2.

CLT

ZKR
1

ZKR

Rad / 28. Bunlar, iman edenler ve gnlleri Allah'n zikriyle sknete erenlerdir. Bilesiniz ki, kalpler ancak Allah'
anmakla huzur bulur.

)(

Ahzab / 41-42. Ey inananlar! Allah' oka zikredin. Ve O'nu sabah-akam tesbih edin.

Hadid / 16. man edenlerin Allah' anma ve O'ndan inen Kur'an sebebiyle kalplerinin rpermesi zaman daha
gelmedi mi? Onlar daha nce kendilerine kitap verilenler gibi olmasnlar. Onlarn zerinden uzun zaman geti de
kalpleri katlat. Onlardan bir ou yoldan km kimselerdir.

Bakara / 152. yle ise siz beni (ibadetle) ann ki ben de sizi anaym. Bana kredin; sakn bana nankrlk
etmeyin!

Bakara / 200. Hac ibadetlerinizi bitirince, babalarnz andnz gibi, hatta ondan daha kuvvetli bir ekilde Allah'
ann. nsanlardan yleleri var ki: Ey Rabbimiz! Bize dnyada ver, derler. Byle kimselerin ahiretten hi nasibi yoktur.

Al-i mran / 191. Onlar, ayakta dururken, otururken, yanlar zerine yatarken (her vakit) Allah' anarlar, gklerin
ve yerin yaratl hakknda derin derin dnrler (ve yle derler:) Rabbimiz! Sen bunu bouna yaratmadn. Seni
tesbih ederiz. Bizi cehennem azabndan koru !

HADS
* Hz. Ebu Hreyre (radyallhu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) buyurdular ki: "Allah'n,
yollarda dolap zikredenleri aratran melekleri vardr. AIIahu Telay zikreden bir cemaate rastlarlarsa, birbirlerini
"Aradnza gelin!" diye arrlar. (Hepsi gelip) onlar kanatlaryla kuatarak dnya semasna kadar aray doldururlar.
Allah, -onlar en iyi bilen olduu halde- meleklere sorar:
"Kullarm ne diyorlar?"
tekbir okuyorlar, sana tahmid okuyorlar.
Sana tazim (temcid) ediyorlar" derler.

"Seni tesbih ediyorlar, sana

Rabb Tela sormaya devam eder:

"Onlar beni grdler mi?"
"Hayr!" derler.
"Ya grselerdi ne yaparlard?"
"Eer seni grselerdi ibdette ok daha ileri giderler; ok daha fazla ta'zim, ok daha fazla tesbihde bulunurlard"
derler. Allah tekrar sorar:
"Onlar ne istiyorlar?"
"Senden, derler, cennet istiyorlar."
"Cenneti grdler mi?" der.

MENBA
2.CLT
"Hayr ey Rabbimiz!" derler.
"Ya grselerdi ne yaparlard?" der.
"Eer grselerdi, derler, cennet iin daha ok hrs
gsterirler, onu daha srarla isterler, ona daha ok rabet gsterirlerdi." Allah Tela sormaya devam eder:
"Neden
istize ediyorlar?"
"Cehennemden istize ediyorlar" derler.
"Onu grdler mi ?" der.
"Hyr Rabbimiz,
grmediler!" derler.
"Ya grselerdi ne yaparlard?" der.
"Eer cehennemi grselerdi ondan daha iddetli kaarlar,
daha iddetli korkarlard" derler. Bunun zerini Rabb Tela unu syler: "Sizi hid klyorum, onlar affettim!"
Reslullah (aleyhissaltu vesselm) szne devamla unu anlatt:
"Onlardan bir melek der ki: "Bunlarn
arasnda falanca gnahkar kul dahi var. Bu onlardan deil. O baka bir maksadla uramt, oturuverdi." Allah Tela..
"Onu da affettim, onlar yle bir cemaat ki onlarla oturanlar da onlar sayesinde bedbaht olmazlar" buyurur."
* Yine Eb Hreyre (radyallhu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) buyurdular ki: "Kim bir yere
oturur ve orada Allah' zikretmez (ve hi zikretmeden kalkar) ise AIIah'tan ona bir noksanlk vardr. Kim bir yere yatar,
orada AIIah' zikretmezse, ona AIIah'tan bir noksanlk vardr. Kim bir mddet yrr ve bu esnada Allah' zikretmese,
Allah'tan ona bir noksanlk vardr."
* Eb Mslim eI-Earr (rahimehullah) diyor ki: "Ben ehdet ederim ki Eb Hreyre ve Eb Said (radyallhu
anhm) Reslullah (aleyhissaltu vesselam)'in yle sylediine ehdet ettiler: "Bir cemaat oturup Allah' zikrederse,
mutlaka melekler etraflarn sarar, AIlah'n rahmeti onlar brr, stlerine sekine iner ve Allah onlar yannda bulunan
(byk melek)lere anar."
* Hz. Eb Mus (radyallhu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) buyurdular ki: "erisinde Allah
zikredilen evlerin misali ile ierisinde AIIah zikredilmeyen evlerin misli, diri ile lnn misali gibidir."
* Hz. Eb Hreyre'nin rivyetinde yle gelmitir: "Reslullah (aleyhissalatu vesselm) buyurdular ki: "Allah
Tela hazretleri diyor ki: "Kulum, hakkmda nasl bir zan yrtrse ben yleyimdir. O, beni zikredince ben onunla
beraberim. O beni iinden geirirse, ben de onu iimden geiririm. O, beni bir cemaat ierisinde anarsa, ben de onu,
onunkinden daha hayrl bir cemaatte anarm. O, bana bir kar yaklarsa ben ona bir arn yaklarm. O bana bir arn
yaklarsa, ben ona bir kula yaklarm. O bana yryerek gelirse ben ona koarak giderim."
* Eb mme (radyallhu anh) anlatyor: "Resulullah (aleyhissalatu vesselam) buyurdular ki: "Kim yatana
temiz (abdestli) olarak girer ve uyku bastrncaya kadar AIIah' zikrederse gecenin herhangi bir saatinde uyanp da
AIIah'tan dnya veya hiret hayrlarndan bir ey isterse AIIah Tela, istediini mutlaka ona verir."
* Hz. Muaz bnu Cebel (radyallahu anh) anlatyor: "Kul, kendini Allah'n azabndan kurtarmada zikrullahtan daha
messir bir ameli ilememitir."

