar
Karto rafik
taban
Konumsal
otomasyonu
gncelleme
veri
veri
ve
Do rusal
obje
(varlk) modelleme
Grid
Konumsal
taban ynetimi
Raster,
Konumsal ili kili,
Hcreler,
VAT,
veri
Konumsal analiz
ve modelleme,
Konumsal sre
modelleme
(ak ,
yangnn
yaylm,
koridor hesaplamalar)
Yzey gsterimi
Veri otomasyonu
iin tarama (scanning)
Tin
Lattice
mage (grnt)
Yzey,
Tin
(dzensiz
genler a ),
XYZsi bilinen
d m
noktalar,
Kenarlar,
genler,
Yok
Yzey,
Saysal
ykseklik
modeli (SAM),
Grid,
Raster,
XYZsi bilinen
noktalar,
Yok
Raster,
Pixeller,
Bantlar,
Yzey gsterimi
(zellikle arazi)
Yzey modelleme
ve sunum (rne in; e
yksekli
e risi,
grnebilirlik analizi,
3-D gsterim, kesit)
Yzey gsterimi
Yzey modelleme
ve sunum (rne in;
yarma-dolgu,
glgeleme,
3-D
gsterim, e im/bak)
Yok
Harita
resmi
eklindeki grntler
znitelik
eklindeki grntler
Veri otomasyonu
Gsterim
De i imlerin
belirlenmesi
Multimedya veri
tabanlar
121
Yap
Konumsal
varlklar
CAD,
Varllar,
Katmanlar,
znitelik
tablolar
Yok
Kulanm alanlar
znitelik
izim
olarak
122
Tanm
znitelik
rnek
tablosu
Arc
(izgi paras)
Node
(d m
noktas)
Label Point
(etiket
noktas)
Polygon
(kapal alan)
Region
(blge)
AAT
NAT
PAT
23
PAT
17
PAT.subclass
3
1
poligonlar
3
1
3
1
2
Region 2=poly 2 & poly 3
Tic
(kontrol
noktas)
TIC
Annotation
(kitabe)
TAT.subclass
RAT.subclass
Route
(gzergah)
Rize
KT
Trabzon
asvalt
akl
asvalt
12
13
Arc IDleri
Section
(blm)
123
SEC.subclass
1
Sectionlar
Kapsam dizinindeki
konumsal veri
lab.adf
arc.adf
arc.adf
arc.adf, sec.adf
arc.adf
pal.adf, cnt.adf,
lab.adf, arc.adf
rxp.adf,
<region>.pal
Region
Annotation
Tic
Link
Coverage extent
<anno>.txt
tic.adf
lnk.adf
bnd.adf
Kapsam dizinindeki
detay znitelik
tablosu
pat.adf
aat.adf
nat.adf
<route>.rat
<route>.sec
pat.adf
<region>.pat
<cover>.PAT<region>
<anno>.tat
tic.adf
lnk.adf
bnd.adf
<cover>.TAT<anno>
<cover>.TIC
<cover>.LNK
<cover>.BND
akca
info
water
arc.dir
arc0001.dat
arc0001.nit
arc0002.dat
arc0002.nit
...