TEFSR

)(

Ahzab / 41-42. Ey inananlar! Allah' oka zikredin. Ve O'nu sabah-akam tesbih edin.
ok zikir, zamanlara stn gelen, ve takdis (ululama) temcid (Ululama), tehlil (la ilahe illallah sz) tahmid
(Hamd etme, elhamdlillah deme) gibi Allah'a layk zikrin eitlerini iine alr. Bununla birlikte zikir eitleri iinde
tesbih'in (sbhanellah kelimesini syleyerek Allah' ululama) vakitleri iinde sabah ile akamn zellikle nemi ve
faziletine iaret iin de
ve sabah-akam O'nu tesbih edin buyurmutur. nk "tesbih" zikirlerin temeli, sabah ile
akam da mehur zamanlardr. Bununla birlikte sabah akam ifadeleri Trke'de olduu gibi Arapa'da da btn
vakitleri iine almakla, devam anlamna kinaye de olur. te yandan zikir ve "tesbih" namaz dahi kapsar. Hem kendisi,
hem de melekleri zerinize, "salat" yadryor.
SALAT, Allah'tan rahmet, meleklerden istifar, mminlerden dua demektir. Burada ayn fiilin, Allah'a ve
meleklerine isnad edilmi olmas asndan rahmet ve istifar kapsayan zel bir yardm mnsn ifade etmesi gerekir.
O'na kavuacaklar gn, ldkleri veya kabirden ktklar, yahud cennete girdikleri gn esenlik dilekleri selamdr. Her
trl saknca, afetlerden selamet, uzaklk haberidir.
Gzel bir mkafat cennet,
bir ahit, tank olmak zere. Allah'n birliine ahit, Allah'a nasl kulluk edileceine
delil gsterilecek rnek mmetin, tasdik, yalanlama, uymak veya uymamak gibi durumlarna, amellerine, yarn ahrette
ilh huzurda tanklk edecek ahit
Allah'n izniyle bir daveti, Allah'n birliine ve iman vacip olan sfat ve
hkmlerine iman ile rzasna, O'na kavumaya, doru gitmeye arc, hem de kendi kendine deil, Allah'n izni ve
msadesiyle yardm ve baarl klmas ile arc. Yukarda "Ey Peygamber! Biz seni tank mjdeci ve uyarc olarak
gnderdik." (Ahzab, 33/45) buyrulduu halde, burada bir de
"O'nun izni ile" kayd ile kaytlanmas, bu arnn
Allah tarafndan zellikle yardm olmaynca yaplamayacak gayet zor bir i olduuna iaret ifade eder.
Nurlandrc, aydnlatc parlak bir kandil, cehalet ve aknlk karanlklarnda akllar, gnlleri aydnlatp doru
yolu gsteren bir k Allah'tan byk bir ltuf. Allah'n Muhammed mmetine vaad edilmi olan ltuf ve ihsan, baka
mmetlere verilmi olandan ok fazla ve ok byktr.1

PIRLANTA SERS
Anmak, hatrlamak, ydetmek manlarna da gelen zikir; soflerce, Allahn ad ve nvanlarnn teker teker veya
birkann birarada tekrar edilmesinden ibarettir. Zikir, Allah mnferiden veya topluca anma yollarnn (tarikatlar)
bazlarnda , bazlarnda mrid ve rehberin tayinine gre bazlarnda da daha deiik isim ve nvanlarla ed
edilir.