WATER.TIC
WATER.BND
WATER.PAT
WATER.TATNAM
WATER.AAT
WATER.LUT
SOIL.BND
soil
elev
tic.adf
bnd.adf
arc.adf
log
pal.adf
pat.adf
aat.adf
txt.adf
river.sec
river.rat
INTERNAL
NAME
NO.RECS
LENGTH
EXTERNAL
ARC0000.DAT
ARC0001.DAT
ARC0002.DAT
ARC0003.DAT
ARC0004.DAT
ARC0005.DAT
ARC0010.DAT
24
1
3336
1213
9179
17
1
12
16
46
26
42
38
16
XX
XX
XX
XX
XX
XX
Burada belirtilmesi gereken bir di er ayrnt ise; yeni bir znitelik dosyas
olu turulaca zaman veya mevcut olan bir znitelik dosyasna yeni item eklenece i zaman
mutlaka itemlar tanmlanmak zorundadr. Bu tanmlamalar; itemn ismi, tipi ve geni li i,
desimal hane says (sadece F ve Nde) ve grnen (ekrandaki) geni liktir. Seilen item
ismi en fazla 16 karakter uzunlu unda olabilir. Desteklenen tipler ve geni likleri ise
yledir:
I
integer
1-16 hane
binary integer
2 ya da 4 byte
character
1-320 karakter
number (floating)
1-16 hane
binary floating
4 ya da 8 byte
date
yyyymmdd
Grid veri seti, kapsamn, hcre temelli kar l dr. Yani vektrel gsterim
kapsamlarla yaplrken, raster gsterim grid veri seti ile yaplmaktadr. Grid, ARC/INFO
GRID modl tarafndan kullanlan, temel veri yapsdr, bu yzden GRID ve grid
terimleri kar trlmamaldr. GRID yazlm modlnn ismidir, grid ise, GRID yazlmnn
ynetti i hcre tabanl veri kmesidir [12].
Grid veri setinde, veriler hcre-hcre saklanr. Her hcre karedir ve di er hcrelerle
ayn boyuttadr ve de bulundu u noktann de erini ifade eden bir say ierir. Hcre
de erleri 32-bit integer ya da gerel (float -kesirli) say olabilir. [12]. Her grid katman iin
bir znitelik tablosu (VAT) saklanr. Bu tabloda hcre de erleri ve bu de erlerden grid
ierisinde ka tane bulundu u saklanr. Her gridin koordinat sistemi Ek
ekil 3de
gsterilmi tir. Buradan da anla labilece i gibi gridin koordinat sisteminin kapsamlar iin
kullanlan koordinat sisteminden fazla bir fark yoktur. Tek fark XY de erleri yerine stunsatr numaralarnn kullanlacak olmasdr. Bu yzden gridler kolaylkla bir projeksiyon
sistemine oturtulabilir ve kapsamlarla st-ste getirilebilmektedir. Grid ok de i ik
fenomenleri gsterebilir, rne in; ykseklik, belirli bir detaydan olan uzaklk, spektral
yanstma de erleri gibi..
125
(0,0)
D m noktas (XYZ)
gen
kenar
Lattice
rnekleme
noktas (mesh point)
Gri renkli
alanlar
latticedir
Gridde
hcre boyutu
Latticede
rnekleme
mesafesi
127
Coverage
Tin
Lattice/grid
FROM
Coverage
Tin
Lattice/grid
Image
TINARC
TINCONTOUR
GRIDLINE
GRIDPOLY
HIGHLOW
LATTICECONTOUR
LATTICEPOLY
VIP
-
ARCTIN
CREATETIN
LATTICETIN
KRIGING
LINEGRID
POINTGRID
POLYGRID
TINLATTICE
LATTICERESAMPLE
IMAGEGRID
ERDASGRID
Burada Image (grnt) ve Drawing (izim) veri setleri hakknda ayrntl bilgi
vermeye gerek duyulmam tr. ARC/INFO yazlmnn destekledi i grnt ve izim veri
yaplar a a da verilmi tir.
ARC/INFO tarafndan desteklenen grnt formatlar:
IMAGINE
GRASS
BIL (Band-Interleaved-by-Line)
BIP (Band-Interleaved-by-Pixel)
Sun Rasterfiles
128
CGM
GERBER
129
Topolojik ve koordinat
znitelik bilgilerinin
bilgilerinin sakland
sakland dosya
dosya
Point
lab.adf
pat.adf
Arc
arc.adf
aat.adf
Node
arc.adf
nat.adf
pal.adf, cnt.adf
pat.adf
Polygon
Her topolojik ve koordinat bilgilerini ieren dosyalarn item isimleri Ek Tablo 6da
verilmi tir.