Hak Dini Kuran Dili

2.CLT

ZKR
3

Zikir de, tpk kr gibi hem lisn, hem kalb, hem beden, hem de vicdann btn erknyla yerine getirilen bir
vazife ve bir kulluk borcudur. Cenb- Hakk btn esm-i hsnasyla, btn sft- kudsiyesiyle yd etmek, hamd
sensyla grlemek, tesbih u temcdlerle gerilmek, kitabn okumak, Onun rehberliine snmak; kinat kitbndaki
yt- tekvniyesini many harfiyle mrldanmak; aczini, fakrn du ve mnct lisnyla iln etmek... Evet, btn
bunlarn hepsi lisna it birer zikirdir.
Bata Latfe-i Rabbaniyye olmak zere vicdann btn rknleriyle Allah ydetmek, yni Onun varlna dair
delillerin mlhazasyla oturup-kalkmak, varlk kitabnda srekli parlayp duran ve her an bize ayr ayr eyler fsldayan
ilh isim ve sfatlar dnmek; sonra da Onun cihan apndaki rubbiyet ahkmn, bu ahkm karsnda
sorumluluklarmzla alkal meseleleri, emr nehiyleri, vad u vadleri, mkaft u mcaztlar tefekkr etmek; enfs
ve fk yollarla varlk ve varln perde arkas srlarn aratrmak; bu aratrmalar esnasnda basar ve basrete alan
uhrev gzellikleri tekrar ber tekrar tem etmek.. zerreden seyyrelere kadar hereyin, lem-i kuds hesabna atan
birer nabz, lem-i lhuta nrefan birer tercman ve Hakkatl-Hakika birer menfez olduklarn tasavvur etmek de
bir kalb zikirdir. Her zaman bir nabz gibi atan varl duyabilenler, bir hatb gibi konuan lem-i lhutu dinleyebilenler
ve bu menfezlerden cell ve ceml tecellilerini temya muvaffak olanlar, gzlerin grmedii, kulaklarn iitmedii
yle rhan zevklere ularlar ki bu zevk zemzemesi iinde geen hayatn bir saati yzlerce seneye mudil gelebilir..
gelebilir ve bu kuds seyahat o zevkli sonsuzluuyla, vridt ve manev hazlar salih diresi ierisinde kpre kpre
devam eder gider. Sbht- Vechin nurlar her yan sard bu noktada insann mhedeleri insan aar. Aar da her
gnl erbb ve her istidt, ztl-emre muvfk olsun-olmasn, duyup hissettii eylerle bir zikir velvelesi iine ekilir;
derken, ihtiyr-gayri ihtiyr, esm-i ilhyi mrldanmaya balar.
Herhalde byle bir kurbiyet, byle bir maiyyet atmosferinde geen saniyeler, -tabi vridta ak mnevver
saniyeler- kapal ve nursuz senelerden daha bereketli ve daha ebediyet buudludurlar. Bu mbrekiyete iret iin hads
olarak rivyet edilen bir kutlu szde: - Benim Allah ile yle bir nm vardr ki o esnda Bana ne bir mukarreb melek
ne de bir nebiyy-i mrsel ulaamaz buyurulur.
Emir ve yasaklar cidd bir duyarllkla hayata tayp yaamak, her emir ve her yasakla kendisine yaplan teklifleri
vicdannda hissederek, itiyakla emirlerin ifsna komak ve derin bir mesliyet uuruyla yasaklardan kanmak da
beden zikirdir ki lisnla yaplan zikrin derinlii de byk lde bu ikinci zikirden kaynaklanmakta ve bu anilmerkez
gle bir lmsz ses hline gelmektedir. Beden zikir daha ok, ulhiyet kapsnn tokmana dokunarak, o dergha
kabul yollarn aratrarak ve beer olan acz u fakrimizi ln ederek lh kudret, lh kuvvet ve lah gnya ihtiyacmz
arz hamlesidir.
Evet, zikreden ve zikrinde srarda bulunan zkir, Cenb- Hakkla mukvele yapmasna hfz u himye ve inyet
seralarna alnm olur ki -Ann Beni ki anaym sizi (Bakara, 2/152) lh fermn da fakrn ayn- kuvvet, aczin ayn-
gn hline geldii bu srl keyfiyeti ifde etmektedir.
Yani siz, Allah zikr u fikr u ibadetle ydedeceksiniz, O da sizi terf ve tekrmle anacak.. siz du ve mnactlarla
Onu mrldanp duracaksnz, O da icbetle size ltuflar yadracak.. siz dnyev ilerinizin arasnda Onu
unutmayacaksnz, O da dnya ve ukb gilelerini bertaraf ederek sizi ihsanla ereflendirecek.. siz yalnz kaldnz
zamanlarda da Onunla dolup taacaksnz, O da yalnzlklara itildiiniz yerlerde size Ens u Cels olacak.. siz rahat
olduunuz zamanlarda Onu dilden drmeyeceksiniz, Oda rahatnz karan hdiseler karsnda rahmet esintileri
gnderecek.. siz Onun urunda cihad edip Onu cihana duyuracaksnz, O da sizi dnya ve ukb zilletlerinden
kurtaracak.. siz Onun yolunda ihlsl olacaksnz, O da sizi gzlerin grmedii, kulaklarn iitmedii, insan tasavvurunu
aan husus iltifat ve husus pyelerle ereflendirecek... Bylece, zikir arzusu, zikir cehdi, zikre mazhariyet nimetiyle
kymete ulaacak, derken Allah da bu tevfk ve hidyet ltfunu husus ihsanlaryla daha bir buudlatracaktr ki, Bana
srekli kredin ve sakn nankrle dmeyin! (Bakara, 2/152) Emr-i Rabbanisi de ite, zikirden kre, krden
zikre bu salih direyi ihtar etmektedir.
Zikir btn ibdetlerin zdr ve bu zn z de Kurn- Kermdir. Ondan sonra da, Hazret-i Shib-i eriattan
sdr olan nurlu szler gelir.
Cehr, haf her ekliyle zikir, duygu, dnce ve uur evresinde halkalanan ziy-i sbuht- vechin bedene
tanmas ve rha ml edilmesi ameliyesidir.
Zikir, Cenb- Hakkn gizli-ak nimetleri karsnda Onu ins-cin herkese iln etmenin nvndr. Bu iln kesildii
an yeryz ve ondaki varlklarn da hikmet-i vcudu kalmaz. Peygamber beynyla -aleyhi ekmelt-tehyyeryznde Allah Allah diyenlerin kalmay Kyametin kopmasyla irtibatlandrlmyor mu?..
Hangi ekliyle olursa olsun zikrullah yolu Hakka ulama yollarnn en kavsi ve en emnidir. O olmadan Hakka
vuslat zordur. Evet, vicdanlarn uurla Onu anmas, letifin Ona dem tutmas ve lisnn bu armoniye tercmn olmas
sonsuzluk yolunun yolcular iin ne tkenmez bir zd u zahre ve ne bereketli bir kaynaktr!
Zikrullah, kurbet helezonunda bir seyahattr; dil, duygu, gnl bir koro tekil edip de Allah anmaya durdu mu
insan bir anda kendini srl bir asansr iinde bulur ve bir lahzada rhlarn uuup durduu iklime ular. Ular da gk
kaplarnn aralndan neler neler seyreder..!
Zikrullahn muayyen bir vakti yoktur. Namaz btn ibdetlerin pri ve din sefinesinin direi olduu hlde belli
zamanlarda ed edilir ve ed edilmesi caiz olmayan vakitler de vardr.
Zikrullah ise, zamann her diliminde serbest dolama sahiptir ve herhangi bir hl ile de mukayyet deildir.
-Onlar Allah ayakta, oturarak, hatta yan gelip yatarken de anarlar (l-i mrn, 3/191) fehvsnca, ne zaman itibriyle
ne de hl itibriyle zikrullaha tahdid konmamtr.
Kitab, snnet ve selef-i salihnin eserlerinde, zikrullahdan daha fazla bireye tergb ve tevk yapldn
hatrlamyorum. Namazdan, cihada kadar o, her ibadetin iinde can gibidir, kan gibidir.
Ancak, herkesin zikri, zikredilenin onun duygular zerinde tesiri lsndedir ki; sofiler buna mhede veya
huzur-u kalb derler. Bazlar, Cenb- Hakk anarak bir srl yol ile kalbinde Ona ular. Bazlar da vicdanlarnda Onu