Arc.adf dosyas, Ek Tablo 6da da grlece i zere; izgi paralarnn (arc),
koordinatlarn saklamakta ayn zamanda da topolojisini kurmaktadr. Arc.adf dosyas;
ba lant (connectivity: arc-node topology) ve kom uluk (contiguity: left-right topology)
yapsn olu turmaktadr. Daha nce de belirtti imiz gibi; d m noktalarnn (node)
koordinatlar saklanmamaktadr, yazlm, arc.adf dosyasnn koordinatlar stunundaki ilk
ve son noktalarn, d m noktalar oldu unu anlamakta ve gerekti inde koordinatlarn
buradan almaktadr.
Pal.adf (polygon arc list) dosyas, alan tanmlama (area definition: polygon-arc
topology) yapsn olu turmaktadr. Pal.adf dosyasnda, her poligon iin tek bir satr
(record) bulunmaktadr. lk poligon, her zaman d (universe-outer) poligondur. Cnt.adf
(centroid) dosyalar, her poligon iin, poligonun iinde bulunan etiket (label) saysn
saklar. Etiket noktalarnn koordinatlar, lab.adf dosyasnda saklanr [12].
130
Arc#
lk
Son node
Sol poligon
Sa poligon
Nokta
node
1
says
Pal.adf
koordinatlar
X1,Y1,...XnYn
poligon topolojisi
Polygon#
Xmin
Ymin
Xmax
Cnt.adf
Ymax
Arc
Arc#
Node#
says
numaralar
numaralar
1,3,5
4,5,7
Polygon
Poligon
Poligon
Etiket
merkezi
merkezi
says
1
Lab.adf
Etiketler
1,..,n
Label#
Kapsayan poligon
131
Boundary operations
snr operasyonlar
Polygon overlay
bindirme analizleri
Surface analysis
yzey analizleri
Tabular analysis
non-grafik analizler
132
AML
dosyas
AML processor
(komut
yorumlaycs)
(program kodu)
ARC program
(ARC program)
komut satrlarnn
yerine getirilmesi
ki e it AML program
dosyas vardr
menuler
Komut
makrolar
Pulldown
Sidebar
&directive
Matrix
Form
[function]
Key
Tablet
%variable
digitizer
tasarm
Tasarmn tekrar gzden
geirilmesi
kodlama
Hatalarn (bug)
dzeltilmesi
test
Kullanc
arayz
133
Getting started
Map Projections
Data Conversion
Image Integration
134
Dynamic Segmentation
Network Analysis
Adress Geocoding
135
136
Avenue:
ArcView yazlm nesne-bazl programlama dili ve uygulama geli tirme ortamdr.
ESRI firmas Avenue yazlmn, uygulamalarn geli tirilmesi ve kullanc ihtiyalarna
uyarlanmasn kolayla trmak iin bir geli tirme ortamnda yaratm tr. Avenue
yazlmnn; ArcView ile yaplan al malarn kullanc ihtiyalar do rultusunda
geli tirilmesi,
zel
bir
hizmetin
sa lanmas
konusunda
ArcView
yazlmnn
ynlendirilmesi yada ArcView yazlmnn grafik kullanc ara birimi ile al an bir
uygulamann geli tirilmesi gibi pek ok uygulama alan bulunmaktadr. Avenue, ArcView
yazlm ierisinde hi bir ek cret demeye gerek kalmayacak ekilde dahil edilmi bir
yazlmdr.
SDE, ESRInin yksek performansl, nesneye dayal uzaysal veri giri aracdr.
Ticari kullanc/servis sa layc mimarisini kullanan RDBMSler (Oracle,INFORMIX,
SYBASE,SQL Server ve DB2) SDE kullanr.
137
sorgulamalar
zellikleri
iin
elde
en
ksa
etmeyi
12 MB disk alan
Veri Gnleme
4 MB bellek
Topolojik veri in as
Harita projeksion dn m
Veri Dn m yaplabilir.