MENBA
2.CLT
kenzen bilir ve dernlarndaki nokta-i istint ve nokta-i istimdt sayesinde srekli maiyyette olur. Bu seviyenin
insanlar iin her yeni an, bir inkt vesilesi olmas itibariyle cehalettir. - Allah biliyor ki ben Onu imdi anmyorum,
anmak ne demek, ben Onu hi unutmadm ki..! sz de bu anlaytaki insanlarn dncelerini ifde etmek iin sadr
olmutur.2
ALLAHI NE KADAR ZKRETMELYZ YA DA ZKR NE LDE OLURSA YETERL DENEBLR?
Zikir; anma-hatrlama, belli dualar belli bir say ve ekilde okuma, Allah dil ve kalb ile ydetme ve hayat
duyarak yaayp varln koridorlarnda gezerken hemen her nesneden Allaha ait bir mesaj alma demektir. Her ne
kadar zikir dendiinde, Esma-i Hsndan bazlarn veya bir ksm dualar tekrar etme anlalyorsa da asl olan kalb ve
latfe-i Rabbaniyenin bu hatrlama ve anmaya balanmasdr.
Dille yaplan zikirde zellikle Cenb- Hakkn isimleri tekrar edilmektedir. Bir mridin irad ve gzetiminde, o En
Gzel simlerden bazlar belli bir sayya gre sylenmektedir. Say mevzuunda Kitap ve Snnette kati bir ey yoktur.
Fakat selef-i salihinden bazlar, o mbarek isimleri ebced hesabndaki karlklarna gre ekmilerdir. Mesel, Allah
lafz- cellinin ebced karl 66dr. Zikir srasnda bu lafz- celli bazlar 66 kez, bazlar da 66nn katlar adedince
tekrar etmilerdir. Bununla beraber, Esma-i lhden hangisinin sizin zerinizde galip ve hakim olduunu biliyorsanz, o
isme devam etmenizi tavsiye etmilerdir. Mesel Latf ismine mazhar olabilirsiniz. O zaman her namazdan sonra onu
129 defa sylersiniz; nk bizim bildiimiz iki ebced hesabndan birine gre Latf ismi 129a denk dmektedir.
Zikir adna bazlar L mevcde illallah bazlar L mehde illallah ya da L ilhe illallah ve bazlar da
l dan sonra btn esm-i ilhyi birden mlhaza ederek illallah demiler ve byle kll bir uur ve kll bir
mlhaza ile kelime-i tevhde devam etmilerdir. Tekyelerde zikir dendiinde ounlukla L ilhe illallh ekme
anlalmtr. Bu zikir Ondan baka Mabudu bil-Hak, Maksdu bil-istihkak yok, sadece O var. manasn ifade
etmesi asndan kamil bir zikirdir. Hemen hemen btn deiik tasavvuf yollar veya tarikat versiyonlar L ilahe
illallahta birleir, onu eker, sonra da Muhammedur-Rasulullahla zikri balarlar.
Aslnda zikir daha mull dnlmelidir; yani anma, unutan bir insann hatrlamas olarak deil de hatrlamann
srekli olmas, her frsatta Onu bir kere daha ydetme ve bunun insan tabiatnn bir yan haline gelmesi eklinde
anlalmaldr. Bu zaviyeden namaz, oru, zekat, hac ve tefekkr de bir zikirdir.
Mesel namaz, zatnda potansiyel olarak hatrlatc bir gce sahiptir. Kuran- Kerim, ve ekmis-salte lizikr Beni hatrlamak iin namaz kl (Taha/14) ayetiyle bu hakikati nazara verir. Gndzn her iki tarafnda ve
gecenin saaklarnda (gndze yakn olan saatlerinde) namaz kl! Muhakkak ki, iyilik ktlkleri giderir.
te bu, (Allah) ananlar iin bir hatrlatmadr. (Hd/114) ayeti de bu hususu ifade eder. Bu ayetten anlalan
ey, klnan her namazn, yekn bir hasenat tekil etmesi ve bu hasenatn seyyiat silip sprp gtrmesidir. Ayrca
ayet-i kerimenin sonunda, Zlike zikr liz-zkirn - te bu, Allah ananlar iin bir hatrlatmadr denilerek,
namazn hatrlatc gc bir kere daha nazarlara verilmektedir.
te zikri, Esmul-Hsndan baz isimleri oka tekrarlama, Onu anma; hatrlamay namaz, oru gibi
ibadetlerimizle srekli hale getirme ve bu ydetmeyi tefekkrle iyice derinletirerek btn benliimize ml etme
erevesinde anlamak lazmdr.
Zikirde zirve nokta bata Latfe-i Rabbaniye olmak zere vicdann btn rknleriyle Allah ydetmek, yni
varlk kitabnda srekli parlayp duran ve her an bize ayr ayr eyler fsldayan ilh isim ve sfatlar dnmek; enfs
ve fk yollarla varl ve varln perde arkas srlarn aratrmak; her zaman bir nabz gibi atan varln Ona ahitlik
ediine dair mlhazalarla oturup-kalkmak eklindeki kalb zikirdir.
Zikrullahn muayyen bir vakti yoktur. Zikretme, zamann her diliminde serbest dolama sahiptir ve herhangi bir
hl ile de mukayyet deildir. "Onlar Allah ayakta, oturarak, hatta yan gelip yatarken de anarlar" (l-i
mrn/191) fehvsnca ne zaman, ne de hl itibryla zikrullaha tahdid konmamtr.
Ayrca, Cenab- Hak Kuran- Kerimde Y eyyuhellezne menz-krullhe zikran kesr ve sebbihhu
bkraten ve asl - Ey iman edenler! Allah ok zikredin, sk sk ann. Onu sabah akam takdis ve tenzih
edin (Ahzb/41-42) buyurmaktadr. Bu, bize gsterilen bir hedef, yakalamamz gereken bir ufuktur. Cenb- Hakk
bize bahettii nimetler lsnde anmaya almamz gerekir. Ne var ki, hi bir zaman Rezzk- Kermin nimetlerine
gereince karlk veremeyiz.. veremeyiz zira, her gn binlerce defa Onu ansak, nimetlerine kretsek de bu Cenab-
Allahn zerimizdeki nimetlerine kar ok az bir kr saylr. nk Ve in teudd nimetallahi l tuhsh Allahn nimetlerini saymaya kalksanz sayamazsnz (brahm/34) fehvasnca Onun saylamayacak kadar ok
nimeti vardr zerimizde..3
NAMAZIN ZKR VE TEVBE BUUDU
Soru: "Beni (zikir) hatrlamak iin namaz kl" ayetindeki namaz ile zikir arasndaki mnasebeti biraz
aar msnz?
Zikir, mmini Allah'a en seri ekilde yaklatran bir ibadet ve gaflet bulutlarn datan en tesirli bir rzgardr.
Zikir; anma-hatrlama ve insann hayat duyarak yaamas ya da varln koridorlarnda gezerken hemen her nesneden
Allah'a ait bir mesaj almas demektir. Bu mnda zikir ile namaz arasnda skI bir irtibat sz konusudur. Hatta dier
ibadetlerdeki zikir, namazdaki zikrin yannda ancak, tli bir mbarekiyeti hizdir. Zaten o lde Allah' hatrlatacak ve
insann grme, dnme, anlama ve deerlendirme ufkundan gafleti izale edecek baka bir ibadet olsayd, Allah,
namazn yerine o ibadeti emir ve tavsiye buyururdu.
Namaz, zatnda potansiyel olarak hatrlatc bir gce sahiptir. Kur'n- Kerim, "ve ekimi's-salate lizikr; Beni
hatrlamak iin namaz kl" (Taha, 20/14) ayetiyle bu hakikati hatrlatr. Evet, ayette de ifade edildii gibi hatrlama

2
3

Kalbin Zmrt Tepeleri 1

Krk Testi

2.CLT

ZKR
5

(zikr) ile namaz arasnda sk bir mnasebet vardr. Namazn bu ldeki neminden tr Ku'an'da Allah (c.c), gnde
be vakit namaz sk sk vurgulamtr.
Oru, gizli bir ibadettir ve orulu bir kimsenin orulu olduunu kimse bilemez. Vaka oru, gizliliinden tr
nezd-i uluhiyette de ayr bir hususiyet arz eder ki, Allah (c.c), onu da kuds bir hadisiyle tebcil ederken, "Oru bana
aittir ve mkafatn da ben veririm" buyurur. Ancak eer Allah (c.c), oruta da namazdaki zaruri temad sz konusu
olsayd, bize savm- Davud gibi gn an oru tutmay farz klard. Bu itibarla denebilir ki, namazn bu ok gl
hatrlatma tesiri, kat'iyen baka bir ibadette mevcut deildir. Belki cuma namaz veya hac gibi kll ibadetlerde byle
gl bir tesirden sz edilebilir ve bunlarn hatrlatcl nemli seviyede bir zikir saylabilir. Ancak, bunlar dahi namaz
gibi her gn ve ayn zamanda gnde be defa olmad iin namazn yerini tutmalar mmkn deildir.
Namaz, insanlar gnahlardan arndran ve ondaki isi-pas temizleyen bir kurna gibidir. Her gn onda be defa
ykananlar gnahlarndan arnr ve tertemiz hale gelirler. "Gndzn her iki tarafnda ve gecenin saaklarnda (gndze
yakn olan saatlerinde) namaz kl! Muhakkak ki, iyilik ktlkleri giderir. te bu, (Allah') ananlar iin bir hatrlatmadr."
(Hd, 11/114) ayeti, bu gerei delillendirmektedir. Bu ayetten anlalan ey, klnan her namazn, yekn bir hasenat
tekil etmesi ve bu hasenatn seyyiat silip sprp gtrmesidir. Ayrca yet-i kerimenin sonunda, "Zlike zikr li'zzkirn; te bu, Allah' ananlar iin bir hatrlatmadr" denilerek, namazn hatrlatc gc bir kere daha nazarlara
verilmektedir.
Zikir ile namaz mnasebetini bu ekilde tesbit ettikten sonra, tevbe ile namaz arasndaki irtibata gelince; tevbe,
kiinin Allah'a ynelmesi ve kendi iini Allah'a (c.c) ap dkmesidir. Tevbe, Allah'n, bizim mahiyetimize dercettii
gnahlarla deformasyona urayan temiz ve latif duygularda, yeniden bir yaplanma meydana getirme ameliyesidir.
Her gnah ileyen insan, sevaptan yzn evirip kfre doru bir adm atm saylr. Evet stad Hazretleri'nin de
ifadeleriyle "Her gnah iinde kfre giden bir yol vardr." yleyse her gnah ileyen, bir adm Allah'tan uzaklam ve
bir adm da eytana yaklayor demektir. Tevbe ile insan, "Eyledim hadsiz gnah, nihayet tasmal boynumla dndm
sana hh" diyerek, tekrar Allah'a dnm olur ki, byle bir insan ayn zamanda seyyiatn da hasenata evirmi saylr.
stad'n yaklam ile tevbe, insan srekli ktlklere ak olan kabiliyetlerini, hayra tevcih etmektedir ki, bu da
potansiyel olarak insann hayr yapmas demektir. te namazda da bu durum sz konusudur. Zira namaz, insanda
gerek mnda bir tevbe uuru meydana getirir. Her ne kadar insan, gnde be defa kavl olarak tevbe etmese bile,
onun klm olduu namazlar, fiil bir tevbe yerine gemektedir. Kald ki, namazda okunan evrad u ezkarda, tevbeistifar mns tayan birok dua ve ayetler vardr. Mesela; mmin namaza, "Allahu ekber" szyle balamaktadr.
Allahu ekber'le baka ilerden kopma ve kesilme adna deta eldeki fikir ve uur balyozu malyan eylerin zerine
indirilmekte ve Allah (c.c)'a tevecch edilmektedir. Evet namazda, masivadan kopma ve Hakk'n davetine icabet edip, '
O'na ynelme sz konusudur. Ne var ki, byle bir tevecch, herkes ancak kendi kamet-i kymetine gre
gerekletirebilmektedir.
Daha sonra "Subhanekallahmme ve bihamdik" gelir ki, bu, makam- cem'in ifadesi bir szdr. Subhaneke, "u
varlk iinde Sana erik koulabilecek hibir ey yoktur. Sen, zatnda, sfatlarnda ve icraatnda teksin. Ne benim
ef'alim, ne de kainatta cereyan eden hadiseler, Senden bakasna verilemez. te ben, byle bir irk dncesine
srtm dnyor, Seni tesbih ve takdis ediyorum" demektir.
Ve bihamdik, "hamd yalnzca Sana mahsus" anlamna gelir. Subhaneke sznde Cenab- Hakk' btn
noksanlklardan tenzih ederek, vhid tecelliye kar tam bir ubudiyet ortaya koyma mns, byle bir tenzih
ifadesinden sonra gelen 'Ve bihamdik'le insan, "Ben, bu mny ihata edemem ama Sen, bana bunu duyuruyorsun.
Zira Sen bunlar bana duyurmazsan ben duyup hissedemem. yleyse ben Seni bir taraftan tesbih ederken, ayn
zamanda hamdle medyuniyet ve kranlanlarm da sadece sana takdim ederim demektir.
Ve tebareke'smk, "Senin ismin bereket kaynadr. Benim gibi boynu tasmal, aya prangallara, o engin
hazinenden bir eyler versen ne kar! Zira Sen, Seni inkar edip, irke koanlara bile nice nimetler bahediyorsun. Ben
de btn gnah ve inhiraflarma ramen, Sana tevecch ederek, Senin bereket kayna mbarek ismine snyor ve
Alvar mam edasyla;
Kerem kl, kesme Sultanm keremin bnevlerden,
Kerem kesmek yakr m Keremkne gedlerden"
diyerek huzurunda inim inim inliyorum, demektir.
'Ve tel ceddk'te, "Senin ann mtealdir. Nitekim Sultana sultanlk, gedaya da gedalk yarar. Ben ok dp
kalkm olabilirim, ancak imdi iki bklm olup kapna geldim; zira Sen'den baka gidecek melce ve menca yoktur.. ve
bu mlhazada; evet gnah bana yaramaz doru, fakat af da Senin anndr" mns vardr.
'Ve l ilhe ayruk' ise, "Bakasna nasl dnebilirim ki; Sen'den baka Mabud u bi'I-hak ve Maksud u bi'1istihkak yoktur" demektir.
Evet, namazda Allahu ekber'den balayp selam verene kadar hep byle tevbe yrngeli bir tevecch
szkonusudur ve ite bu tevecch zamanla kulu, adm adm ihsan yamalarna doru gtrebilir... 4

RSALE
'lem Eyyhel-Aziz! Tohum olacak bir habbenin kalbi, yani ii delindii zaman, elbette snbllenip nev nema
bulamaz; lr gider. Kezalik ene ile tabir edilen enaniyetin kalbi, Allah Allah zikrinin ua ve hararetiyle yanp delinirse,
byyp gafletle firavunlaamaz. Ve Hlk- Semavat ve Arz'a isyan edemez. O zikr-i lah sayesinde, ene mahvolur.
te Nakibendler, zikir hususunda ittihaz ettikleri zikr-i haf sayesinde kalbin fethiyle, ene ve enaniyet mikrobunu
ldrmee ve eytann emirberi olan nefs-i emmarenin ban krmaa muvaffak olmulardr. Kezalik Kadirler de zikr-i
cehr sayesinde tabiat tagutlarn tar mar etmilerdir.
4