138
stasyon_no
22-59
22-61
22-86
22-88
suyun_adi
Galyan
Altindere
Degirmendere
Macka
139
Belde
merkez
merkez
merkez
akyazi
merkez
merkez
pelitli
cukurcayir
pelitli
merkez
merkez
merkez
merkez
yalincak
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
gurbulak
kasustu
merkez
merkez
merkez
merkez
yesilova
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
caglayan
merkez
merkez
akoluk
akoluk
merkez
140
esiroglu
akoluk
esiroglu
merkez
tosunlu
kamisli
kirankas
kaynarca
merkez
caglayan
esiroglu
merkez
esiroglu
esiroglu
esiroglu
esiroglu
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
esiroglu
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
sahinkaya
merkez
merkez
sahinkaya
sahinkaya
sahinkaya
merkez
sahinkaya
merkez
merkez
merkez
sahinkaya
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
caglayan
merkez
merkez
esiroglu
alacam
okcu
esiroglu
pinaralti
sakizli
bahcekaya
durali
ogutlu
hizarli
mataraci
gayretli
sevinc
yenikoy
kumrulu
ornekalan
akmescit
ocakli
ogulagac
yesilyurt
zaferli
yemisli
kapukoy
simsirli
konaklar
cinali
tasalan
bakircilar
isiklar
catak
yazlik
sindiran
arikaya
ormanustu
cesmeler
ergin
ormanici
sukenari
kuscu
yukarikoy
kopruyani
kirantas
caglayan
gunay
armagan
isiklar
141
0
0
0
572
0
102
0
7512
860
0
0
0
0
138
428
206
301
191
0
190
204
772
418
142
138
0
260
420
2710
0
0
86
0
459
711
322
0
309
208
158
128
295
173
452
429
325
5894
320
577
0
2m
2m
2m
1k
1k
1k
2m
2m
2k
2m
2m
2m
2m
2k
2k
2k
1k
2k
2m
1k
2k
1k
2k
1k
1k
2m
1k
1k
2m
2m
2m
1k
2m
2k
1k
1k
2m
2k
2k
1k
1k
1k
1k
1k
1k
1k
2m
2k
2k
2m
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
merkez
ardicliyayla
cosandere
ortakoy
kozagac
macka
barisli
temelli
170
477
191
187
13875
337
623
2k
2k
2k
2k
2m
2k
2k
142
143
350
400
3
500
250
350
1500
4200
1500
200
5000
20
2000
2000
2000
50
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
50000
25000
35000
150000
420000
150000
20000
500000
0
200000
2000
2000
50
50000
25000
35000
150000
420000
150000
20000
500000
0
200000
144
7.3. REGISTER
LEM
145
8. ZGEM
27/05/1975 tarihinde, el ilinin Glnar ilesinde do du. lk ve orta renimimi,
el ilinin merkez ilesi olan Mersinde tamamlad. 1989-1993 yllarnda, Ankarada, 4
ylllk e itim veren Anadolu Tapu ve Kadastro Meslek Lisesinde lise renimini
tamamlad. 09.07.1993 tarihinde, Zonguldak ili Yenice ilesi Kadastro Mdrl ne,
Kadastro Teknisyeni nvan ile ilk atamas yapld. Burada yakla k 4 ay grev yaptktan
sonra, Karadeniz Teknik niversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mhendisli i Blmn
kazand iin ayn yl Ekim aynda memuriyetine ara verdi. 1997 Bahar Yarylnda, KT
Jeodezi ve Fotogrametri Mhendisli i Blmnden, blm birincisi olarak mezun oldu.
Ayn yl Ekim aynda, Karadeniz Teknik niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Jeodezi ve
Fotogrametri Mhendisli i Anabilim Dalnda, Yksek Lisans renimine ba lad. 1997
yl Aralk aynda, Trabzon ili Maka ilesi Kadastro Mdrl nde Mhendis nvan ile
al maya ba lad ve halen bu grevine devam etmektedir.
146