Prizma 3, s:27

MENBA
2.CLT
KELME- TEVHDN TEKRAR ZKR
'lem Eyyhel-Aziz! Kelime-i Tevhid'in tekrar ile zikrine devam etmek, kalbi pek ok eylerle balayan balar,
ipleri krmak iindir. Ve nefsin tapacak derecede sanem ittihaz ettii mahbublardan yzn evirtmektir. Maahaza, zkir
olan ztta bulunan hasse ve latifelerin ayr ayr tevhidleri olduuna iaret olduu gibi; onlarn da onlara mnasib
erikleriyle olan alkalarn kesmek iindir.
ALLAH NE FAT STYOR?
Sual: Tablac hkmnde olan insanlara bir fiat veriyoruz. Acaba asl mal sahibi olan Allah, ne fiat istiyor?
Elcevab: Evet o Mn'im-i Hakik, bizden o kymettar ni'metlere, mallara bedel istedii fiat ise; eydir. Biri:
Zikir. Biri: kr. Biri: Fikir'dir. Bata "Bismillah" zikirdir. hirde "Elhamdlillah" krdr. Ortada, bu kymettar hrika-i
san'at olan nimetler Ehad-i Samed'in mu'cize-i kudreti ve hediye-i rahmeti olduunu dnmek ve derketmek fikirdir.
Bir pdahn kymettar bir hediyesini sana getiren bir miskin adamn ayan pp, hediye sahibini tanmamak ne
derece belhet ise, yle de; zhir mn'imleri medih ve muhabbet edip, Mn'im-i Hakik'yi unutmak; ondan bin derece
daha belhettir.
Ey nefis! byle ebleh olmamak istersen; Allah nmna ver, Allah nmna al, Allah nmna bala, Allah nmna ile.
Vesselm.5
ZKR VE FKR
Bu seyr slk-u kalbnin ve hareket-i ruhaniyenin miftahlar ve vesileleri, zikr-i lh ve tefekkrdr. Bu zikir ve
fikrin mehasini, ta'dad ile bitmez. Hadsiz fevaid-i uhreviyeden ve kemalt- insaniyeden kat- nazar, yalnz u dadaal
hayat- dnyeviyeye ait cz' bir faidesi udur ki: Her insan, hayatn dadaasndan ve ar teklifinden bir derece
kurtulmak ve teneffs etmek iin; herhalde bir teselli ister, bir zevki arar ve vaheti izale edecek bir nsiyeti taharri
eder. Medeniyet-i insaniye neticesindeki itimaat- nsiyetkrane, on insanda bir ikisine muvakkat olarak, belki
gafletkrane ve sarhoasna bir nsiyet ve bir lfet ve bir teselli verir. Fakat yzde sekseni ya dalarda, derelerde
mnferid yayor, ya derd-i maiet onu hcra kelere sevkediyor, ya musibetler ve ihtiyarlk gibi hireti dndren
vastalar cihetiyle insanlarn cemaatlerinden gelen nsiyetten mahrumdurlar. O hal onlara nsiyet verip teselli etmez.
te bylelerin hakik tesellisi ve cidd nsiyeti ve tatl zevki; zikir ve fikir vastasyla kalbi iletmek, o hcra
kelerde, o vahetli da ve skntl derelerde kalbine mteveccih olup "Allah!" diyerek kalbi ile nsiyet edip, o nsiyet
ile, etrafnda vahetle ona bakan eyay nsiyetkrane tebessm vaziyetinde dnp, "Zikrettiim Hlkmn hadsiz
ibad her tarafta bulunduu gibi, bu vahetghmda da okturlar. Ben yalnz deilim, tevahhu manaszdr." diyerek,
manl bir hayattan nsiyetli bir zevk alr. Saadet-i hayatiye mnasn anlar, Allah'a kreder.

NKTELER
ANAHTARIN DLLER
Bir hadis melini hatrlayanlar, Veheb bin Mnebbih'e sordular: "Cennetin anahtar "L ilhe illllah" deil midir?"
Cevap verdi: "Evet, Cennetin anahtar Kelime-i Tevhid'dir. Ancak anahtarn dileri eksik olmamaldr. Sadece sylenip
uurla dnlmeyen bir Kelime-i Tevhid, dileri eksik anahtar gibidir. Dualar okunup zikirler yaplrken mnya
dnlmeli, i leme dalnmal, tefekkr ve vicdani muhasebe yaplmal ki, maksat hsl olsun: Anahtarn Cennet
kapsn aacak dileri de te'min edilmi olunsun."
KASAP TAHRN TESBH
"O'nu tanyan ve itaat eden zindanda dahi olsa bahtiyardr. O'nu unutan saraylarda da olsa zindandadr,
bedbahttr." (Bedizzaman)
Kunduraclar esnafndan iri yan, cesur bir adam. Afyon ve civarn haraca balad iin "Bell Tahir" diye
tannrken, karsna sarkntlk eden bir ala ksele bayla doraynca, "Kasap Tahir" diye anlmaya balam.
Hem ellerinden hem ayaklarndan prangaya vurulan idam mahkmu Tahir, hcresinden hava almak iin hapishane
bahesine karld zamanlarda bile bu zincirlerle dolarken, bir gn bahede stad Bedizzaman'la karlar.
stad'n "sreti"nden "siyref'ini okuyan Kasap Tahir, derdini ummana atmann kvran iinde:
-Ne olur bana dua buyurun! Kurtarn beni bu halden Hocam!., diye yalvarp yakarnca, stad:
-Bu sana taklan eyler, senin idam mahkmiyetinin zincirleri deildir! Senin tesbihindir bunlar!.. Sen namazna
bala, tebihini ek, ben de dua edeceim, inaallah kurtulursun!., diye nasihatte bulunur.
O andan itibaren Allah dostunun gnl frekanslaryla ihtizaza gelen Tahir, madden ve manen temizlenip tahir hale
gelir ve namaza balar. Namaz sonunda kendisini balayan zincirlerin halkalarn bir bir sayar. Bir de ne grsn; tam
tamna otuz halkadr zincir. O andan itibaren o zinciri de tebih edinir temiz Tahir...
Ve gnler, haftalar, aylar derken, bir sre sonra stadnn kerameti gerekleir ve daha nce ruhu hrriyetine
kavuan Tahir, 1950 affyla da cismi hrriyetine kavuur.6
ALLAH'I ANMAK
Sen bil ki, btn ibadetlerden murad Allah Tel'y anmak, zikretmektir. Ve Allahu Tel da yle buyurur
"Gerektir k, namaz, kt ilerden, inkr edilmi eylerden insan uzaklatrr. Ve gerektir ki, Allah'n zikri
amellerin en ycesidir." (Ankebud sresi: 45). Kur'n okumak btn ibadetlerin en fazileti i sidir. nk Allah
Tela'nn szleri, kelmdr. Allah Tel'y yd ellincidir. Kur'n- Kerim'de her ne ey varsa Allah Tel'nn zikrini
5
6

1. Sz
brahim Refik Hayatn Renkleri s:145

2.CLT

ZKR
7

tazeleyicidir. Oru'tan maksat, ehvetleri zayf klmaktr. nk vcut ehvetten kurtulunca, temiz ve saf hale gelir. Ve
Allah Tel'nn zikrine karargh olur. Eer gnl ehvetle dolu olursa Allah Tel'nn zikri onda karar bulmaz. Ve zikir,
zikredene tesir etmez. Hac ise Allah Tel'nn Evi'ni ziyaret etmektir. Bundan da maksat yine Allah Tel'y
zikretmek, anmaktr. Ve Allah Tel'nn huzuruna ermee evki arttrmaktr. Bylece btn ibdetlerin ruhu ve en
sekini Allah Tel'nn zikridir. Halta Mslmanln temeli, asl olan tevhid kelimesi ki, "La lahe illallah Allah'tan
baka Allah yoktur" szdr, o dahi zikrin kendisidir. teki ibdetlerin hepsi de zikri desteklemek ve kuvvetlendirmek
iindir. Allah Tel'nn seni anmas da senin onu zikrinin bir semeresi, bir yarandr. Ve sana bu yarardan da daha nice
yararlar hsl olur. Bundan trdr ki, Hak Tel Hazretleri yle buyurmutur: "Beni ann ki, ben de sizi anaym."
(Bakara Suresi: 152). Bu an sresiz, devaml, her zaman olmaldr. Her zaman olmazsa, bari ok zamanlarda
olmaldr. Ve kurtulu bulmak ancak bu anlarla, mmkn olur. Cenb- Hak yle buyurmutur; "Eer felah (kurtulu)
dilerseniz felah bulmann anahtar Allah' ok zikretmektir." (Enfl Sresi: 45). Allah Tel, az zaman deil ok zaman
zikredilmelidir. Bundan trdr ki, Allahu Tel Kur'n- Kerim'inde u buyruu bildirmitir: "Ne mutlu o kavme ki,
ayak zeri olsalar, yatsalar ve otursalar Allah' her zaman zikrederler." (l-i mran Sresi: 19). Yine Allahu Tel,
zikir iin Kur'an- mbininde yle buyurmutur: "Sabah ve akam Allahu Tel'y gizlice, iten an, zari zari ala. Hi
bir vakit gafil olma." (A'rf Sresi: 205). Reslullah Efendimiz'e Ashab- kiram: Y Reslllah, dediler, amellerin
hangisi daha faziletlidir? O da yle buyurdu: ldn halde dilinin Allah Tel'nn zikri ile ya olmasdr. Sonra da
ashabna yle bir soru sorup dedi ki: Size amellerinizin en hayrlsndan, sadaka verilen altn ve gmten daha hayrl
olanndan, kfirle gaza edip onlar sizin, siz onlarn boyunlarn vurmanzdan daha hayrl olan amellerden sz aaym
m? diye sordu. Sahabeleri: Ey Allah'n Resul, O nasl bir ameldir? dediler. Reslullah Efendimiz: Alla h Tel'y
anmaktr! diye buyurdu.7
ZKRN HAKKAT
Sen bil ki, zikir drt derecedir:
Birinci Derece: Dil ile olan zikirdir. Ama gnl ondan gafildir. Bunun tesiri zayftr. Lkin btn btn de tesirsiz
deildir. Zira hizmetle megul edilen dilin fazileti, bo eylerle uraan dilden daha stndr. Abes eylerle uratrlan
ya da hi bir sele megul edilmeyen dil muattal, tembel braklm olur.
kinci Derece: Bu zikir gnlde olan zikirdir. Ama orada karar tutmamtr. Gnl ona karar tutturulur. Eer bu
cehd ve gayret olmazsa gnl gaflette ve nefsin endiesinde olur.
nc Derece: Zikrin gnlde yerlemesi, karargh kurmasdr. Kalb ancak onunla megul olmaktan baka
eylerle uraamaz.
Drdnc Derece: Bu trl zikir, kiinin gnlne galip deildir. Belki zikrolunann zat galiptir ki, bu da Allah
Tel'dr. Bu ikisi arasnda fark vardr. Birinin gnl zkrolunan dost tutar, teki ise zikri dost tutar, Kemal derecesinde
olan, zikir sevdasnn gnlden gitmesi, yalnz zikrolunan zatn, yni Allah Tel'nn gnlde kalma sdr. Eer zikir,
Arapa ya da Farsa olsa veya baka ne dille olursa olsun endielerden uzak olmaldr. Belki bu bile endie olabilir. Ve
hi bundan baka bir eyin oraya smas mmkn deildir. Bu derecede olan halel, an sevginin, ok muhabbetin
neticesidir ki, bu muhabbete Gay (kendisinden geme) diye ad vermilerdir. Ziyde k olann btn fikri ziyadesiyle
Maukadr. Kimi zaman olur k, muhabbeti kendisini o kadar sarar ki, z benliini unutur. Vakta ki o kiiyi bu derecede
muhabbet sarar ve o sevgiye balarsa kendisini ve Hak Tel'dan baka her ne varsa hepsini hatrndan karr, unutur.
te bu anda tasavvuf yolunun balangcna eriir. Bu hle Sofiler (Mutasavvflar) Fena derler. Fena hali denildii gibi
yokluk da derler. yle ki, dnyada her ey o fenaya kavuan kiinin hatrndan gider, yok olur. Belki kendi z de yok
olur. nk kendini de unutmu olur. Nitekim Allah Tel'nn yle lemleri vardr ki, onlarn varlklarndan bilgimiz
yoktur. Bizim bilgimizde var ola unlardr ki, biz ondan haberdrzdr. Bunun gibi bu lem de yok olur. Eer, sen de
kendi varln unutursan, sen de kendi katnda yok olursun. Vakta ki, sende Allah Tel'dan baka bir ey kalmazsa
senin varln da bylece Hak'la olur. Nitekim yere ve ge baksan, yerde ve gkte mevcut olan eyleri grsen, hatt
fazla olanlar grmesen dersin ki:
Bu lem, bu kinat bu kadardr. Bundan fazla deildir.
Yalnz: Allah Tel'y gren, baka bir ey grmeyen kimse de der ki:
Btn her ey Odur. Allah'tan, O'ndan baka hi bir nesne yoktur.
Bu makamda bulunan kii ile Hak Tel arasnda ayrlk kalkar, birlik meydana gelir. Bu se tevhid ve vahdaniyet
leminin evveli, balangcdr. Yani o kii o makama erimitir ki, Allah Tel ile kendi arasnda ayrlk kalkar.
Kendisinin ayr kalndan ve raklndan hi haberi olmaz. nk ayrl o kii bilir ki, kendisini ve Hakka birbirin den
ayr iki varlk bilir. Bu iki eyi tevhid edemez.
Oysa bu kii bu hale gelince kendisinden hi haberi olmaz. Birlii bilmeyince ayrl nasl bilir! Bu dereceye
eriilince o kimseye Melekt lemi almaya. Meleklerin, Nebilerin ruhlar en gzel ekilde ona grnmee balar. Ve
Hazret-i Ulhiyetin hassalar olan eyler ona zahir olur. u haller meydana gelir ki, onlar ne tbir edilir, ne anlatlabilir.
Vakta ki, o kimse kendisine gelir, ona grnen bu hallerin bir ksmnn bilgisi onda kalmtr. Ve kendisinde baki kalan o
hallere dnme evki kendisini kaplar, benliine galip gelir. O zaman dnyada olan her ey ve dnya halknn grd
her i onun gnlne ho gelmez. Bedeni her ne kadar halk arasnda olursa da gnl halktan raktr, kaybol mutur
sanki. Halkn bu aziz ilerle uramasna aar kalr. Onlara efkat gz ile bakar, acr. Onlarn ne byk bir eyden
yoksun kaldklarn anar. Halk da ona akn akn bakar, glerler.
O da ne iin bizim gibi dnyasn kabul etmez? derler. Sanki, divanelik onu sarmtr sanrlar.
Eer bir kimse yukarda akladmz fena derecesine ve yokluk lemine gelmemi olsa, bu hallerle srlarn
almas, keifler ona zahir olmaz. Ama zikir ona galip olursa bu da ona bir Kimy-y Saadet, bir mutluluk kaynadr.
nk zikir onu kaplaynca o hale gelir ki, Allah Tel'nn muhabbetline enis olmak daha da artar. T yle olur ki,

mam Gazali Kimya-y Saadet

MENBA
2.CLT
Allah Tel'y btn dnyadan ve dnyada olanlardan daha ok dost tutar. te asl Saadet budur ki, onun meali
(mna ve kavram) ve mercii (dnlecek makam) Allah'tr.
lm annda (Allah'a dnte) O'nu mahede lezzeti, o kiinin Allah sevgisine gre olur. Bir kimsenin sevgilisi
dnya olursa, onun dnyadan ayrlnn acs ve bels dnyay sevmesine gre olur.
Eer bir kimse ok zikirde bulunur da sofilere grnen haller ona grnmezse, zi kirden soumas ve ondan
vazgemesi gerekmez. Kimy-y Saadete kavumak, bu hallerin hir olmasna bal deildir. nk gnl marifet nuru
ile sslenirse, saadetin kemali iin hazrlanm olur. Bir nesne ki, bu dnyada grnmezse, o, ldkten sonra gr nr,
zahir olur. Gnle, daima tevecch etmeli. Murakabede bulunmal, Allah Tel'ya her zaman ynelmelidir. Hazret-i
Ulhiyetin ve Melekt leminin perdesini aacak tlsm srekli ekilde zikreylemek olduundan gaflet edilmemelidir.
Allah'n Resul (sallllah aleyhi ve sellem) yle buyurmutur:
Bir kimse Cennet bahelerini seyretmeyi dilerse Allah Tel'nn zikrini dilinden drmesin.
Bunun da anlam, zikirler ok edilsin demektir. Bu aklanan iaretlerden bilinmi oldu ki, btn ibdetlerin en
faziletlisi zikirdir. Gerek zikir odur ki, her buyruk ve yasak vaktinde, Yce Yaratan' her hatrlayta, mesel gnah
ileme nnda Allah Tel zikredilmeli (hatrlanmal) ve o gnahlar el ekmelidir. Allah buyruunu yerine getirme
vaktinde, sadece Allah Tel anlma)), buyruu da yerine getirilmelidir. Eer zikredilen kiinin zikri bu yolda, bu slp
zere olmazsa bu ancak dil lklkas olur ki, zikrin hakikati olamaz.8
TEHLL, TAHMD, SALA VAT VE STFARIN FAZLET
"La ilahe illallah Allah'tan baka Allah yoktur." kelimesi le "El hamdlillhi" kelimesinin ve salvat
getirmenin Allah Teldan mafiret dilemenin fazileti udur ki, bunun iin Reslullah Efendimiz u hadisi
buyurmutur:
Kulun iledii iyilii kyamet gn teraziye vururlar. Ama "La ilahe illallah",teraziye konulma?.. ayet konulmu
olsayd, yedi kat gn, yed kat yerin, yerlerde ve gklerde olan eylerin tmnden ar gelirdi.
Yine Reslullah Efendimiz buyurmutur ki:
-Eer "La ilahe illallah" diyen kii, onu, sdk ile demi olsa, o kiinin yeryzndeki topraklar saysnca gnah olsa
balanr.
Resul aleyhisselm yine buyurdu ki:
-Bir kimse, her namazn ardnda otuz kere "Sbhnallah" ve otuz kere "Elhamdlillah" ve otuz kere
"Allah Ekber" dese ki, hepsi 99 olur, yzncde de:
"Allah'tan baka ilh yoktur. BR'dir, O'nn orta yoktur. Btn mlk onundur. Her eyi yapmaa
kudreti yetiir."
Dese onun btn gnahlar yarglanr, eer llerin kumlan kadar da olsa o gnah lar affedilir. Eer bir kii, "La
ilahe illllahu vahdehu la serikeleh, lehlmlk ve lehl hamd ve hve l klli ey'in kadir" kelimesini gnde yz kere
okusa, on kle azat etmek kadar sevaba da erer. O kiinin defterine 100 sevap (hasenat) yazlr. Yine Reslullah
Efendimiz yle buyurmutur: Tehlil'de bu sevaplardan baka 100 gnah silinir, o gn akama kadar eytann errinden
emin olunur. Hi bir kimse, hi bir ibadetle bu dereceye varamaz. Resul aleyhisselm yine buyurdu ki: Bir kimse la
ilahe illallah kelimesini ihlsla, yreinin btn hlisiyeti ile sylemi olsa, o kii cennete girer. Haber-i Sahih'te
bildirilmitir ki, bir kimse bu tahlili yaptktan sonra Hazret- smail sllesinden drt kleyi azal etmi gibi olur.9
ALLAH (CC) ZKRETMENN KARILII
Adamn biri her zaman "Allah Allah" diye zikreder bu zikirden dolay az bal yemi gibi tatlanrd.
Bir gn eytan gelip:
"Ne durmadan Allah Allah deyip duruyorsun bunca zamandr Allah demene karlk bir kerecik olsun Allah (c.c.)
"lebbeyk kulum." dedi mi sana. Hi sende utanma sklma yok mu? daha ne kadar Allah deyip duracaksn?" dedi.
Bunun zerine adam utand skld zikri brakt. Gnl krlm bir hlde yatt uyudu.
Ryasnda Hz. Hzr' grd. Hzr ona:
"Neden yaptn gzel i terk ettin "Allah Allah" diye zikretmeyi braktn." dedi.
Adam:
"Yaptm onca zikre karlk verilmedi, "lebbeyk buyur-" sesi gelmedi. Kapdan kovulmaktan korktum." dedi.
Bunun zerine Hz. Hzr:
"Senin Allah demen, Allah'n (c.c.) lebbeyk kulum -buyur kulum demesidir, Allah (c.c.) isminin zikrini herkese
nasip eder mi, bunu sana nasip etmesi az ey mi?" dedi. 10

mam Gazali Kimya-y Saadet

mam Gazali Kimya-y Saadet
10
Mesnevide Geen Btn Hikayeler s:112
9

2.CLT

ZKR
9